Stanisaw Ignacy Witkiewicz Nienasycenie

Powicone pamici Tadeusza Miciskiego

Przedmowa
Ja, wybierajc los mj,
wybraem szalestwo.

Tadeusz Miciski
W przedmowie Witkacy pisze, e powie to nie jest dzieo sztuki, bowiem w niej bardziej liczy
si tre ni forma. Powie ma by skonstruowana tak, aby to, o czym opowiada, byo realne, nawet
mimo najbardziej fantazyjnych bohaterw i wydarze. Chodzi o to, aby czytelnik myla, e inaczej
wydarzy by si nie mogo. A forma ma tutaj drugie znaczenie.
Autor chce si te ustosunkowa do sprawy stosunku ycia pisarza do jego twrczoci. Ot w
naszym kraju le si dzieje z krytyk literack (tutaj najbardziej zbeszta Irzykowskiego), ktra zarzuca
mu, e Poegnanie jesieni powstao na kanwie jego dowiadcze, co przecie buduje obraz Witkacegotyrana! (gdyby tak byo, to Witkacy musiaby by w modoci zgwacony przez hrabiego, cigle by na
kokainie, zkokainowa niedwiedzia w Tatrach i inne niewiarygodne historie) A tak wcale nie jest, autor
a jego powie to dwie rne rzeczy i krytyka musi to zrozumie, bo czego si spodziewa po
literaturze, kiedy krytyka jest na tak marnym poziomie
Cz pierwsza: Przebudzenie
Przebudzenie
W pierwszym rozdziale poznajemy gwnego bohatera Genezypa Kapena, ktry ma 8 lat i
mieszka na wsi beskidzko tatrzaskiej Ludzimierzu. Ojciec stosuje wobec niego surow dyscyplin, w
wieku 4 lat poszed z nim do ZOO, a Genezyp, chcc uwolni w nim mapy, rzuci si na stranika. W
efekcie ojciec dokrci mu rub, a Zypcio zobojtnia na zo wiata. Skumplowa si z kuzynem
Toldziem. Spotykali si ze sob i robili razem grzeszne rzeczy (tak, wanie o TO mi chodzi), ale
wreszcie przyszed czas obowizku szkolnego. Genezyp zosta wysany do szkoy, gdzie mu si nie
podobao, na stancji te mia terror, ale przetrwa a do matury, po ktrej wanie wrci do domu na
wie.
Wanie obudzi si z popoudniowej drzemki i myla o ksinej Ticonderoga, ktra go
oczarowaa swoimi wdzikami. Opisuje kolejno swj sen: spacerowa po woskim miecie z Toldziem i
spotka jakiego nieznajomego, ktrego udusi. Boi si, e pjdzie siedzie. Nastpnie myli o Bogu
nie wierzy w niego, Bg jest dla niego czarodziejem, chocia wiar prbowaa zaszczepi w nim matka.
On jednak chce y peni ycia, czuje, e ksina pomoe mu w tym, zapozna go z tajnikami ycia.
Czuje, e przebudzi si wanie ze snu, w ktrym tkwi cay czas. Decyduje si studiowa literatur
zachodni, o czym zawiadamia ojca, z ktrym waciwie nie ma ju adnych relacji. Ten dostaje
lekkiego ataku apopleksji. Genezyp si tym nie przejmuje, rozwaa na temat wiata sztucznoci, do
ktrego nie chce nalee.
Wieczr u ksinej Ticonderoga.
Genezyp znajduje si u ksinej na oglnym spotkaniu towarzyskim. Jest tam te 27-letni
powieciopisarz Sturfan Abnol, ktry wyraa swoj pogard dla wczesnej kultury. Mwi, e nie bdzie
pisa dla rozrywki prostytutw i skurwysynw (czyli panw). Deklaruje pisanie powieci
metafizycznych. Odrzuca tradycje klasycznej Grecji. Podszed do nich Tengier i zaproponowa ksinej
mae co nieco. Ta odmwia, mwic, e Tengier jest artyst (muzykiem), wic niech cierpi, bo to lepiej
dla jego muzyki. Tengier oglnie by obrzydliwy. Genezyp te si czu troch zeszmacony, co
przyprawiao go o rozkosz. W tym czasie Abnol wci jcza, e nie bdzie ju wicej niczyim baznem
1

 on pisze niewypowiedziane intencje, co od zewntrz go do tego zmusza, tym samym te si rozwija.

