Teoria Spreżystości I Plastyczności - Skrypt Politechniki Poznańskiej - J.rakowski

Teoria sprystoci
Skrypt opracowany na podstawie wykadw

prof. dr hab. in. Jerzego Rakowskiego
P
R
tzr
F
trz
Redakcja, konsultacja, korekta

dr in. Przemysaw Wielentejczyk
Politechnika Poznaska 2003/2004

AlmaMater
SPIS TRECI
1. Podstawy teoretyczne
2. Wstp do teorii sprystoci
3. Stan naprenia
4. Stan odksztacenia
5. Interpretacja tensora odksztace
6. Zwizki fizyczne
7. Rwnania teorii sprystoci
8. Paskie zagadnienie teorii sprystoci
9. Tensor napre w biegunowym ukadzie wsprzdnych
10.Rozwizywanie zada z teorii sprystoci
11.Pprzestrze sprysta
12.Teoria pyt cienkociennych
13.Wstp do teorii plastycznoci
14.Nono graniczna
1. PODSTAWY TEORETYCZNE
1.
1.1. Wprowadzenie
Teoria sprystoci jest dziaem mechaniki, zajmujcym si bryami sztywnymi i ciaami
plastycznymi. Sprysto zajmuje si odksztaceniami i ruchem cia sprystych.
Ciao spryste jeeli doznaje oddziaywa czynnikw zewntrznych (siy, momenty, temperatura,
itp.), to efektem tego dziaania jest deformacja ciaa (przemieszczenia, odksztacenia). Po zdjciu obcie
ciao wraca do stanu pierwotnego.
Oddziaywania, przy ktrych ciao zachowuje si sprycie maj pewne granice. Przekroczenie tych
granic powoduje nieodwracalne zmiany. Po odjciu przyczyny (czynnik zewntrzny) pozostaj trwae
odksztacenia - takie ciao nazywamy ciaem plastycznym.
Po przekroczeniu granicy oddziaywa sprystych mog wystpi tak due deformacje, e struktura
ciaa zostaje zniszczona (np.: pkanie) - takie ciaa nazywamy kruchymi.
1.2. Definicje
1) Ciaa traktujemy jako cige continuum materialne (brak pcherzy, pustek, pkni, itp.).
Moemy okreli gsto w kadym punkcie ciaa.
p= lim
M
V
(1.1)
Masa caej bryy wynosi:

M = pdV
V
(1.2)
Stan naturalny jest to stan do ktrego wraca ciao po zdjciu obcie.

Ciaa jednorodne w kadym punkcie posiada takie same cechy.
Ciaa izotropowe zmiana wasnoci ciaa nie zaley od kierunku.
2) Siy masowe - zwizane z mas (objtoci)
- sia masowa jednostkowa
- cakowita sia masowa
Aciukiewicz P., Baron P., Gawron U., Krzyszto A., Ratajczak D., Wojciechowski M.
AlmaMater
= p dV
P
(1.3)
3)Siy powierzchniowe
midzyczsteczkowe)
dziaaj
- sia powierzchniowa jednostkowa
na
powierzchni
(take
wzajemne
oddziaywania
- cakowita sia powierzchniowa
F = f ds
(1.4)
f = lim F
s0 S
(1.5)
1.3. Elementy rachunku wektorowego i tensorowego.

Skalar jest to wielko, ktra zaley od miejsca, nie zaley natomiast od przyjtego ukadu
wsprzdnych; do jego opisu wystarczy tylko jedna warto. Zjawiska opisywane skalarowo to
np.:temperatura, masa, objto, dugo, itp.
Wektor ukad trzech wielkoci skalarnych, ktre s zmiennicze w zalenoci od ukadu
wsprzdnych; okrelamy przez warto, kierunek i zwrot. Przykadem wektora jest prdko.
Tensor wielko, ktr w przestrzeni opisujemy za pomoc 9 skadowych (identyfikacja punktu w
przestrzeni potrzeba 3 przecinajcych si paszczyzn = 3 wektory 9 skadowych).
30=1 tensor o walencji (rzd) 0 skalar (temperatura)
31=3 tensor o walencji 1 wektor
32=9 tensor o walencji 2 tensor (naprenie)
33=27 tensor o walencji 3
34=81 tensor o walencji 4
przemieszczenie jest wektorem
naprenie jest tensorem
odksztacenie jest tensorem
e1
wersor
wektor jednostkowy o kierunku i zwrocie pokrywajcym si z kierunkiem i zwrotem
osi.
Kady wektor mona zapisa za pomoc tensorw:
A= A1
e 1 A2
e 2 A3
e3
(1.6)
AlmaMater
Umowa sumacyjna (Einsteina).

Jeeli w jednomianie (posta iloczynowa) ten sam indeks powtarza si dwa razy to sumujemy po tym
wskaniku, np.:
a i bi =a 1 b1a 2 b 2a 3 b3= a i bi
(1.7)
A= Ai
ei
(1.8)
i=1
1.4. Iloczyn skalarny
B
Rys. 1.1. Iloczyn skalarny
A
B =c
(1.9)
A
B =
A
Bcos
(1.10)
ei ,
e j dla i = j
Iloczyn skalarny wersorw
pomidzy nimi wynosi 1, a ich dugo jest jednostkowa:
wynosi 1, gdy cosinus kta =0 zawartego
e i
e j =
e 1
e 1=
e 2
e 2=
e 3
e 3=1
Iloczyn skalarny wersorw

pomidzy nimi wynosi 0:
ei
(1.11)
e j dla i j wynosi 0, gdy cosinus kta =90 zawartego
ei
e j =
e1
e 2=
e 2
e 1=
e 2
e 3=
e 3
e 2=
e 1
e 3=
e 3
e1=0
(1.12)
e i
e j =ij
(1.13)
Symbol ij nosi nazw delty Kroneckera i jest tensorem o walencji 2:
[ ]
1 0 0
ij = 0 1 0
0 0 1
(1.14)
AlmaMater
ij = 1 dla i= j
0 dla i j
(1.15)
A
B = Ai
ei B j
e j = AiB j
e i
e j = Ai B j ij = Ai Bi
(1.16)
1.5. Iloczyn wektorowy
Rys. 1.2. Iloczyn wektorowy
A
B =
C
(1.17)
C=
A
Bsin
(1.18)
Powyszy wzr opisuje nam rwnie pole powierzchni rwnolegoboku rozpitego na wektorach
B .
A i
Pomidzy iloczynami wersorw zachodz nastpujce zalenoci:

1) Wynikajce z prawoskrtnego ukadu wsprzdnych:
e 1
e 2=
e3
(1.19)
e 2
e 1=
e3
(1.20)
2) Wynikajce z tego, e sinus kta =0, zawartego pomidzy wersorami

wynosi 0:
e 1
e1=0
ei
e j dla i = j,
(1.21)
Iloczyn wektorowy nie podlega prawu przemiennoci:
A
B
B
A
(1.22)
Iloczyn wektorowy nie podlega prawu cznoci, co zapisujemy:
AlmaMater
A
B
C
A
B
C
(1.23)
Korzystajc z powyszych zalenoci moemy zapisa wzr na wsprzdne iloczynu wektorowego:
C=
A
B = A1
e 1 A2
e 2 A3
e 3 B 1
e 1B 2
e 2B 3
e 3 =
= A2 B3 A3 B 2
e 1 A3 B1 A1 B 3
e 2 A1 B 2 A2 B1
e3
W tym miejscu moemy dokona podziau na rodzaje zapisw:

1) Zapis absolutny
Przykad:
A
B =c (iloczyn skalarny)
A
B =
C (iloczyn wektorowy)
2) Zapis wskanikowy
Przykad:
A
B = Ai Bi (iloczyn skalarny)
Dla iloczyny wektorowego mamy:

Korzystamy z symbolu permutacyjnego Ricciego (Levi-Civity) eijk (tensor o walencji 3 27
kombinacji):
0 gdy 2 indeksy si powtarzaj

eijk = 1 gdy permutacja jest parzysta
1 gdy permutacja jest nieparzysta
(1.24)
2
3
Rys. 1.3. Permutacja parzysta
3
2
Rys. 1.4. Permutacja nieparzysta

AlmaMater
Dziki czemu uzyskujemy:

C i =eijk A jB k
(1.25)
3) Zapis macierzowy
Interpretacja zapisu macierzowego dla iloczynu wektorowego:
e1
e2
e3
C=det A1 A2 A3
B1 B 2 B 3
(1.26)
1.6. Tensor
Mnoenie tensorowe daje w efekcie diad.
A
B =T
(1.27)
Ai
e i B j
e j = Ai B j
ei
e j = Ai B j
ei
ej
(1.28)
Diada:
Tensor jest to operator ktry kademu wektorowi przypisuje inny wektor:

Ta = Ai B j
ei
e j a 1
e1a 2
e 2a 3
e 3 = b
(1.29)
A1 B1 [
e1
e1a 1
e 1
e1
e 1a 2
e 2
e1
e 1a 3
e 3 ]= A1 B1 a 1
e1
(1.30)
Przykad:
Na podstawie zapisu
wskanikowym).
Ta okreli wsprzdne wektora
b (poda ogln form w zapisie
T ija k = Ai B j a k
e i jk
(1.31)
AlmaMater
bi = Ai B j a j
1.7. Transformacja ukadu wsprzdnych
2'
3'
2
A
1
e2 '
Rys. 1.5. Transformacja ukadu
e1
e i=1
1'
1'
2'
3'
1'1
2'1
3'1
1'2
2'2
3'2
1'3
2'3
3'3
Tab. 1.1. Cosinusy kierunkowe
Operujemy cos ktw:

i ' j =cosi ' , j
(1.32)
1' 12 1' 22 1' 32=1
(1.33)
AlmaMater
Tensor cosinusw kierunkowych tworzy macierz transformacji:
1 ' 1 1 ' 2 1 ' 3

