PARTIE I SYSTEMY PARTYJNE

Wykłady. Opracowała: Marta Gadomska

Partia polityczna- zespół ludzi krzewiących wspólnym staraniem sprawę narodową.

− Stowarzyszenie oparte na dowolnej rekrutacji, którego celem jest zapewnienie swoim przywódcom szans zdobycia
władzy w ramach systemu politycznego a aktywnym członkom możliwości zrealizowania dzięki temu rzeczowych lub
idealnych celów bądź osobistych korzyści.
− Dominujący element w procesie wyborczym
− (wg. ustawy) dobrowolna organizacja występująca pod określoną nazwą stawiająca sobie za cel udział w życiu
publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływa na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie
władzy publicznej
− Organizacja + posiada program partyjny + realizuje określone funkcje

Organizacja: członkostwo + struktura wewnętrzna

Członkostwo
• sformalizowane, ale także partie o luźnym członkostwie (Stany Zjednoczone)
• Bezpośrednie- członkami partii zostają osoby fizyczne, zgłaszając akces do podstawowej komórki organizacyjnej
Pośrednie- podmioty zbiorowe często posiadające osobowość prawną (związki zawodowe- Partia Pracy)
• Członkostwo regulują statusy. (pełnoletni obywatele, nie może należeć do innej partii, kryterium narodowe, np.
Związek Młodych Demokratów Fidesz- Węgry górna granica to 35lat)
• Członkostwo w partiach maleje! – lata 50-80 wysoki, a od 80 lat maleje

Struktura wewnętrzna- scentralizowane i zdecentralizowane, powiązania wertykalne (pionowe) lub horyzontalne (poziome).

W poszczególnych partiach mogą istnieć frakcje- zjawisko niekorzystne.

Program partyjny:
1. płaszczyzna ideologii- zbiór wartości wyprowadzony z przesłanek filozofii lub światopoglądu. Obecnie pragmatyzacja
programu partyjnego- zamiast ideologii konkretne kwestie będące przedmiotem zainteresowania różnych grup
elektoratu.
2. sensu stricte- partia przedstawia diagnozę rzeczywistości i konkretne rozwiązania (krytyczny obraz rzeczywistości i
alternatywne rozwiązania)
3. platformy wyborczej- konkretyzacja programu sensu stricte, ale nie wszystko ujawnia w kampanii wyborczej, niektóre
kwestie programowe są wyeksponowane, a inne przemilczane.

Funkcje. Realizują je wobec:

1. władzy państwowej
• wyborcza
Modele selekcji kandydatów.
− Władza centralna partii politycznej kontrolują wybór kandydatów
− Władze lokalne partii proponują listę kandydatów, lecz ostateczną decyzję podejmuje centrala partii
− Władza centralne dostarczają listę kandydatów z której władze lokalne mogą wybrać ostateczną liste kandydatów
− Władze lokalne decydują za zgoda organów centralnych partii + prawo do włączenia nazwisk kandydatów na
określonych warunkach
− Organy lokalne partii całkowicie kontrolują proces wyboru kandydatów i podejmują ostateczne decyzje
(decentralizacja)
− Proces selekcji kandydatów dokonywany przez członków w partii w drodze głosowania (prawybory), np. Stany
Zjednoczone, partie ekologiczne, PO w 2001 r.
• Formułowanie programu
− Przez kandydatów
− Władze partyjną
− Obecnie system mieszany
• Rządzenia
Funkcja władzy państwowej- wskaźniki:
- indeks partycypacji politycznej: proporcja liczby gabinetów w których dana partia brała udział do liczby gabinetów w danym
czasie (SLD- 5/13 po 89)
- indeks odpowiedzialności politycznej dla stanowiska premiera: proporcja liczba miesięcy w których dana partia posiadała
stanowisko premiera do ogólnej liczby miesięcy w badanym okresie (FDP-0)
1
-indeks odpowiedzialności politycznej dla stanowisk ministerialnych: liczba ministerstw obejmowanych przez przedstawicieli
danej patii w badanym okresie do ogólnej liczby wszystkich ministerstw (m/M). gabinety jednopartyjne i większościowe-
najlepsze wyjście. Gdy nie da się- gabinety koalicyjne. (rządy z większością parlamentarną) lub rząd jednopartyjny
mniejszościowy lub rząd koalicyjny mniejszościowy. Możliwość wpływu koalicji- praca w parlamentarnych zgromadzeniach,
interpelacje poselskie i zapytania. Ugrupowania pozaparlamentarne- zachowania niepolityczne (blokowanie dróg)