Tengier wtedy tumaczy, e artyci zawsze byli baznami wielkich tego wiata. Abnol si buntuje.
Tengier wyjawia swoj fascynacje homoseksualizmem. Mwi, e jest w absolutnej koniecznoci w
dowolnoci. Genezyp nic nie wiedzia z tego, alkohol go zamroczy, bo pi pierwszy raz. Ksina
wysyaa mu erotyczne podteksty, a on si nie opiera. Genezyp stwierdzi, e jego kochana matka
(jedyna kochana przez niego osoba) te mogaby by tak puszczalsk. I e te jest grzeszna, bo robi to
z ojcem. A potem Zypcio si urn i rzyga. Wsta wic i poszed do domu, gdzie okazao si nad
ranem, e ojciec umiera. Przywoa do siebie syna i powiedzia mu, e i on take by kilkanacie lat
wczeniej kochankiem ksinej. Genezyp by ju wiadomy prawdy i odechciao mu si literatury.
Poszed spa, a ojciec przed mierci te jakby si przebudzi stwierdzi, e zamiast wykorzystywa
swoich robotnikw (mia browar), to mgby scosjalizowa fabryk. W tym czasie Genezypowi
przypomniao mu si, e po pijaku umwi si z ksin, ale zdecydowa si jednak i do Tengiera, aby
ten wszystko mu wyjani.
Wizyta u Tengiera
Kiedy Genezyp szed do Tengiera, myla nad metafizyk w przestrzeni gwiazd. Wreszcie doszed do
domu artysty. Genezyp wyjawi muzykowi, e jest prawiczkiem, ale wie wszystko. Tengier chcia mu
siebie obrzydzi i pocaowa go w usta. Zypcio uczu wstrt, ale dla poznania moe cierpie. Prosi go o
rozwizanie wszystkich zagadek. Mwi, e muzyka Tengiera jest wszechwiedzca, wic i on musi
wiedzie wszystko. Tengier nazywa moment objawienia pocztkiem bzika. Stwierdza, e sztuka musi
si wiza z religi i metafizyk, bo wszystkie one s koniecznoci istot mylcych. Zypcio mwi, e
lubi literatur, bo jest w niej duo ycia. Ale on chce wiedzie, jak y peni ycia. Chce odkry
prawd, a nie sztucznoci. Nie chce przybiera maski i prosi o pomoc artyst. W informacji natomiast
dowiadujemy si o Tengierze, e i on mia takie metafizyczne nienasycenie, ale przekada je na muzyk,
dwiki. Tyle e nie pozwolono mu zrobi kariery, wic pisa muzyk pomiertn. Ona suya mu do
podrywania dziewczyn, ktre perwersyjnie za to mu si oddaway. Ale kada uciekaa, bo Tengier mia
garb, such nog i mierdzia grzybem podczas podniecenia. Jedna si tylko tego nie przelka bogata
dziwka z ssiedniego Murzasichle. Potem nastpuje opis wczesnej sytuacji spoecznej, gdzie Rosja
bya zagroona przez Chiny.
Tengier pomyla, e zdobdzie Zypcia, dziki niemu przejmie browar po starym Kapenie i wreszcie si
nasyci. Mwi, e sztuka jest prawd bytu. Zwaszcza muzyka. A malarstwo i rzeba jest statyczna, wic
martwa. Zaczyna gra metafizycznie nieprzyzwoicie swj wasny utwr Rozwolnienie bogw. Zypcio
jest pod ogromnym wraeniem. Tengier urywa muzyk i wyjania, e wielko jest w perwersji, a celem
jego muzyki jest to, aby babom si mokro robio. Mwi, e dzisiaj straci dziewictwo z ksin i lepiej z
ni star ni z jak po bajzlach. Zauwaa, e nie ma mioci, ma si jej wyrzec, bo zostanie artyst i
bdzie nieszczliwy Cytuje Miciskiego. Genezyp broni literatury jest to forma wyraajca
Tajemnic Bytu. Forma deformujca. Mwi, e artyci ju nie s potrzebni, tylko sztuka. Tengier
ostrzega go przed obdem. Jest zadowolony z takiej sytuacji, bo moe wykorzysta modego
materialnie i moe na nim wyprbowa wszystkie swoje idee. Wchodzi Maryna (jego ona). Zypcio ma
ochot rzygn na myl o ich stosunku pciowym musi by obrzydliwy. Chce ju wraca do domu, bo
na 2 ustawi si z ksin. Tengier wie, e musi go od siebie uzaleni, wic proponuje spotkanie u
pustelnika Bazylego. Mwi modemu, e nie moe mie za duo energii podczas pierwszego razu, bo si
skompromituje, czym ostatecznie przekonuje Zypcia. Id przez las do pustelnika, spotykaj wilki.
Tengier strzela na olep, adnego nie trafia. W tym momencie Zypcio uwiadamia sobie, e mgby
zgin, nie wiedzc nie tylko kim chce by, ale take kim jest w ogle. Dochodz do Bazylego. Jest
jedenasta.
2

Wizyta w pustelni kniazia Bazylego.