[ D ]= 2 ' 1 2 ' 2 2 ' 3
3 ' 1 3 ' 2 3 ' 3
(1.34)
Waciwoci macierzy transformacji w zapisie wskanikowym:

Macierz transformacji jest macierz ortogonaln co oznacza:
1) Wiersze (kolumny) macierzy ortogonalnej s parami ortogonalne czyli mnoenie ich przez siebie daje 0:
k ' i l ' i =0 dla k ' l '

np : 1' 1 2 ' 11' 2 2 ' 2 1' 3 2 ' 3=0
(1.35)
k ' i k ' j =0 dla i j

np : 1 ' 1 1 ' 2 2 ' 1 2 ' 2 3 ' 1 3 ' 2 =0
(1.36)
lub:
2) Suma kwadratw elementw kadego wiersza (kolumny) jest rwna jednoci:

np.:
1' 121' 2 2 1' 32 =1

2
2
2
1' 1 2 ' 1 3' 1 =1
1.8. Prawa transformacji
1.8.1.Wektor
Dany jest wektor
A w zapisie globalnym.
Wektor ten mona zapisa wskanikowo w ukadzie podstawowym i w ukadzie obrconym:
A= A j
ej
(1.37)
A= Ai '
ei '
(1.38)
Wersor ukadu obrconego ma posta:
e1' =1' 1
e 11 ' 2
e 2 1' 3
e3
AlmaMater
co wskanikowo zapisujemy:
ei ' =i ' j
ej
(1.39)
Podobnie moemy zapisa wersor ukadu podstawowego:

(1.40)
ej =i ' j
ei '
Poniewa mamy do czynienia cay czas z tym samym wektorem
stwierdzenie:
A zatem prawdziwe jest
A j
e j = Ai '
ei '
(1.41)
Podstawiamy do wzoru (1.38) wzr (1.37):
A j i ' j
e i ' = Ai '
ei '
(1.42)
Aby dwa wektory byy sobie rwne ich wsprzdne musz by sobie rwne. Zatem:
Ai ' = A j i ' j
(1.43)
Jest to prawo transformacji wektora.

Zgodnie z umow sumacji mona go rozpisa:
Ai ' = A1 i ' 1 A2 i ' 2 A3 i ' 3

Jeeli jaka wielko transformuje si zgodnie z tym prawem to ta wielko jest wektorem.
1.8.2.Tensor
Diada:
w ukadzie podstawowym:
=T ij
e i ej
(1.44)
=T i ' j '
e i ' ej '
(1.45)
W ukadzie obrconym:
Podobnie jak wczeniej moemy zapisa wskanikowo wersory:
ei =i ' i
ei '
ej = j ' jej '
(1.46)
Podstawiamy powysze zalenoci do wzoru (1.44).Otrzymujemy:
T iji ' i j ' jej ' ei ' =T i ' j '

e i ' ej '
AlmaMater
10
Z powyszego zapisu wynika:

(1.47)
T i ' j ' =T iji ' i j ' j

Jest to prawo transformacji tensora.
Zgodnie z umow sumacyjn mona je rozpisa:
T i ' j ' =T i1i ' i j ' 1T i2i ' i j ' 2T i3i ' i j ' 3
T i ' j ' =T 11i ' 1 j ' 1T 21i ' 2 j ' 1T 31i ' 3 j ' 1T 12i ' 1 j ' 2T 22i ' 2 j ' 2
T 32i ' 3 j ' 2 T 13i ' 1 j ' 3 T 23i ' 2 j ' 3T 33i ' 3 j ' 3
Obiekt, ktrego wsprzdne transformuj si wedug tego prawa nazywamy tensorem.
Typy tensorw:
a) Tensor symetryczny:
T ij =T ji
T ii =0
(1.48)
T ij =T ji
(1.50)
(1.49)
b) Tensor skonie symetryczny:
Symetryzacja i ukonienie tensorw.

Kady tensor mona przedstawi jako sum tensora symetrycznego i ukonego:
T ij =T ij T [ij ]
(1.51)
1
T ij = T ij T ji
2
(1.52)
T ij - tensor symetryczny
T [ij ] - tensor ukony
(1.53)
1
T [ij ]= T ij T ji
2
np.:
6
1
5
8
2
3
[ ][ ]
6
7
7
4 =
2
4
6
7
2
7
9
2
2
7
2
9
2
1
2
1
2
AlmaMater
11
i) Tensor izotropowy:
Tensor, ktrego wsprzdne nie zmieniaj si przy dowolnej transformacji ukadu.
Tensorem izotropowym jest kady skalar, delta Kroneckera, symbol Lewi-Civity.
Zad:
Udowodni e dij test tensorem izotropowym.
Rozwizanie:
Mamy udowodni e wsprzdne dij nie zale od ukadu odniesienia czyli e:
ij =i ' j '
niezalenie od wybranej macierzy transformacji.
Zgodnie z prawem transformacji tensorw moemy zapisa:
i ' j ' =i ' i j ' j ij =

=i ' 1 j ' 1 11 i ' 1 j ' 2 12 i ' 1 j ' 3 13 i ' 2 j ' 1 21 i ' 2 j ' 2 22
i ' 2 j ' 3 23 i ' 3 j ' 1 31 i ' 3 j ' 2 32 i ' 3 j ' 3 33
Po dokonaniu redukcji otrzymamy:
i ' j ' =i ' 1 j ' 1i ' 2 j ' 2 i ' 3 j ' 3

1. Dla i'=j' otrzymamy:
i ' i ' =i ' 12i ' 2 2 i ' 32

a to z wasnoci macierzy transformacji wynosi 1.
2. Dla i' j' otrzymamy:
ij ' =i ' 1 j ' 1i ' 2 j ' 2 i ' 3 j ' 3=

=i ' k j ' k
a to z wasnoci macierzy transformacji wynosi 0.
Zatem
AlmaMater
12
i ' j ' = 1 dla i= j =ij

0 dla i j
Udowodnilimy zatem e wsprzdne delty Kroneckera nie zale od ukadu odniesienia, czyli jest to
tensor izotropowy.
AlmaMater
2. WSTP DO TEORII SPRYSTOCI
2.

2.1. Tensory macierzy
Niech macierz [D] bdzie macierz cosinusw kierunkowych
[ D ]=[ i ' j ]
(2.1)
Macierz transformowana jest rwna macierzy odwrotnej (transformacja ortonormalna)

1
[ D ] =[ D ]
(2.2)
Jeli przyjmiemy, e wektor w pierwszej bazie ma wsprzdne Ai a w drugiej bazie wsprzdne Ai'
to moemy macierzowo zapisa
[ Ai ' ]=[ D ] [ Ai ]
(2.3)
Posta macierzow mona utworzy take dla tensora
T ij =[T ]33
(2.4)
Ai =[ A]31={ A }=col [ A]=col { A }
(2.5)
jak i wektora
Zauwamy, e transponujc wektor w rezultacie otrzymamy macierz o wymiarach 1x3
{ A }T =[ A]13
(2.6)
Mnoenie skalarne przedstawia si za pomoc zapisu

a) skalarnego (absolutnego)
A
B =c
(2.7)
c= AiBi
(2.8)
b) wskanikowego
AlmaMater
c) macierzowego
[]
A1
A [ A]= A2 =[ A1 A2 A3 ]T
A3
[]
B1
B [ B]= B 2
B3
(2.9)
[]
B1
B2
B3
3 1
A
B=[ A] [ B]=[ A1 A2 A3 ]13 [C ]
T
atwo zatem zauway, e w wyniku mnoenia dwch macierzy o wymiarach 3x3 otrzymujemy
macierz take o wymiarach 3x3. Pamitajmy o tym, e mnoenie dwch macierzy jest moliwe tylko wtedy,
gdy liczba kolumn pierwszej z nich jest rwna liczbie wierszy drugiej.
[ A]33 [ B]33=[C ]33
(2.10)
Wskanikowo mnoenie dwch macierzy 3x3 zapisujemy w nastpujcy sposb:
AijB jk =C ik
(2.11)
2.2. Dziaanie tensora na wektor

Tensor dziaa na wektor jako operator
T a = b
T ij a j =bi
[T ]33 [a ]31=[b]31
(2.12)
co przedstawiaj powysze rwnania w zapisie odpowiednio absolutnym, wskanikowym i

wektorowym. Dziaanie tensora mona przykadowo zaprezentowa w nastpujcy sposb:
[a ]31 [T ]33 niewykonalne

aT =c
a iT ij =c j
[a]T13 [T ]33=[b]T13
'
Ai ' =i ' j A j
[ A ]=[ D][ A]
A j = ji ' Ai '
[ A]=[ D]T [ A' ]
(2.13)
2.3. Transformacja tensora (o 9 skadowych)

Korzystajc z prawa transformacji tensora wyznaczymy teraz wsprzdne tensora w ukadzie
AlmaMater
obrconym. Posta macierzow wektora
b w ukadzie pierwotnym moemy przedstawi jako

[b]=[T ][a ]
(2.14)
[b' ]=[T ' ][a ' ]
(2.15)
natomiast w ukadzie obrconym
Szukany tensor w ukadzie obrconym wyznaczamy w nastpujcy sposb:
[b' ]=[ D][b]

[b]=[ D]T [b' ]
[a ]=[ D ]T [a ' ]
(2.16)
podstawiamy do wzoru
[b]=[T ][a ]
i otrzymujemy
[ D]T [b' ]=[T ][ D]T [ a ' ]

[b' ]=[T ][ D][ D]T [a ' ]
[b' ]=[T ' ][a ' ]
[T ' ]=[ D][T ][ D]T
(2.17)
2.4. Analiza pl
Funkcja wektorowa funkcja, ktra kademu punktowi przestrzeni przyporzdkowuje wektor.
Funkcja tensorowa funkcja, ktra kademu punktowi przestrzeni przyporzdkowuje tensor.
Funkcja skalarna funkcja, ktra kademu punktowi pewnego obszaru przyporzdkowuje okreslony
skalar (zwana take polem skalarnym).
AlmaMater
1) Gradient - funkcja wektorowa.