2. społeczeństwa
− artykulacja i agregacja potrzeb i interesów społecznych (możliwość wpływu na forum publicznym)- hierarchizować
potrzeby i interesy np. debata nad uchwałą budżetowa, związki zawodowe- interesy socjalne
− kształtowanie opinii publicznej i społecznej (próby utrzymania kontaktów z wyborcami, np. narracja, media-
kształtują z preferencjami określonej partii
− socjalizacja polityczna społeczeństwa i wychowanie, tworzenie wizji programowych, różnych rozwiązań.
Prawidłowo prowadzona powoduje wzrost świadomości społecznej.
− Rekrutacja polityczna (związana z funkcją selekcji kandydatów poprzez partie- elity polityczne)

3. samych siebie

Ewolucja modeli partii politycznych.

1. partie jako ugrupowania rodowe
2. jako koterie arystokratyczne
3. jako kluby polityczne
4. masowe
5. profesjonalno- wyborcze (catch- all)- partie jako łowcy elektoratów
6. kartelowe („cartel parties”)

1. Starożytny Rzym,
funkcjonowały na forum Senatu wokół wybranych osobistości politycznych
I RP (polska szlachta)- środowisko polityczne skupione wokół rodów magnackich (Rodzina Potockich, Sapiehów,
Radziwiłłów)

2. Max Weber (XIX w.)

Ugrupowania w Niderlandach, parlamencie angielskim (lata 70 XVII w.) np. partia wigów i torysów.
I RP (XVIII) tzw. familia, ugrupowania republikanów (Czartoryscy, Potoccy)

3. zalążki struktur administracyjnych, pojawiły się programy polityczne na użytek wyborczy, np. partie wigów i torysów
na początku XIX w. przekształciły się w Labour Club i Carto Club.
Po rewolucji francuskiej (89) różnice ideologii, programów, ze strukturami wewnętrznymi. Początek USA- klub federalistów
(Aleksander Hamilton), klub antyfederalistów (Tomasz Jefferson)
Sejm Wielki w Polsce- zgromadzenie przyjaciół ustawy 3maja, klub jakobinów w okresie powstania kościuszkowskiego.

4. Przekształcone z klubów politycznych, rozwój struktur, hierarchizacja, formalizacja.

Od 2 połowy XIX w. kształtowanie się masowych partii politycznych. Przyczyny:
• Teorie instytucjonalne: upowszechnienie prawa wyborczego i rozwój parlamentaryzmu (kształtowanie frakcji
parlamentarnych- masowe kluby)
• Terowi kryzysu:
- kryzysy legitymizacji systemów politycznych, władzy (np. we Francji po śmierci Napoleona). Dążenie do zmiany systemu
rządów.
- kryzys partycypacji, rosnąca świadomość, rozwój partii socjaldemokratycznych, deficyt partycypacji, klasy robotniczej,
chłopów (partie agrarne)
- kryzys integracji, dotyczących społeczeństw zróżnicowanych pod wieloma względami ( XIX w.- Wielka Brytania- potęga,
kryzys, społeczeństwo zmierzało do odzyskania niepodległości, Indie) Polityka Wielkiej Brytanii- dziel i rządź.
• Teorie modernizacji:
„clearages”- podziały socjopolityczne (na równym tle), np. podział między światem pracy a światem kapitałów
(konserwatywne, liberalne partie)
XIX w.- podział na zwolenników republiki i zwolenników monarchii, podział na tle wyznaniowym, na tle roli kościoła w życiu
publicznym, stanowiska antyklerykalne (partie radykałów), partie wyznaniowe (partie Centrum w Niemczech), podział na linii
miast- wieś (partie chłopskie- agrarne), kraje skandynawskie podział na linii centrum- peryferie (Włochy, Francja), podział na
zwolenników wartości materialnych (industrialnych) i zwolenników wartości postmaterialnych (zieloni)
Polska: podział na zwolenników solidarności i zwolenników dawnego systemu komunistycznego (partie postkomunistyczne)

