Program Rozwoju Sportu Do Roku 2020 - Wersja Z Dnia 6 Lipca 2015

Zacznik
do uchway nr...
Rady Ministrw
z dnia....
PROGRAM ROZWOJU SPORTU

DO ROKU 2020
PROJEKT
Warszawa, lipiec 2015 r.
SPIS TRECI
1. RAMY PRAWNE, ZGODNO Z DOKUMENTAMI I REGULACJAMI UE ORAZ
Z KRAJOWYMI DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI.................................................................. 8
1.1. Ramy prawne ............................................................................................................................ 8
1.2. Zgodno z dokumentami i regulacjami UE ............................................................................ 8
1.3. Zgodno z krajowymi dokumentami strategicznymi ............................................................ 11
2. DIAGNOZA ...................................................................................................................................... 16
2.1. Sport w gospodarce narodowej .............................................................................................. 16
2.2. Aktywno fizyczna spoeczestwa ....................................................................................... 17
2.2.1. Wychowanie fizyczne i aktywno fizyczna dzieci i modziey..................................... 25
2.2.2. Aktywno fizyczna osb starszych ................................................................................ 30
2.2.3. Aktywno fizyczna osb niepenosprawnych ................................................................ 31
2.3. Organizacje sportowe i ich czonkowie .................................................................................. 32
2.4. Infrastruktura sportowo-rekreacyjna ...................................................................................... 37
2.4.1. Sportowa infrastruktura treningowo-widowiskowa ........................................................ 43
2.4.2. Infrastruktura sportowa lub rekreacyjna zwizana z transportem lub turystyk ............. 44
2.4.3. Finansowanie infrastruktury sportowo-rekreacyjnej ....................................................... 47
2.5. Sport wyczynowy ................................................................................................................... 53
2.5.1. Liczba zawodnikw uprawiajcych sport wyczynowo ................................................... 53
2.5.2. Wyniki w midzynarodowym wspzawodnictwie sportowym w sportach olimp. ........ 59
2.5.3. Organizacja i wyniki sportowe w sporcie modzieowym .............................................. 65
2.5.4. Wsparcie procesu treningowego...................................................................................... 66
2.5.5. System finansowania polskich zwizkw sportowych .................................................... 68
2.5.6. Stan organizacyjno-finansowy polskich zwizkw sportowych ..................................... 71
2.5.7. Organizacja sportu wyczynowego osb niepenosprawnych .......................................... 73
2.5.8. Zagroenia dla uczciwoci wspzawodnictwa sportowego ........................................... 75
3. CELE ................................................................................................................................................. 80
Cel szczegowy 1. Zapewnienie warunkw i oferty dla powszechnego podejmowania
aktywnoci fizycznej na kadym etapie ycia. .............................................................................. 81
Cel szczegowy 2. Wykorzystanie sportu na rzecz budowy kapitau spoecznego. .................... 95
Cel szczegowy 3. Poprawa warunkw organizacyjno-prawnych dla rozwoju sportu oraz
zwikszenie dostpnoci wykwalifikowanych zasobw kadrowych. ......................................... 109
Cel szczegowy 4. Wykorzystanie potencjau sportu na poziomie wyczynowym na rzecz
upowszechnienia aktywnoci fizycznej lub promocji Polski na arenie midzynarodowej. ........ 123
5. PLAN FINANSOWY...................................................................................................................... 144
6. ZACZNIKI ................................................................................................................................. 152
2
WYKAZ SKRTW
ATP Stowarzyszenie Tenisistw Profesjonalnych (Association of Tennis Professionals)
COS Centralny Orodek Sportu
DI PRS 2020 Dokument Implementacyjny Programu Rozwoju Sportu do roku 2020
DSRK Dugookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesnoci
EFRR Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
EFS Europejski Fundusz Spoeczny
FRKF Fundusz Rozwoju Kultury Fizycznej
FS Fundusz Spjnoci
GUS Gwny Urzd Statystyczny
HEPA aktywno fizyczna pozytywnie wpywajca na zdrowie (health enhancing physical
activity)
ICSD Midzynarodowy Komitet Sportu Guchych (International Committee of Sports for
the Deaf)
IPC Midzynarodowy Komitet Paraolimpijski (International Paralympic Committee)
jst jednostki samorzdu terytorialnego
KE Komisja Europejska
PRS 2020 Program Rozwoju Sportu do roku 2020
PZPN Polski Zwizek Piki Nonej
PTTK Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze
RP Rzeczypospolita Polska
TFUE Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
UCI Midzynarodowa Unia Kolarska (Union Cycliste Internationale)
UE Unia Europejska
UEFA Unia Europejskich Zwizkw Pikarskich (Union of European Football
Associations)
WADA wiatowa Agencja Antydopingowa (World Anti-Doping Agency)
WHO wiatowa Organizacja Zdrowia (World Health Organisation)
WTA Stowarzyszenie Tenisa Kobiet (Womens Tennis Association)
ZBA Zakad Bada Antydopingowych
WSTP
Program Rozwoju Sportu do roku 2020 (dalej: PRS 2020) jest pierwszym dokumentem
strategicznym dotyczcym obszaru sportu, wpisujcym si w nowy porzdek zarzdzania
strategicznego, okrelony w ustawie o zasadach prowadzenia polityki rozwoju1. PRS 2020
jest redniookresowym dokumentem strategicznym okrelajcym cele, priorytety oraz
kierunki interwencji. Dokument zastpi obowizujc Strategi rozwoju sportu w Polsce do
roku 2015. Wnioski z jej ewaluacji zostay wykorzystane w procesie przygotowywania PRS
2020.
Projektujc schemat kierunkw interwencji w ramach PRS 2020 przyjto za cel zapewnienie
maksymalnej zgodnoci dokumentu z obowizujcymi krajowymi dokumentami
strategicznymi, wytycznymi Unii Europejskiej dotyczcymi obszaru sportu i aktywnoci
fizycznej oraz Umow Partnerstwa regulujc zakres wsparcia ze rodkw unijnych
w perspektywie finansowej 2014-2020. Efektem takiego podejcia jest uwzgldnienie
wielowymiarowoci sportu i aktywnoci fizycznej oraz zapisanie w dokumencie takich
dziaa, ktrych realizacja bdzie wymagaa wsppracy z podmiotami zewntrznymi
w stosunku do ministra waciwego do spraw kultury fizycznej. Podstaw do projektowanych
dziaa s rwnie wnioski z przygotowywanej diagnozy opartej o reprezentatywne,
cykliczne i, w duej mierze, porwnywalne midzynarodowo badania statystyczne.
Niniejszy dokument prezentuje nowe podejcie do sportu rozumianego jako wany obszar
polityki publicznej. W zwizku z powyszym, w PRS 2020 sport zosta przedstawiony
w kontekcie innych polityk, ze szczeglnym uwzgldnieniem zdrowia, edukacji, transportu,
turystyki, planowania przestrzennego oraz rynku pracy i polityki spoecznej, szczeglnie
w aspekcie potencjau sportu w budowaniu kapitau spoecznego. Duy nacisk pooono
rwnie na wprowadzenie w sporcie zasad zarzdzania strategicznego, praktykowanych
w innych obszarach polityk publicznych. W zwizku z wieloaspektowoci zagadnie
poruszonych w PRS 2020, w celu skutecznej realizacji dokumentu niezbdne jest
prowadzenie zintegrowanych dziaa ponadresortowych, a take wsppracy administracji
rzdowej, samorzdowej oraz organizacji pozarzdowych.
Naley podkreli, i takie ujcie sportu sprawia, e interwencja w tym obszarze staje si
rwnie zbilansowana ekonomicznie. Inwestycje w sport naley traktowa przede wszystkim
jako szeroko rozumian prewencj zdrowotn oraz sprzyjanie postawom prospoecznym.
Upowszechnianie podejmowania prozdrowotnej aktywnoci fizycznej obnia koszty
przeznaczane na opiek zdrowotn oraz ubezpieczenia socjalne, a take pozytywnie
oddziauje na pracownikw, m.in. zmniejszajc ilo absencji w pracy czy zwikszajc
efektywno i kreatywno. Ponadto sport peni funkcj wychowawcz, szczeglnie
w odniesieniu do dzieci i modziey szkolnej. Nie do przecenienia jest rwnie rola sportu
jako istotnej gazi gospodarki w kontekcie kreowania popytu na produkty
i usugi okoosportowe (np. odzie, usugi turystyczne) oraz sprzyjania innowacyjnoci.
1
Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. Nr 227, poz. 1658 z pn.
zm.).
Zgodnie z przyjt optyk, wedle ktrej interes spoeczny jest celem nadrzdnym, ponoszenie
wydatkw ze rodkw publicznych na sport wyczynowy jest uzasadnione jego rol
w upowszechnianiu aktywnoci fizycznej lub promocji Polski na arenie midzynarodowej.
Sport jest istotnym obszarem polityki publicznej, ktrego oddziaywanie wykracza daleko
poza ten obszar. Niniejszy dokument jest prb poczenia interwencji w zakresie sportu
wyczynowego oraz dziaa na rzecz upowszechniania aktywnoci fizycznej. Naley
podkreli, e aktywno fizyczna jest pojciem szerszym ni sport i obejmuje nie tylko
wyczynowe lub rekreacyjne uprawianie sportu, lecz rwnie inne zachowania, takie jak taniec
czy prace w domu i ogrodzie. Brak aktywnoci fizycznej wywouje ewidentne negatywne
skutki dla zdrowia. Wedug wiatowej Organizacji Zdrowia (WHO) przyczynia si do chorb
serca, cukrzycy, nowotworw oraz sprzyja nadwadze i otyoci, co w konsekwencji powoduje
przedwczesn utrat sprawnoci oraz zwiksza ryzyko mierci z powodu chorb
cywilizacyjnych. W zwizku z tym, WHO prowadzi szereg dziaa promujcych koncepcj
HEPA aktywnoci fizycznej pozytywnie wpywajcej na zdrowie (health-enhancing
physical activity), ktra uwzgldnia moliwie wiele aspektw sprzyjania podejmowaniu
aktywnoci fizycznej, m.in. poprzez dziaania w obszarze transportu, przestrzeni publicznej
czy modelowanie zachowa w miejscu edukacji i pracy. Dooono wszelkich stara, aby PRS
2020 by krajowym dokumentem promujcym prozdrowotn aktywno fizyczn, zgodnie
z kierunkiem wytyczonym w Europejskiej Strategii Aktywnoci Fizycznej WHO2.
Stosowane pojcia
Efektem zapewnienia zgodnoci PRS 2020 z obowizujcymi nadrzdnymi krajowymi
i europejskimi dokumentami strategicznymi byo zastosowanie struktury poj, ktra nie
opiera si wycznie na ustawie o sporcie. Celem takiego zabiegu bya dbao o spjno
dokumentw strategicznych na kadym szczeblu, co powinno umoliwi realizacj zada
przy wsparciu strategicznych partnerw rzdowych oraz uatwi jednostkom samorzdu
terytorialnego (dalej: jst) korzystanie z dofinansowania ze rodkw unijnych dla projektw
w obszarze sportu i rekreacji.
wiatowa Organizacja Zdrowia (World Health Organisation, WHO), WHO European Region Physical Activity
Strategy 2016-2025, projekt [kwiecie 2015 r.].
ustawa o
sporcie
Umowa
Partnerstwa
2014-2020
terminologia
wiatowej
Organizacji
Zdrowia
wytyczne Unii
Europejskiej
obowizujce
krajowe
dokumenty
strategiczne
pojcia
PRS
2020
badnia
naukowe i
statystyczne
W zwizku z powyszym, niezbdne wydaje si ramowe wyjanienie zastosowanych poj

z obszaru sportu.
sport 1. wielopodmiotowa struktura organizacyjna, ktrej istot jest uprawianie sportu.
2. wszelkie formy aktywnoci fizycznej, ktre maj na celu wypracowanie lub poprawienie
kondycji fizycznej i psychicznej lub osignicie wynikw sportowych na dowolnym poziomie
wspzawodnictwa; podejmowane zwykle w sposb zorganizowany, na zasadach okrelonych
obowizujcymi reguami sportowymi; 3. konkretny typ wspzawodnictwa, objty
przepisami jednej midzynarodowej federacji sportowej; dawniej: dyscyplina (sportu).
aktywno fizyczna pojmowane funkcjonalnie podejmowanie wysiku fizycznego
o charakterze umiarkowanym lub intensywnym, bez wzgldu na cel lub motywacj
podejmowania tego wysiku; aktywno fizyczna obejmuje zarwno wyczynowe lub
rekreacyjne uprawianie sportu, lecz rwnie inne zachowania, takie jak taniec czy praca
w domu i ogrodzie. Pojcie stosowane w dokumentach wiatowej Organizacji Zdrowia oraz
Komisji Europejskiej, ze szczeglnym uwzgldnieniem prozdrowotnego aspektu aktywnoci
fizycznej, skadajce si na koncepcj HEPA (ang. health-enhancing physical activity,
prozdrowotna aktywno fizyczna lub aktywno fizyczna pozytywnie wpywajca na
zdrowie).
rekreacja rodzaj sportowej aktywnoci fizycznej, ktry zasadniczo nie jest zwizany
z uprawianiem sportu na zasadach okrelonych obowizujcymi reguami sportowymi;
rekreacja podejmowana jest w przestrzeni rekreacyjnej lub na obiektach infrastruktury
rekreacyjnej, np. spacer, zabawa na placu zabaw/w parku linowym, nordic walking itp.
dyscyplina (sportu) wyodrbniona cz sportu rozumianego jako konkretny typ
wspzawodnictwa okrelony reguami sportowymi, np. pika siatkowa plaowa (sport: pika
siatkowa), kolarstwo torowe (sport: kolarstwo) czy skoki narciarskie (sport: narciarstwo).
sport dla wszystkich rodzaj sportu okrelony obowizujcymi reguami sportowymi,
uprawiany w celu utrzymania sprawnoci fizycznej, zdrowia psychicznego i dobrego
samopoczucia, zwizany (cho niekoniecznie) z uczestnictwem w imprezach sportowych
6
nastawionych najczciej na masowe uczestnictwo; sport uprawiany niezawodowo

(amatorsko, rekreacyjnie); zwany rwnie jako: sport powszechny, sport rekreacyjny, sport
masowy, sport amatorski.
sport wyczynowy rodzaj sportu okrelony obowizujcymi reguami sportowymi,
uprawiany w celu osigania jak najlepszych wynikw w zawodach sportowych rnego
szczebla poprzez prowadzenie systematycznego treningu; czsto sport zawodowy, ktrego
uprawianie jest form pracy zarobkowej; dawniej: sport kwalifikowany.
Ponadto, powoujc si na wyniki bada statystycznych lub analitycznych, przytoczono
stosowan w nich terminologi nawet w przypadkach, gdy bya ona niespjna z pojciami
stosowanymi w ustawach czy dokumentach strategicznych.
1. RAMY PRAWNE, ZGODNO Z DOKUMENTAMI

I REGULACJAMI UE ORAZ Z KRAJOWYMI DOKUMENTAMI
STRATEGICZNYMI
1.1. Ramy prawne
Dokument stanowi program rozwoju w rozumieniu art. 15 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia
6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2014 r. poz. 1649
i z 2015 r. poz. 349). Jak wskazuje art. 15 ust. 1 przedmiotowej ustawy Programy s
dokumentami o charakterze operacyjno-wdroeniowym ustanawianymi w celu realizacji
redniookresowej strategii rozwoju kraju oraz strategii rozwoju, o ktrych mowa w art. 9 pkt
3 ustawy.
Zgodnie z przyjtymi w Planie uporzdkowania strategii rozwoju z dnia 24 listopada 2009 r.
zaoeniami dotyczcymi zoptymalizowania liczby dokumentw strategicznych, Rzd RP
przyj w drodze uchwa 9 strategii realizujcych cele rednio- i dugookresowej strategii
rozwoju kraju bdcych innymi strategiami rozwoju w rozumieniu ustawy o zasadach
prowadzenia polityki rozwoju. PRS 2020 jest cile powizany z ww. dokumentami
strategicznymi, w tym w szczeglnoci ze Strategi Rozwoju Kapitau Ludzkiego 2020 oraz
Strategi Rozwoju Kapitau Spoecznego 2020, stanowic program rozwoju w rozumieniu
ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju.
Najwaniejszymi aktami prawnymi regulujcymi obszar przewidzianych w PRS 2020
kierunkw interwencji s:
ustawa z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz. U. z 2014 r. poz. 715);

ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o dziaalnoci poytku publicznego
i o wolontariacie (Dz. U. z 2014 r. poz. 1118, z pn. zm.);
ustawa z dnia 7 wrzenia 1991 r. o systemie owiaty (Dz. U. z 2004 r. Nr. 256, poz.
2572 z pn. zm.);
ustawa z 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz. U. z 1991 r. Nr 46, poz. 203, z pn.
zm.);
ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79,
poz. 855, z pn. zm.);
ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorzdzie gminnym (Dz. U. z 2013 r. poz. 594,
z pn. zm.);
ustawa z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczestwie imprez masowych (Dz. U. z 2013
r.poz. 611, z pn. zm.).
1.2. Zgodno z dokumentami i regulacjami UE

Unia Europejska nie posiada kompetencji do harmonizacji prawa pastw czonkowskich
w zakresie realizacji polityki sportowej. Wprowadzone Traktatem Lizboskim art. 6 oraz 165
TFUE daj UE moliwo realizacji dziaa majcych na celu wspieranie, koordynowanie lub
8
uzupenianie dziaa pastw czonkowskich o wymiarze europejskim. Instytucje UE mog

wic przyjmowa jedynie rodki o charakterze zalece.
Instytucje UE takie jak Komisja, Rada oraz Parlament przyjy szereg dokumentw
stanowicych wskazwki dla pastw czonkowskich, w jaki sposb formuowa polityk
sportow, tak aby wychodzia naprzeciw wsplnym wyzwaniom. Naley podkreli, e cele,
priorytety i dziaania opisane w PRS 2020, wpisuj si w te zalecenia.
Przede wszystkim naley wskaza, e niniejszy dokument wspiera realizacj priorytetu
okrelonego w strategii Europa 20203, ktrym jest rozwj sprzyjajcy wczeniu
spoecznemu: wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniajcej
spjno spoeczn i terytorialn. W szczeglnoci w zakresie: zdobywania nowych
umiejtnoci, wspierania zdrowia i aktywnoci osb starszych, rwnouprawnienia pci oraz
rozwoju spjnoci spoecznej.
Podstawowym dokumentem, ktry okrela strategiczne wytyczne dla roli sportu w Europie
jest sporzdzona przez KE Biaa Ksiga na temat Sportu4. PRS 2020 wpisuje si w du cz
zagadnie, ktre z punktu widzenia Biaej Ksigi s kluczowe dla polityki sportowej
w Europie. W tym kontekcie dokument Komisji podkrela znaczenie takich kwestii jak:
poprawa zdrowia publicznego poprzez aktywno fizyczn, konieczno walki z dopingiem,
moliwo tworzenia kapitau ludzkiego poprzez sport, propagowanie wolontariatu, integracja
spoeczna poprzez sport, konieczno walki z nietolerancj i przemoc w sporcie oraz
tworzenie zrwnowaonego modelu finansowania sportu ze rodkw publicznych.
Przyjmowane przez Rad UE zalecenia oraz konkluzje skupiaj si na poszczeglnych
wyzwaniach opisujc ich charakter oraz sugerujc okrelone dziaania. Porwnanie tych
dokumentw z PRS 2020 pokazuje, e niniejszy program odnosi si do wikszoci obszarw
wskazywanych w dokumentach unijnych, dostosowujc rozwizania do polskich warunkw.
Wizja zawarta w PRS 2020 oraz potrzeba stworzenia dokumentu o takim charakterze,
pokrywa si z zaleceniami Rady dot. promowania prozdrowotnej aktywnoci fizycznej5.
Oprcz opisu korzyci wynikajcych z aktywnego stylu ycia, dokument zaleca rwnie
pastwom czonkowskim, aby dyy do skutecznej polityki w dziedzinie prozdrowotnej
aktywnoci fizycznej poprzez opracowanie midzysektorowego podejcia uwzgldniajcego
takie obszary polityki jak sport, zdrowie, edukacja, rodowisko i transport, uwzgldniajc
wytyczne UE dotyczce aktywnoci fizycznej oraz dziaajc zgodnie z uwarunkowaniami
krajowymi. Dziaania te powinny obejmowa m.in. wdraanie krajowych strategii. Postulat
ten zosta powtrzony w podobnym ksztacie w formie Konkluzji Rady6.
Komunikat Komisji Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrwnowaonego rozwoju sprzyjajcego
wczeniu spoecznemu, KOM(2010)2020 wersja ostateczna, Bruksela, 03.03.2010 r.
4
Biaa Ksiga na temat Sportu, KOM(2007) 397 wersja ostateczna, Bruksela, 11.07.2007 r.
5
Zalecenie Rady z dnia 26 listopada 2013 r. w sprawie propagowania we wszystkich sektorach prozdrowotnej
aktywnoci fizycznej (2013/C 354/01).
6
Konkluzje Rady i przedstawicieli rzdw pastw czonkowskich zebranych w Radzie z dnia 27 listopada 2012
r. w sprawie propagowania aktywnoci fizycznej sprzyjajcej zdrowiu (2012/C 393/07).
Naley doda, e te same Konkluzje podkrelaj znaczenie zachcania do rozwoju inicjatyw

sportowych na waciwym szczeblu tak, aby tworzy bogat oraz dostpn ofert
aktywnoci fizycznej wrd spoeczestwa oraz wczania zagadnie zwizanych
z aktywnym starzeniem si do krajowych polityk.
Szczeglnie istotna z punktu widzenia UE jest kwestia budowania kapitau spoecznego
i wczenia spoecznego poprzez sport, ktra rwnie znajduje odzwierciedlenie w PRS 2020.
Do tego zagadnienia odnosi si szereg konkluzji Rady. Pastwa czonkowskie podkrelaj
w nich, e dostpno sportu i udzia w jego rnych aspektach s wane dla rozwoju
osobistego, poczucia tosamoci i przynalenoci, dobrego samopoczucia w aspekcie
fizycznym i psychicznym, upodmiotowienia, kompetencji i sieci spoecznych, komunikacji
midzykulturowej i szans na rynku pracy7. Ponadto Rada uznaa, e angaujc si w sport,
modzi ludzie nabywaj konkretne umiejtnoci i kompetencje osobiste i zawodowe, ktre
zwikszaj ich szanse na zatrudnienie8. Konkluzje wskazuj rwnie na konieczno
wykorzystania potencjau sportu na rzecz wsparcia grup defaworyzowanych, w szczeglnoci
kobiet9 oraz osb niepenosprawnych, ktrym naley zapewni te odpowiedni
infrastruktur10. Rada docenia take warto wolontariatu sportowego w budowaniu kapitau
spoecznego11.
Kolejnym zagadnieniem, ktre zajmuje istotne miejsce w dokumentach UE oraz w PRS 2020
jest kwestia uczciwoci w sporcie. Pastwa czonkowskie wraz z innymi interesariuszami
zebranymi na Forum Sportu 2012 r. dostrzegy, e ustawianie wynikw sportowych stanowi
jedno z najpowaniejszych zagroe dla wspczesnego sportu, podkrelajc, e rozwizanie
tego problemu wymaga niezwocznych, spjnych i skoordynowanych dziaa wadz
publicznych, ruchu sportowego i operatorw zakadw bukmacherskich12. Konieczno
podjcia dziaa w tym zakresie zostaa rwnie potwierdzona w formie Konkluzji13. Drugim
istotnym wyzwaniem w zakresie uczciwoci w sporcie jest kwestia walki z dopingiem.
W dokumentach unijnych wskazuje si na potrzeb podjcia dziaa w tym zakresie zarwno
w sporcie wyczynowym, jak i rekreacyjnym14.
Konkluzje Rady z dnia 18 listopada 2010 r. w sprawie roli sportu jako rda i podstawy aktywnego wczenia
spoecznego (2010/C 326/04).
8
Konkluzje Rady w sprawie wpywu sportu na gospodark UE, a zwaszcza na walk z bezrobociem modziey
i na zwikszanie wczenia spoecznego (2014/C 32/03).
9
Konkluzje Rady z dnia 21 maja 2014 r. w sprawie rwnoci pci w sporcie (2014/C 183/09).
10
Konkluzje Rady z dnia 18 listopada 2010 r.
11
Konkluzje Rady w sprawie roli wolontariatu sportowego w propagowaniu aktywnoci obywatelskiej (2011/C
372/06).
12
Deklaracja z Nikozji w sprawie walki z ustawianiem wynikw sportowych, przyjta podczas spotkania
w ramach Europejskiego Forum Sportu oraz Nieformalnego Spotkania Ministrw UE odpowiedzialnych za sport
w Nikozji (20.09.2012 r.).
13
Konkluzje Rady w sprawie walki z manipulowaniem wynikami sportowymi (2011/C 378/01).
14
Konkluzje Rady i przedstawicieli rzdw pastw czonkowskich zebranych w Radzie z dnia 10 maja 2012 r.
w sprawie walki z dopingiem w sporcie rekreacyjnym (2012/C 169/03).
10
Zalecenia dotyczce najwaniejszych wyzwa w sporcie przedstawi rwnie Parlament

Europejski w Sprawozdaniu w sprawie europejskiego wymiaru sportu15. Dokument
identyfikuje konieczne obszary interwencji oraz rekomenduje podjcie dziaa m.in.
pastwom czonkowskim. Zalecenia te pokrywaj si z PRS 2020 w takich obszarach jak:
walka z dyskryminacj w sporcie ze wzgldu na pe, wpyw sportu na pomoc w powrocie do
normalnoci modziey znajdujcej si w trudnej sytuacji socjalnej, pozytywny wpyw sportu
na zdrowie, umoliwienie uprawiania sportu wszystkim obywatelom w rnych lokalizacjach,
umoliwienie osobom niepenosprawnym uczestnictwa w sporcie, konieczno walki
z dopingiem oraz korupcj w sporcie, rola ksztacenia i odpowiednich kwalifikacji trenerw,
zapewnienie bezpieczestwa na stadionach. W Sprawozdaniu podkrelono take istotne
znaczenie wolontariatu w sporcie, wan rol kariery dwutorowej oraz zauwaono potencja
istniejcy w sporcie dla integracji spoecznej, zatrudnienia, czy zaangaowania
obywatelskiego.
1.3. Zgodno z krajowymi dokumentami strategicznymi
PRS 2020 jest podstawowym elementem realizacji narzdzia 60. Poprawa warunkw
umoliwiajcych wzrost aktywnoci fizycznej i rozwj poprzez sport zapisanego
w Dokumencie Implementacyjnym Strategii Rozwoju Kapitau Ludzkiego 2020: Narzdzia
realizacji Strategii Rozwoju Kapitau Ludzkiego 2020, ktre wskazuje Ministra Sportu
i Turystyki (ministra waciwego do spraw kultury fizycznej) jako podmiot wiodcy
odpowiedzialny za jego realizacj. Wrd planowanych dziaa w ramach ww. narzdzia
znajduje si m.in. dokonanie kompleksowej diagnozy stanu sportu w Polsce oraz stworzenie
nowego dokumentu strategicznego wytyczajcego kierunki rozwoju sportu ewaluacja
dotychczasowych kierunkw dziaa i ich aktualizacja bd przedefiniowanie zgodnie
z wynikiem oceny.
Kierunki interwencji okrelone w Programie spjne s z gwnym celem Strategii Rozwoju
Kapitau Ludzkiego 2020, jakim jest rozwijanie kapitau ludzkiego poprzez wydobywanie
potencjaw osb, tak aby mogy one w peni uczestniczy w yciu spoecznym, politycznym
i ekonomicznym na wszystkich etapach ycia oraz celem szczegowym 4: Poprawa zdrowia
obywateli oraz efektywnoci systemu opieki zdrowotnej. Ponadto Minister Sportu i Turystyki
(minister waciwy do spraw kultury fizycznej) zosta uwzgldniony jako podmiot
wsppracujcy w celu realizacji nastpujcych narzdzi zapisanych w Dokumencie
Implementacyjnym Strategii Rozwoju Kapitau Ludzkiego 2020: Narzdzia realizacji
Strategii Rozwoju Kapitau Ludzkiego 2020:
15
narzdzie 10: Rnicowanie form zaj oraz dalsza indywidualizacja procesu

ksztacenia;
narzdzie 11: Stworzenie modelu pracy z uczniem szczeglnie zdolnym;
Sprawozdanie w sprawie europejskiego wymiaru sportu, 18.11.2011 r. (2011/2087(INI)).
11
narzdzie 14: Zwikszenie atrakcyjnoci zawodu nauczyciela, poprawa efektywnoci

i jakoci ich pracy oraz tworzenie bodcw dla pozostawania w zawodzie najlepszych
nauczycieli;
narzdzie 16: Wzmocnienie funkcji socjalnej i wczesno-interwencyjnej szkoy,
poprzez zwikszenie wsparcia nakierowanego na wyrwnanie deficytw w dostpie
do usug publicznych, ktre moe oferowa szkoa oraz powrt do jej funkcji
prewencyjnej;
narzdzie 18: Rozwj postaw prozdrowotnych i prorodowiskowych wrd dzieci
i modziey;
narzdzie 50: Zwikszenie skali i efektywnoci dziaa nakierowanych na
zmniejszenie liczby zachorowa i zgonw poprzez profilaktyk chorb
cywilizacyjnych, a w szczeglnoci chorb o najwyszym wskaniku umieralnoci;
narzdzie 66: Promocja aktywnoci zawodowej i spoecznej seniorw srebrna
gospodarka.
Prozdrowotny oraz prospoeczny charakter aktywnoci fizycznej zosta uwzgldniony

rwnie w innych obowizujcych dokumentach strategicznych. Program jest spjny
z wytyczonym w Dugookresowej Strategii Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala
Nowoczesnoci (dalej: DSRK) kierunkiem interwencji Wzrost poziomu aktywnoci fizycznej
spoeczestwa poprzez popraw warunkw umoliwiajcych jej uprawianie na kadym etapie
ycia (w ramach celu 6 Rozwj kapitau ludzkiego poprzez wzrost zatrudnienia
i stworzenie workfare state), ktry obejmuje nastpujce dziaania:
poprawa stanu i dostpnoci infrastruktury sportowej,

poprawa jakoci zaj wychowania fizycznego i zapewnienie warunkw do
uprawiania sportu w systemie edukacji,
promocja aktywnoci fizycznej w spoeczestwie.
Stworzenie odpowiednich regulacji prawnych sucych powstawaniu nowych i zwikszeniu

aktywnoci istniejcych organizacji w obszarze sportu jest ponadto jednym z dziaa jakie
przewiduje DSRK w ramach kierunku interwencji Uproszczenie mechanizmw zrzeszania
si ludzi poprzez ograniczenie procedur i obcie dla stowarzysze, fundacji i inicjatyw
obywatelskich (w ramach celu 11 Wzrost spoecznego kapitau rozwoju).
Program wpisuje si rwnie w cele Strategii Rozwoju Kraju 2020 (redniookresowej
strategii rozwoju kraju) w szczeglnoci w nastpujcych obszarach:
obszar strategiczny I. Sprawne i efektywne pastwo, cel I.3. Wzmocnienie warunkw

sprzyjajcych realizacji indywidualnych potrzeb i aktywnoci obywatela:
o
priorytetowy kierunek I.3.2. Rozwj kapitau spoecznego: zmiana roli

publicznych instytucji kultury (bibliotek, domw kultury, etc.) oraz zwikszenie
aktywnoci istniejcych organizacji w dziedzinie sportu, w szczeglnoci
klubw sportowych; budowa nowych lub modernizacja istniejcych,
12
zreformowanych instytucji kultury i sportu; wspieranie instytucji kultury

i sportu w ich roli integrowania spoecznoci lokalnej i pobudzania
aktywnoci obywatelskiej;
o priorytetowy kierunek I.3.3. Zwikszenie bezpieczestwa obywatela:
ksztatowanie wiadomoci zdrowotnej i zdrowego stylu ycia poprzez
promocj i edukacj zdrowotn (zwaszcza wrd osb o najniszym statusie
spoeczno-ekonomicznym) oraz wzrost poziomu aktywnoci fizycznej, ze
szczeglnym uwzgldnieniem promocji aktywnoci fizycznej wrd dzieci
i modziey;
obszar strategiczny III. Spjno spoeczna i terytorialna:

o cel III.2 Zapewnienie dostpu i okrelonych standardw usug publicznych;
(z uwzgldnieniem usug sportu zaliczonych do usug spoecznych).
W Strategii Rozwoju Kapitau Spoecznego 2020, w ramach celu operacyjnego 2. Poprawa

mechanizmw partycypacji spoecznej i wpywu obywateli na ycie publiczne, priorytet 2.2.
Rozwj i wzmacnianie zorganizowanych form aktywnoci obywatelskiej, ujto kierunek
dziaa w zakresie kompetencji ministra waciwego do spraw kultury fizycznej 2.2.3.
Rozwj spoecznego wymiaru sportu. W obrbie ww. kierunku planuje si w szczeglnoci:
wspieranie dziaa, w tym wprowadzenie odpowiednich regulacji prawnych,

sucych powstawaniu nowych organizacji w obszarze sportu, w szczeglnoci
klubw sportowych;
zmiany regulacji prawnych sucych zwikszeniu aktywnoci dziaa organizacji
sportowych;
promowanie spoecznej aktywnoci w obszarze sportu, w szczeglnoci idei
wolontariatu;
wspieranie dziaa sucych wczeniu spoecznemu poprzez sport.
Zagadnienie dostpu do infrastruktury sportowej oraz usug sportowych, rozumianych jako

usugi publicznej, w kontekcie dziaa na rzecz spjnoci terytorialnej, w szczeglnoci
skierowanych na obszary wiejskie, zostao podniesione w: Strategii Rozwoju Kraju 2020
(obszar strategiczny III. Spjno spoeczna i terytorialna; cel III.2 Zapewnienie dostpu
i okrelonych standardw usug publicznych)16, Krajowym Programie Reform na rzecz
realizacji strategii Europa 2020 (obszar Infrastruktury dla wzrostu zrwnowaonego
Rozwj i modernizacja infrastruktury spoecznej, dziaanie 1.7.1. Zapewnienie bardziej
harmonijnego rozwoju usug spoecznych w wymiarze terytorialnym), Krajowej Strategii
Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie (cel 2. Budowanie
spjnoci terytorialnej i przeciwdziaanie marginalizacji obszarw problemowych; Problem
rozwojowy 2.2. Wspieranie obszarw wiejskich o najniszym poziomie dostpu mieszkacw
16
Strategia Rozwoju Kraju 2020 wymienia literalnie usugi sportu jako element usug spoecznych.
13
do dbr i usug warunkujcych moliwoci rozwojowe)17 oraz Strategii Zrwnowaonego

Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa na lata 2012-2020 (cel szczegowy 2. Poprawa
warunkw ycia na obszarach wiejskich oraz poprawa ich dostpnoci przestrzennej, priorytet
2.4. Rozwj infrastruktury spoecznej zapewniajcej mieszkacom obszarw wiejskich dostp
do dbr i usug, kierunek interwencji 2.4.3. Budowa i rozwj infrastruktury sportowej).
Rozbudowa i wykorzystanie infrastruktury sportowej wpisuj si rwnie w cel 4. Strategii
Bezpieczestwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022 Zwikszenie integracji
polityk publicznych z polityk bezpieczestwa, podcel 4.1. Integracja rozwoju spoecznogospodarczego i bezpieczestwa narodowego, kierunek interwencji 4.1.3. Wspieranie
rozwoju infrastruktury przez sektor bezpieczestwa, ktrego gwne dziaania obejmuj
denie, w miar moliwoci, do wsplnego wykorzystania infrastruktury zarwno dla celw
obronnoci i bezpieczestwa pastwa, jak rwnie dla regionu, np. obiektw sportu
i rekreacji, kultury.
Strategia Innowacyjnoci i Efektywnoci Gospodarki Dynamiczna Polska 2020
podnosi kwesti aspektu promocyjnego sportu (cel 4. Wzrost umidzynarodowienia polskiej
gospodarki, kierunek dziaa 4.3. Promowanie gospodarki polskiej, polskich przedsibiorstw
oraz wizerunku Polski na arenie midzynarodowej, dziaanie 4.3.4. Uspjnienie dziaa
w obszarze promocji gospodarki z dziaaniami promocyjnymi z zakresu kultury, turystyki
i sportu), za strategia Sprawne Pastwo 2020 zagadnienie bezpieczestwa imprez
masowych w kontekcie wydarze sportowych (cel 7. Zapewnienie wysokiego poziomu
bezpieczestwa i porzdku publicznego, kierunek interwencji 7.2. Przeciwdziaanie
i zwalczanie przestpstw oraz zagroe dla bezpieczestwa i porzdku publicznego, dziaanie
7.2.9. Zapewnienie bezpieczestwa imprez masowych, w szczeglnoci w odniesieniu do
dziaa profilaktycznych skierowanych do najmodszych propagujce ide czystoci
rywalizacji sportowej, edukacji ukierunkowanej na poszanowanie drugiego czowieka oraz
upowszechnianie postawy wikszego zrozumienia dla innych kultur, a take dziaa
odnoszcych si do zapewnienia cisej wsppracy, koordynacji i biecego przepywu
informacji pomidzy waciwymi instytucjami).
Promocja transportu pieszego i rowerowego oraz upowszechnianie nowych form mobilnoci
spoeczestwa, takich jak wydzielanie obszarw zamieszkania bez dostpu dla samochodw,
w miejskich obszarach funkcjonalnych, co przyczynia si do zwikszenia codziennej
aktywnoci fizycznej mieszkacw, jest jednym z celw Strategii Rozwoju Transportu do
2020 roku w ramach celu 4. Zintegrowany system transportu w Polsce, cel szczegowy 4.5.
Transport miejski jako element zintegrowanego systemu transportowego, kierunek dziaania:
zapewnienie rwnowagi pomidzy zdolnoci transportu do suenia rozwojowi
ekonomicznemu, a poszanowaniem rodowiska naturalnego i zachowaniem jakoci ycia
w przyszoci, dziaanie: promowanie komunikacji pieszej i rowerowej.
17
Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie nie wymienia
literalnie usug sportu w opisie dziaa w ramach ww. priorytetu rozwojowego, nie zaliczajc ich do
podstawowych obszarw usug publicznych, ktre s przedmiotem zainteresowania polityki regionalnej.
14
Priorytetyzacja transportu pieszego i rowerowego (oraz transportu publicznego),

w szczeglnoci w centrach miast, jest jednym z kierunkw wyznaczonych w projekcie
Krajowej Polityki Miejskiej18. Podnoszona jest konieczno stworzenia odpowiedniej
infrastruktury oraz przyjaznej przestrzeni miejskiej, ktra skaniaaby mieszkacw miast do
podry pieszych bd rowerowych.
Krajowa Polityka Miejska rekomenduje wspieranie dziaa prowadzcych do postrzegania
roweru jako samodzielnego rodka transportu, co ma by realizowane przez tworzenie
caociowej infrastruktury rowerowej w postaci m.in. wydzielonych drg rowerowych, miejsc
oraz urzdze do parkowania rowerw przy zastosowaniu kompleksowego podejcia
uwzgldniajcego eliminacj nawet drobnych aspektw mogcych zniechca do korzystania
z rowerw (np. przerwanie cigoci trasy rowerowej zagraajce bezpieczestwu
rowerzystw czy brak moliwoci pozostawienia roweru w obszarze o ograniczonym ryzyku
kradziey, np. objtym monitoringiem wizyjnym).
Autorzy dokumentu argumentuj, e take ruch pieszy musi by traktowany jako
rwnoprawny
sposb
przemieszczania
si.
W rozwizaniach
przestrzennych
i komunikacyjnych niezbdne jest uwzgldnianie potrzeb pieszych zarwno w obszarach
rdmiejskich, jak i poza nimi poprzez skracanie do minimum drg dojcia, instalowanie
udogodnie i niwelowanie barier, synchronizacj sygnalizacji wietlnej itp.
18
Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, Krajowa Polityka Miejska, projekt (wersja I), marzec 2014 r.
15
2. DIAGNOZA
Podzia rzeczowy obszarw diagnozy na sport wyczynowy, infrastruktur sportow oraz sport
powszechny (sport dla wszystkich) odzwierciedla obowizujcy podzia polityk w zakresie
rozwoju sportu. Naley jednak uzna, i wprowadzenie bardziej zintegrowanego modelu
zarzdzania rozwojem wymienionych obszarw stanowi szans dla podniesienia
efektywnoci podejmowanych dziaa.
2.1. Sport w gospodarce narodowej
Na podstawie rachunku satelitarnego sportu dla Polski19 warto cakowita popytu finalnego
na dobra i usugi sportu wyniosa w 2008 r. 31,2 mld z. W ujciu wzgldnym jest to
rwnowane udziaowi PKB sportu w cakowitym PKB Polski w roku 2008 na poziomie
2,23% (wzrost o 0,27 p. proc. w porwnaniu z 2006 r.). Sekcjami dziaalnoci, ktre
w najwikszym stopniu tworz PKB sportu s: usugi zwizane ze sportem, rekreacj
i popraw kondycji sportowej, edukacja, handel, usugi transportu, przemys przetwrczy oraz
budownictwo.
Najwikszy udzia w strukturze popytu na produkty sportowe stanowi spoycie gospodarstw
domowych (42% popytu na dobra i usugi sportowe), instytucji rzdowych i samorzdowych
(16,5%) oraz instytucji niekomercyjnych, w tym organizacji sportowych (16,5%). Warto
inwestycji zwizanych ze sportem przekroczya 3,6 mld z w roku 2008 wobec 1,5 mld z
w roku 2006. Oznacza to wzrost udziau inwestycji sportowych z 6% cakowitego popytu
na produkty sportowe w roku 2006 do prawie 12% w roku 2008. Wzrost inwestycji
zwizanych ze sportem wynika przede wszystkim ze wzrostu nakadw na budow obiektw
sportowych.
Zatrudnienie kreowane przez sport zostao obliczone na poziomie 2,1% oglnej liczby
pracujcych w gospodarce narodowej w roku 2008. W strukturze pracujcych na rzecz sportu
dominoway usugi zwizane z kultur, rekreacj i sportem, sportowe usugi edukacyjne,
przetwrstwo przemysowe, budownictwo oraz handel hurtowy i detaliczny.
Uzyskane wyniki rachunku satelitarnego sportu wskazuj, i sektor sportowy jest wan
czci polskiej gospodarki, a warto generowanego przez niego PKB systematycznie ronie.
Szeroko pojty sektor sportowy zapewnia rwnie prawie 300 tys. miejsc pracy.
Wedug danych GUS20, 41,1% gospodarstw domowych ponosi wydatki na sport lub rekreacj
ruchow (wzrost w stosunku do 2008 r. o 12,2 p. proc.). Najbardziej znaczco wzrs odsetek
gospodarstw domowych ponoszcych wydatki na udzia w zajciach sportowych i rekreacji
ruchowej (w 2008 r. 17,2% gospodarstw domowych; w 2012 r. 29,9%). Znaczco wzrs
rwnie udzia gospodarstw domowych ponoszcych wydatki na zakup sprztu sportowego
19
Rachunek Satelitarny Sportu dla Polski za 2008 rok, Warszawa 2013 r., raport wykonany na zlecenie
Ministerstwa Sportu i Turystyki.
20
Gwny Urzd Statystyczny, Uczestnictwo Polakw w sporcie i rekreacji ruchowej 2012 r., Warszawa 2013 r.
16
(z 8,9% do 15,8%). Prawie nie zmienia si natomiast przecitna wysoko rocznych

wydatkw na sport i rekreacj ruchow: w 2008 r. gospodarstwo domowe deklarujce
ponoszenie wydatkw na ten cel wydawao rocznie rednio 975 z, a w 2012 r. 1017 z
(w cenach biecych).
Na sport przeznacza si 0,08% krajowego budetu (bez rodkw samorzdowych).
2.2. Aktywno fizyczna spoeczestwa
Systematyczne podejmowanie aktywnoci fizycznej jest niezbdne do prawidowego
funkcjonowania organizmu. Wysiek fizyczny w odpowiedniej dawce ma pozytywny wpyw
na pozostawanie w zdrowiu, zarwno fizycznym, jak i psychicznym. Wyksztacenie nawyku
podejmowania aktywnoci fizycznej, najlepiej ju wrd dzieci, sprzyja zwikszeniu
sprawnoci fizycznej oraz zachowaniu prawidowej masy ciaa. Jest to szczeglnie istotne
w wietle zachodzcych zmian spoeczno-demograficznych (tzw. starzenie si spoeczestwa,
czyli rosncy udzia w spoeczestwie osb starszych) oraz zwizanych ze stylem ycia
i pracy (upowszechnienie telewizji; masowe wykorzystanie komputerw do pracy i rozrywki;
dominacja transportu samochodowego, a w zwizku z tym spdzanie duej iloci czasu
w pozycji siedzcej) skutkujcych m.in. systematycznym wzrostem udziau osb otyych
w spoeczestwie. Wyniki ostatniego przeprowadzonego w Polsce Europejskiego Badania
Zdrowia (European health interview survey, EHIS)21 wskazuj, e ponad poowa Polakw
(52,2%) miaa przynajmniej nadwag22, za 15,8% zaliczono do grupy osb otyych23.
Z bada przeprowadzanych przez Instytut Matki i Dziecka24 w 2010 r. wynika, e problemy
z nadmiern mas ciaa dotycz rwnie dzieci i modziey: nadwag lub otyoci
charakteryzowao si 22% dzieci w wieku 11-12 lat, 18% 13-14-latkw oraz 12% modziey
w wieku 17-18 lat; szacuje si, e odsetek ten zwiksza si o okoo 2-3% na dekad.
Regularne podejmowanie aktywnoci fizycznej na wszystkich etapach ycia wpywa na
dusze pozostawianie w zdrowiu i wiksz sprawno fizyczn. Systematyczne wiczenia
fizyczne sprzyjaj rwnie zachowaniu zdrowia psychicznego oraz aktywnoci spoecznej,
skutecznie ograniczajc ryzyko wystpienia stanw depresyjnych oraz przesuwajc w czasie
objawy demencji. Podsumowujc, aktywno fizyczna jest najbardziej skutecznym sposobem
opniania procesu starzenia si oraz czynnikiem zachowania zdrowia, mobilnoci
i wyduenia okresu aktywnoci funkcjonalnej w yciu codziennym osb starszych25.
Zgodnie z zaleceniami wiatowej Organizacji Zdrowia26, osoby zdrowe, dorose (w wieku
1864 lat) powinny podejmowa wysiek fizyczny:
umiarkowany27, co najmniej 150 min. na tydzie lub
21
Gwny Urzd Statystyczny, Stan zdrowia ludnoci Polski w 2009 r., Warszawa 2011 r.
Wskanik BMI (Body Mass Index) powyej 25.
23
Wskanik BMI powyej 30.
24
Instytut Matki i Dziecka, Wyniki bada HBSC 2010. Raport techniczny, Warszawa 2011 r.
25
Kozdro E., Aktywno fizyczna w strategii dziaa w starzejcym si spoeczestwie, Warszawa 2014 r.
26
World Health Organization (WHO), Global Recommendations on Physical activity for Health, 2010 r.
22
17
intensywny28, co najmniej 75 min. na tydzie lub

kombinacj wysikw umiarkowanych i intensywnych z dostosowaniem czasu trwania
do intensywnoci.
Zaleca si take podjcie co najmniej 2 dni w tygodniu wicze zwikszajcych si
i wytrzymao mini (z udziaem duych grup miniowych).
Rekomendacje WHO dla osb w wieku 65 i wicej lat s takie same jak dla osb dorosych
w wieku 18-64 lata, jeli chodzi o objto wysiku, z zastrzeeniem, e aktywno osb
starszych powinna by adekwatna do ich moliwoci fizycznych. Osobom o ograniczonej
mobilnoci zaleca si wiczenia na rwnowag, pomagajce zapobiega upadkom (co
najmniej 3 dni w tygodniu).
Natomiast dzieci i modzie w wieku szkolnym (5-17 lat) powinna podejmowa aktywno
fizyczn codziennie, co najmniej 60 min. na umiarkowanym bd intensywnym poziomie (np.
wielokrotnie w przynajmniej 10-minutowych seriach) oraz w formie odpowiedniej do etapu
rozwoju (zrnicowanej i atrakcyjnej). Wskazana objto obejmuje rne formy aktywnoci
fizycznej, m.in. gry i zabawy ruchowe, zajcia wychowania fizycznego w szkole, rekreacyjne
uprawianie sportu oraz aktywno zwizan z przemieszczaniem si. Wikszo wysikw
podejmowanych przez modzie powinny stanowi formy aerobowe takie jak np.: jazda na
rowerze, bieganie, pywanie, jazda na rolkach. Zaleca si take wysiki intensywne
wzmacniajce minie i koci (co najmniej 3 dni w tygodniu).
W prowadzonych przez GfK Polonia dla Ministerstwa Sportu i Turystyki badaniach29,
odsetek Polakw w wieku 15-69 lat speniajcych powysze kryteria WHO dot.
aktywnoci fizycznej ksztatuje si na poziomie 18,5%. Wrd mczyzn udzia osb
speniajcych zalecenia jest wikszy ni w grupie kobiet (21,5% wobec 16%). Co do zasady,
odsetek osb aktywnych w stopniu zalecanym przez WHO jest wikszy wrd osb modych,
zamoniejszych oraz posiadajcych wysze wyksztacenie.
W badaniu przeprowadzonym przez GfK Polonia zapytano respondentw rwnie
o aktywno fizyczn zwizan z przemieszczaniem si (spacer, jazda na rowerze, jazda na
rolkach itp.). Wyniki pokazuj, e prawie poowa Polakw w ogle nie spaceruje30, nawet
uwzgldniajc chodzenie zwizane z przemieszczaniem si (do pracy, sklepu itp.).
Nawykowo 5 i wicej dni w tygodniu spaceruje 15,5% Polakw chodzcych rekreacyjnie
27
Jako umiarkowany wysiek fizyczny naley rozumie aktywno prowadzc do nieco wzmoonego
oddychania oraz nieco przyspieszonej akcji serca, tak jak np.: jazda rowerem w regularnym tempie, pywanie
w regularnym tempie lub gra w siatkwk.
28
Jako intensywny wysiek fizyczny naley rozumie aktywno prowadzc do silnie wzmoonego oddychania
oraz znaczco przyspieszonej akcji serca, tak jak np.: aerobik, szybki bieg lub szybkie pywanie.
29
Badanie aktywnoci fizycznej Polakw, GfK Polonia dla Ministerstwa Sportu i Turystyki, kwiecie oraz
padziernik 2014 r. Przytoczone dane s urednionymi wynikami uzyskanymi w dwch falach badania. Badanie
jest badaniem ankietowym, opartym na deklaracjach osb badanych. Przytoczone wartoci uwzgldniaj
aktywno fizyczn podejmowan w czasie wolnym.
30
Naleao wskaza, czy w ostatnim tygodniu respondent chodzi jednorazowo (nieprzerwanie) przez min. 10
minut.
18
oraz 35% Polakw wykorzystujcych chodzenie w celach przemieszczenia si z miejsca na

miejsce. Pozosta aktywno fizyczn w celach transportowych (jazda na rowerze,
rolkach, hulajnodze itp.) podejmuje przynajmniej raz w tygodniu 19,5% Polakw, przy czym
wikszo robi to maksymalnie 2 razy w tygodniu, co moe sugerowa wykorzystanie
w celach transportowo-rekreacyjnych podczas weekendu. Regularnie 5 i wicej dni
w tygodniu poruszao si w ten sposb jedynie 5% respondentw.
Wedug bada Eurobarometru31, w 2013 r. a 52% Polakw (wzrost o 3 p. proc.
w porwnaniu z 2010 r.) odpowiedziao, e nigdy nie wiczy ani nie uprawia sportu, przy
redniej dla ogu krajw czonkowskich wynoszcej 42% z pewn regularnoci (od 1 do 4
razy w tygodniu) aktywno fizyczn wykazywao 23% Polakw, podczas gdy rednia dla
caej Unii Europejskiej wynosia 33%, za regularne wiczenia (5 razy w tygodniu i czciej)
5% (rednia dla UE 8%).
Wykres 1: Czstotliwo uprawiania sportu w krajach Unii Europejskiej w 2013 r.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
Szwecja
Dania
Finlandia
Sowenia
Austria
Chorwacja
Holandia
Luksemburg
Niemcy
Belgia
Irlandia
Czechy
Wielka Brytania
Estonia
otwa
Sowacja
EU-28
Francja
Hiszpania
Wgry
Litwa
Polska
Cypr
Grecja
Rumunia
Wochy
Portugalia
Malta
Bugaria
0%
nie wiem
nigdy
rzadko
regularnie
czsto
rdo: Sport and Physical Activity, Special Eurobarometer 412, Bruksela 2014; opracowanie wasne
31
Sport and Physical Activity, Special Eurobarometer 412, Bruksela 2014 r.
19
Pod wzgldem podejmowania intensywnej aktywnoci fizycznej, Polska uzyskaa wyniki

zblione do redniej unijnej: 13% badanych w Polsce zadeklarowao podejmowanie
intensywnej aktywnoci fizycznej min. 4 razy w tygodniu (rednia dla UE 16%), za 27% 1-3 razy w tygodniu (rednia dla UE 29%). Biorc pod uwag czny udzia badanych
deklarujcych podejmowanie intensywnego wysiku fizycznego przynajmniej raz w tygodniu,
zdecydowanie najwysze wskaniki osigny kraje pnocnej Europy Finlandia (63%),
Szwecja (61%), Dania (60%) oraz Niemcy (58%).
Ponadto 35% Polakw nie uprawiao te innej (pozasportowej) aktywnoci fizycznej (jazda
rowerem z miejsca na miejsce, np. do pracy; taniec; praca w ogrodzie), a jedynie 8% robio to
regularnie. Dla porwnania, 15% mieszkacw UE deklarowao regularne podejmowanie
tego typu aktywnoci, za 30% jej brak. Polska uplasowaa si take na przedostatnim
miejscu wrd badanych krajw pod wzgldem odsetka osb spacerujcych przynajmniej
przez 10 minut przez min. 4 dni w tygodniu (41% wobec redniej UE 60%).
Zgodnie z wynikami badania Eurobarometru32, 10% Polakw spdza przecitnie ponad 8,5 h
dziennie siedzc; 22% siedzi przez 5,5 do 8,5 h, a 37% - od 2,5 do 5,5 h. Wyniki te s lepsze
od redniej unijnej, prawdopodobnie ze wzgldu na struktur zatrudnienia w Polsce (duy
udzia rolnictwa i przemysu w porwnaniu do krajw UE-15, ktre charakteryzuj si
najwyszymi wartociami dugotrwaego przebywania w pozycji siedzcej). Badania
krajowe33 wskazuj, e przecitna osoba w wieku 15+ spdza w pozycji siedzcej prawie 5
godzin w dzie powszedni i ponad 4,5 godzin w dzie wolny od pracy. Ponad 6 godzin
dziennie siedzi prawie 25% Polakw. Mona zaoy, e deklarowany wymiar czasu
spdzanego w pozycji siedzcej jest zaniony.
Analiza spoeczno-demograficzna na poziomie caej UE34 potwierdzia, e najduej
w pozycji siedzcej pozostaj pracownicy biurowi. Mona rwnie dostrzec odwrotn
korelacj midzy czasem spdzanym w pozycji siedzcej a podejmowaniem aktywnoci
fizycznej w wolnym czasie. Wyniki bada krajowych35 wskazuj, e relatywnie wicej czasu
w pozycji siedzcej spdzaj pracownicy umysowi wyszego szczebla, z wyszym
wyksztaceniem, mieszkajcy w najwikszych miastach.
Dane GUS36 potwierdzaj wyniki badania europejskiego. Regularne uczestnictwo
w zajciach sportowo-rekreacyjnych37 lub rekreacji ruchowej38 zadeklarowao 20,3%
32

Badanie aktywnoci fizycznej Polakw, GfK Polonia dla Ministerstwa Sportu i Turystyki, marzec 2015 r.
Badanie jest badaniem ankietowym, opartym na deklaracjach osb badanych.
34
35
Badanie aktywnoci fizycznej Polakw, GfK Polonia dla Ministerstwa Sportu i Turystyki, marzec 2015 r.
Badanie jest badaniem ankietowym, opartym na deklaracjach osb badanych.
36
37
Za osoby regularnie uczestniczce uznano czonkw gospodarstw domowych deklarujcych podejmowanie
wicze min. 1 w tygodniu. Dane dot. modziey szkolnej z wyczeniem aktywnoci na obowizkowych
lekcjach wychowania fizycznego.
33
20
Polakw, za 25,6% - sporadyczne uczestnictwo. Oznacza to, e ponad poowa Polakw nie
podejmuje adnej aktywnoci fizycznej o charakterze sportowym lub rekreacyjnym
w czasie wolnym.
Wyniki badania pokazuj, e aktywno osb modych (przed ukoczeniem 20. roku ycia)
ma czciej charakter regularny, przy czym zdecydowanie najwysza jest w grupie wiekowej
10-14 lat (77,8% deklaruje podejmowanie aktywnoci, a 51,1% regularnie). Najmniejszy
odsetek osb regularnie aktywnych charakteryzuje grup w wieku 40 i wicej lat (11-12%).
Warto zaznaczy, e o ile sporadyczne uczestnictwo w zajciach sportowych lub rekreacji
ruchowej systematycznie maleje wraz z wiekiem (poczwszy od grupy wiekowej 20-29 lat),
o tyle odsetek osb regularnie podejmujcych aktywno fizyczn jest na bardzo zblionym
poziomie we wszystkich grupach wiekowych powyej 40 lat, co wiadczy o duym znaczeniu
wyksztacenia nawyku uczestnictwa w sporcie lub rekreacji ruchowej. Ponadto nieznacznie
rosncy odsetek wiczcych regularnie wrd osb majcych 60 i wicej lat moe wskazywa
na zaleno od cyklu kariery zawodowej dysponowanie czasem wolnym po przejciu na
emerytur.
Wykres 2: Odsetek czonkw gospodarstw domowych uczestniczcych w zajciach sportowych lub rekreacji
ruchowej wg grup wiekowych w 2012 r.
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
5-9 lat
10-14 lat
15-19 lat
20-29 lat
sporadycznie
30-39 lat
regularnie
40-49 lat
50-59 lat
60 lat i
wicej
rdo: Gwny Urzd Statystyczny, Uczestnictwo Polakw w sporcie i rekreacji ruchowej 2012 r., Warszawa
2013 r.
Aktywno fizyczn w czasie wolnym regularnie podejmuje 22,7% mieszkacw miast oraz
16,4% mieszkacw wsi. Najwyszy odsetek osb regularnie uczestniczcych w zajciach
sportowych lub rekreacji ruchowej charakteryzowa najwiksze orodki miejskie (powyej
500 tys. mieszkacw) 26,6%. Analizujc dysproporcje midzy rnymi wartociami dla
miast oraz obszarw wiejskich, warto pamita o odmiennej strukturze zatrudnienia na wsi,
38
Termin rekreacja ruchowa jest stosowany przez GUS, std jego obecno w analizie wynikw badania.
Rekreacja ruchowa obejmuje niezorganizowane formy aktywnoci fizycznej, w opozycji do zaj
sportowych, rozumianych jako zorganizowana forma aktywnoci fizycznej.
21
a tym samym odmiennej aktywnoci fizycznej w pracy39 (wrd pracujcych mieszkacw

obszarw wiejskich 78,2% wykonywao prac, ktra wedug nich wymagaa wysiku
fizycznego; w miastach analogiczny odsetek osb stanowi 56,5%).
Analizujc dane w podziale na badane kryteria, mona stwierdzi, e grupami rzadziej
uczestniczcymi w sporcie lub rekreacji byy:
kobiety (18,9% regularnie uczestniczcych w tej grupie ogem wobec 21,8%

mczyzn);
osoby powyej 40. roku ycia (11-12% regularnie uczestniczcych w tej grupie
ogem wobec 22,5% w grupie wiekowej 20-29 lat, 16,7% w grupie wiekowej 30-39
lat oraz ponad 37% w grupach 5-19 lat);
osoby z wyksztaceniem zasadniczym zawodowym (8,6% regularnie uczestniczcych
w tej grupie ogem);
osoby niepenosprawne (10,1% regularnie uczestniczcych w tej grupie ogem),
pracownicy fizyczni (odpowiednio 13,5% osb wykonujcych prac wymagajc
wysiku fizycznego oraz 11,5% osb wykonujcych prac wymagajc intensywnego
wysiku fizycznie regularnie uczestniczcych w tych grupach ogem wobec 22,4%
wrd osb, ktrych praca nie wymaga wysiku fizycznego);
mieszkacy wsi (16,4% regularnie uczestniczcych w tej grupie ogem wobec 22,7%
w miastach ogem i 26,6% w miastach o liczbie mieszkacw pow. 500 tys.).
W stosunku do 2008 r., odsetek osb aktywnych wzrs o 8,4 p. proc. Wzrost odsetka osb
uczestniczcych w sporcie i rekreacji ruchowej zaobserwowano zarwno wrd mczyzn (o
8,8 p. proc), jak i kobiet (8,0 p. proc.). Nieznacznie bardziej zwikszy si on w miastach (9,6
p. proc) ni na obszarach wiejskich (6,4 p. proc.). Najwikszy wzrost odnotowano wrd osb
w wieku 5-9 lat (15,3 p. proc.).
Wyniki przeprowadzonego przez GUS badania budetu czasu ludnoci40 wskazuj, e 25,3%
ludnoci Polski w wieku 15 i wicej lat powicaa czas na wiczenia fizyczne. Osoby
wykonujce t czynno robiy to przecitnie przez 1 godzin i 26 minut dziennie. Nie
wykazano istotnych rnic midzy pci ani istotnych zmian w porwnaniu z poprzedni
edycj badania, ktra dotyczya lat 2003-2004.
Najpopularniejszymi zajciami sportowo-rekreacyjnymi wrd Polakw byy wg GUS
jazda na rowerze (64,8% mczyzn i 67,2% kobiet) i pywanie (42,1% mczyzn i 37,8%
kobiet). Nastpne pod wzgldem popularnoci rodzaje aktywnoci rniy si w zalenoci od
pci uczestnikw mczyni preferowali pik non (36,7%), gr w pik siatkow (14,3%)
i koszykow (10,3%) oraz wdkarstwo (13,3%), natomiast kobiety decydoway si na
aerobik, fitness, jog i gimnastyk (19,5%), taniec (16,5%), jogging, nordic walking (15,8%)
oraz gr w pik siatkow (13,3%).
39
40
Badanie dotyczy tylko aktywnoci fizycznej podejmowanej w czasie wolnym.