3
X
2
1
Rys. 2.1. Wektor
w ukadzie kartezjaskim.
X
- zapis absolutny
X
X i - zapis wskanikowy
[ X ]3 1 - zapis macierzowy
Funkcja x 1 , x 2 , x 3 jest funkcj skalarn. Jeeli przyjmiemy, e pochodne tej funkcji s
wsprzdnymi pewnego wektora to wektor ten nazywamy gradientem pola skalarnego. Rniczkujemy
funkcj po odpowiednich wsprzdnych:
Gi=
=G x 1 , x 2 , x 3
xi
(2.18)
xi
(2.19)
2
xi x j
(2.20)
Pierwsza pochodna funkcji:
,i =
Druga pochodna:
,ij =
Rniczkowanie poczone z sumowaniem:
2 2 2
, ii = 2 2 2
x1 x 2 x 3
(2.21)
AlmaMater
Wyznaczamy gradient funkcji:
G=G 1 e 1G 2 e 2G 3 e 3=G i e i =
e = ,i ei =grad =
xi i
(2.22)
A wic ostatecznie gradient funkcji
G=
(2.23)
e
xi i
(2.24)
gdzie operator Nabla
Gradient okrela kierunek i warto przyrostu funkcji.

Zad.1. Znajc prawo transformacji wektorw udowodni, e wielko zwana gradientem jest
wektorem.
G i ' = ,i ' =
x j
=
=
ji ' =
=i ' j G j
xi ' x j xi ' x j
x j i' j
2) Diwergencja kademu punktowi odpowiada wektor:
A= Ai ei
gdzie Ai = Ai x 1 x 2 x 3 = Ai x ii
A
T ij = i = Ai , j
xj
(2.25)
Polem diwergencji rniczkowalnego pola wektorowego nazywamy pole skalarne okreslone

zalenoci
Ai , j = Ai ,i =
A1 A 2 A3
=div
A
x1 x 2 x3
(2.26)
Ta wielko ma cechy tensora.
Zad.2. Udowodni, e omawiana wielko jest tensorem przez wykazanie, e T ij transformuje si

wedug prawa transformacji tensora.
AlmaMater
[]
[ ]
A1
A= A2
A3
A1,1 A1,2 A1,3

T ij = A2,1 A2,2 A2,3
T ij = Ai , j
A3,1 A3,2 A3,3
A A x
Ai ' , j ' = i ' = i ' k = Ai ' , k kj ' =
x j ' xk x j '
A
Ai , ' k = i ' =
Ai ,' =
A = Ai , k i ' i
xk xk
xk i i ' i
= Ai ' k j ' k i ' k
Zad.3. Czy jest moliwe zapisanie diwergencji macierzowo?
div
A=
A=
A1 A2 A3
x1 x 2 x3
[]
x1
A1
A=
A2
x2
A3
x3
[]
Zad.4. Obliczy div z grad.
div grad =div [ , i ei ]= , ii =
2 2 2
2 2 = 2
2
x1 x 2 x 3
2 Laplasjan funkcji skalarnej
3) Rotacja polem rotacji rniczkowalnego pola wektorowego

A nazywamy pole wektorowe okrelone
zalenoci

A=rot
A=
R
u
ej Ak ek =e ijk
e =e A e
xj
x j i ijk k , j i
ej ek = eijk ei
R=e ijk Ak , j
(2.27)
AlmaMater
Przykad:
Dany jest punkt P.
3
Funkcj opisujc pooenie tego punktu jest funkcja x 1 x 2 x 3 opisana wzorem
= x 12 x 22 x 32
a) wyznaczy gradient tej funkcji
G 1=
G i = , i
12 x 1
x1
=
=
2
2
2
x 1 2 x x x r
1
G=
= e
r r
b) Obliczy div r gdy dane s wsprzdne wektora miejsca r :
r 1= x 1
r 2= x 2
r 3= x 3
r = x i ei
ex e =111=3
xi i i i
AlmaMater
c) Obliczy rotacj wektora r
ei x i ei = i ei
e i =0
xi
xi
AlmaMater
3. STAN NAPRENIA
3.
3. STAN NAPRENIA
3.1. Twierdzenie Stokes'a
W zapisie absolutnym:
dl = n rot
A dS
A
(3.1)
Aidxi = ni e jk A j , k dS
(3.2)
W zapisie wskanikowym:
Caka krzywoliniowa funkcji wektorowej

A wzdu krzywej zamknitej C jest rwna strumieniowi
rotacji wektora przez powierzchni S, ktrej granic jest krzywa C.
Strumie rotacji wektor
R =rot A mnoymy przez wektor normalny n w danym punkcie pola.
n
R
C
Rys. 3.1. Strumie rotacji wektora.
3.2. Twierdzenie Gaussa-Ostrogradskiego-Greena

Zapis absolutny:
An ds= div AdV

S
(3.3)
AlmaMater
3. STAN NAPRENIA
Zapis wskanikowy:
Ai ni ds= Ai ,i dV
S
(3.4)
Strumie wektora pola przez powierzchni zamknit S rwny jest cace po objtoci V ograniczonej
powierzchni S z dywergencji wektora pola.
3.3. Podstawowe wiadomoci o stanie naprenia

Jeeli ciao znajduje si w rwnowadze to wypadkowa wszystkich si dziaajcych na to ciao, zwana
take wektorem gwnym, jest rwna zero.
W =
O
(3.5)
W powyszym przypadku moment gwny take wynosi zero.
M =
O
(3.6)
Obrazem punktu we wsprzdnych kartezjaskich jest prostopadocian (we wsprzdnych

cylindrycznych t rol spenia walec, a w biegunowych wycinek piercienia).
3
23
22
21
1
Rys. 3.2. Obraz punktu we wsprzdnych kartezjaskich
Skadowe tensora naprenia ij :
11 12 13
ij = 21 22 23
31 32 33
(3.7)
Suma caki po powierzchni S wszystkich si powierzchniowych

f i caki po objtoci V wszystkich
AlmaMater
3. STAN NAPRENIA
si objtociowych (masowych)
p jest rwna zero.
f dS p dV =0
S
(3.8)
Rys. 3.3. Wektor f si dziaajcych na dowolnej powierzchni
ij - cosinusy kierunkowe wektora f

fi = ji ei
f n
i = n i
f n i ds= 11 ds1 21 ds 2 31 ds3
ds j =ds n j
(3.9)
Suma wektora si powierzchniowychi wektora si masowych wynosi zero:
ji n j ds pi dV =0
S
(3.10)
Z twierdzenia Greena-Gaussa-Ostrogradskiego:
ji , j dV pi dV =0
V
(3.11)
eby ostatnie rwnanie byo spenione, konieczne jest spenienie warunkw:

a) rwnania rwnowagi w punkcie materialnym ciaa odksztacalnego (rwnania Naviera)
ji , j pi =0
(3.12)
AlmaMater
3. STAN NAPRENIA
Rozpisujemy poprzedni zapis wskanikowy:
11 21 31
p1=0
x1 x 2 x3
12 22 32
p 2 =0
x1 x 2
x3
13 23 33
p3=0
x1 x 2 x3
i=1
i=2
i=3
(3.13)
W postaci macierzowej:
x1
x2
x3
][
]{ }[]
11 12 13
p1
0
21 22 23 p 2 = 0
0
31 32 33
p3
(3.14)
b) moment gwny ukadu si suma momentw wszystkich si wzgldem dowolnego punktu
M =r
W
(3.15)
W
i wektor odlegoci
Rys.3.4. Wektor siy W
r f dS r p dV =0
S
(3.16)
r - wektor, ktrego pocztek jest w pocztku ukadu wsprzdnych
eijk x j f nk dS eijk x j pk dV =0
S
(3.17)
Analizujemy pierwsz cak:
eijk x j lk nl dS = eijk x j lk ' l dV = eijk x j lk ' l dV =0