5. „CATCH ALL” partie profesjonalno- wyborcze. Różnice z partiami masowymi:

2
 − Mniejszą role odgrywają masy członkowskie, wzrasta rola ekspertów z różnych dziedzin ( socjotechnika wyborcza,
public relations)
− Partie masowe odwoływały się do dużych grup społecznych, catch-all do różnych grup społecznych w mniejszym
stopniu do interesów, odwołują się raczej do opinii elektoratu.
− Partie masowe odwołują się raczej do ideologii w aspekcie wyborczym, catch-all bardziej pragmatyczne, wizerunek
partii jest eksponowany w apelu wyborczym
− Partie masowe swą bazę materialną opierały na składkach członkowskich, dotacjach. Catch-all dotacje z budżetu państwa
(subwencje budżetowe), korzystają ze wsparcia różnych grup interesu.
− Struktury wewnętrzne- w układach pionowych w masowych, a w catch-all więzi horyzontalne (poziomy)
− W partiach masowych większa rola biurokracji partyjnej (sformalizowane), catch-all wzrasta rola ekspertów
− Model kariery partyjnej- w partiach masowych wiązała się z pokonywaniem szczebli w strukturze organizacyjnej, catch-
all możliwe tworzenie trampolinowej kariery

6. Nowy model partii politycznej- „pastel party”. Skład cech partii:

− Procesy personalizacji kierownictwa partyjnego (partie kojarzone z przywódcami, wrasta ich rola!)
− Decydujące znaczenie mediatyzacji apelu wyborczego (środki masowego przekazu kształtują świadomość społeczną)
− Pojawienie się nieformalnych strategii kooperacyjnych pomiędzy partiami (Patrie estabilishmentowe i
antyestabilishmentowe)

INSTYTUCJONALIZACJA partii politycznych- proces osiągania przez partie Polit. Statusu stabilnego i pełnoprawnego
uczestnictwa gier politycznych zarówno na poziomie wyborczym jak i parlamentarno- gabinetowym.

Fazy instytucjonalizacji (wg R. Hamerla i R. Svasenda):

1. identyfikacji
2. organizacji
3. stabilizacji

1. Liderzy partii zainteresowani są przede wszystkim wypracowaniem określonej formuły nowej partii polit. Czyli
tożsamości programowej i wyznaczeniem optymalnego, czytelnego dla potencjalnych wyborców miejsca w spektrum
rywalizacji międzypartyjnej (np. na osi lewica- prawica). Partia Polit. Musi zatem znaleźć optymalne w danych warunkach
procesy legitymizacji.
2. Liderzy partii musza wykazać się zdolnościami organizacyjnymi. Wypracowanie efektywnej struktury organizacyjnej,
która zapewni penetrację środowisk wyborczych i skuteczny przepływ informacji, ale również zabezpieczy spójność
wewnątrzpartyjną. Istotna rolę odgrywa potencjał majątkowy czyli finanse i infrastruktura materialna będąca w dyspozycji
partii politycznej.
3. próg finansowania- uzyskanie wyniku wyborczego uprawniający do subwencji z budżetu państwa (Polska- 3%)
reprezentacji- wejście partii do parlamentu (5%)
relewacji- ważności politycznej czyli potencjał polityczny, koalicyjny, szantaże polityczne (dysponują nim ugrupowania,
które nie maja programu koalicyjnego, ale posiadają dużą siłę blokującą w parlamencie)

