You are on page 1of 11

Mechanizm fragmentacji mitochondriw struktura i funkcja biaka Drp1

STRESZCZENIE

itochondria tworz w komrce dynamiczn sie, ktra ulega cigym procesom fuzji i
fragmentacji. Fragmentacja mitochondriw jest elementem wielu istotnych procesw
komrkowych, do ktrych midzy innymi nale mitoza, apoptoza czy mitofagia. Gwnym
biakiem biorcym udzia w tym procesie jest Drp1 (ang. dynamin related protein 1). Biako
to posiada zdolno oligomeryzacji, dziki czemu tworzy na powierzchni bon mitochondrialnych spiralne struktury, ktre w wyniku hydrolizy GTP zaciskaj si i przerywaj integralno bon prowadzc do fragmentacji mitochondrium. Proces ten jest cile regulowany
poprzez rne mechanizmy, gwnie za porednictwem kontroli aktywnoci biaka Drp1.
Praca ta przedstawia obecny stan wiedzy na temat fragmentacji mitochondriw ze szczeglnym uwzgldnieniem roli i regulacji aktywnoci Drp1 w tym procesie.

WPROWADZENIE

Mitochondria stanowi zoon struktur komrkow, ktra tworzy skomplikowan sie wzajemnych pocze oraz jest zaangaowana w regulacj wielu procesw komrkowych takich jak synteza ATP, apoptoza lub buforowanie
poziomu jonw wapnia w komrce [1]. Ewolucyjnie mitochondria powstay w
drodze wchonicia komrek -proteobakterii przez prekursora dzisiejszej komrki eukariotycznej, w wyniku czego powstaa struktura komrkowa otoczona podwjn bon lipidow i dysponujca wasnym mitochondrialnym genomem (mtDNA) [1,2]. W zewntrznej bonie mitochondrialnej zakotwiczonych
jest wiele biaek poredniczcych w oddziaywaniach z biakami cytoplazmatycznymi, jak rwnie umieszczone s kompleksy i kanay biakowe odpowiadajce za transport czsteczek midzy cytoplazm i mitochondrium. Silne pofadowanie wewntrznej bony mitochondrialnej zapewnia du powierzchni
umoliwiajc wydajne rozmieszczenie znajdujcych si w niej kompleksw
acucha oddechowego. Najbardziej wewntrzn cz mitochondrium stanowi
macierz mitochondrialna, w ktrej znajduj si midzy innymi rybosomy oraz
mtDNA. Pomidzy wewntrzn i zewntrzn bon znajduje si przestrze midzybonowa, w ktrej wystpuj biaka regulujce dziaanie kompleksw acucha oddechowego oraz ruch i modyfikacje czsteczek transportowanych do
mitochondriw. Dziaanie acucha oddechowego powoduje wygenerowanie
rnicy potencjau elektrochemicznego pomidzy przestrzeni midzybonow
a macierz mitochondrialn. Rnica potencjaw zapewnia si napdow dla
syntezy ATP, umoliwia transport jonw wapnia do macierzy mitochondrialnej
oraz jest miar prawidowej funkcjonalnoci mitochondriw. Zaburzenia rnicy potencjaw s zatem sygnaem do naprawy lub wyeliminowania wadliwych
mitochondriw [1,3].

Bernadeta Michalska
Jerzy Duszyski
Jdrzej Szymaski
Pracownia Bioenergetyki i Bon Biologicznych,
Instytut Biologii Dowiadczalnej im. M. Nenckiego PAN, Warszawa
Pracownia Bioenergetyki i Bon
Biologicznych, Instytut Biologii
Dowiadczalnej im. M. Nenckiego PAN, ul.
Pasteura 3, 02-093 Warszawa;
tel.: (22) 589 23 45,
e-mail: j.szymanski@nencki.gov.pl

Artyku otrzymano 15 maja 2016 r.


Artyku zaakceptowano 19 maja 2016 r.
Sowa kluczowe: Drp1, fragmentacja mitochondriw, kompleks fragmentujcy
Wykaz skrtw: Drp1 dynamin related
protein 1; ER siateczka rdplazmatyczna;
Fis1 fission factor 1; GTP guanozyno-5trifosforan; Mff mitochondrial fission factor;
MiD49 mitochondrial division protein of 49
kDa; MiD51 mitochondrial division protein
of 51 kDa
Podzikowania: Praca powstaa w trakcie
realizacji projektu badawczego SYMFONIA
2013/08/W/NZ1/00687 finansowanego ze
rodkw przyznanych przez NCN.

Mitochondria posiadaj odrbny od jdrowego materia genetyczny, ktry


wystpuje w postaci nukleoidw bdcych kompleksami biaek i mtDNA. Rozmiar mtDNA jest duo mniejszy (16103 par zasad) ni rozmiar genomowego
DNA (3109 par zasad), jednak wystpuje ono w bardzo wielu kopiach i jest rozsiane po caej sieci mitochondrialnej [1]. W czci czsteczek mtDNA wystpuj
mutacje i niewaciwa proporcja prawidowego i zmutowanego mtDNA moe
prowadzi do chorb mitochondrialnych [3,4]. Regulacja procesw komrkowych kontrolowanych przez mitochondria jest moliwa dziki ich dynamicznej
strukturze, za ktr odpowiadaj procesy czenia (fuzji) oraz separacji (fragmentacji) obszarw sieci mitochondrialnej. W ich wyniku sie mitochondrialna
moe podlega reorganizacji w zalenoci od warunkw, w jakich znajduje si
komrka. Procesy fuzji zapewniaj dostp do produktw ekspresji mtDNA dla
caej sieci mitochondrialnej oraz napraw uszkodzonych fragmentw sieci poprzez wymian skadnikw z innymi jej obszarami [2,5]. Fragmentacja generuje
mniejsze mitochondria, ktre atwiej mog podlega transportowi wzdu cytoszkieletu do miejsc o zwikszonym zapotrzebowaniu na energi, co jest szczeglnie wane w komrkach nerwowych [6]. Fragmentacja dodatkowo umoPostpy Biochemii 62 (2) 2016

127

Rycina 1. Reorganizacja struktury sieci mitochondrialnej jest moliwa dziki procesom fuzji i fragmentacji. Proces fragmentacji jest niezbdny w wielu procesach
komrkowych, takich jak (A) utrzymanie funkcjonalnej sieci mitochondrialnej
poprzez eliminacj uszkodzonych fragmentw sieci w drodze mitofagii, (B) indukowanie apoptozy w wyniku uwolnienia cytochromu c (lub innych czynnikw
proapoptotycznych) z przestrzeni midzybonowej, (C) wydajny transport mniejszych mitochondriw wzdu cytoszkieletu do miejsc komrki wykazujcych
zwikszone zapotrzebowanie na ATP, (D) rwnomierny rozkad prawidowego
(zielone piercienie) i zmutowanego (czerwone piercienie) mtDNA pomidzy
rne obszary sieci powstae w wyniku fragmentacji oraz rwny podzia mitochondriw do komrek potomnych. Ostatni aspekt jest niezwykle wany, gdy
mitochondria nie powstaj w komrce de novo, lecz s generowane w drodze
wzrostu i podziau ju wczeniej istniejcych, odziedziczonych mitochondriw
(biogeneza mitochondriw).

Zaburzenia w procesach fuzji i fragmentacji prowadz


do nieprawidowego funkcjonowania i morfologii mitochondriw, co ma znaczenie w wielu chorobach neurodegeneracyjnych takich jak choroba Alzheimera, Parkinsona,
Huntingtona lub jaskra [1,2,9,10]. Niewaciwa rwnowaga
midzy procesami fuzji i fragmentacji mitochondriw zostaa take powizana z patofizjologi chorb metabolicznych,
takich jak cukrzyca i otyo [11]. U prostszych organizmw
podzia mitochondriw przebiega jeszcze w sposb podobny jak u bakterii, z zaangaowaniem biaka FtsZ, ktre tworzy piercie od wewntrznej strony mitochondrium i wyznacza miejsce podziau [1,2]. U wyszych organizmw nastpia adaptacja, w wyniku ktrej aparat odpowiedzialny
za fragmentacj mitochondriw tworzy si na zewntrznej
bonie mitochondrialnej [1]. Fragmentacja mitochondriw
jest zoonym procesem podlegajcym precyzyjnej regulacji, w ktrego przebieg zaangaowane s inne struktury
komrkowe i liczne biaka, a wrd nich najwaniejsz rol
peni Drp1 bdce produktem genu DNM1L [12].
BIAKO Drp1

Biako Drp1 naley do rodziny dynamin, grupy biaek


o podobnej strukturze, ale rnorodnych funkcjach, ktre
wykazuj aktywno GTPazow i bior udzia w procesach
wymagajcych przebudowy struktur bonowych [13]. Drp1
poredniczy nie tylko we fragmentacji mitochondriw, ale
take we fragmentacji peroksysomw [14].
DOMENY

liwia kontrol jakoci mitochondriw poprzez odczanie


niefunkcjonalnych fragmentw sieci mitochondrialnej i ich
eliminacj na drodze mitofagii, inicjowanie apoptozy poprzez uwolnienie biaek proapoptotycznych z przestrzeni
midzybonowej mitochondriw (np. cytochromu c), a take rwny podzia mitochondriw oraz mtDNA do komrek
potomnych powstajcych w drodze podziau komrkowego (Ryc. 1) [3,7,8].