S
(3.18)
AlmaMater
3. STAN NAPRENIA
x j lk , l =
xj
lk
lk
lk x j
= jk x j
xl
xl
xl
(3.19)
Zauwamy, e
xj
0 j=l
xl
(3.20)
Std po podstawieniu do (3.16) otrzymujemy
e ijk
(3.21)
dV =0
(3.22)
xi
lk
lk e ijk x j
e ijk x j p k dV =0
xl
xl
e ijk jk e ijk x j
lk
pk
xl
Na mocy rwnania Naviera
LK , l p k =0
(3.23)
eijk jk dV =0
(3.24)
A wic ostatecznie:
Powysze wyraenie jest rwne zero wtedy i tylko wtedy, gdy:
jk = kj
(3.25)
23 32 dV =0
(3.26)
Przykadowo dla i mamy:
AlmaMater
4.STAN ODKSZTACENIA
4
4.STAN ODKSZTACENIA
4.1 Stan odksztacenia
Rozwamy ciao w przestrzeni
x3
B1
X3
Bo
Po
x2
x1
X2
X1
Rys. 4.1
Ciao Bo jest ciaem w konfiguracji pocztkowej, ktrego pooenie jest okrelone w nieruchomym
ukadzie Lagrange'a. Rozwaamy punkt Po o wsprzdnych X 1 , X 2 , X 3 . Wsprzdne te s zwane
wsprzdnymi Lagrange'a lub wsprzdnymi materialnymi (okrelaj pooenie materii).Pod wpywem
czynnikw zewntrznych ciao przemiecio si i doznao odksztacenia. Ciao B1 jest ciaem odksztaconym
znajdujcym si w konfiguracji aktualnej. Punkt Po przemieci si do pooenia P1 dla okrelenia ktrego
zwany
wprowadzamy nowy ukad wsprzdnych x 1 , x 2 , x 3 zwany ukadem Eulera.Wektor u=x X
jest wektorem przemieszczenia.W opisie Lagrange'a badamy jak zmienia sie pooenie danego punktu.
Funkcja opisujca punkt materialny jest zalena od pooenia i czasu i ma posta:
X k , t
(4.1)
Jej pochodna czstkowa jest rwna pochodnej materialnej:
d
=
dt
t
(4.2)
W opisie Eulera nie zajmujemy si obserwacj punktu materialnego, tylko opisem punktu w
przestrzeni i badamy ktry z punktw przyjmuje takie pooenie. Funkcja opisujca pooenie ma posta :
AlmaMater
4.STAN ODKSZTACENIA
x k , t
(4.3)
xk
=
t t xk t
(4.4)
a jej pochodna:
Relacje miedzy ukadem Lagrange'a i Eulera opisuje prawo transformacji:
xi =
xi
X
X j
,
Xi
xj
Gdzie i
Lagrange'a
=i
j,
(4.5)
(4.6)
jest cosinusem kta kierunkowego miedzy prostymi okrelajcymi ukad Eulera i
4.2.Miara deformacji
dL
A,
dL ,
B,
Rys.5.2.
Miar deformacji jest rnica pomidzy odlegoci kocow, a odlegoci pocztkowa:
dl 2 dL 2
(4.7)
dL 2=d X k dX k =dX i dX j ij
(4.8)
przy czym:
Xk
d xl
xl
(4.9)
d L 2=
Xk
Xk
d xi
d xj
xi
xj
(4.10)
d L 2=
Xk Xk
d xi d x j
xi x j
(4.11)
dX k =
AlmaMater
4.STAN ODKSZTACENIA
gdzie
Xk Xk
= X k ,i X k , j =C ij
xi x j
(4.12)
C ij jest to tensor deformacji Cauchego, zwany rwnie lewym tensorem deformacji CauchegoGreena
natomiast:
(4.13)
dl 2 =dx i dx i =dx k dx l kl
dl 2 =
dx k =
xi
dX k
Xk
(4.14)
dx l =
xi
dX l
Xl
(4.15)
xi xi
d X k d X l =G kl d X k d X l
Xk Xi
(4.16)
G kl jest to tensor deformacji Greena zwany rwnie prawym tensorem deformacji CauchegoGreena.
Po podstawieniu otrzymujemy:
dl 2 dL 2 =
xi xi
xi
x
d X k d X l dX k dX l kl =
i kl dX k dX l
Xk Xi
Xk Xl
(4.17)
dl 2 dL 2 =2 E kl dX k dX l
E kl =
1 xi xi
kl
2 Xk Xl
(4.18)
(4.19)
E kl jest to tensor odksztace skoczonych Lagrange'a lub te tensor odksztace Greena.

(4.20)
dl 2 dL 2 =2 e ij dx i dx j
e ij =
Xk Xk
1
ij
2
xi x j
(4.21)
eij jest to tensor odksztace skoczonych Eulera zwany te tensorem odksztace skoczonych
Almansiego.
AlmaMater
4.STAN ODKSZTACENIA
4.3.Wektor przemieszczenia
X 3 , x3
xk
X 2 , x2
Xk
X 1 , x1
Rys.4.3.
Oba przedstawione ukady pokrywaj si, cosinusy kierunkowe zeruj si, a wiec nie wykoystujemy
prawa transformacji.
Wektor przemieszczenia ma nastpujc posta:
u i =U
u 1 , u 2 , u 3
U
(4.22)
Okrela sie go w nastpujcy sposb:
uk = xk X k
(4.23)
x k = X k U
(4.24)
xk uk X k uk
=
=
ki
Xi Xi Xi Xi
(4.25)
x j uk
=
kj
Xi X j
(4.26)
E ij =
E ij =
1
2
1 xk xk
ij
2 Xi X j
] [
uk
Xk
1 uk u k u j ui
ki
kj ij =
2 Xi X j Xi X j
Xi
Xi
(4.27)
(4.28)
AlmaMater
4.STAN ODKSZTACENIA
bowiem
ki kj = ji
(4.29)
uk
u j
kj =
Xi
Xi
(4.30)
uk
ui
ki =
X j
X j
(4.31)
W podobny sposb wyprowadzamy posta tensora Almansiego:
e ij =
e ij =
Xk Xk
1
ij
2
xi x j
1 ui ui u k u k
2 x j xi xi x j
(4.32)
(4.33)
przy czym
uk uk
0
xi x j
(4.34)
Jeeli przemieszczenia s mae to zanika rnica miedzy Xi i xi , a zatem:
uk uk
X i xi
(4.35)
Otrzymujemy tensor maych odksztace Cauchego:
ij =
1 ui u j
2 x j xi
(4.36)
AlmaMater
5.INTERPRETACJA TENSORA ODKSZTACE
5
5.1.Interpretacja Eij i=j.
Zwizki geometrzyczne w liniowej teorii sprystoci maj posta:
ij =
1 ui u j
2 X j Xi
(5.1)
Z poprzednich rozwaa wiadomo e miar deformacji jest rznica midzy odlegoci kocow i
pocztkow:
dl 2dL 2=2 E ij dX i dX
(5.2)
Rozwaamy kostk szecienn. Wyodrbniamy w niej wkno rwnolege do osi X1. Zakadamy e
jego dugo pierwotna jest rwna dX 1 , a pozostae wymiary s rwne 0.
dX 2 =0
dX 3 =0
dX 1=dL
zatem
dl 2dL 2=2 E 11 dX 1 dX 1
(5.3)
Wprowadzamy wyraenie:
e=
dldL
dL
(5.4)
Gdzie e stanowi wzgldne wyduenie wkien wzgldem osi X1

Wtedy:
dl 2dL 2=[ 1e 1 ] dL 2=2 E 11 dL2
(5.5)
1
[ 1e 21 ]= 12 [ 12ee 21 ]
2
(5.6)
1
e= 12 E 1111 2 E 22 1 E 11
2
(5.7)
E 11=
Mona uzna , e dla maych przemieszcze E 11 oznacza wyduenie wzgldne wkien wzd osi
X1.
AlmaMater
5.2.Interpretacja Eij - i j .
Bierzemy pod uwag dwa elementy liniowe Xi i X'i o dugociach odpowiednio dL i dL' (wzajemnie do
siebie prostopadych)
zakadamy:
1) dX 1=dL , dX 2=0 , dX 3=0
2) dX 1 ,=0 , dX 2 ,=dL , dX 3 ,=0
dl ,
dL ,
dl
dL
Rys. 5.1
Po przemieszczeniu wkna odksztac sie i zmieni si kt midzy nimi.
,
dL ,=dl , o wsprzdnych dx i
dL=dl o wsprzdnych dx i
Traktujemy odcinki dl , i dl jako wektory.
Obliczamy iloczyn skalarny :
,=dl dl , cos =dx dx ,= x k dX x k X , =2 E dL dL ,
dl
dl
i
i
i
j
Xi
X j,
(5.8)
dl dl , cos =2 E 12 dL dL ,
(5.9)
Na podstawie wczeniejszych wywodw otrzymujemy:

dl= 12 E 11 dL
(5.10)
dl ,= 12 E 22 dL ,
(5.11)
Po podstawiemiu i przeksztaceniu otrzymujemy:

cos =
2 E 12
12 E 11 12 E 22
2 E 12
=2 E 12
1e 1 1e ,
(5.12)
Dla maych odksztalce mona przyj e powyszy mianownik jest bliski 1 i moemy go pomin.
Poniewa:
= 12
2
(5.13)
cos =sin 12
(5.14)
wic
AlmaMater
zatem moemy napisa:

sin 12=2 E 12
Dla maych ktw
(5.15)
sin 12 =12 , a wiec:

E 12
(5.16)
12 1
=
2 2
E12 wyraa poow zmiany kta midzy badanymi wknami.

Zapisujc tensor Lagrange'a otrzymamy:
ij =
ui u j
X j Xi
(5.17)
5.3.Rwnania geometryczne.
Rwnania geometryczne , zwane take rwnaniami Cauchego, opisuj zwizki midzy
odksztaceniami a przemieszczeniami. W liniowej teorii sprystoci wyraaj si nastpujco:
1
ij = u i , j u j , i
2
(5.18)
Gdzie:
11 , 22 , 33 -s miar odksztacenia liniowe (zmiana objtoci)

12 , 13 , 23 , 21 , 31 , 32
-s miar odksztacenia ktowego (zmiana postaci)
5.4 Dylatacja
Dylatacja jest to wzgldna zmiana objtoci czstki materialnej przed i po odksztaceniu
Objto elementarnej czstki przed odksztaceniem jest nastpujca:
V= dx1 dx2 dx3
(5.19)
V'=(1+e1)dx1(1+e2)dx2(1+e3)dx3
(5.20)
Objto po odksztaceniu :
V V ' V
=
=1e1 1e 2 1e 3 1
V
V
(5.21)
e oznacza mae wielkoci i eiej zda do 0, a wic:

V
=e 1e 2e 3=ii
V
(5.22)
Dylatacja jest pierwszym niezmiennikiem stanu odksztacenia.

AlmaMater
5.5Tensor maych obrotw.

X2
12
X1
Rys. 5.2
1
ij = u i , j u j , i
2
(5.23)
ij wyraa obrt dwusiecznej kta mmidzy osiami i i j

ij jest tensorem skoniesymetrycznym
ij = ji
(5.24)
5.6 Zwizki midzy skadowymi tensora odksztace.