U Bazylego spotykaj jeszcze yda, Afanasola Benza. Jest on matematykiem, logistykiem, ktrego w
pogldy nikt nie wierzy. Obaj s Rosjanami, ale ze wzgldu na przesuwajcy si stale mur Chiski
(ekspansja Chin i walki z Rosj), wol zosta w Polsce. Bazyli, Benz i Tengier s takimi samymi
malkontentami. Prowadz dialog o religii i wynikajcego z niej dobra. Tylko Bazyli wierzy, pozostaa
dwjka jest niewierzca. Genezyp si nudzi, przysuchujc si temu. Rozmowa toczy si o
neokatolicyzmie i w pewnym momencie ju nawet Bazyli wtpi. yd wierzy tylko w swoje cyferki,
znaczki (jest logikiem). Genezyp otwiera si naprawd. Zerwa si i uciek. Dopiero wtedy pozostaa
trjka zorientowaa si, e mody ma co, czego im ju dawno zabrako on wci szuka, pdzi ku
czemu, a oni jak jeden m nie potrafi przekroczy granic swojego ja.
Rozdawdziewiczenie
Zypcio i Tengier wyszli z chaty i szli przez las. Tengier wyobrazi sobie siebie myjcego si
widzia swoje obrzydliwe ciao i zapragn powi Genezypa nim jeszcze uwiedzie je stara kurwa,
Irina podwjna rozkosz. Wic z zemsty, e ksina go nie chciaa, zacz namawia Zypcia do aktu
homoseksualizmu. Nawet sobie ykn jaki afrodyzjak w tablecie, ktry dosta od ksinej. Tengier
zdradzi si, e nie jest pewny, czy to, czego doznaje teraz jest prawd, czy tylko omamieniem. Zypcio
si wkurzy jak moe nie wiedzie na pewno?!Woli umrze, ni nie by pewnym. Wyciga spluw,
obrzydliwiec prbuje go powstrzyma. Potem tumaczy si, mwic, e prawda to tylko wygodna
trampolina do skoku w wygodne eczko. Tak zakrci rozmow, e przyrwna prawd do seksu i
zapyta si o to swojego bubka. Wszyscy wiedzieli, e by on prawiczkiem, ale Genezyp rn idiot
w tym zakresie, dlatego te zgodzi si na seks z obrzydliwym Tengierem. Po wszystkim stwierdzi, e
nie ma cigotek homo, ale to by wany eksperyment. Tengier te nie by zbyt zadowolony, bo to byo w
nocy i w lesie. Gdyby byo jasno, mgby widzie kontrast pomidzy swoim obrzydliwym ciaem a
idealn mas 19-latka. Obaj byli wstrtnie zadowoleni. Zypcio ju nie ba si ksinej, nie ba si
niczego. Wyzby si caej metafizyki (nie mia ju ochoty si ni zajmowa). Ale chciaby stworzy co,
co uczyni ze zapamitanym. Zastanawia si, jak to bdzie przy kocu wiata oto dobry temat na
powie. Ale nie mona pisa programowo, tylko trzeba zrozumie psychologi ludzi koca wiata.
Conrad pisa programowo. Genezyp poszed do ksinej. Po drodze rozwali sobie ap pierwsza
ofiara mioci. Ksina miaa kolor ciemnoczerwony, jak krwawe wiato z sypialni, gdzie mody mia
si rozdawdziewiczy.
W informacji dowiadujemy si o postpujcym zalewie chiskiego komunizmu, o izolacji
krajw przed tymi wpywami, a take o postpujcej indoktrynacji, gdzie nie liczy si ju prawdziwa
sztuka, ale jakie nowowymylone pseudoartystyczne rozrywki.
Genezyp trafi do domu ksinej. Akurat przyszed jej modszy syn Maciej z wieciami o
zalewie chiszczyzny. Zacz rozprawia ze swoim ojcem o polityce. Chopak mwi, e on nie chce
umiera za adn ide ycie samo w sobie jest celem. W ogle nastpio przewartociowanie
spoeczestwa. Ojciec by na drugim biegunie pogldw. Tymczasem Genezyp przysuchujc si
rozmowie, by przeraony swoj niewiedz. Ksina za patrzya na niego z podaniem, jako e miaa
lat 38 czua si staro i sdzia, e Zypcio jest jej ostatnim kochankiem zaya nawet cudown
tableteczk, bo orgazm ostatnio nawet ju nie taki. Maciej z ojcem dalej rozprawiali, a syn zwrci
uwag na Genezypa. Nazwa go modym mczyznom, przez co Zypcio si na wkurzy. W sumie to
ogromna bya rnica midzy nimi mentalna. Maciek nazwa modego kochankiem matki ona ma
samych oficjalnych kochankw, dziki czemu rodzina si nie okamuje i jest idealna. Genezypowi
odechciao si nagle wszystkiego. Sam waciwie nie wiedzia, czego chce. Wzia go ksina i
3

zaprowadzia do sypialni. Rozebraa si, a potem jego, bo chopak nie by w stanie. Denerwowa si, ba,
rozmyla ale nie umia. Nie da rady z ksin, za co go wywalia ze zoci. Poszed do azienki, a
tam zacz nagle myle o niej z podnieceniem. Dopiero teraz widzia przed oczami swojego
umierajcego ojca, matk te. Nagle si napi i wrci z powrotem do ksinej. Ta w tym czasie
zrozumiaa, e kocha tego modziana. Mimo jego klski, nie ma mu tego za ze. Bya to jej pierwsza, a
zarazem ostatnia mio. Kiedy Genezyp wrci do sypialni, ju wszystko stao jak naley i zatopili si
w sobie. Po wszystkim do sypialni wlecia Maciej z ojcem i rozprawiali na tematy polityki w ogle oni
to taki typ buruazji, ktra tylko udaje bratanie si z posplstwem. Genezyp nie chcia tego sucha
woli ju w tej sytuacji literatur. Wsta i wybieg nago do azienki. Ju nie wrci do kochanki. A ta
zacza paka nad porak, nad swoj staroci.
Powrt, czyli mier i ycie
Zypek bieg szybko do domu, mija zabudowanie browaru (symbol potgi ojca). Gdy dotar do domu,
usysza, e ojciec odwali kit (umar) o szstej czyli wtedy, kiedy jemu ksina pokazywaa
wntrze swoich ud. Poczu si okropnie z tym, ale zaraz spotka zapakan matk i wtedy poczu jakie
wyzwolenie, ulg, potg teraz on jest panem domu. Za chwil spotka siostr, ktra jako jedyna
kochaa ojca. Poszli wszyscy do ciaa i nagle kade z nich byo wdziczne starzykowi Zypcio, bo
znw dozna obudzenia, matka bo si uwolnia od niego, siostra (Lilian) bo dziki tej mierci
zobaczya w bracie innego czowieka. No i kady z nich dziedziczy po tatusiu.
W informacji dowiadujemy si, e po pospolitym pogrzebie otwarto testament Kapena. Okazao
si, e fabryk przeksztaci w robotnicz kooperatyw i zapisa j PPS. Rodzinie zapisa regularn
pensj, ktra starczaa na to, aby nie umrze z godu. Wszyscy znienawidzili ojca, zwaszcza Liana. A
Zypek wrcz przeciwnie.
Mody wci chodzi do ksinej, wkracza w wiat erotyki. Tengier odsun si od niego
zupenie. Ksina zrozumiaa, e musi z kochanka zrobi czowieka kanali, pasoyta spoecznego.
Genezyp chwilami nienawidzi ju ksinej ze wzgldu na wiek, podobaa mu si Zuzia, pokojwka.
Wreszcie przyszed moment wyjazdu do miasta. Wkurza si na ojca, e zostawi go samego z tym
wszystkim, ale stary Kapen pozbawi go majtku z rozsdku nie chcia, eby synowi odebrano dobra
podczas rewolucji. Tak wyrazi swoj mio ojcowsk. Poleci nawet syna Kocmouchowiczowi
wanemu kwatermistrzowi (Kapen stale o nim mwi, wierzy w niego). Genera sam nie wiedzia czy
faszyzm, czy bolszewizm ktre z nich lepsze. A moe on sam jest wariatem? Marzy o bitwie, jakiej
wiat nie zna jeszcze. Wysa wic do Zypcia wezwanie do szkoy oficerskiej mia si stawi za 3 dni.
Wezwanie odebraa pani Kapenowa, bya bardzo dumna z syna. W ogle bya ju szczliwa, bo 5 dni
po pogrzebie nawizaa romans z Michalskim 43-letnim wdowcem i czua, e teraz dopiero yje peni
ycia.
Demonizm
Genezyp wybiera si do ksinej na obiad, bo dosta od niej zaproszenie. Po drodze dosta nagle
jakiego Weltszmercu. Rozmyla nad tym, e jedynie mdre rozumy mog posi tajemnic sensu
istnienia. A tak poza tym to nawet w sztuce wszyscy s automatami, maszynami. U ksinej za by te
Tengier z rodzin, Benz oraz kuzyn Toldzio, ktry to robi tam z siebie gwiazd. Ksina bya
przepikna, ku rozpaczy Zypcia, ktry jako stara si uwolni od niej mentalnie. Ta za zacza
dyskutowa gorco z Benzem na temat wanie sensu istnienia - e teraz ludzie nie maj odwagi, by
prawdziwie y, e naley wychowa dopiero sobie takich chopcw i e czuj to tylko kobiety.
Prowadzia tak rozmow, aby prowokowa sowem zebranych. Przez to te wzbudzia podanie u
innych. Podniecaa ich jej odwaga i jasno umysu. Tylko Zypcio si wkurza, e uwaa j za
4