Drp1, podobnie jak pozostae biaka z rodziny dynamin,


posiada budow domenow, w ktrej skad wchodz 4 domeny: GTPazowa (na N-kocu), rodkowa (ang. middle domain), zmienna (VD, ang. variable domain) zawierajca insert
B oraz domena efektorowa dla GTPazy (GED, ang. GTPase
effector domain) (Ryc. 2) [15]. Cz rde domen zmienn nazywa domen B, podczas gdy inne rda pozostaj

Rycina 2. Porwnanie sekwencji izoform Drp1 (grny rysunek): przedstawiono sze izoform, rnicych si wystpowaniem wybranych eksonw (nr 3,16,17): izoforma
1 (736 aa, NP_036192), izoforma 2 (710 aa, NP_036193), izoforma 3 (699 aa, NP_005681), izoforma 4 (725 aa, NP_001265392), izoforma 5 (749 aa, NP_001265393), izoforma
6 (738 aa, NP_001265394). Poniej izoformy 5 zaznaczono kolorami fragmenty sekwencji biaka Drp1 odpowiadajce jego rnym domenom. Eksony zaznaczono kolorem
szarym w najniszym rzdzie. Na schemacie pominito najkrtsz izoform 7 (533 aa), ktra powstaje z wykorzystaniem alternatywnego kodonu start. Struktura Drp1
(dolny rysunek) - przedstawienie budowy domenowej dla monomeru (po lewej) oraz dimeru (po prawej) na podstawie struktury krystalograficznej biaka Drp1 (4BEJ,
PDB). Kolory odpowiadaj domenom zgodnie z opisem na grnym rysunku. Tylko fragment domeny zmiennej nie jest widoczny w strukturze krystalograficznej, gdy
zosta w duej czci usunity z biaka rekombinowanego w celu uzyskania krysztaw biaka.

128

www.postepybiochemii.pl

przy okreleniu domena zmienna i wyrniaj w tym rejonie fragment zwany insertem B i wanie to nazewnictwo
bdzie uywane w niniejszym artykule. Domeny GTPazowa, rodkowa oraz GED wystpuj u wszystkich biaek z
rodziny dynamin, natomiast domena zmienna jest charakterystyczna tylko dla Drp1 [16] i jest rejonem odgrywajcym
istotn rol w regulacji aktywnoci tego biaka, co zostanie
szerzej opisane. Rol domeny GTPazowej jest hydroliza
GTP, a domena GED wie si z domen GTPazow, przez
co stymuluje jej aktywno [12]. Domena rodkowa bierze
udzia w formowaniu si Drp1 w dimery, tetrametry oraz
struktury wyszego rzdu [12].
IZOFORMY

Produkty genu DNM1L podlegaj alternatywnemu splicingowi w trzech eksonach (eksony 3, 16, 17) spord 21
kodujcych biako Drp1 [17]. Ekson 3 koduje fragment domeny GTPazowej, a eksony 16 i 17 koduj rejon insertu B
(Ryc. 2). Wikszo poszczeglnych izoform Drp1 rni si
pomidzy sob liczb aminokwasw wystpujc w insercie B w domenie zmiennej, std te wzia si nazwa tej domeny. Alternatywny splicing Drp1 w trzech eksonach daje
moliwo istnienia 23 = 8 izoform tego biaka [17], z czego
wedug bazy sekwencji referencyjnych (www.ensembl.org,
ludzki gen: DNM1L) wyrnia si 7 izoform. Jedna spord tych 7 izoform (izoforma 2, Ryc. 2) oprcz zdolnoci
do interakcji z mitochondriami, jest w stanie oddziaywa
take z mikrotubulami. Alternatywny splicing Drp1 wpywa wic na lokalizacj tego biaka w komrce i zaley take
od rodzaju komrek. Badania przeprowadzone na myszach
wykazay, e na przykad wzr ekspresji izoform Drp1 w
mzgu jest cakowicie inny od wzoru ekspresji genw kodujcych izoformy tego biaka w nerkach [17]. Poszczeglne
izoformy Drp1 maj wic rne znaczenie funkcjonalne dla
komrek. Wielko izoform Drp1 wystpuje w zakresie od
699 do 749 reszt aminokwasowych, co daje mas okoo 80
kDa.
STRUKTURY OLIGOMERYCZNE DRP1

Drp1 jest biakiem cytosolowym, przy czym znaczna


cz tego biaka wystpuje na powierzchni mitochondriw
[18]. Cech charakterystyczn Drp1 jest zdolno do oligomeryzacji, co jest niezbdne do uformowania struktury umoliwiajcej fragmentacj mitochondriw. Jak do tej
pory nie wiadomo jakie dokadnie struktury Drp1 tworzy
w cytosolu. Na podstawie bada in vitro z uyciem biaka
rekombinowanego sugeruje si, e mog to by dimery
i/lub tetrametry [19-21]. Nie wiadomo take, jakie struktury Drp1 s rekrutowane na powierzchni mitochondriw.
Jeden z modeli proponuje, e jedynie dimery s zdolne do
przyczania si do mitochondriw i tworzenia na ich powierzchni funkcjonalnych struktur spiralnych. Zaproponowano take, e poza dimerami i/lub tetramerami Drp1 tworzy w cytosolu take wiksze oligomery, ktre mog suy
jako rezerwuar, z ktrego w razie potrzeby odczane s
dimery zdolne do udziau we fragmentacji mitochondriw
[22]. Wiadomo natomiast, e Drp1 jest w stanie tworzy
stabilne dimery, ktre w warunkach fizjologicznych s najmniejsz jednostk funkcjonaln tego biaka. W celu utworzenia oligomerw wyszego rzdu, dimery Drp1 oddziaPostpy Biochemii 62 (2) 2016

uj poprzez inne reszty aminokwasowe ni ma to miejsce


w przypadku tworzenia dimeru [15]. Zaobserwowano, e
tworzenie okrelonych struktur przez Drp1 (dimerw lub
tetramerw) zaley od izoformy w jakiej Drp1 wystpuje.
Najkrtsza izoforma Drp1 (izoforma 3, 699 aa, brak insertu B, Ryc. 2) w warunkach in vitro tworzy oligomery wyszych rzdw poprzez doczanie kolejnych dimerw [22].
Natomiast najdusza izoforma Drp1 (izoforma 5, 749 aa)
wystpuje w roztworze w postaci raczej jednolitej populacji,
skadajcej si gwnie z tetramerw. Oznacza to wic, e
w roztworze nastpuje hamowanie tworzenia oligomerw
wyszego rzdu przez izoform 5 Drp1, co nie ma miejsca
w przypadku izoformy 3. Obecno insertu B jest zatem
negatywnym regulatorem tworzenia funkcjonalnych oligomerw przez Drp1 w warunkach in vitro. Jedna z grup
badawczych zaproponowaa, e zrnicowane zdolnoci do
tworzenia oligomerw przez rne izoformy Drp1 oraz odmienna geometria oligomerycznych spiral tworzonych na
powierzchni bon mog wyklucza hetero-kopolimeryzacj pomidzy rnymi izoformami podczas ich koekspresji
in vivo [23]. Jednak wyniki innych bada sugeruj, e Drp1
jest w stanie tworzy heterooligomery pomidzy rnymi
izoformami tego biaka [17], co moe pozwala na regulacj
rozmiaru tworzonych struktur spiralnych.
MECHANIZM DZIAANIA DRP1
WE FRAGMENTACJI MITOCHONDRIW

Drp1 wykazuje zdolno do oddziaywania z zewntrzn bon mitochondrialn. W komrce biako to przemieszcza si pomidzy cytosolem a sieci mitochondrialn
(Ryc. 3), lecz tylko niewielka cz populacji tego biaka
zwizana w danej chwili z mitochondriami jest zaangaowana w proces fragmentacji [18,24]. Po zrekrutowaniu do
miejsca fragmentacji biako Drp1 tworzy struktur spiraln, ktra oplata mitochondrium i wie GTP [16]. Jeden
z modeli pokazuje, e to miejsce podziau jest otoczone
przez okoo 48 tetramerw Drp1, a piercie tworzony
przez Drp1 na powierzchni mitochondrium jest podwjn
spiral [15]. Wizanie GTP do oligomeru Drp1 powoduje
jego stabilizacj oraz niewielkie zmniejszenie si jego rednicy wynikajce z uporzdkowania powstaej struktury
poprzez zmiany konformacyjne. Nastpnie ma miejsce hydroliza GTP, ktra umoliwia wytworzenie si energii mechanicznej potrzebnej do zaciskania si piercienia Drp1
poprzez dalsze zmiany konformacyjne tego biaka, co
prowadzi do przerwania fragmentu sieci mitochondrialnej w wyniku reorganizacji struktury bon mitochondrium
w tym miejscu [16]. Po fragmentacji oligomer Drp1 ulega
rozpadowi na mniejsze elementy, umoliwiajc ponowne
wykorzystanie biaka w tym procesie [25]. Zaobserwowano, e po zakoczeniu fragmentacji pewna cz Drp1
przez krtki czas pozostaje zwizana z obydwoma nowopowstaymi kocami mitochondrium (Ryc. 3) [21,26,27].
Na podstawie tych obserwacji wyrniono 3 typy struktur,
ktre Drp1 tworzy na powierzchni mitochondriw podczas ich fragmentacji: Drp1 zwizane do mitochondriw
w miejscach ich zmniejszonej rednicy; Drp1 zwizane do
mitochondriw po fragmentacji, ale unieruchomionych
i wci poczonych za porednictwem tego biaka, oraz
Drp1 zwizane z rozdzielonymi ju nowopowstaymi kocami tego organellum (Ryc. 4) [21,27]. To sugeruje, e do

