Zawody prawnicze

1.Wymiar sprawiedliwoci w Polsce piastowskiej.

-sdownictwo prerogatyw monarchy
-najwysz instytucj sd monarszy (ksicy), podczas pobytu w danym grodzie ksi
rozstrzyga przedstawione mu spory
-w okresie rozbicia dzielnicowego sdzi w imieniu monarchy na sdzie wiecowym sdzia lub
wojewoda/kasztelan (w terenie)
-roki sdowe stae terminy penienia przez ksicia wadzy sdowniczej na wiosn i jesie na
danym terenie
-co do zasady monarcha rozstrzyga najpowaniejsze sprawy, ale kronikarze wychwalaj
Bolesawa Chrobrego, jako rozstrzygajcego problemy prostych ludzi
-nie rozrniano spraw cywilnych od karnych
-o winie orzekano jeli oskarony si przyzna (krlowa dowodw)
-tortury, prba ognia, prba wody
-jednolite sdownictwo ulego rozbiciu na przeomie XII/XIII wieku wraz z wyranym
podziaem na stany
2.Sdy stanowe w Polsce.
-duchowny, szlachecki, mieszczaski, ziemski, oprcz tego mamy sdy uniwersyteckie a
ydzi i ormianie podlegali sdom monarszym
-sdziowie nie znali polskiego prawa, znali natomiast rzymskie i kanoniczne, studiowali za
granico i polskie prawo poznawali przez praktyk
-niezawiso sdziowska rozumiana jako nieusuwalno z urzdu dziki temu mia orzeka
sprawiedliwie
-sdzia mg odpowiada majtkiem lub utrat urzdu
Sdy duchowne
-dotyczy przestpstw zwizanych z wiar (herezja, czary, apostazja)
-dwuinstancyjno (sd archidiakona, sd biskupa, sd metropolity i sdy papieskie (co jak
SN sdw duchownych)
Sdy szlacheckie
-sprawy szlachty
Sdy miejskie
-miasta zakadane na prawie niemieckim
-apelowano do miast-matek
-skaday si z sdw awniczych i leskich
-orzekay w sposb stay, w budynkach wadz miast,
-sdzi wjt (jako reprezentant waciciela miasta) i awnicy (mieszczanie) jako organ
doradczy
-w sdach leskich sdzono ludno nienalec do adnego stanu (wjt i sotys), sdzili si
wzajemnie
-wraz z usamodzielnianiem si miast roso korzystanie z praw patrycjatu
-tworzono sdy radzieckie (Rady Miejskiej)
-sdzi burmistrz, wspomagali go rajcy miejscy
-oprcz tego sdy cechowe, w ktrych sdzono czonkw cechw
Sdy wiejskie

-tylko waciciel mg sdzi chopw ze swojej ziemi (immunitet)