Gwny Urzd Statystyczny, Budet czasu ludnoci w 2013 r., Warszawa 2015 r.;
22
Gwnym motywem uczestnictwa Polakw w sporcie i rekreacji ruchowej wg GUS bya

przyjemno i rozrywka (66,0%; wzrost z 51,3% w 2008 r.)41. Istotny czynnik stanowia take
ch utrzymania kondycji fizycznej oraz zachowania waciwej sylwetki (dla 15,5%
mczyzn oraz 20% kobiet) oraz powody zdrowotne, ktre byy najwaniejsze dla 12,3%
kobiet oraz 7,4% mczyzn. Badanie europejskie42 pokazuje odmienne wyniki, jako e 59%
Polakw wskazao zdrowotn motywacj wicze, a tylko 24% odpowiedziao, e robi to dla
przyjemnoci. Ponadto Polska charakteryzowaa si bardzo niskimi odsetkami odpowiedzi
dla relaksu (16% wobec redniej UE-28 36%) oraz aby by z przyjacimi (9% wobec
redniej UE-28 20%).
Warto zwrci uwag na fakt, e Polacy uprawiaj sport lub aktywno fizyczn
nieformalnie43 gwnie w domu (37%), parku, oglnodostpnej przestrzeni (35%) lub
w drodze z domu do pracy/szkoy (24%); rzadziej ni przecitnie w UE-28 podejmuj
aktywno fizyczn w miejscu specjalnie do tego przystosowanym (np. siownia, klub fitness
itp.), aczkolwiek trend jest rosncy (ze szczeglnym uwzgldnieniem wzrostu wskaza
klubw fitness z 3% w 2009 r. do 9% w 2013 r.).
Naley rwnie podkreli fakt, e Polska charakteryzuje si jednym z najniszych w UE
odsetkw uprawiania sportu w klubach sportowych (5% wobec redniej UE-28 13%) oraz
deklarowanego czonkostwa w klubie sportowym (3% wobec redniej UE-28 12%). A 87%
Polakw nie naley do adnego klubu lub organizacji dziaajcej, choby czciowo,
w obszarze sportu lub rekreacji. Dla porwnania, czonkami takich klubw jest ponad poowa
Duczykw i Szwedw.
Wrd gwnych barier44 dla uprawiania sportu lub rekreacji ruchowej wymieniano: brak
czasu (32,1%), brak zainteresowania, chci lub preferowanie biernego wypoczynku (18,7%),
stan zdrowia i przeciwwskazania lekarza (16,5%) oraz wiek (14,6%), przy czym badanie
Eurobarometr45 wskazuje na jeszcze wikszy udzia wskaza braku czasu (46%) jako
gwnej przyczyny braku aktywnoci fizycznej. Naley zwrci uwag na fakt, e
w grupach najmodszych (519 lat) gwnymi przeszkodami byy: brak organizatora zaj lub
odpowiednich obiektw w pobliu miejsca zamieszkania (30% w grupie wiekowej 5-9 lat;
21,4% w grupie wiekowej 15-19 lat) oraz brak zainteresowania, chci uczestniczenia
w zajciach sportowo-rekreacyjnych lub te preferowanie biernego wypoczynku (24,4%
w grupie wiekowej 5-9 lat; 30,1% w grupie wiekowej 15-19 lat). Za niepokojce naley uzna
tak czste wskazanie odpowiedzi o braku zainteresowania i chci uczestniczenia w zajciach
sportowo-rekreacyjnych lub preferowaniu biernego wypoczynku. Fakt ten naley czy
z pojawieniem si silnie oddziaujcych na najmodszych rodkw komunikacji i medialnego
41
Gwny Urzd Statystyczny, Uczestnictwo Polakw w sporcie i rekreacji ruchowej 2012 r., Warszawa
2013 r.; respondenci musieli wybra jeden gwny motyw uprawiania sportu lub rekreacji ruchowej.
42
Sport and Physical Activity, Special Eurobarometer 412, Bruksela 2014; respondenci mogli poda kilka
odpowiedzi.
43
44
Pojcie rekreacja ruchowa jest stosowane jedynie w terminologii GUS.
45
23
przekazu, ktre sprawiaj, e naturalna, spontaniczna potrzeba ruchu przegrywa z si ich

oddziaywania. Wzgldy finansowe byy istotne jedynie w przypadku 6,2% badanej populacji,
cho znacznie czciej byy wskazywane jako bariera dla modszych grup wiekowych (15,718,5% w grupach wiekowych 5-19).
Naley podkreli, e 70% Polakw ocenia, e ich najblisze ssiedztwo daje wiele
moliwoci bycia aktywnym fizycznie46. W porwnaniu z 2009 r., Polska odnotowaa w tym
zakresie znaczcy wzrost odpowiedzi pozytywnych (a o 10 p. proc.), co jest potwierdzeniem
zdecydowanej poprawy dostpnoci infrastruktury sportowej i rekreacyjnej. Podobny wzrost
(o 13 p. proc.) odnotowano w kwestii zadowolenia z oferty lokalnych organizacji i klubw
sportowych, aczkolwiek poziom penej satysfakcji w tym obszarze w Polsce (59%) jest wci
niszy od redniej UE-28 (74%). Pozytywny trend dotyczy rwnie oceny lokalnych wadz
38% Polakw uwaa, e robi one wystarczajco duo w kwestii zapewnienia moliwoci
podejmowania aktywnoci fizycznej przez obywateli (wzrost o 8 p. proc. w porwnaniu
z 2009 r.), przeciwnego zdania jest 48% obywateli (spadek o 4 p. proc.).
Powysz analiz mona podsumowa nastpujcymi tezami dotyczcymi podejmowania
aktywnoci fizycznej w Polsce:
46
Ponad poowa Polakw nie podejmuje adnej aktywnoci fizycznej. W porwnaniu do

innych krajw Unii Europejskiej, w Polsce mao osb deklaruje podejmowanie
pozasportowej aktywnoci fizycznej, w tym zwizanej z transportem (dojazdy do
pracy).
Polacy najczciej podejmuj aktywno fizyczn okazjonalnie lub podczas
wypoczynku sobotnio-niedzielnego, rzadko uczestnicz w systematycznej aktywnoci
fizycznej. Polacy sporadycznie korzystaj z oferty klubw sportowych lub prywatnych
organizatorw zaj, aczkolwiek w przypadku tych ostatnich mona zauway
tendencj rosnc.
Integracyjny aspekt sportu w Polsce jest mao wykorzystywany. Wysiek fizyczny
podejmowany jest przewanie w domu lub w pobliu miejsca zamieszkania,
a wybierane formy maj charakter niezorganizowany, najczciej realizowany
samodzielnie. Polacy rzadko wskazuj przebywanie w grupie jako motywacj do
uprawiania sportu.
Mniejsz aktywnoci fizyczn cechuj si mieszkacy wsi, osoby niepenosprawne,
osoby bezrobotne, osoby z wyksztaceniem zasadniczym oraz kobiety. Naley jednak
pamita, e w niektrych przypadkach, ich maa aktywno fizyczna w czasie
wolnym ma cisy zwizek z wykonywaniem pracy wymagajcej wysiku fizycznego
(np. praca w rolnictwie) lub sytuacj socjo-demograficzn danej grupy (wikszy
udzia osb starszych na obszarach wiejskich).
Ocena moliwoci uprawiania sportu w najbliszej okolicy oraz dziaa lokalnych
wadz i organizacji ulegy znaczcej poprawie w ostatnich latach, lecz wci oferta
lokalnych organizacji i klubw sportowych oceniana jest gorzej ni rednio w Unii
Ibidem
24
Europejskiej. Warto zwrci uwag na wskazywanie braku zorganizowanych zaj

jako przyczyny nieuczestniczenia w sporcie wrd modziey szkolnej.
Najczciej podawan barier w uprawianiu sportu lub rekreacji jest brak czasu.
W tym zakresie naley szczeglnie zwrci uwag na osoby w wieku 20-49 lat w tej
grupie ponad poowa osb podaje brak czasu jako gwn przyczyn
niepodejmowania aktywnoci fizycznej. Dodatkowo, t grup czsto cechuje siedzcy
tryb ycia.
Najpopularniejszymi zajciami sportowo-rekreacyjnymi s jazda na rowerze oraz
pywanie. W dalszej kolejnoci, mczyni preferuj sporty druynowe, a kobiety
sporty indywidualne poprawiajce kondycj oraz sylwetk (aerobik, fitness, bieganie,
taniec).
Ronie odsetek ludzi otyych oraz z nadwag, we wszystkich grupach wiekowych.
Regularne podejmowanie aktywnoci fizycznej w odpowiednim wymiarze, obok
stosowania waciwej diety, przeciwdziaa nadwadze i otyoci.
2.2.1. Wychowanie fizyczne i aktywno fizyczna dzieci i modziey
Aktywno fizyczna w dziecistwie i modoci jest niezbdna dla prawidowego rozwoju

fizycznego, motorycznego, psychicznego i spoecznego czowieka oraz dla zapobiegania
zaburzeniom rozwoju i zdrowia, zwaszcza otyoci i zaburzeniom ukadu ruchu. Odpowiedni
poziom aktywnoci fizycznej w pierwszych dekadach ycia zwiksza szans na
kontynuowanie jej w okresie dorosoci. Sprzyja to wydueniu okresu ycia w zdrowiu,
opnieniu procesw starzenia oraz zmniejszeniu ryzyka przedwczesnego rozwoju chorb
przewlekych i niepenosprawnoci.
Wyniki bada przeprowadzonych w 2013 r. na zlecenie Ministerstwa Sportu i Turystyki przez
Instytut Matki i Dziecka na reprezentatywnej grupie uczniw47 wykazay, e wikszo dzieci
i modziey nie spenia zalece WHO dot. minimalnego poziomu aktywnoci fizycznej 48.
Zalecany poziom aktywnoci fizycznej (co najmniej 60 minut przez 7 dni w tygodniu wysiki
od umiarkowanych do intensywnych, w tym zajcia wychowania fizycznego w szkole)
osigao tylko 21,5% modziey w wieku 11-17 lat (28,5% chopcw, 15,2% dziewczt).
Odsetek ten zmniejsza si z wiekiem od 28,4% w wieku 11-12 lat do 13,5% w wieku 15-17
lat. Bardzo niski poziom aktywnoci fizycznej (2 dni w tygodniu lub mniej) dotyczy co
czwartego nastolatka (17,4% chopcw, 29,1% dziewczt). wiczenia fizyczne o duej
intensywnoci w czasie wolnym, poza zajciami szkolnymi, przez co najmniej 4 godziny
w tygodniu (co mona uzna za poziom zadowalajcy), wykonywao tylko 19,4% dzieci
i modziey (25,9% chopcw, 13,7% dziewczt). Mniej ni 2 godziny przeznaczaa na te
wiczenia a ponad poowa nastolatkw (47,6% chopcw, 68,6% dziewczt). Analizujc
wyniki bada mona zauway, wyrany spadek odsetka modziey speniajcej zalecenia
wraz z wiekiem, przy czym tendencja spadkowa najmocniej rysuje si u dziewczt.
47
Instytut Matki i Dziecka, Aktywno fizyczna modziey szkolnej w wieku 9-17 lat, Warszawa 2013 r.
Por. s. 14 (do weryfikacji na pniejszym etapie); World Health Organization (WHO), Global
Recommendations on Physical activity for Health, 2010 r.
48
25
Wykres 3: Odsetek dzieci i modziey speniajcych zalecane kryteria WHO dot. aktywnoci fizycznej w roku
szkolnym 2012/13
40%
35%
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0%
V klasa
VI klasa
I klasa
II klasa
gimnazjum
szkoa podstawowa
chopcy
dziewczta
III klasa
I klasa
szkoa
ponadgimnazjalna
rdo: Instytut Matki i Dziecka, Aktywno fizyczna modziey szkolnej w wieku 9-17 lat, Warszawa 2013
Wyniki midzynarodowych bada HBSC (Health Behaviour in School-aged Children)49

dotyczce zachowa zdrowotnych modziey z 33 krajw europejskich oraz USA i Kanady,
wykonywane w cyklu 4-letnim, w Polsce realizowane przez Instytut Matki i Dziecka,
wskazuj, i na tle innych badanych krajw, Polska plasuje si blisko redniej pod wzgldem
odsetka modziey speniajcej zalecane kryteria dotyczce umiarkowanej aktywnoci
fizycznej w poszczeglnych grupach wiekowych, natomiast osigaj jedne z najgorszych
wynikw pod wzgldem intensywnej aktywnoci fizycznej (normy spenia jedynie 30,6%
uczniw przy redniej 46,1%)50.
Naley zauway, e w latach 1990-2010 odnotowano tendencj do zwikszania si odsetka
modziey w wieku 11-15 lat, ktra przeznaczaa na aktywno fizyczn, co najmniej
umiarkowan, codziennie 60 minut lub wicej. Mogo to by zwizane ze zwikszeniem
liczby godzin lekcji wychowania fizycznego w szkole, bowiem rwnoczenie zmniejszy si
odsetek modziey o zadowalajcym poziomie intensywnej aktywnoci fizycznej
podejmowanej w czasie wolnym, poza szko51. Warto jednak podkreli, e obecnie
obowizujcy wymiar zaj wychowania fizycznego w szkoach52 (maksymalnie 3 razy
49
Social determinants of health and well-being among young people. Health Behaviour in School-aged Children
(HBSC) study: International report from the 2009/2010 survey, WHO Regional Office for Europe, Kopenhaga
2012 r.
50
51
Woynarowska B., Mazur J. (red.), Tendencje zmian zachowa zdrowotnych i wybranych wskanikw zdrowia
modziey szkolnej w latach 1990-2012, Instytut Matki i Dziecka, Wydzia Pedagogiczny UW, Warszawa 2012 r.
52
Rozporzdzenie MEN z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planw nauczania w szkoach publicznych
(Dz. U. z 2012 r. poz. 204, z pn. zm.).
26
w tygodniu po 45 minut godzin dla uczniw szk ponadgimnazjalnych oraz 4 razy

w tygodniu po 45 minut dla uczniw klas IV-VI szkoy podstawowej i uczniw gimnazjum)
jest niewystarczajcy do speniania podstawowych zalece WHO. Przy czym, w przypadku
klas I-III szkoy podstawowej, nie mona okreli tygodniowej minimalnej liczby godzin
zaj wychowania fizycznego, poniewa podziau godzin na poszczeglne zajcia dokonuje
nauczyciel prowadzcy ksztacenie zintegrowane (wymiar 3 godzin tygodniowo w klasach IIII szk podstawowych obowizuje jedynie w przypadku realizacji zaj wychowania
fizycznego przez nauczycieli wychowania fizycznego, co dotyczy okoo 12% zaj tego
typu).
Niestety, ze wzgldu na niski poziom uczestnictwa w lekcjach wychowania fizycznego,
dua cz modziey nie podejmuje aktywnoci fizycznej nawet w zakresie obowizkowych
zaj w szkole. Z raportu Najwyszej Izby Kontroli53 wynika, e w wybranym tygodniu roku
szkolnego 2012/13, nie uczestniczyo czynnie w zajciach wychowania fizycznego (cznie
nieobecni lub obecni niewiczcy) 15% uczniw w klasach IV-VI szk podstawowych, 23%
w gimnazjach oraz 30% w szkoach ponadgimnazjalnych. Tendencj spadku aktywnoci na
lekcjach wychowania fizycznego wraz z wiekiem potwierdzaj badania Instytutu Matki
i Dziecka54 w V klasie szkoy podstawowej 85% uczniw uczestniczyo we wszystkich lub
prawie wszystkich lekcjach wf; w III klasie gimnazjum byo to mniej ni 60%. Czciej
regularnie wiczyli chopcy (80%) ni dziewczta (68%).
Wykres 4: Odsetek uczniw, ktrzy uczestniczyli we wszystkich lub prawie wszystkich lekcjach wychowania
fizycznego w roku szkolnym 2012/13
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
V klasa
VI klasa
I klasa
II klasa
III klasa
I klasa
rdo: Instytut Matki i Dziecka, Aktywno fizyczna modziey szkolnej w wieku 9-17 lat, Warszawa 2013
53
Wychowanie fizyczne i sport w szkoach publicznych i niepublicznych, Informacja o wynikach kontroli

Najwyszej Izby Kontroli (nr ewid. 108/2013/P/12/067/KNO), Warszawa 2013. Kontrola obejmowaa 43 szkoy,
do ktrych uczszczao 18 tys. uczniw.
54
27
rednia odsetek uczniw zwolnionych przez dyrektora szkoy na podstawie opinii lekarza 55
wynosia w ww. szkoach odpowiednio: 2%, 5% i 11%. Badanie Instytutu Matki i Dziecka56
wykazao, e powszechne jest zwalnianie z lekcji wychowania fizycznego przez rodzicw lub
przez samych uczniw, a absencja ronie wraz z wiekiem oraz jest czstsza u dziewczt ni
chopcw. Dua cz uczniw krytycznie ocenia jako zaj tylko 37% uwaa je za
ciekawe, a 63% chtnie w nich uczestniczy.
Analizujc dodatkowe czynniki57 mona stwierdzi, e najwaniejszymi uwarunkowaniami
wpywajcymi na prowadzenie (lub nieprowadzenie) aktywnego trybu ycia s wzorce
rodzinne oraz relacje w szkole. Rodzina uprawiajca sport lub wspierajca (emocjonalnie,
niekoniecznie finansowo) dziecko w chci aktywnego spdzania czasu jest bardzo wanym
czynnikiem warunkujcym zachowania modziey. Mona take zaobserwowa korelacj
midzy aktywnoci uczniw a ich dobrymi wynikami w nauce oraz dobrymi relacjami
z rwienikami. Mniej aktywni s natomiast uczniowie odczuwajcy silny stres szkolny.
Dzieci modsze (9-letnie) odczuwaj du ch uczestniczenia w zajciach sportowych, lecz
czsto zajcia szkolne s realizowane prowizorycznie (nie na sali gimnastycznej, bez
przebierania si). W wolnym czasie, dzieci pozostaj aktywne w najbliszym ssiedztwie
domu, lecz zwraca uwag fakt, e czsto bez opieki rodzicw oraz w potencjalnie miejscach
niebezpiecznych (np. ze wzgldu na ruch uliczny).
Analizujc przyczyny spadku aktywnoci fizycznej modziey w wieku gimnazjalnym 58,
zwraca si uwag na fakt, e poczwszy od etapu gimnazjalnego, modzie znajduje si pod
du presj czasu, m.in. ze wzgldu na konieczno dojazdw do szkoy. Z zwizku z tym
panuje powszechne przekonanie wrd nauczycieli i rodzicw, e czas przeznaczany na sport
powica si kosztem nauki, co moe mie negatywne skutki w rozwoju edukacyjnym
modziey. Barier jest rwnie postpujca instrumentalizacja i profesjonalizacja aktywnoci
fizycznej regularne treningi s postrzegane jako rodek do osignicia okrelonych
wynikw sportowych, dostpny jedynie dla modziey o odpowiednich predyspozycjach
sportowych. Mona odnie wraenie, e brakuje oferty zaj, ktra nie zakadaaby orientacji
na wyniki sportowe; zatraca si rwnie, szczeglnie w miastach, spontaniczne
podejmowanie aktywnoci fizycznej przy okazji spotka towarzyskich, wyjcia na
podwrko. Ponadto przez du cz modziey, aktywno fizyczna jest traktowana
utylitarnie jako sposb na utrzymanie ciaa w odpowiedniej formie. Niestety, takie
podejcie znacznie zmniejsza odczuwan rado z aktywnoci fizycznej. Naley take
zwrci uwag, e sport nie jest postrzegany przez t grup wiekow jako atrakcyjny, wobec
czego jego uprawianie nie sprzyja zdobywaniu akceptacji grupy rwieniczej, co jest dla
modziey bardzo wane. Dziewczta wskazuj na swoist mod na niewiczenie na
55
Wychowanie fizyczne i sport w szkoach publicznych i niepublicznych, Informacja o wynikach kontroli

Najwyszej Izby Kontroli (nr ewid. 108/2013/P/12/067/KNO), Warszawa 2013. Kontrola obejmowaa 43 szkoy,
do ktrych uczszczao 18 tys. uczniw.
56
57
Ibidem.
58
Centrum Bada Spoecznych, Instytut Studiw Spoecznych, Uniwersytet Warszawski, (Bez)powrotnie
utracona aktywno. Raport z badania gimnazjalistw pod ktem aktywnoci fizycznej, Warszawa 2014, raport
wykonany na zlecenie Fundacji LOTTO Milion Marze oraz Ministerstwa Sportu i Turystyki.
28
zajciach wychowania fizycznego, ktrej powodem jest fakt, e aktywno fizyczna le

wpywa na starannie wypracowany wygld.
Wraz ze spadkiem poziomu uczestnictwa w aktywnociach rozwijajcych modzie fizycznie
postpuje spadek sprawnoci fizycznej modych Polakw. Zjawisko to odzwierciedlaj
wyniki bada przeprowadzanych cyklicznie przez Akademi Wychowania Fizycznego
w Warszawie od 1979 r. (powtarzane co 10 lat)59. Obrazuj one spadek sprawnoci dzieci
i modziey w kadej grupie wiekowej oraz w zakresie kadej badanej sprawnoci
motorycznej, zarwno wrd dziewczt, jak i chopcw, i to pomimo utrzymujcej si
tendencji do zwikszania si wysokoci ciaa u obu pci. W latach 1999-2009 pogorszenie
wynikw dotyczyo szeciu spord dziewiciu prb, regres w najwikszym stopniu dotyczy
gibkoci, wytrzymaoci i siy, w mniejszym stopniu szybkoci biegowej.
Tabela 1: rednie wyniki w prbach sprawnoci 7-letnich chopcw w latach 1979-2009
1979 r.
1989 r.
1999 r.
2009 r.
Skok w dal z miejsca (cm)
129
129
120
109
Bieg na dystansie 50 m (sek.)
10,6
10,6
11,1
11,7
Czas utrzymania zwisu na drku (sek.)
16,9
6,9
rdo: Wolaski N., Dobosz J., Tendencja przemian motorycznoci czowieka (midzydekadowe zmiany
efektywnoci), [w]: Wilczewski A. (red.), Uwarunkowania rozwoju dzieci i modziey wiejskiej. AWF
w Warszawie, Wydzia Wychowania Fizycznego i Sportu w Biaej Podlaskiej, Biaa Podlaska 2012
Obniony poziom aktywnoci fizycznej, skutkujcy nierzadko nadwag i otyoci, jest

efektem duej liczby godzin przeznaczanych przez modzie na tzw. zachowania sedenteryjne
(wykonywane w unieruchomieniu ciaa, zwykle w pozycji siedzcej). W czasie wolnym,
w dniach szkolnych, a 66% modziey spdzao 2 i wicej godzin dziennie na ogldaniu
telewizji, 55% przez minimum 2 godziny korzystao z komputera, a 44% powicao tyle
czasu na granie w gry komputerowe lub konsolowe60. Naley przy tym pamita, e
dodatkowo modzie spdza przynajmniej kilka godzin dziennie w pozycji siedzcej
w szkole.
Powysz analiz mona podsumowa nastpujcymi tezami dotyczcymi aktywnoci
fizycznej dzieci i modziey w Polsce:
Zdecydowana wikszo dzieci i modziey nie spenia zalece WHO dot.

minimalnego poziomu aktywnoci fizycznej niezbdnej do prawidowego rozwoju
psychofizycznego. Odsetek modziey podejmujcej aktywno fizyczn w zalecanej
dawce maleje wraz z wiekiem; jest take wyranie niszy wrd dziewczt.
Szczeglnie niski odsetek dzieci i modziey spenia zalecenia dotyczce intensywnej
aktywnoci fizycznej. Ok. 1/5 dzieci i modziey regularnie nie uczestniczy
59
Wolaski N., Dobosz J., Tendencja przemian motorycznoci czowieka (midzydekadowe zmiany
efektywnoci), [w]: Wilczewski A. (red.), Uwarunkowania rozwoju dzieci i modziey wiejskiej. AWF
w Warszawie, Wydzia Wychowania Fizycznego i Sportu w Biaej Podlaskiej, Biaa Podlaska 2012 r.
60
Instytut Matki i Dziecka, Wyniki bada HBSC 2010. Raport techniczny, Warszawa 2011 r.
29
w zajciach wychowania fizycznego (odsetek niewiczcych ronie wraz z wiekiem,

jest wyszy wrd dziewczt). Zajcia wf przez znaczn cz uczniw s uwaane za
nieciekawe i nieatrakcyjne.
Drastyczny spadek poziomu aktywnoci fizycznej cechuje dziewczta w wieku
gimnazjalnym. Okres ten charakteryzuje si szczegln dbaoci o akceptacj grupy
rwieniczej, a sport i aktywno fizyczna nie jest postrzegana jako wyznacznik
atrakcyjnoci61. Zauwaa si rwnie negatywne tendencje rwienikw do
krytycznego oceniania wygldu oraz sprawnoci dziewczt wchodzcych w wiek
dojrzewania.
Du rol w kreowania nawyku podejmowania aktywnoci fizycznej wrd dzieci
i modziey odgrywa wsparcie rodziny (emocjonalne; wsplne podejmowanie
aktywnoci; przekazywanie wzorcw).
W zwizku z ekspansj rozrywek elektronicznych, wymuszajcych spdzanie czasu
w pozycji siedzcej, naley zwrci szczegln uwag na podniesienie atrakcyjnoci
zaj sportowych, co umoliwioby podejmowanie aktywnoci sportowej przez dzieci
i modzie w wikszym wymiarze.
2.2.2. Aktywno fizyczna osb starszych
Aktywno fizyczna jest najbardziej skutecznym, spord znanych dotychczas, sposobem

opniania procesw starzenia si i czynnikiem zachowania zdrowia oraz co w przypadku
osb w podeszym wieku wydaje si najwaniejsze mobilnoci i wyduenia okresu
aktywnoci funkcjonalnej w yciu codziennym. Zdrowe starzenie si stanowi wyzwanie
zarwno dla strategii dziaa w starzejcej si Europie jak rwnie w starzejcym si
spoeczestwie polskim62.
Na konieczno podjcia interwencji w tym kierunku, w odniesieniu do polskiego
spoeczestwa wskazuj prognozy demograficzne GUS. Pomimo, i przewiduje si, e
w roku 2050 liczba ludnoci Polski wyniesie 33 mln 951 tys., (w odniesieniu do 2013 r,
zmniejszenie liczby ludnoci o 4,55 miliona tj. o 12%) to osoby w wieku 65 lat i wicej ycia
bd stanowiy prawie 1/3 populacji (wzrost o 5,4 miliona w porwnaniu do 2013 r.).
Ponadto na skutek poprawy warunkw ycia wydua si rednia prognozowana dugo
ycia Polakw, ktra dla mczyzn urodzonych w 2012 r. wynosia 72,7 lat, a dla kobiet
81,0 lat. W cigu 12 lat, od 2000 r., przecitne dalsze trwanie ycia wzroso o 3 lata, zarwno
dla mczyzn, jak i dla kobiet. Coraz dusze ycie ludzkie niesie ze sob problemy
zdrowotne, ktrym naley zapobiega oraz agodzi ich wpyw na codzienne funkcjonowanie.
Wraz z wiekiem obnia si rwnie potencja biologiczny czowieka: zmniejsza si
wydolno tlenowa oraz masa i moc mini szkieletowych, co znaczco utrudnia
wykonywanie nawet najprostszych czynnoci (odsetek wystpowania niepenosprawnoci
61
Centrum Bada Spoecznych, Instytut Studiw Spoecznych, Uniwersytet Warszawski, (Bez)powrotnie

utracona aktywno. Raport z badania gimnazjalistw pod ktem aktywnoci fizycznej, Warszawa 2014 r., raport
wykonany na zlecenie Fundacji LOTTO Milion Marze oraz Ministerstwa Sportu i Turystyki
62
Kozdro. E Aktywno fizyczna w strategii dziaa w starzejcym si spoeczestwie, Warszawa 2014 r.
30
wzrasta w starszych grupach wiekowych, osigajc prawie 50% u osb powyej 80. roku
ycia).
Regularne wiczenia fizyczne s nie tylko potencjalnym czynnikiem zapobiegajcym
starzeniu si, ale take pozytywnie wpywaj na sprawno umysow osb w podeszym
wieku. Niestety, wg badania Polsenior 201163, mniej ni 40% osb starszych po 65. roku
ycia podejmuje regularn rekreacyjn aktywno fizyczn64, a odsetek ten systematycznie
obnia si wraz z wiekiem. Badanie wskazuje jednoznacznie, i styl ycia polskich seniorw
mona okreli jako bierny i monotonny65.
W zwizku z powyszym, podjcie wyzwa demograficznych zwizanych ze starzeniem si
populacji wymaga nie tylko dziaa na rzecz zmian w systemie opieki zdrowotnej, ale
rwnie w zakresie promocji wszelkich form aktywnoci ludzi starszych.
2.2.3. Aktywno fizyczna osb niepenosprawnych
Wedug szacunkw GUS66, liczba osb niepenosprawnych w Polsce w 2009 r. wynosia 5,3
mln. Ta liczba obejmuje osoby posiadajce orzeczenie o niepenosprawnoci (tzw.
niepenosprawno prawna) i/lub osoby deklarujce powane ograniczenia w wykonywaniu
zwykych czynnoci (tzw. niepenosprawno biologiczna). Prawne orzeczenie
o niepenosprawnoci posiadao 4,2 mln osb, niepenosprawno biologiczn zadeklarowao
2,6 mln (w tym 1,5 mln obie te cechy). Ogem, udzia osb niepenosprawnych wg
powyszego kryterium w cznej liczbie ludnoci wynis prawie 14%. Najczstsz przyczyn
niepenosprawnoci stanowi schorzenia ukadu krenia, narzdw ruchu oraz
neurologiczne. W populacji osb w wieku 15 lat i wicej najliczniejsz grup stanowi
niepenosprawni z dysfunkcjami narzdu ruchu.
Wyniki badania Uczestnictwo Polakw w sporcie i rekreacji ruchowej, przeprowadzonego
przez GUS w 2012 r.67, pokazuj, e 25,8% osb niepenosprawnych68 uczestniczy
w zajciach sportowych lub rekreacji ruchowej. Odsetek ten wzrs o 3,1 p. proc.
W porwnaniu z poprzedni edycj badania w 2008 r. i jednoczenie by o 20,1 p. proc.
niszy od wartoci dla ogu ludnoci. Spord wszystkich wiczcych osb
niepenosprawnych, 39,2% zadeklarowao regularne uczestnictwo w zajciach.
Wrd aktywnoci sportowo-rekreacyjnych podejmowanych przez osoby niepenosprawne,
63
Rowiski R., Dbrowski A, Aktywno fizyczna Polakw w wieku podeszym, w: Mossakowska. M, Wicej. A,
Bdowski. P, Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia si ludzi w Polsce,
Pozna 2012 r.
64
Osoby okrelane jako podejmujce regularnie rekreacyjn aktywno fizyczn to te, ktre przynajmniej raz
w tygodniu wykonuj jedn z nastpujcych aktywnoci: kilkugodzinne spacery, piesze wycieczki w duej
odlegoci od domu lub miejsca pobytu, wiczenia gimnastyczne, aerobik, jazda na rowerze, bieganie, pywanie,
jazda na nartach, gry zespoowe, eglarstwo, jedziectwo, tenis ziemny, tenis stoowy lub taniec.
65
Kozdro E., Aktywno fizyczna w strategii dziaa w starzejcym si spoeczestwie, Warszawa 2014 r.
66
Gwny Urzd Statystyczny, Stan zdrowia ludnoci Polski w 2009 r., Warszawa 2011 r.
67
68
w badaniu GUS dot. uczestnictwa w sporcie i rekreacji ruchowej, osoby niepenosprawne zostay wyrnione
jedynie wg kryterium prawnego (orzeczenia o niepenosprawnoci).
31
zdecydowanie najwiksz popularnoci cieszy si jazda na rowerze uprawia j 52,9%

aktywnych osb niepenosprawnych (oraz a 92,8% dzieci z orzeczeniem
o niepenosprawnoci). Wrd popularnych form aktywnoci naley wymieni rwnie
pywanie (21,8%), oglnorozwojowe zajcia ruchowe i poprawiajce kondycj fizyczn
(21,2%) oraz jogging i nordic walking (18,6%). Na tle preferencji osb sprawnych wybory
dotyczce konkretnych sportw podejmowane przez niepenosprawnych rni si przede
wszystkim w znacznie czstszym wskazywaniu na formy marszowe. Im wyszy jest stopie
niepenosprawnoci, tym czciej ta odpowied jest wskazywana. Wysze ni u osb
sprawnych procentowe zainteresowanie dotyczy take zaj oglnorozwojowych, wdkarstwa
i szachw, czyli form rekreacji w niewielkim stopniu zwizanych z aktywnoci fizyczn.
Problemy ze stanem zdrowia s immanentn cech osb niepenosprawnych, ktre wanie t
przyczyn podaj jako gwny (najczstszy) powd braku uczestnictwa w zajciach
sportowych lub rekreacji ruchowej (55,1%). Moe to wynika z interpretacji, i aktywno
fizyczna przeznaczona jest jedynie dla osb w peni zdrowych i sprawnych. Zwizane jest to
z brakiem wiedzy o formach aktywnoci, ktre s korzystne i jednoczenie dostpne dla
osoby niepenosprawnej (ze szczeglnym uwzgldnieniem rehabilitacji ruchowej) oraz
maym wyborem sportw moliwych do uprawiania.
2.3. Organizacje sportowe i ich czonkowie
Sport, turystyka, rekreacja, hobby to najczciej deklarowana przez organizacje
pozarzdowe w Polsce dziedzina dziaalnoci statutowej, okrelona wedug najwaniejszego
pola dziaalnoci organizacji. Dziedzin t na pierwszym miejscu wskazao 24 tys. organizacji
(30%), z czego 17,7 tys., czyli 22% wszystkich aktywnych organizacji, stanowiy
stowarzyszenia kultury fizycznej i zwizki sportowe69.
Mimo, i organizacje kultury fizycznej, a w szczeglnoci kluby sportowe, stwarzaj
ogromne moliwoci dla budowy kapitau ludzkiego i kapitau spoecznego, ich liczba
w stosunku do liczby mieszkacw jest w Polsce wyranie nisza w porwnaniu do
wikszoci krajw Unii Europejskiej.
Wedug danych GUS70, w 2012 r. funkcjonowao w Polsce 14 307 klubw sportowych. Na
100 tys. mieszkacw przypadao wic 37 tego typu organizacji. Warto podkreli, e lepsza
sytuacja pod tym wzgldem jest na obszarach wiejskich (43 kluby na 100 tys. mieszkacw)
ni w miastach (33 kluby na 100 tys. mieszkacw). Dla porwnania, w Niemczech byo ich
ponad dwukrotnie wicej (110)71, w Holandii prawie czterokrotnie wicej (150)72, za we
Francji ponad siedmiokrotnie wicej (275)73.
69
Trzeci sektor w Polsce. Stowarzyszenia, fundacje, spoeczne podmioty wyznaniowe, samorzd zawodowy
i gospodarczy oraz organizacje pracodawcw w 2010 r., Gwny Urzd Statystyczny, Warszawa 2013 r.
70
Bank Danych Lokalnych GUS, dostp: kwiecie 2014 r.; suma liczby klubw sportowych, cznie z klubami
resortw obrony narodowej i spraw wewntrznych, SALOS, UKS oraz wyznaniowymi (rdo: sprawozdanie
KFT-1. Sprawozdanie dziaalnoci klubu sportowego).
71
Deutscher Olympischer Sport Bund, Bestandserhebung 2013 r.
32
Najwikszy wzrost liczby klubw sportowych odnotowano w latach 2002-2006 (z 8,8 tys. do
13 tys.), w nastpnych latach liczba podlegaa nieznacznym wahaniom. Przyrost ten wynika
w duej mierze z powoania nowej formy prawnej uczniowskich klubw sportowych
(UKS), ktre zastpiy wczesne szkolne kluby sportowe nie bdce osobami prawnymi.
O niewykorzystywanym potencjale, jakim dysponuj kluby sportowe, wiadczy te oglna
liczba osb deklarujcych czonkostwo w tego typu organizacjach w porwnaniu do liczby
ludnoci. Mimo duego potencjau demograficznego, polskie organizacje sportowe
deklaroway w 2012 r. jedynie 922 tys. zarejestrowanych czonkw74, co oznacza 24
czonkostwa na 1000 mieszkacw. Osoby wiczce stanowiy zdecydowan wikszo
(98%) czonkw klubw sportowych. Na 1 klub sportowy przypadao na obszarach wiejskich
51 czonkw, a w miastach 78. W innych krajach europejskich liczba czonkostw w klubach
sportowych na 1000 mieszkacw jest zdecydowanie wysza we Francji wynosi 26875,
w Holandii 31276, a w Niemczech 34177.
Wykres 5: Liczba klubw sportowych oraz czonkostw w klubach sportowych w odniesieniu do liczby ludnoci
350
300
250
liczba klubw
sportowych na 100 tys.
mieszkacw
200
150
liczba czonkowstw w
klubach sportowych na
1000 mieszkacw
100
50
0
Polska
Niemcy
Holandia
Francja
rdo: jak wskazano powyej dla poszczeglnych krajw; obliczenia wasne
Warto rwnie zwrci uwag, e liczba czonkw klubw sportowych nie koresponduje
z ogromnym wzrostem popularnoci sportowych imprez masowych, w szczeglnoci
biegw ulicznych oraz maratonw rowerowych na rowerach grskich. Przykadowo, w cigu
ostatnich 8 lat, liczba zawodnikw, ktrzy ukoczyli Maraton Warszawski wzrosa prawie
72
Ledentalrapportage 2012, Nederlands Olympisch Comit * Nederlandse Sport Federatie (NOC*NSF), liczba
ludnosci (2012 r.) za: Eurostat.
73
Colin Mige, Julian Jappert (red.), Think-tank Sport et citoyennet, Lorganisation du sport dans les Etats
membres de lUnion europenne, Sammur 2013; liczba ludnosci (2012 r.) za: Eurostat.
74
czna liczba czonkw klubw sportowych, uczniowskich klubw sportowych oraz wyznaniowych klubw
sportowych za: Kultura fizyczna w Polsce w latach 2011 i 2012, Gwny Urzd Statystyczny, WarszawaRzeszw 2013 r.
75
Les chiffres-cls du sport, Ministre des sports, de la jeunesse, de lducation populaire et de la vie associative,
Paris 2013; liczba ludnoci (2012 r.) za: Eurostat.
76
Ledentalrapportage 2012, Nederlands Olympisch Comit * Nederlandse Sport Federatie (NOC*NSF); liczba
ludnoci (2012 r.) za: Eurostat.
77
Deutscher Olympischer Sport Bund, Bestandserhebung 2013.
33
4-krotnie, za Pmaraton Warszawski a 10-krotnie. Systematycznie ronie rwnie liczba

organizowanych biegw ulicznych. Du popularnoci ciesz si take imprezy triathlonowe
oraz masowe biegi narciarskie.
Wykres 6: Liczba uczestnikw (zawodnikw, ktrzy ukoczyli zawody) wybranych sportowych imprez
masowych w latach 2005-2014
12 000
10 000
8 000
6 000
4 000
2 000
0
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Maraton Warszawski
Pozna Maraton
Pmaraton Warszawski
Herbalife Triathlon (1/2 Ironman)
Bieg Piastw (50 CT)
Bieg Piastw (25 CT)
2014
rdo: strony internetowe organizatorw, www.worldloppet.com; opracowanie wasne
Fenomenem ostatnich lat jest rosnca popularno kolarskich maratonw MTB. Od kilku lat,
w Polsce organizowanych jest kilka-kilkanacie cyklw zawodw, z ktrych kady skada si
z od kilku do kilkunastu wycigw. Rosnc popularnoci cieszy si rwnie powszechne
uprawianie kolarstwa szosowego oraz jazdy na rolkach, co pozwala spodziewa si wzrostu
popularnoci masowych imprez sportowych w tych sportach. Wan cech charakteryzujc
uczestnikw imprez jest ich wiek przewaaj osoby w wieku 30-40 lat, dla ktrych
amatorski trening oraz udzia w imprezach sportowych jest rodzajem hobby, a nie
profesjonaln karier sportow.
34
Wykres 7: Liczba uczestnikw wybranych cyklw maratonw MTB w 2013 r.

4000
3791
3206
3500
3000
2922
2500
1792
2000
1500
1330
1288
1707
1612
1459
1171
758
1000
448
500
679
686
0
Merida
Mazovia
MTB
Marathon
Bike
Maraton
Skandia
Maraton
LOTTO
Poland Bike
Marathon
liczba unikalnych zawodnikw w caym cyklu
Maratony
Kresowe
Powerade
GP
Volvo MTB Kaczmarek
Marathon Electric MTB
liczba zawodnikw w najliczniejszej edycji
rdo: bikecalendar.pl; opracowanie wasne
Niestety, niewtpliwie rosnca potrzeba uczestnictwa w sporcie oraz rywalizacji sportowej

nie znajduje odzwierciedlenia w rozwoju zorganizowanej aktywnoci fizycznej. Kluby
sportowe od wielu lat uczestniczce we wspzawodnictwie sportowym organizowanym
i prowadzonym przez polskie zwizki sportowe nie s zainteresowane lub nie maj pomysu
na pozyskiwanie osb dorosych uczestniczcych w imprezach sportowych ukierunkowanych
na masowe uczestnictwo. Warto zwrci uwag, e amatorskie grupy biegowe czy kolarskie
z rzadka maj status klubu sportowego; nie podejmuj wsppracy z okrgowymi czy
krajowymi strukturami polskich zwizkw sportowych. Co wicej, rozwj masowego sportu
amatorskiego jest postrzegany przez polskie zwizki sportowe jako zagroenie w walce
o rodki publiczne78. Formu organizacji aktywnoci fizycznej, czsto stosowan
w niektrych pastwach Unii Europejskiej, s tzw. kluby wielosekcyjne (multisport clubs),
ktre w ramach swoich struktur cz kilka sportw, a ich czonkami s zarwno sportowcy
wyczynowi, jak i amatorzy. Ci ostatni maj moliwo korzystania z niektrych zasobw
klubu, zyskujc jednoczenie dodatkow motywacj do podejmowania aktywnoci fizycznej.
Rozwj imprez sportowych nastawionych na masowe uczestnictwo nie przekada si na
upowszechnienie wolontariatu sportowego79. Wyniki europejskiego badania Eurobarometr80
78
Przykadowo, w Strategii Rozwoju Lekkoatletyki w Polsce w latach 2013-2016, mona przeczyta:

Organizacj imprez biegowych, wraz ze wzrastajc popularnoci i liczb uczestnikw, czsto wspieraj
mniejsi lub wiksi sponsorzy, w zalenoci od rangi zawodw. Jednak coraz czciej, dziki swojemu
profesjonalizmowi i zaradnoci, ruch ten walczy rwnie, i to skutecznie, take o rodki publiczne. Taki stan
rzeczy powoduje, e zorganizowana lekkoatletyka otrzymuje coraz skromniejsze kawaki, z i tak ju
zmniejszajcego si budetu publicznego, przeznaczonego na szeroko rozumiany sport. (Polski Zwizek Lekkiej
Atletyki, Strategia Rozwoju Lekkoatletyki w Polsce w latach 2013-2016, Warszawa 2013 r.).
79
Organizacja kadej duej imprezy sportowej nastawionej na masowe uczestnictwo opiera si na pracy
wolontariuszy, ktrzy przede wszystkim zajmuj si organizacj strefy startu i mety, obsug bufetw oraz
35
pokazuj, e zjawisko to ma w Polsce charakter marginalny jedynie 3% obywateli angauje

si w dziaania zwizane z wolontariatem w sporcie. Dla porwnania, w Szwecji udzia osb
zaangaowanych w wolontariat sportowy wynosi 25%, a w Danii i Holandii 18%. rednia
dla caej UE wynosi 7%. Polscy wolontariusze najrzadziej w caej UE pomagaj
w organizacji zawodw sportowych (10% wobec redniej UE-28 35%), natomiast
stosunkowo czsto peni funkcje sdziw lub innych osb funkcyjnych (19% wobec redniej
UE-28 9%).
Powysz analiz mona podsumowa nastpujcymi tezami dotyczcymi struktury
organizacyjnej sportu w Polsce:
W porwnaniu do wybranych krajw europejskich, liczba klubw sportowych oraz

liczba ich czonkw jest w Polsce znacznie nisza.
W Polsce, podobnie jak w wielu krajach, mona zaobserwowa dynamiczny rozwj
sportowych imprez nastawionych na masowe uczestnictwo, zarwno pod wzgldem
liczby imprez, jak i liczby uczestnikw. Zjawisko to dotyczy przede wszystkim
sportw uprawianych w przestrzeni publicznej, czsto na terenach przyrodniczych lub
rekreacyjnych, w szczeglnoci lekkiej atletyki (biegw ulicznych i terenowych),
kolarstwa, triathlonu, narciarstwa biegowego oraz sportw zwizanych z orientacj
w terenie (orientacja sportowa, rajdy przygodowe).
Rozwj imprez sportowych nastawionych na masowe uczestnictwo odbywa si czsto
bez udziau polskich zwizkw sportowych. Rosnca popularno wymienionych
sportw nie przekada si na liczb sportowcw trenujcych w klubach sportowych
uczestniczcych we wspzawodnictwie sportowym organizowanym przez polskie
zwizki sportowe ani na popraw wynikw sportowych.
Mao rozwinite jest zjawisko wolontariatu sportowego. Polska charakteryzuje si
bardzo niskim odsetkiem osb zrzeszonych w organizacjach dziaajcych w obszarze
sportu lub rekreacji.
szatni. Wolontariusze czsto zajmuj si take pomoc jzykow oraz logistyczn dla zagranicznych
uczestnikw.
80
36
2.4. Infrastruktura sportowo-rekreacyjna

Biorc pod uwag specyfik systemu zbierania danych dot. infrastruktury sportowej
w Polsce81, szacuje si, e w 2012 r. w Polsce funkcjonowao prawie 22 tys. hal sportowych
i sal gimnastycznych, z ktrych ponad 90% stanowiy obiekty przyszkolne. Struktura
wymiarw hal rni si w zalenoci od przeznaczenia obiektu wrd obiektw
przyszkolnych sale gimnastyczne o wymiarach poniej 648 m2 stanowi ponad 90%,
natomiast wrd nieprzyszkolnych nieco ponad poow (57%). Potwierdza to tez, e wrd
obiektw nieprzyszkolnych wikszy jest udzia obiektw penicych gwnie funkcj
widowiskow, a zatem z utrudnionym dostpem dla osb nieprofesjonalnie uprawiajcych
sport. Duy udzia najmniejszych sal gimnastycznych i hal sportowych to natomiast pochodna
obiektw funkcjonujcych przy szkoach o niewielkiej liczbie uczniw.
Wykres 8: Struktura hal sportowych i sal gimnastycznych wg wymiarw

Pozostae obiekty
Obiekty przyszkolne
989 645
5% 3%
4617
24%
7919
40%
mniejsze ni
162m2
9x18 - 24x12 m
461
24%
580
31%
24x12 - 36x18 m
36x18 - 44x22 m
44x22 m i
wiksze
5597
28%
353
19%
487
26%
rdo: sprawozdanie KFT-Ob za 2010 r., GUS; System Informacji Owiatowej; obliczenia wasne82
W ostatnich latach odnotowano zdecydowany wzrost liczby przyszkolnych hal sportowych

i sal gimnastycznych w 2012 r. byo ich o ponad 1,5 tys. wicej ni 2 lata wczeniej.
Najwikszy przyrost dotyczy najmniejszych sal gimnastycznych o powierzchni poniej
162 m2, ktrych liczba w porwnywanym okresie zwikszya si o prawie 1,3 tys. Naley
jednak mie na uwadze, e wrd sal o wymiarach 162m2 i mniejszych, istotny udzia
stanowi sale pomocnicze, np. siownie, sale fitness itp. Mona zatem podsumowa, e
81
System zbierania danych dotyczcych infrastruktury sportowej w Polsce opiera si na dwch

niezintegrowanych rdach Systemie Informacji Owiatowej Ministerstwa Edukacji Narodowej oraz
sprawozdaniu KFT-Ob o obiektach sportowych, ktrym GUS posuguje si w cyklu czteroletnim. Zakada si, e
obiekty nie s wykazywane w obu bazach danych jednoczenie, lecz nie ma takiej pewnoci, dlatego dane
dotyczce cznej liczby obiektw sportowych naley traktowa jako wartoci przyblione.
82
W sprawozdaniu KFT-Ob nie s wyszczeglniane sale gimnastyczne o wymiarach poniej 162m2.
37
okresie 2010-2012 przybyo w Polsce ok. 200 penowymiarowych przyszkolnych hal

sportowych i sal gimnastycznych.
Analiza Ministerstwa Sportu i Turystyki wskazuje, e brak penowymiarowej (min. 24x12 m)
sali gimnastycznej dotyka 7% gmin (173 jednostki), z ktrych 46% posiada obiekt
o mniejszych wymiarach. Liczba gmin nie posiadajcych adnej sali gimnastycznej spada
z 340 w 2000 r. do 94 w 2014 r. Wikszo gmin nieposiadajcych penowymiarowego
obiektu deklaruje ch budowy takiego, korzystanie z istniejcego obiektu
niepenowymiarowego lub korzystanie z obiektu zlokalizowanego w ssiedniej gminie.
Systematycznie zwiksza si rwnie odsetek szk majcych dostp do sali
gimnastycznej83. W 2012 r. tak moliwo posiadao 72% szk podstawowych (wzrost
o ponad 6 p. proc. w porwnaniu z 2010 r.), 75% gimnazjw, 79% licew oglnoksztaccych
oraz ponad 80% zasadniczych szk zawodowych, technikw i licew profilowanych. Biorc
pod uwag lokalizacj szkoy, zdecydowanie lepiej wypaday jednostki w miastach (71%) ni
na obszarach wiejskich (58%). Najkorzystniejsz sytuacj zaobserwowano w miastach
o wielkoci od 20 do 200 tys. mieszkacw (73-74%). Naley jednak podkreli, e
w porwnaniu z 2010 r., odnotowano znaczny wzrost odsetka szk majcych dostp do sali
gimnastycznej na obszarach wiejskich (o 6,4 p. proc.; w miastach o 1,9 p. proc.).
Wykres 9: Odsetek szk z dostpem do sali gimnastycznej lub jakiegokolwiek boiska lub urzdzenia
sportowego w 2012 r. wg lokalizacji
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
obszary
wiejskie
do 20 tys.
20-50 tys.
50-100 tys.
100-200 tys. 200-500 tys. pow. 500 tys.
miasta
sale gimnastyczne
boiska
rdo: System Informacji Owiatowej; obliczenia wasne
Na zblionym poziomie prezentuje si odsetek szk majcych dostp do jakiegokolwiek

boiska lub urzdzenia sportowego84 dysponowao nim 82% szk podstawowych oraz
83
Na podstawie zestawienia wygenerowanego z Systemu Informacji Owiatowej.