Analiza strategiczna w partii politycznej. Metoda SWOT

MOCNE strony- S SŁABE strony- W

Spójny program partii politycznej Brak spójnego programu politycznego
Silni liderzy Brak lub skłóceni liderzy
Znane osobowości Nadmiernie autorytarny lider
Duża liczba członków Niefachowa kadra
Duże zasoby finansowe Małe zasoby finansowe
Jednolitość Ugrupowanie „kanapowe”- brak struktur na poziomie terytorialnym
Różnorodność środowisk członków Niejednolitość
Rozwinięte struktury Słabe struktury
Kampania wyborcza Kampania wyborcza- źle przeprowadzona
Korzenie (geneza) partii politycznej Korzenie partii politycznej
SZANSE- O ZAGROŻENIA- T
Rozbita opozycja Silna opozycja
Sprzyjająca ordynacja Niesprzyjająca ordynacja
Efekt nowego ugrupowania Efekt nowego ugrupowania
Utożsamianie z silnymi hasłami Niepopularność programu
Dobre kontakty z mediami Nieprzychylne media
Poparcie w środowiskach Starzenie się elektoratu

3
Koniunktura gospodarcza Dekoniunktura gospodarcza
Poparcie mediów Duża konkurencja
Udział w sprawowaniu władzy Udział w sprawowaniu władzy
Opinie w środowisku międzynarodowym Opinia w środowisku międzynarodowym
S- użyć, W- ukryć, O- wykorzystać, T- przeciwdziałać

Typologie partii ze względu na kryterium organizacyjno- funkcyjne. (w ksero z ĆW. Str. 34-36 !)

M. Weber:
• honoracjorów- ugrupowania lokalne
• masowe

• patronatu (ówczesne partie amerykańskie)- zdobywanie stanowisk dla swych przywódców.

• światopoglądowa- upowszechnianie ideologii

Lewica i prawica- pojęcie to pojawiło się w okresie rewolucji francuskiej i dotyczyło początkowo zajmowanych miejsc.

Wymiar socjoekonomiczny:
Lewica Prawica
Podatki Liniowy, polityka podatkowa ma za zadanie ściągnięcie
Progresywne, polityka podatkowa ma być narzędziem środków niezbędnych do wypełnienia przez państwo funkcji
wyrównywania szans i redystrybucji dochodu narodowego.
Maja być formą polityki sprawiedliwości społecznej
(zmniejszać różnice pomiędzy biednymi a bogatymi)
Polityka społeczna Ograniczenie programów społecznych do minimum
Szeroko rozwinięte programy polityki społecznej, państwo
ma obowiązek zapewnienia swym obywatelom zatrudnienia i
udziału w życiu politycznym i kulturowym, wyrównanie
szans obywateli w dostępie do pracy, edukacji, kultury
Prywatyzacja Za, za jej największą efektywność, a także ze względów
Ma służyć celom społecznym i zwiększyć zatrudnienie ideowych („własność jest święta”)

Wymiar polityczno- ustrojowy:

Ustrój polityczny państwa Silna władza wykonawcza, system prezydencki,
Demokratyczny parlament, system parlamentarno- półprezydencki, kanclerski
gabinetowy (postulowane zniesienie izby wyższej i
ograniczenie kompetencji głowy państwa)

Wymiar aksjologiczny (kulturowy)

Kara śmierci Za
przeciw
Aborcja przeciw
za
Badania genetyczne przeciw
za
Małżeństwa homoseksualne przeciw
za
Eutanazja przeciw
za
Wpływ kościoła na życie społeczne za
przeciw
Stosunek do tradycji Pozytywny, konserwatywny
Otwarty, podający ją krytyce
Stosunek do narodu pozytywny
Podejrzliwie traktujący tę kategorię, zastępujący słowem
„społeczeństwo”
Polityka penitencjarna Restryktywna, odbywanie kary to forma represji i izolacji od
Łagodna, odbywanie kary to czas reedukacji, udziela im społeczeństwa
pomocy