129

Rycina 3. Mitochondria tworz w komrce zoon sie, ktra moe podlega dynamicznym przeksztaceniom. Po lewej stronie zdjcie komrek HeLa wybarwionych
barwnikiem mitotracker, mitochondria zaznaczono na biao. Obok, z prawej strony, przykad fragmentacji sieci mitochondrialnej, uchwycony w kilkusekundowych
odstpach czasu (0, 2, 4 sekundy). Biako Drp1 oznaczono kolorem zielonym, a mitochondria czerwonym. Skal (2 m) zaznaczono jako biay pasek w grnym prawym
rogu kadego zdjcia. Pomiary wykonano z uyciem stabilnej linii GFP-Drp1 (komrki HeLa Kyoto), w ktrej mitochondria oznakowano wykorzystujc biako mito-mNeptune. Po prawej stronie przedstawiono schemat ilustrujcy dwa rne modele fragmentacji mitochondriw rozwaane w literaturze: (model A) biako Drp1 jest
rekrutowane do miejsca podziau bezporednio przed zajciem tego procesu, gdzie tworzy piercie, przy pomocy ktrego dokonuje si nastpnie fragmentacja mitochondrium, (model B) biako Drp1 wie si na powierzchni mitochondrium, a nastpnie przemieszcza si po tej powierzchni i tworzy coraz wiksze kompleksy, ktre
w miejscach podziau mog doprowadzi do fragmentacji mitochondrium. Niemodyfikowane komrki HeLa Kyoto otrzymano z laboratorium Jana Ellenberga (EMBL
Heidelberg) za zgod prof. Shuh Narumiya z Uniwersytetu w Kyoto. Zdjcia wykonano przez autorw artykuu przy uyciu mikroskopw Leica SP8 oraz Zeiss Spinning
Disc w Pracowni Obrazowania Struktury i Funkcji Tkankowych w Instytucie Nenckiego. Przy otrzymywaniu stabilnej linii GFP-Drp1 korzystano z urzdze Pracowni
Cytometrii Instytutu Nenckiego.

fragmentacji mitochondrium dochodzi porodku otaczajcej to organellum podwjnej spirali tworzonej przez Drp1
[15,21,26]. Dodatkowo, Drp1 stabilizuje struktury mitochondrium w porednich etapach procesu fragmentacji,
w ktrych nastpuje unieruchomienie nowopowstaych
kocw za porednictwem tego biaka. Rol tej stabilizacji
moe by zmniejszenie energii produktu reakcji fragmentacji, po czym dopiero nastpuje separacja nowopowstaych kocw mitochondrium. W separacji i oddalaniu si
od siebie nowych kocw mitochondrium bierze udzia
cytoszkielet komrki [21]. Badania przeprowadzone na
drodach za pomoc mikroskopii elektronowej wykazay,
e rednica mitochondriw w miejscu fragmentacji wynosi
okoo 109 nm i jest to warto zbliona do urednionego
rozmiaru struktury tworzonej przez Dnm1 (odpowiednik
Drp1 u drody) w roztworze z dodatkiem niezdolnego
do hydrolizy analogu GTP [28]. Typowa rednica mitochondriw wynosi od 500 do 1000 nm, co sugeruje, e zanim Drp1 zostanie zrekrutowane do miejsc fragmentacji i
utworzy spiralny oligomer, musi zaj proces wstpnego
zmniejszenia rednicy mitochondriw do wczeniej wspomnianej wartoci wynoszcej okoo 100 nm [29]. W proces

ten zaangaowane s siateczka rdplazmatyczna i aktyna


(Ryc. 5) [30,31], co zostanie szerzej opisane w dalszej czci
artykuu. W obecnoci GTP i pod wpywem jego hydrolizy rednica piercienia tworzonego przez Dnm1 zmniejsza
si do okoo 70 nm, co, jak ju wspomniano, jest moliwe
dziki zmianom konformacyjnym powstaego oligomeru
[16]. Tworzenie przez Drp1 struktury podwjnej spirali
na powierzchni mitochondrium w miejscu fragmentacji
prawdopodobnie wynika z tego, e do zacinicia i przerwania integralnoci podwjnej bony mitochondrium wymagana jest stosunkowo dua sia [15].
Rozwaane s rne modele w ramach ktrych moe powstawa kompleks odpowiedzialny za fragmentacj mitochondrium (Ryc. 3). W pierwszym z nich biako Drp1 jest rekrutowane z cytosolu bezporednio do wyznaczonego miejsca podziau na mitochondrium, a nastpnie po utworzeniu
funkcjonalnego piercienia dochodzi do fragmentacji. Ten
model zakada, e powstawanie kompleksu fragmentujcego na mitochondriach nastpuje poprzez doczanie dimerw Drp1, ktre s odczane za porednictwem hydrolizy
GTP od wikszych cytosolowych struktur Drp1 stanowicych rezerwuary tego biaka [22]. W drugim
modelu Drp1 oddziauje

Rycina 4. Etapy fragmentacji mitochondriw z udziaem Drp1. (1) Uformowanie si podwjnej spirali Drp1 na zewntrznej bonie mitochondrium o wstpnie zmniejszonej rednicy. (2) Zaciskanie
si spirali Drp1 pod wpywem hydrolizy GTP, co powoduje dalsze zmniejszanie si rednicy mitochondrium w tym miejscu. (3) Powstanie nowych kocw sieci mitochondrialnej, ktre s unieruchomione i stabilizowane za porednictwem Drp1. (4) Separacja nowopowstaych kocw sieci
mitochondrialnej. Cz Drp1 pozostaje zwizana z tym kocami przez pewien czas.

130

z sieci mitochondrialn w rnych miejscach i tworzy oligomery rnych rozmiarw,


ktre czc si ze sob tworz funkcjonalne
spirale zdolne do fragmentacji (Ryc. 3 A i B)
[24]. Drugi model mog potwierdza nie tylko badania in vivo [24], ale rwnie badania
przeprowadzone in vitro, ktre sugeruj e
Drp1 podlega cyklom rozpadania oligomerw
i ich ponownego formowania na powierzchni
www.postepybiochemii.pl

lipidowej matrycy [25]. Zaobserwowano rwnie, e samo


utworzenie piercienia Drp1 wok mitochondrium niekoniecznie prowadzi do fragmentacji, ktra zdaje si wymaga wystpienia dodatkowych sygnaw, do ktrych moe
nalee formowanie si filamentw aktynowych w miejscu
fragmentacji [24].
ROLA DOMENY ZMIENNEJ I INSERTU B

Wiele bada jest prowadzonych na temat wpywu domeny zmiennej i wystpujcego w niej insertu B na oddziaywanie Drp1 z mitochondriami. Obecno lub brak insertu B
jak rwnie caej domeny zmiennej w Drp1 ma wpyw na
rednic spiralnych oligomerw tworzonych przez to biako. Z bada przeprowadzonych in vitro wynika, e Drp1 z
delecj caego fragmentu domeny zmiennej na powierzchni
bon formuje si w spiralne polimery o rednicy powyej
250 nm [25]. Obecno domeny zmiennej, ale bez insertu
B, prowadzi do tworzenia spiral Drp1 o rednicy poniej
200 nm, natomiast obecno tego insertu w czsteczce Drp1
powoduje zmniejszenie si rednicy tworzonych spiral do
wartoci poniej 100 nm [23]. Wystpowanie insertu B w domenie zmiennej Drp1 jest gwnym wyznacznikiem stopnia
zakrzywienia powstajcej struktury spiralnej i moliwoci
dopasowania jej do ksztatu bony biologicznej podlegajcej przeksztaceniom [23,25]. Zaobserwowano, e obecno
insertu B hamuje aktywno GTPazow biaka Drp1 [23,26].
Sugeruje si, e ta obniona aktywno GTPazowa wpywa
na zahamowanie procesw fragmentacji mitochondriw
poprzez osabion zdolno odczania funkcjonalnych dimerw z rezerwuarw Drp1, co jest procesem zalenym
od hydrolizy GTP [22,23]. Delecja caego fragmentu domeny zmiennej powoduje nadmiern aktywno tego biaka,
ktre w tym wypadku wystpuje w roztworze wycznie w
postaci dimerw [32]. W warunkach sprzyjajcych oligomeryzacji (w roztworze), brak tej domeny promuje przedwczesne formowanie si Drp1 w wiksze struktury. Wykazano,
e te struktury wyszego rzdu tworz dobrze uporzdkowane filamenty [25]. Zaproponowano wic, e domena
zmienna wraz insertem B allosterycznie moduluje zdolno
tworzenia si oligomerw Drp1, co moe mie rol w hamowaniu nadmiernej oligomeryzacji Drp1 in vivo [23,26].
Badania przeprowadzone w komrkach potwierdzaj hipotez o samohamujcej roli penionej przez domen zmienn [26]. Usytuowanie domeny zmiennej w przestrzennej
strukturze Drp1 blokuje fragment tego biaka, ktry jest
odpowiedzialny za jego oligomeryzacj. Domena ta moe
wic zapobiega przedwczesnej, nieproduktywnej oligomeryzacji, gdy Drp1 znajduje si w cytosolu. Natomiast na
powierzchni mitochondrium oddziaywanie Drp1 z lipidami bony mitochondrialnej moe powodowa zmian konformacji tego biaka prowadzc do odsonicia fragmentu
promujcego oligomeryzacj, ktra umoliwia formowanie
si funkcjonalnych spiral prowadzcych do fragmentacji
tego organellum [25]. W zwizku z tym, e w badaniach
in vitro brak domeny zmiennej nie wpywa hamujco na
tworzenie funkcjonalnych oligomerw Drp1 na powierzchni dwuwarstw lipidowych, wywnioskowano, e mechanoenzymatyczny rdze tego biaka skadajcy si z domen
GTPazowej, rodkowej oraz GED jest wystarczajcym elementem potrzebnym do zacinicia bon pod wpywem
hydrolizy GTP. Domena zmienna peni natomiast funkcj
Postpy Biochemii 62 (2) 2016

regulatorow poprzez kontrol oligomeryzacji Drp1 zarwno w roztworze jak i na powierzchni bon. Bierze ona udzia
w procesie osigania przez oligomery Drp1 prawidowej
geometrii na powierzchni mitochondrium, ktra w dalszym
etapie umoliwia cakowite zacinicie bon prowadzce do
ich fragmentacji. Funkcj regulatorow domeny zmiennej
moe potwierdza take fakt, e w tej domenie wystpuje
najwicej miejsc potranslacyjnych modyfikacji Drp1 [15,25].
MODYFIKACJE POTRANSLACYJNE DRP1