Boiska do gier maych, boiska do gier duych, bienie, skocznie, rzutnie, inne urzdzenia sportowe. Nie
wliczano pozostaych obiektw (sal gimnastycznych, basenw).
84
38
okoo 70% szk ponadpodstawowych. Analiza terytorialna wskazuje na odwrotn ni

w przypadku sal gimnastycznych zaleno midzy dostpem do boisk a lokalizacj szkoy
dysponowao nim 78% jednostek na obszarach wiejskich i 66% w miastach (jedynie 61%
w miastach o liczbie mieszkacw pow. 500 tys.). Pod wzgldem dostpu do boisk lub innych
urzdze sportowych mona zaobserwowa odmienne tendencje w miastach i na obszarach
wiejskich w miastach odsetek takich szk spada, a na obszarach wiejskich ronie.
Wykres 10: Odsetek wybranych typw szk z dostpem do sali gimnastycznej lub jakiegokolwiek boiska lub
urzdzenia sportowego w 2012 r.
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
sale gimnastyczne
boiska
rdo: System Informacji Owiatowej; obliczenia wasne
cznie, w 2012 r. dostp do sali gimnastycznej miao 74,7% szk (wzrost o 4 p. proc.
w porwnaniu z 2010 r.), za do jakiegokolwiek boiska lub urzdzenia sportowego 75,9%
szk (wzrost o 0,4 p. proc. w porwnaniu z 2010 r.). Analizujc dostp do obiektw
sportowych wg typw szk, warto pamita o znacznym wpywajcym na wyniki rozkadzie
terytorialnym poszczeglnych typw placwek. Przykadowo, ze wzgldu na wikszy udzia
szk podstawowych na obszarach wiejskich ni w miastach, ten typ szk charakteryzuje si
parametrami zblionymi do wszystkich szk na obszarach wiejskich.
czna liczba boisk sportowych w Polsce przekracza 45 tys. Wrd nich 1/3 stanowi
boiska pikarskie, ktre zdecydowanie dominuj wrd nieprzyszkolnych obiektw
sportowych. Uwzgldniajc boiska wielofunkcyjne, istnieje po ok. 10 tys. boisk do gier
maych85 siatkwki, koszykwki i piki rcznej. Mniej popularnymi obiektami sportowymi
w Polsce s obiekty lekkoatletyczne (ok. 7 tys. obiektw, wliczajc bienie, stadiony
lekkoatletyczne oraz obiekty wielofunkcyjne) i korty tenisowe (niecae 3 tys.).
85
Termin stosowany przez GUS w sprawozdaniu KFT-Ob dot. obiektw sportowych.
39
Wykres 11: Liczba wybranych obiektw sportowych w Polsce w 2012 r.
20 000
16 000
12 000
8 000
4 000
0
pozostae obiekty
obiekty przyszkolne
Wedug danych systemu informacji owiatowej (SIO) oraz GUS, w 2012 r.87 w Polsce
funkcjonoway 952 pywalnie, z ktrych prawie 700 stanowiy obiekty kryte88. Natomiast na
podstawie analizy Ministerstwa Sportu i Turystyki, dokonanej w oparciu o dane pozyskane
z urzdw marszakowskich, szacuje si, e w 2014 r. liczba pywalni krytych wynosia 736.
Prawie 80% z nich to baseny o wymiarach 25x12,5m i wiksze, w tym 12 o wymiarach
olimpijskich (50x25m).
Wykres 12: Struktura pywalni krytych w Polsce w 2014 r. wg wymiarw
12
169
66
50x25m
25x16m
25x12,5m
16,67x8,5m
489
rdo: opracowanie wasne Ministerstwa Sportu i Turystyki

86
Ze wzgldu na 4-letni czstotliwo zbierania danych przez GUS w sprawozdaniu KFT-Ob, dane dot.
obiektw nieprzyszkolnych za 2010 r.
87
Dane dot. obiektw nieprzyszkolnych z 2010 r. Bez uwzgldnienia aquaparkw.
88
Przy zaoeniu, e wszystkie przyszkolne obiekty s obiektami krytymi.
40
Analizie poddano rwnie liczb obiektw sportowych w odniesieniu do liczby ludnoci

w poszczeglnych typach jst. Liczba mieszkacw przypadajcych na 1 hal sportow lub
sal gimnastyczn, niezalenie od jej wymiarw, jest w gminach kadego typu (miejska,
wiejska, miejsko-wiejska) taka sama i wynosi 1,7-1,8 tys. Wrd gmin miejskich, najlepszy
wspczynnik osigaj najmniejsze jednostki o liczbie ludnoci do 20 tys. Pod wzgldem
liczby mieszkacw przypadajcych na 1 hal sportow lub sal gimnastyczn o wymiarach
min. 24x12 m, sytuacja jest bardziej zrnicowana: w gminach wiejskich na 1 taki obiekt
przypada 4 tys. mieszkacw, w gminach miejskich ogem 6 tys., a w miastach na prawach
powiatu 7 tys. Dostpno89 sal gimnastycznych i hal sportowych w miastach jest
odwrotnie proporcjonalna do wielkoci orodkw. Biorc pod uwag jedynie obiekty
przyszkolne o wymiarach 24x12 m i wikszych (przy zaoeniu, e wikszo obiektw
nieprzyszkolnych peni raczej funkcje widowiskowe), rnice midzy miastami wg kategorii
wielkoci s znacznie wiksze obiekty w miastach do 20 tys. mieszkacw s ponad
dwukrotnie atwiej dostpne ni w miastach pow. 500 tys. mieszkacw. W praktyce, biorc
pod uwag wiksz powszechno prosportowych postaw wrd mieszkacw najwikszych
aglomeracji miejskich, a take stosunkowo atwy dostp komunikacyjny do obiektw,
nierwnoci mog by jeszcze wiksze.
Wykres 13: Liczba mieszkacw przypadajcych na 1 hal sportow lub sal gimnastyczn o wymiarach
24x12 m i wikszych w miastach wg kategorii wielkoci w Polsce w 2012 r.
12 000
10 000
8 000
6 000
4 000
2 000
0
do 20 tys.
20 - 50 tys.
50 - 100 tys. 100 - 200 tys. 200 - 500 tys. powyej 500
tys.
rdo: System Informacji Owiatowej
Liczba mieszkacw miast90 przypadajcych na 1 pywalni kryt dowolnych rozmiarw

wynosia 37 tys., natomiast ograniczajc liczb obiektw do basenw o wymiarach minimum
25x12,5 m 65 tys. Liczba ta nie jest skorelowana z wielkoci miasta due odchylenia,
zarwno pozytywne, jak i negatywne, mona zauway w przypadku jednostek o rnym
rozmiarze. Dostpno boisk do gier maych91 (siatkwka, koszykwka, pika rczna) bya
89
Biorc pod uwag jedynie kryterium podaowe.

Wliczono tylko mieszkacw miast, bez powizanych funkcjonalnie obszarw wiejskich. Ze wzgldu na
szczegowo okrelania lokalizacji obiektu, analiz dokonano na podstawie danych z GUS/SIO.
91
W analizie nie uwzgldniono obiektw klasyfikowanych przez System Informacji Owiatowej jako boiska
uniwersalne.
90
41
wiksza na obszarach wiejskich ni w miastach, przy czym najmniejsze rnice dotyczyy

koszykwki, a najwiksze siatkwki. W miastach liczba mieszkacw przypadajcych na
jeden obiekt rosa proporcjonalnie do ich wielkoci (liczby mieszkacw ogem).
Najwiksze dysproporcje midzy miastem a wsi w dostpie do obiektw sportowych (na
korzy wsi) dotyczyy boisk pikarskich92 na obszarach wiejskich na 1 obiekt przypadao
1,5 tys. mieszkacw, za w miastach 4,3 tys. (w miastach na prawach powiatu 5,3 tys.).
Natomiast w przypadku kortw tenisowych sytuacja bya przeciwna zdecydowanie
wiksza liczba obiektw w miastach sprawia, e ich dostpno tam bya lepsza ni na wsi
(najlepsza w mniejszych orodkach miejskich).
Wykres 14: Liczba mieszkacw przypadajcych na 1 wybrany obiekt sportowy w Polsce w 2012 r.
20000
16000
12000
8000
4000
0
boisko do piki
siatkowej
boisko do
koszykwki
obszary wiejskie
boisko do piki
rcznej
miasta
boisko do piki
nonej
kort tenisowy
miasta na prawach powiatu
Biorc pod uwag liczne zastrzeenia zwizane z dokonywaniem porwna

midzynarodowych w zakresie infrastruktury sportowej94, stwierdzono, e spord 3 typw
obiektw, ktrych porwnanie jest najmniej wtpliwe metodologicznie, pod wzgldem liczby
mieszkacw przypadajcych na 1 obiekt Polska ma najwiksze braki w pywalniach krytych
oraz kortach tenisowych, natomiast liczba boisk pikarskich w przeliczeniu na 1 mieszkaca
w Polsce nie odbiega znaczco od porwnywanych krajw (Francja, Holandia). Polska
charakteryzuje si rwnie du liczb boisk do gier maych (koszykwka, siatkwka, pika
rczna).
92
W analizie nie uwzgldniono obiektw klasyfikowanych przez System Informacji Owiatowej jako boiska
uniwersalne oraz wyszczeglnionych w sprawozdaniu GUS stadionw pikarskich i wielofunkcyjnych.
93
Ze wzgldu na 4-letni czstotliwo zbierania danych przez GUS w sprawozdaniu KFT-Ob, dane dot.
obiektw nieprzyszkolnych za 2010 r.
94
Dokonanie porwna midzynarodowych w zakresie infrastruktury sportowej byo utrudnione ze wzgldu na
brak przedmiotowych lub brak aktualnych danych w wielu krajach. Ponadto naley zaznaczy, e
klasyfikowanie obiektw infrastruktury sportowej nie jest dokonywane w oparciu o ujednolicon metodologi.
Przy analizie naley rwnie uwzgldni klimat oraz popularno sportw.
42
Wykres 15: Liczba mieszkacw przypadajcych na 1 wybrany obiekt sportowy w wybranych krajach Unii
Europejskiej
80 000
70 000
60 000
50 000
Polska
40 000
Holandia
30 000
Francja
20 000
10 000
0
pywalnie
kryte
korty
tenisowe
boiska
pikarskie
boiska do
siatkwki
boiska do
boiska do
koszykwki piki rcznej
rdo: Polska: sprawozdanie KFT-Ob za 2010 r., GUS; System Informacji Owiatowej za 2012 r.95; analiza
Ministerstwa Sportu i Turystyki (dane dot. pywalni krytych); Holandia: Mulier Instituut 96; Francja: Atlas des
quipment sportifs franais, Ministre des Sports, Paris 201197; liczba ludnoci: Eurostat (dane za 2013 r.)
2.4.1. Sportowa infrastruktura treningowo-widowiskowa
Patrzc z perspektywy oglnokrajowej, pod wzgldem zasobw sportowej infrastruktury

widowiskowej mona mwi o stanie bliskim nasycenia. Najwiksze polskie miasta
dysponuj duymi wielofunkcyjnymi halami widowiskowo-sportowymi, ktre pozwalaj na
organizacj imprez sportowych o charakterze midzynarodowym w grach zespoowych.
Dziki organizacji turnieju UEFA EURO 2012TM oraz w efekcie licznych inwestycji
samorzdowych, Polska dysponuje baz nowoczesnych stadionw pikarskich. Istnieje take
infrastruktura pozwalajca na organizacj zawodw rangi mistrzowskiej w wikszoci letnich
sportw olimpijskich wymagajcych specjalistycznych obiektw sportowych98, takich jak
kajakarstwo (w tym grskie), wiolarstwo, pywanie czy kolarstwo torowe. Spord obiektw
przeznaczonych na potrzeby olimpijskich sportw zimowych naley przede wszystkim
zwrci uwag na brak krytego toru ywiarstwa szybkiego oraz nierwnomiernie rozoone
inwestycje w infrastruktur w ramach narciarstwa klasycznego (na korzy skoczni
95
Nie uwzgldniono boisk wielofunkcyjnych (SIO) oraz stadionw pikarskich (GUS) w liczbie boisk
pikarskich.
96
Dane za 2014 r. nie uwzgldniajce obiektw wycznie przyszkolnych (ok. 10-20% obiektw). Liczba boisk
pikarskich jest sum otwartych i krytych obiektw.
97
Dane nie uwzgldniaj kategorii Plateau EPS/Multisport/city-stades (boiska wielofunkcyjne, place wicze
wf). Ich liczba (18 349) mogaby istotnie wpyn na wyniki oblicze, gdyby przyj zaoenie, e kady teren
wyposaony jest w podstawowe boiska do gier maych.
98
Zestawienie obiektw sportowych pozwalajcych na organizacj midzynarodowych zawodw o charakterze
mistrzowskim dla poszczeglnych sportw/dyscpylin znajduje si w Zaczniku 1.
43
narciarskich kosztem orodkw narciarstwa biegowego). Pozostae braki w infrastrukturze

(narciarstwo alpejskie, narciarstwo dowolne, tor saneczkowo-bobslejowy) wynikaj
z ograniczonych zasobw terenowych (narciarstwo alpejskie) oraz ograniczonej opacalnoci
inwestycji, wynikajcej z negatywnej relacji nakadw do zasigu i potencjau sportu (tor
saneczkowo-bobslejowy). Spord popularnych sportw nieolimpijskich naley podkreli
dobrze rozwinit baz obiektw ulowych.
W kontekcie realizowania przygotowa do igrzysk olimpijskich, mistrzostw wiata czy
mistrzostw Europy, cay czas najwaniejszymi dla polskiego sportu wyczynowego pozostaj
Orodki Przygotowa Olimpijskich Centralnego Orodka Sportu (COS). Od 1 stycznia
2011 r. COS dziaa jako instytucja gospodarki budetowej, a jego zadaniem jest wiadczenia
usug szkolenia sportowego na najwyszym poziomie. W ramach struktury COS funkcjonuje
sze Orodkw Przygotowa Olimpijskich zlokalizowanych w Giycku, Spale, Szczyrku,
Waczu, Wadysawowie, Zakopanem.
Jak wynika z raportu Najwyszej Izby Kontroli99, Centralny Orodek Sportu tworzy warunki
do szkolenia sportowego, zgodnie z wymogami midzynarodowych federacji sportowych, dla
16 z 37, tj. 43% sportw olimpijskich. Nie do koca odzwierciedla to istot funkcjonowania
COS, ktry dysponuje obiektami sportowymi przede wszystkim na cele szkoleniowe, a nie
zwizane z organizacjami imprez rangi mistrzowskiej, do czego odnosz si wymogi
midzynarodowych federacji sportowych. Ponadto mona stwierdzi due zainteresowanie
ofert COS wrd polskich zwizkw sportowych w 2014 r. skorzystao z niej 30 z 37 kadr
narodowych polskich zwizkw sportowych dziaajcych w sportach olimpijskich. Wikszo
obiektw jest rwnie przystosowana do obsugi sportu niepenosprawnych. Ponadto mona
mie wtpliwoci, czy zapewnienie specjalistycznych obiektw sportowych dla wszystkich
sportw olimpijskich jest dziaaniem podanym i uzasadnionym ekonomicznie.
Orodki COS znajduj si najczciej w miejscach odlegych od duych aglomeracji
miejskich, co moe utrudnia realizacj przez sportowcw tzw. kariery dwutorowej (czenia
kariery sportowej z prac lub edukacj). Orodki s rwnie sporadycznie wyposaone
w aparatur diagnostyczn do prowadzenia biecej czy okresowej kontroli diagnostycznej
procesu treningowego.
2.4.2. Infrastruktura sportowa lub rekreacyjna zwizana z transportem lub turystyk
Dugo cieek rowerowych100 pooonych wzdu drg publicznych wykazana przez jst
w sprawozdaniu dot. transportu lokalnego101 wyniosa w 2013 r. 7726 km. Duy wzrost
dugoci cieek w ostatnich latach (o 34% w porwnaniu z 2011 r.) wiadczy o duej
99
Dziaalno Centralnego Orodka Sportu i Orodkw Przygotowa Olimpijskich, Informacja o wynikach

kontroli Najwyszej Izby Kontroli (nr ewid. 169/2013/P/13/060/KNO), Warszawa 2014 r.
100
Suma dugo drg dla rowerw oraz pasw ruchu dla rowerw przebiegajcych w jednym kierunku.
Dugo cieek pooonych po dwch stronach drogi liczona odrbnie.
101
Sprawozdanie SG-01: Sprawozdanie gminy: samorzd i transport, Sprawozdanie ST-P: Sprawozdanie
powiatu: samorzd i transport, Sprawozdanie ST-W: Sprawozdanie wojewdztwa: samorzd i transport; rdo
danych: Bank Danych Lokalnych GUS (dostp: marzec 2015 r.)
44
dynamice inwestycji w transportow infrastruktur rowerow. Na 10 tys. km2 przypadao

w Polsce w 2013 r. rednio 247,1 km cieek rowerowych pooonych wzdu drg
publicznych, za na 10 tys. ludnoci 2,0 km (dla porwnania drg publicznych byo
prawie 40-krotnie wicej). Najwicej kilometrw cieek rowerowych byo w Warszawie
(360 km), Trjmiecie (cznie Gdask, Sopot i Gdynia; 211 km), Wrocawiu (210 km),
Krakowie (145 km) oraz Poznaniu (129 km).
Niestety, brak dostpnych danych zawierajcych komponent jakociowy (wyodrbnienie drg
rowerowych, cigw pieszo-rowerowych, kontrapasw, szlakw rowerowych; szeroko
cieki; rodzaj nawierzchni; infrastruktura towarzyszca) utrudnia bardziej szczegow
analiz infrastruktury dla zdecydowanie najczciej podejmowanej formy aktywnoci
fizycznej w Polsce.
Porwnujc dugo cieek rowerowych w Polsce z innymi krajami, wida znaczne
niedobory w infrastrukturze tego typu. Przykadowo, w Holandii, ktr mona uzna za
wzorcowy kraj pod wzgldem rozwoju tego typu infrastruktury, na 10 tys. km2 powierzchni
przypadao ponad 8,3 tys. km cieek rowerowych102 (40-krotnie wicej ni w Polsce). Tak
rozwinita infrastruktura sprawia, e statystycznie kady Holender pokonuje dziennie od 2 do
3 km rowerem, w zalenoci od pory roku103. Naley natomiast odnotowa dynamiczny
rozwj w ostatnich latach miejskich systemw wypoyczalni rowerw, ktre funkcjonuj
w kilku najwikszych polskich miastach (Warszawa, Krakw, Pozna, Rzeszw, Trjmiasto,
Lublin, Szczecin). Najwikszy funkcjonujcy system Veturilo w Warszawie obejmuje
ok. 200 stacji, 2,5 tys. rowerw oraz ponad 150 tys. zarejestrowanych uytkownikw.
Gwny Urzd Statystyczny, publikujcy statystyki na temat dugoci szlakw turystycznych,
definiuje je jako trasy (gwnie piesze) wytyczone w terenie ze wzgldu na walory
krajobrazowe i oznaczone umownymi znakami umoliwiajcymi odnalezienie waciwej
drogi (zalecanej bd obligatoryjnej). Dugoci szlakw turystycznych obejmuj zarwno te,
ktre zostay wytyczone i znajduj si pod opiek oddziaw Polskiego Towarzystwa
Turystyczno-Krajoznawczego (dalej: PTTK), jak i te bdce poza ewidencj Komisji Zarzdu
Gwnego PTTK.
Z danych GUS104 dot. dugoci szlakw turystycznych wynika, e czna dugo szlakw
turystycznych w Polsce wynosia prawie 75 tys. km. Zdecydowana wikszo szlakw
ponad 68 tys. km bya wytyczona i utrzymywana przez PTTK. W strukturze szlakw
turystycznych dominuj szlaki piesze, ktrych czna dugo wynosi 50 tys. km (z czego
ponad 11 tys. to szlaki klasyfikowane jako grskie). czna dugo szlakw rowerowych
wynosia 18,5 tys. km; konnych 3,6 tys. km, a kajakowych 1,1 tys. km. Wykazano
rwnie prawie 430 km szlakw narciarskich. Natomiast w sprawozdaniu GUS dot. obiektw
sportowych, w 2010 r. wyszczeglniono w Polsce 230,7 km tras narciarstwa biegowego,
z ktrych 38 km posiadao homologacj oraz 210 km tras zjazdowych (50,4 km
102
www.fietersbond.nl {dostp: sierpie 2014 r.]

Centraal Bureau voor de Statitiek [statline.cbs.nl, dostp: wrzesie 2014 r., dane za 2013 r.]
104
Gwny Urzd Statystyczny, Urzd Statystyczny w Rzeszowie, Turystyka w 2013 r., Warszawa 2014
103
45
homologowanych). Po 2000 r. wybudowano lub istotnie zmodernizowano prawie wszystkie

trasy narciarstwa biegowego oraz ponad 60% tras zjazdowych. Ze wzgldu na warunki
niezbdne
do
wytyczenia
tras
zjazdowych
(tereny o duych spadkach zajmuj znikom cz powierzchni Polski) wydaje si, e
potencja do ich rozbudowy jest ju niewielki, natomiast istniej due rezerwy
w wykorzystaniu terenu do rozwoju infrastruktury do narciarstwa biegowego.
Wykres 16: Struktura dugoci szlakw turystycznych w Polsce w 2013 r.
5%
piesze nizinne
piesze grskie
piesze dydaktyczne
25%
piesze spacerowe
51%
rowerowe
konne
kajakowe
narciarskie
15%
inne
rdo: Gwny Urzd Statystyczny, Urzd Statystyczny w Rzeszowie, Turystyka w 2013 r., Warszawa 2014
Trudno przedstawi dane oraz dokona oglnej oceny przestrzeni publicznej pod ktem
moliwoci uprawiania aktywnoci fizycznej. Aktualnie nie s dostpne rzetelne
i przekrojowe dane dotyczce m.in. dostpnoci terenw rekreacyjnych oraz wyposaenia ich
w ma infrastruktur sportowo-rekreacyjn (siownie zewntrzne, place zabaw dla starszych
dzieci). Nie prowadzi si rwnie w Polsce statystyki geoprzestrzennej zwizanej
z lokalizacj parkw i terenw zielonych, bdcych najatwiej dostpnymi terenami
rekreacyjnymi, co jest szczeglnie istotne w miastach, gdzie mieszka ponad 60% ludnoci
Polski. Dowiadczenia innych krajw dotyczce zarzdzania i zagospodarowania terenw
otwartych105 wskazuj m.in. na potrzeb organizacji parkw dzielnicowych, w niewielkiej
odlegoci od miejsca zamieszkania, wyposaonych m.in. w tereny sportowo-rekreacyjne,
boiska do gier, rozlege place zabaw dla dzieci oraz wikszych terenw rekreacyjnych
w zasigu kilkunastominutowego spaceru dla wszystkich mieszkacw aglomeracji
miejskich. Ze wzgldu na powszechne zjawisko niedostatku wolnej przestrzeni w centrach
miast, szczeglnie istotne znaczenie moe mie rewitalizacja obszarw zdegradowanych
i nadanie czci z nich funkcji rekreacyjnej.
105
Open space strategies. Best practice guidelines, Commission for Architecture and the Built Environment and
the Greater London Authority, Londyn 2009
46
2.4.3. Finansowanie infrastruktury sportowo-rekreacyjnej
Analiza wydatkw jst wykazaa, e w latach 2008-2011 r. Wystpi znaczny przyrost

wydatkw majtkowych na kultur fizyczn106, co mona utosamia z wydatkami
inwestycyjnymi o charakterze infrastrukturalnym. W rekordowych latach 2010-2011 wydatki
inwestycyjne na kultur fizyczn przekroczyy 4,5 mld z rocznie i stanowiy ponad 10%
wszystkich wydatkw majtkowych jst. W latach 2008-2010 wydatki inwestycyjne
stanowiy ok. 70% wszystkich wydatkw jst na kultur fizyczn.
Wykres 17: Wielko wydatkw majtkowych i niemajtkowych jst na kultur fizyczn w latach 2003-2013
5 000 000 000 z
4 500 000 000 z
4 000 000 000 z
3 500 000 000 z
3 000 000 000 z
2 500 000 000 z
2 000 000 000 z
1 500 000 000 z
1 000 000 000 z
500 000 000 z
0 z
2003
2004
2005
2006
2007
Wydatki niemajtkowe jst na kultur fizyczn
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Wydatki majtkowe jst na kultur fizyczn
rdo: www.mf.gov.pl, obliczenia wasne
Przyczynami tego zjawiska byy przede wszystkim budowa stadionw zwizana

z przyznaniem praw do organizacji finaowego turnieju Mistrzostw Europy w Pice Nonej
UEFA EURO 2012 oraz dostp do relatywnie duej iloci rodkw finansowych UE
z perspektywy programowania 2007-2013.
Ze wzgldu na boom inwestycji sportowych, wzrs rwnie udzia wydatkw jst na kultur
fizyczn ogem z 2% w 2007 r. do prawie 4% w 2009 r. Tendencja wzrostowa zostaa
przerwana w 2011 r., za w 2013 r. analizowane wskaniki ksztatoway si poziomie
wartoci z 2007 r. Od 2003 r. odnotowano natomiast nieprzerwany coroczny wzrost
wydatkw niemajtkowych jst na kultur fizyczn.
106
Ze wzgldw technicznych, majc na celu porwnywalno danych, analizie poddano wielko wydatkw
majtkowych. Kwota rzeczywicie przeznaczona na inwestycje moe by o kilka procent mniejsza ni poddana
analizie (wydatki majtkowe obejmuj rwnie zakup akcji, wnoszenie wkadw oraz zwrotw).
47
Wykres 18: Udzia wydatkw na kultur fizyczn (w tym majtkowych) w wydatkach jst ogem w latach 20032013
12%
67,19%
10%
8%
6%
45,03%
36,18%
0%
80%
70,36%
10,83% 10,23%
9,83%
39,81%
70%
61,19%
7,72%
60%
51,73%
43,67%50%
40%
6,69%
4%
2%
51,81% 52,85%
71,80%
4,97%
3,46%
3,66%
5,26%
4,94%
4,22%
3,22%
1,48%
1,53%
1,66%
1,97%
2003
2004
2005
2006
3,88%
3,62%
30%
20%
2,95%
2,09%
2,55%
2,15%
10%
0%
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Udzia wydatkw na kultur fizyczn w wydatkach jst ogem

Udzia wydatkw na kultur fizyczn w wydatkach majtkowych jst ogem
Udzia wydatkw majtkowych w wydatkach na kultur fizyczn ogem
rdo: www.mf.gov.pl, obliczenia wasne
Ogromny udzia w znacznym wzrocie nakadw na infrastruktur sportow jst w latach

20082010 miay inwestycje w nowoczesne stadiony pikarskie oraz program Moje Boisko
Orlik 2012. W roku 2008, kiedy rozpocza si realizacja programu Moje BoiskoOrlik
2012 oraz budowa infrastruktury na UEFA EURO 2012, wydatki na Orliki
i nowoczesne stadiony pikarskie107 stanowiy 29% wydatkw na infrastruktur sportow jst
ogem. Rok pniej udzia ten wzrs do 33%. Wraz ze spadkiem wydatkw na stadiony
pikarskie w roku 2011, spada take warto wydatkw na kultur fizyczn ogem jst (z 6,4
mld z w roku 2010 do niecaych 4 mld z w roku 2013) oraz wydatkw na infrastruktur
sportow jst. W 2013 r., po raz pierwszy od 2005 r., wydatki niemajtkowe jst na kultur
fizyczn byy wysze od wydatkw majtkowych.
W latach 2006-2011 za porednictwem programw realizowanych przez Ministerstwo
Sportu i Turystyki dofinansowano budow, modernizacj bd remont ponad 5 tys.108
obiektw sportowych. cznie z wydatkami na stadiony pikarskie na potrzeby UEFA EURO
2012, z budetu pastwa i pastwowych funduszy celowych przeznaczono na rozwj
infrastruktury sportowej w tym okresie ponad 5 mld z. W ramach programw prowadzonych
107
Obliczenia dot. nastpujcych obiektw: Stadion Miejski przy ul. Sonecznej w Biaymstoku, Stadion Miejski
przy ul. Rychliskiego w Bielsku-Biaej, Stadion Miejski im. Z. Krzyszkowiaka w Bydgoszczy, Stadion Miejski
przy ul. Traugutta oraz PGE Arena Gdask w Gdasku, Stadion GOSiR w Gdyni, Stadion Miejski przy ul.
Okrzei w Gliwicach, Stadion Miejski im. Henryka Reymana oraz Stadion Miejski im. Jzefa Pisudskiego
w Krakowie, Stadion Miejski przy ul. Bugarskiej w Poznaniu, Stadion Wojska Polskiego (Pepsi Arena) im.
Jzefa Pisudskiego w Warszawie, Stadion Olimpijski przy ul. Oporowskiej oraz Stadion Miejski we Wrocawiu
i Stadion lski w Chorzowie (kwoty na podstawie sprawozda z wykonania budetu jst realizujcych
inwestycje).
108
Na podstawie inwestycji rozliczonych w latach 2006-2011.
48
przez Ministerstwo Sportu i Turystyki, takich jak Blisko-Boisko, Program budowy

wielofunkcyjnych boisk sportowych oglnie dostpnych dla dzieci i modziey, Moje Boisko
Orlik 2012, Program budowy penowymiarowych boisk pikarskich ze sztuczn
nawierzchni, inwestycji o szczeglnym znaczeniu dla sportu oraz wsparcia zada
inwestycyjnych okrelonych w wojewdzkich wieloletnich programach rozwoju bazy
sportowej, uchwalonych przez sejmiki wojewdztw, jst wyday w latach 20062011 ponad 10
mld z. Szacunkowo mona wic przyj, e 57% wszystkich wydatkw jst na infrastruktur
sportow w latach 2006-2011 byo zwizanych z programami realizowanymi przez
Ministerstwo Sportu i Turystyki.
W analizowanym okresie tylko 500 gmin (20%) nie wzio udziau w jakimkolwiek
programie z obszaru infrastruktury sportowej realizowanym przez Ministerstwo Sportu
i Turystyki. Nie ma wrd nich ani jednej gminy o liczbie mieszkacw pow. 30 tys., za
niemal w 90% ich liczba mieszkacw nie przekracza 10 tys. Po dokonaniu pogbionej
analizy na prbie gmin, ktre nie bray udziau w programach realizowanych przez
Ministerstwo Sportu i Turystyki, okazao si, e w analizowanym okresie a 80% z nich
wydao mniej ni 300 z na mieszkaca na kultur fizyczn (przy redniej krajowej 732 z),
a 71% nie przeznaczyo adnej kwoty na rozwj infrastruktury sportowej. Rwnie 71%
z ww. gmin przeznaczyo w latach 20062011 na kultur fizyczn mniej ni 1% oglnych
wydatkw budetowych (przy redniej krajowej 3%). Brak zainteresowania pewnej czci
gmin dotychczasowymi programami w obszarze infrastruktury sportowej, realizowanymi ze
rodkw budetu pastwa i pastwowych funduszy celowych, wynika wic gwnie
z oglnego mniejszego zainteresowania finansowaniem dziaa w obszarze kultury fizycznej
w danych gminach.
Wzrost wydatkw na infrastruktur sportow i rekreacyjn w ostatniej dekadzie potwierdzaj
rwnie statystyki dotyczce roku budowy lub ostatniej modernizacji znacznie
podnoszcej standard obiektu109. Po roku 2000 wybudowano lub gruntownie przebudowano
m.in. 60% kortw tenisowych (w tym 75% kortw krytych), 67% stadionw, 67% boisk do
gier110 (w tym prawie wszystkie boiska pikarskie z nawierzchni syntetyczn 98%), 71%
pywalni krytych, 76% hal sportowych o wymiarach 36x19m i wikszych oraz 90% lodowisk
sztucznie mroonych. W ostatnim pitnastoleciu powstay rwnie prawie wszystkie
skateparki (96%), aquaparki (91%) oraz pola golfowe (80%).
Mona zauway du korelacj pomidzy odsetkiem obiektw wybudowanych lub istotnie
zmodernizowanych po 2000 r. a odsetkiem obiektw dostosowanych do potrzeb osb
niepenosprawnych111, co jest efektem wprowadzenia do ustawy Prawo budowlane
koniecznoci zapewnienia niezbdnych warunkw do korzystania z obiektw uytecznoci
109
rdo: raport zbiorczy ze sprawozdania KFT-Ob. Sprawozdanie o obiektach sportowych, GUS (dane za
2010 r.).
110
cznie boiska do gier wielkich (pika nona, rugby, hokej na trawie, baseball i softball) oraz do gier
maych (koszykwka, pika rczna, siatkwka, wielozadaniowe).
111
Mona podejrzewa, e dostosowanie do potrzeb osb niepenosprawnych dotyczy raczej funkcji
widowiskowej ni sportowej.
49
publicznej przez osoby niepenosprawne. Niestety, wci znaczcy jest udzia obiektw
nieprzystosowanych do potrzeb osb o ograniczonej moliwoci poruszania si
niedostpnych dla nich jest m.in. 68% stadionw, 30% pywalni krytych oraz 23% hal
sportowych o wym. 44x22m i wikszych.
Wykres 19: Odsetek wybranych obiektw sportowych wybudowanych lub istotnie zmodernizowanych po
2000 r. oraz dostosowanych do potrzeb osb niepenosprawnych
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
aquaparki
hale sportowe
wielofunkcyjne o
wym. 44x22m i
wiksze
hale sportowe
wielofunkcyjne o
wym. od 36x19 m
do 44x22m
pywalnie kryte
stadiony sportowe pywalnie otwarte
obiekty wybudowane lub istotnie zmodernizowane po 2000 r.

obiekty dostosowane do potrzeb osb niepenosprawnych
rdo: sprawozdanie KFT-Ob za 2010 r., GUS; obliczenia wasne
Jako syntez dostpnoci infrastruktury sportowej mona powtrzy wniosek z badania

Eurobarometr 2014, zgodnie z ktrym 70% Polakw ocenia ich najblisze ssiedztwo jako
dajce wiele moliwoci bycia aktywnym fizycznie112. Jest to wynik niszy od redniej dla
UE (76%), zbliony do takich krajw jak Czechy (73%), otwa (71%), Wochy (69%) czy
Chorwacja (69%). Wymaga jednak podkrelenia fakt, e w porwnaniu z 2009 r., Polska
odnotowaa w tym zakresie znaczcy wzrost odpowiedzi pozytywnych (a o 10 p. proc.).
112
50
Wykres 20: Odsetek odpowiedzi wskazujcych, e najblisze ssiedztwo daje wiele moliwoci bycia aktywnym
fizycznie w krajach Unii Europejskiej w 2013 r.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
Holandia
Dania
Szwecja
Francja
Niemcy
Austria
Belgia
Luksemburg
Finlandia
Sowenia
Estonia
Irlandia
Litwa
EU-28
Wielka Brytania
Hiszpania
Cypr
Czechy
otwa
Polska
Wochy
Chorwacja
Portugalia
Grecja
Malta
Wgry
Sowacja
Rumunia
Bugaria
0%
rdo: Sport and Physical Activity, Special Eurobarometer 412, Bruksela 2014 r.; opracowanie wasne
Powysz analiz mona podsumowa nastpujcymi

infrastruktury sportowo-rekreacyjnej w Polsce:
tezami
dotyczcymi
stanu
Dostpno infrastruktury sportowej i rekreacyjnej w Polsce istotnie si poprawia

w ostatnich latach. Dane ankietowe potwierdzaj wzrost postrzegania najbliszego
ssiedztwa jako dajce wiele moliwoci bycia aktywnym fizycznie, cho wci na
poziomie niszym ni rednia UE.
Ok. 75% szk ma dostp do sali gimnastycznej; podobny odsetek placwek ma
dostp do boiska sportowego. Odsetek placwek majcych dostp do sali
gimnastycznej ronie (najszybciej na obszarach wiejskich), natomiast odsetek szk
majcych dostp do boiska sportowego ronie na terenach wiejskich, ale spada
w miastach.
W przeliczeniu na liczb ludnoci, liczba hal sportowych i sal gimnastycznych jest
podobna, niezalenie od typu jst. Jeli jednak bra pod uwag tylko najbardziej
funkcjonalne obiekty o wymiarach 24x12 m i wiksze, obszary wiejskie s lepiej
wyposaone ni miasta. Dostpno penowymiarowych hal sportowych i sal
gimnastycznych spada odwrotnie proporcjonalnie do wielkoci miast.
Na obszarach wiejskich jest rwnie wiksza dostpno (mierzona odniesieniem
liczby mieszkacw do liczby obiektw) boisk do piki nonej i gier maych
(koszykwka, siatkwka, pika rczna). Odwrotn sytuacj zaobserwowano
w przypadku kortw tenisowych oraz pywalni krytych.
51
W porwnaniu z innymi krajami Unii Europejskiej, Polska charakteryzuje si

mniejsz dostpnoci pywalni krytych oraz kortw tenisowych, natomiast
porwnywaln lub wiksz dostpnoci boisk pikarskich oraz boisk do gier maych.
Polska charakteryzuje si ma dugoci cieek rowerowych. W odniesieniu do
powierzchni kraju, dugo cieek rowerowych w Polsce jest ponad 40-krotnie
mniejsza ni w Holandii.
Pomimo wzrostu dugoci i rnorodnoci szlakw turystycznych w Polsce, niezbdne
jest podejmowanie dziaa na rzecz waciwego stanu ich utrzymania i rozbudowy, co
w poczeniu z zapewnieniem niezbdnej infrastruktury towarzyszcej powinno
zwikszy ich atrakcyjno oraz przyczyni si do peniejszego wykorzystania
potencjau turystyki aktywnej w popularyzacji aktywnoci fizycznej.
Stan sportowej infrastruktury widowiskowej w Polsce jest zadowalajcy. Istniejce
obiekty pozwalaj na ubieganie si o organizacj imprez mistrzowskich rangi
midzynarodowej w wikszoci letnich sportw olimpijskich.
52
2.5. Sport wyczynowy

Sport wyczynowy peni wielorakie funkcje spoeczne, ksztatuje postawy i wpywa na
procesy zwizane z gospodark, stanowi jedn z podstawowych form promocji Polski
w wiecie, daje wzorce do naladowania modziey i osobom dorosym, kreuje
w spoeczestwie popyt na aktywno fizyczn, a tym samym porednio wpywa na poziom
jego zdrowia.
Gwnymi podmiotami dziaajcymi w obszarze sportu wyczynowego s polskie zwizki
sportowe. Zgodnie z ustaw o sporcie113, maj one wyczne prawo do organizowania
i prowadzenia wspzawodnictwa sportowego o tytu Mistrza Polski oraz o Puchar Polski
w danym sporcie; ustanawiania i realizacji regu sportowych, organizacyjnych
i dyscyplinarnych we wspzawodnictwie sportowym organizowanym przez zwizek;
powoania kadry narodowej oraz przygotowania jej do igrzysk olimpijskich, igrzysk
paraolimpijskich, igrzysk guchych, mistrzostw wiata lub mistrzostw Europy oraz
reprezentowania danego sportu w midzynarodowych organizacjach sportowych. W 2014 r.
dziaao w Polsce ok. 70 zwizkw114, z czego poowa bya zwizana ze sportami
olimpijskimi.
2.5.1. Liczba zawodnikw uprawiajcych sport wyczynowo
Podstawowym kryterium analizy w odniesieniu do sportu wyczynowego pozostaje liczba

zawodnikw, ktrzy uprawiaj dany sport. rdem informacji w tym zakresie jest
sprawozdawczo polskich zwizkw sportowych oraz klubw sportowych w ramach
Programu bada statystycznych statystyki publicznej, koordynowanego przez GUS115. Kluby
sportowe wykazuj w tych badaniach liczb czonkw oraz liczb osb wiczcych,
natomiast polskie zwizki sportowe liczb zarejestrowanych zawodnikw tj. liczb
zawodnikw, ktrzy uczestnicz we wspzawodnictwie sportowym organizowanym i
prowadzonym przez polskie zwizki sportowe.
Tabela 2: Liczba osb wiczcych w klubach sportowych oraz zawodnikw uczestniczcych we
wspzawodnictwie sportowym organizowanym i prowadzonym przez polskie zwizki sportowe w latach 20062013
Liczba
wiczcych
w klubach
sportowych
ogem
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
907 866
895 119
860 954
906 940
113
Ustawa z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz. U. z 2014 r. poz. 715).

W komunikacie MSiT z 9.01.2014 r. zostao wskazane 71 zwizkw, jednak w okresie caego roku pomidzy
komunikatami liczba zwizkw moe si zmienia (czenie zwizkw, likwidacja itp.).
115
Formularze KFT-1 (kluby sportowe) i KFT 2 (polskie zwizki sportowe).
114
53
Liczba
zawodnikw
1 009 35
558 507
494 706
547 721
594 969
662 128
798 949
888 625
wykazywanych
1
przez pzs
Liczba
wiczcych pik
non116
356 348
353 126
344 938
382 847
w klubach
sportowych
Udzia
wiczcych pik
39
39
40
42
non
Liczba
zawodnikw
339 400
277 356
332 017
349 261
411 548
539 563
612 892
692 463
wykazywanych
przez PZPN
Udzia
zawodnikw
wykazywanych
61
56
61
59
62
68
69
69
przez PZPN do
wszystkich pzs
ogem
rdo: sprawozdanie z dziaalnoci klubu sportowego (KFT-1), sprawozdanie z dziaalnoci polskiego zwizku
sportowego (KFT-2), Bank Danych Lokalnych, Gwny Urzd Statystyczny
Rnice pomidzy liczb zawodnikw sprawozdawan przez kluby a wykazywan przez

polskie zwizki sportowe sprawiaj, e dostpne dane w zakresie liczby osb uprawiajcych
sport wyczynowo naley traktowa jako szacunkowe. W szczeglnoci zastanawiajca jest
dynamicznie rosnca liczba zawodnikw wykazywanych przez polskie zwizki sportowe,
gwnie za spraw Polskiego Zwizku Piki Nonej (dalej: PZPN), a take skokowe, znaczne
zmiany liczby zawodnikw ogem w kolejnych latach, bez wyranej tendencji. Przyczynami
takiego stanu rzeczy mog by nastpujce dziaania:
polskie zwizki sportowe nie wygaszaj licencji (podaj narastajco liczb
zawodnikw, nie weryfikujc kontynuowania treningw przez danego zawodnika,
take w przypadku zawieszenia dziaalnoci przez klub),
licencje s wydawane w okresach kilkuletnich, co powoduje lawinowe wzrosty bd
spadki liczby zawodnikw w latach, w ktrych s/nie s odnawiane licencje,
w sportach, w ktrych licencja nie jest podstawowym warunkiem, ktry determinuje
moliwo uczestniczenia we wspzawodnictwie w danym sporcie, liczba
zawodnikw, ktrzy s wskazywani przez polskie zwizki sportowe jest szacunkowa.
Analizujc popularno poszczeglnych sportw, naley mie wiadomo niedoskonaoci
procesu sprawozdawczego, w szczeglnoci w odniesieniu do PZPN, ktry wykazuje prawie
70% zawodnikw sprawozdawanych przez polskie zwizki sportowe ogem. Struktura
116
cznie z pik non halow i pik non plaow.
54
ilociowa zawodnikw uprawiajcych sport wyczynowy, z zastrzeeniem skokowych,

nieregularnych zmian midzy nastpujcymi po sobie latami, pozostaje utrwalona
w duszym okresie. Ok. 90% sportowcw wyczynowych uprawia olimpijskie dyscypliny
sportu, z ktrych najwiksz popularnoci ciesz si gry zespoowe.
Tabela 3: Liczba zawodnikw w sportach olimpijskich wg grup sportw w latach 2006-2013
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
sporty indywidualne
84 860
87 711
79 270
83 009
96 522
84 972
83 195
98 385
gry sportowe117
406 191
336 509
394 317
412 725
487 513
612 673
686 747
774 775
sporty walki
9 675
9 289
11 472
12 563
9 538
12 052
13 914
11 277
sporty zimowe
4 974
5 043
5 414
5 583
7 033
7 928
8 437
8 357
rdo: sprawozdanie z dziaalnoci polskiego zwizku sportowego (KFT-2), Gwny Urzd Statystyczny
Liczba zawodnikw w sportach nieolimpijskich wynosi ok. 100 tys. osb

i stanowi ok. 10% wszystkich zawodnikw wykazywanych przez polskie zwizki sportowe.
Struktur ilociow zawodnikw uczestniczcych we wspzawodnictwie sportowym
prowadzonym i organizowanym przez polskie zwizki sportowe mona podsumowa
nastpujcymi wnioskami:
zdecydowanie najpopularniejszym sportem w Polsce jest pika nona;
du popularnoci ciesz si pozostae gry zespoowe (koszykwka, pika siatkowa,
pika rczna) oraz lekkoatletyka;
du liczb czonkw wykazuj polskie zwizki sportowe czce dziaalno stricte
sportow z pozasportow (alpinizm, strzelectwo, wdkarstwo);
du liczb zawodnikw wykazuj polskie zwizki sportowe dziaajce w grach
karcianych oraz logicznych (szachy, bryd sportowy), a take nieolimpijskich sportach
walki;
wrd najmniej popularnych sportw olimpijskich przewaaj sporty zimowe.
Tabela 4: Liczba zawodnikw uczestniczcych we wspzawodnictwie sportowym prowadzonym i
organizowanym przez polskie zwizki sportowe wykazywana przez polskie zwizki sportowe w 2013 r.
Liczba
zawodnikw
w polskich
zwizkach
sportowych
powyej 600 tys.
10-50 tys.
117
Sporty olimpijskie
PZ Piki Nonej
PZ Koszykwki
PZ Lekkiej Atletyki
PZ Piki Siatkowej
PZ Pywacki
PZ Strzelectwa Sportowego
PZ Tenisa Stoowego
Zwizek Piki Rcznej w Polsce
Sporty nieolimpijskie
PZ Szachowy
Bez hokeja na lodzie i curlingu (zaliczonych do sportw zimowych).
55
5-10 tys.
PZ Hokeja na Trawie
PZ Rugby
PZ eglarski
2-5 tys.
PZ Bokserski
PZ Golfa
PZ Hokeja na Lodzie
PZ Jedziecki
PZ Judo
PZ Kajakowy
PZ Kolarski
PZ uczniczy
PZ Narciarski
PZ Szermierczy
PZ Tenisowy
PZ Zapaniczy
PZ Akrobatyki Sportowej
PZ Badmintona
PZ Gimnastyczny
PZ Picioboju Nowoczesnego
PZ Podnoszenia Ciarw
PZ Taekwondo Olimpijskiego118
PZ Towarzystw Wiolarskich
PZ Triathlonu
1-2 tys.
500-1000
PZ Alpinizmu
PZ Bryda Sportowego
PZ Taekwon-do
PZ Wdkarski
PZ Ju Jitsu
PZ Karate
PZ Karate Tradycyjnego
PZ Kickboxingu
PZ Krglarski
PZ Motorowy
PZ Sumo
PZ Wushu
Aeroklub Polski
PZ Bilardowy
PZ Karate Fudokan
PZ Muaythai
PZ Orientacji Sportowej
PZ Sportu Niesyszcych
PZ Taca Sportowego
PZ Unihokeja
PZ Warcabowy
PZ ywiarstwa Szybkiego
PZ Baseballu i Softballu
PZ Korfballu
PZ Kulturystyki i Trjboju Siowego
PZ Motorowodny i Narciarstwa Wodnego
PZ Sportw Wrotkarskich
200-500
PZ Biathlonu
Liga Obrony Kraju
PZ Curlingu
PZ Kendo
PZ ywiarstwa Figurowego
PZ Petwonurkowania Sportowego
PZ Snowboardu
PZ Snookera i Bilarda Angielskiego
PZ Sportw Saneczkowych
PZ Sportu Psich Zaprzgw
do 200
PZ Skibobowy
W 2013 r. prawie 2/3 zawodnikw uprawiajcych sport wyczynowy stanowili zawodnicy

uczestniczcy w systemie sportu modzieowego (modzieowcy, juniorzy, juniorzy modsi
i modzicy). Bya to najwysza warto od 2006 r., kiedy odsetek ten wynosi 59%. Przy
wyczeniu z analizy piki nonej, sportu z najwiksz liczb seniorw, udzia juniorw
i modzieowcw jest jeszcze wyszy o kilka punktw procentowych i w 2013 r. wynosi
67%.
Do sportw, ktre wyranie opieraj si na sporcie modzieowym119 nale: piciobj
nowoczesny (99%), ywiarstwo figurowe (99%), akrobatyka sportowa (99%), sumo (99%),
pywanie (98%), narciarstwo (95%), saneczkarstwo (95%), zapasy (95%), lekkoatletyka
118
Polski Zwizek Taekwondo Olimpijskiego nie zoy sprawozdania za 2013 r. Zosta zaklasyfikowany
w danym przedziale na podstawie liczby wykazanej w sprawozdaniu za 2012 r.
119
Udzia zawodnikw w kategorii wiekowej modzieowiec i modszych (m.in. junior, junior modszy,
modzik) w stosunku do liczby zawodnikw ogem; rdo: sprawozdanie z dziaalnoci polskiego zwizku
sportowego (KFT-2) za 2013 r.
56
(94%), ywiarstwo szybkie (94%) oraz kajakarstwo (93%). W duej czci przypadkw
przewaga ta dotyczy sportw, w ktrych wane jest wczesne rozpoczcie procesu
treningowego oraz moliwe jest osiganie sukcesw juniorw rwnolegle na seniorskim
poziomie rozgrywek. Przyczyny mog jednak wynika z kosztw organizacji szkolenia
w kategoriach seniorskich oraz dugoci karier najlepszych zawodnikw. Spord sportw
olimpijskich, duym udziaem seniorw charakteryzuj si sporty, w ktrych typowe jest
odnoszenie sukcesw w pniejszym wieku (tzw. sporty pne) strzelectwo, jedziectwo,
tenis stoowy, ucznictwo, eglarstwo, niektre gry zespoowe (rugby, hokej na lodzie),
a take sporty z rozbudowanym systemem rozgrywek seniorskich (np. ligowym),
umoliwiajcym zawodnikom uprawianie sportu zarobkowo.
Udzia kobiet w sporcie wyczynowym120 (w liczbie zawodnikw ogem) wynosi
kilkanacie procent, natomiast jeli pomin w analizie pik non, ze wzgldu na trudnoci
w prawidowej interpretacji sprawozdawanej liczby zawodnikw (szczegowo opisanej
w czci poprzedniej), udzia ten jest zbliony do 1/3.
Tabela 5: Procentowy udzia kobiet w liczbie zawodnikw ogem uczestniczcych we wspzawodnictwie
sportowym organizowanym i prowadzonym przez polskie zwizki sportowe w latach 2007-2013
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Wszystkie sporty
15,4
13,7
14,0
13,9
11,4
11,3
Wszystkie sporty z wyczeniem piki nonej
31,4
33,5
32,4
34,7
31,8
32,4
2013
11,8
33,0
Biorc pod uwag odsetek zawodniczek cznie z danymi Polskiego Zwizku Piki Nonej,
udzia kobiet z roku na rok stopniowo maleje, natomiast po wyeliminowaniu tego sportu
z obszaru analizy okazuje si, e udzia zawodniczek nie wykazuje tendencji malejcej.
Do najbardziej sfeminizowanych sportw mona zaliczy taniec sportowy (90% zawodnikw
to kobiety), fitness (90%), jedziectwo (75%), akrobatyk (71%) oraz gimnastyk (65%).
Sportami z przewag kobiet s rwnie triathlon (52%) oraz pika siatkowa (51%).
Z drugiej strony, sportami z najmniejszym udziaem kobiet to pika nona (2%), kulturystyka
(3%), sporty motorowe (4%), wdkarstwo (5%), rugby (6%), snooker (7%), kendo (8%),
muaythai (8%), bilard (9%) oraz hokej na lodzie (11%). Podobne zrnicowanie sportw
rysuje si przy analizie danych dotyczcych pci w niemieckich zwizkach sportowych121,
aczkolwiek warto zauway, e w Niemczech nie wystpuj sporty o wartoci odsetka <10 %
(dla porwnania w Niemczech: rugby 15%, pika nona 16%). Znaczco wyszy jest
rwnie czny odsetek zawodniczek w sportach olimpijskich 39,1 % wobec 10,2% w
Polsce. Ponadto naley zauway, i liczba zawodniczek w pice nonej globalnie stale
ronie122 (przez ostatni rok wzrost o 4% tj. ponad 45 tys. zawodniczek we wszystkich
federacjach krajowych zrzeszonych w UEFA). rednio kobiety stanowi 7 % liczby
120
rdo: sprawozdanie z dziaalnoci polskiego zwizku sportowego (KFT-2), Gwny Urzd Statystyczny.
121
rdo: Deutscher Olimpischer SportBund Bestandserhebung 2013 r.

UEFA, Womens Football across the national associations 2013/2014.
122
57
zawodnikw wykazanych przez federacje nalece do UEFA i tylko w czterech (Dania,

Islandia, Szwecja i Wyspy Owcze) ich odsetek przekracza 20%.
Charakterystycznym zjawiskiem jest niszy udzia kobiet w kategorii wiekowej senior ni
w modszych kategoriach (ogem o prawie 10 p. proc.). Taki stan rzeczy moe wynika
z poczucia braku perspektyw na karier porwnywaln z sukcesami mczyzn w danym
sporcie lub polityki poszczeglnych polskich zwizkw sportowych.
Tabela 6: Procentowy udzia kobiet w liczbie zawodnikw ogem uczestniczcych we wspzawodnictwie
sportowym organizowanym i prowadzonym przez polskie zwizki sportowe wg kategorii wiekowych w latach
2007-2013
2007
123
2008
2009
2010
2011
2012
Sport modzieowy ogem

23,4
21,7
20,2
20,0
15,4
15,7
Sport seniorski
7,9
6,6
7,5
8,4
6,3
5,9
Sport modzieowy124
39,3
40,7
39,9
41,7
40,0
39,9
(z wyczeniem piki nonej)
Sport seniorski
20,2
21,7
21,1
25,5
19,5
20,1
(z wyczeniem piki nonej)
2013
15,1
6,1
39,8
19,2
W 2012 r.125 liczba zawodnikw w kadrze narodowej polskich zwizkw sportowych

wyniosa 7695 osb i bya zbliona do lat ubiegych. Problematyczne pozostaje odniesienie
udziau kadry narodowej do liczby zawodnikw uprawiajcych dany sport ogem, poniewa
objto kadry jest ograniczona i w przypadku duych zwizkw (w szczeglnoci gry
zespoowe) pozostaje na poziomie poniej 1%. Ograniczona liczba zawodnikw w kadrze
moe mie take konotacje zwizane z koncentracj na konkurencjach olimpijskich lub liczb
zawodnikw niezbdnych do ich obsadzenia w najwaniejszych zawodach. Naley jednak
zwrci uwag na polskie zwizki sportowe, ktrych czonkowie seniorskiej kadry stanowi
wzgldnie duy odsetek liczby zawodnikw w tej kategorii wiekowej ogem. Takim
zjawiskiem charakteryzoway si piciobj nowoczesny (78%), ywiarstwo figurowe (60%),
ywiarstwo szybkie (55%), sporty saneczkowe (46%), akrobatyka sportowa (41%), taniec
sportowy (36%) oraz gimnastyka (35%). Duy udzia czonkw kadry narodowej moe
wskazywa na sabo krajowej rywalizacji sportowej lub stosowanie niewystarczajco
selektywnych kryteriw, czego skutkiem jest zbyt dua liczebno kadry narodowej w danym
sporcie. Duy odpyw zawodnikw pomidzy kategoriami wiekowymi sportu
modzieowego a sportem seniorskim, szczeglnie jeli dotyczy zawodnikw odnoszcych
sukcesy sportowe w rywalizacji juniorskiej, moe by efektem niewydolnego organizacyjnie
procesu szkolenia oraz finansowania, ukierunkowanego na odnoszenie bezporednich
sukcesw w sporcie modzieowym.
Udzia kobiet w kadrze narodowej ksztatuje si na poziomie 36-38%. Udzia kobiet
w kadrze w poszczeglnych polskich zwizkach sportowych jest jednak znaczco
123
Udzia zawodnikw w kategorii wiekowej modzieowiec i modszych (m.in. junior, junior modszy,
modzik) w stosunku do liczby zawodnikw ogem.
124
Ibidem.
125
Za rok 2013 r. sprawozdawano liczb reprezentantw Polski, a nie czonkw kadry narodowej.
58
zrnicowany (68,5% - taniec sportowy, 2,5% - Aeroklub Polski), co moe by konsekwencj

m.in. udziau kobiet w danym sporcie, jak rwnie liczby konkurencji sportowych, ktra nie
zawsze jest rwna dla obu pci. Biorc jednake pod uwag tendencje Midzynarodowego
Komitetu Olimpijskiego dla zrwnania liczby konkurencji, moe zastanawia udzia kobiet
w kadrze narodowej znaczco niszy od 50%, m.in. w kolarstwie (24%), narciarstwie (30%)
czy ywiarstwie szybkim (33%).
2.5.2. Wyniki w midzynarodowym wspzawodnictwie sportowym w sportach olimpijskich
Poziom osigni polskich sportowcw wykazuje cechy wzgldnej stabilnoci. Podczas

ostatnich trzech letnich igrzysk olimpijskich (Ateny, Pekin, Londyn) polska reprezentacja
zdobya kadorazowo 10 medali, jednake skuteczno startowa126 obniaa si sukcesywnie.
Dla porwnania, skuteczno startowa reprezentacji 5 najwyej sklasyfikowanych krajw
(Chiny, USA, Rosja, Niemcy, Australia) podczas letnich igrzysk olimpijskich w Londynie
wyniosa od 1,38 do 2,31. Moliwe, e na obnianie si skutecznoci startowej ma wpyw
tendencja do poszerzania liczebnoci reprezentacji olimpijskiej o zawodnikw z wynikami na
granicy kwalifikacji do igrzysk (co ma miejsce czsto pod presj mediw czy sponsorw) lub
wczanie do reprezentacji zawodnikw bez szans na zajcie miejsca choby w pierwszej
dziesitce.
Skuteczno
startowa
Liczba
reprezentantw
Punkty127
brzowe
srebrne
zote
razem
Igrzyska
olimpijskie
Medale
Miejsce Polski
w klasyfikacji
medalowej
Tabela 7: Podstawowe dane dot. startw polskiej reprezentacji olimpijskiej w letnich igrzyskach olimpijskich
Sydney 2000
14
6
5
3
14.
221
191
1,16
Ateny 2004
10
3
2
5
23.
181,5
202
0,90
Pekin 2008
10
3
6
1
20.
207
265
0,78
Londyn 2012
10
2
2
6
30.
147
218
0,67
rdo: opracowanie wasne na podstawie: Zeszyt nr 6 - Materiay analityczne dot. sportu polskiego w okresie
2000-2014, Zesp Metodyczno-szkoleniowy Klub Polska oraz www.olimpijski.pl
Najwicej medali igrzysk olimpijskich w ostatnich latach reprezentacja Polski zdobya

w lekkiej atletyce (przewanie rzuty), kajakarstwie, wiolarstwie oraz podnoszeniu ciarw.
Ogem, na czterech ostatnich letnich igrzyskach olimpijskich medale dla Polski wywalczyli
reprezentanci 11 sportw, natomiast w dorobku punktowym swj udzia miay 22 polskie
zwizki sportowe.
126
Skuteczno startowa to wskanik obrazujcy stosunek cakowitej liczby punktw zdobytej przez
reprezentacj do liczby jej zawodnikw.
127
Klasyfikacja punktowa nie jest oficjalnie prowadzona podczas igrzysk olimpijskich.
59
Wykres 21: Liczba punktw zdobyta na letnich igrzyskach olimpijskich wg sportw w latach 2000-2012
200
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
Londyn 2012
Pekin 2008
Lekkoatletyka
Kajakarstwo
Podnoszenie ciarw
Wiolarstwo
Pywanie
Szermierka
eglarstwo
Zapasy
Strzelectwo sportowe
Kolarstwo
Gimnastyka
Judo
Piciobj nowoczesny
Pika siatkowa
ucznictwo
Badminton
Boks
Pika rczna
Tenis
Tenis stoowy
Koszykwka
Jedziectwo
Taekwondo olimpijskie
Triathlon
Ateny 2004
Sydney 2000
rdo: Zeszyt nr 6 - Materiay analityczne dot. sportu polskiego w okresie 2002-2014, Zesp Metodycznoszkoleniowy Klub Polska
Naley zwrci uwag, e stosunkowo czsto polscy medalici olimpijscy powtarzaj swoje
sukcesy. Mona zatem wycign wniosek, e indywidualny tryb przygotowa olimpijskich
najbardziej obiecujcych zawodnikw przynosi podane rezultaty. Z drugiej strony, sukcesy
w poszczeglnych sportach s nierzadko zwizane z wsk grup zawodnikw (lub jednym
zawodnikiem) o wybitnych predyspozycjach, a wraz z zakoczeniem przez nich karier
sportowych brakuje ich nastpcw.
Na mistrzostwach wiata w letnich sportach olimpijskich w latach 2001-2014, medale
zdobywali zawodnicy 18 sportw, natomiast w dorobku punktowym udzia miao 21 sportw.
Najwiksze zdobycze zanotoway sporty, ktre w ostatnich latach miay decydujcy wpyw
na pozycj Polski w klasyfikacjach olimpijskich: lekkoatletyka, kajakarstwo, podnoszenie
ciarw, pywanie, wiolarstwo. Naley jednak podkreli negatywn tendencj do osigania
wyranie gorszych wynikw sportowych w latach olimpijskich128 w porwnaniu do
pozostaych lat, co moe wiadczy o osiganiu najwikszych sukcesw w latach, kiedy
rywalizacja midzynarodowa nie jest najsilniejsza.
128
Sozaski H. (red.), Studium diagnozy sportu wyczynowego w Polsce, Warszawa 2014 r.
60
Wykres 22: Liczba punktw zdobyta na mistrzostwach wiata w letnich sportach olimpijskich wg sportw w
latach 2000-2012129
500
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
M 2014
M 2013
M 2011
M 2010
M 2009
Tenis Stoowy
Badminton
Tenis
Taekwondo
Pika Siatkowa
Pika Rczna
Boks
Strzelectwo Sportowe
Judo
ucznictwo
Piciobj Nowoczesny
Gimnastyka
Kolarstwo
Zapasy
Pywanie
eglarstwo
Szermierka
Wiolarstwo
Podnoszenie Ciarw
Lekkoatletyka
Kajakarstwo
M 2007
M 2006
M 2005
M 2003
M 2002
M 2001
rdo: Zeszyt nr 6 - Materiay analityczne dot. sportu polskiego w okresie 2002-2014, Zesp Metodycznoszkoleniowy Klub Polska, 2014
W ostatnich latach reprezentacja Polski odnosia spore sukcesy w grach zespoowych. Mimo
i nie udao si wywalczy adnego medalu olimpijskiego w sportach druynowych, warto
przytoczy sukcesy polskich zawodnikw podczas mistrzostw wiata i mistrzostw Europy.
Najwicej medali zdobyli siatkarze (M 2006, M 2014, ME 2003, ME 2009, ME 2011,
plaowi ME 2013), siatkarki (ME 2005, ME 2009) oraz szczypiornici (M 2007, M 2009,
M 2015). Naley rwnie zwrci uwag na systematycznie zwikszajce si finansowanie,
a co za tym idzie poziom sportowy polskich klubw piki siatkowej oraz piki rcznej,
skutkujcy sukcesami rwnie w midzynarodowych rozgrywkach klubowych.
Analizujc wyniki sportowe w sportach letnich, nie naley zapomina o sportach, dla ktrych
igrzyska olimpijskie s tylko uzupenieniem dla corocznego, rozbudowanego systemu
wspzawodnictwa. Do takich sportw niewtpliwie mona zaliczy tenis oraz kolarstwo
(w szczeglnoci szosowe).
W tenisie Agnieszka Radwaska naley bez wtpienia do cisej wiatowej czowki i osiga
najwiksze sukcesy w polskiej historii tego sportu w wydaniu kobiecym. Dobra postawa
najlepszych polskich zawodnikw nie jest jednak wystarczajc przesank do stawiania tezy
o sile tenisa w Polsce, o czym wiadcz bardzo niskie pozycje w rankingu ATP/WTA
kolejnych polskich zawodnikw.
129
Przy analizie danych naley pamita o fakcie, e nie we wszystkich sportach mistrzostwa wiata
organizowane s corocznie.
61
Tabela 8: Miejsca polskich tenisistw w rankingach ATP/WTA
2010
2011
2012
2013
2014
Miejsce najwyej notowanego polskiego

70
57
26
21
tenisisty w rankingu ATP
Liczba polskich tenisistw w pierwszej 100
2
1
2
3
rankingu ATP
Miejsce najwyej notowanej polskiej
14
8
4
5
tenisistki w rankingu WTA
Liczba polskich tenisistek w pierwszej 100
1
1
2
2
rankingu WTA
130
rdo: opracowanie wasne na podstawie: www.atpworldtour.com oraz www.wtatennis.com
43
1
6
1
Sportem, w ktry notuje si stay wzrost wynikw sportowych jest kolarstwo szosowe
mczyzn. Bezprecedensowy by rok 2014, kiedy to polscy zawodnicy odnieli zwycistwa
etapowe na 2 z 3 tzw. wielkich tourw (Rafa Majka w Tour de France, Przemysaw Niemiec
we Vuelta a Espana), a Micha Kwiatkowski wywalczy mistrzostwo wiata w wycigu ze
startu wsplnego.
Tabela 9: Miejsca polskich kolarzy w rankingu UCI World Tour
2010
Miejsce najwyej notowanego polskiego
91
kolarza w rankingu UCI World Tour
Miejsce polskiej druyny
26
rdo: opracowanie wasne na podstawie www.uci.ch
2011
2012
2013
2014
82
48
20
16
24
17
11
10
Stopniowo zwiksza si liczba Polakw zatrudnianych w grupach zawodowych najwyszej

rangi (UCI WorldTeams), co jest wiadectwem klasy sportowej oraz daje moliwo dalszego
rozwoju. Warto zaznaczy, e prowadzona przez cay sezon rywalizacja na charakter klubowy
a nie narodowy, w zwizku z powyszym za prowadzenie treningu oraz wyniki sportowe
w gwnej mierze odpowiadaj ponadnarodowe druyny zawodowe.
Mimo sukcesw najwybitniejszych polskich zawodnikw, liczba zawodowych grup
sportowych w Polsce od lat utrzymuje si na podobnym poziomie131, co zmusza wielu
modych zawodnikw, chccych rozpocz karier zawodow, do wyjazdu zagranic
i penienia roli staystw w pamatorskich zespoach.
W ostatnich latach mona zauway znaczn popraw wynikw w sportach zimowych. Od
2002 do 2014 r. olimpijska reprezentacja Polski w sportach zimowych zdobya 16 medali
w 3 sportach (narciarstwo klasyczne, ywiarstwo szybkie, biathlon). Systematycznie rosa te
liczba startujcych polskich zawodnikw i zawodniczek oraz liczba zdobywanych punktw.
Zauwaalna jest staa poprawa skutecznoci startowej z 0,63 (Turyn 2006) do 1,25 (Soczi
2014).
130
131
Stan na koniec danego roku (ostatnia aktualizacja rankingu).