Mamy 3 skadowe przemieszczenia: u1 , u2 , u3
ij =
1 ui u j
2 X j Xi
(5.25)
Majc podany stan przemieszczenia moemy okreli w sposb jednoznaczny stan odksztacenia.
ciao przed odksztaceniem
ciao po odksztaceniu
Rys 5.3
AlmaMater
Mog jednak powsta nieodwracalne pknicia:
Rys. 5.4
Warunki cigoci odksztace zapewniaj jednoznaczn relacj midzy odksztaceniami, a
przemieszczeniami.
ij , kl jrsikjl jl , ik =0
(5.26)
Dopiero po spenieniu powyszych warunkw moemy zapewni zgodno przemieszcze.

e ilm e jrs lr , sm=0
(5.27)
Z powyszego wyraenia otrzymujemy 81 rwna ale tylko 6 jest niezalenych, ze wzgldu na

symetri tensora odksztace. S to rwnania DeSaint-Venanta:
2 11
2 22
x2
x1
=2
2
2 22
2 33
x3
x2
=2
2
2 33
2 11
x1
x3
=2
2
2 12
x1 x 2
(5.28)
2 23
x2 x3
(5.29)
2 31
x1 x3
(5.30)
2 11
23 31 12 =
x1 x1 x 2 x 3 x 2 x 3
(5.31)
2 22
13 12 23 =
x 2 x 2 x 3 x1 x1 x3
(5.32)
2 33
12 23 31 =
x3 x3 x1 x2 x1 x2
(5.33)
AlmaMater
6. ZWIZKI FIZYCZNE
6.
6. ZWIZKI FIZYCZNE
6.1. Wstp
Aby rozwiza jakiekolwiek zadanie mechaniki orodka cigego musimy dysponowa 15
niezalenymi rwnaniami, gdy tyle mamy niewiadomych:
trzy skadowe wektora przemieszczenia u
sze skadowych tensora napre s
sze skadowych tensora odksztace e
Znamy ju dziewi rwna:
trzy rwnanie rniczkowe rwnowagi Naviera (zwizki midzy napreniami)

sze rwna geometrycznych Cauchy'ego (zwizki midzy odksztaceniem a przemieszczeniem)
Ostatnie sze brakujcych rwna to rwnania fizyczne zwane take konstytutywnymi lub
uoglnionym prawem Hooke'a
6.2. Wyprowadzenie
Zaoenia:
zwizki fizyczne s niezalena od czasu i warunkw zewntrznych, czyli zalenoci dla kadej chwili i
kadej temperatury s takie same
zaleno s (e) jest liniowa
ciaa zachowuj si sprycie tzn. s i e zanikaj po usuniciu przyczyny
Najoglniejsz posta zwizkw fizycznych wicych ze sob wartoci tensorw naprenia i

odksztacenia, w przypadku trjwymiarowym, w ciaach materialnych zarwno izotropowych jak i
anizotropowych liniowo sprystych mona przedstawi nastpujco:
= f
(6.1)
ij =C ijklkl
(6.2)
Wskanikowo:
Gdzie i, j, k, l = 1,2,3
Tensor Cijkl o walencji 4 nazywamy tensorem sprystoci (sztywnoci) staych materiaowych.
Tensor ten dla cia izotropowych jest tensorem izotropowym zatem mona go zapisa w nastpujcej
postaci:
AlmaMater
6. ZWIZKI FIZYCZNE
C ijlk =ij kl ik jl il jk
2
(6.3)
Gdzie i, j, k, l =1, 2, 3; l, m, k -dowolne stae

Jeeli sij i ekl s symetryczne to Cijkl rwnie jest symetryczny:
C ijkl =C jikl
(6.4)
wykorzystujc rwnanie (6.3) otrzymamy:
C jilk = ji kl jkil jlik
Zatem:
ijkl ik jl il jk = jikl jkil jlik
Po uporzdkowaniu:
ik jl il jk =0
ik jl il jk =0
Rwnanie to jest spenione gdy:
a)
b)
c)
=0 lub
ik jl il jk =0
Dla dowolnej kombinacji wskanikw warunek b) nie zawsze bdzie speniony zatem:
=0 =
(6.5)
Uwzgldniajc warunek (6.5) w rwnaniu (6.3) otrzymamy:
(6.6)
Podstawiajc wyraenie (6.6) do (6.2) dostaniemy:
ij =ij klkl ik jlkl il jkkl
(6.7)
Zauwamy, e:
1)
ij klkl 0 gdy l=k, wtedy ij klkl =ijkk
2)
ik jlkl 0 gdy k=i oraz l=j, wtedy ik jlkl =ij
3)
il jkkl 0 gdy k=j oraz l=i, wtedy
il jkkl = ji
AlmaMater
6. ZWIZKI FIZYCZNE
4)
ij = ji
Std po podstawieniu tych warunkw do (6.7) otrzymamy:
ij =2 ij ijkk
(6.8)
Wzr (6.8) przedstawia skrcony zapis rwna fizycznych wicych ze sob wartoci tensorw
naprenia i odksztacenia w przypadku trjwymiarowym (dla dowolnych osi), w ciaach materialnych
izotropowych, liniowo-sprystych bez uwzgldnienia temperatury i czasu.
Stae m i l to tzw. Stae Lamego.
W uzyskanym rwnaniu fizycznym naprenia zostay wyraone przez odksztacenia. Doprowadmy
do zalenoci odwrotnej.
ij =2 ij ijkk
Przyjmijmy i=j=k:
kk =2 kk kkkk
kk =kk2 3
Wwczas:
kk =
kk
2 3
(6.9)
Podstawmy (6.9) do (6.8)
kk
ij =2 ij ij
2 3
Po przeksztaceniach:
ij =
1
ij

2
2 2 3 kk ij
(6.10)
Przyjmujc:
1
4
2 2 3
Otrzymamy wzr na eij analogiczny do wzoru na sij:
AlmaMater
6. ZWIZKI FIZYCZNE
ij kk
ij =2
ij
4
(6.11)
Wprowadzamy stae materiaowe:

E modu Younga (sprystoci)
G modu Kirchoffa (cinania, odksztacenia postaciowego)
n - wspczynnik Poissona
=G=
E
21
(6.12)
E
112
(6.13)
Po podstawieniu (6.12) i (6.13) do (6.8) uzyskamy zwizki fizyczne w postaci :
ij =2 Gij
2G
kkij =2 G [ij
]=
12
12 kk ij
E
=
[ij
]
1
12 kk ij
(6.14)
Po rozpisaniu wzgldem wskanikw i, j, k = 1,2,3 otrzymamy:
E
[11
] ,
1
12 11 22 33
E
22 =
[22
] ,
1
12 11 22 33
E
33=
[33
] ,
1
12 11 22 33
11=
E
=2 G 12
1 12
E
13=
=2 G 13
1 13
E
23=
=2 G 23
1 23
12 =
(6.15)
1
1
=
4 G 2E
=
(6.16)
(6.17)
Po podstawieniu (6.16) i (6.17) do (6.11) uzyskamy zwizki fizyczne w postaci :
AlmaMater
6. ZWIZKI FIZYCZNE
1
1
1
ij =2
ij
kkij =
[ ij
]=
4G
2 G 1
2G
1 kk ij
1
=
[ ij
]
E
1 kk ij
(6.18)
Po rozpisaniu wzgldem wskanikw i, j, k = 1,2,3 otrzymamy:
11=
=
[ 11
22 33 ]=
E
1 11
1
[ 1 11 22 33 ]=
E 11
1
[ 22 33 ] ,
E 11
1
22 = [ 22 11 33 ] , 2 G
E
1
33= [ 33 11 22 ] ,
E
=
1
12 = 12
E
2G
1
13=
12 = 13
E
23
1
23=
12 =
E
2G
12 =
(6.19)
6.3. Podsumowanie
Do opisu stanu w punkcie mamy:
1)
ji , j pi =0 - 3 rwnania Naviera
2)
ij =
3)
ij =2 ij ijkk - 6 rwna fizycznych
1
u u j ,i - 6 rwna geometrycznych
2 i, j
Jest to peen komplet rwna potrzebnych do opisu 15 niewiadomych.
AlmaMater
7. RWNANIA TEORII SPRYSTOCI
7.

7.1. Wprowadzenie
Rwnania Lamego wyraaj si wzorem:
2 ui
1
u =0
12 j , j i
(7.1)
gdzie:
ui jest funkcj biharmoniczn
uj,j = - dylatacja (jest funkcj harmoniczn)
Warunek na funkcj harmoniczn:
2 f =0
(7.2)
4 f =0
(7.3)
Warunek na funkcj biharmoniczn:
7.2. Dylatacja dowd

W dalszych rozwaaniach przeprowadzimy dowd na to, i dylatacja - jest funkcj harmoniczn.
Powinna zatem spenia warunek okrelony wzorem (7.2):
=0
Pamitamy, e:
2
2
2
2 = 2 2 2
x1 x 2 x3
(7.4)
AlmaMater
Moemy zatem zapisa, e:

u i , jj u j , j i =0
Rniczkujemy obustronnie po i:
u i , jj u j , j i =0
/,i
u i , j j i u j , j i i =0
Zauwaamy e
u i , i j j , mona zapisa jako u j , j i i , co w rezultacie daje:

u j , j i i u j , j i i =0
u j , j i i2 =0
Korzystajc z tego e uj,j = oraz
f ,ii = 2 f otrzymamy odpowiednio:

A , i i =0
2 A=0
Co naleao dowie.
Wniosek:
Dylatacja jest wic funkcj harmoniczn spenia rwnanie funkcji harmonicznej
7.3. ui funkcja biharmoniczna. Dowd

Jeeli funkcja ui jest funkcj biharmoniczn, powinna spenia rwnanie
udowodni:
4 u i =0 , co naley
2 ui u j , j i =0
2 u i
Na wyraenie dziaamy operatorem Laplace'a
,i
=0
i w wyniku tego otrzymujemy:
AlmaMater
4 u i 2
Gdzie drugi czon wyraenia
,i
,i
=0
jest rwny zero (patrz dowd 7.2.). Mamy zatem:
4 u i =0
(7.5)
4 u i =0
(7.6)
Co naleao dowie.
7.4. Rwnania teorii sprystoci wyraone w napreniach