najwspanialsz, a tu w niej taki demon siedzi. Tengier te nie wytrzyma, przyczy si do dyskusji na
temat obecnej sytuacji politycznej i tak si kcili, e a "muzyk" zacz gra (a waciwie wali) na
fortepianie. To byo takie apogeum. Potem wszyscy jako si rozeszli, zosta tylko Zypcio i Toldzio.
Razem z ksin poszli do jej sypialni. Ksina pobawia si z pieskiem, a Zypcio po piesku musia
umy rczki. Ksina z premedytacj zamkna go w azience, w ktrej byo okno wychodzce na
sypialni. Potem kochaa si z Toldziem, wiedzc, e mody podglda. A on tymczasem zrozumia, e j
kocha, a nie tylko poda. Dlatego ten widok nim wstrzsn. Wyszed drugimi drzwiami i sub
wypyta o Zuzi, bo chcia j szybko uwie, eby sobie straty odrobi, ale dziewcz wyszo. Nagle
Genezyp zrozumia, e ju nigdy nie przeyje prawdziwej mioci, a ksina to demon.
Sprawy domowe i przeznaczenie
Po powrocie do domu Genezyp zasta pic w swoim pokoju siostr. Poczu do niej chyba
podanie, ale zaraz zrozumia, e jest to jedyna dobra osoba na wiecie. Nastpnie owiecio go, e
pragnie bliskoci matki, zwierzenia si jej ze swoich problemw. T za zasta pic nago w
towarzystwie Jzefa Michalskiego. Abba fatima, cay obraz matki poszed si pa. Rozczarowa si po
raz drugi tego wieczora. Matka si przebudzia i powiedziaa, e ma i do swojego pokoju, bo tam
czeka na niego wezwanie do woja. Genezyp uwaa, e matka posza do ka z Michalskim, bo musiaa
jako odreagowa lata mordgi z ojcem. Naley jej si, niech wic si puszcza - ale z Michalskim? To
pewnie tylko "maszynka do samozadowolenia". Zypcio poszed do pokoju, gdzie zasta wezwanie
podpisane nazwiskiem samego Kocmouchowicza! Wiedzia, e to sprawka ojca. To byo co, co byo
mu potrzebne w tej chwili. Wiedzia, e teraz musi zadba o swoj rodzin na powanie. Matce podczas
rozmowy powiedzia, e ma prawo do szczcia, choby z Michalskim. Wszyscy pojechali po poudniu
do regionalnej stolicy K. Jecha z nimi te Michalski i przypadkiem te Sturfan Abnol, ktry dosta
posad "naczelnika literackiego" w teatrzyku Kwintofrona Wieczorowicza. Od razu Abnol zabra si do
Liliany, a dla Zypcia ta podr miaa by jedn z najlepszych chwil w jego yciu. Zaprzyjani si nawet
z Michalskim.
Cz druga: Obd
Szkka
Nadszed nowy czas dla wszystkich. Matka Zypcia szalaa z Michalskim, ktry to te jej si
nawet owiadczy (jeszcze si namyla). Liliana zacza gra w teatrzyku Kwintofrona, w ogle zacza
by w zwizku z Abnolem. No a Zypcio dosta si do tej szkki...
Informacja: Moskwa pada. W kraju nastpi oglny chaos, nic nie byo zorganizowane.
Kocmouchowicz organizowa pobory wrd inteligencji, a najwiksza cz zaj dotyczya wiczeniu
parad i kompanii reprezentacyjnej. Nawet Tengier w tym czasie przesta myle o literaturze Katastrofa.
Zypcio poddany by w owej szkce surowej dyscyplinie. Za ze pocielenie ka trafi do
izolatki. Mia czas na refleksje. Nagle wiat okaza si zupenie inny - waciwie dopiero teraz zacz
poznawa wiat. Ju nie byo miejsca na literatur, bo ona nie nascycaa do koca, nie odpowiadaa na
pytania. Ludzie te okazali si inni ni zmary ojciec i demoniczna ksina. W ogle to zachciao mu si
kobiet, ale dao rady, bo jak dowiadujemy si z kolejnej informacji - szkka trwaa 6 miesicy, a przez
pierwsze 3 modzi oficerowie mogli opuszcza budynek tylko w niedziele i na noc musieli wraca!
Spotkanie i jego skutki
Mody Kapen zosta wezwany pewnego razu - to znak, e kto przyszed go odwiedzi. Myla,
e to matka z siostr, a tu bach - ksina. Przysza, bo si za nim stsknia. Zacza go przeprasza za
5