0 lub 1 grupa zawodowa w gronie Professional Continental Teams oraz 3-5 druyn Continental Teams.
62
Skuteczno
startowa
Liczba
reprezentantw
Polski
Punkty132
brzowe
srebrne
zote
razem
Igrzyska
olimpijskie
Medale
Miejsce Polski
w klasyfikacji
medalowej
Tabela 10: Podstawowe dane dot. startw polskiej reprezentacji olimpijskiej w zimowych igrzyskach
olimpijskich w latach 2002-2014
Salt Lake City 2002

2
1
1
21.
23
27
0,85
Turyn 2006
2
1
1
20.
29
46
0,63
Vancouver 2010
6
1
3
2
15.
56
47
1,19
Soczi 2014
6
4
1
1
11.
75
60
1,25
rdo: opracowanie wasne na podstawie: Zeszyt nr 6 - Materiay analityczne dot. sportu polskiego w okresie
2000-2014, Zesp Metodyczno-szkoleniowy Klub Polska oraz www.olimpijski.pl
Warto zwrci uwag, e dorobek punktowy na zimowych igrzyskach olimpijskich jest

w duej mierze uzaleniony od osigni wybitnych zawodnikw (Adam Maysz, Kamil
Stoch, Justyna Kowalczyk).
Wykres 23: Liczba punktw zdobyta na zimowych igrzyskach olimpijskich wg sportw lub dyscyplin w latach
2002-2014
70
60
50
40
30
20
10
0
Sochi 2014
Vancouver 2010
Turyn 2006
Salt Lake City 2002
Na mistrzostwach wiata w zimowych sportach olimpijskich w latach 2003-2013, medale

zdobywali zawodnicy reprezentujcy 4 sporty: narciarstwo klasyczne (13 medali), biathlon
(3 medale), ywiarstwo szybkie (3 medale) oraz snowboard (2 medale).
132
Klasyfikacja punktowa nie jest oficjalnie prowadzona podczas igrzysk olimpijskich.
63
Wykres 24: Liczba punktw zdobyta na mistrzostwach wiata w zimowych sportach olimpijskich wg sportw
lub dyscyplin w latach 2003-2013
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
M 2013
M 2012
M 2011
M 2009
M 2008
M 2007
M 2005
M 2004
M 2003
Najlepszym kryterium oceny formy sportowej w przekroju caego sezonu w sportach

zimowych jest cykl pucharw wiata. W ostatnich latach polscy zawodnicy odnosili w tych
zawodach najwiksze sukcesy w historii, wygrywajc klasyfikacj generaln pucharu wiata
w skokach narciarskich (Adam Maysz, Kamil Stoch) oraz biegach narciarskich (Justyna
Kowalczyk). Naley jednak zaznaczy, ze z perspektywy przygotowa do startu w igrzyskach
olimpijskich lub mistrzostwach wiata, pojedyncze wyniki osigane w Pucharach wiata nie
musz by miarodajne.
Tabela 11: Miejsca najwyej notowanych Polakw w klasyfikacji generalnej P w narciarstwie klasycznym
oraz biathlonie w latach 20032015
biegi
narciarski
e (K)
biegi
narciarski
e (M)
skoki
narciarski
e (M)
biathlon
(M)
biathlon
(K)
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
88
46
44
13
12
13
56
27
36
51
54
87
111
110
151
122
59
70
10
12
13
12
18
12
18
29
72
35
23
26
35
16
17
27
32
22
17
14
22
14
rdo: Opracowanie wasne na podstawie Zeszytu nr 6 - Materiay analityczne dot. sportu polskiego w okresie
2002-2014, Zesp Metodyczno-szkoleniowy Klub Polska, 2014 oraz http://biathlonresults.com, www.fis-ski.com
64
Warto zauway, e i w tym przypadku sukcesy czsto uzalenione s od wynikw jednego

zawodnika (np. biegi narciarskie kobiet). Sportami zimowymi z kilkoma zawodnikami
w szerokiej czowce wiatowej s ywiarstwo szybkie (mczyzn i kobiet), skoki
narciarskie mczyzn i biathlon kobiet.
2.5.3. Organizacja i wyniki sportowe w sporcie modzieowym133
Wychodzc z zaoenia, e efektem procesu treningowego powinno by osignicie przez

zawodnikw najwyszej dyspozycji sportowej w kategorii seniorskiej, umoliwiajce
wywalczenie wysokich pozycji lub medali w igrzyskach olimpijskich czy mistrzostwach
wiata, efektywno szkolenia w obszarze sportu naley analizowa w odniesieniu do
wynikw w sporcie seniorskim.
Poziom osigni polskich juniorw, okrelany pozycj w klasyfikacji mistrzostw wiata wg
programu igrzysk olimpijskich jest wyszy ni odpowiednio seniorw. Sytuacja ta wskazuje
na funkcjonowanie w polskim systemie organizacji szkolenia sportowego dwch wzgldnie
autonomicznych obszarw oddziaywania o maej kompatybilnoci134. Moe to by efektem
funkcjonujcego w polskim sporcie modzieowym systemu opartego o zamknity,
odnoszcy si wycznie do tego obszaru szkolenia sposb punktowania (ktrego efektem s
wielkoci rodkw finansowych przekazywanych poszczeglnym podmiotom realizujcym
szkolenie) lub nagrody finansowe dla kadry szkoleniowej.
Wykres 25: Miejsca Polski w klasyfikacji punktowej pastw (wg programu letnich igrzysk olimpijskich) w
kategorii seniorw i juniorw w latach 1996-2013
0
5
10
15
20
25
seniorzy
juniorzy
rdo: Sozaski H. (red.), Studium diagnozy sportu wyczynowego w Polsce, Warszawa 2014 r.
133
Dla zawodnikw w kategorii wiekowej modzieowiec i modszych (junior, junior modszy, modzik).
Granica wieku dla poszczeglnych kategorii wiekowych moe by rna w poszczeglnych sportach,
w zalenoci od ich specyfiki.
134
65
Ze 136 medalistw mistrzostw wiata juniorw w latach 2005-2012135 tylko 17 zawodnikw

(12,5%) zakwalifikowao si do startu w igrzyskach olimpijskich w Pekinie (2008 r.)
i Londynie (2012 r.), zdobywajc 2 medale i jedno miejsce punktowane. Wikszo
zawodnikw nie osigna oczekiwanego wzrostu poziomu sportowego i nie powtrzya
sukcesw w kategoriach seniorskich. Przyczyn tego zjawiska naley upatrywa w zbytniej
eksploatacji zawodnikw na etapie juniora w celu realizacji doranych celw sportowych,
braku warunkw szkoleniowych do dalszego rozwoju zawodnika lub braku moliwoci
czenia kariery sportowej z edukacj i karier zawodow, co moe skutkowa wyborem
drogi pozasportowej.
Stosowany w Polsce system punktowy mia na celu stworzenie odpowiednich warunkw
finansowania sportu modzieowego, a przez to pozytywnie wpyn na wzrost poziomu
wyszkolenia zawodnikw z uwzgldnieniem wieloletniej perspektywy startowej.
Wykorzystywany przez wikszo podmiotw finansujcych sport modzieowy (szczeglnie
jst) do wyliczania wysokoci finansowania m.in. klubw, z biegiem czasu sta si celem
samym w sobie, nie uwzgldniajc potrzeby planowania karier sportowych tak, aby
zawodnicy osigali peni swoich moliwoci w wieku seniora. Ponadto zastosowane
podejcie skutkowao nieefektywnym szkoleniem wojewdzkich kadr juniorskich136, rwnie
poprzez finansowanie zbyt szerokiej kadry, ktrej wielko bya uzaleniona od moliwoci
finansowych danej jednostki i nie bazowaa na rzeczywistych potrzebach. Dodatkowo, brak
zachty w postaci podobnego systemu naliczania rodkw finansowych na poziomie
seniorskim nie mobilizowa do kontynuowania karier oraz finansowania seniorw w klubach.
Powodowao to sytuacj, w ktrej wielu zdolnych i perspektywicznych sportowcw, ktrzy
nie osignli poziomu uprawniajcego ich do korzystania z centralnych programw szkolenia
polskich zwizkw sportowych, nie majc wsparcia finansowego, koczyo uprawianie
sportu. Mona take wywnioskowa, e system punktowy wywoa efekt tzw. odwrconego
skutku, wyraajcego si realizacj nieefektywnych programw szkolenia skutkujcych
maksymalizacj wynikw celem osignicia wymiernych celw krtkoterminowych. W
zwizku z powyszym, naley stwierdzi, i system jest nieelastyczny, nieefektywny i nadto
sformalizowany.
2.5.4. Wsparcie procesu treningowego
Osignicie satysfakcjonujcego wyniku sportowego wymaga spenienia szeregu warunkw.

Jednym z nich, jest wykorzystanie w procesie treningowym zdobyczy nauki, oparcie treningu
o naukowe przesanki i wdroenie opieki diagnostycznej. Brak obecnie rozwiza sucych
wdroeniu do procesu przygotowa polskich sportowcw do najwaniejszych zawodw
midzynarodowych programu opieki diagnostycznej. Wykonywanie bada z wykorzystaniem
rnych, niewystandaryzowanych protokow bada (uniemoliwiajcych porwnanie
wynikw), moe by powodem niskiej efektywnoci szkolenia, a tym samym skutecznoci
135

Przychodny M., Diagnoza efektw szkolenia w kadrach wojewdzkich juniorw, Wrocaw 2012 r., ekspertyza
przygotowana na zlecenie Ministerstwa Sportu i Turystyki.
136
66
startowej polskich zawodnikw. Naley wskaza, e wiele krajw zaliczanych do wiatowej

czowki w sporcie wyczynowym posiada centralne jednostki sprawujce kompleksowy
nadzr nad badaniami diagnostycznymi zawodnikw biorcych udzia, nie tylko w szkoleniu
olimpijskim, ale take wczesnej identyfikacji talentw i opiece medycznej.
Jednym z kluczowych warunkw dla efektywnego procesu szkolenia jest rwnie dostpno
wykwalifikowanej kadry trenerskiej. W okresie od roku 1998 do wrzenia 2014 r. tytuy
trenera i instruktora137 otrzymao w Polsce 96 853 osb. Spord nich uprawnienia trenera
klasy mistrzowskiej uzyskao 260 osb, trenera klasy I 1945, a klasy II 15 741 osb. Tytu
instruktora sportu uzyskao 78 884 osb.
Wykres 26: Struktura nadanych uprawnie szkoleniowych w latach 1998-2014
0,3%
2,0%
16,3%
trener klasy
mistrzowskiej
trener I klasy
trener II klasy
instruktor sportu
81,5%
rdo: Sozaski H. (red.), Studium diagnozy sportu wyczynowego w Polsce, Warszawa 2014 r.
Dane GUS138 wskazuj, e w 2012 r. w klubach sportowych pracowao 9313 trenerw oraz
14398 instruktorw. Ponadto zajcia sportowe prowadzio rwnie 5666 innych osb.
W klubach sportowych byo rwnie zatrudnionych 7693 pracownikw administracyjnych
i 1794 pracownikw medycznych i odnowy biologicznej. Prawie 45% ww. osb zajmowao
si pik non. czna liczba trenerw, instruktorw, pracownikw medycznych i odnowy
biologicznej oraz pracownikw administracyjnych zatrudnionych w polskich zwizkach
sportowych wyniosa w 2012 r. 922 osoby, z ktrych poow stanowili pracownicy
administracyjni. czn liczb osb zatrudnionych w obszarze sportu wyczynowego mona
zatem oszacowa na poziomie 40 tys.
Analizujc liczb uprawnie instruktorskich i trenerskich z roku 2012 w podziale na
poszczeglne sporty uwag zwraca to, e w niektrych sportach funkcjonuje w Polsce
ograniczona (niewystarczajca) liczba trenerw z najwyszymi kwalifikacjami (klasa
137
Zgodnie z ustaw z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej oraz ustaw z dnia 25 czerwca 2010 r.
o sporcie.
138
Gwny Urzd Statystyczny, Kultura fizyczna w Polsce w latach 2011 i 2012, Warszawa-Rzeszw 2013 r.
67
mistrzowska i pierwsza). W kontekcie szkolenia olimpijskiego, wymagajcego wysokiego

poziomu wiedzy teoretycznej, praktycznej oraz dowiadczenia jest to sytuacja bardzo
niepokojca. Sytuacja ta moe ulec poprawie po wprowadzeniu wymogu posiadania przez
trenerw licencji polskich zwizkw sportowych, otrzymanie ktrych warunkowane byoby
odbyciem odpowiedniego szkolenia. Aktualnie polskie zwizki sportowe przygotowuj
rozwizania prawne w obszarze swoich sportw regulujce zasady przyznawania
poszczeglnych stopni trenerskich i uprawnie instruktorskich. Prowadzone s take prace
nad okreleniem tzw. ram kwalifikacji trenerskich, ktrych celem jest ujednolicenie stopni
trenerskich w rnych sportach w odniesieniu do stopni obowizujcy w krajach UE.
Warto zwrci take uwag na fakt niskiej reprezentacji kobiet w zawodach lub funkcjach
zwizanych ze sportem: trenera (12%), instruktora (11,2 %) i sdziego sportowego (16%)139.
Najwikszy udzia kobiet-trenerw odnotowano w sportach silnie sfeminizowanych
gimnastyce (73%) oraz ywiarstwie figurowym (62%).
2.5.5. System finansowania polskich zwizkw sportowych
System ustalania wysokoci przekazywanych dotacji na realizacj przez polskie zwizki

sportowe zada zwizanych z przygotowaniami polskich sportowcw do startw
w igrzyskach olimpijskich, mistrzostwach wiata oraz mistrzostwach Europy opiera si do
2012 r. w peni na tzw. kryterium historycznym. Wysoko przyznawanej kwoty wynikaa
z niesformalizowanej oceny tendencji wynikw sportowych danego sportu oraz poziomu
finansowania w poprzednich latach. W 2013 r. przyjto kryteria skadajce si na tzw.
algorytm, na podstawie ktrego w 2014 r. rozdysponowano 40% rodkw, natomiast
pozostae 60% bazowao na kwocie dotacji z poprzedniego roku, a wic de facto nadal na
podstawie tzw. kryterium historycznego.
Analiza w oparciu o algorytm prowadzona jest odrbnie dla indywidualnych sportw
olimpijskich, olimpijskich gier zespoowych oraz sportw nieolimpijskich. Wstpny podzia
rodkw dotacji przyznawanych na realizacj zada w zakresie sportu wyczynowego dla
poszczeglnych grup sportw stanowi:
indywidualne sporty olimpijskie 75%,

zespoowe gry sportowe programu olimpijskiego140 15%
sporty nieolimpijskie 10%
Najwaniejszymi skadowymi algorytmu s wyniki w poprzednich latach (56-60%) oraz

kryteria zwizane z liczb zawodnikw w kadrze olimpijskiej, liczb konkurencji
olimpijskich lub skutecznoci startow (15-26%). Kryteria zwizane z szerzej rozumianym
potencjaem sportu (liczba zawodnikw, trenerw, klubw) stanowi 5% (w przypadku
sportw indywidualnych) lub 10% (w przypadku sportw zespoowych) algorytmu.
139
Woch R., Bariery dla rwnouprawnienia pci w sporcie, Warszawa 2014, raport wykonany na zlecenie
140
Pika nona dofinansowywana jest jedynie z Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej w zakresie zada
wspierajcych rozwj sportu modzieowego.
68
Tabela 12: Kryteria wykorzystywane do podziau rodkw na realizacj zada w zakresie sportu wyczynowego
w 2014 r.
PARAMETRY
Wyniki sportowe
1.
Liczba punktw za miejsca /1-8/ w Igrzysk
Olimpijskich Londyn2012/Vancouver 2010
2.
Liczba punktw za miejsca /1-8/ w Igrzysk
Olimpijskich Pekin2008/Turyn 2006
3.
Liczba medali w Igrzysk Olimpijskich
Londyn2012/Vancouver 2010
4.
Liczba medali w Igrzysk Olimpijskich
Pekin2008/Turyn 2006
5.
Liczba punktw za miejsca /1-8/ w M Sen.
W konkurencjach Ol w latach 2009/13
6.
Liczba medali zdobytych w M Sen.
7.
Liczba punktw za miejsca /1-8/ w ME Sen.
8.
Liczba medali zdobytych w ME Sen w konkurencjach
Ol w latach 2009/13
9.
Liczba punktw za miejsca /1-8/ zdobytych w M
Jun. W konkurencjach Ol w latach 2009/13
10 Liczba punktw za miejsca /1-8/ zdobytych w ME
.
Jun.w konkurencjach Ol w latach 2009/13
11 Liczba medali zdobytych w ostatnich M Modz. Jun.
.
Kad. W latach 2009/13
12 Liczba medali zdobytych w ostatnich ME Modz. Jun.
.
Kad. W latach 2009/13
Priorytet - Programy indywidualne szkolenia
olimpijskiego (grupy szkoleniowe)
1.
Strategia MSiT (przynaleno do grup sportw)
sporty
indywidualne
60
gry zespoowe
sport
modzieowy
waga (mnonik)
60
56
12
12
12
12
3
6
4
5
3
20
15
24
10
10
10
3.
Skuteczno startowa w ostatnich igrzyskach

(Londyn, Vancouver)
Grupa A1 (liczba zawodnikw)
4.
Grupa A2
5.
Grupa B1
6.
Grupa B2
2.
Organizacja
1.
Ilo konkurencji olimpijskich
15
15
15
10
2.
Maksymalna liczba zawodnikw reprezentacji na IOl
3.
Kapitaochonno
4.
Minimum organizacyjne
Zasig sportu
1.
Liczba licencjonowanych zawodnikw
10
2.
Liczba licencjonowanych trenerw
3.
Liczba licencjonowanych sekcji / klubw
rdo: opracowanie wasne
69
Elementem algorytmu o wadze 10% jest rwnie, funkcjonujcy rwnolegle od 2013 r.,
podzia sportw na grupy. Zosta on dokonany na podstawie m.in. potencjau danego sportu
dla promocji kraju poprzez sportow rywalizacj midzynarodow, historyczne tradycje
danego sportu w Polsce, wyniki sportowe w ostatnich 3-4 cyklach olimpijskich, zaplecze
organizacyjne (baza treningowa, kadra trenerska, organizacja polskich zwizkw sportowych)
oraz potencja w kadrze zawodniczej, zarwno w kategorii seniorw, jak i modszych
kategoriach
wiekowych.
Podzia
dotyczy
gwnie
priorytetw
zwizanych
z dofinansowaniem realizacji zada w zakresie przygotowa do startu w igrzyskach
olimpijskich.
Tabela 13: Podzia sportw na grupy
INDYWIDUALNE SPORTY OLIMPIJSKIE

Sporty strategiczne
(grupa zota)
Sporty wane
(grupa srebrna)
Sporty o maym znaczeniu
(grupa brzowa)
Sporty o minimalnym
znaczeniu (poza podium)
kajakarstwo, kolarstwo, lekkoatletyka, narciarstwo, pywanie, podnoszenie

ciarw, wiolarstwo, zapasy, eglarstwo
biathlon, judo, ywiarstwo szybkie, strzelectwo sportowe, szermierka, tenis
badminton, boks, gimnastyka, jedziectwo, ucznictwo, tenis stoowy
akrobatyka sportowa, curling, golf, ywiarstwo figurowe, piciobj nowoczesny,
sporty saneczkowe, taekwondo, triathlon
ZESPOOWE SPORTY OLIMPIJSKIE

Grupa I
Grupa II
koszykwka, pika nona, pika rczna, pika siatkowa

hokej na trawie, hokej na lodzie, rugby
SPORTY NIEOLIMPIJSKIE
alpinizm, bryd sportowy, karate tradycyjne, kickboxing, sporty motorowodne
i narciarstwo wodne, sporty lotnicze, sporty motorowe, szachy, taekwon-do ITF
ju-jitsu, karate, karate fudokan, kulturystyka i trjbj siowy, muaythai,
Grupa II
orientacja sportowa, sumo, wu-shu
baseball i softball, bilard, kendo, korfbal, krgle, petwonurkowanie,
radioorientacja, skiboby, snooker i bilard angielski, sporty modelarskie, sporty
Grupa III
wrotkarskie, sporty psich zaprzgw, taniec sportowy, unihokej, warcaby,
wdkarstwo
rdo: Ministerstwo Sportu i Turystyki, informacja prasowa nr 1/2013, 29 stycznia 2013 r.
Grupa I
Dodatkowo, w celu premiowania wynikw sportowych, od 2013 r. wprowadzono zasad

przyznawania polskim zwizkom sportowym dodatkowych rodkw za medale zdobyte
w sportach i konkurencjach objtych programem igrzysk olimpijskich w kategorii seniora
w danym roku141. Premie tego rodzaju przyznawane s zwizkom na ich wniosek, a ich
141
Decyzja Nr 13 Ministra Sportu i Turystyki z dnia 5 grudnia 2014 r. w sprawie ogoszenia Programu
dofinansowania zada ze rodku budetu pastwa zwizanych z przygotowaniem zawodnikw kadry narodowej
do udziau w igrzyskach olimpijskich oraz przygotowaniem i udziaem w mistrzostwach wiata i Europy
w sportach olimpijskich w 2015 roku.
70
wysoko jest uzaleniona od rodzaju osignicia (I-III miejsce na mistrzostwach wiata, za

wyjtkiem tenisa i golfa, gdzie premiowany jest wynik w zawodach finau masters).
2.5.6. Stan organizacyjno-finansowy polskich zwizkw sportowych
Polskie zwizki sportowe dziaaj w sposb daleki od transparentnego. Nie wszystkie zwizki
deklaruj liczb czonkw zarzdu zgodnie z KRS i posuguj si ni w codziennej
dziaalnoci142. Liczebno zawodnikw zarejestrowanych w danym zwizku nie ma
przeoenia na liczb osb w zarzdzie. Wiele zwizkw sportowych odmawia rwnie
udzielenia informacji o kompetencjach zarzdu. Cz zwizkw nie wypenia ustawowego
obowizku143 przekazania do Ministerstwa Sportu i Turystyki sprawozdania z dziaalnoci
zarzdu oraz sprawozdania finansowego do dnia 23 stycznia 2015 r. do ministerstwa trafiy
dane od 59 z 71 polskich zwizkw sportowych (w tym 44 polskie zwizki sportowe zoyy
komplet dokumentw), natomiast pozostaych 12 nie udzielio adnej odpowiedzi lub
przekazao informacje dot. przyblionego terminu dostarczenia przedmiotowej dokumentacji.
Polskie zwizki sportowe s w duym stopniu uzalenione od dotacji ze rodkw
publicznych. Udzia rodkw z dotacji Ministra Sportu i Turystyki w przychodach zwizkw
ksztatowa si na poziomie do 99%. W przypadku ok. 30% zwizkw, udzia ten wynosi
wicej ni 80%. Spord polskich zwizkw sportowych, ktre udzieliy odpowiedzi na
pytanie, najwikszym (ponad 95%) udziaem w przychodach charakteryzoway si Polski
Zwizek Hokeja na Trawie, Polski Zwizek Korfballu, Polski Zwizek Podnoszenia
Ciarw, Polski Zwizek Szermierczy oraz Polski Zwizek Triathlonu.
Dane pozyskane ze sprawozdawczoci polskich zwizkw sportowych do Gwnego Urzdu
Statystycznego144 pokazuj jeszcze wiksze uzalenienie polskich zwizkw sportowych od
rodkw publicznych prawie poowa podmiotw (44%) charakteryzowaa si udziaem
krajowych rodkw publicznych w budecie ogem na poziomie 80% lub wicej,
a w przypadku 24% polskich zwizkw sportowych udzia ten wynosi 90% lub wicej. Do
tej grupy zaliczaj si zarwno polskie zwizki sportowe o maym budecie, dziaajce
w sportach nieolimpijskich (m.in. ju-jitsu, kickboxing, muaythai, petwonurkowanie), jak i te
prowadzce dziaalno w sportach olimpijskich, posiadajce w niektrych przypadkach
znacznie wikszy budet (m.in. podnoszenie ciarw, szermierka, wiolarstwo, gimnastyka,
ucznictwo).
W 2012 r. blisko poowa z istniejcych polskich zwizkw sportowych (31) wykazaa145
dodatni wynik finansowy, ktry ksztatowa si w granicach od 20,67 z do 21 501 206,52 z.
142
Analizowano wpisy w KRS, zapisy na stronach internetowych oraz odpowiedzi w ankiecie przygotowanej
przez MSiT. Naley zaoy, i istnieje moliwo, e w momencie badania skad czonkw zarzdu podlega
wanie zmianom.
143
Zgodnie z art. 9 ust. 4 ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz. U. z 2014 r., poz. 715).
144
Sprawozdanie z dziaalnoci polskiego zwizku sportowego (KFT-2), Gwny Urzd Statystyczny.
145
Wywizujc si z obowizku wynikajcego z art. 9 ust. 4 ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz. U.
z 2014 r., poz. 715) przekazuj do Ministerstwa Sportu i Turystyki rozpatrzone przez walne zgromadzenie
czonkw/delegatw zwizku, sprawozdania z dziaalnoci zarzdu oraz sprawozdania finansowe (wraz z kopi
opinii i raportu z badania biegego rewidenta).
71
Podkrelenia wymaga fakt, e zdecydowana wikszo zwizkw z tej grupy wykazaa

dodatni wynik wyszy ni 50 tys. z. Pozostae zwizki wykazay ujemn relacj przychodw
do kosztw, ktra ksztatowaa si w granicach od -3,11 z do -13 754 256,13 z; wikszo
z tej grupy wykazaa deficyt wikszy ni 50 tys. z.146
Wanym aspektem zarzdzania polskimi zwizkami jest partycypacja kobiet w ich wadzach.
Z analizy struktury czonkw zarzdw polskich zwizkw sportowych dziaajcych
w sportach olimpijskich wynika, e liczba kobiet w zarzdach poszczeglnych zwizkw jest
bardzo niska i tylko w jednym przypadku przekracza 50% (PZ ywiarstwa Figurowego
60%)
Wykres 27: Liczba zarzdw polskich zwizkw sportowych dziaajcych w sportach olimpijskich wg liczby
kobiet.
20
15
10
5
0
9 kobiet
5 kobiet
2 kobiety
1 kobieta
brak kobiet w
zarzdzie
Z zebranych danych147 wynika, e kobiety stanowi jedynie 9,36% czonkw zarzdw

polskich zwizkw sportowych w sportach olimpijskich. Co wicej, na 36 zwizkw
w zarzdach 18 z nich nie ma ani jednej kobiety, cho niektre z nich licz kilkanacie,
a nawet ponad 20 osb. Sytuacja ta dotyczy nie tylko zwizkw w sportach czciej
uprawianych przez mczyzn i postrzeganych jako mskie, takich jak Polski Zwizek
Zapaniczy, Polski Zwizek Bokserski czy Polski Zwizek Piki Nonej, ale rwnie
Polskiego Zwizku Piki Siatkowej, Polskiego Zwizku Lekkiej Atletyki czy Polskiego
Zwizku Pywackiego, zarzdzajcych sportami popularnymi zarwno wrd kobiet, jak
i mczyzn, w ktrych obie pcie odnosz znaczce sukcesy. Wrd pozostaych zwizkw
warto zwrci uwag na Polski Zwizek Gimnastyczny, w ktrym po pierwsze proporcje
pci w zarzdzie rozkadaj si po rwno (5 kobiet i 5 mczyzn), a po drugie funkcj
prezesa zwizku peni kobieta.
Podobnie jak w polskich zwizkach sportowych, sytuacja wyglda w Polskim Komitecie
Olimpijskim (6,78% kobiet w zarzdzie) i Polskim Komitecie Paraolimpijskim (5,88%).
146
147
Dane dot. wynikw finansowych zostay dodatkowo weryfikowane przez niezalenych biegych rewidentw.
Dane MSiT stan na dzie 26 stycznia 2015 r.
72
2.5.7. Organizacja sportu wyczynowego osb niepenosprawnych
Zgodnie z ustaw z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie, sport osb niepenosprawnych jest
objty tymi samymi regulacjami, co sport osb penosprawnych. Ustawa zawiera
przepisy, zgodnie z ktrymi sportowcy niepenosprawni mog uczestniczy we
wspzawodnictwie sportowym na tych samych zasadach i w ramach tego samego systemu,
co sportowcy penosprawni. Zgodnie z rozporzdzeniami Ministra Sportu i Turystyki
w sprawie okrelenia rodzajw wyrnie i wysokoci nagrd pieninych za wybitne
osignicia sportowe148 oraz w sprawie stypendiw sportowych dla czonkw kadry
narodowej149, sportowcy penosprawni i niepenosprawni otrzymuj nagrody pienine
i stypendia na podstawie tych samych kryteriw i w jednakowej wysokoci. Na podstawie art.
36 ustawy o sporcie przyznawane s wiadczenia dla olimpijczykw, paraolimpijczykw
i sportowcw guchych.
W praktyce, zadania w obszarze sportu wyczynowego osb niepenosprawnych realizowane
s przez oglnopolskie stowarzyszenia oraz polskie zwizki sportowe. Model organizacji
sportu osb niepenosprawnych w Polsce zwizany jest nadal bardziej z rodzajem
niepenosprawnoci ni ze sportem wyrniamy organizacje dziaajce w rodowisku
osb z niepenosprawnoci fizyczn (np. Polski Zwizek Sportu Niepenosprawnych Start,
Stowarzyszenie Piki Nonej Osb Niepenosprawnych Amp Futbol, Stowarzyszenie
Sportu Osb Niepenosprawnych), w rodowisku osb niesyszcych i sabosyszcych
(Polski Zwizek Sportu Niesyszcych), w rodowisku osb niewidomych i sabowidzcych
(Stowarzyszenie Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki Niewidomych i Sabowidzcych
Cross, Zwizek Kultury Fizycznej Olimp, Polski Zwizek Sportu Niepenosprawnych
Start) oraz w rodowisku osb z niepenosprawnoci intelektualn (Zwizek Stowarzysze
Sportowych Sprawni-Razem). Za sporty w poszczeglnych grupach niepenosprawnoci
odpowiadaj przewanie organizacje wielosportowe, ale s i takie, ktre dziaaj tylko
w obrbie jednego sportu. W ostatnich latach, w wyniku dziaa podejmowanych przez
Ministerstwo Sportu i Turystyki, coraz aktywniej dziaaj w tym obszarze rwnie polskie
zwizki sportowe w 2011 r. sportem osb niepenosprawnych zajmowa si 1 polski
zwizek sportowy dziaajcy w obrbie 1 sportu, a w 2014 r. ju 12 takich podmiotw.
Tabela 14: Polskie zwizki sportowe (dziaajc e w obrbie 1 sportu) prowadzce dziaalno w sporcie osb
niepenosprawnych w latach 2011-2014.
2011
2012
2013
2014
PZ Jedziecki
PZ Jedziecki
PZ Jedziecki
PZ Jedziecki
PZ Kajakowy
PZ Kajakowy
PZ Kajakowy
PZ Bilardowy
PZ Bilardowy
PZ Krglarski
PZ Krglarski
148
149
Dz. U. z 2012 r. poz. 1107.

Dz. U. z 2012 r., poz. 1130.
73
PZ Tenisa Stoowego
PZ Tenisa Stoowego
PZ Tenisowy
PZ Tenisowy
PZ Taekwondo Olimpijskiego
PZ Taekwondo Olimpijskiego
PZ eglarski
PZ eglarski
PZ Badmintona
PZ Koszykwki
PZ uczniczy
PZ Triathlonu
rdo: opracowanie wasne.
Wspzawodnictwo midzynarodowe sportu osb niepenosprawnych opiera si na ruchu

paraolimpijskim, ktrym kieruje Midzynarodowy Komitet Paraolimpijski (International
Paralympic Committee, IPC) oraz ruchu olimpijskim osb guchych i niedosyszcych,
kierowanym przez Midzynarodowy Komitet Sportu Guchych (International Committee of
Sports for the Deaf, ICSD). Sporty nie objte programami igrzysk paraolimpijskich ani
igrzysk guchych s zarzdzane przez waciwe midzynarodowe federacje sportowe.
Organizacj sportu paraolimpijskiego w Polsce zajmuje si Polski Komitet Paraolimpijski.
Obecnie, w programie igrzysk paraolimpijskich znajduje si 27 sportw 22 letnie oraz
5 zimowych. W Polsce na poziomie wyczynowym organizowane jest wspzawodnictwo
w 25 sportach paraolimpijskich: 20 letnich (boccia, goalball, kolarstwo, koszykwka na
wzkach, lekkoatletyka, ucznictwo, paraujedenie, parakajakarstwo, pika nona
5-osobowa, pika siatkowa na siedzco, pywanie, podnoszenie ciarw (powerlifting), rugby
na wzkach, strzelectwo sportowe, szermierka na wzkach, tenis na wzkach, tenis stoowy,
wiolarstwo, eglarstwo, triathlon) i 5 zimowych (curling na wzkach, hokej na sledgach,
narciarstwo biegowe i biathlon, narciarstwo zjazdowe).
Polska jest istotnym uczestnikiem letnich Igrzysk Paraolimpijskich. Od 2000 r., polska letnia
reprezentacja paraolimpijska liczy ok. 100 osb, stanowic ok. 2,5% wszystkich uczestnikw
Igrzysk. Pozycja medalowa reprezentacji Polski na letnich Igrzyskach Paraolimpijskich
w ostatnich 20 latach charakteryzowaa si wzgldn stabilizacj (midzy 8. miejscem w 2000
r. a 18. W 2004 i 2008 r.). Polska zimowa reprezentacja paraolimpijska w ostatnich
7 imprezach liczya rednio kilkanacie osb, stanowic podobny udzia wszystkich
uczestnikw jak to ma miejsce podczas letnich Igrzysk Paraolimpijskich. Od Igrzysk
w Nagano w 1998 r., polski dorobek medalowy nie przekracza 3 medali.
Sport osb niesyszcych organizacyjnie jest niezaleny od sportu paraolimpijskiego.
Midzynarodowy Komitet Sportu Guchych, ktry zrzesza 104 krajowe federacje sportu
niesyszcych jest organizacj kierujc ruchem olimpijskim guchych. Igrzyska Guchych
(Deaflympics) odbywaj si co cztery lata, zarwno letnie i zimowe, jednak w innych latach
i w innych miejscach ni igrzyska olimpijskie i paraolimpijskie. Programem letnich igrzysk
74
guchych objtych jest 18 sportw150, natomiast zimowych 5 sportw151. Organizacj

skupiajc sport osb niesyszcych w Polsce jest Polski Zwizek Sportu Niesyszcych,
ktry prowadzi dziaalno w nastpujcych sportach: lekkoatletyka, koszykwka, pika
siatkowa, pywanie, pika nona, tenis stoowy, judo, zapasy, bowling, badminton, kolarstwo,
karate, taekwondo eglarstwo, narciarstwo, snowboard oraz szachy.
W ostatnich 6 letnich igrzyskach guchych startowao rednio 45 polskich zawodnikw, co
stanowio ok. 2% wszystkich uczestnikw. We wspomnianym okresie, Polacy zdobywali od
1 do 5 medali. Natomiast udzia Polski w zimowych igrzyskach guchych jest marginalny
Polska wystawia swoj reprezentacj jedynie trzykrotnie w historii igrzysk (maksymalnie
5 osb w 1979 r., jedynie 2 osoby w 2003 i 2007 r.) i nigdy nie zdobya medalu.
Niestety, aktualnie trudno oszacowa ogln liczb niepenosprawnych sportowcw. czna
liczba czonkw kadry narodowej sportu osb niepenosprawnych wynosia w 2013 r. 1135
osb. Wrd nich 549 zawodnikw uprawiajcych sporty paraolimpijskie, 319 zawodnikw
sportu osb guchych i niedosyszcych oraz 267 niepenosprawnych zawodnikw sportw
nieolimpijskich. Spord wszystkich czonkw kadry narodowej, 235 osb (21%) naleao do
juniorskiej lub niszej kategorii wiekowej.
Tabela 15: Liczba czonkw kadry narodowej osb niepenosprawnych w latach 2009-2013
Guchych
Paraolimpijska
Nieolimpijska
Razem
2009
84
301
385
95
144
239
106
193
299
285
638
923
2010
140
380
520
92
168
260
72
165
237
304
713
1017
2011
122
331
453
59
106
165
74
187
261
255
624
879
2012
121
361
482
87
187
274
48
160
208
256
708
964
2013
131
418
549
111
208
319
71
196
267
313
822
1135
K kobiety, M mczyni, R razem

2.5.8. Zagroenia dla uczciwoci wspzawodnictwa sportowego
Do najpowaniejszych zagroe dla uczciwoci wspzawodnictwa sportowego zalicza si

doping oraz ustawianie zawodw sportowych. Obok wyej wymienionych rwnie
bezpieczestwo imprez sportowych wskazuje si jako zjawisko majce wpyw na zgodny
z reguami gry i niezakcony przebieg zawodw.
Podstawowym dziaaniem w zakresie zwalczania dopingu w sporcie jest kontrola stosowania
przez zawodnikw substancji i metod zabronionych, za co w Polsce odpowiada Komisja do
Zwalczania Dopingu w Sporcie. W okresie od 2008 do 2013 r. obserwujemy sta tendencj
wzrostow pod wzgldem liczby pobranych przez Komisj prbek fizjologicznych (od 2684
150
Lekkoatletyka, badminton, koszykwka, pika siatkowa, pika nona, pika rczna, siatkwka plaowa,
bowling, judo, kolarstwo, karate, biegi na orientacj, strzelectwo, pywanie, tenis stoowy, tenis ziemny,
taekwondo, zapasy.
151
Narciarstwo alpejskie, narciarstwo biegowe, curling, hokej na lodzie, snowboard.
75
w 2008 r. do 3501 w 2013 r.). Po tym okresie zanotowano spadek liczby pobieranych prbek,
co wynika z rwnowaenia kryterium jakociowego i ilociowego w dziaalnoci Komisji
(zwikszenie liczby pobieranych prbek krwi, rozszerzenie zakresu analiz itd.). Nie wpyno
to jednak na obnienie skutecznoci w zakresie kontroli stosowania substancji i metod
zabronionych liczonej liczb wykrytych przypadkw pozytywnych. Ta ksztatowaa si
w Polsce w latach 2011-2014 na staym poziomie, od 40 do 60 narusze przepisw
antydopingowych rocznie, co stanowio kadorazowo okoo 1,5-2,5% kontrolowanych.
Analizujc dziaalno podmiotw penicych funkcj narodowych organizacji
antydopingowych w innych pastwach europejskich, okreli mona optymalny poziom
nasycenia kontrol antydopingow w Polsce. Dane zebrane za rok 2012 przez Rad Europy152
wskazuj, i pastwa o podobnej charakterystyce do Polski (podobne lub wiksze terytorium,
liczba ludnoci powyej 20 mln mieszkacw, duy priorytet w polityce pastwa dla sportu
wyczynowego, zarwno zimowego, jak i letniego), posiadajce na swoim terytorium
laboratorium akredytowane przez Midzynarodow Agencj Antydopingow (World AntiDoping Agency, WADA), legitymuj si nasyceniem kontroli antydopingowej na poziomie
12-15 prbek fizjologicznych na 100 tys. mieszkacw. Tak liczony wskanik dla Hiszpanii
za 2012 r. wynosi 11,30, dla Niemiec 11,98, dla Francji 15,89 oraz dla Rumunii 15,23.
Zdecydowanie najwyszy wspczynnik cechuje pastwa o znaczco wyszym wskaniku
zamonoci (PKB per capita) lub mniejszej liczbie mieszkacw (Portugalia 32,92, Finlandia
55,52, Norwegia 80,31). w przypadku Polski poziom nasycenia kontrol antydopingow
w 2012 r. wynis 8,24. Przy zaoeniu jego optymalizacji, liczba prbek fizjologicznych
pobieranych od zawodnikw w Polsce powinna si ksztatowa na poziomie 4500-4700, czyli
o okoo 30% wyszym ni aktualnie (3100 w 2015 r.).
Dziaalno narodowych organizacji antydopingowych, zgodnie z wytycznymi WADA153,
cechuje obecnie podejcie jakociowe do kontroli antydopingowej. Oznacza to wykorzystanie
w wikszym stopniu posiadanych zasobw informacyjnych i analitycznych (tzw. kontrole
celowane, program paszportu biologicznego, dziaalno ledcza), a take zmian polityki
w zakresie planowania i realizacji kontroli (wikszy udzia bada poza zawodami oraz bada
krwi, zwikszenie zakresu analiz prbek krwi i moczu). w praktyce dziaalnoci wiodcych
narodowych organizacji antydopingowych (Niemcy, Francja, Wielka Brytania) nie skutkuje
to jednak zdecydowanym ograniczeniem liczby przeprowadzanych kontroli.
Obok narodowej organizacji antydopingowej w Polsce dziaa rwnie akredytowane przez
WADA laboratorium antydopingowe, funkcjonujce jako Zakad Bada Antydopingowych
(dalej: ZBA) w strukturze organizacyjnej Instytutu Sportu. Posiadanie akredytowanego
laboratorium na terytorium naszego kraju jest istotnym argumentem w kontekcie ubiegania
si o najwaniejsze imprezy sportowe. Aktualnie na wiecie dziaa nieco ponad 30 takich
placwek, uprawnionych do analizy prbek fizjologicznych zawodnikw. Zgodnie
z deklaracj wsparcia oraz na podstawie przepisw ustawy o sporcie Instytutowi zapewnia si
152
153
Raport roczny Rady Europy na temat narodowych polityk antydopingowych w 2012 r., T-DO (2014) 03.
Midzynarodowy standard bada i ledztw (ISTI) WADA.
76
rodki finansowe na utrzymanie akredytacji WADA, w tym na przeprowadzania analiz

prbek fizjologicznych pobranych przez Komisj do Zwalczania Dopingu w Sporcie.
Poczwszy od 2010 r. liczba prbek przyjtych do analiz antydopingowych przez ZBA
systematycznie ronie (od 3153 w 2010 r. do 4509 w 2013 r.). Jak wykazano w raporcie Rady
Europy za 2012 r., przecitna liczba analiz wykonywanych w laboratoriach akredytowanych
przez WADA na terenie Europy wynosia 6260,67 (przy 4154 prbkach ZBA
w analogicznym okresie). Naley rwnie zwrci uwag, i w strukturze liczby prbek
przyjtych do analizy przez wiodce laboratoria istotn pozycj stanowi prbki pochodzce
od podmiotw zewntrznych w stosunku do waciwej narodowej organizacji
antydopingowej, a wic inaczej ni w Polsce.
Analiza zjawiska korupcji w sporcie i okrelenie jej skali nastrcza trudnoci
metodologicznych, bowiem dostpne dane albo maj charakter szacunkowy, albo wskazuj na
ujawnion, a nie rzeczywist jego skal. Z badania przeprowadzonego przez
Midzynarodow Federacj Pikarzy Zaowodwych (Fdration Internationale des Assocations
de Footballeurs Professionels, FIFPro)154 wynika, i 55% pikarzy z Europy rodkowej
i Wschodniej, ktrzy nie otrzymuj terminowo wynagrodzenia za gr (w takiej sytuacji
znalazo si 41,4% ankietowanych), byo nakanianych do ustawiania meczw pikarskich.
Mona zatem zaoy, e problem ten dotyczy ponad 20% uprawiajcych futbol w naszym
regionie. Z kolei w badaniu TNS OBOP z 2005 r.155 ankietowani wskazali, e spord
rodowisk pracowniczych, sdziowie sportowi s w najwikszym stopniu naraeni na
zachowania korupcyjne. Ponadto w latach 2003-2010 w Polsce za przestpstwo korupcji
sportowej (wwczas art. 296b Kodeksu karnego) skazano cznie 44 osoby (najwicej 15
osb w 2005 r.), w 2011 r. 4 osoby na podstawie przepisw ustawy o sporcie, a w 2012
kolejne 3. Wiele z postpowa w tych sprawach znajduje si wci w toku.
W przedmiocie bezpieczestwa imprez sportowych, naley zauway, e jego poziom
w Polsce systematycznie si podnosi. Przyczyn takiego stanu rzeczy naley upatrywa przede
wszystkim w standardach prawa obowizujcego w tym zakresie, jak rwnie
w profesjonalizacji dziaa organizatorw imprez sportowych oraz poprawie stanu
infrastruktury, na ktrej imprezy te si odbywaj. w zwizku z przeprowadzonymi w i po.
2014 r. meczami piki nonej odnotowano o 37,2% mniej przestpstw ni w analogicznym
okresie roku 2013. Rwnie liczba skierowanych do dziaa policjantw zmniejszya si
w stosunku do i po. 2013 r. o 12,8%. Tendencja ta dotyczy take liczby wykonanych przez
Policj zabezpiecze przejazdw uczestnikw meczw pikarskich, gdzie w analizowanym
okresie odnotowano spadek o 23,5%156.
Dane Komendy Gwnej Policji oraz statystyki Polskiego Zwizku Piki Nonej wskazuj
jednak, e pomimo wyranych zmian na lepsze, na polskich stadionach wci pojawiaj si
incydenty zagraajce bezpieczestwu widzw. Ministerstwo Sportu i Turystyki monitoruje
154
FIFPro Black Book Eastern Europe, 2012 r.

TNS OBOP, Korupcja w przededniu zmiany politycznej, 4-8 i 25-29 sierpnia 2005 r.
156
Dane Komendy Gwnej Policji.
155
77
na bieco sytuacj na stadionach. w poprzednich sezonach zaobserwowano zarwno trendy

pozytywne, takie jak: poprawa bezpieczestwa i podniesienie poziomu obsugi widza meczu
piki nonej na stadionach najwyszych klas rozgrywkowych piki nonej, czy pogbienie
dialogu podmiotw odpowiedzialnych za bezpieczestwo meczw piki nonej, jak
i negatywne. W sezonie 2013/2014 podczas 19 meczw Ekstraklasy i 2 meczw i ligi doszo
do przerwania zawodw ze wzgldu na wystpienie incydentw (gwnie uycie rodkw
pirotechnicznych). Ponadto na 6 meczach Ekstraklasy i 1 meczu I ligi odnotowano zakcenie
porzdku na stadionie157. Problemy z zapewnieniem bezpieczestwa pojawiay si rwnie
w zwizku z organizacj meczw w niszych ligach piki nonej. Odnotowano take
w ostatnich latach przypadki infiltrowania rodowisk kibicw przez grupy skrajnie
nacjonalistyczne, walczce o dominacj w stowarzyszeniach kibicw czy te przypadki
zrywania wsppracy stowarzysze kibicowskich z klubami sportowymi. Wsppraca klubw
ze stowarzyszeniami kibicw jest w wielu przypadkach wci do niestabilna (czasem
niemoliwa) i zaley od wielu czynnikw, w tym decyzji wojewody o zamkniciu trybun,
dziaa lokalnej policji, czy polityki klubu.
Powysz analiz mona podsumowa nastpujcymi
wyczynowego w Polsce:
157
158
tezami
dotyczcymi
sportu
Polski sport wyczynowy nie posiada dostatecznych narzdzi pozwalajcych na

rzetelne opisanie skali jego zasigu. Brak jest moliwoci jednoznacznego okrelenia
liczby zawodnikw uprawiajcych poszczeglne sporty, co znacznie utrudnia
strategiczne zarzdzanie sportami oraz prowadzenie polityki opartej na faktach
w obszarze sportu wyczynowego.
Bez wtpienia najpopularniejszym sportem w Polsce jest pika nona. Stosunkowo
du popularnoci ciesz si pozostae gry zespoowe oraz sporty walki. Du liczb
zawodnikw wykazuj rwnie polskie zwizki dziaajce w sportach
niewymagajcych intensywnego wysiku fizycznego (m.in. wdkarstwo, bryd
sportowy, szachy). Wiele polskich zwizkw sportowych wykazuje mniej ni 1 tys.
zawodnikw trenujcych dany sport, wrd nich prawie wszystkie sporty zimowe.
Sport wyczynowy w Polsce opiera si na rywalizacji w kategoriach modzieowych158.
Seniorami jest niewiele ponad 35% zawodnikw uczestniczcych we
wspzawodnictwie sportowym.
Polska notuje wzgldn stabilizacj w wystpach na letnich igrzyskach olimpijskich,
plasujc si na miejscach ok. 20-30 w klasyfikacji medalowej oraz zdobywajc ok. 10
medali. Najwicej medali w ostatnich latach reprezentacja Polski zdobya w lekkiej
atletyce (przewanie rzuty), kajakarstwie, wiolarstwie oraz podnoszeniu ciarw.
Systematycznie obnia si skuteczno startowa polskiej reprezentacji olimpijskich na
letnie igrzyska olimpijskie.
Dane statystyczne Polskiego Zwizku Piki Nonej.