Drp1 podlega rnego rodzaju modyfikacjom potranslacyjnym, ktre wpywajc na aktywno, lokalizacj oraz
dynamik tego biaka, odgrywaj wan rol w regulacji
procesu fragmentacji mitochondriw. Jak ju wspomniano,
wikszo miejsc potranslacyjnych modyfikacji Drp1 mieci
si w domenie zmiennej [15]. Znaczenie modyfikacji potranslacyjnych w regulacji aktywnoci Drp1 moe podkrela fakt, e zwyka nadekspresja tego biaka nie prowadzi
do zwikszenia poziomu fragmentacji mitochondriw [33].
Modyfikacje te obejmuj fosforylacj, sumoilacj, ubikwitylacj oraz S-nitrozylacj.
Spord wymienionych modyfikacji najwicej wiadomo
o fosforylacji Drp1. Drp1 podlega tej modyfikacji w wielu
miejscach, do ktrych nale: reszty seryn 616, 637 oraz 693
(numeracja waciwa dla izoformy 1 Drp1, o dugoci 736
reszt aminokwasowych), z ktrych pierwsze dwa miejsca
zostay najlepiej scharakteryzowane. Fosforylacja reszty
seryny 616 przez zalen od cykliny B1 kinaz 1 (Cdk1,
ang. cyclin dependent kinase 1) powoduje aktywacj Drp1
podczas mitozy, co indukuje fragmentacj mitochondriw
potrzebn do rwnomiernej dystrybucji tego organellum
do komrek potomnych [34]. W warunkach stresu oksydacyjnego aktywuje si inna kinaza kinaza biakowa C
(PKC, ang. protein kinase C ), ktra rwnie poredniczy
w fosforylacji, reszty seryny 616, co powoduje fragmentacj
oraz nieprawidowe funkcjonowanie mitochondriw, przez
co prowadzi do uszkodze mzgu [35]. Poza tym niedawno odkryto, e fosforylacja reszty seryny 616 Drp1 przez
kinaz Erk jest niezbdnym, wczesnym etapem procesu indukowanego reprogramowania komrek do komrek pluripotentnych [36]. Natomiast fosforylacja reszty seryny 637
przez zalen od cAMP kinaz biakow (PKA, ang. protein
kinase A) inaktywuje to biako, co ma zwizek midzy innymi ze zmniejszeniem podatnoci komrki na apoptoz
[37,38]. PKA fosforyluje zarwno frakcj Drp1 wystpujc
w cytosolu jak i t na zewntrznej bonie mitochondrialnej.
Fosforylacja cytosolowej frakcji Drp1 zapobiega przemieszczeniu si tego biaka do mitochondrium [39]. Natomiast
podczas fosforylacji mitochondrialnej frakcji Drp1, biako
PKA jest rekrutowane do zewntrznej bony mitochondrium przez wystpujce w tej bonie biako AKAP1 (ang.
A kinase anchoring protein 1), czego skutkiem jest agregacja
Drp1 w due, wolno poruszajce si kompleksy, niezdolne do fragmentacji mitochondrium [40]. Fosforylacja reszty
seryny 637 Drp1 zachodzi take za porednictwem biaka
CaMKI (ang. Ca2+/calmodulin-dependent protein kinase I ) i
w przeciwiestwie do fosforylacji za porednictwem PKA
powoduje stymulacj fragmentacji mitochondriw [41]. W
fosforylacji reszty seryny 637 Drp1 porednicz take biaka
ROCK1 (ang. Rho-associated coiled coil-containing protein kina-

131

se 1) [42] oraz AMPK (ang. AMP-activated protein kinase) [43].


ROCK1 ulega aktywacji podczas hiperglikemii, w wyniku
czego biako to fosforyluje Drp1, co prowadzi do fragmentacji mitochondriw, a ostatecznie powoduje nefropati cukrzycow [42]. Natomiast fosforylacja Drp1 za porednictwem AMPK, podobnie jak w przypadku PKA, powoduje
zahamowanie fragmentacji mitochondriw, co jest elementem ochrony i poprawy funkcjonowania komrek trzustki w warunkach stresu metabolicznego [43]. Rnice w zachowaniu Drp1 pod wpywem fosforylacji w tym samym
miejscu nie zostay wyjanione, jednak mog one zalee
od parametrw takich jak typ komrki, jej wiek lub status,
a take od lokalizacji Drp1 [10]. Defosforylacja reszty seryny 637 przez kalcyneuryn wpywa na wzrost fragmentacji
mitochondriw w wyniku aktywacji Drp1 [38,39]. Dziaanie
kalcyneuryny jest zalene od poziomu jonw wapnia w komrce. Gdy poziom tych jonw wzrasta, kalcyneuryna jest
aktywowana, co powoduje defosforylacj Drp1, a nastpnie
jego translokacj do mitochondriw [39]. Fosforylacja reszty
seryny 693 Drp1 zachodzi za porednictwem kinazy GSK3
(ang. glycogen synthase kinase 3) i powoduje obnienie aktywnoci GTPazowej Drp1, co wpywa na zahamowanie
fragmentacji mitochondriw i wie si z obnieniem podatnoci komrek na apoptoz [44].
Inn poznan modyfikacj potranslacyjn Drp1 jest jego
sumoilacja. Sumoilacja jest procesem polegajcym na doczeniu biaka SUMO (ang. small ubiquitin-like modifier) do
biaka modyfikowanego. SUMO nale do rodziny ubikwityn i s kowalencyjnie doczane do biaek substratowych
poprzez enzymatyczn kaskad, do ktrej nale enzymy:
heterodimer E1, ligaza E2 (biako Ubc9) oraz ligaza E3,
ktra zapewnia specyficzno reakcji i przeprowadza jej
kocowy etap. Biakiem bdcym ligaz E3 dla SUMO, a
wystpujcym w bonie mitochondrialnej jest MAPL (ang.
mitochondrial-anchored protein ligase) [45]. Sumoilacja Drp1
przez MAPL jest odpowiedzi na wzrost poziomu proapoptotycznych biaek Bax/Bak podczas apoptozy, co prowadzi do stabilnego zwizania si Drp1 z mitochondriami
i aktywacji ich fragmentacji [46,47]. Stan sumoilacji Drp1
wynika z dynamicznej rwnowagi pomidzy przeciwstawnymi procesami sumoilacji i desumoilacji. W desumoilacji
Drp1 porednicz proteazy cysteinowe SenP3 oraz SenP5
[48]. Desumoilacja Drp1 przez SenP5 zachodzi przy przejciu komrki z fazy G2 do M podczas mitozy, co powoduje
zwikszenie dostpnej puli Drp1 i uatwia zajcie fragmentacji mitochondrium majcej na celu rwnomiern dystrybucj tego organellum do komrek potomnych [49]. Proteaza SenP3 bierze udzia w regulacji aktywnoci Drp1 w
warunkach stresu komrkowego. Niski poziom SenP3 pozostawia Drp1 w formie sumoilowanej, co zapobiega uwolnieniu cytochromu c z komrki i apoptozie. Wysoki poziom
SenP3 poredniczy w desumoilacji Drp1, czego wynikiem
jest kierowanie tego biaka do mitochondriw, gdzie nastpuje uwolnienie cytochromu c i aktywacja cieki apoptozy
[50]. Powysze wyniki bada wskazuj, e sumoilacja Drp1
uatwia bd hamuje fragmentacj mitochondriw i wpyw
tej zmiany potranslacyjnej zaley by moe od jej lokalizacji
w sekwencji Drp1.
Ubikwitynacja jest procesem polegajcym na doczeniu
ubikwityny do biaka substratowego i tak samo jak w przy-

132

padku sumoilacji, zachodzi przy udziale kaskady enzymatycznej. W ubikwitynacji Drp1 poredniczy midzy innymi
ligaza E3 MARCH5, nazywana take MITOL [51,52]. Rola
ubikwitynacji Drp1 za porednictwem zakotwiczonego w
zewntrznej bonie mitochondrialnej MARCH5/MITOL nie
zostaa jednoznacznie okrelona, gdy opublikowane jak
dotd wyniki bada s ze sob niespjne [51-53]. MARCH5/
MITOL moe regulowa przebieg fragmentacji mitochondriw poprzez penienie bardziej oglnej roli, polegajcej na
ubikwitynacji zmutowanych, nieprawidowo sfadowanych
lub uszkodzonych biaek obecnych na mitochondriach, co
prowadzi do ich degradacji w proteasomie [33]. Ostatnio zaproponowano rol poredniczc dla MARCH5 w ubikwitynacji jednego z biaek adaptorowych dla Drp1, ktra poprzez hamowanie fragmentacji mitochondriw ma na celu
ochron komrki przed indukowan stresem apoptoz [54].
W ubikwitynacji Drp1 poredniczy take biako Parkin,
czego skutkiem jest kierowanie Drp1 na drog degradacji
proteasomalnej. Sugeruje si, e rol Parkin jest kontrola poziomu Drp1 w komrce, dziki czemu mitochondria mog
prawidowo funkcjonowa [55].
S-nitrozylacja biaka zachodzi w wyniku reakcji tlenku
azotu (NO) z grup -SH cysteiny. NO jest czsteczk sygnalizacyjn, ale jej nadmiar ma negatywny wpyw na komrki, a w szczeglnoci na komrki nerwowe, czciowo
poprzez powodowanie fragmentacji mitochondriw [56].
Zwikszona synteza NO zachodzi w neuronach osb z
chorob Alzheimera i jest odpowiedzi na nagromadzenie
-amyloidu. S-nitrozylacja reszty cysteiny 644 Drp1 zachodzi w domenie GED i prowadzi do powstania dimerycznej
formy SNO-Drp1, a take zwiksza aktywno GTPazow tego biaka i zdolno do tworzenia oligomerw. To
prowadzi to zwikszonej fragmentacji mitochondriw w
neuronach, czego skutkiem jest utrata pocze synaptycznych i uszkodzenia tych komrek [56]. Wyniki tych bada
s jednak kontrowersyjne, poniewa inna grupa badawcza
sugeruje, e S-nitrozylacja Drp1 nie wpywa w aden sposb na zwikszenie aktywnoci tego biaka [57].
ZNACZENIE FUNKCJONALNE DRP1