-pierwotnie pan ziemski sdzi tylko w sprawach mniejszej wagi, z czasem otrzymywa peny
immunitet
-w iimieniu waciciela sdzi sotys, wspomagali go awnicy (chopi)
-gdy waciciel znajdowa si na swej ziemi byy to sdy jednoosobowe
Sdy krlewskie
-wszyscy im podlegali
-stopniowo ograniczano uprawnienia monarchy przez zaniechanie (desuetudo)
-sd sejmowy orzeka sejm bez udziau krla, sprawy przeciwko pastwu i panujcemu,
przewodniczy marszaek
-sd asesorski sprawy miast krlewskich, odwoania od wyrokw i inne takie
-sd referendalski sprawy dotyczce chopw z krlewszczyzn
-sd relacyjny tylko w nim bra udzia monarcha, apelacje od ksistw lennych
3.Zawd adwokata w Polsce przedrozbiorowej.
Pierwszym aktem regulujcym bya Konstytucja Sejmu Warszawskiego z 1673 roku, pniej
regulowano a do XVIII wieku.
Adepci przygotowywani w szkole kocielnej, brak praktycznej wiedzy o prawie. Po
zakoczeniu edukacji rozpoczynali aplikacj w kancelarii:
a)sdowej (mieszczanie, biedna szlachta)
-aplikacja bezpatna (nie wnoszono opat)
-brak wynagrodzenia
-brak podrcznikw
-nauka przez praktyk
b)adwokacja
-aplikant paci za moliwo nauki patronowi
-mieszka u patrona
-od pozycji spoecznej patrona zaleaa pozycja aplikanta (przejmowa niektrych jego
klientw, albo razem z nim prowadzi kancelari)
-mg otrzymywa pienidze za sub
-brak okrelonego terminu aplikacji (z reguy 2-6 lat)
Aplikacja
-brak okrelonego modelu
-przebiegaa w etapach od suby po zadania stricte prawnicze
-w sdzie aplikant targa akta za patronem, dokonywa prostych czynnoci
-aplikanta dopuszczano do rozmw z klientem (w karczmie, przy suto zastawionym stole,
mia spisa pijacki bekot klienta w sensowne zdania dotyczce prowadzonej sprawy,
honorarium itp., przekazywa sprawozdanie patronowi)
-na ostatnim etapie aplikant mg zastpowa patrona w sdzie (patron ponosi za niego
odpowiedzialno)
-aplikacja koczya si zoeniem przysigi adwokackiej
Palestra
-brak organizacji samorzdowej
-adwokaci niezaleni, podlegali tylko sdom, w ktrych wykonywali swoje obowizki
-samorzd adwokacki uksztatowa si dopiero w drugiej poowie XIX wieku

-nigdy nie udao im si stworzy silnego frontu przeciwko sdziom

-namiastk organizacji byo ycie towarzyskie (konsultacje, wymiana pogldw, spotkania
adwokatw nalecych do konkretnego sdu)
Penomocnictwo
-pierwotnie zawierane ustnie
-wraz z rozwojem umiejtnoci pisania i czytania spisywane dla przedstawicieli wyszych
stanw (gwnie szlachty i bogatych mieszczan)
-wskazywano penomocnika jak i zakres penomocnictwa
-klient mg mie kilku penomocnikw, pracujcych przy rnych sprawach, lub przy tej
samej (wtedy wsppracowali)
-bya to czynno prawna jednostronna, samo udzielenie penomocnictwa nie nakadao
obowizku niesienia pomocy prawnej, wymagane byo przyjcie salarium, tj. zadatku tudzie
czci wynagrodzenia
-wysoko wynagrodzenia ustalay strony
-klient dodatkowo paci za czynnoci sdowe (g. Kary porzdkowe za siebie i za
penomocnika)
Stosunek do klienta
-swoboda wypowiedzenia (ale nie w trakcie prowadzenia sprawy)
-swoboda wyboru klienta
-obowizek zachowania tajemnicy adwokackiej
-obowizek wiernoci, tj. trwania przy swoim kliencie i doprowadzenia sprawy do koca
-obowizek szczeglnej starannoci
-odpowiedzialno za naruszenie obowizkw, za co najwysz kar bya mier
Stosunek do sdu
-trudna wsppraca
-brak rwnorzdnoci, adwokat przypisany by do sdu
-sdzia mia cakowit wadz nad adwokatem
-Czasy saskie upadek obyczajw i kultury, sdziowie mogli adwokatw zwolni z penienia
urzdu (i to robili nagminnie)
-bunty palestry adwokaci umawiali si, e nie stawi si na wokandzie, przez co sdziowie
pozostawali z nierozstrzygnitymi sprawami
Prby reform Stanisawa
-kodeks Andrzeja Zamoyskiego nigdy nie wszed w ycie, mia zreformowa sdownictwo i
adwokatur, okrela kwalifikacje zawodowe adwokatw, przewidywa trzyletni praktyk w
sdzie lub u patrona, miaa zakoczy si egzaminem
-projekty prywatne, np. Adwokat polski za cnot wprowadza rozwizania, z ktrych
korzystano w XX wieku (wymg wyksztacenia uniwersyteckiego, wprowadzenie
dwustopniowej struktury korporacyjnej, przygotowanie zawodowe)
4.Polscy prawnicy pod zaborami.
Reformy w Austrii i Prusach
-Prusy - do 1878 istniay sdy stanowe pruskie, a w wielkopolsce powszechne, od 1878
powiatowe, krajowe, wysze krajowe, Trybuna Rzeszy w Lipsku
-Austria likwidacja sdw stanowych 1896 sdy powiatowe, krajowe, wysze krajowe,
Najwyszy Trybuna Sprawiedliwoci w Wiedniu