Rozumianych zbiorczo jako wszystkie kategorie wiekowe poniej seniora.
78
Wiele sukcesw sportowych polscy zawodnicy odnosz w sportach (a nawet

konkurencjach) cieszcych si mniejsz popularnoci, uprawianych przez ma liczb
sportowcw, czsto niemoliwych do uprawiania w ramach sportu dla wszystkich (np.
skoki narciarskie, rzut motem, skok o tyczce).
Wyniki reprezentacji Polski na zimowych igrzyskach olimpijskich systematycznie
poprawiaj si; ronie rwnie skuteczno startowa. Najwicej medali w ostatnich
latach reprezentacja Polski wywalczya w narciarstwie klasycznym (biegi narciarskie
oraz skoki narciarskie) oraz ywiarstwie szybkim.
Naley odnotowa sukcesy (zarwno w rywalizacji narodowej, jak i klubowej)
polskich druyn (kobiet oraz mczyzn) w sportach druynowych, w szczeglnoci
w pice siatkowej oraz pice rcznej, a take postpujc popraw poziomu
najlepszych polskich zawodnikw w kolarstwie i tenisie.
Wysoko finansowania poszczeglnych polskich zwizkw sportowych ze rodkw
budetu pastwa, poza wpywem tzw. kryterium historycznego, bdcego odbiciem
moliwoci polskich zwizkw sportowych w zakresie potencjau wynikowego oraz
organizacyjnego, zalena jest w gwnej mierze od wynikw sportowych osiganych
w ostatnich latach oraz potencjalnej liczby medali do zdobycia w danym sporcie na
igrzyskach olimpijskich. Biorc pod uwag, e wyniki sportowe s w duej mierze
uzalenione od wysokoci finansowania danego sportu, obecny algorytm nie daje
realnej moliwoci odwrcenia tendencji: podniesienia potencjau wynikowego
sportw, ktre nie osigaj obecnie sukcesw.
Przydzielajc finansowanie polskim zwizkom sportowym marginalizuje si wiele
istotnych kwestii, takich jak jako zarzdzania zwizkiem, transparentno dziaania
zwizku czy liczba zawodnikw uprawiajcych dany sport. Pomijane s rwnie
kwestie popularnoci sportu, jego prozdrowotnego charakteru oraz moliwoci jego
wykorzystania do promocji powszechnej aktywnoci fizycznej.
Algorytm finansowy nie uwzgldnia zasigu poszczeglnych sportw liczby
krajw biorcych udzia we wspzawodnictwie sportowym czy medialnoci. Moe
skutkowa faktem, e premiowane s sporty, w ktrych osignicie sukcesu jest
wzgldnie atwe ze wzgldu na ma liczb krajw biorcych udzia we
wspzawodnictwie.
System finansowania sportu modzieowego jest mao efektywny, jeli chodzi
o przygotowanie modych sportowcw do odnoszenia sukcesw w kategoriach
seniorskich. Sukcesy w rywalizacji w ramach systemu sportu modzieowego
najczciej staj si celem samym w sobie, ze wzgldu na bezporednie korzyci
finansowe z nimi zwizane.
Cz polskich zwizkw sportowych ma problemy z terminowym przekazywaniem
sprawozda oraz funkcjonowaniem w zgodzie z przepisami prawa powszechnego oraz
wewntrznego. Ponadto wiele z tych podmiotw jest uzalenionych finansowo od
rodkw publicznych, nie potrafic pozyska rodkw wasnych.
79
3. CELE
Wizja: Aktywne i zdrowe spoeczestwo
Wizj, ktrej realizacji bd suy strategiczne dziaania podejmowane w obszarze sportu,
jest spoeczestwo, ktre ma wyksztacony nawyk podejmowania aktywnoci fizycznej
dostatecznie czsto i intensywnie, aby dziki temu mc duej cieszy si yciem w zdrowiu,
a tym samym zarwno zwikszy poziom zadowolenia z ycia, jak i obniy koszty
spoeczne zwizane z prowadzeniem niezdrowego trybu ycia.
Cel gwny: Tworzenie warunkw dla rozwoju sportu oraz promocja aktywnoci fizycznej
pozytywnie wpywajcej na zdrowie.
Gwnym celem zapisanym w dokumencie jest stworzenie takich warunkw, ktre umoliwi
zblienie si do zarysowanej wizji, idealnego stanu docelowego aktywnego i zdrowego
spoeczestwa. Cel gwny zakada 2 gwne komponenty dziaania zwizane z tworzeniem
warunkw (infrastruktury, oferty, struktury organizacyjnej) dla upowszechniania aktywnoci
fizycznej oraz promocj zdrowego i aktywnego stylu ycia. Cel gwny bdzie realizowany
poprzez ponisze cele szczegowe.
Cele szczegowe:
1. Zapewnienie warunkw i oferty dla powszechnego podejmowania aktywnoci
fizycznej na kadym etapie ycia.
2. Wykorzystanie sportu na rzecz budowy kapitau spoecznego.
3. Poprawa warunkw organizacyjno-prawnych dla rozwoju sportu oraz zwikszenie
dostpnoci wykwalifikowanych zasobw kadrowych.
4. Wykorzystanie potencjau sportu na poziomie wyczynowym na rzecz
upowszechnienia aktywnoci fizycznej lub promocji Polski na arenie
midzynarodowej.
80
Cel szczegowy 1. Zapewnienie warunkw i oferty dla powszechnego podejmowania

aktywnoci fizycznej na kadym etapie ycia.
Cel szczegowy 1 obejmuje dziaania zwizane z zapewnieniem warunkw dla
powszechnego uprawiania aktywnoci fizycznej. Zgodnie z porzdkiem przyjtym w Strategii
Rozwoju Kapitau Ludzkiego 2020, dziaania zostay przyporzdkowane rnym etapom
ycia czowieka dziecistwu i modoci (sport i aktywno fizyczna w szkole), yciu
dorosemu (godzenie aktywnoci fizycznej/kariery sportowej z yciem zawodowym
i rodzinnym) oraz podeszemu wiekowi (aktywno fizyczna jako forma przeduenia
aktywnoci spoecznej). Na kadym etapie planowane s dziaania zwizane z zapewnianiem
niezbdnej infrastruktury, oferty zaj oraz promocj aktywnoci fizycznej.
Wanym komponentem ujtym w tym celu jest problematyka przestrzeni publicznej
sprzyjajcej podejmowaniu aktywnoci fizycznej. Z bada przedstawionych w diagnozie
wynika, e Polacy najczciej uprawiaj sport w sposb niezorganizowany, w miejscu
publicznie dostpnym (np. park). Ponadto, w porwnaniu z innymi krajami, w Polsce
stosunkowo mao osb regularnie podejmuje pozasportow aktywno fizyczn, do ktrej
przede wszystkim zalicza si m.in. aktywno fizyczn zwizan z przemieszczaniem si.
Stworzenie warunkw oraz promocja podejmowania transportowej aktywnoci fizycznej
moe znaczco przyczyni do prowadzenia zdrowszego i bardziej aktywnego trybu ycia,
pomimo zdiagnozowanej bariery braku czasu. Ponadto zagadnienia rewitalizacji
i rekultywacji terenw zdegradowanych i przeznaczenie ich na funkcje rekreacyjne oraz
niskoemisyjnego transportu miejskiego, w tym pieszego i rowerowego, s wprost wskazane
jako priorytety inwestycyjne w ramach unijnej perspektywy finansowej 2014-2020, co
umoliwia realizacj tego typu inwestycji przy dofinansowaniu ze rodkw Unii Europejskiej.
Cel szczegowy 1 koresponduje z dziaaniami Komisji Europejskiej oraz wiatowej
Organizacji Zdrowia, ktre kad nacisk na promocj aktywnoci fizycznej pozytywnie
wpywajcej na zdrowie (ang. Health-enhancing physical acticity, HEPA). Aktywno
fizyczna prezentowana jest w bardzo szerokim kontekcie nie tylko jako czynnik
przyczyniajcy si do duszego pozostawania w zdrowiu, lecz rwnie jako prawo
i przywilej kadego czowieka, narzdzie prawidowego rozwoju psychicznego i spoecznego.
W zwizku z powyszym, dziaania zwizane z promocj aktywnoci fizycznej pozytywnie
wpywajcej na zdrowie wykraczaj poza wsko rozumiany obszar sportu, za odnosz si
w szczeglnoci do zapewnienia sprzyjajcych warunkw do pozostawania aktywnym
w kadej fazie ycia oraz w kadej roli spoecznej. Dziaania promujce aktywno fizyczn
musz zatem by zawarte w wielu sektorowych politykach, nie tylko sportowej i zdrowotnej,
lecz rwnie spoecznej, transportowej, planistycznej (urbanistycznej) i rodowiskowej.
Ponadto wskazane byoby, zgodnie z kierunkiem wskazanym w projektowanej Europejskiej
Strategii Aktywnoci Fizycznej WHO159, umiejscowienie w strukturach administracji rzdowej
159
wiatowa Organizacja Zdrowia (World Health Organisation, WHO), WHO European Region Physical
Activity Strategy 2016-2025, projekt [kwiecie 2015 r.].
81
krajowej instytucji koordynujcej wszystkie wielosektorowe dziaania z zakresu promocji

prozdrowotnej aktywnoci fizycznej.
Priorytet 1.1. Ksztatowanie nawyku podejmowania aktywnoci fizycznej oraz
podnoszenie sprawnoci fizycznej dzieci i modziey.
Dzieci i modzie s grup wymagajc szczeglnego wsparcia w zakresie organizacji zaj
sportowo-rekreacyjnych. Okres edukacji szkolnej jest szczeglnie istotny w yciu czowieka
ze wzgldu na ksztatowanie wielu nawykw behawioralnych. Szczeglnie istotne jest w tym
kontekcie zachcenie dzieci i modziey szkolnej do prowadzenia zdrowego i aktywnego
stylu ycia. Regularne podejmowanie aktywnoci fizycznej sprzyja waciwemu rozwojowi
psychofizycznemu dzieci i modziey, a take moe peni pomocnicz rol w nawizywaniu
relacji spoecznych oraz przeciwdziaaniu zjawiskom patologicznym. Egalitarystyczny
charakter sportu i aktywnoci fizycznej moe w szczeglnoci przyczyni si do integracji
dzieci i modziey z rnych rodowisk, uczc tolerancji oraz ksztatujc umiejtno
wsppracy. Du rol odgrywaj w tym zakresie zarwno wzorce rodzinne, jak
i instytucjonalne.
Warto rwnie podkreli istotn rol wzorcw kulturowych, w tym najwaniejszych
przekazywanych w rodzinie. Aktualnie promowany wzorzec rozwoju oparty
o maksymalizacj konsumpcji dbr i usug sprzyja zachowaniom aspoecznym lub pozornie
spoecznym (z wykorzystaniem tzw. serwisw spoecznociowych) oraz siedzcemu trybowi
ycia. Istotne jest zatem prezentowanie aktywnoci fizycznej jako atrakcyjnej, konkurencyjnej
dla gier i zabaw z wykorzystaniem nowych technologii, formy spdzania wolnego czasu,
w tym rwnie dla caej rodziny. Ponadto rozwj nowych technologii z zakresu tzw. activity
tracking (ledzenie i udostpnianie przebytych tras treningowych itp.) rwnie moe zosta
wykorzystany w celu promocji aktywnoci fizycznej.
Kierunek interwencji 1.1.1. Zapewnianie niezbdnej oglnodostpnej infrastruktury
sportowej i rekreacyjnej, w tym infrastruktury przyszkolnej.
Zapewnianie oglnodostpnej infrastruktury sportowej i rekreacyjnej jest jednym
z podstawowych czynnikw warunkujcych podejmowanie aktywnoci fizycznej, nie tylko
wrd dzieci i modziey. Jak wykazano w diagnozie, ok. 25% szk w Polsce nie ma dostpu
ani do boiska sportowego, ani do sali gimnastycznej. Zaleca si, aby przynajmniej jeden
z tych dwch typw obiektw by dostpny w kadej szkole (za wyjtkiem przypadkw
szczeglnych, np. szk z bardzo ma liczb uczniw). Warto zwrci uwag na negatywn
tendencj spadku odsetka szk z dostpem do sali gimnastycznej w miastach, szczeglnie
tych najwikszych.
Inwestycje w przyszkoln infrastruktur sportow mog by elementem szerszego wsparcia
placwki, a nawet jej najbliszego ssiedztwa. Istotne jest, aby przyszkolne obiekty sportoworekreacyjne byy dostpne dla uczniw oraz mieszkacw rwnie po godzinach lekcyjnych.
Warto rwnie pamita o zrnicowanych potrzebach ruchowych dzieci i modziey
w rnym wieku oraz o rnym stopniu sprawnoci, std inwestycje w infrastruktur nie
82
powinny ogranicza si do obiektw stricte sportowych, lecz uwzgldnia rwnie obiekty

rekreacyjne przeznaczone dla modszych dzieci, np. place zabaw czy cieki sprawnociowe.
Do najwaniejszych dziaa w ramach powyszego kierunku interwencji nale:
dofinansowywanie budowy oraz przebudowy oglnodostpnej przyszkolnej
infrastruktury sportowej;
dofinansowywanie budowy oglnodostpnej infrastruktury sportowej i rekreacyjnej
uwzgldniajcej potrzeby rozwoju fizycznego dzieci i modziey we wszystkich
grupach wiekowych.
Kierunek interwencji 1.1.2. Zapewnianie oglnodostpnej oferty zaj sportowych
sprzyjajcych zrwnowaonemu rozwojowi psychofizycznemu dzieci i modziey.
Podstawow form zaj sportowo-rekreacyjnych dla dzieci i modziey s lekcje
wychowania fizycznego w szkole. Z diagnozy wynika, e niepokojco duy jest odsetek
modziey (szczeglnie w wieku gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym), ktra nie uczestniczy
regularnie w lekcjach wychowania fizycznego. Lekcje wychowania fizycznego czsto
uznawane s za nieatrakcyjne lub zwizane z rnego rodzaju problemami wynikajcymi ze
zbyt duej trudnoci zada przy obnionej sprawnoci czci uczniw, ocennej postawy
nauczyciela oraz szczeglnej presji grupy rwieniczej. Presja grupy oraz rosncy poziom
agresji stosunkw spoecznych pomidzy uczniami (w tym tendencja publicznego
kompromitowania nielubianych kolegw/koleanek) moe wpywa na obnianie si
poziomu uczestnictwa w zajciach w szczeglnoci uczniw mniej sprawnych fizycznie oraz
otyych lub z nadwag. Podan sytuacj jest take aktywne uczestnictwo uczniw
niepenosprawnych w lekcjach wychowania fizycznego, dostosowanych do ich
indywidualnych potrzeb.
Warto rwnie podj dziaania majce na celu podniesienie prestiu zaj wychowania
fizycznego, ktre czsto s traktowane jako mniej wane ni pozostae przedmioty szkolne.
Dziaaniem niewtpliwie realizujcym powyszy postulat oraz motywujcym do
przeprowadzania lekcji wychowania fizycznego w penym wymiarze byoby np.
wprowadzenie moliwoci zdawania matury z wychowania fizycznego, uwzgldniajcej
wiedz z historii sportu i ruchu olimpijskiego, regu sportowych, lecz take prawidowego
wykonywania wicze fizycznych i zdrowego trybu ycia.
Wanym aspektem jest rwnie zapewnienie wystarczajcej oferty zaj pozalekcyjnych.
Dzieci i modzie zdecydowanie preferuj sporty wymagajce zorganizowanej formy zaj
(gry zespoowe, taniec). Ponadto czsto nie dysponuj jeszcze wystarczajc wiedz, ktra
pozwalaaby na prawidowe wykonywanie wicze bez szkody dla zdrowia (np. podczas
zaj w siowni). Atrakcyjna oferta pozalekcyjnych zaj sportowo-rekreacyjnych powinna
by rwnie alternatywn dla innych, mniej angaujcych fizycznie form spdzania wolnego
czasu.
83

uatrakcyjnienie szkolnych zaj wychowania fizycznego poprzez dofinansowanie
programw upowszechniania sportu w szkole, dostosowanych do faz rozwoju oraz
zrnicowanych potrzeb i preferencji poszczeglnych grup wiekowych oraz pci;
rozszerzenie zakresu zaj sportowo-rekreacyjnych w szkole, np. w formie zaj
pozalekcyjnych przeznaczonych dla uczniw o rnym poziomie sprawnoci;
dofinansowanie programw upowszechniania sportu dzieci i modziey przy
wykorzystaniu oglnodostpnych obiektw sportowo-rekreacyjnych, dostosowanych
do faz rozwoju oraz zrnicowanych potrzeb i preferencji poszczeglnych grup
wiekowych oraz pci;
promocja podniesienia prestiu zaj wychowania fizycznego w szkole;
wsparcie organizacji imprez sportowych dla dzieci i modziey, ukierunkowanych na
ich powszechne uczestnictwo.
Kierunek interwencji 1.1.3. Promocja aktywnoci fizycznej wrd dzieci i modziey
z uwzgldnieniem jej prozdrowotnego charakteru.
Aktywno fizyczna powinna stanowi element szerszej interwencji promujcej zdrowy
i aktywny styl ycia dzieci i modziey. Wrd innych, niezbdnych dla spjnego przekazu
elementw naley wymieni przede wszystkim edukacj na temat zdrowego odywiania si
oraz dziaania na rzecz ograniczania upowszechniajcego si siedzcego trybu ycia.
Uczniowie powinni by edukowani, e powszechne korzystanie z urzdze nowych
technologii informatycznych i komunikacyjnych ma rwnie negatywne skutki nie tylko
w postaci obnienia i tak ju przecitnie niskiego poziomu aktywnoci fizycznej, lecz rwnie
potencjalnych problemw z nawizywaniem prawidowych relacji spoecznych. Wanym
elementem przekazu moe by rwnie edukacja ekologiczna promujca poszanowanie
rodowiska naturalnego, spdzanie wolnego czasu na onie przyrody oraz wykorzystywanie
zasobw zgodnie z zasadami zrwnowaonego rozwoju.
Duym wyzwaniem jest wsppraca midzyresortowa na poziomie operacyjnym w zakresie
rozwiza promujcych aktywno fizyczn oraz zdrowy tryb ycia w szkole. Naley
zauway, e w 2010 r. powoano Rad Programow ds. Promocji Zdrowia i Profilaktyki
Problemw Dzieci i Modziey ciao eksperckie w Ministerstwie Edukacji Narodowej160, do
ktrego zada naley okrelanie kierunkw dziaa oraz zada w zakresie promocji zdrowia
i profilaktyki problemw dzieci i modziey oraz wspieranie wdraania edukacji zdrowotnej
zapisanej w nowej podstawie programowej. Rada161 zwraca uwag m.in. na potrzeb
160
W skad Rady wchodz przedstawiciele lub eksperci Ministerstwa Edukacji Narodowej, Ministerstwa
Zdrowia oraz Ministerstwa Sportu i Turystyki.
161
Postulaty uczestnikw seminarium Ksztacenie i doskonalenie nauczycieli wychowania fizycznego
w zakresie edukacji zdrowotnej, zorganizowanego przez Rad Programow ds. Promocji Zdrowia i Profilaktyki
Problemw Dzieci i Modziey, Katedr Biomedycznych Podstaw Rozwoju i Seksuologii Wydziau
Pedagogicznego Uniwersytetu Warszawskiego oraz Zesp ds. Promocji Zdrowia w Szkole Orodka Rozwoju
Edukacji (ORE), ktre odbyo si w listopadzie 2014 r.; Rada Programowa ds. Promocji Zdrowia i Profilaktyki
84
zainicjowania prac nad popraw jakoci i efektywnoci szkolnego wychowania fizycznego, ze

szczeglnym uwzgldnieniem procesu ksztacenia i doskonalenia zawodowego nauczycieli
wychowania fizycznego.
Wanym aspektem moe by promocja aktywnego transportu do szkoy pieszo, rowerem,
na rolkach lub deskorolce. Dowiadczenia midzynarodowe oraz zalecenia wiatowej
Organizacji Zdrowia pokazuj, e jest to prosta, ale skuteczna metoda zwikszenia dziennej
dawki aktywnoci fizycznej, a take ksztatowanie pozytywnych wzorcw na przyszo.
Naley podkreli, e obok szkoy, drugim czynnikiem ksztatujcym tryb ycia dzieci
i modziey s wzorce przekazywane w domu. Obecnie mamy do czynienia z postpujcym
zjawiskiem nadopiekuczoci rodzicw, ktrej efektem jest znaczne ograniczenie
spontanicznego podejmowania aktywnoci fizycznej przez dzieci i modzie, m.in. poprzez
pen organizacj wolnego czasu dzieci, regularne podwoenie ich do szkoy oraz na
pozostae zajcia, wpajanie nieufnoci do przebywania w przestrzeni publicznej czy
roszczeniow postaw wobec systemu edukacji, zwikszajc zachowawczo
wychowawcw wobec inicjatyw mogcych zosta le zinterpretowanych przez rodzicw
(przezibienie, ubrudzenie si dzieci). W zwizku z powyszym, w celu osignicia
pozytywnego efektu w zakresie aktywnoci fizycznej dzieci i modziey, odbiorc dziaa
promocyjnych powinni by w duej mierze ich rodzice oraz opiekunowie.
uspjnienie przekazu edukacyjnego z zakresu zdrowego i aktywnego stylu ycia
w uwzgldnieniem aspektw m.in. zdrowego odywiania si, aktywnoci fizycznej
oraz edukacji ekologicznej;
promocja aktywnoci fizycznej modziey w wieku gimnazjalnym i licealnym, ze
szczeglnym uwzgldnieniem dziewczt;
kompleksowa promocja zdrowego i aktywnego stylu ycia wrd dzieci i modziey,
w tym w kontekcie przeciwdziaania nadwadze oraz otyoci;
promocja aktywnej podry uczniw do szkoy;
prowadzenie dziaa edukacyjnych skierowanych do rodzicw dzieci i modziey
w wieku szkolnym, ukierunkowanych na ksztatowanie oraz przekazywanie dobrych
nawykw w zakresie praktykowania zdrowego i aktywnego stylu ycia.
Kierunek interwencji 1.1.4. Rozwijanie sportu
wspzawodnictwa sportowego dzieci i modziey.
szkolnego,
w tym
szkolnego
Problemw Dzieci i Modziey jest ciaem eksperckim w Ministerstwie Edukacji Narodowej, do ktrej zada
naley okrelanie kierunkw dziaa oraz zada w zakresie promocji zdrowia i profilaktyki problemw dzieci
i modziey oraz wspieranie wdraania edukacji zdrowotnej zapisanej w nowej podstawie programowej. W skad
Rady wchodz przedstawiciele lub eksperci Ministerstwa Edukacji Narodowej, Ministerstwa Zdrowia oraz
85
Jednym z czynnikw zwikszajcych motywacj czci dzieci i modziey do uczestnictwa

w zajciach wychowania fizycznego s szkolne rozgrywki sportowe. Udzia w takim
przedsiwziciu skania do bardziej intensywnej pracy na lekcjach, uczy dyscypliny, pracy
w grupie, odpowiedzialnoci oraz radzenia sobie ze stresem. Istotne przy tym, aby szkolne
rozgrywki sportowe pozostaway dla uczniw przede wszystkim zabaw. Nie powinny
rwnie stawa si priorytetem nauczyciela, co mogoby powodowa powicanie mniejszej
uwagi uczniom nie uczestniczcym we wspzawodnictwie.
Udzia w szkolnym wspzawodnictwie sportowym moe by rwnie pierwszym krokiem do
rozpoczcia systematycznego treningu. Z tego punktu widzenia, wany jest systematyczny
przepyw informacji midzy nauczycielami wychowania fizycznego a lokalnymi klubami
sportowymi, skadajcy si na podstawy systemu identyfikacji talentw.
Warto zwrci uwag na fakt, e wprowadzenie nowej formy prawnej uczniowskich
klubw sportowych naley oceni ambiwalentnie. Z jednej strony uatwio to doposaanie
szk w sprzt sportowy oraz usprawnio dalszy rozwj sportowy dzieci i modziey
szczeglnie uzdolnionych, z drugiej za wprowadzio bariery do uczestnictwa w rywalizacji
szkolnej, w ktrej praktycznie bierze udzia maa liczba najsprawniejszych uczniw
uczestniczcych we wspzawodnictwie w wielu sportach. Cz uczniowskich klubw
sportowych zatracia swj zwizek ze szkoami, skupiajc si na uczestniczeniu w rywalizacji
sportowej w wysokich klasach rozgrywkowych.
organizacja pozaszkolnych zaj wychowania fizycznego (szkolne koa sportowe),
ukierunkowanych na podnoszenie sprawnoci oraz umiejtnoci sportowych, a take
aktywne uczestnictwo w szkolnym wspzawodnictwie sportowym;
wsparcie systemu szkolnego wspzawodnictwa sportowego opartego na rywalizacji
szk (klas), a nie szkolnych (uczniowskich) klubw sportowych;
usprawnienie systemu identyfikacji utalentowanych sportowo uczniw oraz
wzmocnienie wsppracy midzy podmiotami sportu szkolnego (szkoami)
a uczestnikami rozgrywek sportowych organizowanych przez polskie zwizki
sportowe (klubami sportowymi);
umoliwienie uczestnictwa w systemie sportu szkolnego jak najwikszej liczby
uczniw, ze szczeglnym uwzgldnieniem uczniw nie uczestniczcych
w zorganizowanych formach aktywnoci fizycznej (objtych szkoleniem w klubach
sportowych).
Priorytet 1.2. Promocja oraz uatwianie godzenia aktywnoci fizycznej osb dorosych
z nauk oraz yciem zawodowym i osobistym.
Osoby dorose, w wieku produkcyjnym, byy do tej pory zaniedbywan grup, jeli chodzi
o skierowane do nich dziaania z zakresu promocji aktywnoci fizycznej. Przytoczona
w dokumencie diagnoza ilustruje, e w tej grupie wiekowej nastpuje najwikszy spadek
poziomu aktywnoci fizycznej. Osoby dorose, po zakoczeniu formalnej edukacji, musz
86
mierzy si z problemem chronicznego braku czasu z uwagi na konieczno pogodzenia

obowizkw subowych oraz rodzinnych, a take wyduajcego si czasu spdzanego
w codziennych podrach midzy poszczeglnymi centrami aktywnoci spoecznej (dom,
praca, zakupy).
Naley rwnie podkreli ogromn rol aspektu ekonomicznego oraz wychowawczego
aktywnoci fizycznej osb dorosych. Stan zdrowia oraz nawyki behawioralne osb w wieku
produkcyjnym, stanowicych najwikszy udzia w strukturze spoeczestwa, maj duy
wpyw na system opieki zdrowotnej. Warto podkreli, e regularne podejmowanie
aktywnoci fizycznej znacznie obnia ryzyko zachorowa na wiele chorb, ze szczeglnym
uwzgldnieniem chorb cywilizacyjnych. Lepsza kondycja fizyczna poprawia nastrj, a tym
samym przyczynia si do utrzymania waciwego poziomu zdrowia psychicznego, a take
zwiksza efektywno, kreatywno oraz obecno w pracy. Ponadto badania motyww
podejmowania aktywnoci fizycznej przez dzieci i modzie wykazay zachty ze strony
rodzicw oraz wsplne podejmowanie aktywnoci fizycznej jako najwaniejszy czynnik
potencjalnie zwikszajcy poziom aktywnoci dzieci.
Kierunek interwencji 1.2.1. Promocja podejmowania aktywnoci fizycznej osb
dorosych z uwzgldnieniem specyficznych uwarunkowa (nauka, praca, rodzina).
Dziaania promujce podejmowanie aktywnoci fizycznej przez osoby dorose powinny
przede wszystkim wskazywa na korzyci prowadzenia zdrowego i aktywnego stylu ycia,
a take koncentrowa si na umoliwieniu czenia aktywnoci fizycznej z innymi
czynnociami podejmowanymi w cigu dnia, takimi jak praca, transport czy spdzanie czasu
razem z rodzin. Promocja podejmowania aktywnoci fizycznej powinna obejmowa trzy
gwne obszary dziaa: kampanie medialne, dofinansowane i promocj imprez sportowych
ukierunkowanych na masowe uczestnictwo oraz wprowadzanie rozwiza umoliwiajacych
podejmowanie aktywnoci fizycznej bez szkody dla typowego harmonogramu dnia osb
pracujcych. W tym kontekcie szczeglnie istotna jest integracja obiektw infrastruktury
sportowo-rekreacyjnej dla dzieci i modziey oraz dorosych; zapewnienie wsplnych lub
zintegrowanych zaj fizycznych lub imprez sportowych dla caej rodziny; promocja
aktywnego transportu w ramach codziennego przemieszczania si oraz zachcenie
pracodawcw do tworzenia przestrzeni w pracy sprzyjajcej aktywnoci fizycznej. Naley
podkreli, e promocja powinna w gwnym stopniu dotyczy sportw, ktre nie wymagaj
specjalistycznego sprztu lub infrastruktury oraz ktre mog by masowo uprawiane
w przestrzeni publicznej, np. bieganie, kolarstwo (rekreacyjna jazda na rowerze), nordic
walking, ywiarstwo, narciarstwo.
Bardzo wanym aspektem projektowanych dziaa jest rnicowanie przekazu oraz oferty
w zalenoci od grup docelowych. Z wnioskw zawartych w diagnozie wynika, e
przedmiotem szczeglnego zainteresowania w obszarze promocji aktywnoci fizycznej
powinny m.in. by kobiety oraz osoby dorose prowadzce siedzcy tryb ycia. Dziaania te
powinny uwzgldnia zarwno specyficzne uwarunkowania fizjologiczno-spoeczne
poszczeglnych grup, jak i ich charakterystyczne preferencje w zakresie typw aktywnoci
87
fizycznej. Wszelkie dziaania zwizane z promocj i upowszechnianiem aktywnoci fizycznej

powinny by wolne od wszelkich form dyskryminacji lub faworyzowania grup okrelonych
m.in. ze wzgldu na pe, narodowo, przynaleno etniczn, orientacj seksualn i
tosamo pciow, polityczne czy religijne.
organizacja kampanii informacyjno-promocyjnych prezentujcych korzyci
regularnego podejmowania aktywnoci fizycznej oraz propagujcych jej
podejmowanie;
umiejscowienie w strukturach administracji rzdowej krajowej instytucji
koordynujcej wszystkie, wielosektorowe dziaania z zakresu promocji prozdrowotnej
aktywnoci fizycznej;
upowszechnianie midzynarodowych wytycznych WHO oraz opracowanie
i upowszechnianie krajowych rekomendacji w zakresie minimalnej dawki
prozdrowotnej aktywnoci fizycznej;
upowszechnianie wiedzy z zakresu bezpiecznego i poprawnego wykonywania
wicze fizycznych;
promocja podejmowania aktywnoci fizycznej jako atrakcyjnego sposobu spdzania
wolnego czasu dla caej rodziny;
promocja podejmowania aktywnoci fizycznej w grupach o obnionej aktywnoci
fizycznej;
dziaania zachcajce pracodawcw do uatwiania podejmowania aktywnoci
fizycznej w pracy (np. tworzenie przestrzeni w miejscu pracy sprzyjajcej aktywnoci
fizycznej);
dofinansowanie organizacji imprez sportowo-rekreacyjnych o duych walorach
promocyjnych (m.in. z du liczb uczestnikw, odbywajcych si w miejscach
sprzyjajcych promocji, np. centrach miast), ukierunkowanych na masowe
uczestnictwo;
promocja powszechnego udziau w zajciach wychowania fizycznego studentw oraz
wsparcie wspzawodnictwa sportowego w ramach sportu akademickiego.
Kierunek interwencji 1.2.2. Tworzenie warunkw oraz oferty aktywnoci fizycznej
blisko miejsca zamieszkania.
Jednym z podstawowych czynnikw warunkujcych podejmowanie aktywnoci fizycznej jest
zapewnienie odpowiedniej infrastruktury sportowo-rekreacyjnej (lub sprzyjajcej przestrzeni
publicznej), a take wsparcia merytorycznego (instruktorskiego, trenerskiego) w przypadku
sportw, ktre tego wymagaj. W zwizku ze zdiagnozowaniem braku czasu jako gwnej
bariery niepodejmowania aktywnoci fizycznej przez osoby dorose, naley dy do
maksymalnego uproszczenia dostpu do infrastruktury sportowo-rekreacyjnej. Zalecane jest
zatem inwestowanie w infrastruktur maej i redniej skali, uwzgldniajc aspekt przestrzenny
sieci osadniczej. Wan kwesti jest take integracja, tam gdzie to moliwe, obiektw
infrastruktury dla dzieci, modziey i dorosych, np. placw zabaw w pobliu siowni
88
terenowych. Naley rwnie podj dziaania majce na celu udostpnienie spoecznoci

lokalnej szkolnych obiektw sportowych (boisk, sal gimnastycznych), w terminach, kiedy nie
s one wykorzystywane przez uczniw (wieczory, dni wolne od nauki). Wreszcie, dostpno
infrastruktury sportowo-rekreacyjnej naley rwnie rozpatrywa w aspekcie ekonomicznym,
zatem inwestycje realizowane przy wsparciu rodkw z budetu pastwa powinny by
dostpne bezpatnie lub konkurencyjne cenowo.
Ponadto osoby nieregularnie uprawiajce sport czsto potrzebuj dodatkowej motywacji
w postaci zorganizowanej formy aktywnoci. Wsparcie trenera lub instruktora jest nie tylko
czynnikiem motywujcym do bardziej regularnego podejmowania aktywnoci fizycznej, lecz
czasem rwnie warunkiem niezbdnym do bezpiecznego wykonywania wicze oraz
satysfakcji z ich wykonywania. Wsparciem motywacyjnym jest rwnie podejmowanie
aktywnoci fizycznej w grupie, ktrej zorganizowanie jest dla wielu osb dorosych sporym
utrudnieniem. W zwizku z powyszym, naley dy do ogniskowania zorganizowanych
form aktywnoci fizycznej wok obiektw infrastruktury sportowo-rekreacyjnej na poziomie
lokalnym.
Naley rwnie pamita, e rwnie wane jak dostpno obiektw sportowych jest
zapewnienie przestrzeni publicznej sprzyjajcej rekreacji w najbliszym ssiedztwie. Warto
zwraca uwag na aspekt udostpniania terenw na cele sportowo-rekreacyjne przy okazji
prowadzenia kompleksowych procesw rewitalizacji i rekultywacji, szczeglnie w centrach
miast oraz na obszarach zdegradowanych. Wypenienie tkanki miejskiej przestrzeni
spoeczn i rekreacyjn moe przynie pozytywne efekty nie tylko w zakresie aktywnoci
fizycznej, lecz rwnie relacji spoecznych, stanu zdrowia oraz ograniczenia natenia
transportu w miastach.
dofinansowywanie budowy, remontu i przebudowy atwo dostpnej infrastruktury
sportowo-rekreacyjnej na poziomie lokalnym, uwzgldniajce rnorodne preferencje
w zakresie form aktywnoci;
dofinansowywanie budowy, remontu i przebudowy obiektw infrastruktury sportoworekreacyjnej w oglnodostpnej przestrzeni publicznej, ze szczeglnym
uwzgldnieniem terenw zielonych (w tym powstaych w wyniku rekultywacji
i rewitalizacji), np. siowni terenowych, skateparkw czy stow do tenisa stoowego;
promocja dziaa na rzecz integracji funkcjonalno-przestrzennej obiektw
infrastruktury sportowo-rekreacyjnej skierowanych do osb z rnych grup
wiekowych;
promocja udostpniania szkolnych obiektw sportowo-rekreacyjnych na potrzeby
spoecznoci lokalnej;
wspieranie zorganizowanych form aktywnoci fizycznej ukierunkowanych na
uczestnictwo osb dorosych rekreacyjnie uprawiajcych sport;
wsparcie dziaa rewitalizacyjnych i rekultywacyjnych sucych przeznaczeniu
terenu na funkcje rekreacyjne.
89
Priorytet 1.3. Wspieranie dziaa na rzecz integracji spoecznej osb starszych poprzez
aktywno fizyczn.
Postpujce wyduanie przecitnego trwania ycia skutkuje wieloma wyzwaniami, jakie
staj przed polityk senioraln, ktrej gwnym zadaniem powinno by zapewnianie
warunkw dla starzenia si w zdrowiu. Regularnie podejmowana aktywno fizyczna,
dostosowana do potencjau fizycznego seniorw, jest bardzo dobrym sposobem na
zachowanie sprawnoci fizycznej, a take pozytywnie wpywa na podtrzymanie sprawnoci
umysowej. Ponadto, oprcz hamowania procesw starzenia oraz korzyci zdrowotnych,
aktywno fizyczna pozytywnie oddziauje na aktywno spoeczn osb starszych,
pozwalajc m.in. na pozostawanie samodzielnym i niezalenym. W konsekwencji, utrzymanie
dobrego stanu zdrowia staje si kluczowe dla pozostawania na rynku pracy oraz uczestnictwa
w yciu spoecznym.
Dla osb w wieku poprodukcyjnym, aktywno fizyczna jest szans na kontynuacj
aktywnoci spoecznej, dziki czemu mona zapobiega, prowadzcej czsto do stanw
depresyjnych, singularyzacji osb starszych. Nie mniej wanym aspektem dbaoci o stan
zdrowia seniorw jest kwestia kosztw opieki zdrowotnej i socjalnej. Polski system opieki
zdrowotnej kadzie nacisk gwnie na leczenie skutkw chorb, powicajc relatywnie mniej
uwagi profilaktyce wczesnej. W kontekcie zdrowotnym, aktywno fizyczna osb starszych
powinna by zatem rozumiana dwojako jako forma profilaktyki zdrowotnej dla osb
sprawnych oraz forma rehabilitacji ruchowej dla osb mniej sprawnych. W obu przypadkach,
rwnie wany jest aspekt integracji spoecznej seniorw.
Kierunek interwencji 1.3.1. Tworzenie dedykowanej oferty zaj sportowych
i rekreacyjnych dla osb starszych.
Styl ycia seniorw w Polsce mona okreli jako przewanie bierny i monotonny162, cho
w ostatnich latach mona odnotowa wzrost zainteresowania aktywnoci fizyczn jako
atrakcyjn form spdzania wolnego czasu. Okres starzenia si zwizany jest ze stopniowym
spadkiem sprawnoci fizycznej oraz zachodzcymi zmianami fizjologicznymi
ograniczajcymi zdolnoci funkcjonalne. Tworzc ofert zaj sportowo-rekreacyjnych
naley pamita o specyficznych uwarunkowaniach tej grupy relatywnie mniejszej
sprawnoci fizycznej, wikszych trudnociach z przyswojeniem skomplikowanych
technicznie wicze oraz barierach psychicznych zwizanych ze stosunkowo du
nieufnoci oraz trosk o wizerunek (starsze osoby stosunkowo czsto rezygnuj z pewnych
typw aktywnoci, bo uwaaj, e w ich wieku ju nie wypada ich podejmowa). Dziaania
ukierunkowane na stymulowanie procesw integracji spoecznej osb starszych poprzez
aktywno fizyczn powinny uwzgldnia zarwno aspekt promocyjny, jak i zapewnienie
162
Halliccy M. i J. (2002) Integracja spoeczna i aktywno ludzi starszych w: B.Synak (red.) Polska staro.
Wydawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego, Gdask, s.189-118, za: E. Kozdro, Aktywno rekreacyjna
w procesie pomylnego starzenia si, w: Zeszyty Naukowe WSKFiT 9:75-84, 2014.
90
dedykowanej oferty aktywnoci fizycznej. Naley przy tym pamita rwnie o duym
zrnicowaniu grupy pod wzgldem sprawnociowym.
dziaania edukacyjno-promocyjne ukierunkowane na popularyzacj aktywnoci
fizycznej wrd osb starszych, ze szczeglnym uwzgldnieniem zorganizowanych
form aktywnoci;
promocja organizowania zaj aktywnoci fizycznej dedykowanych osobom starszym
z uwzgldnieniem ich preferencji oraz ogranicze sprawnociowych;
opracowanie i promocja krajowych rekomendacji w zakresie prozdrowotnej
aktywnoci fizycznej osb starszych.
Priorytet 1.4. Tworzenie przestrzeni publicznej sprzyjajcej podejmowaniu aktywnoci
fizycznej.
Diagnoza aktywnoci fizycznej potwierdza tez, e moe poza grup dzieci i modziey,
uprawiajc sport gwnie w oparciu o szkolne obiekty sportowe, Polacy przewanie
podejmuj
aktywno
fizyczn
w
sposb
niezorganizowany,
spontanicznie,
w oglnodostpnej przestrzeni sportowo-rekreacyjnej. Miejscami aktywnoci najczciej staj
si parki, lasy, tereny rekreacyjne lub cigi komunikacyjne. W zwizku z powyszym, chcc
zapewni w aspekcie przestrzennym odpowiednie warunki do upowszechniania aktywnoci
fizycznej, nie mona koncentrowa si wycznie na obiektach infrastruktury sportoworekreacyjnej, takich jak hale sportowe, baseny i boiska wielofunkcyjne, do ktrych dostp,
rozumiany w kategoriach przestrzennych, ekonomicznych i organizacyjnych, bywa
utrudniony.
Zagadnienie przestrzeni publicznej sprzyjajcej podejmowaniu aktywnoci fizycznej wymaga
skoordynowanych dziaa w ramach kilku obszarw: inwestycyjnej polityki sportowej,
planowania przestrzennego, transportu oraz turystyki. Wyjtkowo istotna jest polityka
przestrzenna prowadzona przez jst przede wszystkim w zakresie zapewnienia atwego
dostpu do terenw zielonych lub rekreacyjnych dla wszystkich mieszkacw, priorytetyzacji
transportu niskoemisyjnego (publicznego, rowerowego, pieszego) oraz zapewnianie
przestrzeni spoecznej zamknitej dla ruchu samochodowego. Wszystkie te postulaty
konsumuje idea miasta zwartego163, ktra niestety, wskutek prowadzenia mao aktywnej
polityki przestrzennej, szczeglnie przez orodki metropolitalne, naraone w szczeglnoci na
zjawisko rozlewania si miast jest trudna do wdroenia.
Warto czy funkcje rekreacyjne przestrzeni z funkcjami typowo sportowymi. Dobrym
przykadem takich dziaa jest urozmaicanie oglnodostpnej przestrzeni publicznej (parkw,
163
Miasto zwarte (ang. compact city) to model rozwoju miasta zakadajcy zahamowanie rozpraszania
zabudowy, wsparcie rewitalizacji i zagospodarowania terenw zdegradowanych, jak rwnie priorytet dla
transportu publicznego, rowerowego i pieszego przy jednoczesnym ograniczaniu ruchu samochodowego. Model
miasta zwartego uznany zosta w Europejskiej Perspektywie Rozwoju Przestrzennego (European Spatial
Development Perspective) za zgodny z zasad zrwnowaonego rozwoju [za: www.regioportal.pl, dostp: luty
2015 r.].
91
lasw, placw) obiektami infrastruktury sportowej i rekreacyjnej, takimi jak siownie

terenowe, place zabaw, skateparki czy stoy do tenisa stoowego. Niezwykle istotnym,
aczkolwiek niedostrzeganym i mao wykorzystywanym potencjaem do podejmowania
aktywnoci fizycznej, jest promocja i rozwj turystyki aktywnej. W Polsce wyjtkowo
sprzyjaj temu warunki zarwno klimatyczne i rodowiskowe (dua dostpno terenw
umoliwiajcych podejmowane wielu rodzajw aktywnoci fizycznej, z ktrych wikszo na
poziomie niewymagajcym duej sprawnoci), jak i organizacyjne (skupienie obszarw
sportu oraz turystyki w jednym ministerstwie sprzyjajce koordynacji sektorowych dziaa).
Kierunek interwencji 1.4.1. Tworzenie rozwiza infrastrukturalnych i prawnych
sprzyjajcych
podejmowaniu
aktywnoci fizycznej w ramach
codziennego
przemieszczania si.
Mimo sprzyjajcych warunkw pod wzgldem uksztatowania terenu oraz klimatu, udzia
transportu rowerowego w ramach codziennego przemieszczania si jest znikomy. Jazda
rowerem wci jest postrzegana i przewanie podejmowana jako forma rekreacji, a nie
transportu. Z drugiej strony, z uwagi na priorytety polityki spjnoci Unii Europejskiej, do
ktrych naley m.in. wsparcie niskoemisyjnych form transportu, infrastruktura rowerowa
zostaa dostrzeona rwnie przez wadze samorzdowe jako obszar wymagajcy znaczcego
doinwestowania, wskutek czego znacznie zwikszya si dynamika budowy drg
rowerowych.
Niestety, w Polsce wci istnieje wiele barier, ktre stoj na drodze rozwojowi transportu
rowerowego. Do najwaniejszych mona zaliczy niewystarczajc infrastruktur
podstawow oraz towarzyszc, brak odpowiedniego poziomu bezpieczestwa ruchu
drogowego oraz bariery kulturowe i planistyczne, zgodnie z ktrymi nadrzdn rol
w projektowaniu przestrzeni, w szczeglnoci transportowej, przyznaje si transportowi
samochodowemu.
Rwnie piesi s grup marginalizowan, ktra czsto pozbawiona jest swoich zasobw
przestrzennych lub przywilejw, kosztem zmotoryzowanych uczestnikw ruchu. Bdy
w wytyczaniu i prowadzeniu cigw dla pieszych oraz niewaciwe administrowanie
przestrzeni (pojazdy parkujce na chodniku, niekorzystne owietlenie, blisko ruchu
samochodowego duej prdkoci, haas itp.) skutkuj decyzj o wyborze innego rodka
transportu. Ponadto warto zwrci uwag, e wiele dziaa prowadzonych w kierunku
zwikszenia bezpieczestwa polega na postpujcej segregacji uczestnikw ruchu
samochodowego, rowerowego i pieszego (np. poprzez budowanie przej podziemnych,
kadek lub oddawania czci chodnika pod budow drg dla rowerw). Efektem takich
dziaa jest niewtpliwie poprawa bezpieczestwa tzw. niechronionych uczestnikw ruchu
drogowego, lecz rwnie utrudnienie i wyduenie czasu podry pieszych (w tym rwnie
w efekcie dziaa majcych na celu upynnienie ruchu samochodowego, ktre czsto skutkuj
koniecznoci duszego oczekiwania pieszych na przejciach przez jezdni). Podan
alternatyw dla dziaa segregujcych ruch pieszy od zmotoryzowanego jest uspokajanie
92
ruchu samochodowego w strefach o duym zagszczeniu pieszych oraz wyznaczanie stref

o ograniczonym lub cakowitym zakazie dostpu pojazdw.
Tworzenie rozwiza infrastrukturalnych i prawnych sprzyjajcych podejmowaniu
aktywnoci fizycznej w ramach codziennego przemieszczania si powinno by poparte
promocj transportu pieszego i rowerowego. Podejmowanie aktywnoci fizycznej
w ramach codziennych podry moe by dobrym sposobem na zwikszenie poziomu
aktywnoci pomimo powszechnie wystpujcej bariery braku czasu.
promocja budowy drg dla rowerw i pasw rowerowych na poziomie lokalnym;
promocja budowy rowerowej infrastruktury towarzyszcej (stojaki rowerowe, wiaty)
na poziomie lokalnym;
promocja wiedzy i dobrych praktyk w zakresie budowy infrastruktury rowerowej
(w tym infrastruktury towarzyszcej) i infrastruktury przeznaczonej dla pieszych;
wsparcie dziaa legislacyjnych na priorytetyzacji ruchu pieszego i rowerowego;
dziaania promocyjne ukierunkowane na likwidacj barier przestrzennych oraz
promocj rozwiza uatwiajcych ruch pieszy i rowerowy;
promocja
podejmowania
aktywnoci
fizycznej
w ramach
codziennego
przemieszczania si, ze szczeglnym uwzgldnieniem dojazdw do pracy;
dziaania zachcajce pracodawcw do tworzenia uatwie do podejmowania
aktywnoci w ramach dojazdu do pracy, w zakresie niezbdnej infrastruktury
towarzyszcej (np. stojaki na rowery, prysznice);
kampanie promocyjno-edukacyjne ukierunkowane na zwikszenie praw
defaworyzowanych uczestnikw ruchu (pieszych, rowerzystw) oraz popraw ich
bezpieczestwa;
wsparcie dziaa na rzecz prowadzenia polityki przestrzennej zgodnie z zasadami
zrwnowaonego rozwoju, ze szczeglnym uwzgldnieniem priorytetyzacji transportu
pieszego i rowerowego, w szczeglnoci w centrach miast.
Kierunek interwencji 1.4.2. Tworzenie i utrzymanie wysokiej jakoci infrastruktury do
uprawiania turystyki aktywnej.
Jak wspomniano wczeniej, Polska posiada bardzo duy potencja dla rozwoju turystyki
aktywnej. Jako gwne rodzaje aktywnoci, ktre bez przeszkd mona podejmowa
w naszym kraju, naley wymieni turystyk piesz (w tym grsk), rowerow, kajakow,
eglarsk, narciarsk oraz konn.
Mona jednak postawi tez, e potencja ten nie jest w peni wykorzystany. Zmieni t
sytuacj mona midzy innymi przy wykorzystaniu dowiadcze pastw legitymujcych si
wysokiej jakoci ofert turystyki aktywnej. Dla przykadu, wzorem krajw alpejskich, naley
rozway promocj systemowego podejcie do tworzenia oferty turystycznej, przejawiajcego
si dominacj wsppracy nad rywalizacj. Dobr praktyk jest podejmowanie wsplnych
przedsiwzi ponad podziaami administracyjnymi, podobnie jak integrowanie usug
93
turystycznych o rnym charakterze (infrastruktura turystyczna, nocleg, transport itp.). Warto

promowa powstawanie regionw turystycznych ze wspln ofert, zintegrowan baz
noclegow oraz kart gocia164 (co obecnie w Polsce wystpuje sporadycznie). Naley
rwnie pamita, e oferta turystyki, w tym turystyki aktywnej, ograniczajca si do obszaru
jednej gminy, moe nie by wystarczajco atrakcyjna dla wymagajcego turysty.
Naley pamita, e w wielu przypadkach infrastruktura turystyczna peni funkcj sportoworekreacyjn przykadem takiego rozwizania s np. trasy rowerowe, biegowe czy
narciarskie. Promocja turystyki aktywnej moe wic nie wielowymiarowe korzyci
ekonomiczne, prozdrowotne, a nawet stricte sportowe. Warto rwnie podkreli wag
bezpiecznego uprawiania turystyki aktywnej, co powinny zapewni zarwno waciwe
rozwizania w terenie (dbao o jako infrastruktury), jak i dziaania informacyjnopromocyjne.
W zwizku z powyszym, naley czyni starania na rzecz dalszego rozwoju infrastruktury dla
turystyki aktywnej oraz promowania tej formy aktywnoci.
dziaania popularyzujce turystyk aktywn w ramach zada zleconych organizacjom
pozarzdowym, w tym rwnie dziaania na rzecz utrzymania i rozwijania szlakw
turystycznych;
wspieranie imprez lub inicjatyw o charakterze sportowo-rekreacyjnym, promujcych
turystyk aktywn (np. biegi, wycigi rowerowe, rajdy przygodowe, itp.);
wpieranie inicjatyw na rzecz rozwoju i popularyzacji turystyki aktywnej;
dziaania informacyjno-promocyjne na rzecz bezpiecznego uprawiania turystyki,
w szczeglnoci w grach, w wodzie i nad wod;
promocja turystyki aktywnej.
164
Rozwizanie powszechnie stosowane przez regiony turystyczne np. w krajach alpejskich oraz atrakcyjnych
turystycznie metropoliach, bazujce na zintegrowanej ofercie turystycznej i cisej wsppracy z podmiotami
wiadczcymi usugi noclegowe.
94
Cel szczegowy 2. Wykorzystanie sportu na rzecz budowy kapitau spoecznego.

Cel szczegowy 2. powicony jest spoecznemu wymiarowi sportu, ktry sprzyja budowie
kapitau spoecznego. Prowadzone w jego ramach dziaania bd polega z jednej strony na
wspieraniu podejmowania aktywnoci spoecznej w obszarze sportu (wolontariat sportowy,
lokalne inicjatywy sportowe), z drugiej za na dziaaniach wczenia spoecznego poprzez
sport grup defaworyzowanych lub charakteryzujcych si mniejszym udziaem w sporcie
i rekreacji (osoby niepenosprawne, ubogie, kobiety). Dziaania ujte w celu 2. maj za
zadanie sprzyja budowaniu kapitau spoecznego poprzez stymulowanie aktywnoci
spoecznej w obszarze sportu.
Wanym elementem bd rwnie dziaania na rzecz uczciwoci sportu, czyli
przeciwdziaanie negatywnym zjawiskom w sporcie, takim jak korupcja, doping, zagroenia
wywoywane przez subkultury pseudokibicw (w tym uywanie przez te rodowiska tzw.
mowy nienawici), a take dyskryminacja ze wzgldu na ras, pochodzenie etniczne,
narodowo, religi, wyznanie, wiek, pe, orientacj seksualn, tosamo pciow, jak
rwnie stopie niepenosprawnoci czy inn cech rnicujc. Przeciwdziaanie
negatywnym zjawiskom w sporcie powinno prowadzi do poprawy wizerunku sportu jako
sprawiedliwej, inkluzywnej i dostpnej dla wszystkich formy samorealizacji.
Priorytet 2.1. Wspieranie aktywnoci spoecznej w obszarze sportu.
Sport posiada potencja do ksztatowania postaw prospoecznych. Zakres podmiotowy
oddziaywania jest w tym wypadku szeroki i obejmuje zarwno samych uczestnikw
wspzawodnictwa sportowego, u ktrych sport ksztatuje okrelone wartoci, jak i osoby
zaangaowane, nawet porednio, w jego organizacj. Jak susznie zauwaono w Biaej ksidze
na temat sportu165, dziaalno na zasadzie wolontariatu w organizacjach sportowych
dostarcza wielu okazji do ksztacenia pozaformalnego. Sport stwarza te moliwo
osobistego zaangaowania w dziaania na rzecz spoecznoci lokalnej, take w formie
wolontariatu sportowego. Potencja spoeczny sportu moe by rwnie wykorzystywany
w procesie resocjalizacji, czy oddziaywania na rodowiska zagroone wykluczeniem.
Kierunek interwencji 2.1.1. Wsparcie wolontariatu sportowego.
Wolontariat sportowy jest zjawiskiem zoonym, bez ktrego jednak nie sposb wyobrazi
sobie wspczesnego sportu. Idea powicania swojego czasu dla innych to kwintesencja
wartoci, ktrych nonikiem jest sport. Poza tym, e ksztatuje on pozytywne postawy
spoeczne, to sprzyja rwnie pozyskiwaniu dowiadczenia i umiejtnoci przydatnych do
wykonywania ewentualnej przyszej pracy zawodowej.
Wolontariat sportowy to zjawisko dynamiczne. W Polsce na przyspieszenie jego rozwoju bez
wtpienia miaa organizacja duych imprez sportowych na przestrzeni ostatnich lat. Trudno
sobie bowiem wyobrazi sprawny przebieg imprez, w tym rwnie lokalnych, bez wsppracy
165
KOM(2007) 391 wersja ostateczna.
95
wykwalifikowanych wolontariuszy. Co wicej, wolontariat sportowy to nie tylko

zabezpieczenie przebiegu wydarze sportowych (wolontariat akcyjny), ale rwnie wsparcie
biecego dziaania organizacji sportowych, w tym w zakresie upowszechniania aktywnoci
fizycznej, w perspektywie dugoterminowej (wolontariat stay). Pynne przejcie od jednej do
drugiej formy wolontariatu ma decydujcy wpyw na funkcjonowanie wielu klubw
sportowych oraz centrw aktywnoci zorientowanych na sport.
Rozwj wolontariatu sportowego definiuje jednak nie tylko kryterium iloci, ale i jakoci.
Organizacja korzystajca z usug wolontariuszy powinna dba o podnoszenie ich kwalifikacji
celem przygotowania do penienia przypisanych rl w organizacji. To samo, cho
w mniejszym stopniu, dotyczy wolontariuszy akcyjnych, zwykle krtkoterminowo
realizujcych powierzone zadania. Std ksztacenie pozaformalne wolontariuszy musi
stanowi istotny element dziaalnoci w ramach wspierania wolontariatu sportowego
w Polsce.
Szczegln kwesti, zwizan z wolontariatem sportowym, jest problem godzenia rl
zawodowych. Wolontariusze w pewnej liczbie rekrutuj si spord osb aktywnych
zawodowo. Istotne w tym kontekcie jest przekonanie rodowiska pracodawcw do
rozwiza zapewniajcych wiksz elastyczno zatrudnienia w stosunku do osb, penicych
tak podwjn rol. Ponadto warto zwrci uwag, na duy potencja osb starszych
w zakresie wolontariatu sportowego. Liczebno tej grupy wiekowej systematycznie ronie,
a ze wzgldu na opisane wczeniej zagroenia w zakresie singularyzacji zwizanej
z zaprzestaniem aktywnoci zawodowej, aktywny udzia w wolontariacie sportowym moe
by dobrym sposobem na aktywno spoeczn tej grupy.
promocja idei wolontariatu sportowego, rwnie jako etapu w ksztaceniu
trenerw, instruktorw sportu, sdziw i innych przedstawicieli kadr sportu;
promocja aktywnego udziau w wolontariacie sportowym wrd osb starszych;
upowszechnianie wrd organizacji sportowych praktyki podnoszenia kwalifikacji
wolontariuszy;
badania i opracowywanie rekomendacji zwizanych z wolontariatem sportowym
w Polsce, w tym analiza barier dla pynnego przechodzenia od wolontariatu akcyjnego
do wolontariatu staego;
upowszechnianie dobrych praktyk w zakresie wykorzystania wolontariatu
w organizacji imprez sportowych o rnym zasigu;
zbieranie oraz upowszechnianie dobrych praktyk w zakresie godzenia ycia
zawodowego z dziaalnoci spoeczn zwizan ze sportem i rekreacj.
Kierunek interwencji 2.1.2. Wsparcie inicjatyw ukierunkowanych na rozwj lokalnych
centrw aktywnoci.
Aktywno fizyczna nie tylko wpywa pozytywnie na zdrowie, ale rwnie posiada olbrzymi
potencja spoeczny. Integruje lokaln spoeczno, daje poczucie przynalenoci do niej,
96
a take wyzwala potrzeb dziaania na jej rzecz. Std wsparcie dla inicjatyw
ukierunkowanych na wzrost aktywnoci fizycznej nie powinno koncentrowa si wycznie
na aspekcie jej upowszechniania (ilociowym). Uproszczone postrzeganie aktywnoci
fizycznej moe bowiem w konsekwencji prowadzi do kierowania wsparcia na inicjatywy
ksztatujce aktywno o epizodycznym charakterze. Jej stabilno moe zagwarantowa
korzystanie z istniejcych bd tworzenie nowych skupisk aktywnoci spoecznoci lokalnej,
zwanych na potrzeby dokumentu lokalnymi centrami aktywnoci.
Zamysem niniejszego dziaania nie jest powoywanie do ycia nowej struktury podmiotw,
czy wskazywanie nowej formy prawnej dziaania. Lokalne centra aktywnoci naley
rozumie jako miejsca/osoby mocno osadzone w spoecznoci lokalnej (cieszce si jej
zaufaniem, majce dug tradycj funkcjonowania, oparte na autorytecie). Bez znaczenia
pozostaje forma, w jakiej dziaaj (klub sportowy, dom kultury, stowarzyszenie, spdzielnia,
szkoa, klub seniora itd.), a take przedmiot ich podstawowej dziaalnoci (nie tylko
sportowa). Nie ulega jednak wtpliwoci, e najbardziej predystynowanym do penienia tej
roli jest klub sportowy. Wymaga to jednak ponownego zdefiniowania jego roli, ktra wbrew
obowizujcemu stereotypowi i praktyce dziaania w Polsce nie ogranicza si do obszaru
sportu wyczynowego. Klub sportowy w modelu europejskim rozwoju sportu to oparty na
swobodzie zrzeszania byt (bez wzgldu na sposb rejestracji, czy okoliczno prowadzenia
dziaalnoci gospodarczej), ktrego zasadniczym celem jest zapewnienie warunkw dla
aktywnoci fizycznej jego czonkw, w tym w szczeglnoci dzieci, modziey, rodzin, osb
starszych czy niepenosprawnych. W takim ujciu kluby sportowe odgrywaj istotn rol w
animowaniu lokalnej spoecznoci. Ponadto podejmowanie inicjatyw w zakresie aktywnoci
fizycznej przez tak okrelone podmioty daje gwarancj ich stabilnoci.
Problem jest szczeglnie istotny w sytuacji, gdy w spoecznoci lokalnej brak podmiotw
o podobnej charakterystyce. Wwczas celem inicjatyw w zakresie aktywnoci fizycznej
i swego rodzaju efektem ubocznym ich realizacji winno by tworzenie tak zdefiniowanych
lokalnych centrw aktywnoci. To z kolei stwarza moliwo przeniesienia zaangaowania
w projekty z zakresu aktywnoci fizycznej na szerzej pojmowan dziaalno spoeczn. w tej
sytuacji sport stanie si aktywatorem zaangaowania i animowania ycia spoecznoci
lokalnej.
Naley podkreli, e opisane dziaanie ma znaczenie w wymiarze lokalnym i dotyczy
w znacznej mierze dziaa podejmowanych na tym szczeblu, cho efekt, o ktrym mowa,
mona te w pewnym ograniczonym zakresie osign stymulujc dziaania lokalne
projektami horyzontalnymi o wikszym zasigu (np. regionalnym lub krajowym).
w ramach wsparcia upowszechniania aktywnoci fizycznej ukierunkowanie
wspieranych inicjatyw na rozwj struktury lokalnych centrw aktywnoci;
poprzedzenie interwencji centralnej prowadzonej w ramach projektw horyzontalnych
analiz oddziaywania na struktur lokalnych centrw aktywnoci;
97
uwzgldnienie aspektu rozwoju lokalnych centrw aktywnoci w ramach animacji

projektw infrastrukturalnych w sporcie (dobra praktyka w ramach projektu
Animator - Moje Boisko Orlik 2012).
Priorytet 2.2. Przeciwdziaanie negatywnym zjawiskom w sporcie oraz promocja

pozytywnych wartoci ksztatowanych przez sport.
Sport odgrywa istotn rol ekonomiczn. Jak wykazano w diagnozie, ma on znaczny udzia
w gospodarce, w tworzeniu produktu krajowego brutto, a take w kreowaniu zatrudnienia
oraz w strukturze wydatkw gospodarstw domowych w naszym kraju166. Sport poddany
zjawisku globalizacji i komercjalizacji staje si coraz czstszym przedmiotem
zainteresowania biznesowego. Zakada si, e przychody z rynku sportowego liczone
globalnie, przy rocznej stopie wzrostu na poziomie 3,7%, wynios w 2015 r. 145,3 mld
dolarw167. Tendencja ta widoczna jest rwnie na polskim rynku. Warto sponsoringu
sportowego w naszym kraju wzrosa z 0,2 mld z w 2001 r. do 3,8 mld na koniec 2013 r.168
Proces ten wie si jednak z konkretnymi zagroeniami, z ktrych cze wynika z regularnej
infiltracji sportu przez rodowisko przestpcze. Zgodnie z raportem przygotowanym na
zlecenie EU Sports Platform169, jednymi z najpowaniejszych zagroe dla uczciwoci
wspzawodnictwa sportowego s doping oraz ustawianie zawodw sportowych. Katalog ten
uzupeni naley rwnie o zjawisko dyskryminacji w sporcie oraz zagroenia dla
bezpieczestwa imprez sportowych, ktre wpywaj negatywnie na wizerunek sportu.
Dziaania majce na celu zapobieganie i zwalczanie negatywnych zjawisk w sporcie s nie
tylko zwizane z koniecznoci przestrzegania prawa krajowego, ale su take realizacji
obecnych bd przyszych zobowiza midzynarodowych Polski. Zarwno obowizek
aktywnego wspierania walki z dopingiem w sporcie, jak i poprawy bezpieczestwa imprez
sportowych oraz zwalczania ustawiania zawodw sportowych, maj swoje rdo
w wicych Polsk umowach midzynarodowych170. Rwnie w zakresie zwalczania
wszelkich przejaww dyskryminacji w sporcie standardy midzynarodowe stanowi punkt
odniesienia w programowaniu dziaa krajowych. Co warte podkrelenia, Polska dziaaa
aktywnie w rodowisku midzynarodowym jako inicjator prac legislacyjnych powiconych
zwalczaniu negatywnych zjawisk w sporcie. Podczas swojej Prezydencji w Radzie UE w II
poowie 2011 r. zapocztkowaa debat nad koniecznoci przeciwdziaania ustawianiu
166
Rachunek Satelitarny Sportu dla Polski za 2008 rok, Warszawa 2013 r.