Znaczenie fragmentacji mitochondriw zalenej od Drp1


zbadano u myszy z delecj tego biaka oraz w liniach mysich embrionalnych fibroblastw (MEFs, ang. mouse embryonic fibroblasts) wyprowadzonych z tych myszy w eksperymentach przeprowadzonych niezalenie przez dwie grupy
badawcze [58,59]. Brak ekspresji Drp1 powodowa mier
mysich zarodkw po okoo 12 dniach, co byo wynikiem
wad rozwojowych, a szczeglnie wad przodomzgowia,
zaburze tworzenia synaps, sabo rozwinitej wtroby oraz
nieprawidowo funkcjonujcego serca [58,59], co wskazuje, e neurony s bardzo wraliwe na defekty wystpujce
w mitochondriach. Myszy z wyciszon ekspresj Drp1
tylko w neuronach rodz si ywe, jednak umieraj szybko po urodzeniu w zwizku w neurodegeneracj [58,59].
Drp1 jest wic niezbdnym biakiem w prawidowym rozwoju zarodkw oraz mzgu u myszy. Pierwotne linie MEF
mona utrzyma w hodowli komrkowej, jednak rosn one
wolniej od komrek kontrolnych, pomimo niezmienionego
poziomu ATP [59]. W uniemiertelnionej linii MEF nie zauwaono znaczcych zmian w poziomach podstawowych
www.postepybiochemii.pl

parametrw mitochondrialnych w porwnaniu z komrkami kontrolnymi, co sugeruje, e Drp1 nie jest niezbdnym
biakiem w przeywalnoci i utrzymaniu aktywnych mitochondriw tych komrek [58].
SKADNIKI ZEWNTRZNEJ BONY
MITOCHONDRIALNEJ ODDZIAUJCE Z DRP1

Wrd skadnikw zewntrznej bony mitochondrialnej,


ktre bezporednio oddziauj z Drp1 oraz porednicz
w rekrutacji tego biaka do miejsc fragmentacji, jak rwnie
w samym procesie fragmentacji, wyrniamy kilka biaek
oraz specyficzny dla mitochondriw lipid kardiolipin. Do
biaek tych zaliczaj si: Mff (ang. mitochondrial fission factor),
Fis1 (ang. fission factor 1), MiD49 oraz MiD51 (ang. mitochondrial division proteins of 49/51 kDa).
MFF

Mff, podobnie jak Drp1, wystpuje w postaci kilku izoform, ktrych poziom ekspresji zaley od typu komrki
[29,60]. Co najmniej 9 wariantw splicingowych tego biaka jest kodowanych przez gen MFF, lecz rnice w funkcjonalnoci tych izoform nie zostay poznane [29]. Mff
gromadzi si w odrbnych skupiskach na powierzchni mitochondrium i kolokalizuje z Drp1. C-koniec tego biaka
jest zakotwiczony w zewntrznej bonie mitochondrium, a
N-koniec bierze udzia w interakcji z Drp1 [29,60]. Biako
Mff posiada zdolno oligomeryzacji i w roztworze wystpuje w postaci tetramerw [32]. Oddziaywanie Drp1 z
mitochondriami jest zaburzone w komrkach z wyciszon
ekspresj genu kodujcego Mff, co prowadzi do elongacji
tego organellum [29,60,61], a nadekspresja genu kodujcego Mff powoduje zwikszon fragmentacj mitochondriw, co wskazuje na istotn rol tego biaka w przebiegu tego procesu [60,61]. Mff rekrutuje Drp1 niezalenie
od obecnoci Fis1, gdy interakcja ta nie jest zaburzona w
komrkach z wyciszon ekspresj genu kodujcego Fis1
[60]. Wykazano, e Mff w rny sposb reaguje z rnymi izoformami Drp1 i wpywa na ich zdolno do hydrolizy GTP. Nadekspresja genu kodujcego izoform 3 Drp1
(brak insertu B) w komrkach z wyciszon ekspresj genu
kodujcego endogenny Drp1, powodowaa fragmentacj
mitochondriw w wikszym stopniu w porwnaniu do
innych izoform tego biaka, nawet przy braku ekspresji
Mff [23]. Wskazuje to wic na mniejsze znaczenie Mff we
fragmentacji mitochondriw za porednictwem izoformy
3 Drp1. W przypadku izoform Drp1 zawierajcych insert B
dodatkowym efektem oddziaywania z Mff jest zwikszenie aktywnoci GTPazowej Drp1, co ma znaczenie przy indukowaniu zmiany konformacyjnej prowadzcej do zaciskania kompleksu fragmentujcego. Mff dziaa zatem jako
allosteryczny regulator aktywnoci Drp1, jednak stopie
tej regulacji zaley od izoformy Drp1 [23]. Uwaa si, e
Mff jest w stanie oddziaywa z dimerami Drp1, a wiksze
oligomery nie tworz funkcjonalnych oddziaywa z Mff,
co moe oznacza, e tak jak ju wczeniej wspomniano,
dimery Drp1 s tymi jednostkami strukturalnymi, ktre s
funkcjonalnie aktywne w tworzeniu kompleksu fragmentujcego mitochondrium [32]. Gwnym zadaniem Mff jest
zatem stanowienie rusztowania dla tworzenia oligomerw
Drp1 na powierzchni mitochondrium [32]. Inna grupa baPostpy Biochemii 62 (2) 2016

dawcza stwierdzia jednak, e Mff jest w stanie selektywnie rekrutowa Drp1 w postaci tetramerw lub wikszych
oligomerw [62]. W kilku pracach zaobserwowano, e
brak domeny zmiennej lub insertu B wpywa na wzmocnienie oddziaywania pomidzy Drp1 a Mff [26,32,62].
Z dotychczasowych bada jednoznacznie wynika, e Mff
jest jednym z gwnych biaek poredniczcych w procesie fragmentacji mitochondriw i regulujcych aktywno
rnych izoform Drp1, jednak dodatkowe badania s potrzebne w celu wyjanienia jakie formy oligomeryczne
Drp1 s preferowane w oddziaywaniu z Mff.
FIS1

Fis1 jest podstawowym biakiem adaptorowym dla


Dnm1 u drody i wyciszenie jego genu wpywa znaczco na obnienie poziomu fragmentacji mitochondriw
[61]. U ssakw biako to rwnie wystpuje, jednak nie
jest ono niezbdnym elementem w tym procesie. Wyciszenie ekspresji genu tego biaka nie wpywa znaczco ani na
proces fragmentacji, ani na oddziaywanie Drp1 z mitochondriami lub z peroksysomami [60]. Fis1 mimo wszystko poredniczy we fragmentacji mitochondriw, jednak
w duo mniejszym stopniu ni ma to miejsce w przypadku Mff [61]. Podobnie jak Mff, biako to jest zakotwiczone
w zewntrznej bonie mitochondrialnej za porednictwem
C-koca. Poniewa Fis1 nie tworzy kompleksu z Mff w zewntrznej bonie mitochondrialnej, sugeruje to odmienne
role tych dwch biaek w procesie fragmentacji mitochondriw [29]. Zaproponowano udzia Fis1 we fragmentacji
mitochondriw spowodowanej stresem w komrce, ktra
w zalenoci od czynnikw stymulujcych, moe by elementem procesu apoptozy lub mitofagii. Sugeruje si take,
e Fis1 peni swoj funkcj po zainicjowaniu fragmentacji
mitochondriw za porednictwem interakcji pomidzy Mff
a Drp1. Funkcja ta moe polega na kierowaniu odpowiedzi na proces fragmentacji w stron cieek biochemicznych
bdcych odpowiedzi na stres w komrce. W zwizku
z tym Fis1 moe odgrywa swoj rol w momencie, w ktrym produkty fragmentacji mitochondriw s kierowane w
stron utrzymania normalnej mitochondrialnej homeostazy, lub do uruchomienia procesw apoptozy bd mitofagii
[63].
MID49 I MID51

Biaka MiD49 oraz MiD51 w odrnieniu od Mff i Fis1


wystpuj jedynie na powierzchni mitochondriw (nie s
obecne w peroksysomach) [64], gdzie s zakotwiczone za
porednictwem N-koca [65]. Z powodu braku tych biaek
na powierzchni peroksysomw przypisuje si im rol w zapewnieniu specyficznoci i selektywnoci fragmentacji mitochondriw za porednictwem Drp1 [64]. Zaproponowano
model, w ktrym MiD49 i MiD51 s w stanie oddziaywa
tylko z Drp1 w postaci dimeru [62] oraz rekrutowa to biako do mitochondriw niezalenie od biaek Fis1 oraz Mff
[61,64]. Inne badania sugeruj jednak, e dziaanie biaek
MiD jest zalene od Mff i e biaka te s rekrutowane do
miejsc fragmentacji za porednictwem Mff. W odrnieniu
od Mff, zgromadzenie si biaek MiD w miejscu fragmentacji
mitochondriw wymaga obecnoci Drp1 [66]. Jednak wyciszenie ekspresji genw kodujcych biaka MiD49/51 powo-