tamt akcj, a Zypcio poczu do niej ogromn mio w najczystszej postaci. Jednak jej powiedzia "no
way", bo jej nienawidzi i ju nie chce jej widywa. Z dzik rozkosz walczyli ze sob wzrokiem, a
przerwa im oficer, ktry poinformowa ich o kocu spotkania. Genezyp wrci pod kocyk. Ksina za,
wracajc, mylaa, e chce z Zypciem jeszcze tylko jeden raz, bo to ostatni chopak, ktrego nie uwioda
i chyba dlatego tak j podnieca.
Informacja: Tengier przyj posad kompozytora u Kwintofrona, ktr to zaatwi mu Abnol.
Razem z rodzin rwnie przenieli si do miasta, aby zerwa z wizerunkiem wieniaka i eby dzieci
miay lepsze warunki.
Repetycja
Nadszed wreszcie dzie, kiedy Genezyp mg opuci na jeden dzie szko. Zaplanowa, e
uda si do domu, a potem do ksinej, bo musi si z ni ostatecznie rozprawi. Po drodze mija kobiety,
z ktrymi dawno nie mia do czynienia. Urzeky go, ale jednoczenie poczu pogard dla matki, ktra
nie opara si swoim dzom z Michalskim. W domu zasta informacj, e baby s u ksinej (jeszcze
lepiej), dokd Zypcio si uda. Szed tam z zamiarem przywitania si z nimi jako gowa rodzinu, a tu
nagle wszystko zupenie odwrotnie - matka potraktowaa go jak dziecko i zaja si Michalskim, a
Lilian zaj si Sturfan Abnol. No i ju wkurw. Okazao si, e matka chce go zrobi przyjacielem
ksinej. Genezyp wcieky wda si w dyskusj, podczas ktrej wyszo na jaw, e Zypcio wierzy w
lietaratur, a konkretnie w proz, bo proza stwarza now rzeczywisto (teorie Abnola). Nie w jak
czyst form, ale wanie w proz. Ksina cakiem go wymiaa, mwia, e poeci s niczego warci, e
w ogle wszystko to jest jedno wielkie nieporozumienie. Razem z matk chciay go zrobi szpiegiem
Syndykatu Zbawienia u Kocmouchowicza. Okazao si, e matka te si z tym zgadza - Zypcio
pokci si z matk, wyjawi jej, e by kochankiem ksinej i nie chce dalej tego. Woa, aby
oszczdzi Liliany, ktra jeszcze jest nieskaona prawd o wiecie (nie chce, eby siostra bya
wiadkiem tej akcji). Liliana na to, e ona o wszystkim wie, e wyjdzie za Abnola, bo ju koczy lat 16.
Wszystkie trzy baby stany przeciwko modego Kapena, przez co by z mety przegranym.
Informacja - Liliana rzeczywicie bya najbardziej nieskazitelna ze wszystkich. W zasadzie nie
wiedziaa, o co chodzi w tej ktni - wypowiedziaa si dlatego zimnym tonem. Mwia to, co jej
zdaniem mwi powinna, ale nie miaa sama zdania na ten temat.
Po wyjciu siostry i matki Genezyp zosta sam z ksin i nastpia druga cz ktni. Ksina
mwia, e on im zarzuca bezideowo, e postpuj wobec zasad egoistycznych - tymczasem on te nie
kieruje si rzadnym dobrem. A dla niej najwaniejsza jest odea narodowa - w ni powinnimy wierzy!
Tym samym chciaa przekona Genezypa, aby wstpi w szeregi Syndykatu Zbawienia i zosta
szpiegiem, pomg Polsce obroni si przed Chiczykami. Jednak Zypcio w tak moliwo w ogle nie
wierzy (chocia wierzy w Kocmouchowicza, ktry niby powinien mie za cel wiar w przewag nad
Chinolami). Przychodzi Cylindrion Pitalski i te zaczyna o tym nawija, a Zypcio nie wytrzymuje i
daje mu po mordzie. Kiedy Cylindrion odchodzi, ksina Irina i Zypek kochaj si, odczuwajc dzik
namitno w blu istnienia.
Informacja: po wszystkim Cylindrion zoy doniesienie o pobiciu, a w dodatku i tak zacz
szykowa razem z Syndykatem zamach stanu.
Myli wodza a teatrzyk Kwintofrona Wieczorowicza
Po tyche wydarzeniach Genezyp przenis si do matki, w dzie uczy si, a w nocy oddawa
si rozkoszom z ksin (oni wszyscy ju teraz mieszkali w miecie). Tego dnia Sturfan wycign go
do teatru Kwintofrona, gdzie miaa mie debiut Liliana. Ale do poudnia szkole odwiedzi
Kocmouchowicz. Podczas tego spotkania Zypcio przyy istny orgazm, inni musieli zdrowo wypi,
6