PriceWaterHouseCoopers, Changing the game, Outlook for the global sports market to 2015, grudzie
2011 r.
168
Pentagon Research, Podsumowanie polskiego sponsoringu sportowego w 2013 roku.
169
Oxford Research, Examination on threats to the integrity of sports, kwiecie 2010 r.
170
Konwencja Antydopingowa Rady Europy (Dz. U. z 2001 r. Nr 15, poz. 149), Midzynarodowa konwencja
o zwalczaniu dopingu w sporcie (Dz. U. z 2007 r. Nr 142, poz. 999, z pn. zm.), Konwencja Rady Europy
w sprawie manipulowania zawodami sportowymi (otwarta do podpisu w 2014 r.), Europejska konwencja
w sprawie przemocy i ekscesw widzw w czasie imprez sportowych, a w szczeglnoci meczw piki nonej
(Dz. U. z 1995 r. Nr 129, poz. 625).
167
98
zawodw sportowych, co zaowocowao przyjciem przez Rad UE konkluzji w sprawie walki

z manipulowaniem wynikami sportowymi171.
Kierunek interwencji 2.2.1. Przeciwdziaanie przejawom dyskryminacji w sporcie.
Dyskryminacja oznacza odmienne traktowanie rnych podmiotw, ktre znajduj si
w podobnej sytuacji, przy czym podobiestwo ocenia si w oparciu o obiektywne
i weryfikowalne okolicznoci istotne w danej sprawie. Przyczyn odmiennego traktowania,
a wic podstaw dyskryminacji, moe by rasa, pochodzenie etniczne, narodowo, religia,
wyznanie, wiek, pe, orientacja seksualna, tosamo pciowa, a take stopie
niepenosprawnoci czy inna cecha rnicujca. Dyskryminacja w sporcie jest zjawiskiem
wieloaspektowym. Obejmuje cae spektrum zdarze i zachowa, od procesw decyzyjnych,
w tym prowadzonych przez organy wadzy publicznej, po zachowanie samych uczestnikw
wspzawodnictwa sportowego oraz kibicw.
Zakaz dyskryminacji w rnych obszarach ycia, w tym w sporcie, cho wynika zarwno
z prawa krajowego, z normami konstytucyjnymi na czele, jak i ze standardw
midzynarodowych, w tym konwencyjnych, w dalszym cigu nie jest powszechnie
respektowany. Raport Europejskiej Komisji przeciw Rasizmowi i Nietolerancji (European
Commission against Racism and Intolerance, ECRI)172 z 2010 r. zwraca uwag na problem
rasizmu i antysemityzmu wrd kibicw pikarskich, wskazujc jednoczenie na
nieskuteczno w egzekwowaniu istniejcych przepisw dyscyplinarnych w tym zakresie.
Odrbn kwesti jest te dyskryminacja ze wzgldu na pe, w tym w dostpie do stanowisk
kierowniczych w sporcie, ktra zostanie omwiona w dalszej czci dokumentu, podobnie jak
zagadnienie rwnego traktowania sportowcw niepenosprawnych.
Istotnym zagadnieniem zwizanym z dyskryminacj w sporcie jest te kwestia homofobii.
Problem postaw i zachowa homofobicznych w sporcie z jednej strony jest analogiczny do
problemu innych zachowa dyskryminacyjnych, takich jak rasizm, antysemityzm czy
ksenofobia; posuguje si podobnymi mechanizmami wykluczenia i wywiera podobne skutki.
Z drugiej jednak strony, zjawisko homofobii w sporcie ma odmienny charakter. W niemal
wszystkich badaniach dotyczcych zjawiska homofobii w sporcie173 przyjmuje si zaoenie,
e jest ono wpisane w sam istot wspczesnego sportu, zwaszcza w jego jzyk.
Wspczesny sport jest wysoce heteronormatywny (uznaje heteroseksualno za norm
absolutn). Std te sport jest rodowiskiem niesprzyjajcym kobietom i osobom LGBT,
nawet mimo postpw rwnouprawnienia i tolerancji w innych obszarach ycia spoecznego,
a homofobia postrzegana jest w rodowisku jako element heteroseksualnej kultury sportowej,
a nie obszar dyskryminacji, zatem wszelkie dziaania w dziedzinie zwalczania i zapobiegania
171
Konkluzje Rady w sprawie walki z manipulowaniem wynikami sportowymi, 2011/C 378/01.

Raport ECRI dotyczcy Polski, przyjty 28 kwietnia 2010 r., CRI(2010)18.
173
Anderson, E. (2002), Openly Gay Athletes: Contesting Hegemonic Masculinity in a Homophobic
Environment, Gender&Society, 16(6): 860877; Elling, A., Janssens, J. (2009), Sexuality as a Structural
Principle in Sport Participation: Negotiating Sports Spaces. International Review for the Sociology of Sport,
44(1): 7186; Cashmore E., Clelland J. (2012), Fans, homophobia and masculinities in association football:
evidence of a more inclusive environment, British Journal of Sociology, 63 (2): 370-387.
172
99
homofobii w sporcie powinny uwzgldnia powysz specyfik zjawiska. Rekomendacje dla

tych dziaa174 obejmuj zarwno prace nad wspln deklaracj wadz publicznych
i rodowiska sportowego przeciwko homofobii w sporcie, jak rwnie wdraanie dobrych
praktyk midzynarodowych zwizanych ze zwalczaniem tej formy dyskryminacji czy
wreszcie wspieranie inicjatyw angaujcych osoby LGBT w ramach sportu dla wszystkich.
zapewnienie zasady rwnego traktowania w toku procesw decyzyjnych, w tym
przede wszystkim dotyczcych finansowania lub dofinansowania przedsiwzi
o charakterze sportowym, zarwno w obszarze aktywnoci fizycznej i inkluzyjnej roli
sportu, jak i w sporcie wyczynowym;
zapewnienie niedyskryminujcych warunkw realizacji przedsiwzi sportowych
wspieranych ze rodkw publicznych;
opracowanie, wsplnie ze rodowiskiem sportowym, kodeksu postpowania i zbioru
dobrych praktyk w dziedzinie zwalczania dyskryminacji w sporcie, z uwzgldnieniem
rnych jej podstaw;
monitorowanie i rozpowszechnianie dobrych praktyk wrd organizacji sportowych,
w tym przede wszystkim polskich zwizkw sportowych, w kwestii stosowania
odpowiedzialnoci dyscyplinarnej za zachowania o charakterze dyskryminacyjnym
w sporcie;
promocja w rodowisku sportowym, w tym kibicw i uczestnikw wspzawodnictwa
sportowego, tematu rwnego traktowania w sporcie.
Kierunek interwencji 2.2.2. Zwalczanie dopingu w sporcie.
Doping z perspektywy ostatnich 50 lat stanowi najpowaniejsze zagroenie dla uczciwoci
wspzawodnictwa sportowego, podwaajc podstawowe wartoci, na jakich si ono opiera.
Doping jednak nie tylko wpywa negatywnie na wizerunek sportu, ale w rwnie duym
stopniu zagraa zdrowiu samych zawodnikw. Przyjmowanie substancji i stosowanie metod
zabronionych moe prowadzi do uszkodzenia kadego z ukadw ludzkiego ciaa. Coraz
czciej daje si ponadto zaobserwowa tendencja do zwikszonego stosowania substancji
dopingowych w sporcie uprawianym w formie rekreacji. Na podstawie bada prowadzonych
na pocztku lat 90.175 szacuje si, e okoo 2% uytkownikw klubw fitness i siowni
stosowao w tym czasie substancje zabronione w sporcie. Analogicznych wnioskw dostarcza
badanie przeprowadzone przez Komisj do Zwalczania Dopingu w Sporcie podczas biegw
masowych w latach 2010 i 2012176.
174
Woch R., Raport dotyczcym wybranych przejaww dyskryminacji (rasizm, antysemityzm, ksenofobia
i homofobia) w polskim sporcie, ze szczeglnym uwzgldnieniem rodowiska kibicw sportowych, Warszawa
2014, raport wykonany na zlecenie Ministerstwa Sportu i Turystyki.
175
Doping in Norwegian Gyms, Telemark Research Institute & Norwegian University of Sport and Physical
Education, 1993 r.
176
Raport na temat antydopingowych bada ankietowych przeprowadzonych podczas biegw masowych
w latach 2010 i 2012, Komisja do Zwalczania Dopingu w Sporcie, 2013 r.
100
Istotn rol w zwalczaniu dopingu w sporcie odgrywa rwnie dziaalno profilaktyczna.

Edukacja antydopingowa, odwoujca si do negatywnych skutkw stosowania metod
i substancji zabronionych, zarwno na paszczynie sportowej, jak i zdrowotnej, prawnej, czy
etycznej, stanowi w duszej perspektywie szans na ograniczenie nakadw finansowych na
dziaalno reakcyjn, zwizan z ju zaistniaymi przypadkami naruszania przepisw
antydopingowych. Profilaktyk w tym zakresie cechuje rnorodno jej form, od dziaa
bezporednich, w tym z udziaem zawodnikw, ktrzy dla modziey stanowi wzorzec
sportowej kariery, poprzez wykorzystanie popularnych mediw spoecznociowych, a do
kampanii medialnych.
utrzymanie akredytacji WADA przez Zakad Bada Antydopingowych Instytutu
Sportu;
kontynuowanie krajowego programu zwalczania dopingu w sporcie, koordynowanego
przez Komisj do Zwalczania Dopingu w Sporcie, z deniem do optymalizacji
nasycenia kontrol antydopingow oraz uwzgldnieniem podejcia jakociowego
w dziaalnoci;
rozwijanie wsppracy z odpowiednimi subami (Policja, Suba Celna) w celu
ograniczenia dostpnoci, stosowania, a take handlu substancjami i metodami
zabronionymi, jak rwnie wsppracy midzyresortowej dla zagwarantowania
lepszego efektu dziaa w zakresie edukacji antydopingowej (Ministerstwo Zdrowia,
Ministerstwo Edukacji Narodowej);
podjcie dziaa w zakresie zwalczania dopingu w sporcie rekreacyjnym i masowym,
w tym poprzez kampanie edukacyjne;
kontunuowanie dziaa profilaktycznych przy wykorzystaniu dostpnych form
przekazu.
Kierunek interwencji 2.2.3. Zwalczanie korupcji w sporcie oraz ustawiania zawodw
sportowych.
Korupcja w sporcie, a w szczeglnoci manipulowanie zawodami sportowymi, to obok
dopingu jedno z najpowaniejszych zagroe dla wspczesnego sportu. Narusza
fundamentalne wartoci promowane poprzez sport, takie jak uczciwo, zasady fair play, czy
poszanowanie innych uczestnikw wspzawodnictwa. Manipulowanie zawodami
sportowymi to forma sportowego oszustwa, ktra prowadzi do wypaczenia idei
nieprzewidywalnoci zawodw sportowych.
Ustawianie zawodw sportowych przybiera wspczenie form bardzo dobrze
zorganizowanego przestpczego procederu, gdzie czsto wpyw na wynik czy przebieg
zawodw nie jest celem samym w sobie, a sposobem na osignicie dochodu, czy wypranie
brudnych pienidzy dziki zakadom bukmacherskim. Nierzadko procederem tym zajmuj
si zorganizowane grupy przestpcze.
101
Poza dziaaniami o charakterze operacyjno-rozpoznawczym i dochodzeniowo-ledczym, za

ktre odpowiada przede wszystkim Policja i powoane do tego instytucje (Centralne Biuro
Antykorupcyjne), kluczow rol w zwalczaniu korupcji w sporcie odgrywaj dziaania
edukacyjne, a take wsppraca i wymiana informacji pomidzy wszystkimi
zainteresowanymi podmiotami, w tym organami cigania, administracj publiczn, ruchem
sportowym.
kontynuowanie projektw edukacyjnych adresowanych do modych pikarzy oraz
uczniw szk mistrzostwa sportowego, przy zaoeniu umasowienia dziaa
(w formule pozwalajcej na objcie szkoleniami klubw pikarskich kilku klas
rozgrywkowych oraz szk mistrzostwa sportowego);
podjcie dziaa edukacyjnych w zakresie profilaktyki antykorupcyjnej w stosunku do
kadr zarzdzajcych klubami i polskimi zwizkami sportowymi;
stworzenie sieci koordynatorw odpowiedzialnych na poziomie krajowym
i regionalnym za wymian informacji oraz dziaalno edukacyjn, w szczeglnoci
w polskich zwizkach sportowych, klubach pikarskich i wojewdzkich komendach
policji;
kontynuowanie wsppracy i wymiany informacji midzy wszystkimi podmiotami
zaangaowanymi w zwalczanie korupcji w sporcie.
Kierunek interwencji 2.2.4. Wspieranie dziaa w zakresie poprawy bezpieczestwa
imprez sportowych.
Poprawa bezpieczestwa imprez sportowych stanowi istotny element dbaoci o wizerunek
sportu. Niezakcony przebieg imprezy masowej wpywa bowiem na wzrost zainteresowania
wspzawodnictwem ze strony widzw, a take sponsorw. Warunkiem bezpieczestwa
imprezy sportowej jest waciwe, pozbawione agresji zachowanie kibicw. Std te jego
poprawy nie mona oczekiwa zintegrowania dziaa wszystkich zaangaowanych w ten
proces podmiotw.
Analiza uwarunkowa dla poprawy bezpieczestwa imprez sportowych, z pominiciem
zagadnie porzdku publicznego, w tym przede wszystkim dziaa Policji i organizatora
imprezy, wskazuje na kluczow w tym zakresie rol wsppracy z kibicami. Cel ten mona
osign przy wykorzystaniu planowanych na perspektyw dugookresow projektw
kibicowskich.
prowadzenie, przy udziale organizacji kibicowskich, projektw ukierunkowanych na
demokratyzacj i aktywizacj spoeczn rodowisk kibicw sportowych przy
jednoczesnym ograniczaniu kultury przemocy w tym rodowisku;
dziaania organizacyjno-legislacyjne majce na celu zwikszanie bezpieczestwa na
imprezach sportowych.
102
Kierunek interwencji 2.2.5. Promocja pozytywnych wartoci ksztatowanych przez

sport.
Proces zmian cywilizacyjnych i kulturowo-spoecznych, charakterystyczny dla pastw
o duej dynamice rozwoju, poczony ze zjawiskiem globalizacji i komercjalizacji rnych
obszarw dziaalnoci czowieka, wymaga odwoania si w wychowaniu, ksztaceniu
i ksztatowaniu postaw modziey do wartoci uniwersalnych, ponadczasowych. Doskonaym
ich nonikiem jest sport, ktry utrwala poczucie przynalenoci do zespou, zasad uczciwego
wspzawodnictwa, cikiej pracy, szacunku dla innych uczestnikw rywalizacji oraz dla
regu, ktre ni rzdz, a take wzmacnia solidarno, zaangaowanie i dyscyplin.
Przyswojenie tych wartoci poprzez sport stanowi nie tylko o lepszym przygotowaniu do
kariery zawodowej, ksztatujc cechy podane przez pracodawcw, ale rwnie do ycia
w spoeczestwie.
Nauka pozytywnych wartoci poprzez sport, popularnie zwana te edukacj poprzez sport,
stanowi powinna zasadniczy element kadego narzdzia realizacji polityki publicznej
w obszarze szeroko pojtej aktywnoci fizycznej. Ponadto istnieje potrzeba podnoszenia
poziomu wiadomoci organizacji edukacyjnych i sportowych co do potrzeby dziaania na
rzecz rozwoju edukacji poprzez sport.
uwzgldnienie w programach i projektach realizowanych w obszarze aktywnoci
fizycznej promocji pozytywnych wartoci ksztatowanych poprzez sport;
popularyzacja idei edukacji poprzez sport wrd organizacji sportowych oraz
instytucji owiatowych;
uwzgldnienie tematyki pozytywnych wartoci jakie niesie sport w akcjach
promocyjnych.
Priorytet 2.3. Wspieranie wczenia spoecznego poprzez sport.
Sport cechuje olbrzymi potencja w ksztatowaniu spjnoci spoecznej. Rola integracyjna
sportu wynika przede wszystkim z moliwoci budowania wizi i poczucia przynalenoci do
grupy. Std utylitarny charakter dziaa popularyzujcych aktywno fizyczn
w spoeczestwie. Dotyczy to w szczeglnoci tych grup, ktre odczuwaj deficyt wizi
spoecznych, wynikajcy z powodowanej rnymi wzgldami izolacji. S to zwykle grupy
o szczeglnych potrzebach, takie jak modzie z mniej uprzywilejowanych rodowisk, osoby
niepenosprawne, imigranci, mniejszoci etniczne, seksualne, a w pewnym zakresie rwnie
kobiety.
Kierunek interwencji 2.3.1. Zapewnienie oferty umoliwiajcej integracj spoeczn
poprzez sport.
Sport oddziauje pozytywnie na proces integracji spoecznej, przyspieszajc jego przebieg,
a w niektrych wypadkach bdc czynnikiem uatwiajcym jego rozpoczcie. Proces
integracji spoecznej jest zoony, a jego znaczenie w znacznej mierze uzalenione jest od
103
analizy struktury danej spoecznoci, i to dokonanej przy uwzgldnieniu wielu kryteriw.

Z uwagi na nieznaczne zrnicowanie polskiego spoeczestwa pod wzgldem religijnym,
etnicznym, czy jzykowym177, proces ten postrzegany jest marginalnie. Niewielka liczba osb
deklarujcych odmienn od wikszoci narodowo, czy pochodzenie etniczne, w tym
imigrantw, sprawia, e proces ten nabiera dla nich szczeglnego znaczenia integracja
spoeczna staje si bowiem koniecznoci dla tak zdefiniowanej mniejszoci, a jej przebieg
moe by o wiele bardziej gwatowny. W tym kontekcie sport odegra moe kluczow rol.
Wykorzystanie potencjau spoecznego sportu winno zatem sta si istotnym elementem
przedsiwzi realizowanych w tym zakresie, a istniejce inicjatywy mog sta si podstaw
do upowszechniania dobrych praktyk.
Znacznie bardziej widoczna jest konieczno podniesienia poziomu spjnoci spoecznej
w kontekcie rozwarstwienia majtkowego i zrnicowanej sytuacji ekonomicznej
Polakw178. Jest to proces dwukierunkowy. Z jednej bowiem strony, obywatele znajdujcy si
w gorszej sytuacji majtkowej w pierwszej kolejnoci rezygnuj z dbr ekskluzywnych, za
jakie postrzegany jest dostp do kultury i sportu. Z drugiej za rezygnacja z tych usug
pogbia zjawisko izolacji i wykluczenia grupy najuboszych Polakw. Warto rwnie
zwrci uwag, i kryterium infrastrukturalne nie przesdza o dostpie do sportu tej grupy
osb, czego dobrym przykadem s due aglomeracje miejskie, zwykle wyposaone
w infrastruktur sportow. Nawet przy wynikajcym z diagnozy zaoeniu, e nasycenie
infrastruktur tego typu duych orodkw miejskich nie jest wystarczajce, to i tak wystpuje
ona tam w stosunkowo duej iloci. Barier dostpu dla osb ubogich w duych
aglomeracjach pozostaje brak odpowiedniej oferty sportowej na poziomie lokalnym,
przystpnej cenowo, powszechnej (nie ekskluzywnej) i nakierowanej na wymiar spoeczny
(nie sportowy) aktywnoci fizycznej.
Wskaza mona rwnie inne ni wymienione grupy, wrd ktrych upowszechnianie
aktywnoci fizycznej jest podane jako element polityki wyrwnywania szans. Nale do
nich bez wtpienia osoby niepenosprawne, osoby starsze, a take kobiety. Kadej z tych grup
powiecono odrbny kierunek interwencji w niniejszym dokumencie. Kwesti otwart
pozostaje identyfikacja dalszych tego typu grup, co wydaje si istotne w kontekcie
konstytucyjnego obowizku wspierania rozwoju kultury fizycznej przez wadze publiczne,
z ktrego mona wywodzi prawo obywateli do rwnego dostpu do aktywnoci fizycznej.
promocja inicjatyw i dobrych praktyk w zakresie integracji poprzez sport;
wzmocnienie wsppracy z organizacjami pozarzdowymi na rzecz integracji poprzez
sport grup defaworyzowanych, w tym modziey z mniej uprzywilejowanych
rodowisk, imigrantw, mniejszoci etnicznych czy seksualnych;
177
Gwny Urzd Statystyczny, Ludno. Stan i struktura demograficzno-spoeczna NPS 2011, Warszawa
2013 r.
178
Gwny Urzd Statystyczny, Budety gospodarstw domowych w 2013 r., Warszawa 2014 r.
104
promocja oraz zapewnienie na etapie zaoe inicjatyw horyzontalnych i realizacji

na poziomie lokalnym warunkw dla zwikszonego uczestnictwa w aktywnoci
fizycznej osb ubogich i z obszarw wymagajcych rewitalizacji;
identyfikacja wszystkich grup o utrudnionym dostpie do aktywnoci fizycznej jako
zagroonych wykluczeniem spoecznym i przygotowanie w stosunku do nich zaoe
dziaa pomocowo-naprawczych.
Kierunek interwencji 2.3.2. Wsparcie integracji osb niepenosprawnych poprzez ich

uczestnictwo w sporcie.
Sport jest jedn z tych dziedzin ycia, ktra daje ogromne moliwoci w zakresie integracji
spoecznej osb niepenosprawnych. Udzia w jego rnych formach odgrywa wan rol
w rozwoju osobistym, utrzymaniu lepszej kondycji fizycznej i psychicznej oraz aktywnoci
spoecznej. Dziki propagowaniu poczucia przynalenoci do spoecznoci i uczestnictwa
w jej yciu, przyczynia si do znoszenia barier spoecznych, stajc si wanym narzdziem
inkluzji osb niepenosprawnych oraz uatwiajc reintegracj ze spoeczestwem.
Osoby niepenosprawne stanowi bardzo zrnicowan grup zarwno pod wzgldem stopnia
i rodzaju niepenosprawnoci, jak i innych cech wyznaczajcych ich potrzeby. Powoduje to
konieczno zrnicowania i zindywidualizowania dziaa adresowanych do tych osb.
Celem dziaa podejmowanych w obszarze sportu powszechnego wobec osb
niepenosprawnych jest tworzenie warunkw umoliwiajcych zwikszanie ich uczestnictwa
w rnych formach aktywnoci sportowej, postrzeganej przede wszystkim przez pryzmat
wyrwnywania szans i penego udziau w yciu spoecznym. Integracja spoeczna wedug
modelu do sportu, a nastpnie poprzez sport do spoeczestwa, zapewnia pynno oraz
wiksz skuteczno tego procesu. Aktywno fizyczna stanowi w tym przypadku swego
rodzaju zacht do porzucenia izolacji i nadziej na uatwion aktywizacj w bardziej
inkluzyjnym otoczeniu, jakim jest rodowisko sportowe. Wczenie to moe odbywa si
zarwno poprzez pozbawione rywalizacji uczestnictwo w zajciach sportowych, jak
i niewyczynowe wspzawodnictwo sportowe. Sport jako narzdzie wczenia spoecznego
zwiksza take szans na podjcie lub powrt osb niepenosprawnych do pracy zawodowej.
Idea powszechnej aktywnoci fizycznej wrd osb niepenosprawnych wymaga promocji,
przede wszystkim z uwagi na panujcy w spoeczestwie stereotyp, e osoby
niepenosprawne nie mog jej podejmowa z uwagi na stan zdrowia. Przy odpowiednim
doborze form oraz stopnia intensywnoci aktywnoci moe ona by uprawiana przez osoby
niepenosprawne o rnym stopniu i rodzaju niepenosprawnoci, bdc nawet form
rehabilitacji i poprawy stanu zdrowia.
zwikszenie dostpnoci zaj i obiektw sportowych dla osb niepenosprawnych,
w tym poprzez wsparcie finansowe;
105
promocja aktywnoci fizycznej wrd osb niepenosprawnych, w tym w placwkach

opieki zdrowotnej;
zapewnienie wsparcia medycznego dla zaj sportowych przeznaczonych dla osb
niepenosprawnych (rehabilitacja);
wspieranie niewyczynowego sportu osb niepenosprawnych, w tym
wspzawodnictwa.
Kierunek interwencji 2.3.3. Zwikszenie partycypacji kobiet w sporcie.

Problem partycypacji kobiet w sporcie jest zoony. Dotyczy on zarwno powszechnej
aktywnoci fizycznej, jak i sportu uprawianego wyczynowo. W obu przypadkach mona
zaobserwowa wystpowanie negatywnych trendw, ktre w sposb istotny rnicuj
sytuacj kobiet i mczyzn. Mniejszy udzia kobiet w aktywnoci fizycznej, w rnych
kategoriach wiekowych, zosta obszernie omwiony w czci diagnostycznej dokumentu.
Tendencja ta znajduje potwierdzenie w danych na temat uczestnictwa w imprezach
masowych. W Maratonie Warszawskim redni udzia kobiet wynosi okoo 10%179, podczas
gdy w biegach ulicznych na tym dystansie w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie to kobiety
stanowi wikszo.
Problem partycypacji kobiet w sporcie dotyczy rwnie sportu wyczynowego. Badanie
przeprowadzone w 2012 r. przez Projekt Spoeczny 2012180 identyfikuje podstawowe bariery
w rozwoju sportu kobiet, a wrd nich mniejsze zainteresowanie sponsorw i zdecydowanie
niszy poziom finansowania, niedostosowanie treningu do potrzeb kobiet, w tym maa liczba
kobiet w kadrze trenerskiej, szczeglnie niski poziom reprezentacji kobiet we wadzach
organizacji sportowych, klasyczny konflikt rl spoecznych (macierzystwo a sport) oraz
problem molestowania seksualnego zawodniczek. Problemy te potwierdzaj badania
realizowane na zlecenie Ministerstwa Sportu i Turystyki, powicone rwnouprawnieniu pci
w sporcie181 oraz nietykalnoci fizycznej i psychicznej sportowcw182.
Mniejszy udzia kobiet dotyczy zarwno samego wspzawodnictwa organizowanego przez
polskie zwizki sportowe, jak i czonkostwa w kadrach narodowych, a take dostpu do
zawodw zwizanych ze sportem (trener, instruktor i sdzia) oraz reprezentacji w zarzdach
polskich zwizkw sportowych. Zagadnienia te zostay obszernie omwione w czci
diagnostycznej dokumentu. Warto przypomnie, i ostatni z problemw dotyczy nie tylko
zwizkw dziaajcych w sportach czciej uprawianych przez mczyzn i postrzeganych
jako mskie, takich jak zapasy, boks, czy pika nona, ale rwnie tych popularnych
179
Dane statystyczne Fundacji Maraton Warszawski, w 2012 r. bieg ukoczyo 6797 osb, w tym 726 kobiet
(10,5%).
180
Projekt Spoeczny 2012, Sport kobiet w Polsce. Zaproszenie do diagnozy, Warszawa 2012 r.
181
Woch R., Bariery dla rwnouprawnienia pci w sporcie, Warszawa 2014 r., raport wykonany na zlecenie
182
Woch R., Naruszenia nietykalnoci fizycznej i psychicznej wobec sportowcw, Warszawa 2014 r., raport
wykonany na zlecenie Ministerstwa Sportu i Turystyki.
106
zarwno wrd mczyzn, jak i kobiet, w ktrych sukcesy s autorstwa obu pci (siatkwka,
lekkoatletyka, czy pywanie)183.
Nie sposb za to okreli skali molestowania seksualnego w polskim sporcie, czy te ujmujc
problem szerzej naruszania nietykalnoci fizycznej i psychicznej sportowcw. Brak jest
danych oraz reprezentatywnych bada w tym zakresie. Nie ulega jednak wtpliwoci, e
zjawisko to wystpuje, o czym wiadcz rda midzynarodowe. W 1993 r. w Kanadzie
przeprowadzono badania wrd 266 sportowcw (55% prby stanowiy kobiety). Co pity
badany zadeklarowa, e spotka si z molestowaniem lub wykorzystywaniem seksualnym,
najczciej ze strony osoby dysponujcej jakim rodzajem wadzy, zwykle trenera. W 1996 r.
opublikowano wyniki bada184 przeprowadzonych wrd 1200 byych i obecnych
kanadyjskich sportowcw elitarnych i olimpijczykw, z ktrych wynikao, e ponad 8%
respondentw byo ofiar wymuszonego stosunku seksualnego z osob, ktra penia rol
autorytetu w ramach ich sportu. Wyniki te potwierdzaj analogiczne badania przeprowadzone
m.in. w Australii, Norwegii, Turcji i Czechach.
Przedstawiona sytuacja kobiet w sporcie wymaga interwencji w ramach polityk publicznych.
W przyjtym w 2013 r. Krajowym programie dziaa na rzecz rwnego traktowania na lata
2013-2016, w ramach celu szczegowego 7.1 Przeciwdziaanie dyskryminacji ze wzgldu na
pe w sporcie, wskazano wstpny zakres takiej interwencji. Obejmuje on zarwno
promowanie idei rwnoci kobiet i mczyzn w sporcie, jak i wyrwnywanie szans kobiet
i mczyzn w dostpie do sportu oraz aktywne upowszechnianie sportw z udziaem kobiet
i dziewczt.
dostosowanie oferty sportowej na rnych szczeblach do szczeglnych potrzeb kobiet,
zidentyfikowanych w badaniach spoecznych;
promocja rwnego dostpu kobiet i mczyzn do sportu, zarwno w kontekcie
powszechnej aktywnoci fizycznej, jak i sportu uprawianego wyczynowo;
zapewnienie kryterium rwnego dostpu do sportu ze wzgldu na pe w ramach
projektw i programw realizowanych w obszarze aktywnoci fizycznej oraz sportu
wyczynowego;
upowszechnianie standardw rwnego dostpu kobiet i mczyzn do stanowisk
zarzdczych w sporcie, w tym przede wszystkim w polskich zwizkach sportowych;
prowadzenie bada na temat sytuacji kobiet w sporcie, w tym bada jakociowych;
wymiana midzy polskimi zwizkami sportowymi dobrych praktyk, w tym
zagranicznych, na temat udziau kobiet w sporcie;
opracowanie i upowszechnianie kodeksu postpowania przeciwko naruszeniom
nietykalnoci fizycznej i psychicznej sportowcw, w tym w szczeglnoci kobiet;
183
184
Dane wasne, stycze 2015 r.

Sandra Kirby, Global issues: harassment and abuse research, 1996 r.
107
podnoszenie wiadomoci rodowiska sportowego, w tym w szczeglnoci polskich

zwizkw sportowych, na temat sytuacji kobiet w sporcie.
108
Cel szczegowy 3. Poprawa warunkw organizacyjno-prawnych dla rozwoju sportu

oraz zwikszenie dostpnoci wykwalifikowanych zasobw kadrowych.
Cel szczegowy 3. obejmuje wszelkie dziaania zwizane z optymalizacj funkcjonowania
oraz struktury podmiotw zaangaowanych w tworzenie lub prowadzenie polityki sportowej,
w tym w szczeglnoci upowszechnienie polityki sportowej opartej na faktach oraz zasad
dobrego rzdzenia. Wanym komponentem tego celu jest stworzenie optymalnego otoczenia
prawnego dla rozwoju sportu oraz ustalenie zasad wsppracy pomidzy wszystkimi
interesariuszami dziaajcymi w obszarze sportu, ze szczeglnym jst oraz organizacji
pozarzdowych.
Celem realizacji proponowanych dziaa jest stworzenie efektywnego systemu zarzdzania
w sporcie, ze szczeglnym uwzgldnieniem wprowadzenia standardw dobrego rzdzenia
w polskich zwizkach sportowych. Proponowane dziaania maj rwnie na celu zwikszenie
efektywnoci finansowego wspierania i stymulowania przedsiwzi sportowych ze rodkw
centralnych, przy zastosowaniu mechanizmw ewaluacyjnych. Istotnym aspektem kierunkw
interwencji w ramach tego celu jest rwnie aktywne ksztatowanie zasad wsppracy midzy
Ministerstwem Sportu i Turystyki a samorzdami, przy zaoeniu wielopaszczyznowego
podejcia do tej wsppracy (m.in. korelacje midzy dziaaniami w zakresie infrastruktury,
a take wspierania aktywnoci fizycznej, w tym dzieci i modziey oraz organizacji
sportowych na danym obszarze).
Dodatkowym celem stawianym przed polskimi zwizkami sportowymi jest prowadzenie
aktywnej polityki upowszechniania swojego sportu. W tym celu niezbdne jest podniesienie
kompetencji wadz i pracownikw polskich zwizkw sportowych oraz wypracowanie
standardw jakoci dziaania tych organizacji, co poprawi ich wizerunek oraz zwikszy
efektywno realizowanych przedsiwzi.
Priorytet 3.1. Usprawnienie systemu organizacyjnego oraz zasad finansowania sportu.
Rozwj sportu w Polsce to zoony proces, w ktrym partycypuj podmioty o rnej
charakterystyce, od organw administracji centralnej, przez jst, po organizacje pozarzdowe.
Efektywno realizacji zada w tym obszarze zaley w znacznej mierze od usprawnienia
systemu organizacyjnego oraz zasad finansowania, w tym przede wszystkim od przyjcia
optymalnych dla rozwoju sportu zasad wsppracy midzy wszystkimi podmiotami biorcymi
w tym procesie udzia. Osignita w ten sposb efektywno odnosi si bdzie zarwno do
rzeczowych rezultatw dziaa, jak i do poniesionych nakadw finansowych.
Kierunek interwencji 3.1.1. Optymalizacja zasad wsppracy pomidzy podmiotami
dziaajcymi w obszarze sportu.
Jednym z fundamentalnych zaoe wsppracy midzy interesariuszami dziaajcymi na
rzecz rozwoju sportu powinna by decentralizacja jego finansowego wspierania. Oznacza to
w praktyce finansowanie przedsiwzi sportowych, zarwno w zakresie sportu
wyczynowego, jak i powszechnej aktywnoci fizycznej, a take inwestycji sportowych, na
109
poziomie adekwatnym do skali przedsiwzicia. Powinno to skutkowa wikszym

zaangaowaniem samorzdw w dziaania na szczeblu lokalnym i regionalnym i koncentracj
organw administracji centralnej na przedsiwziciach (projektach, programach
i kampaniach) krajowych (oglnopolskich), co ograniczy efekt rozproszenia rodkw.
Zasady wsppracy i podziau zada, przy poszanowaniu kompetencji ustawowych
poszczeglnych podmiotw (administracji rzdowej i samorzdowej), powinny rwnie
uwzgldnia efekt lokalnego odziaywania przedsiwzi horyzontalnych, wynikajcy
z modelu wspfinansowania przedsiwzi przez rzdow administracj centraln (gwnie
Ministra Sportu i Turystyki) oraz jst rnego szczebla. W modelu tym projekty tworzone
i koordynowane na poziomie krajowym operacjonalizuj si na poziomie regionalnym
i lokalnym przy zaoeniu partycypacji finansowej jst.
Zwikszenie efektywnoci w procesie rozwoju sportu mona osign rwnie dziki
wsppracy horyzontalnej jst, szczeglnie w kontekcie procesw inwestycyjnych. Dotyczy to
budowy i modernizacji infrastruktury sportowej, ktrej koszty utrzymania mog by zbyt
wysokie dla jednego samorzdu. Regua ta ma rwnie zastosowanie do inwestycji w cigi
transportowe rowerowe i piesze, ktre mog przebiega przez obszar wicej ni jednego
samorzdu, a take do przedsiwzi realizowanych przez jest rnych pastw, w ramach
wsppracy partnerskiej.
Podobny efekt synergii dziaa osign mona na poziomie centralnym dziki wsppracy
midzyresortowej. Specyfika sportu przejawiajca si w jego horyzontalnym oddziaywaniu
i moliwoci realizacji celw z zakresu rnych polityk publicznych wskazuje na konieczno
wspdziaania podmiotw ksztatujcych te polityki, czyli organw administracji centralnej
odpowiedzialnych za sprawy kultury fizycznej, zdrowia, spjnoci spoecznej, a take nauki,
szkolnictwa wyszego, edukacji, rozwoju regionalnego czy polityki przestrzennej.
Podejmowanie dziaa nieskoordynowanych, a czasem wrcz konkurencyjnych przez
poszczeglne organy prowadzi do rozproszenia nakadw finansowych i wpywa negatywnie
na ich efektywno.
Innym aspektem optymalizacji zasad wsppracy pomidzy podmiotami dziaajcymi
w obszarze sportu jest kooperacja midzy administracj publiczn a organizacjami
pozarzdowymi. Dotyczy to zarwno wykorzystania dobrych praktyk i dowiadcze tych
podmiotw w procesie legislacyjnym (konsultacje publiczne), jak i biecej wsppracy.
Kady organ administracji publicznej zainteresowany tak wspprac powinien przyj jej
program, okrelajcy warunki i zasady wymiany dowiadcze i uczestnictwa w procesie
decyzyjnym.
opracowanie szczegowych zasad wsppracy pomidzy Ministrem Sportu
i Turystyki a jst przy realizacji dziaa w obszarze sportu (spjnych bd odrbnych
dla inwestycji, wspierania sportu wyczynowego i powszechnej aktywnoci fizycznej),
w ramach kompetencji ustawowych;
110
wielopaszczyznowe podejcie do wsppracy Ministra Sportu i Turystyki oraz jst

(korelacja inwestycji w infrastruktur i przedsiwzicia promujce aktywno
fizyczn lub sport wyczynowy);
decentralizacja finansowego wspierania rozwoju sportu na poziom regionalny
i lokalny;
prowadzenie wsppracy midzyresortowej w oparciu o model niekonkurencyjny,
w ktrym podejmowane dziaania wzajemnie si uzupeniaj i su rozwojowi sportu
jako narzdzia horyzontalnie ksztatujce polityki publiczne;
przygotowanie programu wsppracy Ministra Sportu i Turystyki z organizacjami
pozarzdowymi;
tworzenie na poziomie krajowym programw horyzontalnych oddziaujcych lokalnie
w modelu wsppracy Ministra Sportu i Turystyki z jst.
Priorytet 3.2. Zapewnienie otoczenia prawnego sprzyjajcego rozwojowi sportu.

Przyjazne otoczenie prawne sprzyja dynamice rozwoju danego sektora. Regua ta dotyczy
procesw horyzontalnych, jak choby rozwj przedsibiorczoci, ale take tych majcych
miejsce w obszarach o bardziej wyizolowanym charakterze, w tym sportu. Przyjazne
otoczenie prawne obejmuje zarwno aspekty biernego, jak i czynnego odziaywania.
Pierwszy z czynnikw polega na tworzeniu jak najmniejszej liczby obcie dla podmiotw
dziaajcych w danym obszarze (tylko obcienia, ktre s konieczne i proporcjonalne). Istota
drugiego sprowadza si za do kreowania zacht dla rozwoju danego obszaru, w tym
finansowych.
Kierunek interwencji 3.2.1. Ewaluacja przepisw organizacyjno-prawnych odnoszcych
si do obszaru sportu.
Dziaania na rzecz zapewnienia otoczenia prawnego sprzyjajcego rozwojowi sportu
w znacznej mierze uzalenione s od oceny, w jakim stopniu dotychczas obowizujce
przepisy organizacyjno-prawne warunek ten speniaj. Do tego celu niezbdna jest ich
ewaluacja, ktrej zakres przedmiotowy powinien obejmowa zarwno przepisy dotyczce
dziaalnoci w sporcie sensu stricte, jak i sensu largo, a wic rwnie przepisy o charakterze
horyzontalnym, dotyczce prowadzenia dziaalnoci gospodarczej, czy opodatkowania.
Analiza powinna koncentrowa si w takim samym stopniu na identyfikacji ewentualnych
barier prawno-organizacyjnych dla rozwoju sportu, jak i na wskazaniu obszarw, w ktrych
zasadne byoby przyjcie odpowiednich zacht dla rozwoju sportu, w postaci preferencji
o charakterze fiskalnym, czy prawnym (np. zastosowanie trybw uproszczonych).
Ewaluacja przepisw organizacyjno-prawnych odnoszcych si do obszaru sportu nie
powinna jednak stanowi celu samego w sobie w ramach niniejszego kierunku interwencji.
Priorytetem jest bowiem zapewnienie otoczenia prawnego sprzyjajcego rozwojowi sportu,
a co za tym idzie, przeprowadzona ewaluacja powinna stanowi podstaw do rozwaa nad
dalszymi pracami legislacyjnymi, przy zaoeniu jednak, e uzyskane zostan wystarczajce
gwarancje prawidowoci funkcjonowania sektora sportowego. Innymi sowy, zakres dalszej
111
deregulacji w polskim sporcie i zwikszania autonomii powinien by uzaleniony od stopnia

wdraania zasad dobrego rzdzenia.
dokonanie analizy przepisw organizacyjno-prawnych obowizujcych w obszarze

sportu oraz wpywajcych na sport;
nastpnie, na tej podstawie, optymalizacja rozwiza przyjtych w ustawie o sporcie
oraz innych aktach prawnych.
Priorytet 3.3. Upowszechnienie zasad dobrego rzdzenia w obszarze sportu.

Dobre zarzdzanie jest warunkiem koniecznym rozwoju sportu na kadym poziomie. Od
jakoci zarzdzania w organizacjach sportowych zaley te zakres przysugujcej im
w granicach prawa autonomii i prawa do samoregulacji. Dobre rzdzenie w sporcie jest
procesem opartym o kluczowe zasady, do ktrych niewtpliwie nale przestrzeganie
powszechnie obowizujcego prawa i regu sportowych, okrelenie celw i wizji rozwoju
organizacji (sportu) oraz ich ciga ewaluacja, zapewnienie odpowiedniego poziomu
kompetencji, reprezentatywnoci i inkluzyjnoci organw statutowych, a take gwarancja
stabilnego finansowania wraz z przejrzystymi procedurami obiegu rodkw finansowych
i jego kontroli oraz przewidywalno, transparentno i odpowiedzialno spoeczna
w ramach prowadzonej dziaalnoci.
Kierunek interwencji 3.3.1. Wprowadzenie i monitorowanie standardw jakoci
w zarzadzaniu organizacjami sportowymi.
Proces demokratyzacji ycia oraz odzyskanie swobd obywatelskich po 1989 r.
zapocztkoway w Polsce rozwj opartej na modelu biznesowym prywatnej
przedsibiorczoci, ktrej celem bya optymalizacja zysku. Istotn rol w tym procesie
odegrao upowszechnianie standardw jakoci rzdzenia w sektorze prywatnym. Proces ten
niestety wolniej postpowa w obszarze sportu, w wikszoci nadal uzalenionym od
finansowania publicznego, ktrego poziom systematycznie si obnia. W efekcie wiele
z organizacji sportowych w Polsce nadal funkcjonuje wedug wzoru postawy pasywnej, nie
pozyskujc dodatkowych rde finansowania, bez precyzyjnie okrelonej strategii dziaania,
w sposb nieprzejrzysty dla inwestorw, opierajc proces decyzyjny o nieobiektywne
przesanki.
Biorc powysze pod uwag, zasadnym wydaje si przyspieszenie procesu upowszechniania
standardw dobrego rzdzenia w sposb administracyjny, co wpisuje si w pewnym sensie
w kultur dziaania wielu organizacji sportowych w Polsce (preferujcych zarzdzanie
odgrne i niewymuszajce inicjatywy, ograniczajcych dziaania do tych
reglamentowanych). Z oczywistych wzgldw upowszechnianie w ten sposb standardw
jakoci w zarzdzaniu organizacjami sportowymi moe dotyczy tylko wiodcych podmiotw
tego sektora, z polskimi zwizkami sportowymi na czele, a ich egzekwowanie naley
ograniczy do zakresu, w jakim dysponuj one bd mog dysponowa rodkami
112
publicznymi oraz autonomi gwarantowan przez prawo. Podmiotem waciwym do

wprowadzenie tego rodzaju standardw powinien by Minister Sportu i Turystyki.
Standardy jakoci w zarzadzaniu organizacjami sportowymi wynika powinny zarwno
z przepisw prawa powszechnie obowizujcego, jak i dobrych praktyk w tym zakresie,
rwnie midzynarodowych, czy pochodzcych z innych obszarw zarzdzania. Powinny si
one odnosi midzy innymi do kompetencji i efektywnoci dziaania organw statutowych,
przejrzystoci i zrnicowania rde finansowania, przebiegu procesu decyzyjnego, a take
planowania strategicznego w dziaaniach organizacji, w tym konstytuowa obowizek
opracowania i przyjcia dokumentu strategicznego wytyczajcego kierunki rozwoju
organizacji, o czym w kontekcie polskich zwizkw sportowych mowa w dalszej czci
dokumentu.
Naturaln konsekwencj wypracowania i upowszechniania standardw jakoci w zarzdzaniu
organizacjami sportowymi powinno by ich monitorowanie. Zasadniczym celem tego procesu
bdzie nie tylko pozyskanie wiedzy na temat stopnia wdroenia standardw, a tym samym
aktualnej jakoci zarzdzania w organizacji, ale rwnie, a nawet przede wszystkim,
uzalenienie poziomu wsparcia finansowego kierowanego do danej organizacji ze rodkw
Ministra Sportu i Turystyki od rezultatu monitorowania. Postpowanie to ma zwizek
z koniecznoci okrelenia przejrzystych zasad finansowania zada realizowanych przez
polskie zwizki sportowe, o czym rwnie mowa w dalszej czci dokumentu.
opracowanie i upowszechnienie przez Ministerstwo Sportu i Turystyki (a nastpnie
monitorowanie wdraania) standardw i dobrych praktyk w zakresie jakoci
zarzdzania w polskich zwizkach sportowych i innych wiodcych organizacjach
dziaajcych w obszarze sportu, ktre korzystaj ze rodkw publicznych;
promocja nowoczesnych metodyk zarzdzania w polskich zwizkach sportowych
i innych wiodcych organizacjach dziaajcych w obszarze sportu, ktre korzystaj ze
rodkw publicznych, a take wspieranie rozwoju kompetencji, w tym w zakresie
wsppracy z mediami i inwestorami, w wymienionych organizacjach;
powizanie poziomu finansowania realizowanych zada z wynikiem oceny wdraania
standardw i dobrych praktyk w zakresie jakoci zarzdzania przez polskie zwizki
sportowe i inne wiodce organizacje dziaajce w obszarze sportu, ktre korzystaj ze
rodkw publicznych.
Kierunek interwencji 3.3.2. Podniesienie jakoci i efektywnoci zarzdzania obiektami
sportowymi.
Intensywny proces inwestycyjny w zakresie tworzenia i rozbudowy infrastruktury sportowej
w Polsce, szczeglnie w ostatnich latach, doprowadzi do powstania w naszym kraju duej
liczby nowoczesnych obiektw o rnej skali, od przyszkolnych boisk wielofunkcyjnych, sal
gimnastycznych i pywalni po stadiony pikarskie bdce arenami mistrzostw Europy w pice
nonej, hale widowiskowo-sportowe, w ktrych mona przeprowadza imprezy sportowe
rangi mistrzostw wiata i Europy, czy skocznie narciarskie, stadiony ulowe oraz
113
penowymiarowe pywalnie (50-metrowe). Cech charakterystyczn wielu z tych obiektw

jest ich uniwersalny charakter (moliwo przeprowadzenia zarwno imprez sportowych, jak
i artystycznych), dajcy wiele moliwoci organizacyjnych, ale i dua kosztochonnoci. Std
niezbdne jest profesjonalne przygotowanie kadr i procesw zarzdzania tego typu obiektami.
Zapewnienie odpowiedniej jakoci i efektywnoci zarzdzania obiektami sportowymi jest
powinnoci podmiotw, ktrym powierzono administrowanie nimi. Tym niemniej w szeroko
pojtym interesie publicznym mieci si dbao o stan tych obiektw, a tym samym o sposb
zarzdzania. Dlatego zasadnym wydaje si opracowanie na szczeblu centralnym kodeksu
dobrych praktyk w zakresie zarzdzania obiektami sportowymi, a nastpnie jego
upowszechnianie wrd podmiotw wykonujcych taki zarzd. Rwnie istotne jest
egzekwowanie standardw jakoci zarzdzania obiektami ju na etapie inwestycyjnym. Std
kady proces decyzyjny w przedmiocie realizacji inwestycji w infrastruktur sportow, w tym
w szczeglnoci ze rodkw publicznych, winien by poprzedzony analiz ekonomiczn,
uwzgldniajc koszty utrzymania obiektu i skal ewentualnych przychodw z tytuu jego
uytkowania.
opracowanie i upowszechnianie przez Ministerstwo Sportu i Turystyki kodeksu
dobrych praktyk w zakresie zarzdzania obiektami sportowymi;
wsparcie procesu podnoszenia jakoci kadr zarzdzajcych obiektami sportowymi
(poprzez organizacj szkole i konferencji lub ich dofinansowanie);
cisa kontrola i nadzr waciwych organw administracji publicznej nad
podmiotami, ktrym powierzono zarzd obiektami sportowymi;
zawarcie w programach inwestycyjnych realizowanych ze rodkw publicznych
wymogu przygotowania przez inwestora analizy ekonomicznej dotyczcej bilansu
prognozowanych kosztw i zyskw z dziaania projektowanej infrastruktury sportowej
oraz sposobu zarzdzania.
Priorytet 3.4. Przyjcie zasad skutecznej wsppracy Ministerstwa Sportu i Turystyki
z polskimi zwizkami sportowymi.
Polskie zwizki sportowe s istotnymi ogniwami w procesie rozwoju sportu w naszym kraju,
przede wszystkim w kontekcie potencjau w zakresie upowszechniania aktywnoci fizycznej
lub promocji Polski za granic poprzez wyniki wspzawodnictwa. S te kluczowymi
partnerami Ministra Sportu i Turystyki w realizacji procesu zarzdzania sportem. Std te
skuteczna wsppraca midzy zwizkami a obsugujcym ministra urzdem powinna by
oparta na przejrzystych i spoecznie akceptowalnych zasadach. Odnosi si to zarwno do
finansowania zada realizowanych na zlecenie ministra przez polskie zwizki sportowe, jak
i spjnej wizji strategicznych kierunkw rozwoju sportu.
114
Kierunek interwencji 3.4.1. Okrelenie przejrzystych zasad finansowania zada

realizowanych przez polskie zwizki sportowe.
Realizacja zada publicznych przez polskie zwizki sportowe, w szczeglnoci gdy dotyczy
przygotowania kadry narodowej do udziau w najwaniejszych imprezach sportowych, a ich
zlecenie odbywa si na preferencyjnych warunkach185, wymaga precyzyjnego okrelenia
zasad ich finansowania. Proces decyzyjny w tej sprawie powinien by bowiem, zgodnie
z jednym z priorytetw niniejszego dokumentu, oparty na obiektywnych przesankach, w tym
wypadku kryteriach finansowania. Musz si one odwoywa do tradycyjnych wskanikw
ilociowych, pozwalajcych mierzy sukces w danym sporcie, ale rwnie do aspektw
jakociowych, wyraonych w priorytetach niniejszego dokumentu.
Zasady finansowania i dofinansowania zada realizowanych przez polskie zwizki sportowe
powinny nie tylko uwzgldnia wymogi okrelone w przepisach prawa, ale rwnie opiera
si na zaoeniu, e konsekwencj udzielenia wsparcia finansowego bd konkretne
oczekiwania po stronie podmiotu, ktry je kieruje. Minister Sportu i Turystyki moe zatem
uzaleni poziom dofinansowania zada, o ktrych mowa, od realizacji przez polskie zwizki
sportowego dziaa, rwnie dodatkowych okrelonych w wicej strony umowie.
Zgodnie z zaoeniami polityki opartej na faktach dziaania te mog dotyczy midzy innymi
gromadzenia kompleksowych danych na temat przebiegu finansowanego lub
dofinansowanego zadania, wdraania standardw dobrego rzdzenia, przyjcia dokumentu
okrelajcego kierunki rozwoju sportu zarzdzanego przez dany zwizek, czy aktywnej
postawy w walce z negatywnymi zjawiskami w sporcie.
Wymienione powyej przykadowo elementy oceny mog stanowi podstaw do okrelenia
wysokoci wsparcia finansowego kierowanego do polskich zwizkw sportowych przez
Ministra Sportu i Turystyki. Podstawa do obliczenia wartoci finansowania lub
dofinansowania zada realizowanych przez polskie zwizki sportowe, a wic tzw. algorytm
naliczania, powinien uwzgldnia wszystkie priorytety wyraone w niniejszym dokumencie,
na czele z preferencyjnym traktowaniem sportw o najwikszym potencjale w zakresie
upowszechnienia aktywnoci fizycznej lub promocji Polski na arenie midzynarodowej.
uzupenienie narzdzia w zakresie finansowania i dofinansowania zada
realizowanych przez polskie zwizki sportowe o elementy wynikajce z priorytetw
niniejszego dokumentu, a nastpnie upublicznienie zasad udzielania wsparcia na
realizacj tych zada;
185
Zgodnie z art. 29 ust. 7 ustawy o sporcie minister waciwy do spraw kultury fizycznej, w zakresie
dofinansowania zada zwizanych z przygotowywaniem kadry narodowej do udziau w igrzyskach olimpijskich,
igrzyskach paraolimpijskich, igrzyskach guchych, mistrzostwach wiata lub mistrzostwach Europy, moe zleca
polskim zwizkom sportowym, Polskiemu Komitetowi Olimpijskiemu i Polskiemu Komitetowi
Paraolimpijskiemu realizacj zada publicznych z pominiciem otwartego konkursu ofert, o ktrym mowa
w art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie.
115
wprowadzenie zasady preferencyjnego finansowania zada realizowanych na rzecz

sportw o najwikszym potencjale w zakresie upowszechnienia aktywnoci fizycznej
lub promocji Polski na arenie midzynarodowej;
uwzgldnienie w umowach na realizacj zada publicznych przez polskie zwizki
sportowe zada dodatkowych, sucych wykonaniu przyjtych w niniejszym
dokumencie zaoe, w tym postulatu polityki opartej na faktach, walki
z negatywnymi zjawiskami, czy zwikszenia jakoci zarzdzania.
Kierunek interwencji 3.4.2. Stworzenie

poszczeglnych sportw lub grup sportw.
kompleksowych
strategii
rozwoju
Istotnym elementem procesu standaryzacji jakoci rzdzenia w polskich zwizkach

sportowych jest opracowanie, a nastpnie przyjcie przez waciwe organy statutowe
zwizkw dokumentw wytyczajcych kierunek rozwoju sportw, czy grup sportw
(np. sportw motorowych), w ktrych polskie zwizki sportowe dziaaj. Interwencja o takim
kierunku jest uzasadniona nie tylko zamierzeniem podniesienia jakoci zarzdzania, ale
rwnie optymalizacji finansowania zwizkw, w tym przede wszystkim ze rodkw
publicznych. Powysze wiza naley z potrzeb precyzyjnego okrelenia w dokumentach
strategicznych zwizkw zakadanych celw dziaalnoci i uzalenienia poziomu
finansowania od stopnia ich realizacji.
Kompleksowe strategie rozwoju poszczeglnych sportw lub grup sportw powinny poza
celami okrela rwnie katalog dziaa sucych ich osigniciu, diagnoz sytuacji
w danym sporcie oraz plan finansowy (planowane zasoby finansowe przeznaczone na
realizacj dziaa), a take okrela rol zwizku w rozwoju danego sportu, w szczeglnoci
w wymiarze jego upowszechniania. Okres programowania strategii powinien odpowiada
perspektywie planowania przyjtej w niniejszym dokumencie, a wic do roku 2020. Polskie
zwizki sportowe powinny ponadto zapewni spjno przyjmowanych dokumentw z celami
niniejszego programu. Dla osignicia tego efektu zasadnym wydaje si przyjcie formuy
opiniowania przez Ministra Sportu i Turystyki strategii przygotowywanych przez
poszczeglne zwizki.
przygotowanie przez Ministerstwo Sportu i Turystyki wytycznych dla tworzenia przez
polskie zwizki sportowe dokumentw ksztatujcych kierunki rozwoju
poszczeglnych sportw lub grup sportw;
weryfikacja (opiniowanie) przez Ministra Sportu i Turystyki dokumentw
strategicznych przygotowanych przez polskie zwizki sportowe;
uwzgldnienie dokumentu strategicznego i stopnia realizacji przewidzianych w nim
celw (na podstawie rocznej sprawozdawczoci) jako kryterium kierowania wsparcia
finansowego ze rodkw publicznych do polskich zwizkw sportowych.
116
Priorytet 3.5. Poprawa dostpnoci wysoko wykwalifikowanych kadr w sporcie.