(Rwnania Beltrami Mitchel'a).
Na wczeniejszych wykadach zapisalimy rwnania
przemieszczeniach. Rwnanie fizyczne wyraao si poprzez:
teorii
sprystoci
wyraone
ij =2 ij ij kk
Rwnanie to moemy zapisa w nastpujcej postaci:
ij =
ij s ij
E
E
, gdzie s= kk
(7.7)
Wzr 7.7. podstawiamy do rwnania nierozdzielnoci odksztace:

ij , kl kl , ij ik , j l j l , ik =0
(7.8)
[ ij , kl kl , ij ik , j l j l ,ik ] [ s , kl ij s ,ij kl s , j l ik s , ik j l ]=0

E
E
(7.9)
Otrzymamy:
Moemy dokona zwenia, jeeli rwnanie powyej bedzie spenione dla dowolnej kombinacji
wskanikw, to bdzie take spenione dla k = l:
AlmaMater
ij , kk kk , ij ik , jk jk , ik =
[ s s s s ]
1 , kk ij , ij kk , jk ik , ik jk
(7.10)
Nastpnie mona zauway e:
ij , kk = 2 ij oraz kk , ij =sij
w lewym czonie rwnania:

w prawym czonie rwnania:
s , kk ij =ij 2 s , kk =3 , s , jk ik =s , ij , s , ik jk =s , ij
2 ij s ,ij ik , jk jk ,ik =
[ 2 s3 s , ij s , ij s ,ij ]
1 ij
(7.1)
[ 2 ss , ij ]
1 ij
(7.12)
2 ij s , ij ik , jk jk , ik =
2 ij s ,ij [1
] ik , jk jk , ik =
2 s
1
1 ij
(7.13)
Korzystamy z rwna rwnowagi Naviera:

ik , k pi =0
/, j
ik , kj pi , j =0
jk , k p j =0
(7.14)
/,i
jk , ki p j , i =0
(7.15)
Podstawiamy rwnania 7.14 oraz 7.15 do rwnania 7.13 i otrzymujemy:
2 ij s ,ij [1
2 ij
] pi , j p j , i =
2 s
1
1 ij
1
s ,ij
2 s=[ pi , j p j ,i ]
1
1 ij
(7.16)
(7.17)
Dokonujemy mnoenia wewntrznego (kontrakcji) i = j:
AlmaMater
2 ii
2 s
1
s , ii
2 s=[ pi , i pi , i ]
1
1 ii
(7.18)
1
2 s3
2 s=2 pi , i
1
1
(7.19)
2 s=
1
p
1 i , i
(7.20)
Podstawiamy rwnanie 7.20 do rwnania 7.17 i otrzymujemy:
2 ij
1
s =
p [ pi , j p j ,i ]
1 , ij
1 ij k , k
(7.21)
Uzyskalimy w ten sposb rwnanie Beltrami Mitchel'a.

Przykad: Rozpiszemy rwnanie Beltrami Mitchel'a dla i = 1 oraz j =1:
2 11
2 11
2 11
1
s =
p [ p1,1 p1,1 ]
1 ,11
1 11 k , k
p1 p 2 p 3
1 2 s
=
[
]2 p1,1
2
1 x 1
1 x 1 x 2 x 3
2
2
2
p1 p 2 p 3
1 11 22 33
[
]=
[
]2 p 1,1
2
2
2
1 x 1
1 x 1 x 2 x 3
x1
x1
7.5. Podstawy energetyczne

W kadym punkcie na ciao dziaaj siy masowe i powierzchniowe. Cakowita energia ciaa
sprystego, ktre doznaje odksztacenia
u wyraa si wzorem:
L=
gdzie:
1
f u dS 12
2 S
pu dV
(7.22)
f - siy powierzchniowe
p - siy masowe
AlmaMater
Zapisujc skalarowo:
L=
1
1
f iu i dS
2 S
2
piui dV
(7.23)
f n
i = ji nj = f i = jin j
(7.24)
Podstawiajc 7.24 do 7.23 otrzymamy:
L=
1
1
n u dS 2
2 S ji j i
piui dV
(7.25)
Korzystajc z twierdzenia Gaussa Greena Ostrogradzkiego:
Aknk dS = Ak , k dV
S
podstawiajc za A j = jiu i
Otrzymamy:
jiui n j ds= jiui , j dV
(7.26)
jiui n j ds= [ ji , jui jiui , j ]dV
(7.27)
Podstawiajc wzr 7.27 do wzoru 7.25 otrzymamy:

L=
1
[ ji , jui jiui , j piui ]dV
2 V
(7.28)
1
[ ji , j pi ui jiui , j ]dV
2 V
(7.29)
L=
Gdzie zgodnie z rwnaniami rwnowagi Naviera:
L=
ji , j pi =0 zatem:
1
u dV
2 V ji i , j
(7.30)
AlmaMater
Poniewa
jiu i , j = iju j , i zatem moemy zapisa, e:

1
1
jiu i , j = jiu i , j iju j , i
2
2
(7.31)
Podstawiamy wyraenie 7.31 do wzoru 7.30:

L=
1
1
1
[ jiu i , j iju j , i ]dV
2 V 2
2
(7.32)
1
1
[ u u j , i ]dV
2 V ij 2 i , j
(7.33)
1
[ ]dV
2 V ij ij
(7.34)
L=
L=
Jeeli na ciao spryste dziaa obcienie zewntrzne to wielko pracy jak te siy wykonaj wyraa
si wzorem 7.34:
L=
1
[ ]dV
2 V ij ij
(energia zmagazynowana w ciele)
Energi waciw (energi jednostkow) wyraamy wzorem:

W=
T ij
1

2 ij ij
(7.35)
- aksjator (odpowiada za zmian objtoci)
T ij
- dewiator (odpowiada za zmian postaci)

T d
ij
1
T o
ij = T kkij
3
(7.36)
T d
ij =T ij T kkij
3
(7.37)
Wzr 7.35 moemy wyrazi poprzez ij oraz ij jako sum aksjatorw i dewiatorw:
AlmaMater
W=
1 o
o
d
[ d
ij ][ij ij ]
2 ij
(7.38)
Wykorzystujc zalenoci 7.36 i 7.37 otrzymamy:

o
d
ij ij =[ ij
gdzie:
1
1
1
1
][ ]=
3 kk ij 3 l l ij 3 ij l l ij 9 kk l l ij ij
ijij =3
1
1
1
1
o
d
ij ij = ijl lij 3 kk l l = kkl l kkl l =0
3
9
3
3
(7.39)
Analogicznie otrzymamy:
d
o
ij ij =[
1
1
1
1
1
1
][ ]= = =0
3 kk ij ij 3 l l ij 3 kk ij ij 9 kk l l ij ij 3 kk l l 3 kk l l
(7.40)
Oznacza to e odksztacenia normalne nie pracuj na ktach obrotu.

Podstawiajc wyej otrzymane zalenoci (7.39 i 7.40) do wzoru:
W=
1 o o
d
d o
d d
[ o
ij ij ij ij ij ij ]
2 ij ij
(7.41)
Otrzymamy:
1
1 d d
o
o
d
W = o
ij ij ij ij =W W
2
2
(7.42)
Cakowita energia waciwa jest rwna sumie energii odksztacenia postaciowego i energii
odksztacenia objtociowego.
12
1
1 o 12 1
1 12
o
W o= o
ij
kkij =
[ l lij kkij ]=
l l kk
ij ij =
2
2
E
3
6
E
6 E
W o=
12
12 2 12 2
l l kk =
lkk =
I 1
6 E
6 E
6 E
(7.43)
Gsto energii aksjatora wyraa si wzorem:
AlmaMater
W o=
12 2
I 1
6 E
(7.44)
Gdzie I 1 jest to pierwszy niezmiennik stanu naprenia.

Gsto energii wynikajc z pracy dewiatora wyprowadzamy w nastpujcy sposb:
ij =
1
d
2 G ij
(7.45)
Zatem:
W d =
1 d d 1 d 1
1
=
d =
d d
2 ij ij 2 ij 2 G ij 4 G ij ij
(7.46)
Drugi niezmiennik dewiatora naprenia wyraa si nastpujco:
I d
2 =
1 d d

2 ij ij
(7.47)
Gsto energii dewiatorw mona przedstawi nastpujco:

W d =
1
I d
2 G 2
(7.48)
AlmaMater
8. PASKIE ZAGADNIENIA TEORII SPRYSTOCI
8.
8.1. Paski stan naprenia
Tarcza ukad, ustrj cigy jednorodny, w ktrym jeden wymiar jest znacznie mniejszy od
pozostaych, a obcienie jest rwnolege do paszczyzny dwch rwnolegych wymiarw. Tarcza jest
obustronnie wyznaczona przez dwie paszczyzny.
Spycenie gruboci naprenie w paszczynie prostopadej do obcienia stycznego jest rwne
zeru.
Dla konstrukcji tarczowych tensor napre przedstawia si nastpujco:
(8.2)
(8.3)
11 12 13
T = 21 22 23
31 32 33
(8.1)
Paski stan napre:
11 12 0
T = 21 22 0
0
0 0
A zwizany z nim tensor odksztace:
11 12 0
T = 21 22 0
0
0 33
Warto zauway, e 33 przyjmuje warto niezerow:
33=
11 22 0
E
(8.4)
W paskim stanie naprenia moemy zaoy wystpowanie dwch przemieszcze u1 i u2.