-najwicej polskich adwokatw w Austrii, w tym przy sdzie najwyszym

-pojawiali si obrocy prywatni (w Rosji brak byo obowizku wyksztacenia, wystarczy
patent do bronienia, co skutkowao niewielkim poziomem obrocw)
Austria
-na mocy statutu prowizorycznego z 1849 powstaway wolne zawody prawnicze
-dostp do zawodu by wolny, niezalenie od stanu i narodowoci mona byo peni funkcje
-wprowadzano pierwsze izby adwokackie, z czego polskie byy w Lwowie, Krakowie i
Rzeszowie
-warunki konieczne do wykonywania zawodu: studia prawnicze, 7 lat praktyki (1 w sdzie, 6
u adwokata), doktorat nauk prawnych, egzamin pastwowy zakoczony wpisem na list
Organizacje samorzdowe adwokatw
-grupowani byli w izby adwokackie (zgromadzenie oglne, wydzia i prezydent izby)
-izby byy niezalene od siebie
Dziaalno polityczna
-wadza bya przychylna adwokaturze, brak buntw
-skupiali si na dziaalnoci zawodowej
-1911 Zwizek Adwokatw Polskich we Lwowie, w 1914 zjazd adwokatw ze wszystkich
zaborw we Lwowie
Oprcz prawnikw
-poktne doradztwo
-dyletanci, mieli duo biur, byli tani i w ogle do dupy
Pruski
-polskich adwokatw byo niewielu (surowe wymagania formalne dla kandydatw na
adwokatw, a mianowicie ukoczenie studiw, zoenie egzaminu referendarskiego,
czterdziestoszeciomiesiczn aplikacj oraz zoenie egzaminu asesorskiego)
-brak odrbnej izby adwokackiej, byli przypisani do sdw
-od 1878 izby adwokackie, przypisane do sdw
-niektrzy polscy adwokaci wchodzili do Reichstagu, zasadniczo skupiali si na pracy u
podstaw
Rosyjski
-do 1876 brak byo jasnych zasad okrelajcych wykonywanie zawodu adwokata, pojawiali
si obrocy prywatni, ktrzy reprezentowali klientw na podstawie Patentu do Bronienia
-od 1876 (wlk. Reforma sdowa) rusyfikacja sdownictwa (procesy tylko po rosyjsku),
polskich sdziw wysyano do sdw w gbi imperium, powstawao wiele kancelarii
adwokackich i nielegalne izby adwokackie
5.Zmiany w wymiarze sprawiedliwoci w XIX wieku.
6.Zawd sdziego w II RP.
-po odzyskaniu niepodlegoci struktura sdw bya niejednolita, co wynikao z rnych
kompetencji sdw i rnego nazewnictwa, istniay jednak SN w Warszawie, sdy apelacyjne
i sdy okrgowe
-po unifikacji sdownictwa 01.01.1929 sdy grodzkie, sdy okrgowe, sdy apelacyjne i SN
Zasady dotyczce sdziw
-niezawisoci niedopuszczalno jakiejkolwiek ingerencji lub wywierania nacisku na
sdziego