Dostpno wysoko wykwalifikowanych kadr, obok infrastruktury oraz otoczenia
administracyjno-prawnego, stanowi niezbdny warunek organizacyjny dla rozwoju sportu.
Czynnik ten jest jednak spord wymienionych najbardziej niestabilny i zmienny w czasie,
a jego poprawa jest procesem dugotrwaym, wymagajcym zmian systemowych, w tym
w dziedzinie edukacji i szkolnictwa wyszego. Efekt dorany mona w procesie tym osign
poprzez realizacj dziaa w zakresie ksztacenia ustawicznego, wykraczajcych poza system
szkolnictwa wyszego, zwizanych z prac zawodow kadr w sporcie, w tym poprzez
wszelkie formy doksztacania (stae oraz epizodyczne). Poprawa dostpnoci wysoko
wykwalifikowanych kadr w sporcie na potrzeby niniejszego dokumentu wymaga
zastosowania obu rozwiza, zarwno systemowych, jak i doranych.
Proces ksztacenia kadr sportu w Polsce, podobnie jak w wielu innych sektorach, abstrahuje
w znacznej mierze od aktualnej sytuacji na rynku pracy i jego potrzeb, a take ignoruje
zachodzce w nim procesy. W rezultacie produkt tego procesu ani w ujciu ilociowym, ani
jakociowym nie spenia oczekiwa rynku. Podan zmian przynie moe jedynie
uelastycznienie oraz zwikszenie responsywnoci ksztacenia. Efekt ten mona zapewni
poprzez dostosowanie kompetencji kadr do zmieniajcych si trendw w zakresie aktywnoci
fizycznej. Dotyczy to zarwno zmiennej w czasie popularnoci poszczeglnych sportw, jak
i uwzgldnienia procesw demograficznych (zwikszone zapotrzebowanie na ofert dla osb
starszych), a take rozszerzenia moliwoci ksztacenia o nowe kierunki zwizane
z wykonywaniem zawodw okoosportowych (np. zarzdzanie infrastruktur sportow,
marketing i prawa telewizyjne).
Kierunek interwencji 3.5.1. Podniesienie kompetencji osb prowadzcych zajcia
z wychowania fizycznego oraz trenerw, instruktorw i animatorw sportu.
Potrzeba podnoszenia kompetencji kadr sportu wynika ze zdiagnozowanych saboci w tym
obszarze. Dotyczy to zarwno braku odpowiedniego przygotowania do prowadzenia zaj
wychowania fizycznego na rnych szczeblach edukacji, jak i niewystarczajcych
kompetencji po stronie animatorw, instruktorw oraz trenerw, rwnie tych pracujcych
w sporcie wyczynowym. Efekt w postaci zwikszenia kompetencji wymienionych grup
zawodowych mona osign zarwno w toku edukacji formalnej, jak i po jej zakoczeniu,
w ramach ksztacenia ustawicznego. Znaczc rol w tym procesie moe odegra rwnie
wdroenie Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji186.
Zgodnie ze stanowiskiem Rady Programowej ds. Promocji Zdrowia i Profilaktyki Problemw
Dzieci i Modziey187, wikszo nauczycieli wychowania fizycznego pracujcych
w szkoach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych nie jest przygotowana do realizacji
186
Terminologia zgodna z projektem zaoe do projektu ustawy o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji.

Stanowisko Rady Programowej ds. Promocji Zdrowia i Profilaktyki Problemw Dzieci i Modziey z dnia 16
grudnia 2014 r., przedstawione Ministrowi Edukacji Narodowej po seminarium Ksztacenie i doskonalenie
nauczycieli wychowania fizycznego w zakresie edukacji zdrowotnej.
187
117
aktualnej podstawy programowej. Dotyczy to przede wszystkim kompetencji w zakresie

edukacji zdrowotnej. Problem niewystarczajcego przygotowania zawodowego dotyka
w jeszcze wikszym stopniu nauczycieli realizujcych wychowanie fizyczne w klasach I-III
szkoy podstawowej, i to zarwno absolwentw kierunku wychowanie fizyczne, jak
i kierunku edukacja wczesnoszkolna. Rozwizaniem tego problemu byaby poprawa jakoci
ksztacenia na wymienionych kierunkach oraz organizacja odpowiednich form doksztacania,
w tym w zakresie edukacji zdrowotnej.
Problem niewystarczajcego przygotowania zawodowego dotyczy take trenerw,
instruktorw i animatorw pracujcych przy upowszechnianiu aktywnoci fizycznej wrd
dzieci, modziey i osb dorosych. Ponownie przyczyn w pewnej mierze jest niskiej jakoci
ksztacenie tych grup zawodowych, ale rwnie brak inicjatywy w zakresie podnoszenia
kwalifikacji po zakoczeniu edukacji. Uzasadnionym kierunkiem dziaa naprawczych
w ramach tej interwencji powinno zatem by ksztacenie ustawiczne trenerw, instruktorw
i animatorw, realizowane w ramach kursw i szkole, ale rwnie nabywanie kompetencji
w ramach wolontariatu sportowego. Doksztacanie wymienionych grup zawodowych moe
by prowadzone rwnie w ramach projektw horyzontalnych, ktrych celem zasadniczym
jest upowszechnianie aktywnoci fizycznej.
Proces podnoszenia kwalifikacji trenerw w sporcie wyczynowym, w szczeglnoci
pracujcych z kadr narodow w sportach olimpijskich, powinien by realizowany
systemowo, w tym przy wykorzystaniu rozwiza scentralizowanych. Odpowiedzialno za
ich zapewnienie powinna spoczywa zarwno na administracji rzdowej, jak i na polskich
zwizkach sportowych, w ramach wymiany dobrych praktyk i doksztacania zawodowego
trenerw w danym sporcie. Polskie zwizki sportowe powinny rwnie wprowadzi
autonomiczne systemy licencyjne (niezalene od nadawanych do niedawna na podstawie
przepisw ustawy o sporcie uprawnie trenera i instruktora sportu). Ksztacenie ustawiczne
mogoby w nich stanowi wymg dla podtrzymania uzyskanych uprawnie.
Szczegln rol w podnoszeniu kompetencji kadr sportu moe odegra wdroenie
Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji, ktry opisuje wzajemne relacje midzy
kwalifikacjami przedstawionymi w postaci efektw ksztacenia, ujtych z kolei w kategorie
wiedzy, umiejtnoci i kompetencji spoecznych. Suy on bdzie przede wszystkim wikszej
przejrzystoci, dostpnoci i jakoci zdobywanych kwalifikacji. System ten zapewnia te
porwnywalno kwalifikacji zdobytych w rnych pastwach. Moe on zatem nie tylko
podnie jako ksztacenia kadr sportu w Polsce, ale i zwikszy ich konkurencyjno. Rol
dedykowanego narzdzia moe w tym systemie odegra tzw. sektorowa rama kwalifikacji w
sporcie, ktra stanowi prb usystematyzowania istniejcych w tym obszarze kwalifikacji.
Odnosi si ona do zawodw trenera, instruktora sportu, a take animatora i innych
zwizanych prowadzeniem zaj sportowych dla wszystkich oraz szkoleniem w sporcie
wyczynowym.
118
poprawa poziomu przygotowania zawodowego nauczycieli wychowania fizycznego,

a w szczeglnoci osb realizujcych zajcia z wychowania fizycznego w ramach
nauczania wczesnoszkolnego (ksztacenie ustawiczne nauczycieli, wspprowadzenie
zaj w nauczaniu wczesnoszkolnym, ksztacenie dwuzawodowe);
podnoszenie kwalifikacji trenerw, instruktorw i animatorw w ramach projektw
i programw horyzontalnych, ktrych celem jest upowszechnianie aktywnoci
fizycznej bd realizacja procesu inwestycyjnego w sporcie;
prowadzenie przedsiwzi centralnych nakierowanych na podnoszenie kwalifikacji
wrd trenerw kadry narodowej;
upowszechnianie w polskich zwizkach sportowych idei autonomicznych systemw
licencyjnych opartych na potrzebie ksztacenia ustawicznego;
wprowadzenie tzw. sektorowej ramy kwalifikacji w sporcie.
Priorytet 3.6. Prowadzenie polityki sportowej opartej na faktach.

Proces decyzyjny, w tym take w obszarze sportu, jeeli ma go cechowa racjonalno
oczekiwanych rezultatw, obiektywizm i efektywne dysponowanie zasobami, rwnie
finansowymi, musi by oparty na faktach. Tak prowadzony proces wpywa na popraw
jakoci zarzdzania strategicznego w danym obszarze bd organizacji. Fakty odgrywaj
istotn rol na kadym jego etapie, zarwno w fazie projektowania zaoe interwencji,
w trakcie jej realizacji, jak rwnie po jej zakoczeniu w formie ewaluacji wykonanych
dziaa (programw, projektw), ktra stanowi niezbdne dowiadczenie w planowaniu
kolejnych interwencji.
Fakty naley rozumie szeroko, zarwno jako efekty dziaalnoci badawczej (w tym dane
statystyczne), analitycznej, pozyskiwanie dobrych praktyk, rwnie midzynarodowych, czy
te dowiadcze wynikajcych ze wspomnianych dziaa ewaluacyjnych. Oparcie procesu
decyzyjnego na faktach czyni go bardziej transparentnym i uatwia uzyskanie akceptacji
adresatw dziaa, rwnie w sytuacji, gdy s dla nich mniej korzystne.
Kierunek interwencji 3.6.1. Identyfikacja sportw o najwikszym potencjale w zakresie
Sukces w sporcie wyczynowym jako cel sam w sobie nie jest uzasadniony z punktu widzenia
interesu spoecznego; ma bowiem charakter jednostkowy. Jednak traktowany jako narzdzie
promocji aktywnego stylu ycia i aktywnoci fizycznej w szczeglnoci, a take jako element
promocji Polski na arenie midzynarodowej, czy wrcz instrument dyplomacji publicznej,
ksztatujcej wizerunek Polski zagranic, zyskuje na znaczeniu.
Biorc pod uwag cho stabilne, to jednak ograniczone rda finansowania sportu
w Polsce, w tym w szczeglnoci ze rodkw publicznych istnieje konieczno okrelenia
priorytetw w ramach wsparcia dla sportu wyczynowego. Zgodnie z przyjtymi
w dokumencie zaoeniami, kryterium priorytetowoci odnosi si powinno do potencjau
danego sportu w zakresie upowszechnienia aktywnoci fizycznej lub promocji Polski na
arenie midzynarodowej, przy szczeglnym uwzgldnieniu jego olimpijskiego charakteru.
119
Kryteria oceny tak zdefiniowanego potencjau powinny by przejrzyste i dostpne dla ogu
zainteresowanych. Ich opracowanie jest zadaniem Ministerstwa Sportu i Turystyki. Powinny
one zarwno uwzgldnia wskaniki ilociowe, jak i jakociowe. Ich transparentno
powinna rwnie prowadzi do elastycznoci katalogu sportw priorytetowych
(strategicznych), w zwizku z koniecznoci spenienia kryteriw oceny potencjau w danym
czasie (status sportu priorytetowego wymaga potwierdzenia z upywem czasu). Kryteria
oceny potencjau powinny by w zwizku z tym stale monitorowane przez Ministerstwo
Sportu i Turystyki, a take wewntrznie przez polskie zwizki sportowe (rwnie
w ramach przyjtych przez zwizki dokumentw strategicznych).
Dopuszczalne jest stopniowanie priorytetowego charakteru sportw w ramach grupy sportw
strategicznych (grupa ta nie musi by jednolita). Rnice w ocenie potencjau, w tym take
w ramach grupy sportw strategicznych (priorytetowych), powinny jednak znale
odzwierciedlenie w poziomie finansowania poszczeglnych sportw (zada realizowanych
przez polskie zwizki sportowe).
opracowanie kryteriw oceny potencjau sportw w zakresie upowszechnienia
aktywnoci fizycznej lub promocji Polski na arenie midzynarodowej;
identyfikacja, z przyjt czstotliwoci, grupy (grup) sportw o najwikszym
potencjale w zakresie upowszechnienia aktywnoci fizycznej lub promocji Polski na
arenie midzynarodowej, na podstawie opracowanych kryteriw;
wdroenie systematyki zidentyfikowanych sportw o najwikszym potencjale
w zakresie upowszechnienia aktywnoci fizycznej lub promocji Polski na arenie
midzynarodowej do prowadzonej polityki sportowej, w tym w zakresie finansowania
zada realizowanych przez polskie zwizki sportowe.
Kierunek interwencji 3.6.2. Prowadzenie i wykorzystywanie w procesie decyzyjnym
dziaa badawczych, analitycznych i ewaluacyjnych.
Konieczno wykorzystania w procesie decyzyjnym dziaa badawczych, analitycznych, czy
ewaluacyjnych wynika bezporednio z zaoe polityki sportowej opartej na faktach. Wiedza
pozyskana z wymienionych rde suy lepszemu modelowaniu interwencji w kadym
obszarze sportu, od upowszechniania aktywnoci fizycznej, przez wspieranie sportu
wyczynowego, po proces inwestycyjny. Konieczno stosowania przesanek obiektywnych,
wynikajcych z szeroko pojtych bada, dotyczy nie tylko procesw decyzyjnych
realizowanych w administracji publicznej, ale te w rodowisku sportowym, w szczeglnoci
przez polskie zwizki sportowe. Nie ulega przy tym wtpliwoci, e przykad dobrych
praktyk w tym zakresie musi ustanowi administracja publiczna, z Ministerstwem Sportu
i Turystyki na czele.
Badania, analizy i ewaluacje jako narzdzia racjonalizacji procesu decyzyjnego maj
w sporcie wyjtkowo due moliwoci zastosowania. Badania spoeczne w zakresie
aktywnoci fizycznej pomagaj nie tylko okreli skal potencjalnej interwencji, ale i jej
kierunek, modelujc przy tym take jej ksztat w zalenoci od potrzeb konkretnej grupy
120
docelowej. Dziaania faktyczne prowadzone w nastpstwie tego typu bada cechuje zwykle
wiksza skuteczno, pozwalaj bowiem precyzyjnie dotrze do danej grupy docelowej, bez
efektu rozproszenia.
Zgromadzone w toku realizacji dziaa informacje oraz dane zewntrzne mog by nastpnie
wykorzystane do analizy, ktrej celem jest optymalizacja ewentualnych przyszych
interwencji. Dotyczy to w szczeglnoci procesw udzielania dotacji oraz procesw
inwestycyjnych, gdzie od analizy skutecznoci (silnych i sabych stron) ju finansowanych
przedsiwzi winna by uzaleniona decyzja o kontynuacji bd zmianie modelu lub
kierunku dalszego finansowania. Szczeglnym typem tego rodzaju analiz jest ewaluacja. Jej
wykonanie powinno by obligatoryjnym elementem kadego projektu i programu
realizowanego ze rodkw publicznych. Ewaluacja przedstawia warto wwczas, jeli jest
wykonana przez podmiot niezaleny w stosunku do zleceniodawcy i wykonawcy projektu.
pozyskiwanie danych zewntrznych oraz wytwarzanie danych wasnych, mogcych
suy do optymalizacji procesw decyzyjnych w Ministerstwie Sportu i Turystyki
(dotyczy to w szczeglnoci danych o przebiegu i jakoci dziaa finansowanych
z budetu pastwa i funduszw celowych);
prowadzenie dziaa badawczo-analitycznych, pozwalajcych w jak najlepszym
stopniu przygotowa ewentualn interwencj w obszarze sportu;
prowadzenie niezalenej ewaluacji finansowanych ze rodkw Ministerstwa Sportu
i Turystyki dziaa (w formie projektw i programw).
Kierunek interwencji 3.6.3. Wykorzystywanie rekomendacji midzynarodowych na
rzecz optymalizacji krajowej polityki sportowej.
Dziaaniem o duym wpywie na jako procesw decyzyjnych jest wykorzystywanie
dobrych praktyk i dowiadcze, w tym midzynarodowych. Cz z nich przybiera form
niewicych rekomendacji opracowanych w strukturach organizacji midzynarodowych,
bd na ich zlecenie. Stosowanie tego rodzaju wytycznych, ktre zwykle maj charakter
uniwersalny (odnoszc si np. do kwestii aktywnoci fizycznej, zdrowego stylu ycia),
pozwala wykorzysta potencja badawczy i naukowy, jakim legitymuj si ich autorzy, na
czele z organizacjami takimi, jak Rada Europy, wiatowa Organizacja Zdrowia (WHO), czy
Unia Europejska.
Rwnie istotne dla optymalizacji krajowej polityki sportowej jest wykorzystanie
jednostkowych dowiadcze poszczeglnych pastw. Pozwalaj one unikn przyjcia
bdnych zaoe konkretnych interwencji, a take stwarzaj moliwo empirycznego
potwierdzenia zasadnoci ich podejmowania. Proces korzystania z dobrych praktyk
i dowiadcze zagranicznych odejmuje zarwno dziaania realizowane w zakresie
upowszechniania aktywnoci fizycznej, jak i w sporcie wyczynowym. Jest rwnie pomocny
w rozstrzyganiu kwestii horyzontalnych, jak ramy prawne, organizacja, czy finansowanie
sportu.
121

pozyskiwanie w ramach wsppracy midzynarodowej dobrych praktyk
i dowiadcze, a take rekomendacji odnoszcych si do obszaru sportu;
upowszechnianie pozyskanych dobrych praktyk, dowiadcze i rekomendacji, po
uprzedniej weryfikacji ich adekwatnoci.
122
Cel szczegowy 4. Wykorzystanie potencjau sportu na poziomie wyczynowym na rzecz

Cel szczegowy 4. prezentuje nowe podejcie do sportu wyczynowego wyniki sportowe
w prowadzonej rywalizacji midzynarodowej nie maj by celem samym w sobie, lecz
sposobem promocji powszechnej aktywnoci fizycznej lub promocji Polski na wiecie.
W zwizku z powyszym, zostanie dokonana rzetelna hierarchizacja sportw na podstawie
jasno zdefiniowanych kryteriw, wrd ktrych znajd si przede wszystkim: prozdrowotne
i edukacyjne walory poszczeglnych sportw, moliwo ich powszechnego uprawiania przez
cae ycie oraz medialno i poziom wiatowego wspzawodnictwa. Takie podejcie,
ukierunkowane na korzyci spoeczne oraz gospodarcze, uzasadnia wspieranie sportu
wyczynowego ze rodkw publicznych.
Kariera sportowa jest niezwykle ryzykowna, std zadaniem pastwa jest organizowanie
kariery dwutorowej dla sportowcw, czyli dofinansowanie nie tylko procesu szkolenia, ale
take zapewnienie rwnolegej cieki edukacyjnej lub zawodowej, zwaszcza w subach
mundurowych, umoliwiajcej pynne wejcie na rynek pracy po zakoczeniu kariery
sportowej. Naley pamita, i we wspczesnym sporcie kariera wyczynowa jest dla
zawodnikw (i czsto ich rodzicw) rodzajem inwestycji, ktra w przypadku sukcesu moe
zapewni bardzo wysok stop zwrotu, a oni sami staj si jej gwnymi beneficjentami.
Istotn rol we wsparciu sportu wyczynowego ma pastwowy system stypendialny. Powinien
by on nakierowany przede wszystkim na modych, wybitnie uzdolnionych zawodnikw.
Utrwalona praktyka hojnego wspierania wyczynowych sportowcw w Polsce ze rodkw
publicznych ma swoje negatywne skutki, takie jak choby mniejsze zainteresowanie karier
pozasportow (dwutorow), denie do maksymalnego wyduania karier sportowych
finansowanych ze rodkw publicznych czy mniejsza aktywno w poszukiwaniu wsparcia
z innych rde (z wykorzystaniem marketingu sportowego). W przypadku sportowcw
uprawiajcych sport zawodowo, majcych stay dochd z kontraktw sponsorskich
(klubowych), naley rozway rewizj zasad przyznawania pastwowych stypendiw. Dobr
praktyk w tym zakresie moe by np. przekazywanie czci stypendiw lub funduszu
stypendialnego na rzecz promocji i rozwoju sportu modzieowego lub sportu na poziomie
najbliszym obywatelowi.
Planuje si take dziaania zwizane z zapewnieniem wsparcia naukowo-badawczego
wybranych sportw, wspieranie organizacji istotnych imprez rangi midzynarodowej oraz
zapewnienie specjalistycznej bazy treningowej. Istotne bdzie przeprojektowanie organizacji
systemu szkolenia i finansowania, ktre w obecnej formie skutkuje zbytni eksploatacj
zawodnikw w wieku juniorskim.
123
Priorytet 4.1. Wzmocnienie roli polskich zwizkw sportowych jako podmiotw

odpowiadajcych kompleksowo za rozwj i popularyzacj dedykowanych sportw.
Elementem niezbdnym do prawidowego funkcjonowania systemu sportu wyczynowego
w Polsce s kompetentnie zarzdzane polskie zwizki sportowe. Jak wykazano w diagnozie,
aktualnie mona mie pewne zastrzeenia do jakoci zarzdzania w tych podmiotach,
ze szczeglnym uwzgldnieniem braku transparentnoci oraz niewystarczajcego poziomu
zarzdzania strategicznego. Planuje si, e dziaalno polskich zwizkw sportowych, jako
odbiorcw pomocy publicznej, powinna by ewaluowana w sposb zbliony do organizacji
poytku publicznego lub beneficjentw otrzymujcych dofinansowanie ze rodkw Unii
Europejskiej.
Jak wskazano w diagnozie, polskie zwizki sportowe s w zrnicowanej kondycji
finansowej, cz z nich wykazuje due zyski, lecz wiele wrcz przeciwnie. Dla wikszoci
podmiotw, rodki publiczne stanowi dominujc cz budetu. Wnioski z prowadzonych
przez Ministerstwo Sportu i Turystyki kontroli wskazuj, e regularnie prowadzone s
postpowania zwizane z nieprawidowociami w zwizku ze stanem prawnym lub kwestiami
organizacyjno-merytorycznymi.
Polskie zwizki sportowe musz rwnie charakteryzowa si wysokiej jakoci
kompetencjami w kluczowych kwestiach dla organizacji wspzawodnictwa sportowego,
takimi jak znajomo aktualnych przepisw sportowych oraz ich przestrzeganie, marketing
sportowy, wsppraca z mediami, prowadzenie baz danych, atwo w nawizaniu kontaktu
(np. za pomoc poczty elektronicznej) czy utrzymywanie relacji z midzynarodow federacj
sportow w jednym z oficjalnych jzykw. Naley dooy wszelkich stara, aby polskie
zwizki sportowe byy zarzdzane w sposb gospodarny, transparentny oraz kompetentny, co
przyczyni si do poprawny ich postrzegania zarwno przez opini publiczn, jak i rodowisko
sportowe.
Warto rwnie podkreli, e polskie zwizki sportowe powinny dy do caociowego
zarzdzania sportem, w ktrym organizuj wspzawodnictwo sportowe. Naley przez to
rozumie w szczeglnoci zarzdzanie wszystkimi dyscyplinami sportu, a take
uwzgldnianie sportu dzieci i modziey, sportu kobiet oraz osb niepenosprawnych.
Kierunek interwencji 4.1.1. Wzmocnienie roli polskich zwizkw sportowych jako
podmiotw odpowiedzialnych rwnie za upowszechnianie uprawiania sportu.
Dziaania polskich zwizkw sportowych s skoncentrowane na kadrze narodowej. Jest to
zrozumiae z punktu widzenia sposobu finansowania, w ktrym wyniki sportowe kadry
odgrywaj najwiksz rol. Z drugiej strony, takie podejcie jest krtkowzroczne i moe
skutkowa coraz mniejszym zainteresowaniem sportem w spoeczestwie, zarwno na
poziomie rekreacyjnym, jak i zawodowym.
Trzeba podkreli, e odpowiedzialno polskich zwizkw sportowych za upowszechnianie
danego sportu nie powinna by utosamiana jedynie z konkretnymi dziaaniami
124
ukierunkowanymi na upowszechnianie sportu, takimi jak organizacja imprez sportowych dla

osb niezrzeszonych w klubach sportowych czy programy popularyzatorskie. Istotn rol
w tym procesie powinny odgrywa dziaania o charakterze horyzontalnym, takie jak promocja
danego sportu w mediach i szkoach (w tym np. z wykorzystaniem sportowcw odnoszcych
sukcesy na poziomie seniorskim), dbao o wizerunek sportu i organizacji czy prowadzenie
strategicznej polityki upowszechniania sportu (np. organizacja zawodw popularyzacyjnych
przy okazji imprez rangi mistrzowskiej).
Naley odnotowa, e w kilku sportach188 realizowane s projekty majce na celu
popularyzacj danego sportu wrd modziey. Trzeba natomiast podkreli, e polskie
zwizki sportowe powinny wykazywa wiksze zainteresowanie rywalizacj osb dorosych
niezawodowo lub p-zawodowo uprawiajcych sport. Obecnie mona zaobserwowa, e
dynamiczny wzrost liczby uczestnikw imprez sportowych ukierunkowanych na masowe
uczestnictwo (np. lekkoatletycznych, kolarskich czy triathlonowych) nie znajduje
odzwierciedlenia w liczbie zawodnikw nalecych do klubw sportowych zrzeszonych
w odpowiednich polskich zwizkach sportowych. Co wicej, zdarza si, e imprezy
komercyjne s traktowane przez zwizki jako konkurencyjne, za prby wcielenia ich
w swoje struktury nie przynosz planowanych efektw.
Jak wykazano w diagnozie, system sprawozdawczy polskich zwizkw sportowych nie jest
w peni efektywny. W zwizku z powyszym, istnieje konieczno wprowadzenia takich
rozwiza, ktre zapewni, e kady zwizek sportowy bdzie posiada dane dot. aktualnej
liczby zawodnikw uczestniczcych we wspzawodnictwie sportowym w danym sporcie.
Polskie zwizki sportowe powinny by zobligowane do prowadzenia sprawnych systemw
licencyjnych, wprowadzajc je od nowa lub dostosowujc do potrzeb, eliminujc obecnie
wystpujce bdy utrudniajce okrelenie aktualnej liczby zawodnikw (np. jedna licencja
obejmujca okres ponad jednego roku/sezonu; brak integracji systemw licencyjnych
polskich i okrgowych zwizkw sportowych; brak wykrelania zawodnikw
nieodnawiajcych licencji). Ponadto naley zwrci uwag, e liczba zawodnikw
uprawiajcy dany sport w minimalny sposb wpywa na wysoko otrzymywanej dotacji ze
rodkw publicznych. Mona zatem podsumowa, e polskie zwizki sportowe powinny
zosta zarwno odpowiednio motywowane, jak i wsparte w zakresie posiadania niezbdnych
kwalifikacji organizacyjnych do prowadzenia dziaa ukierunkowanych na upowszechnianie
sportu.
Dobrym przykadem zintegrowanych dziaa skutkujcych promocj i upowszechnieniem
danego sportu moe by Brytyjski Zwizek Kolarski. Organizacja ta nie ogranicza si do
finansowania procesu treningowego kadry narodowej oraz koordynacji prowadzenia
wspzawodnictwa sportowego w swoim sporcie. Jej oferta skierowana jest do rnych grup
zawodowcw, pzawodowcw, amatorw oraz kibicw. Zwizek traktuje system licencyjny
jako narzdzie, ktre pokazuje skal jego oddziaywania, dziki czemu podnosi swj presti
188
Np. badminton, lekkoatletyka, kolarstwo, koszykwka, pika rczna, pika siatkowa.
125
oraz zwiksza szans na pozyskiwanie kolejnych sponsorw. Wykupienie licencji wie si

z wieloma udogodnieniami o charakterze organizacyjnym i finansowym, w zwizku z czym
jest atrakcyjn ofert dla osb uprawiajcych sport amatorsko. Zintegrowane dziaania,
obejmujce rwnie kwestie bezpieczestwa na drogach czy rwnouprawnienia, poparte
przemylanym podejciem do organizacji midzynarodowych imprez sportowych oraz
wsparciem sektora naukowo-badawczego, skutkuj bardziej przejrzystym przekazem
medialnym oraz wiksz konsolidacj rodowiska, co suy rozwojowi caego sportu,
zarwno w aspekcie wynikowym, jak i spoecznym.
stymulowanie procesu kompleksowej promocji danego sportu przez polskie zwizki
sportowe;
wprowadzenie wymogu prowadzenia rzetelnego systemu licencyjnego przez kady
zwizek sportowy;
integracja rodkw finansowych przekazywanych do polskich zwizkw sportowych
w miejsce niezintegrowanego finansowania pojedynczych zada, z uwzgldnieniem
w algorytmie przyznawanych rodkw duej wagi liczby zawodnikw zrzeszonych
w pzs.
Kierunek interwencji 4.1.2. Sport wyczynowy osb niepenosprawnych.
Zgodnie
z tendencjami
w organizacji
wspzawodnictwa
sportowego
osb
niepenosprawnych na poziomie midzynarodowym, sport osb niepenosprawnych jest
integrowany ze sportem osb penosprawnych. Kierunek tych dziaa jest spjny
z wytycznymi Midzynarodowego Komitetu Paraolimpijskiego189 dotyczcymi transformacji
i przekazania zarzadzania sportami pozostajcymi pod kierownictwem Komitetu do
niezalenych midzynarodowych federacji sportowych oraz specjalizacj i profesjonalizacj
sportu osb niepenosprawnych.
Aktualny system organizacji sportu osb niepenosprawnych w Polsce, charakteryzujcy si
dublowaniem zakresw dziaa w odniesieniu do sportw oraz grup niepenosprawnoci, jest
niespjny, co skutkuje mniejsz efektywnoci szkolenia zawodnikw oraz niepenym
wykorzystaniem integracyjnej roli sportu. W ocenie Ministerstwa Sportu i Turystyki, tylko
wsko wyspecjalizowane w danym sporcie polskie zwizki sportowe s w stanie zapewni
szkolenie na poziomie umoliwiajcym skuteczne uczestnictwo w midzynarodowym
wspzawodnictwie sportowym. Ponadto profesjonalizacja sportu osb niepenosprawnych
powoduje, i sytuacj podan w sporcie wyczynowym jest szkolenie sportowcw
niepenosprawnych w rodowisku zawodnikw penosprawnych, za zarwno ze wzgldw
sportowych, jak i spoecznych, nie jest wskazana izolacja tej grupy sportowcw w gronie
osb niepenosprawnych. Stworzenie spjnego systemu sportu osb penosprawnych
i niepenosprawnych bdzie wprowadzeniem w ycie zapisw ustawy o sporcie, ktra nie
189
IPC Handbook 2010, Section 1, Chapter 2.7. Sport governance

http://www.paralympic.org/the-ipc/handbook [dostp: padziernik 2014 r.]
and
management bylaw,
126
rnicuje sportu osb penosprawnych i niepenosprawnych, a take przewiduje dostp do

aktywnoci sportowej dla wszystkich i na rwnych zasadach.
stworzenie spjnego systemu sportu osb penosprawnych i niepenosprawnych
poprzez integracj struktur sportu osb niepenosprawnych w poszczeglnych
sportach (dyscyplinach) z odpowiednimi polskimi zwizkami sportowymi;
zapewnienie sportowcom niepenosprawnym optymalnych warunkw szkolenia
sportowego w zakresie przygotowa do udziau w letnich i zimowych igrzyskach
paraolimpijskich, igrzyskach guchych, mistrzostwach wiata i Europy.
Priorytet 4.2. Zapewnienie optymalnych warunkw dla rozwoju sportw o najwikszym
arenie midzynarodowej.
Na podstawie przejrzystych, obejmujcych wszystkie istotne aspekty sportu kryteriw
zostanie ustalona hierarchia sportw, ktra powinna mie decydujcy wpyw na przyznawanie
ewentualnego wsparcia publicznego w zakresie np. specjalistycznej infrastruktury
treningowej czy wsparcia naukowo-badawczego oraz dokonany podzia bezporednich
rodkw finansowych przeznaczanych na rozwj poszczeglnych sportw.
Sporty uznane za priorytetowe, majce najwikszy potencja w zakresie upowszechnienia
aktywnoci fizycznej lub promocji Polski na arenie midzynarodowej, a take gwarantujce
rzetelno zarzdzania i gospodarno wydatkowania rodkw finansowych przez
odpowiednie polskie zwizki sportowe, powinny mie zapewnione optymalne warunki do
rozwoju, przez co naley rozumie dostp wysoko wykwalifikowanej kadry szkoleniowej,
waciwe ukierunkowanie prowadzonych bada naukowych w obszarze sportu oraz
preferencyjno przy wsparciu inwestycji infrastrukturalnych.
Naley rwnie wspiera moliwo czenia kariery sportowej z edukacj lub prac, np.
poprzez sprzyjanie organizacji procesu treningowego w orodkach miejskich lub ich pobliu.
Ponadto sportowcy powinni rozwija swoj wiedz z zakresu marketingu sportowego, co
pomogoby im uniezaleni si od wsparcia ze rodkw publicznych, co mogoby z kolei
pozytywnie wpyn na popraw ich poziomu i wynikw sportowych.
Kierunek interwencji 4.2.1. Wsparcie procesu treningowego w sportach o najwikszym
arenie midzynarodowej.
Zapewnienie wsparcia procesu treningowego ma na celu osignicie sukcesw w sportach
o najwikszym potencjale w zakresie upowszechnienia aktywnoci fizycznej lub promocji
Polski na arenie midzynarodowej. Przyjmujc aspekty promocyjne sportu wyczynowego
jako gwn przyczyn jego systemowego wsparcia w ramach polityki publicznej, naley nie
tylko szczegowo okreli sporty priorytetowo objte wsparciem, lecz rwnie wskaza
imprezy docelowe do osigania najlepszych wynikw sportowych, take w oparciu
127
o si medialn tych imprez. Jest to odejcie od dotychczasowej polityki ukierunkowanej na

ilo medali, stymulujcej koncentracj na niszowych sportach, dyscyplinach lub
poszczeglnych konkurencjach na korzy jakoci sukcesw osigni w globalnie
popularnych dyscyplinach, na najwikszych imprezach sportowych. Takie podejcie bdzie
wymaga prowadzenia zintegrowanych, systematycznych dziaa na rzecz rozwoju caego
sportu, zarwno w aspekcie wyczynowym, jak i powszechnym.
W zwizku z powyszym, system pastwowych stypendiw sportowych powinien zosta
odpowiednio zmodyfikowany. Aktualnie, stypendium sportowe mona otrzyma za wyniki
sportowe osigane wycznie na igrzyskach olimpijskich, paraolimpijskich, guchych,
mistrzostwach wiata oraz mistrzostwach Europy. S one rnicowane pod wzgldem
wysokoci, uwzgldniajc fakt, e s sporty190, w ktrych np. mistrzostwa Europy s zwykle
sabiej obsadzone lub tradycyjnie bior w nich udzia zawodnicy spoza pierwszej kadry
narodowej lub czonkowie modzieowej kadry narodowej. Z drugiej strony, imprezy
wysokiej rangi, majce due walory promocyjne oraz wymagajce wysokiej klasy sportowej,
np. Puchary wiata w wikszoci sportw zimowych, nie s uznawane za podstaw
do przyznania stypendiw. Rodzi to sytuacj by moe niepodan, w ktrej zdarza si,
e polscy zawodnicy celowo przygotowuj si do sabiej obsadzonych zawodw, aby
zmaksymalizowa swoje szanse na przeduenie zawodowej, finansowanej ze rodkw
publicznych, kariery sportowej. Starty w takich imprezach odbywaj si nierzadko kosztem
moliwoci rywalizacji z czowk wiatow w zawodach powszechnie uwaanych
za imprezy wyszej rangi. Naley jednak podkreli trudnoci ze zdefiniowaniem poziomu
sportowego poszczeglnych zawodw pucharowych, natomiast warte rozwaenia jest
rozpatrywanie klasyfikacji generalnych cyklw w przypadku braku zawodw rangi
mistrzostw wiata lub Europy w danym roku.
Warto rwnie zaznaczy, e Polska jest jednym z niewielu krajw, ktra wysya
zawodowych sportowcw na zawody sektorowe akademickie czy wojskowe. Skutkuje to
kuriozaln sytuacj, w ktrej polscy zawodnicy rywalizuj z pprofesjonalistami z krajw
Europy Zachodniej. W zwizku z powyszym, istnieje dua potrzeba uporzdkowania
systemu finansowania procesu treningowego ze rodkw publicznych, ze szczeglnym
uwzgldnieniem wyeliminowania wielokrotnego finansowania zawodnika z rnych
rde191. Rozgrywki sektorowe akademickie, wojskowe, ludowe i inne powinny by
traktowane jako dodatkowe i co do zasady, przeznaczone dla osb rzeczywicie
wywodzcych si z danych rodowisk.
Naley podkreli, e dobr praktyk, stosowan zarwno w Polsce, jak i w innych krajach
odnoszcych sukcesy w sporcie wyczynowym, jest indywidualny tok treningowo-startowy dla
najwybitniejszych sportowcw. Zawodnicy skupieni w Klubie Polska maj zapewnione
optymalne warunki przygotowa do najwaniejszych startw w sezonie i regularnie
potwierdzaj swoj klas sportow.
190
191
Np. biathlon, kolarstwo.

Ze rodkw ministra waciwego do spraw kultury fizycznej oraz innych ministrw.
128

wsparcie procesu treningowego w sportach o najwikszym potencjale w zakresie
midzynarodowej, ukierunkowane na osiganie sukcesw na imprezach
o najwikszych walorach promocyjnych;
wsparcie indywidualnego toku przygotowa dla najwybitniejszych sportowcw;
wprowadzenie systemu stypendialnego w sporcie modzieowym, wspierajcego
wybitne jednostki niezalenie od biecej oceny wynikowej;
uwzgldnienie w systemie stypendialnym zrnicowania wysokoci ze wzgldu na
rang poszczeglnych imprez sportowych w danym sporcie;
uspjnienie systemw finansowania procesu treningowego ze rde publicznych;
rewizja zasad uczestnictwa czonkw kadry narodowej w sektorowych zawodach
sportowych, z uwzgldnieniem zasadnoci finansowania ich uczestnictwa i treningu
w ramach krajowej polityki sportowej.
Kierunek interwencji 4.2.2. Wsparcie systemu szkolenia w sporcie modzieowym
sprzyjajcego osiganiu najlepszych wynikw w kategoriach seniorskich.
Jednym z najwikszych zdiagnozowanych wyzwa w obszarze sportu wyczynowego jest
reorganizacja sportu modzieowego. Co do zasady, sportowi modzieowemu mona
przypisa dwie funkcje, ktre wymagaj odmiennego traktowania. Przyjmujc, e gwnym
zadaniem sportu modzieowego jest aktywizacja dzieci i modziey oraz zapewnienie
im oferty prowadzenia treningu oraz uczestniczenia w rywalizacji sportowej, sport
modzieowy powinien by traktowany jako element polityki wychowawczej, a tym samym
jego finansowanie powinno by uniezalenione od wynikw sportowych. Celem powinno by
jak najszersze wczenie modziey do sportu i utrzymanie w nim przez cae ycie.
Z drugiej strony, sport modzieowy, szczeglnie od kategorii junior (przewanie 17-18 lat)
ma wszelkie znamiona sportu wyczynowego, ze szczeglnym uwzgldnieniem uczestnictwa
w midzynarodowym wspzawodnictwie sportowym. Niestety, analizy historyczne
wskazuj, e zawodnicy osigajcy sukcesy w kategoriach juniorskich i modzieowych
rzadko odnosz sukcesy w kategorii seniorw, co moe wiadczy o niewaciwym
ukierunkowaniu procesu treningowego nastawieniu na szybkie osignicie celu, braku
dugofalowego planu kariery oraz nadmiernej eksploatacji zawodnika. Sprzyja to rwnie
dokonywaniu selekcji zawodnikw w oparciu o moliwoci szybkiego osignicia sukcesw,
co negatywnie odbija si na moliwoci kontynuacji kariery sportowej zawodnikw pno
dorastajcych.
Ponadto zauwaalny jest znaczny ubytek zawodnikw wyrastajcych z wieku juniora, ktrych
utrzymaniem kluby przestaj by zainteresowane. Wszystko to wskazuje na brak synergii
midzy sportem modzieowym a sportem seniorskim, utrwalonym przez bdny system
motywacji finansowej. Aktualnie system finansowania sportu modzieowego jest
uzaleniony od wynikw sportowych w odpowiednich kategoriach wiekowych. Skutkuje to
129
negatywn tendencj denia do krtkofalowych sukcesw w kategoriach modzieowych,

z pominiciem lub marginalizacj perspektywy dugofalowej.
reorganizacja systemu sportu modzieowego i ukierunkowanie jego dziaalnoci na
osiganie docelowych wynikw w sporcie seniorskim;
uspjnienie zasad przekazywania rodkw finansowych do polskich zwizkw
sportowych z uwzgldnieniem sportu modzieowego;
uniezalenienie wysokoci przyznawanych rodkw finansowych wycznie od
wynikw sportowych osiganych w kategoriach modzieowych i juniorskich;
wsparcie procesu treningowego w systemie sportu modzieowego w sportach
o najwikszym potencjale w zakresie upowszechnienia aktywnoci fizycznej lub
promocji Polski na arenie midzynarodowej, ukierunkowane na osiganie sukcesw
w kategorii seniorw.
Kierunek interwencji
medycznego.
4.2.3.
Zapewnienie
wsparcia
naukowo-badawczego
oraz
Jednym z istotnych elementw procesu treningowego powinno by zapewnienie niezbdnego

wsparcia ze strony sektora naukowo-badawczego. Na poziomie midzynarodowej rywalizacji
sportowej, wsparcie naukowo-badawcze moe by czynnikiem decydujcym o wypracowaniu
przewagi konkurencyjnej, a w konsekwencji decydowa o sukcesie lub porace.
Odpowiednie wsparcie medyczne kadr narodowych jest rwnie czynnikiem niezbdnym do
bezpiecznego uprawiania sportu na poziomie wyczynowym.
Mona zaobserwowa, e w Polsce poziom wsppracy midzy podmiotami
odpowiadajcymi za szkolenie polskimi zwizkami sportowymi a instytucjami naukowobadawczymi jest niszy ni w krajach odnoszcych wiksze sukcesy sportowe, gdzie taka
wsppraca jest ju standardem. Z drugiej strony, naley odnotowa wzrost zainteresowania
tego typu dziaaniami, w szczeglnoci w zakresie bada diagnostycznych. Planuje si
wzmocnienie motywacji polskich zwizkw sportowych do podejmowania, nastawionej na
dugoterminowy rozwj danego sportu, wsppracy z instytucjami sektora naukowobadawczego w obszarze sportu. Badania te powinny kompleksowo obejmowa obszary
zainteresowania od diagnostyki, poprzez optymalizacj procesu treningowego, a po
badanie zawodnikw i reakcji ich organizmw w warunkach startowych. Wskazane jest aby
umoliwi przeprowadzanie tego typu bada bez koniecznoci przerywania procesu
treningowego.
wsparcie dziaalnoci badawczo-rozwojowej o charakterze wdroeniowym oraz
dziaa diagnostycznych w sporcie wyczynowym na rzecz sportw o najwikszym
arenie midzynarodowej;
130
wypracowanie mechanizmw motywujcych polskie zwizki sportowe do

podejmowania wsppracy z instytucjami naukowo-badawczymi w obszarze sportu;
wsparcie instytucji naukowo-badawczych w obszarze sportu w zakresie infrastruktury
oraz sprztu niezbdnego do prowadzenia bada;
wsparcie medyczne kadr narodowych polskich zwizkw sportowych.
Kierunek interwencji 4.2.4. Zapewnienie specjalistycznej bazy treningowej.

Specjalistyczna baza treningowa jest niezbdnym komponentem zapewnienia optymalnych
warunkw do prowadzenia procesu treningowego. Ministerstwo Sportu i Turystyki regularnie
realizuje programy infrastrukturalne dedykowane dofinansowywaniu zada inwestycyjnych
na potrzeby sportu wyczynowego. Katalog dziaa obejmuje zarwno budow nowych
obiektw, jak i remont oraz modernizacj istniejcej infrastruktury.
Priorytetowe wsparcie powinny otrzymywa obiekty suce sportom o najwikszym
potencjale w zakresie upowszechnienia aktywnoci fizycznej lub promocji Polski na arenie
midzynarodowej. Naley jednak pamita rwnie o innych aspektach inwestycji
dugofalowych planach zarzdzania obiektem oraz jego realnym wykorzystaniu. Jest sytuacj
podan, aby wikszo infrastruktury sportowej na potrzeby sportu wyczynowego
powstawaa w miejscach umoliwiajcych godzenie procesu treningowego z nauk lub prac
zawodow.
Kwesti wymagajc systemowego rozwizania jest okrelenie funkcji Centralnego Orodka
Sportu (COS), ktry w chwili obecnej dziaa w formule prawnej instytucji gospodarki
budetowej. W skad COS wchodzi 6 Orodkw Przygotowa Olimpijskich pooonych na
terenie caego kraju tj. w: Spale, Wadysawowie, Zakopanem, Waczu, Szczyrku i Giycku.
Aktualnie COS prbuje czy ukierunkowanie na procesy treningowe zawodowych
sportowcw z dziaalnoci komercyjn. Mona jednak dostrzec, e cz infrastruktury
sportowej jest rzadziej wykorzystywana (mimo motywowania polskich zwizkw sportowych
do korzystania z oferty COS) przy okazji organizacji zgrupowa. Naley zatem odpowiedzie
na pytanie, czy wszystkie aktualne Orodki Przygotowa Olimpijskich s dalej potrzebne
polskim zawodnikom przygotowujcym si do najwaniejszych imprez sportowych oraz jak
optymalnie przygotowa ich ofert. Naley przy tym pamita, e w przypadku niektrych
sportw w Polsce brak jest specjalistycznej infrastruktury lub specyficznych warunkw
treningowych, tote nierzadko organizacja procesu treningowego zagranic jest rozwizaniem
najbardziej gospodarnym i skutecznym. Niezbdne jest zatem dokonanie analizy
ekonomicznej zasad funkcjonowania kadego z obecnych orodkw COS.
Majc na uwadze konieczno zapewnienia wsparcia naukowo-medycznego w trakcie
caorocznego procesu treningowego oraz wymogi kariery dwutorowej, zasadne wydaje si
takie dostosowanie orodkw COS, aby stanowiy nowoczesn baz treningow
umoliwiajc modym sportowcom czenie kariery sportowej z edukacj, prac oraz
prowadzeniem aktywnego ycia spoecznego. Ponadto sytuacj podan jest umoliwienie
w COS przeprowadzania bada diagnostycznych na miejscu. Alternatyw jest rozwj procesu
131
szkolenia w oparciu o infrastruktur sportow uczelni, ktre prowadz dziaalno naukow

w dziedzinie nauk o kulturze fizycznej. Ich niewtpliwym atutem jest posiadanie niezbdnego
zaplecza naukowego oraz pooenie w duych aglomeracjach miejskich.
wsparcie budowy, przebudowy oraz modernizacji obiektw sportowych na potrzeby

sportu
wyczynowego
w sportach
o najwikszym
potencjale
w zakresie
midzynarodowej;
uspjnienie priorytetw wsparcia inwestycji sportowych z oglnymi kryteriami
wspierania poszczeglnych sportw;
okrelenie zadowalajcego poziomu specjalistycznej infrastruktury treningowej na
potrzeby rozwoju sportw na poziomie wyczynowym;
opracowanie strategicznego planu dalszego zarzdzania Centralnym Orodkiem
Sportu okrelajcego m.in. docelow liczb orodkw przygotowa olimpijskich,
funkcj oraz ofert, z uwzgldnieniem zdefiniowanych sportw priorytetowych.
Kierunek interwencji 4.2.5. Wsparcie rozwiza sucych godzeniu ycia zawodowego

lub nauki z karier sportow.
Sportowcy uprawiajcy sport na poziomie wyczynowym napotykaj czsto problemy
zwizane z czeniem specjalistycznego treningu z edukacj lub prac. Kariera sportowa
wymaga od sportowca powicenia duej iloci czasu, czsto spdzanego poza domem,
w warunkach wzgldnej izolacji, co rwnie negatywnie wpywa na ycie osobiste
i spoeczne zawodnikw. Niestety, zarwno podmioty sektora sportowego, jak i instytucje
systemu edukacji oraz rynku pracy czsto nie s przygotowane do wsparcia zawodnika
w czeniu kariery sportowej z edukacj lub prac. Niejednokrotnie skutkuje to koniecznoci
wyboru przez zawodnika wycznie jednej cieki kariery.
Zagadnienie tzw. kariery dwutorowej jest przedmiotem zainteresowania Komisji
Europejskiej. Wytyczne UE192 wskazuj na dwa gwne problemy do rozwizania: brak
dugofalowej wsppracy pomidzy sektorem sportu i edukacji lub rynku pracy oraz brak
odpowiednich regulacji prawnych lub polityki w tym obszarze. Szczeglnie istotnym
aspektem dziaa w zakresie tzw. kariery dwutorowej jest uwiadamianie sportowcw
o ograniczonym horyzoncie czasowym ich kariery sportowej, a tym samym koniecznoci
planowania dalszego, pozasportowego ycia zawodowego.
upowszechnianie idei koniecznoci realizowania rwnolegych karier sportowej oraz
zawodowej;
192
Konkluzje Rady UE i przedstawicieli rzdw pastw czonkowskich zebranych w Radzie w sprawie

dwutorowych karier sportowcw (2013/C 168/04), Bruksela 2013 r.
132
wsparcie dostpu sportowcw do poradnictwa z zakresu planowania rwnolegle

cieki edukacyjnej oraz kariery zawodowej;
wsparcie dziaa z zakresu umoliwienia godzenia procesu treningowego z edukacja
lub prac;
promocja byych sportowcw jako posiadajcych cechy dobrych pracownikw,
z uwzgldnieniem walorw ksztatowanych przez wieloletnie uprawianie sportu
(zadaniowo, zaangaowanie, wytrwao, odporno na stres, konsekwencja
w deniu do celu, dyscyplina).
Kierunek interwencji 4.2.6. Zapewnianie warunkw dla godzenia edukacji i kariery

sportowej dzieci i modziey.
Modzie szczeglnie zainteresowana sportem oraz wykazujca predyspozycje do przyszego
uprawiania sportu na poziomie wyczynowym moe korzysta ze szczeglnych form edukacji
szkolnej klas sportowych lub szk mistrzostwa sportowego. Istot tego typu rozwiza
organizacyjnych jest umoliwienie prowadzenia systematycznego procesu treningowego
(zwikszona liczba zaj wychowania fizycznego) bez szkody dla edukacji (zgodnej
z podstaw programow Ministerstwa Edukacji Narodowej). Istotnym komponentem
nauczania w klasach sportowych oraz w szczeglnoci w szkoach mistrzostwa sportowego
powinno by rwnie prowadzenie zaj przygotowujcych przyszych sportowcw
do prowadzenia tzw. kariery dwutorowej alternatywnej kariery zawodowej, ktr bd
mogli podj po zakoczeniu (czsto przedwczesnym) kariery sportowej.
nadzr nad realizacj programu szkolenia sportowego w szkoach mistrzostwa
sportowego;
promocja wiedzy z zakresu konceptu kariery dwutorowej w szkoach mistrzostwa
sportowego.
Priorytet 4.3. Wsparcie wykorzystania sportw o najwikszym potencjale w zakresie
upowszechnienia aktywnoci fizycznej lub promocji Polski na arenie midzynarodowej
poprzez organizacj imprez sportowych rangi midzynarodowej.
Organizacja imprez sportowych rangi midzynarodowej jest bardzo dobr metod
popularyzacji sportu, a przy okazji moe nie za sob wiele dodatkowych korzyci.
Wielkie wydarzenia sportowe to nie tylko sportowe emocje podczas samej imprezy. Efekty
organizacji mistrzostw wiata czy Europy bardzo czsto wykraczaj poza obszar sportu.
Do najwaniejszych aspektw naley zaliczy inwestycje w infrastruktur nie tylko
t sportow, lecz rwnie transportow (drogi, dworce, lotniska). Prowadzone inwestycje
przyczyniaj si do podniesienia jakoci przestrzeni. Tworzone s nowe, atrakcyjne tereny na
mapach miast, czsto w miejsce obszarw zdegradowanych (czego wietnym przykadem jest
likwidacja targowiska na nieuywanym Stadionie Dziesiciolecia w Warszawie i budowa
nowoczesnego Stadionu Narodowego, ktry sta si jedn z wizytwek miasta). Wielkie
imprezy sportowe to rwnie pobudzenie gospodarki zarwno w bezporednim zwizku
133
z organizacj, jak i dugofalowy wzrost atrakcyjnoci turystycznej, co moe wspomaga

powstawanie kolejnych miejsc pracy. Na koniec, cho jest to aspekt nie do przecenienia,
naley rwnie wspomnie o budowie kapitau spoecznego skupienia si spoecznoci
lokalnej wok wydarzenia sportowego, rosncego poczucia dumy i tosamoci, take nauki
i nowych dowiadcze wyniesionych z midzykulturowych kontaktw.
W ostatnich latach Polska bya gospodarzem wielu istotnych imprez sportowych rangi
midzynarodowej, ktre okazay si wizerunkowymi sukcesami. Finaowy turniej pikarskich
Mistrzostw Europy UEFA EURO 2012 czy Mistrzostwa wiata w Siatkwce Mczyzn
w 2014 r. zebray wietne recenzje wrd uczestnikw i widzw, a cykliczne imprezy takie
jak Tour de Pologne czy Puchar wiata w skokach narciarskich regularnie wzbudzaj due
zainteresowanie. Wskazane byoby podkrelenie efektu synergii oraz wzmocnienie przekazu
promocyjnego midzynarodowych imprez sportowych rangi mistrzowskiej organizowanych
w Polsce wzorem programu Gold Event Series w Wielkiej Brytanii193, ktry jest wieloletni
strategi pozyskiwania praw do organizacji wielkich imprez sportowych oraz
wykorzystywania ich dziedzictwa. Spjny przekaz informacyjny zwiksza rozpoznawalno
oraz podwysza rang, w szczeglnoci imprez w sportach o mniejszej popularnoci lub
niszej rangi.
Kierunek interwencji 4.3.1. Zapewnienie niezbdnej infrastruktury sportowowidowiskowej na potrzeby organizacji midzynarodowych lub oglnokrajowych imprez
sportowych.
Jak wykazano w diagnozie, dziki inwestycjom zrealizowanym w ostatnich latach, Polska
moe si pochwali posiadaniem obiektw sportowych niezbdnych do przeprowadzenia
midzynarodowych imprez rangi mistrzowskiej w wikszoci sportw olimpijskich. Istotne
jest dalsze modernizowanie kluczowych dla polskiego sportu obiektw, tak aby zapewni
moliwo ich wykorzystania na potrzeby organizacji krajowych i midzynarodowych imprez
sportowych.
Naley dooy wszelkich stara, aby wesprze inwestycje, ktre umoliwi lub zwiksz
szanse Polski na organizacj kolejnych wielkich imprez sportowych, traktujc priorytetowo
sporty o najwikszym potencjale w zakresie upowszechnienia aktywnoci fizycznej lub
promocji Polski na arenie midzynarodowej. Kada inwestycja wsparta ze rodkw
publicznych powinna by przedmiotem analizy w zakresie przyszego wykorzystania oraz
zarzdzania obiektem. Wsparcie dla obiektw sportowo-widowiskowych o znaczeniu
regionalnym powinno by udzielane pod warunkiem dominacji wykorzystania obiektu na cele
sportowe wobec komercyjnych.
193
Portal UK Sport, podmiotu odpowiedzialnego za wsparcie i promocj sportu w Wielkiej Brytanii,

https://www.uksport.gov.uk/pages/gold-events-series/ [dostp: stycze 2015 r.].
134
wsparcie budowy, przebudowy oraz modernizacji obiektw sportowych na potrzeby

sportu
wyczynowego
w sportach
o najwikszym
potencjale
w zakresie
midzynarodowej;
uspjnienie priorytetyzacji wsparcia inwestycji sportowych z oglnymi kryteriami
wspierania poszczeglnych sportw;
uspjnienie dugofalowego planu wsparcia inwestycji sportowych z dugoterminowym
planem ubiegania si o midzynarodowe imprezy rangi mistrzowskiej.
Kierunek interwencji 4.3.2. Wspieranie organizacji imprez rangi midzynarodowej.