niektrzy wcigali kokain z radoci. Potem wszyscy chopcy pili na umr, a pniej mieli da popis
swoich umiejtnoci Genezyp po pijaku jecha na koniu i z niego spad, ale zaraz zobaczy
Kocmouchowicza i ju go nic nie bolao. W ogle Wdz wywoa chopaka i kaza stawi mu si u
siebie za trzy miesice. Zypcio dosownie sra w portki przed Wodzem i dugo potem jeszcze myla o
tej wizycie.
Tymczasem Wdz siedzia w pocigu i myla o tym, e wszystko ma w dupie swego konia
Siwka. Tylko interesuje go rodzina i ONA (kochanica). Uwaa, e ycie trzeba bra penymi garciami,
a do upadku si nic innego si nie liczy. W ogle myla, e ta ca wojna z Chinami jest z gry
skazana na klsk, ale nie mwi nikomu o tym. Ba si te tej klski. Okaza si maym i
zakompleksionym uczestnikiem ogu, a nie indywiduum. Gdyby o tym wiedzia Genezyp, dla ktrego
Wdz by celem w yciu
Po poudniu Genezyp pojecha do tego teatru. I podczas podry czu zupene nasycenie yciem
byo mu bogo. Ale zaraz uczucie to mino, bo wchodzc do teatru, zauway, e aktorki to kurwy. I
al mu si zrobio, e Liliana jest jedn z nich. Zaczo si przedstawienie, wesza na scen Persy
reyserka i aktorka. Genezyp z miejsca si zakocha. Oczarowaa go maksymalnie. Sztuka sama w sobie
bya dnem daleko byo jej do Czystej Formy, ktrej waciwie w teatrze ju nie byo. Kwintyfron w
ogle robi swoje sztuki po kokainie, a cao to jeden wielki bezsens. Po pierwszym akcie Genezyp
poszed do Liliany, aby zapyta j o pikn Persy.
Informacja: Liliana ju od dawna gadaa Persy o Genezypie, bo chciaa, eby si spiknli. Abnol
Pursy nie lubi.
Genezyp w przebieralni Liliany spotka J. Chcia si z ni umwi na dwunast, ale ona
zacza go do siebie zniechca (dla jego dobra). On stwierdzi tym bardziej, e pasuj do siebie, bo
oboje s plugawi. Wspomnia te, e on bdzie adiunktem kwatermistrza (czyli Kocmouchowicza). Oj
gdyby wiedzia, e wanie ONA to ONA
Informacja: rzeczywicie, to Persy bya kochank Kocmouchowicza. Nie chciaa zbytnio tego,
ale wszyscy j namawiali, a potem jej si zaczo to nawet podoba. Wiedziaa, e jest tylko kochank,
bo Wdz rodziny nie zostawi kocha swoj on, cho Pursy podobno te.
Genezyp czeka na Persy, ale nie przysza Tengier powiedzia, e ma migren. W
rzeczywistoci oddawaa si w tym czasie Kocmouchowiczowi. Potem wszyscy ksina, Tengier,
Genezyp, Abnol z Lilian i matka Zypcia z Michalskim poszli na kolacj. Ksina braa kokain,
zacza si kci z Tengierem, e jego muzyka jest badziewna w tym teatrze. Potem taczya z
Genezypem, ktry w sumie ju na ni nie mia ochoty, bo zakocha si w Persy, ale w tym tacu jako
zachciao mu si mie t ksin (a to dlatego, e ona dodaa mu kokainy do wina). Nie wiedzia nawet,
e w tym samym budynku czalaa Persy z Kocmouchowiczem po pysznej kolacji, za ktr zapacia
dziewczyna (!). Mody i niewiadomy niczego Zypcio spdzi zatem noc w objciach ksinej.
Turtiury i pierwszy wystp gocia z dna
Genezyp poszed do Persy nazajutrz szstej, bo nie umia wytrzyma. I ona od razu wyoya mu
kaw na aw kocha go, ale nie ich mio nie moe by speniona, bo spenienie rodzi kamstwa.
Wic on moe na ni patrze, ale nie moe jej dotyka. On szala wtedy, bo ona specjalnie lubienie si
zachowywaa. Pokazaa mu pokj obok, ascetycznie urzdzony, w ktrym mia niby spa jej wuj, kiedy
si urn i nie mia siy i do siebie.
Genezyp wic rano chodzi do ksinej, wieczorem do teatru, a o dwunastej do Persy. Zrozumia,
e sensem jego ycia jest cierpienie, ale nie to z Schopppenhauera, bo takie byoby zbyt banalne.
Ksina staa si dla niego tylko kubem na sperm, ale dobrze, e bya. Raz Persy wyjechaa do
stolicy (czytelnik wie, e do Kocmouchowicza, bo ten przed podjciem wanych decyzji chcia si
7