133

duje zmniejszenie oddziaywania Drp1 z mitochondrium


i elongacj tego organellum [65]. Mogoby to wskazywa
na wystpowanie mechanizmu, w ktrym MiD wi si
w miejscu oddziaywania Drp1 z mitochondriami, co powoduje wzrost rekrutacji Drp1 w tej lokalizacji. Nadekspresja
genw kodujcych biaka MiD prowadzi do zwikszonego
nagromadzenia Drp1 na powierzchni mitochondriw, jednak fragmentacja jest zahamowana, co objawia si wystpowaniem wyduonych mitochondriw. Oznacza to moe,
e Drp1 zrekrutowane do mitochondriw jest w tym wypadku nieaktywne [61,64]. Przeprowadzone eksperymenty
wykazay, e nadekspresja genw kodujcych MiD49/51
prowadzi do akumulacji na mitochondriach Drp1 w formie
fosforylowanej reszty seryny 637, ktra jest niezdolna do
fragmentacji mitochondriw. W warunkach in vitro biaka
MiD duo silniej oddziauj z Drp1 w formie fosforylowanej (reszta seryny 637), ni z biakiem niefosforylowanym
[61]. Potwierdza to wic, e biaka MiD rekrutuj Drp1 w
formie nieaktywnych struktur, ktre mog bra udzia w
procesie fragmentacji mitochondrium dopiero po aktywacji
na skutek dziaania dodatkowego bodca aktywujcego to
biako [62]. Na podstawie tych obserwacji zaproponowano,
e poziomy biaek MiD podlegaj w komrkach precyzyjnej
regulacji, ktra ma na celu kontrol wystpowania fragmentacji mitochondriw [64].
KARDIOLIPINA

Innym wanym czynnikiem prawidowego przebiegu fragmentacji mitochondrium jest skad lipidowy bon
mitochondrialnych, ktrego istotnym elementem jest kardiolipina. Kardiolipina jest fosfolipidem specyficznym
dla mitochondriw, ktry stanowi 12-17% wszystkich mitochondrialnych fosfolipidw, z czego w wikszoci wystpuje w wewntrznej bonie mitochondrialnej (14-23%),
a w zewntrznej bonie stanowi od 3 do 10% lipidw tam
wystpujcych [7]. W zewntrznej bonie mitochondrialnej
kardiolipina wystpuje gwnie w miejscach kontaktu z bon wewntrzn [22,67]. Kardiolipina poredniczy we fragmentacji mitochondriw poprzez stymulacj oligomeryzacji
Drp1 oraz aktywnoci GTPazowej tego biaka na powierzchni mitochondrium [22,68]. W celu zwizania si Drp1 do mitochondrium oraz stymulacji jego aktywnoci GTPazowej,
lokalne stenie kardiolipiny musi przekroczy pewien
prg oraz musi ona wystpowa w fazie pynnej umoliwiajcej atw reorganizacj bon mitochondrialnych, ktra
prowadzi do fragmentacji mitochondrium [68]. Wykazano,
e kardiolipina oddziauje z Drp1 poprzez fragment domeny zmiennej [21,22,67,68]. Zaproponowano, e rol domeny
zmiennej jest indukowanie formowania si platform bogatych w kardiolipin w bonie mitochondrialnej. Lokalne
zwikszenie stenia kardiolipiny w bonie mitochondrium
w obecnoci Drp1 doprowadza do przejcia fazowego tego
lipidu z uoenia lamelarnego dwuwarstwowego do nielamelarnego, odwrconego heksagonalnego (faza HII), co
w dalszym etapie poprzez reorganizacj struktury bon mitochondrialnych prawdopodobnie umoliwia zmniejszenie
si rednicy mitochondrium w danym miejscu i ostatecznie
prowadzi do fragmentacji. Domena zmienna Drp1 odgrywa
take rol w zalenym od hydrolizy GTP przejciu fazowym
kardiolipiny z fazy lamelarnej do fazy HII [68]. W rejonie tej
domeny zidentyfikowano 4 reszty lizyny, ktre s niezbd-

134

ne w oddziaywaniu Drp1 z kardiolipin. Wprowadzenie


mutacji w tych 4 resztach lizyny prowadzi do zaburzenia
oddziaywania Drp1 z kardiolipin in vitro [67], a w komrkach powoduje powstanie wyduonych mitochondriw,
co oznacza, e oddziaywanie Drp1 z kardiolipin jest niezbdne w prawidowym przebiegu fragmentacji mitochondriw [68]. Zaobserwowano, e w procesach apoptozy oraz
mitofagii, ktrym towarzyszy fragmentacja mitochondriw,
nastpuje transport kardiolipiny z wewntrznej bony mitochondrialnej do bony zewntrznej. Potwierdza to istotn
rol kardiolipiny w procesie rekrutacji Drp1 do mitochondriw [67].
ROLA SIATECZKI RDPLAZMATYCZNEJ I AKTYNY
WE FRAGMENTACJI MITOCHONDRIW
SIATECZKA RDPLAZMATYCZNA

Siateczka rdplazmatyczna (ER, ang. endoplasmic reticulum) peni w komrce wiele funkcji, do ktrych mona zaliczy midzy innymi syntez i modyfikacje biaek,
syntez lipidw a take magazynowanie oraz uwalnianie
jonw wapnia [69]. ER tworzy liczne miejsca kontaktu z
pozostaymi organellami w komrce, w tym take z mitochondriami, oraz z bon komrkow. Miejsca kontaktu
pomidzy ER a mitochondriami bior udzia w sygnalizacji za porednictwem jonw wapnia oraz w syntezie
fosfolipidw [30,69]. Przykadem wsppracy pomidzy
ER a mitochondriami jest synteza kardiolipiny. Kwas
fosfatydowy, bdcy prekursorem kardiolipiny, jest
syntetyzowany w ER, a nastpnie jest transportowany
do mitochondriw, gdzie ulega przeksztaceniom [69].
Miejsca kontaktu ER z mitochondriami s take zaangaowane we fragmentacj tego organellum (Ryc. 5) [30].
Analiza miejsc fragmentacji mitochondriw, przeprowadzona w ywych komrkach za pomoc mikroskopii
fluorescencyjnej, wykazaa, e okoo 90% tych zdarze
wystpowao w miejscu kontaktu ER z mitochondriami. W miejscach, gdzie tubule ER otaczaj mitochondria,
rednica mitochondriw jest mniejsza ni poza miejscami kontaktu tych organelli, co moe wskazywa, e ER
bierze udzia we wstpnym zaciskaniu bony mitochondrium, co w kolejnym etapie moe uatwia formowanie
si oligomeru Drp1 w tym miejscu [30]. rednica spiral
tworzonych przez Drp1 [28] jest zbliona do rednicy mitochondrium w miejscu otoczonym przez ER, co wspiera
t hipotez. W miejscach kontaktu tych dwch organelli gromadzi si Mff, co pozwala na rekrutacj Drp1, a w
konsekwencji prowadzi do fragmentacji mitochondrium
[30]. W komrkach z wyciszon ekspresj genw kodujcych biaka Mff oraz Drp1 rwnie obserwuje si miejsca kontaktu ER z mitochondriami, w ktrych mitochondria maj zmniejszon rednic. Oznacza to, e siateczka
rdplazmatyczna niezalenie od Mff i Drp1 wyznacza
w komrce miejsca, w ktrych moe formowa si kompleks prowadzcy do fragmentacji mitochondrium. ER
prawdopodobnie aktywnie uczestniczy we fragmentacji
mitochondrium, poniewa pozostaje zwizane z tym organellum przez cay okres procesu fragmentacji [30]. Jak
dotd nie poznano mechanizmu, ktry determinuje lokalizacj miejsc kontaktu ER z mitochondriami, a ktre docelowo s miejscami fragmentacji mitochondriw.
www.postepybiochemii.pl

Rycina 5. Na rycinie przedstawiono schematyczny rysunek ilustrujcy rol ER i


aktyny w procesie fragmentacji mitochondrium. W miejscach kontaktu siateczki rdplazmatycznej oraz mitochondriw dochodzi do polimeryzacji aktyny
za porednictwem zlokalizowanego w ER biaka INF2 oraz mitochondrialnego
Spire 1C. Powstae wkna aktynowe mog odgrywa rol w procesie budowy
spiralnych struktur tworzonych przez Drp1, jak rwnie w inicjowaniu zmiany
konformacyjnej w Drp1 wywoujcej ich zaciskanie.

AKTYNA

W miejscach kontaktu ER z mitochondriami wan rol


we fragmentacji mitochondriw odgrywa take aktyna
(Ryc. 5). Przeprowadzone eksperymenty wykazay, e istotnym elementem kompleksu uczestniczcego we fragmentacji mitochondrium jest zlokalizowane w ER biako INF2
(ang. inverted formin 2), ktre uczestniczy w procesach polimeryzacji i depolimeryzacji aktyny. Wyciszenie ekspresji
INF2 w komrkach prowadzi do zmniejszenia puli Drp1
zwizanej z mitochondriami, a w konsekwencji do elongacji mitochondriw [31]. Oznacza to, e INF2 poredniczy
w procesie oddziaywania Drp1 z mitochondriami, ale na
drodze zalenej od aktyny. W miejscach kontaktu ER z mitochondriami biako INF2 jest aktywowane i prowadzi do
polimeryzacji aktyny, ktra zachodzi pomidzy tymi organellami i jest potrzebna do wstpnego zmniejszenia rednicy mitochondrium oraz moe te poredniczy w tworzeniu oligomeru Drp1 w miejscu fragmentacji [31]. Odkryto
rwnie, e biako Spire1C, wystpujce w zewntrznej
bonie mitochondrialnej, oddziauje ze zlokalizowanym
w ER INF2. Poprzez oddziaywanie z INF2 Spire1C indukuje tworzenie si filamentw aktynowych, ktre zacieniaj
mitochondria. Podobnie jak w przypadku INF2, wyciszenie
ekspresji Spire1C w komrkach prowadzi do elongacji mitochondriw poprzez zahamowanie ich fragmentacji, a nadekspresja tego biaka prowadzi do zwikszenia poziomu
fragmentacji tego organellum [70].
PODSUMOWANIE

Przedstawione tutaj informacje pokazuj, e fragmentacja sieci mitochondrialnej jest wieloetapowym procesem,
angaujcym wiele biaek oraz organelli, ktrych skoordynowane dziaanie prowadzi do powstania funkcjonalnego
kompleksu. Jednym z gwnych skadnikw tego kompleksu fragmentujcego jest biako Drp1, ktre podlega regulacji na wielu poziomach. Biako to wystpuje w postaci
kilku izoform, ktre mog tworzy rnice si rozmiarami
struktury oligomeryczne, co pozwala na dopasowanie poPostpy Biochemii 62 (2) 2016

wstajcej struktury spiralnej do rozmiaru mitochondrium.