Dugofalowe dziaania ukierunkowane na pozyskiwanie praw do organizacji wielkich
wydarze sportowych s jednym z najlepszych sposobw na promocj Polski na wiecie,
a take podnoszenie poziomu polskiego sportu poprzez zapewnienie moliwoci rywalizacji
z czoowymi sportowcami z caego wiata. Warto pamita, e plan ubiegania si o prawo
organizacji imprez mistrzowskich lub innych prestiowych imprez w danym sporcie powinien
odpowiada priorytetyzacji sportw opartej m.in. na ich potencjale w zakresie
upowszechnienia aktywnoci fizycznej lub promocji Polski na arenie midzynarodowej. Przy
organizacji wielkich imprez sportowych duy nacisk naley pooy na efektywno oraz
gospodarno wydatkowania rodkw. Aby odnie jak najwicej korzyci zwizanych
z takim wydarzeniem, naley z wyprzedzeniem planowa wykorzystanie jego dziedzictwa
w celu odniesieniu efektw w wielu obszarach spoeczno-ekonomicznych.
Naley rwnie rozway objcie wsparciem lub wykorzystaniem w przekazie promocyjnym
najwikszych polskich imprez sportowych skierowanych do amatorw lub czcych
rywalizacj sportowcw wyczynowych oraz nastawionych na masowe uczestnictwo. Imprezy
takie jak masowe biegi (np. maratony), wycigi kolarskie czy biegi narciarskie, przy
osigniciu odpowiedniego poziomu organizacyjnego oraz rozpoznawalnoci, mog rwnie
sta si wietn wizytwk Polski oraz suy jej promocji. Fakt, e imprezy te nastawione s
na masowe uczestnictwo, sprawia, e tego typu wydarzenia mog rwnie istotnie wpywa
na oywienie turystyczno-gospodarcze na poziomie lokalnym.
stworzenie dugofalowego planu ubiegania si o midzynarodowe imprezy rangi
mistrzowskiej, spjnego z oglnymi kryteriami wspierania poszczeglnych sportw;
stworzenie i promocja marki organizacji istotnych imprez sportowych rozgrywanych
w Polsce;
okrelenie oglnych zasad wsparcia ubiegania si przez Polsk o organizacj imprez
sportowych rangi midzynarodowej;
wykorzystanie w przekazie promocyjnym najwikszych rozgrywanych w Polsce
midzynarodowych imprez sportowych ukierunkowanych na masowe uczestnictwo.
135
4. SYSTEM WDRAANIA I MONITOROWANIA REALIZACJI CELW

Zakada si realizacj zapisw PRS 2020 w ramach zada wasnych organw administracji
centralnej, z Ministrem Sportu i Turystyki na czele, administracji samorzdowej, organizacji
pozarzdowych oraz podmiotw gospodarczych. Organem odpowiedzialnym za koordynacj
realizacji zapisw PRS 2020 jest minister waciwy do spraw kultury fizycznej.
PRS 2020 naley zatem traktowa jako dokument o charakterze horyzontalnym
i wielosektorowym, nie ograniczajcym si wycznie do dziaa ministra waciwego do
spraw kultury fizycznej. W jego realizacj, wedug swoich kompetencji oraz posiadanych
rodkw budetowych, bd zaangaowane inne podmioty, ze szczeglnym uwzgldnieniem
ministra waciwego do spraw budownictwa, lokalnego planowania i zagospodarowania
przestrzennego oraz mieszkalnictwa (priorytet 1.2., kierunek interwencji 1.4.1.), ministra
waciwego do spraw nauki (kierunek interwencji 4.2.3.), ministra waciwego do spraw
owiaty i wychowania (priorytety 1.1. oraz 3.5., kierunek interwencji 4.2.6.), ministra
waciwego do spraw pracy (priorytet 1.2, kierunki interwencji 1.4.1. oraz 4.2.5.), ministra
waciwego do spraw rozwoju regionalnego (priorytet 1.2, kierunki interwencji 1.4.1. oraz
2.1.2.), ministra waciwego do spraw szkolnictwa wyszego (priorytet 3.5., kierunki
interwencji 4.2.3. oraz 4.2.5.), ministra waciwego do spraw transportu (kierunek interwencji
1.4.1.), ministra waciwego do spraw turystyki (kierunek interwencji 1.4.2.), ministra
waciwego do spraw zabezpieczenia spoecznego (priorytety 1.3., 2.1., 2.3.), ministra
waciwego do spraw wewntrznych (kierunki interwencji 2.2.1.-2.2.4.), ministra waciwego
do spraw zdrowia (cel szczegowy 1, kierunek interwencji 4.2.3.). PRS 2020 ma by rwnie
inspiracj oraz wyznacznikiem podanych kierunkw interwencji na poziomie regionalnym
i lokalnym w zakresie zada lecych w kompetencjach jst, natomiast nie bdzie on stanowi
podstawy do ubiegania si przez te jednostki o dodatkowe rodki finansowe.
Ze wzgldu na specyfik obszaru interwencji, PRS 2020 nie okrela szczeglnego ujcia
terytorialnego w ramach zaprojektowanych celw, priorytetw i kierunkw interwencji.
W dokumencie nie zostay wyznaczone, wyszczeglnione enumeratywnie, regiony, dla
ktrych przewidziano preferencje w zakresie podejmowania interwencji, natomiast wskazano
funkcjonalne cechy obszarw wymagajcych szczeglnego wsparcia w niektrych zakresach
tematycznych.
PRS 2020 jest dokumentem bazowym wyznaczajcym ramowe cele, priorytety i kierunki
interwencji w obszarze sportu. Dokumentem okrelajcym sposb realizacji poszczeglnych
kierunkw interwencji bdzie Dokument Implementacyjny PRS 2020 (dalej: DI PRS 2020),
stanowicy katalog narzdzi sucych realizacji celw PRS 2020, wraz z podmiotami
odpowiedzialnymi za ich koordynacj oraz realizacj. Zostanie rwnie okrelony czas
realizacji, a take wartoci bazowe i docelowe miernikw realizacji poszczeglnych narzdzi.
DI PRS bdzie opracowywany i przyjmowany przez ministra waciwego do spraw kultury
fizycznej, po uprzedniej konsultacji z podmiotami odpowiedzialnymi za realizacj celw PRS
2020. Zakada si moliwo aktualizacji DI PRS 2020. Aby zmniejszy obcienia procesem
sprawozdawczym, rozwaa si poczenie procesu sprawozdawczoci z realizacji narzdzi
136
zapisanych w DI PRS oraz programowania narzdzi do realizacji na kolejny rok. Alternatyw

dla takiego rozwizania bd odrbne roczne plany realizacji.
System monitorowania realizacji PRS 2020 bdzie prowadzony dwutorowo. Na poziomie
strategicznym, monitorowanie realizacji PRS 2020 bdzie oparte na wskanikach realizacji,
ktre znajduj si w tabeli X. Strategiczne wskaniki realizacji PRS 2020 co do zasady maj
charakter wskanikw oddziaywania lub rezultatu. Na poziomie operacyjnym, wskaniki
monitorowania poszczeglnych narzdzi realizacji w ramach PRS 2020 bd zapisane
w dokumencie towarzyszcym DI PRS 2020. Narzdzia, ktre zostan zapisane w DI PRS
2020, bd miay okrelony budet, podmiot odpowiedzialny za ich realizacj oraz warto
docelow realizacji wskanika o charakterze wskanika produktu. Bd si one mogy
odnosi do wicej ni 1 priorytetu/kierunku interwencji zapisanego w PRS 2020.
Nie przewiduje si przygotowywania rocznych sprawozda z realizacji PRS 2020
o charakterze opisowym. Sprawozdawczo z rocznego wykonania narzdzi zapisanych
w DI PRS 2020 bdzie zawiera nastpujce informacje: osignit warto wskanika
realizacji narzdzi, wysoko wydatkowanych rodkw finansowych oraz syntetyczn
(maksymalnie 3 zdania) charakterystyk prowadzonych dziaa. Zgromadzone informacje
bd prezentowane w formie corocznie aktualizowanej tabeli obejmujcej wszystkie
narzdzia realizowane w ramach PRS 2020. Przedmiotowa tabela, wraz z corocznie
aktualizowan tabel strategicznych wskanikw monitorowania realizacji PRS 2020, bdzie
przedkadana przez ministra waciwego do spraw kultury fizycznej Prezesowi Rady
Ministrw lub wyznaczonemu przez niego ministrowi do koca I kwartau kadego roku.
Pierwsze sprawozdanie, obejmujce okres od przyjcia PRS 2020 przez Rad Ministrw do
koca 2016 r., planowane jest do przedoenia w I kwartale 2017 r.
Organem odpowiedzialnym za koordynacj procesu sprawozdawczego z realizacji narzdzi
zapisanych w DI PRS 2020 jest minister waciwy do spraw kultury fizycznej. Obowizkiem
przekazywania danych do rocznych sprawozda z wykonania DI PRS 2020 zostan objte
wszystkie podmioty realizujce narzdzia zapisane w DI PRS 2020, w tym w szczeglnoci
ministrowie wg waciwoci. Nie zakada si sprawozdawczoci przez jst.
Do monitorowania realizacji dokumentu zobowizana jest komrka organizacyjna
odpowiadajca za monitorowanie wdraania dokumentw strategiczno-planistycznych
z zakresu zada ministra waciwego do spraw kultury fizycznej w obszarze sportu.
137
Tabela 16: Strategiczne wskaniki realizacji PRS 2020

Warto
Warto
bazowa
rdo
Dostpno
Lp.
Nazwa wskanika
docelowa
Jednostka
(rok
danych
danych
(2020 r.)
bazowy)
WIZJA: AKTYWNE I ZDROWE SPOECZESTWO
Przecitne trwanie ycia
62,9
1
64,0
lata
Eurostat
roczna
w zdrowiu194 kobiet
(2012 r.)
Przecitne trwanie
59,2
2
60,5
lata
Eurostat
roczna
w zdrowiu195 mczyzn
(2012 r.)
CEL GWNY:
TWORZENIE WARUNKW DLA ROZWOJU SPORTU ORAZ PROMOCJA AKTYWNOCI FIZYCZNEJ
POZYTYWNIE WPYWAJCEJ NA ZDROWIE
Odsetek Polakw w wieku
15-69 lat podejmujcych
Ministerstwo
18,5
3
aktywno fizyczn196
22
%
Sportu i
roczna
(2014 r.)
w wymiarze zgodnym
Turystyki197
z wytycznymi WHO
Odsetek Polakw, ktrzy
obliczenia
nigdy nie uprawiaj sportu
123,8
wasne na
4
100
kilkuletnia
w stosunku do redniej UE-28 (2013 r.)
podstawie:
(UE-28=100)
Eurobarometr
Odsetek Polakw, ktrzy nie
obliczenia
podejmuj pozasportowej
116,6
wasne na
5
aktywnoci fizycznej w
100
kilkuletnia
(2013 r.)
podstawie:
stosunku do redniej UE-28
Eurobarometr
(UE-28=100)
Odsetek Polakw nie
deklarujcych
54,1
6
uczestnictwa198 w zajciach
46
%
GUS200
kilkuletnia
(2012 r.)
sportowych lub rekreacji
ruchowej199
Ministerstwo
Relacja PKB sportu do
2,23
7
2,5
%
Sportu i
Kilkuletnia
cakowitego PKB Polski
(2008 r.)
Turystyki201
Relacja zatrudnienia w sporcie
Ministerstwo
do cakowitej liczby
2,1
8
2,3
%
Sportu i
Kilkuletnia
pracujcych w gospodarce
(2008 r.)
Turystyki202
narodowej w Polsce
CEL SZCZEGOWY 1:
ZAPEWNIENIE WARUNKW I OFERTY DLA POWSZECHNEGO PODEJMOWANIA AKTYWNOCI
FIZYCZNEJ NA KADYM ETAPIE YCIA
Aktywno fizyczna dzieci i modziey
Odsetek dzieci i modziey
21,5
Badania
9
27
%
kilkuletnia
w wieku 11-17 lat
(2013 r.)
HBSC204 lub
194
W dniu narodzin (healthy life years at birth); przecitne trwanie ycia oznacza oczekiwan dugo ycia.
Ibidem.
196
W czasie wolnym.
197
Warto bazowa na podstawie: Badanie aktywnoci fizycznej Polakw, GfK Polonia dla Ministerstwa Sportu
i Turystyki, kwiecie oraz padziernik 2014 r. Przytoczone dane s urednionymi wynikami uzyskanymi
w dwch falach badania. Badanie jest badaniem ankietowym, opartym na deklaracjach osb badanych
198
Regularne lub sporadyczne.
199
W czasie wolnym.
200
Publikacja Uczestnictwo Polakw w sporcie i rekreacji ruchowej.
201
Wartoc bazowa na podstawie: Rachunek Satelitarny Sportu dla Polski za 2008 rok, Warszawa 2013 r., raport
wykonany na zlecenie Ministerstwa Sportu i Turystyki.
202
Ibidem.
195
138
10
11
12
13
14
15
podejmujcych aktywno
fizyczn203 w wymiarze
zgodnym z wytycznymi WHO
Odsetek dziewczt w wieku
aktywno fizyczn206
w wymiarze zgodnym
53,3
60
z wytycznymi WHO
(2013 r.)
w stosunku do analogicznego
odsetka chopcw
(chopcy=100)
Odsetek modziey w wieku
13,5
aktywno fizyczn209
16
%
(2013 r.)
w wymiarze zgodnym
z wytycznymi WHO
Odsetek uczniw w wieku
11-17 lat uczestniczcych
73,8
we wszystkich lub prawie
78
%
(2013 r.)
wszystkich lekcjach
wychowania fizycznej212
Aktywno fizyczna osb dorosych
Odsetek kobiet w Polsce
w wieku 15-69 lat
16
19
%
(2014 r.)
213
fizyczn w wymiarze
Odsetek mczyzn w Polsce
w wieku 15-69 lat
21,5
23
%
(2014 r.)
215
fizyczn w wymiarze
Odsetek kobiet deklarujcych
86,7
88
regularne uczestnictwo
(2012 r.)
pokrewne205
Badania
HBSC207 lub
pokrewne208
kilkuletnia
Badania
HBSC210 lub
pokrewne211
kilkuletnia
Ministerstwo
Sportu i
Turystyki
kilkuletnia
Ministerstwo
Sportu i
Turystyki214
roczna
Ministerstwo
Sportu i
Turystyki216
roczna
obliczenia
wasne na
kilkuletnia
204
Health Behaviour in School-Aged Children; polskim operatorem bada jest Instytut Matki i Dziecka.
W czasie wolnym.
205
Zlecane przez Ministerstwo Sportu i Turystyki zgodnie z metodologi bada HBSC w okresach pomidzy
oficjalnymi badaniami HBSC.
206
Z uwzgldnieniem szkolnych zaj wychowania fizycznego.
207
208
209
210
211
212
Na podstawie raportu Instytutu Matki i Dziecka, Aktywno fizyczna modziey szkolnej w wieku 9-17 lat,
Warszawa 2013 r.
213
214
Warto bazowa na podstawie: Badanie aktywnoci fizycznej Polakw, GfK Polonia dla Ministerstwa Sportu i
Turystyki, kwiecie oraz padziernik 2014 r. Przytoczone dane s urednionymi wynikami uzyskanymi w dwch
falach badania. Badanie jest badaniem ankietowym, opartym na deklaracjach osb badanych.
215
W czasie wolnym.
216
Warto bazowa na podstawie: Badanie aktywnoci fizycznej Polakw, GfK Polonia dla Ministerstwa Sportu i
Turystyki, kwiecie oraz padziernik 2014 r. Przytoczone dane s urednionymi wynikami uzyskanymi w dwch
falach badania. Badanie jest badaniem ankietowym, opartym na deklaracjach osb badanych.
203
139
16
17
18
19
w zajciach sportowych lub

rekreacji ruchowej w stosunku
do analogicznego odsetka
mczyzn (mczyni=100)
Aktywno fizyczna osb starszych
Odsetek osb w wieku
powyej 60 lat podejmujcych
11,5
aktywno fizyczn218
13
%
(2014 r.)
w wymiarze zgodnym
z wytycznymi WHO
Transportowa aktywno fizyczna
Odsetek Polakw w wieku
15+, ktrzy nie spaceruj220
48
(2014 r.)
45
Odsetek Polakw w wieku 1569 lat, ktrzy regularnie222

5
7
%
podejmuj transportow
(2014 r.)
223
aktywno fizyczn
Infrastruktura sportowo-rekreacyjna
oceniaj, e najblisze
ssiedztwo daje wiele
92,1
100
moliwoci bycia aktywnym
(2013 r.)
fizycznie w stosunku do
redniej UE-28 (UE-28=100)
Odsetek szk majcych
dostp do sali gimnastycznej
74,7
(2012
r.)225
80
21
Odsetek szk majcych

dostp do jakiegokolwiek
boiska lub urzdzenia
sportowego
75,9
(2012 r.)
80
22
Dugo cieek
7726
15 000
km
20
podstawie:
GUS217
Ministerstwo
Sportu i
Turystyki219
roczna
Ministerstwo
Sportu i
Turystyki221
roczna
Ministerstwo
Sportu i
Turystyki224
roczna
obliczenia
wasne na
podstawie:
Eurobarometr
Kilkuletnia
System
Informacji
Owiatowej
(SIO),
Ministerstwo
Edukacji
Narodowej
System
Informacji
Owiatowej
(SIO),
Ministerstwo
Edukacji
Narodowej
GUS
roczna
roczna
roczna
217

W czasie wolnym.
219
w dwch falach badania. Badanie jest badaniem ankietowym, opartym na deklaracjach osb badanych.
220
Ani jednego dnia w tygodniu w wymiarze min. 10 minut bez przerw; metodologia zgodna
z midzynarodowym kwestionariuszem IPAQ International Physical Activity Questionnaire.
221
222
5 i wicej razy w tygodniu.
223
Jazda na rowerze, rolkach itp.
224
225
Z przyczyn technicznych, w momencie pisania dokumentu nie s dostpne w peni zweryfikowane dane za
lata 2013 i 2014.
218
140
rowerowych226
23
24
25
26
27
28
29
30
(2013 r.)
(Bank Danych
Lokalnych)
CEL SZCZEGOWY 2:
WYKORZYSTANIE SPORTU NA RZECZ BUDOWY KAPITAU SPOECZNEGO
Odsetek osb
niepenosprawnych
deklarujcych regularne lub
25,8
27
%
GUS227
kilkuletnia
sporadyczne uczestnictwo
(2012 r.)
w zajciach sportowych lub
rekreacji ruchowej
deklaruj spoeczne
obliczenia
motywacje228 uprawiania
45
wasne na
50
kilkuletnia
sportu w stosunku do redniej (2013 r.)
podstawie:
UE-28
Eurobarometr
(UE-28=100)
Odsetek Polakw
3
deklarujcych zaangaowanie
5
%
Eurobarometr
kilkuletnia
(2013 r.)
w wolontariat sportowy
Obliczenia
wasne na
Odsetek kobiet w kadrze
podstawie:
37,7
narodowej w sportach
40
%
GUS229/
roczna
(2012 r.)
olimpijskich
Ministerstwo
Sportu i
Turystyki
Kluby sportowe
Obliczenia
wasne na
Liczba klubw sportowych230
37,1
podstawie:
40
szt.
dwuletnia
na 100 tys. ludnoci231
(2012 r.)
GUS
(Bank Danych
Lokalnych)
Liczba czonkw klubw
GUS,
23,9
sportowych232 na 1000
26,4
osb
(Bank Danych
dwuletnia
(2012 r.)
ludnoci233
Lokalnych)
GUS,
Liczba wiczcych w klubach
906 940
1 000 000
osb
(Bank Danych
dwuletnia
234
sportowych
(2012 r.)
Lokalnych)
Obliczenia
wasne na
Odsetek kobiet wiczcych
24,5
26
%
podstawie:
dwuletnia
235
w klubach sportowych
GUS
(Bank Danych
226
Pooonych wzdu drg publicznych, wykazanych przez jst w sprawozdaniu dot. transportu lokalnego.
228
Odpowied aby by z przyjacimi.
229
sprawozdanie z dziaalnoci polskiego zwizku sportowego (KFT-2); od 2013 r. liczba czonkw kadr
narodowych zostaa zastpiona liczb reprezentantw Polski.
230
Suma liczby klubw sportowych, cznie z klubami resortw obrony narodowej i spraw wewntrznych,
SALOS, UKS oraz wyznaniowymi.
231
Ludno wg faktycznego miejsca zamieszkania, stan na 31 grudnia.
232
Suma liczby klubw sportowych, cznie z klubami resortw obrony narodowej i spraw wewntrznych,
SALOS, UKS oraz wyznaniowymi.
233
Ludno wg faktycznego miejsca zamieszkania, stan na 31 grudnia.
234
Ibidem.
235
Ibidem.
227
141
31
32
33
34
35
36
37
38
Lokalnych)
CEL SZCZEGOWY 3:
POPRAWA WARUNKW ORGANIZACYJNO-PRAWNYCH DLA ROZWOJU SPORTU ORAZ
ZWIKSZENIE DOSTPNOCI WYKWALIFIKOWANYCH ZASOBW KADROWYCH
uwaaj, e lokalne wadze
robi wystarczajco duo
obliczenia
w kwestii zapewnienia
73,1
wasne na
moliwoci podejmowania
80
kilkuletnia
(2013 r.)
podstawie:
aktywnoci fizycznej przez
Eurobarometr
obywateli w stosunku do
redniej UE-28
(UE-28=100)
Odsetek polskich zwizkw
Ministerstwo
sportowych w sportach
50
100
%
Sportu i
roczna
olimpijskich z przynajmniej
(2015 r.)
Turystyki
1 kobiet w zarzdzie
GUS236/
sportowych, ktrych udzia
44
Ministerstwo
z krajowych rodkw
0
%
roczna
(2012 r.)
Sportu i
publicznych dotacja stanowi
Turystyki
80% lub wicej budetu
Ministerstwo
sportowych posiadajcych
0
100
%
Sportu i
roczna
strategi rozwoju pozytywnie
(2015 r.)
Turystyki
zaopiniowan przez MSiT
olimpijskich
Ministerstwo
posiadajcych system
?237
100
%
Sportu i
roczna
licencyjny lub ewidencyjny
(2015 r.)
Turystyki
umoliwiajcy coroczn
aktualizacj liczby
zawodnikw
CEL SZCZEGOWY 4:
WYKORZYSTANIE POTENCJAU SPORTU NA POZIOMIE WYCZYNOWYM NA RZECZ
UPOWSZECHNIANIA AKTYWNOCI FIZYCZNEJ LUB PROMOCJI POLSKI NA ARENIE
MIDZYNARODOWEJ
Skuteczno startowa polskiej
0,67
1,0
Ministerstwo
reprezentacji na letnich i
(2012 r.)
(kadorazo
pkt.
Sportu i
dwuletnia
zimowych igrzyskach
1,25
wo)
Turystyki
olimpijskich
(2014 r.)
Liczba polskich zwizkw
sportowych (dziaajcych
Ministerstwo
obrbie 1 sportu)
12
24
szt.
Sportu i
roczna
prowadzcych dziaalno
(2015 r.)
Turystyki
w sporcie osb
niepenosprawnych
Ministerstwo
olimpijskich, dla ktrych COS
?238
?239
%
Sportu i
roczna
zapewnia baz i sprzt
Turystyki
umoliwiajcy prowadzenie
236
Sprawozdanie z dziaalnoci polskiego zwizku sportowego (KFT-2).

Do okrelenia przed przekazaniem projektu dokumentu na Komitet Stay Rady Ministrw.
238
Ibidem.
239
Ibidem.
237
142
39
40
240
241
szkolenia sportowego
olimpijskich, ktrych kadra
narodowa objta jest
badaniami przez Instytut
Sportu
Liczba zawodnikw
w sportach indywidualnych
w kadrze szkolenia
olimpijskiego
zakwalifikowanych do grupy
szkolenia A1 i A2
?240
(od 2014
r.)
?241
Ministerstwo
Sportu i
Turystyki
roczna
(kumulatyw
nie)
98
120
osoby
Ministerstwo
Sportu i
Turystyki
roczna
Ibidem.
Ibidem.
143
5. PLAN FINANSOWY
Program Rozwoju Sportu do roku 2020 ma charakter programowy. W przewaajcej
wikszoci dziaania finansowane bd w ramach rodkw pozostajcych w dyspozycji
ministra waciwego do spraw kultury fizycznej tj. czci 25 kultura fizyczna
i pastwowych funduszy celowych Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej oraz Fundusz
Zaj Sportowych dla Uczniw. Program okrela kierunki priorytetw i dziaa, ktre
w pierwszej kolejnoci finansowane bd ze rde ju dostpnych. System finansowania
Programu Rozwoju Sportu do roku 2020 jest oparty na moliwoci wykorzystywania rnych
rodkw finansowych, bez tworzenia odrbnego funduszu, ktry byby dedykowany
poszczeglnym kierunkom interwencji wskazanym w programie. Z tej racji informacje
dotyczce finansowania zostay ograniczone do przedstawienia najwaniejszych rde
finansowania i ewentualnych moliwych do pozyskania rodkw bdcych w dyspozycji
innych ministerstw lub pochodzcych z funduszy UE.
Podstawowym punktem odniesienia dla oszacowania nakadw finansowych, jakie mog
by przeznaczone na realizacj PRS 2020 s rodki bdce w dyspozycji ministra
waciwego do spraw kultury fizycznej. Zgodnie z ustaw budetow dziaania zwizane ze
sportem s finansowane z czci 25 budetu pastwa kultura fizyczna.
W 2015 roku w czci 25 Kultura fizyczna na zadania z obszaru kultury fizycznej
planowane s wydatki na poziomie 265.445 tys. z, w tym:
- finansowanie dziaalnoci Komisji do Zwalczania Dopingu w Sporcie 2.077 tys. z,
- dotacje celowe dla Centralnego Orodka Sportu na dofinansowanie zada biecych
oraz inwestycyjnych 23.311 tys. z,
- zadania w zakresie kultury fizycznej 186.579 tys. z, z tego:
w zakresie sportu dla wszystkich 23.349 tys. z,
w zakresie sportu wyczynowego 150.000 tys. z,
w zakresie sportu wyczynowego osb niepenosprawnych - 5.200 tys. z,
pozostae zadania 8.030 tys. z
- dziaalno badawczo-rozwojowa 800 tys. z
- pozostaa dziaalno w zakresie kultury fizycznej 52.678 tys. z.
Dodatkowo dziaaniom zwizanym ze sportem i szeroko rozumian kultur fizyczn
s dedykowane dwa pastwowe fundusze celowe.
Pierwszy z nich, Fundusz Rozwoju Kultury Fizycznej (FRKF), dziaa na podstawie ustawy
z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz. U. Nr 201, poz. 1540, z pn. zm.)
rdem przychodw Funduszu s wpywy pochodzce z dopat do stawek w grach losowych
stanowicych monopol Pastwa. rodki mog by przeznaczone na zadania inwestycyjne
(z zakresu przebudowy, remontu lub inwestycji obiektu sportowego, a take z zakresu
rozwijania sportu wrd dzieci, modziey i osb niepenosprawnych).
144
Plan finansowy Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej na 2015 rok przedstawia si

nastpujco:
1. Stan Funduszu na pocztek roku 297.943 tys. z
2. Przychody 645.800 tys. z, w tym m.in.:
- wpywy z dopat do stawek w grach losowych stanowicych monopol pastwa
621.800 tys. z
- odsetki bankowe i inne przychody 24.000 tys. z
3. Koszty 645.800 tys. z, w tym m.in.:
- Przebudowa, remonty i dofinansowanie inwestycji obiektw sportowych 382.853
tys.z
- Rozwijanie sportu wrd dzieci i modziey 233.814 tys. z, z tego:
a. Program szkolenia i wspzawodnictwa sportowego modziey uzdolnionej 169.119
tys. z
b. Program sport wszystkich dzieci 64.695 tys. z
- Rozwijanie sportu wrd osb niepenosprawnych 29.123 tys. z
Drugi fundusz celowy to Fundusz Zaj Sportowych dla Uczniw, ktry zosta utworzony
na podstawie ustawy z dnia 26 padziernika 1982 r. o wychowaniu w trzewoci
i przeciwdziaaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2012 r. poz. 1356, z pn. zm.). Przychodami
Funduszu s opaty stanowice 10% podstawy opodatkowania podatkiem od towarw i usug,
usug polegajcych na reklamie napojw alkoholowych.
Plan finansowy Funduszu Zaj Sportowych dla Uczniw na tok 2015 przedstawia si
nastpujco:
1. Stan Funduszu na pocztek roku 21.380 tys. z
2. Przychody 13.000 tys. z
3. Koszty 13.000 tys. z, z tego m.in.:
- dotacje na realizacj zada biecych wynikajcych z ustawy tworzcej fundusz celowy
zajcia sportowe dla uczniw 12.996 tys. z.
Zgodnie z zapisami ustawy rodki s przeznaczone wycznie na dofinansowanie zaj
sportowych dla uczniw, prowadzonych przez kluby sportowe dziaajce w formie
stowarzyszenia oraz inne organizacje pozarzdowe, ktre w ramach swojej statutowej
dziaalnoci realizuj zadania z zakresu upowszechniania kultury fizycznej wrd dzieci
i modziey, a take organizowanych przez jst.
W ramach moliwoci finansowania dziaa okrelonych w PRS 2020 naley rwnie
wskaza rodki w ramach rnych funkcji budetu pastwa, bdce w dyspozycji innych
ministrw wedug waciwoci kompetencyjnych w tym:
Funkcja 3 edukacja, wychowanie i opieka,
Funkcja 19 infrastruktura transportowa,
Funkcja 20 zdrowie,
145
oraz porednio:
Funkcja 6 polityka gospodarcza kraju,
Funkcja 7 gospodarka przestrzenna, budownictwo i mieszkalnictwo,
Funkcja 12 rodowisko,
Funkcja 14 rynek pracy.
Na podstawie informacji uzyskanych od waciwych ministrw na temat wysokoci aktualnie
wydatkowanych lub planowanych do wydatkowania rodkw finansowych, a take aktualnej
wysokoci rodkw finansowych wydatkowanych w ramach funduszy celowych (opisanych
powyej), mona przyj, e szacunkowy roczny koszt realizacji zada wpisujcych si
w ramy PRS 2020 wynosi ok. 1003,8 mln z, z czego koszty zada znajdujcych si we
waciwoci poszczeglnych ministrw wynosz:
- ministra waciwego do spraw sportu ok. 265,4 mln z;
- ministra waciwego do spraw turystyki ok. 1 mln z;
- ministra waciwego do spraw pracy i polityki spoecznej ok. 7,8 mln z;
- ministra waciwego do spraw wewntrznych ok. 4,5 mln z;
- ministra waciwego do spraw zdrowa ok. 1,8 mln z;
- ministra waciwego do spraw transportu ok. 64,5 mln z.
Szacunkowy roczny koszt zada wpisujcych si w ramy PRS 2020 finansowanych ze
rodkw funduszy celowych wynosi ok. 658,8 mln z.
Przy zaoeniu, e wysoko rodkw finansowych nie bdzie ulega znacznym zmianom
w okresie obowizywania PRS 2020 mona przyj, e szacunkowy czny koszt realizacji
zada wpisujcych si w ramy PRS 2020 wyniesie ok. 5 mld z. Suma ta nie uwzgldnia
rodkw finansowych, ktre mog by wydatkowane w zwizku z realizacj Programw
Operacyjnych w perspektywie finansowej 2014-2020 (w szczeglnoci w zakresie zada
zwizanych z budow i rozbudow infrastruktury dla ruchu pieszego i rowerowego oraz
promowaniem zrwnowaonej mobilnoci miejskiej).
Naley przy tym podkreli, e realizacja PRS 2020 nie bdzie generowa dodatkowych
rodkw finansowych, a wszystkie wyszczeglnione powyej szacunki znajduj si w planach
budetowych waciwych ministrw niezalenie od realizacji PRS 2020.
Istniej rwnie moliwoci formalno-prawne finansowania dziaa wskazanych
w PRS 2020 przez jst, m.in. w zakresie zada wasnych wynikajcych z ustaw
kompetencyjnych.
Poziom
samorzdu
terytorialnego
Gmina
Kategorie zada zwizane ze sportem i kultur fizyczn bdce

kompetencj danej jednostki
1.
2.
3.
4.
ad przestrzenny, gospodarka nieruchomociami, ochrona

rodowiska i przyrody oraz gospodarka wodna
Lokalny transport zbiorowy
Ochrona zdrowia
Edukacja publiczna (przedszkola i szkoy podstawowe)
146
Kultura fizyczna i turystyka, w tym tereny rekreacyjne i urzdzenia

sportowe
6. Wsppraca z organizacjami pozarzdowymi
1. Edukacja publiczna (poziom ponadpodstawowy)
2. Promocja ochrony zdrowia
3. Wspieranie osb niepenosprawnych
4. Transport zbiorowy i drogi publiczne
5. Kultura fizyczna i turystyka
6. Ochrona rodowiska i przyrody
7. Rolnictwo, lenictwo i rybactwo rdldowe
8. Przeciwdziaanie bezrobociu oraz aktywizacja lokalnego rynku
pracy
9. Utrzymanie powiatowych obiektw i urzdze uytecznoci
publicznej oraz obiektw administracyjnych
10. Wsppraca z organizacjami pozarzdowymi
1. Edukacja publiczna, w tym szkolnictwo wysze
2. Promocja ochrony zdrowia
3. Kultura i ochrona jej dbr
4. Pomoc spoeczna
5. Polityka prorodzinna
6. Modernizacja terenw wojskowych
7. Zagospodarowanie przestrzenne
8. Ochrona rodowiska
9. Transport zbiorowy i drogi publiczne
10. Kultura fizyczna i turystyka
11. Przeciwdziaanie bezrobociu i aktywizacja lokalnego rynku pracy
5.
Powiat
Wojewdztwo
Naley zauway, i moliwoci finansowania sportu z budetw jst zostay znacznie

poszerzone w nastpstwie uchwalenia ustawy o sporcie w 2010 r. oraz nowelizacji ustawy
o dziaalnoci poytku publicznego i wolontariacie z 2010 r. Konsekwencje tych rozwiza to
m.in.:
moliwo realizacji zada jst w dziedzinie kultury fizycznej przez wasne jednostki
organizacyjne bd przez podmioty zewntrzne, ktrym tego rodzaju zadania bd
zlecane do wykonania lub ktre bd wspdziaay przy ich wykonywaniu z dan jst;
umoliwienie kapitaowego uczestnictwa gminy w klubie sportowym dziaajcym
w formie spki kapitaowej;
stosowanie uproszczonego trybu do zlecania zada w sferze kultury fizycznej
organizacjom pozarzdowym oraz moliwoci realizacji takich zada w formie
inicjatywy lokalnej.
Wanym elementem systemu finansowania rozwoju sportu w Polsce s take budety

programw rzdowych, ktre zawieraj katalogi zada cile zwizanych z dziaaniami na
rzecz kultury fizycznej, tj.:
147
ASOS - Rzdowy Program na rzecz Aktywnoci Spoecznej Osb Starszych na lata

20142020
Gwnym celem Programu jest tworzenie warunkw do rozwoju aktywnoci spoecznej osb
starszych, ktre w zwizku z wyem demograficznym lat 50. wchodz lub w najbliszej
przyszoci bd wchodzi w wiek 60+, a koczc aktywno zawodow pozostaj nadal
w dobrej kondycji psychofizycznej, maj potencja, kwalifikacje, yciowe dowiadczenie
i czas wolny, ktry mona i naley zagospodarowa dziki tworzeniu odpowiedniej oferty
aktywnoci spoecznej.
W kontekcie rozwoju aktywnoci fizycznej spoeczestwa szczeglnie wane s priorytety:
II Aktywno spoeczna promujca integracj wewntrz- i midzypokoleniow
Dziaania planowane s w obszarach:
aktywno spoeczna, w tym wolontariat osb starszych;
aktywno fizyczna osb starszych, aktywno turystyczno-rekreacyjna osb
starszych;
budowanie sieci spoecznych, w tym wolontariat wewntrz- i midzypokoleniowy.
IV Usugi spoeczne dla osb starszych (usugi zewntrzne)
Dziaania planowane s w obszarach:
szkolenia dla wolontariuszy i opiekunw (z zakresu pomocy osobom starszym);
wspieranie rnych form samopomocy;
rozszerzanie dostpnoci do usug spoecznych m.in. opiekuczych, kulturalnych,
edukacyjnych, poradniczo-doradczych, sportowych i turystycznych.
FIO - Program pn. Fundusz Inicjatyw Obywatelskich na lata 20142020
Fundusz Inicjatyw Obywatelskich jest instrumentem programowym i finansowym
zwikszajcym dynamik rozwoju spoeczestwa obywatelskiego oraz przejawem,
wypracowanej w partnerstwie publiczno-spoecznym, troski o rozwj aktywnoci
obywatelskiej i potrzeby wzmocnienia miejsca i roli trzeciego sektora w realizacji zada
publicznych. Dnia 27 listopada 2013 r. przyjty zosta Program FIO na lata 2014-2020, ktry
jest podstaw do corocznej organizacji konkursu w tym okresie.
Projekty realizowane w ramach FIO mieszcz si w 4 priorytetach: Mae inicjatywy, Aktywne
spoeczestwo, Aktywni obywatele oraz Silne organizacje pozarzdowe. Do kierunkw
dziaa wskazanych w PRS 2020 w obszarze zwikszania aktywnoci spoecznej obywateli
poprzez sport odnosz si w szczeglnoci nastpujce kierunki dziaania FIO: aktywizacja
obywateli w sprawach wsplnotowych poprzez rozwijanie sportu w rodowisku lokalnym
oraz ksztatowanie postaw obywatelskich w rodowiskach kibicw, a take rozwijanie
wolontariatu w rnych dziedzinach aktywnoci obywatelskiej.
148
Krajowy Program Przeciwdziaania Ubstwu i Wykluczeniu Spoecznemu 2020

Program jest dokumentem o charakterze operacyjno-wdroeniowym, ustanowiony w celu
realizacji redniookresowej strategii rozwoju kraju Strategii Rozwoju Kraju 2020 oraz
Strategii Rozwoju Kapitau Spoecznego 2020, Strategii Rozwoju Kapitau Ludzkiego 2020,
Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2010-2020 oraz innych strategii rozwoju.
Priorytety zwizane cile z PRS 2020:
Priorytet II. Zapewnienie spjnoci dziaa edukacyjnych, spoecznych i zawodowych na
rzecz dzieci i modziey w zakresie stworzenia i wdroenia systemu wsparcia dla nabywania
uprawnie przez nie-nauczycieli (artystw, sportowcw, informatykw, osb majcych
kompetencje (dual-career) do nauczania w szkole (np. informatyki, muzyki, plastyki,
wychowania fizycznego, edukacji obywatelskiej);
Priorytet IV. Bezpieczestwo i aktywno osb starszych w zakresie promowania zachowa
prozdrowotnych, w tym aktywnoci fizycznej i zdrowego trybu ycia wrd pracownikw dla
wyduenia aktywnoci zawodowej i utrzymania dobrego stanu zdrowia.
Istotn kwesti jest moliwo wspfinansowania dziaa PRS 2020 z funduszy unijnych
w ramach perspektywy finansowej 2014-2020. W dniu 23 maja 2014 r. zostaa przyjta
przez Komisj Europejsk Umowa Partnerstwa, bdc najwaniejszym dokumentem
okrelajcym strategi wykorzystania nowej puli Funduszy Europejskich. Umowa definiuje
obszary interwencji jedynie porednio zwizane z aktywnoci fizyczn i sportem.
Edukacja,
infrastruktura
przyszkolna,
zajcia
sportowe
Turystyka,
infrastruktura
turystyczna
Rewitalizacja,
tereny zielone
Sport
(Rekreacja)
Transport
przyjazny
rodowisku
(rowerowy)
Wczenie
spoeczne,
integracja
Aktywno
fizyczna,
zdrowie
Biorc powysze pod uwag naley rozway moliwoci otrzymania finansowania

dla projektw dotyczcych infrastruktury rekreacyjnej w ramach:
149
1. Priorytet 4e., 4v. (FS/EFRR) Promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich

rodzajw terytoriw, w szczeglnoci dla obszarw miejskich, w tym wspieranie
zrwnowaonej multimodalnej mobilnoci miejskiej i dziaa adaptacyjnych majcych
oddziaywanie agodzce na zmiany klimatu.
Proponowane dziaania to budowa cieek rowerowych, parkingw bike&ride,
udogodnie systemowych dla ruchu rowerowego i pieszego, instrumenty terytorialne
skierowane do miast.
2. Priorytet 6iii., 6d. (FS/EFRR) Ochrona i przywrcenie rnorodnoci biologicznej,
ochrona i rekultywacja gleby oraz wspieranie usug ekosystemowych, take poprzez
program Natura 2000 i zielon infrastruktur.
Moliwo rozwoju infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej na terenach zielonych oraz
finansowania rozwoju i promocji szlakw turystycznych.
3. Priorytet 9a. (EFRR) inwestycje w infrastruktur zdrowotn i spoeczn, ktre
przyczyniaj si do rozwoju krajowego, regionalnego i lokalnego, zmniejszania
nierwnoci w zakresie stanu zdrowia, promowanie wczenia spoecznego poprzez
lepszy dostp do usug spoecznych, kulturalnych i rekreacyjnych oraz przejcia z usug
instytucjonalnych do usug na poziomie spoecznoci lokalnych.
Ponadto istnieje moliwo sfinansowania kierunkw interwencji zwizanych z rewitalizacj
w ramach kompleksowych przedsiwzi wynikajcych z programw rewitalizacji:
1. Priorytet 6iv., 6e. (FS/EFRR) Podejmowanie przedsiwzi majcych na celu popraw
stanu jakoci rodowiska miejskiego, rewitalizacj miast, rekultywacj i dekontaminacj
terenw poprzemysowych (w tym terenw powojskowych), zmniejszenie
zanieczyszczenia powietrza oraz propagowania dziaa sucych zmniejszaniu haasu.
2. Priorytet 9b. (EFRR) wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i spoecznej
ubogich spoecznoci i obszarw miejskich i wiejskich.
oraz zdrowiem i edukacj:
1. Priorytet 8vi (EFS) aktywne i zdrowe starzenie si.
Biorc pod uwag specyfik powyszych priorytetw inwestycyjnych bd one realizowane
gwnie na poziomie wojewdzkim poprzez regionalne programy operacyjne. W latach
2014-2020 samorzdy wojewdztw bd zarzdza okoo 40% wartoci funduszy polityki
spjnoci - 31,28 mld euro.
Dodatkowo, 1 stycznia 2014 r. wszed w ycie Program Erasmus+, ktry zastpi
dotychczasowe programy: Uczenie si przez cae ycie (oraz jego programy sektorowe
Erasmus, Leonardo da Vinci, Comenius i Grundtvig), akcj Jean Monnet, program
Modzie w dziaaniu oraz pi innych programw (m.in. Erasmus Mundus i Tempus).
Po raz pierwszy w historii programw edukacyjnych Unii Europejskiej, wspierane bd
rwnie inicjatywy zwizane ze sportem.
W ramach akcji w dziedzinie sportu wspierane bd:
150
wsppraca partnerska majca na celu promowanie uczciwoci w sporcie (antydoping,

walka z ustawianiem wynikw zawodw sportowych, ochrona maoletnich), wspieranie
innowacyjnych podej do wdraania zasad UE dotyczcych dobrego zarzdzania
w sporcie, strategii UE w dziedzinie wczenia spoecznego i rwnoci szans,
zachcanie do uczestnictwa w aktywnoci sportowej i fizycznej (wspieranie wdraania
wytycznych UE dotyczcych aktywnoci fizycznej, wolontariatu, zatrudnienia
w sporcie, a take ksztacenie i szkolenie w sporcie) oraz wspieranie wdraania
wytycznych UE dotyczcych kariery dwutorowej sportowcw;
niekomercyjne europejskie imprezy sportowe, w ramach ktrych przyznaje si
dofinansowanie na rzecz poszczeglnych organizacji odpowiedzialnych za
przygotowanie i organizacj danej imprezy oraz za dziaania nastpcze. Dziaania
w tym zakresie obejmuj organizacj dziaa szkoleniowych dla sportowcw
i wolontariuszy w okresie poprzedzajcym imprez, ceremonii otwarcia i zamknicia,
zawodw sportowych, dziaa towarzyszcych imprezie sportowej (konferencji,
seminariw) oraz realizacj dziaa zwizanych ze skutkami danej imprezy, takich jak
dziaania nastpcze;
lepsze wykorzystanie wynikw bada przy ksztatowaniu polityki dziki badaniom,
gromadzeniu danych, ankietom, sieciom, konferencjom i seminariom,
za porednictwem ktrych rozpowszechnia si dobre praktyki z krajw uczestniczcych
w programie i organizacji sportowych i ktre wzmacniaj sieci na szczeblu UE tak, by
czonkowie tych sieci na szczeblach krajowych korzystali z synergii i wymiany ze
swoimi partnerami;
dialog z waciwymi europejskimi zainteresowanymi stronami, w ramach ktrego
gwnym wydarzeniem jest coroczne Forum Sportu UE oraz wsparcie na rzecz imprez
sportowych zwizanych z prezydencj organizowanych przez pastwa czonkowskie
UE sprawujce prezydencj UE. Stosownie do potrzeb mona rwnie organizowa
inne dorane spotkania i seminaria w celu zapewnienia optymalnego dialogu
z zainteresowanymi stronami w dziedzinie sportu.
151
6. ZACZNIKI
Zacznik 1. Zestawienie obiektw sportowych pozwalajcych na organizacj
midzynarodowych zawodw o charakterze mistrzowskim dla poszczeglnych
sportw/dyscyplin olimpijskich.
Zacznik 2. Sytuacja finansowa polskich zwizkw sportowych w 2012 r.
Zacznik 3. Elementy analizy SWOT.
Zacznik 4. Warto dotacji Ministerstwa Sportu i Turystyki dla polskich zwizkw
sportowych w 2014 r.
152
SPIS TABEL
Tabela 1: rednie wyniki w prbach sprawnoci 7-letnich chopcw w latach 1979-2009 .................. 29
Tabela 2: Liczba osb wiczcych w klubach sportowych oraz zawodnikw uczestniczcych we
wspzawodnictwie sportowym organizowanym i prowadzonym przez polskie zwizki sportowe w
latach 2006-2013 ................................................................................................................................... 53
Tabela 3: Liczba zawodnikw w sportach olimpijskich wg grup sportw w latach 2006-2013 ........... 55
Tabela 4: Liczba zawodnikw uczestniczcych we wspzawodnictwie sportowym prowadzonym i
organizowanym przez polskie zwizki sportowe wykazywana przez polskie zwizki sportowe w 2013
r.............................................................................................................................................................. 55
Tabela 5: Procentowy udzia kobiet w liczbie zawodnikw ogem uczestniczcych we
wspzawodnictwie sportowym organizowanym i prowadzonym przez polskie zwizki sportowe w
latach 2007-2013 ................................................................................................................................... 57
Tabela 6: Procentowy udzia kobiet w liczbie zawodnikw ogem uczestniczcych we
wspzawodnictwie sportowym organizowanym i prowadzonym przez polskie zwizki sportowe wg
kategorii wiekowych w latach 2007-2013 ............................................................................................. 58
Tabela 7: Podstawowe dane dot. startw polskiej reprezentacji olimpijskiej w letnich igrzyskach
olimpijskich ........................................................................................................................................... 59
Tabela 8: Miejsca polskich tenisistw w rankingach ATP/WTA ......................................................... 62
Tabela 9: Miejsca polskich kolarzy w rankingu UCI World Tour ........................................................ 62
Tabela 10: Podstawowe dane dot. startw polskiej reprezentacji olimpijskiej w zimowych igrzyskach
olimpijskich w latach 2002-2014 .......................................................................................................... 63
Tabela 11: Miejsca najwyej notowanych Polakw w klasyfikacji generalnej P w narciarstwie
klasycznym oraz biathlonie w latach 20032015 .................................................................................. 64
Tabela 12: Kryteria wykorzystywane do podziau rodkw na realizacj zada w zakresie sportu
wyczynowego w 2014 r. ........................................................................................................................ 69
Tabela 13: Podzia sportw na grupy .................................................................................................... 70
Tabela 14: Polskie zwizki sportowe prowadzce dziaalno w sporcie osb niepenosprawnych w
latach 2011-2014. .................................................................................................................................. 73
Tabela 15: Liczba czonkw kadry narodowej osb niepenosprawnych w latach 2009-2013............. 75
Tabela 16: Strategiczne wskaniki realizacji PRS 2020 ..................................................................... 138
153
SPIS WYKRESW
Wykres 1: Czstotliwo uprawiania sportu w krajach Unii Europejskiej w 2013 r. ........................... 19
Wykres 2: Odsetek czonkw gospodarstw domowych uczestniczcych w zajciach sportowych lub
rekreacji ruchowej wg grup wiekowych w 2012 r. ............................................................................... 21
Wykres 3: Odsetek dzieci i modziey speniajcych zalecane kryteria WHO dot. aktywnoci fizycznej
w roku szkolnym 2012/13 ..................................................................................................................... 26
Wykres 4: Odsetek uczniw, ktrzy uczestniczyli we wszystkich lub prawie wszystkich lekcjach
wychowania fizycznego w roku szkolnym 2012/13.............................................................................. 27
Wykres 5: Liczba klubw sportowych oraz czonkostw w klubach sportowych w odniesieniu do liczby
ludnoci ................................................................................................................................................. 33
Wykres 6: Liczba uczestnikw (zawodnikw, ktrzy ukoczyli zawody) wybranych sportowych
imprez masowych w latach 2005-2014 ................................................................................................. 34
Wykres 7: Liczba uczestnikw wybranych cyklw maratonw MTB w 2013 r. ................................. 35
Wykres 8: Struktura hal sportowych i sal gimnastycznych wg wymiarw ........................................... 37
Wykres 9: Odsetek szk z dostpem do sali gimnastycznej lub jakiegokolwiek boiska lub urzdzenia
sportowego w 2012 r. wg lokalizacji ..................................................................................................... 38
Wykres 10: Odsetek wybranych typw szk z dostpem do sali gimnastycznej lub jakiegokolwiek
boiska lub urzdzenia sportowego w 2012 r. ........................................................................................ 39
Wykres 11: Liczba wybranych obiektw sportowych w Polsce w 2012 r. ........................................... 40
Wykres 12: Struktura pywalni krytych w Polsce w 2014 r. wg wymiarw ......................................... 40
Wykres 13: Liczba mieszkacw przypadajcych na 1 hal sportow lub sal gimnastyczn o
wymiarach 24x12 m i wikszych w miastach wg kategorii wielkoci w Polsce w 2012 r. .................. 41
Wykres 14: Liczba mieszkacw przypadajcych na 1 wybrany obiekt sportowy w Polsce w 2012 r. 42
Wykres 15: Liczba mieszkacw przypadajcych na 1 wybrany obiekt sportowy w wybranych krajach
Unii Europejskiej................................................................................................................................... 43
Wykres 16: Struktura dugoci szlakw turystycznych w Polsce w 2013 r. ......................................... 46
Wykres 17: Wielko wydatkw majtkowych i niemajtkowych jst na kultur fizyczn w latach
2003-2013.............................................................................................................................................. 47
Wykres 18: Udzia wydatkw na kultur fizyczn (w tym majtkowych) w wydatkach jst ogem w
latach 2003-2013 ................................................................................................................................... 48
Wykres 19: Odsetek wybranych obiektw sportowych wybudowanych lub istotnie zmodernizowanych
po 2000 r. oraz dostosowanych do potrzeb osb niepenosprawnych ................................................... 50
Wykres 20: Odsetek odpowiedzi wskazujcych, e najblisze ssiedztwo daje wiele moliwoci bycia
aktywnym fizycznie w krajach Unii Europejskiej w 2013 r. ................................................................ 51
Wykres 21: Liczba punktw zdobyta na letnich igrzyskach olimpijskich wg sportw w latach 20002012 ....................................................................................................................................................... 60
Wykres 22: Liczba punktw zdobyta na mistrzostwach wiata w letnich sportach olimpijskich wg
sportw w latach 2000-2012 ................................................................................................................. 61
Wykres 23: Liczba punktw zdobyta na zimowych igrzyskach olimpijskich wg sportw lub dyscyplin
w latach 2002-2014 ............................................................................................................................... 63
Wykres 24: Liczba punktw zdobyta na mistrzostwach wiata w zimowych sportach olimpijskich wg
sportw lub dyscyplin w latach 2003-2013 ........................................................................................... 64
Wykres 25: Miejsca Polski w klasyfikacji punktowej pastw (wg programu letnich igrzysk
olimpijskich) w kategorii seniorw i juniorw w latach 1996-2013 ..................................................... 65
Wykres 26: Struktura nadanych uprawnie szkoleniowych w latach 1998-2014 ................................. 67
Wykres 27: Liczba zarzdw polskich zwizkw sportowych dziaajcych w sportach olimpijskich wg
liczby kobiet. ......................................................................................................................................... 72
154

Program Rozwoju Sportu Do Roku 2020 - Wersja Z Dnia 6 Lipca 2015

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Program Rozwoju Sportu Do Roku 2020 - Wersja Z Dnia 6 Lipca 2015

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Zacznik

PROGRAM ROZWOJU SPORTU

Warszawa, lipiec 2015 r.

W zwizku z powyszym, niezbdne wydaje si ramowe wyjanienie zastosowanych poj

nastawionych najczciej na masowe uczestnictwo; sport uprawiany niezawodowo

1. RAMY PRAWNE, ZGODNO Z DOKUMENTAMI

ustawa z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz. U. z 2014 r. poz. 715);

1.2. Zgodno z dokumentami i regulacjami UE

uzupenianie dziaa pastw czonkowskich o wymiarze europejskim. Instytucje UE mog

Naley doda, e te same Konkluzje podkrelaj znaczenie zachcania do rozwoju inicjatyw

Zalecenia dotyczce najwaniejszych wyzwa w sporcie przedstawi rwnie Parlament

narzdzie 10: Rnicowanie form zaj oraz dalsza indywidualizacja procesu

Sprawozdanie w sprawie europejskiego wymiaru sportu, 18.11.2011 r. (2011/2087(INI)).

narzdzie 14: Zwikszenie atrakcyjnoci zawodu nauczyciela, poprawa efektywnoci

Prozdrowotny oraz prospoeczny charakter aktywnoci fizycznej zosta uwzgldniony

poprawa stanu i dostpnoci infrastruktury sportowej,

Stworzenie odpowiednich regulacji prawnych sucych powstawaniu nowych i zwikszeniu

obszar strategiczny I. Sprawne i efektywne pastwo, cel I.3. Wzmocnienie warunkw

priorytetowy kierunek I.3.2. Rozwj kapitau spoecznego: zmiana roli

zreformowanych instytucji kultury i sportu; wspieranie instytucji kultury

obszar strategiczny III. Spjno spoeczna i terytorialna:

W Strategii Rozwoju Kapitau Spoecznego 2020, w ramach celu operacyjnego 2. Poprawa

wspieranie dziaa, w tym wprowadzenie odpowiednich regulacji prawnych,

Zagadnienie dostpu do infrastruktury sportowej oraz usug sportowych, rozumianych jako

do dbr i usug warunkujcych moliwoci rozwojowe)17 oraz Strategii Zrwnowaonego

Priorytetyzacja transportu pieszego i rowerowego (oraz transportu publicznego),

(z 8,9% do 15,8%). Prawie nie zmienia si natomiast przecitna wysoko rocznych

intensywny28, co najmniej 75 min. na tydzie lub

oraz 35% Polakw wykorzystujcych chodzenie w celach przemieszczenia si z miejsca na

Sport and Physical Activity, Special Eurobarometer 412, Bruksela 2014 r.

Pod wzgldem podejmowania intensywnej aktywnoci fizycznej, Polska uzyskaa wyniki

Sport and Physical Activity, Special Eurobarometer 412, Bruksela 2014 r.

a tym samym odmiennej aktywnoci fizycznej w pracy39 (wrd pracujcych mieszkacw

kobiety (18,9% regularnie uczestniczcych w tej grupie ogem wobec 21,8%

Badanie dotyczy tylko aktywnoci fizycznej podejmowanej w czasie wolnym.

Gwnym motywem uczestnictwa Polakw w sporcie i rekreacji ruchowej wg GUS bya

przekazu, ktre sprawiaj, e naturalna, spontaniczna potrzeba ruchu przegrywa z si ich

Ponad poowa Polakw nie podejmuje adnej aktywnoci fizycznej. W porwnaniu do

Europejskiej. Warto zwrci uwag na wskazywanie braku zorganizowanych zaj

2.2.1. Wychowanie fizyczne i aktywno fizyczna dzieci i modziey

Aktywno fizyczna w dziecistwie i modoci jest niezbdna dla prawidowego rozwoju

Wyniki midzynarodowych bada HBSC (Health Behaviour in School-aged Children)49

w tygodniu po 45 minut godzin dla uczniw szk ponadgimnazjalnych oraz 4 razy

Wychowanie fizyczne i sport w szkoach publicznych i niepublicznych, Informacja o wynikach kontroli

Wychowanie fizyczne i sport w szkoach publicznych i niepublicznych, Informacja o wynikach kontroli

zajciach wychowania fizycznego, ktrej powodem jest fakt, e aktywno fizyczna le

Skok w dal z miejsca (cm)

Bieg na dystansie 50 m (sek.)

Czas utrzymania zwisu na drku (sek.)

Obniony poziom aktywnoci fizycznej, skutkujcy nierzadko nadwag i otyoci, jest

Zdecydowana wikszo dzieci i modziey nie spenia zalece WHO dot.

w zajciach wychowania fizycznego (odsetek niewiczcych ronie wraz z wiekiem,

2.2.2. Aktywno fizyczna osb starszych

Aktywno fizyczna jest najbardziej skutecznym, spord znanych dotychczas, sposobem

Centrum Bada Spoecznych, Instytut Studiw Spoecznych, Uniwersytet Warszawski, (Bez)powrotnie

zdecydowanie najwiksz popularnoci cieszy si jazda na rowerze uprawia j 52,9%

rdo: jak wskazano powyej dla poszczeglnych krajw; obliczenia wasne

4-krotnie, za Pmaraton Warszawski a 10-krotnie. Systematycznie ronie rwnie liczba

Herbalife Triathlon (1/2 Ironman)

Bieg Piastw (50 CT)

Bieg Piastw (25 CT)

rdo: strony internetowe organizatorw, www.worldloppet.com; opracowanie wasne

Wykres 7: Liczba uczestnikw wybranych cyklw maratonw MTB w 2013 r.