-odrbnoci stanowiska sdziego XVII/XIX wiek, sdzia to inne stanowisko od reszty

administracji i przez to ma inne prawa i obowizki
-nominacji sdziw przez Prezydenta (sdziowie grodzcy przez Ministra Sprawiedliwoci)
-prawa do sdu (rzetelnej procedury sdowej)
-hierarchiczno-instancyjnej budowy sdw trjinstancyjno rodkw odwoawczych
-zasada udziau spoecznego: sdziowie niezawodowi
Sdziowie niezawodowi
-na obszarze zaboru Austriackiego do 38 roku, sdy przysigych (byli przysigymi)
-dawny pruski i rosyjski awnik, ktry orzeka wraz z sdzi
Sdziowie handlowi
-rwnie niezawodowi
-prowadzili dziaalno gospodarcz
-udzielali fachowych porad prawdziwym sdziom w sprawach zwizanych z gospodark
Sdziowie zawodowi
-obywatelstwo polskie, nieposzlakowany charakter, wyksztacenie prawnicze i ukoczenie
aplikacji wymagane by peni funkcj
-od 28 roku sdziami mogy zostawa kobiety
-w przypadku oprnienia stanowiska sdziego ogaszano wakat, sdziowie zgaszali swe
kandydatury, wybierano gwnie w ocenie o predyspozycje osobiste, nie za wyksztacenie
-sdzi byo si doywotnio
-mona byo zrzec si stanowiska, pod warunkiem dokoczenia spraw prowadzonych
-nie mona byo usun ze stanowiska, dopki wadzy nie obja sanacja
-mona natomiast byo zawiesi w funkcji sdziego za odwalanie lipy
Prawa i obowizki sdziw
-obowizek uprzejmego traktowania wszystkich (sic!)
-prawo do wynagrodzenia (by to sposb nacisku na sdziego za sanacji, ichni sdziowie
dostawali dodatki funkcyjny i droyniany)
-prawo do emerytury i renty
-prawo do urlopu (lipiec i sierpie ferie sdowe, sd pracowa, ale w tych dwch miesicach
brali urlopy)
-obowizek bezstronnoci
-obowizek orzekania na podstawie ustawy i sumienia
-obowizek zachowania tajemnicy subowej, z ktrego zwolniony by, jeli wystpowa jako
wiadek
-obowizek apolitycznoci, zakaz wchodzenia w struktury w partiach i manifestowania
pogldw
-obowizek zamieszkiwania w okrgu sdu
-obowizki szczeglne kierownictwa sdw: organizacja pracy sdu, przydzia pracy
Odpowiedzialno dyscyplinarna
-za naruszenie obowizkw i etyki sdziowskiej postpowanie dyscyplinarne
-postpowanie w sdach dwuinstancyjnych
7.Zawd adwokata w II RP.
Zabr rosyjski
-1918 Statut Tymczasowy Palestry Pastwa Polskiego adwokaci, aplikacje adwokackie,

samorzd adwokacki i instytucja obrocw sdowych

Zabr pruski
-niemiecka ordynacja adwokacka z 1878
-dekrety dotyczce poszczeglnych dzielnic
-okrelono warunki konieczne do wykonywania zawodu adwokata (obywatelstwo polskie,
studia prawnicze, ukoczenie aplikacji, w tym w byym zaborze pruskim)
Zabr austriacki
-ordynacja z 1868
-drobne korekty, okrelono warunki konieczne takie jak w pruskim
Prawo o ustroju adwokatury z 32 roku
-warunki dostpu do zawodu oglne (obywatelstwo polskie, znajomo j. polskiego,
nieskazitelny charakter) i szczeglne (studia prawnicze, aplikacja i egzamin)
Prawa i obowizki adwokatw
-tajemnica zawodowa
-wolno sowa i pisma
-prawo do wynagrodzenia
-prawo wyboru klienta
-obowizek bezpatnego prowadzenia spraw z urzdu
-zbierali si w izby adwokackie (zgromadzenie oglne, rada izby z dziekanem, sd
dyscyplinarny)
-za sanacji poszerzano nadzr nad adwokatur
8.Wymiar sprawiedliwoci w czasach stalinowskich.
Wraz z nadejciem PRL-u wadze stany przed istotnym problemem: czy odrzuci system w
caoci, zmodyfikowa obecny, czy korzysta z przedwojennego systemu prawa.
Zdecydowano si na model poredni, tj. opiera si na prawie przedwojennym i wprowadza
do niego zasadnicze zmiany stopniowo. Najwiksze zmiany dotyczyy prawa cywilnego i
karnego:
-tymczasowe aresztowanie, ktre mona byo nieskoczenie przedua
-nie informowano bliskich o aresztowaniu
-przetrzymywano w tak wymylny sposb, e aresztowani umierali przed procesem
-oddelegowano cz sdownictwa sdom wojskowym (uproszczona procedura, brak
adwokata, 75% wyrokw skazujcych, sdziowie nie mieli wyksztacenia prawniczego)
-silna represja opozycji, ludzi z pastwa podziemnego II wojny, zonierzy AK, dziaaczy II RP
i w ogle kadego
Sdy i sdziowie
-sdy powszechne i specjalne
-sd grodzki, okrgowy, apelacyjny, SN
-od '51 powiatowy, wojewdzki, SN
Sdy specjalne
-wojskowe
-co do zasady dla zbrodniarzy Hitlerowskich
-orzeka Najwyszy Trybuna Narodowy
-byy to sdy tajne, zapaday tylko najwysze wyroki w sprawach politycznych i dotyczcych
wrogw systemu