Dodatkowo Drp1 podlega licznym zmianom potranslacyjnym, wpywajcym na oddziaywania tego biaka z innymi elementami kompleksu fragmentujcego. Do istotnych
elementw zaangaowanych w proces fragmentacji nale lipid kardiolipina oraz biaka Mff, MD49, MiD51, Fis1,
bdce skadnikami zewntrznej bony mitochondrialnej.
Ich dokadna rola pozostaje jeszcze do wyjanienia, jednak
poprzez rnice w oddziaywaniu z oligomerami Drp1 o
rnej funkcjonalnoci mog one mie znaczenie w rekrutowaniu aktywnych oligomerw Drp1 do miejsc fragmentacji, jak rwnie w regulowaniu ich zmian konformacyjnych.
Lokalizacja miejsc fragmentacji ma zwizek z rozkadem
mtDNA w sieci mitochondrialnej, jak rwnie jest powizana z miejscami oddziaywania ER z mitochondriami. Jeden z czynnikw inicjujcych sam proces fragmentacji moe
stanowi aktyna, ktrej akumulacj obserwuje si w miejscach podziau mitochondrium. Poznanie mechanizmw
regulacji procesw fragmentacji ma istotne znaczenie dla
zrozumienia istoty wielu chorb neurodegeneracyjnych, w
ktrych obserwuje si zaburzenia tego procesu. Ilo prac
dotyczcych regulacji procesu fragmentacji, ktra ukazaa
si w ostatnim roku, pokazuje e temat ten jest intensywnie
badany i coraz wicej elementw tej skomplikowanej ukadanki jest odkrywanych.
PIMIENNICTWO
1. Friedman JR, Nunnari J (2014) Mitochondrial form and function. Nature 505: 335-343
2. Westermann B (2010) Mitochondrial fusion and fission in cell life and
death. Nat Rev Mol Cell Biol 11: 872-84
3. Wojtczak L, Zabocki K (2008) Mitochondria w yciu, chorobie i
mierci komrki. Postepy Biochem 54: 129-141
4. Detmer SA, Chan DC (2007) Functions and dysfunctions of mitochondrial dynamics. Nat Rev Mol Cell Biol 8: 870-879
5. Youle RJ, van der Bliek AM, (2012) REVIEW Mitochondrial Fission,
Fusion, and Stress. Science 337: 1062-1065
6. Wilson TJ, Slupe AM, Strack S (2013) Cell signaling and mitochondrial
dynamics: Implications for neuronal function and neurodegenerative
disease. Neurobiol Dis 51: 13-26
7. Richter V, Singh AP, Kvansakul M, Ryan MT, Osellame LD (2015)
Splitting up the powerhouse: Structural insights into the mechanism
of mitochondrial fission. Cell Mol Life Sci 72: 3695-3707
8. Ugarte-Uribe B, Garca-Sez AJ (2014) Membranes in motion: Mitochondrial dynamics and their role in apoptosis. Biol Chem 395: 297-311
9. Kandimalla R, Hemachandra Reddy P (2015) Multiple Faces of Dynamin-related Protein 1 and Its Role in Alzheimers Disease Pathogenesis. Biochim Biophys Acta 1862: 814-828
10. Elgass K, Pakay J, Ryan MT, Palmer CS (2013) Recent advances into
the understanding of mitochondrial fission. Biochim Biophys Acta
1833: 150-161
11. Roy M, Reddy PH, Iijima M, Sesaki H (2015) Mitochondrial division
and fusion in metabolism. Curr Opin Cell Biol 33: 111-118
12. Sesaki H, Adachi Y, Kageyama Y, Itoh K, Iijima M (2014) In vivo functions of Drp1: Lessons learned from yeast genetics and mouse knockouts. Biochim Biophys Acta - Mol Basis Dis 1842: 1179-1185
13. Ferguson SM (2012) Dynamin, a membrane-remodelling GTPase. Nat
Rev Mol Cell Biol 13: 75-88
14. Schrader M, Costello JL, Godinho LF, Azadi AS, Islinger M (2015) Proliferation and fission of peroxisomes - An update. Biochim Biophys
Acta - Mol Cell Res 1863: 971-983
15. Frhlich C, Grabiger S, Schwefel D, Faelber K, Rosenbaum E, Mears
J, Rocks O, Daumke O (2013) Structural insights into oligomerization

135

and mitochondrial remodelling of dynamin 1-like protein. EMBO J 32:


1280-1292
16. Mears J a, Lackner LL, Fang S, Ingerman E, Nunnari J, Hinshaw JE
(2011) Conformational changes in Dnm1 support a contractile mechanism for mitochondrial fission. Nat Struct Mol Biol 18: 20-26
17. Strack S, Wilson TJ, Cribbs JT (2013) Cyclin-dependent kinases regulate splice-specific targeting of dynamin-related protein 1 to microtubules. J Cell Biol 201: 1037-1051
18. Smirnova E, Griparic L, Shurland DL, van der Bliek AM (2001) Dynamin-related protein Drp1 is required for mitochondrial division in
mammalian cells. Mol Biol Cell 12: 2245-2256
19. Zhu PP, Patterson A, Stadler J, Seeburg DP, Sheng M, Blackstone C
(2004) Intra- and intermolecular domain interactions of the C-terminal
GTPase effector domain of the multimeric dynamin-like GTPase Drp1.
J Biol Chem 279: 35967-35974
20. Koirala S, Guo Q, Kalia R, Bui HT, Eckert DM, Frost A, Shaw JM (2013)
Interchangeable adaptors regulate mitochondrial dynamin assembly
for membrane scission. Proc Natl Acad Sci USA 110: E1342-1351
21. Ugarte-Uribe B, Mller HM, Otsuki M, Nickel W, Garca-Sez AJ
(2014) Dynamin-related protein 1 (Drp1) promotes structural intermediates of membrane division. J Biol Chem 289: 30645-30656
22. Macdonald PJ, Stepanyants N, Mehrotra N, Mears JA, Qi X, Sesaki H,
Ramachandran R (2014) A dimeric equilibrium intermediate nucleates
Drp1 reassembly on mitochondrial membranes for fission. Mol Biol
Cell 25:1905-1915
23. Macdonald PJ, Francy CA, Stepanyants N, Lehman L, Baglio A, Mears
JA, Qi X, Ramachandran R (2016) Distinct splice variants of dynaminrelated protein 1 differentially utilize mitochondrial fission factor as an
effector of cooperative GTPase activity. J Biol Chem 291:493-507
24. Ji WK, Hatch AL, Merrill RA, Strack S, Higgs HN (2015) Actin filaments target the oligomeric maturation of the dynamin GTPase Drp1
to mitochondrial fission sites. Elife 4: 11553
25. Francy CA, Alvarez FJD, Zhou L, Ramachandran R, Mears JA (2015)
The mechanoenzymatic core of dynamin-related protein 1 comprises
the minimal machinery required for membrane constriction. J Biol
Chem 290: 11692-11703
26. Strack S, Cribbs JT (2012) Allosteric modulation of Drp1 mechanoenzyme assembly and mitochondrial fission by the variable domain. J
Biol Chem 287: 10990-11001
27. Rosenbloom AB, Lee S-H, To M, Lee A, Shin JY, Bustamante C (2014)
Optimized two-color super resolution imaging of Drp1 during mitochondrial fission with a slow-switching Dronpa variant. Proc Natl
Acad Sci USA 111: 13093-13098
28. Ingerman E, Perkins EM, Marino M, Mears JA, McCaffery JM, Hinshaw JE, Nunnari J (2005) Dnm1 forms spirals that are structurally tailored to fit mitochondria. J Cell Biol 170: 1021-1027
29. Gandre-Babbe S, van der Bliek AM (2008) The Novel Tail-anchored
Membrane Protein Mff Controls Mitochondrial and Peroxisomal Fission in Mammalian Cells. Mol Biol Cell 19: 2402-2412
30. Friedman JR, Lackner LL, West M, DiBenedetto JR, Nunnari J, Voeltz
GK (2011) ER Tubules Mark Sites of Mitochondrial Division. Science
334: 358-362
31. Korobova F, Ramabhadran V, Higgs HN (2013) An actin-dependent
step in mitochondrial fission mediated by the ER-associated formin
INF2. Science 339: 464-467
32. Clinton RW, Francy CA, Ramachandran R, Qi X, Mears JA (2016) Dynamin-related protein 1 oligomerization in solution impairs functional
interactions with membrane-anchored mitochondrial fission factor. J
Biol Chem 291: 478-492
33. Otera H, Ishihara N, Mihara K (2013) New insights into the function
and regulation of mitochondrial fission. Biochim Biophys Acta 1833:
1256-1268
34. Taguchi N, Ishihara N, Jofuku A, Oka T, Mihara K (2007) Mitotic
phosphorylation of dynamin-related GTPase Drp1 participates in mitochondrial fission. J Biol Chem 282: 11521-11529