wyluzowa) na par dni, a po jej powrocie Zypelek nie wytrzyma. Poszed do niej i powiedzia, e
duej nie wytrzyma, ale zgwaci te jej nie moe, bo j kocha. Ona waciwie te go kochaa (te hasa
o spenieniu i kamstwach to bzdura wcale tak nie mylaa), ale wiedziaa, e w tym drugim pokoju
siedzi czowiek kwatermistrza, ktry jej pilnuje. Wic wstaa i wysza. Jak si okazao, by to znak, bo z
tego drugiego pokoju wypad Micha Wborek, szpieg Kocmouchowicza i powiedzia Genezypowi, e
ma nie rusza Persy. Swoj drog, Genezyp by adnym chopcem i Wborek postanowi to
wykorzysta. Co mwi do Zypcia, ale z niego nagle wyszed jaki drab ze rodka i doszed do wadzy
w jego umyle, co sprawiao mu niezwyk rozkosz. Chwyci lecy obok piknie wykonany motek i
wbi mu w eb. W tym momencie poczu si Zypcio przecudowanie, nasyci si wreszcie! Pojawi si
postpsychiczny Zypen. Wyszed pospiesznie z mieszkania Persy i postanowi i do Liliany po alibi,
bo tylko jej mg ufa. Po drodze stwierdzi, e zabi bez konkretnej przyczyny, ale byo to pikne
zwieczenie tego dnia.
Liliana te odczua nieprawdopodobn ekstaz na wie o morderstwie. Poczua, jakby stracia
dziewictwo, kiedy brat wyjawi jej t tajemnic. Dla niej ten obd by czym fascynujcym. Obiecaa
bratu da alibi i kazaa mu i spa, bo sama musi si wyspa przed prb. Genezyp wic poszed znw
ulicami miasta, kiedy podlecia do niego Hindus i wrczy mu pudeeczko z narkotykami i licik, na
ktrym po angielsku kobieca rka pisaa, e ich rzecz jest zuytkowa jego obd i niech on chce
wiedzie. Genezyp si wystraszy, e ktokolwiek wie o zbrodni. W tym czasie da si sysze huk
kulomiotw, wic chopak pobieg do swojej szkoy.
Bitwa i jej konsekwencje
Kiedy Genezyp dotar do szkoy, ju wszyscy tam byli i rozpocza si bitwa z Sydykatem
Zbawienia. Z Zypcia znw wyszed drab i to dziki niemu chopak chcia walczy, cho waciwie nikt
nie wiedzia po co to wszystko, w imi czego? Na pewno nie w imi idei, bo te nie istniay, one w ogle
s bez sensu. Genezyp chcia posi now religi Marti Binga, ktr przyjmowano najpierw biorc
piguki (on takie dosta od Hindusa). On najpierw chcia si o niej czego dowiedzia. W tym czasie
zgin major Wborek (krewny tamtego denata), ktry by zastpc dowdcy Zypcia. Zgin, bo dosta
w czach, ktra pka. W tym czasie Komcouchowicz by w ku z Persy i od czasu do czasu
zadzwoni, aby zapyta co si dzieje w bitwie dla niego bya to rozgrzewka przed bitw z Chinami.
Genezyp dosta kulk w nog. Bl okropny, postanowi wzi wic piguki. Wreszcie, na ostatniej
kondygnacji poznania, straci wiadomo.
Ostatnia przemiana
Genezyp obudzi si w szkolnym szpitalu, gdzie opiekowaa si nim pielgniarka Eliza, ktr to
pozna na pierwszym balu u ksinej. Okazao si, e ona te jest wtajemniczona w Murti Binga.
Wiedziaa o Persy, e jest kochank Kocmouchowicza. Przyznaa si, e kocha Genezypa od samego
pocztku, a on zrozumia, e te j kocha i tylko ona mogaby zosta jego on. Poprosi o gazety, gdzie
wyczyta o zbrodni, ktrej sam dokona. Opowiedzia o niej Elizie.
Potem przysza ksina i przepraszaa porednio chopaka za podtruwanie go kokain (on nie
wiedzia o co chodzi). Zrzeka si pretensji do Zypcia. Okazao si, e te bya wtajemniczona i ju po
widzeniu, po pigukach. Potem przysza do chopaka matka, Michalski, Lilian i Abnol. A kiedy poszli,
Eliza daa mu piguki (zwyka kokaina), po ktrej mia zrozumie mia mie objawienie prawdy. I
rzeczywicie mia jakie wizje, ktre to potem Eliza miaa zinterpretowa. (Na marginesie to bya
zwyka sekta!).
Noc polubna
8

Modzi zakochani prowadzili ze sob rne pseudonaukowe dialogi, przy czym rozprawiali
oczywicie o sekciarskich bzdurach. Jeli Genezyp nie by do czego przekonany, siup mu tableteczki do
garda Eliza zapodaa i ju on si ze wszystkim zgadza. Przyszed dzie lubu. A lub by potrjny:
cywilno-wojskowy, katolicki (dla mamy) i murtibingowy. Nazajutrz modzi mieli jecha do stolicy,
gdzie na Genezypa czekaa praca u Kocmouchowicza (nota bene: Kocmouchowicz spotka si z
Dewanim wysannikiem Murti Binga, ktrego Kocmouch nie tyle ba si, ale czu przed nim respekt,
bo Dewani zna jego tajemne rozkazy najzwyczajniej w wiecie je podsuchiwa za pomoc jakiego
chiskiego wynalazku!).
Ale najpierw noc polubna modzi poszli do hotelu i tam pierwszy raz si kochali ze sob (bo
przed lubem Eliza nie chciaa). To by pierwszy raz modej ony, wic dopiero poznawaa co to znaczy
smak mioci fizycznej i bya tym zachwycona! Dosza do wniosku, e to lepsze, ni wszystkie nauki
Murti Binga. Bya w takiej ekstazie, e Genezyp j za to w jednej chwili znienawidzi i udusi. Po
wszystkim rano wyjecha do Kocmouchowicza, ktry wiedzia o caym wypadku, ale nie dziwi si
Zypciowi wcale. Nie zadawa te adnych pyta. Zapowiedzia, e nazajutrz wyjedaj na krwawy
front. Powiedzia o wszystkim Persy, a ta przekonaa go, eby ona te moga jecha z nimi.
Ostatni podryg
Rano pocig z Kocmouchowiczem odjeda na front. Na bitw, ktrej plan istnia jedynie w
gowie generaa. W ogle to bitwa bya z gry przegrana Chiczykw byo wicej. Kwatermistrz
zdawa sobie z tego spraw, wic na mier szed z Persy jako swoj oficjaln kochank. Odjechali. W
ogle Kocmouchowicz nagle sta si wariatem. Oszala, ale o tym wiedzia tylko on. Chcia y,
panicznie ba si umrze. Wygosi po drodze jakie przemwienie, ale Zypcio by ju na nie zupenie
obojtny. Nadszed czas bitwy. Wszyscy czekali na rozkaz wodza, kiedy ten odwoa wszystko.
Stwierdzi bowiem, e lepiej si podda i uchroni ludzko przed mierci (i przy okazji siebie!). Na to
przyjecha wysannik wodza chiskiego i zaprosi Kocmouchowicza na niadanie. Wdz poszed z
Persy i Zypciem, dalej obojtnym na wszystko. Po drodze widzieli, jak Chiczycy cinaj gowy swoim
oficerom.
Na niadaniu okazao si, e Kocmouchowicz i tak stanowi zagroenie dla Chiczykw, wic
zosta skazany na mier te przez cicie. Ale to dopiero pniej, teraz niech si bawi. Przywdca
Chiczykw okreli te ich dalsz polityk poka Polakom jak maj si rzdzi. Oni ich
zmechanizuj. Wprowadz now ras biao-t. W wyniku tego obowizkowe s maestwa
mieszane, tylko artyci mog sobie wybra on. Dlatego Wang (ten chiski wdz) bierze on
Kocmouchowicza (oni myleli, e Persy jest jego on), a jego syn crk Polaka. Potem
Kocmouchowicz poegna si z Persy na osobnoci (wiadomo jak) i szed na cicie. Ostatnie sowa
jakie wypowiedzia to cytat z Miciskiego: Ja, wybierajc los mj, wybraem szalestwo. Do koca
zachowa zimn twarz, niczym mask. Jeszcze tej nocy Persy zostaa kochank Genezypa, ale on nie
czerpa z tego adnej przyjemnoci by obojtny tak na ni, jak na wszystko inne.
Przysza nieyca z Zachodu i zablokowaa marsz Chiczykw na Zachd odwlekli to do
wiosny. Ale oglna mobilizacja bya, skutkiem czego Zypciowi upieko si zabjstwo, bo o to ju nikt
nie dba. Dla artystw byy ulgi, wic Sturfanowi i Tengierowi powodzio si wietnie. Sturfan pisa
powieci, gdzie bohaterem bya ca grupa. Okropne. Krytyk literack i artystyczn zniesiono
cakowicie. Zypcia oenili z pikn Chink, wic zaniedbywa Persy. Ta wreszcie wysza za jakiego
Chiczyka. Ksina zgina w czasie antychiskich rozruchw, a Michalskim powodzio si wietnie.
16 XII 1927r.
POSOWIE
9