Przyjmujemy, e stan napre jest wyznaczony dla jednej z paszczyzn o gruboci rwnej zero
(paszczyzna rodkowa).
Dla paskiego stanu napre moemy przyj:
2
2
2
x1 x 2
(8.5)
AlmaMater
Rwnania w przemieszczeniach:
2 ui
1
1
'
'i
1
p =0 ,gdzie
G i
' =u i ' i
i=1,2 ,
' =ii
(8.6)
Rwnania w napreniach:
2 s ' = p k , k 1 ,gdzie s ' = ii i=1,2
(8.7)
Algorytm oblicze (w paskim stanie naprenia) w napreniach:

1)
2)
2 11 22 = p k , k 1
2
x1 x 2
11 12
p1=0
x1 x 2
21 22
p 2 =0
x1
x2
3)
ji , j pi =0 , i=1,2
1
22
E 11
1
22 = 22 11
E
33=
11 22
E
1
12 =
2 G 12
(8.8)
(8.9)
11=
(8.10)
ij u i , u j
4)
(8.11)
Zapis macierzowy - paski stan naprenia (I stan):
1
0
E
[ D]=
1
0
12
0 0 1
1
{ }=[ D] { }
{ }=[ D]{ }
[ D]1=
1
0
1
1
0
E
0
0 1
(8.12)
(8.13)
(8.14)
(8.15)
AlmaMater
8.2. Paski stan odksztacenia

Paski stan odksztacenia (II stan charakterystyczny)- wystpuje wtedy, gdy jeden wymiar jest
znacznie wikszy od dwch pozostaych. Obcienie dziaa w paszczyznach prostopadych do najduszego
wymiaru, np. mur oporowy, tama, grobla.
3
Rys.8.1. Mur oporowy
Wwczas zachodz nastpujce zalenoci:
11 12 0
T = 21 22 0
0 0 0
,przy czym
u3
u 3=0 std
= =0
x 3 33
11 12 0
T = 21 22 0
0
0 33
33=
1
[ 11 22 ]=0
E 33
(8.16)
(8.17)
(8.18)
33 nie jest stae dla caego przekroju i wyraa si wzorem:
33= 11 22
(8.19)
13 23 33
p3=0
x1 x 2 x3
(8.20)
Z rwnania rwnowagi Naviera
Wiedzc, e
13
=0 ,
x1
23
=0 oraz p 3=0
x2
(8.21)
AlmaMater
wnioskujemy, i 33 jest stae wzdu osi trzeciej:
33
=0
x3
(8.22)
Rwnanie rwnowagi dla paskiego stanu odksztacenia w przemieszczeniach:
2 ui
1
12
'i
1
p =0
G i
(8.23)
oraz w napreniach:
2 s ' = p k , k
1
1
(8.24)
Jeeli na ukad nie dziaaj siy masowe to rwnania dla paskiego stanu naprenia i odksztacenia s
identyczne. Algorytm rozwizania przedstawia si nastpujco:
1)
2
2
1
11 22 = p k , k
2
2
1
x1 x 2
(8.25)
11 12
p1=0
x1 x 2
21 22
p 2=0
x1
x2
33 = 11 22
(8.26)
2)
Zmianie ulegaj zwizki fizyczne:

3)
1
[1 11 22 ]
E
1
22 =
[1 22 11 ]
E
1
12 =
2 G 12
11=
(8.27)
W zapisie macierzowym:
E
[ D]=
112
1
0
0
0
12
(8.28)
AlmaMater
1
[ D] =
E
1
1
0
1 0
0
0
1
(8.29)
8.3. Dwuwymiarowe zagadnienia teorii sprystoci we wsprzdnych biegunowych

Punkt we wsprzdnych prostoktnych ma obraz prostokta:
dy
y
x
Rys.8.2. Obraz punktu we wsprzdnych prostoktnych
a we wsprzdnych biegunowych jego obrazem jest wycinek piercienia:
dr
d
Rys.8.3. Obraz punktu we wsprzdnych biegunowych
Zalenoci midzy wsprzdnymi w ukadzie prostoktnym i biegunowym s nastpujce:
x=rcos
y=rsin
(8.30)
Na plasterku o wymiarach dr, d zaznaczmy wystpujce naprenia:
AlmaMater
r+
j
j
O'
dr
jr
d
jtr
tr+
jr
jtr
tr+
jr
dr
r
r
tr
dr
tr
paszczyzna
ujemna
Rys.8.4. Plasterek jako obraz punktu
Przyjmijmy, e plasterek ma grubo = 1. Dodatnie naprenia skierowane s od paszczyzny

rozcigajcej. Jednostkowe siy masowe , R zwizano z dodatnimi kierunkami osi. Dokonujemy
rzutowania si po kierunku R:
P R =0
r
d
d
dr rdr d 1 r drcos
drsin
r
2
2
r

d
r
d dr1
dr
Rdr rd =0
2
r rd 1 r
(8.31)
Pomijamy mae wyszego rzdu otrzymujc rwnanie:
r 1 r r
R=0
r r
r
(8.32)
Wyliczmy teraz sum momentw wzgldem rodka plasterka:
M 0 ' =0
d r d 2
d
dr
dr r dr 2
r r
r
r
=0
2
2
r 2
2
2
2
(8.33)
Rwnanie to spenione jest wtedy i tylko wtedy, gdy
r =r
(8.34)
Jeli w analogiczny sposb do rzutowania si na kierunek R dokonamy tym razem rzutowania na

kierunek , otrzymamy zaleno:
AlmaMater
P =0
1 r 2 r
=0
r
r
r
(8.35)
AlmaMater
9.TENSOR NAPRE W BIEGUNOWYM UKADZIE WSPRZDNYCH
9.
9. TENSOR NAPRE W BIEGUNOWYM UKADZIE WSPRZDNYCH
Na rysunku 9.1 przedstawiono element ulegajcy przemieszczeniu:

u czyli przemieszczeniu radialnemu mierzonemu wzdu promienia
v czyli przemieszczeniu liniowemu inaczej obwodowemu
u
u
d
v
dr
r
v
d
u
dr
r
X
Rys.9.1.Element ulegajcy przemieszczeniu.
Naszym zadaniem jest wyznaczenie skadowych tensora odksztacenia przedstawiajcego si

nastpujco:
r r
r
(9.1)
gdzie:
r- odksztacenie radialne
- odksztacenie obrotowe
r, r- odksztacenie ktowe zwizane z ktem odksztacenia
Z rysunku wynikaj rwnania Cauchy'ego czce odksztacenia z przemieszczeniami::
AlmaMater
u
dr u
r
u
=
dr
r
(9.2)
v
dr v
r
ru d rd v 1 v u
dr
r r
d
(9.3)
r =
Przy wyznaczeniu pozostaych skadowych tensora odksztacenia skorzystamy z zalenoci 2r = r

gdzie:
1 u v v
r =

r r r
(9.4)
Ostatecznie odksztacenie ktowe ma posta:
r =
1
1 1 u v v
r =

2
2 r r r
(9.5)
Wykonujc na funkcjach odksztace operacje rniczkowania mona uzyska rwnanie

nierozdzielnoci odksztace w postaci:
2
r2
2 r
2 1 r
1 r
=2
2
2
2
r r r
r r r r r
2 r
(9.6)
Zwizki fizyczne w paskim stanie naprenia i odksztacenia w ukadzie wsprzdnych

biegunowych (uzyskuje si je analogicznie jak dla wsprzdnych prostoktnych):
-paski stan napre (PSO):
r =
1

E r
(9.7)
1
r
E
(9.8)
E r
(9.9)
r =
1
[ 1 r ]
E
(9.10)
1
[ 1 r ]
E
(9.11)
r =
-paski stan odksztace (PSN):
AlmaMater
r =
E r
(9.12)
Zastosowanie funkcji napre:

Szukamy funkcji F(r,)=(r,) speniajcej warunek:
2
F =0
(9.13)
Sprbujmy zapisa powyszy warunek we wsprzdnych biegunowych. Wiemy, e we

wsprzdnych prostoktnych laplasjan to suma:
2 2
= 2 2
x
y
2
oraz

=
2
x x
x
r
=
x r x x
y
i
(9.14)

y y
(9.15)
r
=
y r y y
(9.16)
Korzystajc z zwizkw midzy wsprzdnymi biegunowymi a wsprzdnymi prostoktnymi

(Rys. 9.2.):
Y
y
X
Rys. 9.2. Ukad wsprzdnych biegunowych i prostoktnych
2
r =x y
=arctg
r= x y
2
y
x
(9.17)
(9.18)
cos =
x
r
x=rcos
(9.19)
sin =
y
r
y=rsin
(9.20)
AlmaMater
Zatem:
r
x 2 y 2 = 2 x 2 = 2 2 x 2 2 = x =cos
=
x x
x y r cos r sin r

y
=
arctg =
x x
x
x 2 1
y
x2
(9.21)
y
y sin
= 2 =
2
r
x y
r
2
(9.22)
x 2 y 2 = 2 y 2 = 2 2 y 2 2 = y =sin
=
y y
x y r cos r sin r
(9.23)

y
x cos
=
arctg = 2 =
y y
x
r
r
(9.24)
Wartoci rniczek uzyskane po zamianie wsprzdnych prostoktnych na wsprzdne biegunowe

podstawmy do wzorw (9.16):

sin
=
cos
x r
r
(9.25)