136

35. Qi X, Disatnik M-H, Shen N, Sobel RA, Mochly-Rosen D (2011) Aberrant mitochondrial fission in neurons induced by protein kinase C
under oxidative stress conditions in vivo. Mol Biol Cell 22: 256-265
36. Prieto J, Len M, Ponsoda X, Sendra R, Bort R, Ferrer-Lorente R, Raya
A, Lpez-Garca C, Torres J (2016) Early ERK1/2 activation promotes
DRP1-dependent mitochondrial fission necessary for cell reprogramming. Nat Commun 7: 11124
37. Chang CR, Blackstone C (2007) Cyclic AMP-dependent protein kinase
phosphorylation of Drp1 regulates its GTPase activity and mitochondrial morphology. J Biol Chem 282: 21583-21587
38. Cribbs JT, Strack S (2007) Reversible phosphorylation of Drp1 by cyclic
AMP-dependent protein kinase and calcineurin regulates mitochondrial fission and cell death. EMBO Rep 8: 939-944
39. Cereghetti GM, Stangherlin a, Martins de Brito O, Chang CR, Blackstone C, Bernardi P, Scorrano L (2008) Dephosphorylation by calcineurin regulates translocation of Drp1 to mitochondria. Proc Natl Acad Sci
USA 105:15803-15808
40. Merrill RA, Dagda RK, Dickey AS, Cribbs JT, Green SH, Usachev YM,
Strack S (2011) Mechanism of neuroprotective mitochondrial remodeling by PKA/AKAP1. PLoS Biol. 4: e1000612
41. Han XJ, Lu YF, Li SA, Kaitsuka T, Sato Y, Tomizawa K, Nairn AC,
Takei K, Matsui H, Matsushita M (2008) CaM kinase I-induced phosphorylation of Drp1 regulates mitochondrial morphology. J Cell Biol
182: 573-585
42. Wang W, Wang Y, Long J, Wang J, Haudek SB, Overbeek P, Chang
BHJ, Schumacker PT, Danesh FR (2012) Mitochondrial fission triggered by hyperglycemia is mediated by ROCK1 activation in podocytes and endothelial cells. Cell Metab 15: 186-200
43. Wikstrom JD, Israeli T, Bachar-Wikstrom E, Swisa A, Ariav Y, Waiss
M, Kaganovich D, Dor Y, Cerasi E, Leibowitz G (2013) AMPK regulates ER morphology and function in stressed pancreatic -cells via
phosphorylation of DRP1. Mol Endocrinol 27: 1706-1723
44. Chou CH, Lin CC, Yang MC, Wei CC, Liao HD, Lin RC, Tu WY, Kao
TC, Hsu CM, Cheng JT, Chou AK, Lee CI, Loh JK, Howng SL, Hong
YR (2012) GSK3beta-mediated Drp1 phosphorylation induced elongated mitochondrial morphology against oxidative stress. PLoS One
7: e49112
45. Braschi E, Zunino R, McBride HM (2009) MAPL is a new mitochondrial SUMO E3 ligase that regulates mitochondrial fission. EMBO Rep
10: 748-754
46. Wasiak S, Zunino R, McBride HM (2007) Bax/Bak promote sumoylation of DRP1 and its stable association with mitochondria during apoptotic cell death. J Cell Biol 177: 439-450
47. Prudent J, Zunino R, Sugiura A, Mattie S, Shore GC, McBride HM
(2015) MAPL SUMOylation of Drp1 Stabilizes an ER/Mitochondrial
Platform Required for Cell Death. Mol Cell 59: 941-955
48. Anderson C a., Blackstone C (2013) SUMO wrestling with Drp1 at mitochondria. EMBO J 32: 1496-1498
49. Zunino R, Braschi E, Xu L, McBride HM (2009) Translocation of SenP5
from the nucleoli to the mitochondria modulates DRP1-dependent fission during mitosis. J Biol Chem 284: 17783-17795
50. Guo C, Hildick KL, Luo J, Dearden L, Wilkinson K, Henley JM (2013)
SENP3-mediated deSUMOylation of dynamin-related protein 1 promotes cell death following ischaemia. EMBO J 32: 1514-1528
51. Yonashiro R, Ishido S, Kyo S, Fukuda T, Goto E, Matsuki Y, Ohmura-Hoshino M, Sada K, Hotta H, Yamamura H, Inatome R, Yanagi S
(2006) A novel mitochondrial ubiquitin ligase plays a critical role in
mitochondrial dynamics. EMBO J 25: 3618-3626
52. Nakamura N, Kimura Y, Tokuda M, Honda S, Hirose S (2006)
MARCH-V is a novel mitofusin 2- and Drp1-binding protein able to
change mitochondrial morphology. EMBO Rep 7: 1019-1022
53. Karbowski M, Neutzner A, Youle RJ (2007) The mitochondrial E3
ubiquitin ligase MARCH5 is required for Drp1 dependent mitochondrial division. J Cell Biol 178: 71-84
54. Xu S, Cherok E, Das S, Li S, Roelofs BA, Ge SX, Polster BM, Boyman L,
Lederer WJ, Wang C, Karbowski M (2015) Mitochondrial E3 ubiquitin
ligase MARCH5 controls mitochondrial fission and cell sensitivity to
www.postepybiochemii.pl

stress-induced apoptosis through regulation of MiD49 protein. Mol


Biol Cell 27: 349-359

62. Liu R, Chan DC (2015) The mitochondrial fission receptor Mff selectively recruits oligomerized Drp1. Mol Biol Cell 26: 4466-4477

55. Wang H, Song P, Du L, Tian W, Yue W, Liu M, Li D, Wang B, Zhu Y,


Cao C, Zhou J, Chen Q (2011) Parkin ubiquitinates Drp1 for proteasome-dependent degradation: Implication of dysregulated mitochondrial dynamics in Parkinson disease. J Biol Chem 286: 11649-11658

63. Shen Q, Yamano K, Head BP, Kawajiri S, Cheung JTM, Wang C, Cho
J-H, Hattori N, Youle RJ, van der Bliek AM (2014) Mutations in Fis1
disrupt orderly disposal of defective mitochondria. Mol Biol Cell 25:
145-159

56. Cho D-H, Nakamura T, Fang J, Cieplak P, Godzik A, Gu Z, Lipton


S (2009) S-Nitrosylation of Drp1 Mediates -Amyloid: Related Mitochondrial Fission and Neuronal Injury. Science 324: 102-105

64. Palmer CS, Elgass KD, Parton RG, Osellame LD, Stojanovski D, Ryan
MT (2013) Adaptor proteins MiD49 and MiD51 can act independently
of Mff and Fis1 in Drp1 recruitment and are specific for mitochondrial
fission. J Biol Chem 288: 27584-27593

57. Bossy B, Petrilli A, Klinglmayr E, Chen J, Ltz-Meindl U, Knott AB,


Masliah E, Schwarzenbacher R, Bossy-Wetzel E (2010) S-nitrosylation
of DRP1 does not affect enzymatic activity and is not specific to Alzheimers disease. J Alzheimers Dis. 20: S513-S526
58. Ishihara N, Nomura M, Jofuku A, Kato H, Suzuki SO, Masuda K, Otera
H, Nakanishi Y, Nonaka I, Goto Y, Taguchi N, Morinaga H, Maeda M,
Takayanagi R, Yokota S, Mihara K (2009) Mitochondrial fission factor
Drp1 is essential for embryonic development and synapse formation
in mice. Nat Cell Biol 11: 958-966
59. Wakabayashi J, Zhang Z, Wakabayashi N, Tamura Y, Fukaya M,
Kensler TW, Iijima M, Sesaki H (2009) The dynamin-related GTPase
Drp1 is required for embryonic and brain development in mice. J Cell
Biol 186: 805-816
60. Otera H, Wang C, Cleland MM, Setoguchi K, Yokota S, Youle RJ, Mihara K (2010) Mff is an essential factor for mitochondrial recruitment
of Drp1 during mitochondrial fission in mammalian cells. J Cell Biol
191: 1141-1158
61. Losn OC, Song Z, Chen H, Chan DC (2013) Fis1, Mff, MiD49, and
MiD51 mediate Drp1 recruitment in mitochondrial fission. Mol Biol
Cell 24: 659667

65. Palmer CS, Osellame LD, Laine D, Koutsopoulos OS, Frazier AE, Ryan
MT (2011) MiD49 and MiD51, new components of the mitochondrial
fission machinery. EMBO Rep 12: 565-573
66. Elgass KD, Smith E, LeGros M, Larabell C, Ryan MT (2015) Analysis of
ER-mitochondria contacts using correlative fluorescence microscopy
and soft X-ray tomography of mammalian cells. J Cell Sci 128: 27952804
67. Bustillo-Zabalbeitia I, Montessuit S, Raemy E, Basaez G, Terrones O,
Martinou JC (2014) Specific interaction with cardiolipin triggers functional activation of dynamin-related protein 1. PLoS One 7: e102738
68. Stepanyants N, Macdonald PJ, Francy CA, Mears JA, Qi X, Ramachandran R (2015) Cardiolipins propensity for phase transition and its reorganization by dynamin-related protein 1 form a basis for mitochondrial membrane fission. Mol Biol Cell 26: 3104-3116
69. Phillips MJ, Voeltz GK (2015) Structure and function of ER membrane
contact sites with other organelles. Nat Rev Mol Cell Biol 17: 69-82
70. Manor U, Bartholomew S, Golani G, Christenson E, Kozlov M, Higgs
H, Spudich J, Lippincott-Schwartz J (2015) A mitochondria-anchored
isoform of the actin-nucleating spire protein regulates mitochondrial
division. Elife 4: 08828

Mechanism of mitochondrial fission structure and function of Drp1 protein


Bernadeta Michalska, Jerzy Duszyski, Jdrzej Szymaski
Laboratory of Bioenergetics and Biomembranes, Nencki Institute of Experimental Biology PAS, 3 Pasteur St., 02-093 Warsaw, Poland

e-mail: j.szymanski@nencki.gov.pl

Key words: Drp1, mitochondrial fission, fission complex

ABSTRACT
In the cell mitochondria constitute a dynamic network undergoing continuous reshaping by fusion and fission. Mitochondrial fission is
involved in several crucial cellular processes such as mitosis, apoptosis and mitophagy. Main mediator of mitochondrial fission is Dynamin
related protein1 (Drp1). This protein is able to assemble into higher order oligomers, what enables the formation of Drp1 spiral structures on
the surface of mitochondrial network. These spirals constrict thanks to the energy gained from GTP hydrolysis, what results in mitochondrial
fission. Mitochondrial fission process is precisely regulated by different mechanisms, especially by controlling Drp1 activity. This article
presents our current understanding of mitochondrial fission with a particular focus on the role of Drp1 in this process and mechanisms that
regulate activity of this protein.
Postpy Biochemii 62 (2) 2016

137

You might also like