Mottem umieszczonym przed przedmow s sowa Tadeusza Miciskiego: Ja, wybierajc los mj,
wybraem szalestwo. Chciaoby si doda: szalestwo. W Polsce pewnych rzeczy nie mona mwi
serio, bo nikt ich nie chce sucha. W Nienasyceniu obdem koczy si droga Genezypa Kapena. Ale
caa powie te jest szalestwem, i jest w tym sensie gr i mask, umoliwiajc powiedzenie w
bazeskiej formie pewnych rzeczy serio wrd okolicznoci niesprzyjajcych po zamachu majowym
Pisudskiego, w obliczu rodzcego si sanacyjnego obdu wodzowskiego i mocarstwowowego.
W przedmowie autora programowi rodacy kurcz si do rozmiaru garstki krytykw literackich,
hamujcych rozwj polskiej literatury przez to, i maj faszywe pojcie jej spoecznego obowizku i
nie chc widzie gronych zagadnie. Nie chodzio Witkacemu w pierwszym rzdzie ani o krytyk, ani
o literatur, lecz o to, eby chcieli dojrze te zagroenia wszyscy. Grone zagroenia widoczne w
Nienasyceniu:
Historia jako budzcy lk mechanizm.
Podszyta groz myl o przyszoci.
Cywilizacja jako stan sypicy coraz to dziwniejszymi niespodziankami.
Zagadka ruchw masowych.
W powieci pojawia si wizja kresu znieprawionej Europy. Kres ten sprowadzony zosta przez
wyzwanie idce ze Wschodu (chocia w nierosyjskiej postaci). Tutaj Witkacy motyw upadku, starzenia
si i degeneracji kultury zaczerpn z prac Rosjanina Nikoaja Danilewskiego i Oswalda Spenglera.
Spengler w powieci Zmierz Zachodu wprowadzi wtek wodzowski, postaci nadludzkiej, kumulujcej
oczekiwan przez zagroon cywilizacj wol mocy i trwania. Wariantem tego typu postaci, cho
jednoczenie jej karykatur, jest Kocmouchowicz. Manifestacja katastrofizmu jako prdu mylowego
Nawaa chiska moga by symbolicznym wyrazem ruchu mas lub metafor spoeczestwamrowiska, ku ktremu wiody drogi rozwojowe zmechanizowanej cywilizacji.
Czytelnik odnajduje w powieci bez trudu wszystkie istotne elementy i motywy historiozofii
przyszociowej pierwszych dziesicioleci XX wieku, nazywanych w uproszczeniu katastrofizmem.
Eksponuje si bardzo wyrazicie wtek osobowoci cezarystycznej, czyli wodza. W tym sensie powie
istotnie roztrzsaa zagadnienia przypuszczalnej przyszoci kultury i Europy. Chocia to stanowi tylko
to. Na pierwszym planie uwag przyciga sam autor, ukryty za mask: dokuczliwy szyderca, pragncy
zderzy istotn problematyk czasu z rzeczywistoci znajomego rodowiska ludzkiego swoich
wspczesnych, pewny, e wynik tego spotkania bdzie katastrof i demaskacj.
Nienasycenie jest kosmiczn, wielk drwin z rodzimego filtra rzeczywistych nastrojw czasu,
czyli tego wszystkiego, co w Europie w przeddzie Wielkiego Kryzysu wisiao w powietrzu i byo
zapowiedzi realnych zagroe. Jednoczenie jest te serio-smutnym, nawet tragicznym w swej
niewidocznej, bo najgbszej warstwie poegnaniem starej kultury.
Micha Misiorny

10