Główni reprezentanci lewicy i prawicy

4
w I połowie XIX w. (wymiar aksjologiczny):
L liberałowie - konserwatyści P

II połowa XIX w. (wymiar socjoekonomiczny):

L socjaldemokraci – konserwatyści P

Nurty lewicy i prawicy ze względu na treści ideowe:

1. lewica przedmarksistowska
− jakobińska
− skrajna lewica (Sprzysiężenie Równych, hebertyści)
− socjalizm utopijny
2. marksistowska
− socjaldemokracja
− leninizm
− nowa lewica
3. niemarksistowska
− anarchizm

Podziały dychotomiczne- lewica:

1. ewolucyjne (umiarkowana)- rewolucyjna (radykalna) np. socjaldemokratyści- anarchiści,
komuniści
2. demokratyczna- totalitarna
3. internacjonalistyczna- narodowa (nacjonalistyczna, patriotyczna) np. komuniści- Polska Partia
Socjalistyczna
4. tradycyjna- nowa lewica
5. estabilismentowa (kawiorowa)- populistyczna

Tendencje w percepcji prawicy:

1. zatarcie pierwotnego skojarzenia „prawicowość” z monarchizmem, konserwatyzm, arystokracją.
2. XIX w.- kojarzenie z doktrynami i ruchami narodowymi (nacjonalizm)
3. 30 lata XX w.- łącząca pierwiastki socjalizmu i nacjonalizmu (faszyzm, nazizm), wyróżnienie prawicy „umiarkowanej”
i „skrajnej”
4. po 1999 r. w Polsce- obrona wolnorynkowego kapitału.
5. antykomunizm

Podziały dychotomiczne:
• umiarkowana „ewolucyjna” (stałość dla wartości) - skrajna „radykalna” (ulega modom, nie przywiązuje się do
stałych wartości)
• demokratyczna- autorytarna
• arystokratyczna- populistyczna
• tradycyjna- nowoczesna
• religijna- laicka

Odmiany ze względu na treści ideowe:

• tradycjonalistyczna i legitymistyczna (reakcyjna)
• konserwatywna (ewolucjonistyczna)
• liberalna
• narodowa (nacjonalistyczna)
• autorytarna
• rewolucyjno- konserwatywna
• Nowa Prawica- neokonserwatyści w USA

Koncepcje pomiaru dystansu programowego miedzy partiami:

• W oparciu o opinie ekspertów
• O przestrzenną analizę treści dokumentów partyjnych
• O wyniki badań empirycznych masowego wyborcy

Indeks polaryzacji J. E. Lane i S. Erssona:

n 2
p= Σ ƒi (x1-x)
5
 i=1

p- indeks polaryzacji
n- liczba partii
ƒ- procent głosów wyborczych zdobytych przez partię
i, xi- miejsce partii na skali lewica- prawica
x- hipotetyczne miejsce systemu partyjnego na skali lewica- prawica

Orientacja:
1. komunistyczna-kolektywizm w obu wymiarach
2. socjalistyczna- indywidualizm w obu wymiarach
3. liberalna- indywidualizm w wymiarze socjoekonomicznym i kolektywizm w wymiarze aksjologicznym
4. konserwatywna- kolektywizm w wymiarze socjoekonomicznym i indywidualizm w wymiarze aksjologicznym
Model oparty na konflikcie miedzy indywidualistyczną, kolektywistyczną wizją życia w dwóch wymiarach:
socjoekonomicznym i aksjologicznym.