Sdziowie 44-56
- na pocztku byli to sdziowie przedwojenni
-PRL dy do zapenienia sdw swoimi ludmi
-pojcie rkojmi, czyli czy osoba jest poyteczna dla wadzy ludowej
-wprowadzono rednie szkoy prawnicze (kilkumiesiczne kursy, zastpoway wyksztacenie
uniwersyteckie, zniesiono je w latach 50)
-zawieszono zakaz przynalenoci partyjnej
Sdziowie 56-89
-ograniczono sterowanie sdami przez wadz
-przywrcono wymg studiw prawniczych
-sdzia bez rkojmi mg peni funkcj
-w czasie stanu wojennego represje wobec czonkw solidarnoci
-nigdy nie stworzono samorzdu sdziowskiego
Prokuratura i prokuratorzy
-odczona od sdownictwa, wykorzystywana przez wadz
-przedwojennych prokuratorw zastpowano nowymi, z ktrych wikszo nie miaa
wyksztacenia
-zatrudniano osoby z Urzdu Bezpieczestwa
-prokurator generalny, wojewdzki i powiatowy
9.Adwokatura w PRL.
45-50
-przedwojenni adwokaci
-dyli do odtworzenia samorzdu adwokackiego
-wadza chciaa adwokatur zdominowa
-44 uchylono zamknite listy adwokatw, wadza umieszczaa swoich
-45 dekret o zawieszeniu samorzdw
-starych adwokatw przenoszono do nowych miast, przewanie dobrowolnie
-umniejszono wymogi dotyczce adwokatw (brak studiw, aplikacji i egzaminu)
50-63
-obowizek wspdziaania z wadz
-mieli dziaa (sdy orzeka) zgodnie z interesem mas ludowych
-zerwano z wolnym zawodem adwokata
-samorzd adwokacki by fasadowy kontrolowany przez PZPR
-adwokaci powoywani przez ministra sprawiedliwoci
-mimo wszystko by to jedyny profesjonalny zawd prawniczy
-w 50 akcja weryfikacyjna, podczas ktrej usunito wikszo przedwojennych adwokatw
-szczeglna rkojmia w niektrych sprawach karnych dziaali tylko adwokaci na usugach
partii
-wprowadzono zespoy adwokackie praca w kolektywach, wsplne zarobki, wsplna praca
-63 zakaz indywidualnego wykonywania zawodu
-stworzono spoeczne biura pomocy prawnej, ale nigdy ich nie powoano
Skutki dziaania wadzy
-spadek poziomu zawodowego (mao aplikacji)
-spadek kwalifikacji moralnych bo komunici

-pena kontrola pastwa

-po 56 powoano Zjazd Adwokatury, organ nadzwyczajny, zbiera si co par lat i okrela
kierunek prac i dziaa adwokatw, ogranicza wpywy PZPR
-od 63 rozszerzono wpyw wadzy na zawd adwokata (Zespoy Adwokackie, adwokat jako
zwyky pracownik)
-od 82 poprawa sytuacji, przestali by tak zaleni od wadzy, mogli zakada kancelarie
indywidualnie lub na spk z innym adwokatem, wzrost zaufania spoeczestwa do
adwokatury
10.Wybrany wspczesny zawd prawniczy.