Professional Documents
Culture Documents
Pojcie stresu
Istniej trzy nurty w okrelaniu stanu stresu psychologicznego:
jako bodca, sytuacji lub wydarzenia zewntrznego o okrelonych waciwociach [ale
przecie to samo wydarzenie moe by dla jednych stresujce, dla innych nie, np. wystp
publiczny]
jako reakcji wewntrznych czowieka (zwaszcza emocjonalnych), dowiadczanych
wewntrznie w postaci okrelonego przeycia [ujcie zbyt jednostronne, niewystarczajce - te
same reakcje mog przecie powsta w wyniku np. szkodliwego bodca biologicznego, a nie
stresu]
jako relacji midzy czynnikami zewntrznymi, a waciwociami czowieka [nurt
wspczenie najbardziej popularny]
Wybrane definicje stresu:
(1963) T. Tomaszewski : sytuacja trudna (stres) - brak wzajemnego dostosowania (czyli
rwnowagi) potrzeb, warunkw i czynnoci;
(1966) J. Reykowski : stres jako obiektywny stosunek czynnikw zewntrznych do cech
czowieka (czynniki stanowice zagroenie i zakcenie dla aktualnie wykonywanej
aktywnoci zadaniowej);
(1984) R. S. Lazarus, S. Folkman : stres jako okrelona relacja midzy osob, a otoczeniem,
ktra jest oceniana przez ni jako obciajca lub przekraczajca jej zasoby i zagraajca jej
dobrostanowi. [def. relacyjna i percepcyjna];
(1984) A. Antonowsky: stres ujmowany interakcyjnie - stresory s wszechobecne i
nieuniknione, ale skutki ich dziaania nie s jednoznaczne dla jednostki, zaley to od
posiadania zasobw przydatnych w radzeniu sobie [model salutogenetyczny - centralne
pojcie, to poczucie koherencji, sensownoci i przewidywalnoci wiata oraz wasnych w nim
dziaa]
(1989) S. E. Hobfoll: stres jako reakcja wobec otoczenia, w ktrym istnieje: a) zagroenie
utrat zasobw netto, b) utrata zasobw netto, c) brak wzrostu zasobw nastpujcy po ich
zainwestowaniu [ludzie d do utrzymywania, ochrony i budowania zasobw, rozumianych
jako cenione przez jednostk przedmioty, waciwoci osobiste, okolicznoci lub czynniki
sprzyjajce - model zachowania zasobw];
J. Strelau: stres jako stan, ktry charakteryzowany jest przez silne emocje negatywne, takie
jak: strach, lk, zo, wrogo, a take inne stany emocjonalne wywoujce dystres oraz
sprzone z nimi zmiany fizjologiczne i biochemiczne, ewidentnie przekraczajce bazalny
poziom aktywacji. Stan ten jest wywoany brakiem rwnowagi pomidzy wymaganiami a
moliwociami ich spenienia przez jednostk; do stresu jednak dochodzi pod warunkiem, e
istnieje motywacja do stawienia czoa owym wymaganiom.
-------------------------------------------------------------------------------Oznaki stresu:
w sferze fizjologii: blado, pocenie si, przyspieszone bicie serca, napicie mini, dyszenie,
zmiany cinienia krwi, odpyw krwi do mini, sucho w ustach i gardle, czste oddawanie
moczu, bl plecw, szyi i innych czci ciaa, zaburzenia menstruacji, niestrawno, ble
gowy, czste przezibienia i inne pospolite dolegliwoci, bezsenno...
w sferze sprawnoci mylenia: luki w pamici, zapominanie, niemono skoncentrowania
si, oglny brak zainteresowa, obsesyjne trzymanie si pewnych pomysw...
w sferze emocji: lk, rozdranienie, depresja, zamykanie si w sobie, nerwowo, zo,
zakopotanie...
w sferze zachowa: trudnoci z mwieniem, impulsywno, drenie, tiki nerwowe, wysoki i
nerwowy miech, zgrzytanie zbami, czstsze uleganie wypadkom, intensywne palenie
papierosw, picie duych iloci alkoholu, nieuzasadnione zaywanie lekw, zmiany w
odywianiu, inne "nerwowe" zachowania...
w sferze "filozofii yciowej": bezradno, kwestionowanie wartoci, bezosobowe podejcie
do wykonywanych zada...
-------------------------------------------------------------------------------Stresory:
***
Klasyfikacja stylw radzenia sobie ze wzgldu na cel/funkcj radzenia sobie (N. S. Endler, J.
D. A. Parker)
Przebieg radzenia sobie zaley od waciwoci sytuacji, cech indywidualnych oraz interakcji
pomidzy nimi. Waciwoci indywidualne, to przede wszystkim styl radzenia sobie;
waciwoci sytuacji dotycz tego, czy s one kontrolowalne. Ludzie potrafi dostosowa
zachowania zaradcze do wymaga sytuacji stosujc te, ktre s bardziej efektywne.
Warunkiem za dopasowania strategii do wymaga sytuacji s waciwoci stylu radzenia
sobie, tzn. bogaty repertuar strategii i elastyczno w ich stosowaniu.
Konteksty, w ktrych moe by dokonywana ocena efektywnoci radzenia sobie (Lazarus)
Poziom analizy Funkcja Moment czasowy
* fizjologiczny: koszt ze strony organizmu
Nieopacalno radzenia sobie wie si z tym, e jego skutki mog by gorsze, ni sam tylko
brak poprawy relacji bdcej rdem stresu - moe doprowadzi do pogorszenia tej relacji
lub spowodowa zaistnienie nowej relacji stresowej. Czowiek o maym zakresie moliwoci
(maa odporno, wytrzymao, wysoka reaktywno, neurotyczno) przy jednoczesnym
wyborze kosztownych strategii zaradczych moe powodowa cykliczne pogarszanie wasnej
sytuacji (bezsilno, wypalenie, wyczerpanie, przemczenie, zaamanie si). Jeli radzenie
sobie ma charakter cyklu pozytywnego, pojawia si swoisty "zysk", wzrost potencjau
zaradczego: mniej stresu, mniejsze koszty, wiksze oszczdnoci w zasobach i bezcenna
korzy w postaci przyrostu dowiadczenia, kompetencji zaradczej (zobacz tutaj ).
--------------------------------------------------------------------------------
Bibliografia