Nurt partyjny:
• konserwatywne- zachowanie gospodarki rynkowej, silne państwo wewnątrz i na zewnątrz, akcentowanie
antysocjalizmu, elitaryzm
Gaulliści (Francja), Fianna Fail (Irlandia), Partia Ludowa (Hiszpania), Nowa Demokracja (Grecja)
• chrześcijańsko-demokratyczny- chrześcijańska myśl społeczna, antykomunizm, społeczna gospodarka rynkowa
Unia Chrześcijańsko- Demokratyczna (RFN), Austriacka Partia Ludowa (Szwajcaria), Apel Chrześcijańsko- Demokratyczny
(Holandia)
• liberalne- antyklerykalizm, wolność jednostki, egalitaryzm, racjonalizm, socjalnie skorygowany kapitalizm, obrona
własności prywatnej i wolnej gospodarki rynkowej
Wolna Partia Demokratyczna (RFN), Liberalni Demokraci (Wielka Brytania), PO
• socjaldemokratyczny- różne warianty w ramach tzw. socjalizmu demokratycznego, demokracja gospodarczo- socjalna,
polityczna, kulturalna, międzynarodowa, prawa człowieka
Socjaldemokratyczna Partia Niemiec, Partia Pracy (Wielka Brytania), Partia Socjalistyczna (Francja), Ogólnogrecki Ruch
Socjalistyczny, Szwedzka Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza, SLD
• komunistyczny- wypływające z marksizmu i leninizmu, różne warianty maoizmu, eurokomunizmu, Nowa Lewica
Francuska Partia Komunistyczna, Komunistyczna Partia Federacji Rosyjskiej, Komunistyczna Partia Czech i Moraw
• partie regionalne i etniczne- wyraz konfliktu centrum- peryferie i konfliktów narodowościowych
Liga Północna (Włochy), Szwedzka Partia Ludowa (Finlandia)
• nacjonalistyczne- konglomerat postulatów nacjonalistycznych (niekiedy rasistowskich), autorytarnych, wrogość wobec
imigrantów
Front Narodowy (Francja), Blok Flamandzki (Belgia), Sojusz Narodowy (Włochy)
• ekologiczne- więcej współdecydowania obywateli przez decentralizację politycznych procesów decyzyjnych,
ograniczenie wzrostu gospodarczego odbywającego się kosztem środowiska naturalnego (odrzucenie energii jądrowej,
rozbrojenie w Europie, ochrona środowiska, pokój, prawa mniejszości)
Sojusz 90/ Zieloni (RFN), Agelew (Belgia), Zieloni (Francja)
• agrarne- agraryzm, demokracja parlamentu, społeczna gospodarka rynkowa
Partie Centrum Finlandii, Partia Centrum (Szwecja, Norwegia), PSL

System partyjny:
• grupa partii działających wg prawnie określonych reguł w ramach danego społeczeństwa
• układ legalnie działających w danym państwie partii politycznych (M. Sobolewski, B. Banaszek)
• formy i warunki koegzystencji partii istniejących w danym państwie
• mechanizm współdziałania bądź rywalizacji organizacji społecznych w walce o władzę i w jej sprawowaniu (W.
Zakrzewski)

Podsystemy:
1. instytucjonalny- jakie podmioty wchodzą w skład systemu (partie polityczne, bez grup nacisku i podmiotów
pozapartyjnych)
2. normatywny- normy na podstawie których system partyjny się opiera (zawarte w Konstytucjach, ustawach,
regulaminach, ordynacjach wyborczych, statutach)
3. komunikacyjny- różnego rodzaju relacje pomiędzy nimi oraz funkcje wypełniane wobec otoczenia (koalicja
wyborcze, koalicje gabinetowe, decyzyjne, parlamentarne)

Typologia systemów partyjnych:

A. kryterium: liczba partii przejawiających działalność w życiu publicznym

6
 1. jednopartyjny- występuje jedna partia, zakaz działania innych, państwa „realnego socjalizmu” (komunistyczne),
faszystowskie, niektóre pokolonialne
2. dwupartyjny- tylko dwie spośród wielu mają realne szanse na zdobycie władzy (USA, Wielka Brytania)
3. wielopartyjny- trzy lub więcej partii spośród wielu (Belgia, Finlandia, Włochy)

B. szanse zdobycia władzy i uczestniczenia w jej sprawowaniu

1. partii dominującej- wśród wielu partii jedna zajmuje pozycje dominująca (Meksyk do 1999)
2. kooperacji partii- wszystkie partie tego systemu lub co najmniej wszystkie liczące się partie
(Szwajcaria) podejmują współpracę
3. dwublokowy- wiele partii skupia się w dwu blokach konkurujących ze sobą (Francja V
Republika, RFN, Włochy)
4. rozbicia wielopartyjnego- wśród wielu partii brak jest większościowej, mającej przewagę nad
innymi (Holandia)

C. konkurencyjności partii
1. konkurencyjny- każda partia konkuruje z inną (Francja, Polska)
2. oparty na uzgodnieniach- zawieranie porozumień miedzy partiami (Szwajcaria, Austria, Holandia, Belgia, Liban)

D. charakter programów partii

1. zideologizowany- zaznaczają się duże różnice w programach strategii, taktyce głównych partii politycznych, apel
programowy zdominowany przez ideologię (Republika Weimarska)
2. pragmatyczne- dystans ideologiczny miedzy znaczącymi partiami nie jest duży (RFN)

E. częstotliwość zmiany partii rządzącej

1. hegemoniczny- jedna z partii sama lub w koalicji z innymi partiami pozostają przy władzy dość długi okres (Japonia,
Włochy po II wojnie światowej do lat 90 XX)
2. zmienny- następuje częste i regularne zmiany partii u steru rządów (Francja IV Republika, Polska 1921-26)

F. siła poparcia wyborczego udzielanego partiom małym i dużym

1. system dużych partii- zdobywały przeciętnie 83, 6%, małe 12% (Austria, Irlandia, Wielka Brytania, Polska 2007)
2. małych- 58,1 %, gdy duże 41% (Dania, Szwecja, Polska 1991)
3. pośrednie systemy partyjne- małe 34,6% a duże 61,3% (Finlandia, Włochy, Holandia, Norwegia, Polska 1993,1997)
4. przejściowe systemy partyjne- występuje transformacja jednego z wymienionych systemów w inny, np. system dużych
partii w systemie małych partii (Belgia lata 50 i 60)

G. liczba partii oraz ich rozmiar w ramach systemu partii (Blondela)

1. system dwupartyjny- występują dwie duże partie mające przewagę nad pozostałymi (W. Brytania, Malta)
2. dwu i półpartyjny- dwie duże partie i trzecia- mała, znacznie słabsza jednak mająca duży wpływ na system partyjny
(RFN, Polska 1997)
3. wielopartyjny- oparty na dominującej partii- wśród wielu partii jedna wyróżnia się rozmiarem (Włochy do 1992)
4. bez partii dominującej

Indeks efektywnej liczby partii politycznych (na poziomie wyborczym lub parlamentarnym)

1 1
ELP= --------- = ------------
n 2 2 2 2
Σp p +p+p
i=1 1 1 2 n

p – odsetek miejsc parlamentarnych (lub głosów wyborczych) danej partii „i”

i

Indeks frakcjonalizacji (na poziomie wyborczym FW lub na poziomie parlamentarnym FP)

n 2
F= 1 – Σ p
i=1 1

n- liczba partii
p- procent głosów wyborczych lub mandatów zdobytych przez partie „i”.
i

Indeks agregacji- poziom koncentracji systemu partyjnego.

7
A= S/N

A-indeks agregacji
S- procent miejsc w parlamencie najważniejszej partii
N- rzeczywista liczba partii w parlamencie

Indeks przesunięcia poparcia wyborczego

n Pi (t) – Pi (t +1)
V= Σ ----------------
i=1 2

n- liczba partii biorących udział w wyborach

Pi- ogólne poparcie wyborcze udzielone partii „i” w okresie „t” (pierwsze wybory) oraz t + 1 (drugie wybory)

Analiza systemów partyjnych.

Siaroff ! (z książki z ĆW.)

Koalicje partyjne- maksymalizacja wyniku wyborczego.

1. wyborcza- cel: wygranie wyborów lub chęć zwiększenia zysku wyborczego w stosunku do rezultatu osiągniętego w
poprzedniej elekcji
2. decyzyjna- przeforsowanie decyzji w sprawie
3. parlamentarna- bardziej sformalizowana współpraca na forum parlamentu
4. gabinetowa- formowanie i utrzymanie rządu

Kryterium oceny celu wyborczego:

1. addytywna- która uzyskuje wynik- suma poparcia dla wszystkich podmiotów tworzących
koalicje
superaddytywna- może być wynikiem aprobaty wyborców którzy chcą głosować na ugrupowanie, które mają większą szanse na
znalezienie się w parlamencie, wyborcy mogą wysoko ocenić polityków nastawionych na zgodę (np. SLD)
subaddytywne- uzyskuje wynik gorszy niż suma poparcia dla pojedynczych podmiotów (np. wybory samorządowe PO PIS)
koalicja dwóch partii- 3%
koalicja trzech partii- 5%
blokowanie list- partie tworzą porozumienie przed wyborami, ale w wyborach startują samodzielnie, po wyborach głosy liczą
się wspólnie dla całego bloku.
2. tworzona ad hoc- w celu podjęcia decyzji, nie maja ciągłości w czasie
konstytucyjne- w celu uchwalenia bądź zmiany konstytucji (1992- SLD i UW, PSL, UP)
przełamanie veta legislacyjnego- między partiami rządzącymi a częścią koalicji.
4. parlamentarne- popieranie gabinetu rządowego na arenie parlamentu
5. teoria gier
teoria koalicji minimalnie zwycięskich- czy koalicja powstanie i czy będzie trwała.
Koalicje minimalnego rozmiaru- kontroluje powstanie najmniejszej z możliwych mandatów (powinna zawierać jak najmniej
mandatów)
Oparta na przetargu- w koalicji powinno być jak najmniej uczestników
Minimalnego zasięgu- optymalna jest koalicja, w której jest jak najmniej rozbieżności w sprawach ideowych, programowych
wśród ich uczestników
Zbieżna, minimalnie zwycięska- jak najwięcej zbieżności ideowo- programowych wśród ich uczestników

W Polsce od 1989.
Mazowiecki- koalicja nadwyżkowa
Bielecki- tymczasowy gabinet
Olszewski- gabinet mniejszościowy
Suchocka- gabinet mniejszościowy
Pawlak- minimalnie zwycięskie
Oleksy- minimalnie zwycięskie
Cimoszewicz- minimalnie zwycięskie
Miller- koalicja nadwyżkowa
Belka- tymczasowy gabinet
Marcinkiewicz- gabinet mniejszościowy, minimalnie zwycięskie
Kaczyński- minimalnie zwycięskie
8
Tusk- minimalnie zwycięskie

Wpływ systemów wyborczych na system partyjny.

Funkcje wyborów:
• wybranie reprezentatywnego parlamentu
• uzyskanie przez rządzących legitymacji do rządzenia, wyłanianie stabilnego i skutecznego układu rządzącego

System wyborczy:
• sensu largo
• sensu stricte- mechanizm transformacji i głosów na mandaty oraz uprawnienia wyborców w akcie głosowania

Prawo wyborcze- zespół reguł dotyczących organizacji oraz przeprowadzania wyborów

• administracja wyborcza- jakie organy zajmują się przeprowadzaniem wyborów
• kalendarz wyborczy
• przymiotniki wyborów: - powszechność wyborów- czynne i bierne prawo wyborcze

UWAGA! Brakuje notatek z ostatnich 2-3 wykładów (ze stycznia!)