cos
=
sin
y r
r
(9.26)
Wic:
[
[
(9.27)
(9.28)
2
sin
=
cos
2
r
x x r
2
cos
=
sin
2
r
y y r
Po zsumowaniu wyznaczonych wielkoci i wykonaniu odpowiednich przeksztace otrzymujemy:
=
2
2
1 1
2
r r r 2
(9.29)
Otrzymana wielko to Laplasjan funkcji wyraony we wsprzdnych biegunowych:
2
1 1
=
r 2 r r r 2 2
2
(9.30)
Sposb rozwizywania zada w paskim stanie odksztace i paskim stanie napre jest identyczny
AlmaMater
jak w przypadku wsprzdnych prostoktnych.
AlmaMater
10. ROZWIZYWANIE ZADA Z TEORII SPRYSTOCI
10.
10.1. Zastosowanie funkcji Airy'ego
2 x y =0
(10.1)
Zakadamy, e istnieje funkcja F(x,y) speniajca nastpujce warunki (przy zaoeniu px =0 oraz
istnienia siy masowej skierowanej przeciwnie do osi Y):
2 F
x=
y2
(10.2)
2 F
x2
(10.3)
y=
xy =
F
qx
x y
(10.4)
4 F x , y =0
4
(10.5)
4
2 2
4
4
2
x
x y
y
(10.6)
x xy
p x =0
x
y
(10.7)
xy y
p y =0
x
y
(10.8)
Sprawdzamy czy funkcja Airy'ego spenia te warunki.
3 F
3 F
q=0
y2 x x y2
(10.9)
3 F
3 F
q
q=0
x2 y
x y2
(10.10)
AlmaMater
Zadanie 1.
Znale stan napre w dowolnym punkcie tarczy.
py
px
h
x
h
px
py
Rys.10.1. Rysunek do zadania 1.
Przyjmujemy tak funkcj by speniaa rwnania biharmoniczne warunek konieczny.
F x , y =ax 2 bxycy 2
(10.11)
Warunek dostateczny:
x=
2 F
=2 c
y2
(10.12)
y=
2 F
=2 a
x2
(10.13)
xy =b
(10.14)
Warunki brzegowe:
1
x=l
h yh
(10.15)
x= px
xy = p
(10.16)
2 c= p
b= p
(10.17)
AlmaMater
c=
2
px
2
x=l
b= p
(10.18)
h yh
(10.19)
xy = p
(10.20)
h xh
(10.21)
xy = p
(10.22)
b= p
(10.23)
x= p x
Warunki zgodne.
3
y=l
y= p y
a=
F=
py
2
1
p y x 2 p xy p x y 2
2
(10.24)
Zadanie 2.
Zginanie belki
q
ql
h
2
ql
ql
ql
l
h
2
b=1
l
l
Rys.10.2. Rysunek do zadania 2.
przyjmujemy funkcj F(x,y)

AlmaMater
F x , y =a 2 x b3 x yd 5
2
y5
x y
5
2
(10.23)
2 F =0
(10.24)
4 F
=0
x4
(10.25)
4 F
=24 d 5 y
y4
(10.26)
4 F
=24 d 5 y
x2 y2
(10.27)
Warunek jest speniony.
x=
2 F
=d 5 6 x 2 y4 y 3
2
y
(10.28)
y=
F
3
=2 a 2 2 b3 y2 d 5 xy
2
x
(10.29)
2 F
=2 b3 x6 d 5 xy 2
yx
(10.30)
xy =
Warunki brzegowe (wyraone w napreniach).
4b
l xl
xy =0
(10.31)
h
2
l xl
y =q
(10.32)
y =0
(10.33)
y=
y=
4a
h
2
y=
h
2
l xl
h
h
x=l y
2
2
h
h
x=l y
2
2
h
2
xy dy1=ql
(10.34)
2
h
2
xy dy1=ql
(10.35)
AlmaMater
h
2
x dy1=0
x=l
(10.36)
2
h
2
x ydy1=0
x=l
(10.37)
y=
h
2
y=
=q
(10.38)
=0
(10.39)
h
2
Po podstawieniu do wzoru (10.29) otrzymamy:
h
h3
2 d 5 =q
2
8
h
h3
2 a 2 2 b3 2 d 5 =0
2
8
2 a 2 2 b3
(10.40)
Z ukadu otrzymamy:
a 2 =
xy
y=
h
2
q
4
(10.41)
=0
(10.42)
Po podstawieniu do wzoru (10.30) otrzymamy:
x 2 b3 6 d 5
h2
=0
4
(10.43)
Z rwna (10.40) i (10.43) otrzymujemy:
d 5=
b3 =
q
h3
3q
44
10.44)
(10.45)
Zatem
AlmaMater
x=
q
6 x 2 y4 y 3
3
h
(10.46)
q 3q
2q
y =
y 3 y 3
2 2h
h
xy =
(10.47)
3q
6q
x 3 x y 2
2h
h
(10.48)
1 h3
I z= I =
12
(10.49)
Zatem
x=
y=
1q 2 2 2
x y y
I 2
3
(10.50)
1 q y 3 h2
h3
y
I 2 3 4
12
xy =
(10.51)
1 q h2
y2 x
I 2 4
(10.52)
Sprawdmy warunki brzegowe (10.34)-10.37):
xy dy=ql
(10.53)
x dy=0
(10.54)
Warunek speniony.
Warunek speniony.
h
2
h
2
1 q l 2 h3 h 2
0
2 12 10
x ydy= I
(10.55)
Warunek nie jest speniony czyli le przyjto funkcj F do przyjtej funkcji dodajemy F1
F =F F 1
(10.56)
F 1=d 3 y 3
(10.57)
gdzie
Zatem
AlmaMater
Po zmodyfikowaniu x
Wprowadmy zmienione x
1x =6 d 3 y
(10.58)
1y =0
(10.59)
1xy =0
(10.60)
wszystkie dotychczasowo spenione warunki brzegowe s spenione.
2
1 q x2 2
x=
y y6 d 3 y
I 2 3
(10.61)
do ostatniego warunku brzegowego, ktrego spenienie prowadzi do relacji:
q 2 h 2
d 3=
l
2I
10
(10.62)
Ostatecznie x ma posta:
q 2 2
q 2 2 h2
x=
l x y
y
y
2I
2I 3
10
(10.63)
Rys. 10.3. Naprenia
x =
M x=
M x
y
I
(10.64)
q 2 2
l x
2
(10.65)
x jest krzyw trzeciego stopnia.
AlmaMater
dok.
x
xprzybl.
h
Rys. 10.4. Naprenia x
Porwnajmy maksymalne naprenia w wknach skrajnych:
dx xp
max x =
dx
(10.67)
h
=0,1
1l
0,3 promil
h
=0,25
2l
1,7 promil
(10.69)
h
=0,5
2h
6,7 promil
(10.70)
(10.68)
Przyjte do rozwaa wzory okrelajce zginanie belki s wystarczajco dokadne.
Rys. 10.5. Naprenia y , xy
AlmaMater
Ekstremalne wartoci y =q << x zatem moemy je zaniedba w obliczeniach. xy liczymy z wzoru

znanego z wytrzymaoci materiaw:
gy
T x=qx
xy =
(10.71)
TS
Ibq
(10.72)
2
9.2 Wyznaczenie przemieszcze w belce.
xy
dy
Paski stan napre:
x=
1
y
E x
x=
u
x
(10.73)
y=
1
x
E y
y=
v
y
(10.74)
xy =
2 G xy
xy =
1 u v
2 y x
(10.75)
W celu otrzymania u i v wykonujemy obustronne cakowanie nieoznaczone:
x=
u
x
u x , y= x dx=... f 1 y
(10.76)
Dla x w rodku belki ze wzgldu na symetri geometryczn i obcienia:
u 0, y=0
y=
v
y
f 1 y=0
(10.77)
v x , y= y dy=... f 1 x
(10.78)
Wyznaczenie staej cakowania:
xy =
q h2
1 u v
y 2 x=
4 EI 4
2 y x
q 2
x3
h2
h2
1 df 1 x
xy =
l x 2 q 2
x 2 y 2 x
4 EI
3
10
4
2 dx
df 1 x
q
=
dx
2 EI
8
h4
x3
xl 2 xi
5
4
3
f 1 x=... f 0
(10.79)
(10.80)
(10.81)
AlmaMater
v x , y=
{
[
q
y 4 h 2 y 2 h3
y 2 y 4 h2 2
y l 2 x 2
y
2 EI 12 4 2 12
2 6 20
h 2
q l x
x
h
x 2 1
x f0
2 EI 2
12 20
2 4
]}
10
(10.82)
przyjmijmy nastpujce warunki:
x=l
y=0
Wwczas otrzymamy:
f 0=
v=0
(10.83)
(10.84)
ql 2 5 2 4 h4

2 EI 12
5 3 4
W wyniku podstawienia f0 do f1 otrzymamy wzory na ugicie w dolnych punktach belki (tylko w

poziomie).
v=
5 ql 4
24 EI
(10.85)
9.3 Paskie zadania osiowo symetryczne (wsprzdne biegunowe)

Zadanie osiowo symetryczne to zadanie tak skonstruowane, e funkcja miejsca i obcienia s zalene
tylko od jednej zmiennej ( promie).
=(r) funkcja napre
1
r=
1 d
r dr
(10.86)
d2
= 2
dr
(10.87)
r =0
(10.88)
2=
d2 1 d
d r 2 r dr
d4 2 d3 1 d2 1 d
=
dr 4 r dr 3 r 2 dr 2 r 3 dr
4
(10.89)
r =0
(10.90)
(10.91)
AlmaMater
11
Istnieje tylko jedna funkcja ktra spenia to rwnanie.
r = A lnr Br 2 lnr Cr 2 D
(10.92)
Stan napre i odksztace atwo moemy okreli z definicji.
r=
A
B [ 12 lnr ]2 C
r2
A
B [ 32 lnr ]2 C
r2
r =0
(10.93)
(10.94)
(10.95)
AlmaMater
11. PPRZESTRZE SPRYSTA OBCIONA SI SKUPION
11

11.1. Zadanie Boussinesq'a
Zadanie to ma zastosowanie przy analizie rozkadu napre w gruncie poniej fundamentu.
P
tzr
R
z
r
F
trz
Rys.11.1. Pprzestrze sprysta obciona si skupion
Zakadamy wystpowanie osiowej symetrii napre (od siy osiowej):
r , , z , rz = zr , r = r = z = z =0
(11.1)
Rwnania teorii sprystoci w przypadku osiowej symetrii maj posta:

a)
b)
Rwnania rwnowagi (dla wycitego elementu}:
r zr 1
=0
r
z r r
(11.2)
z rz 1
=0
z
r r rz
(11.3)
Rwnania geometryczne:
u
r
(11.4)
w
z
(11.5)
r =
z=
AlmaMater
zr =rz =
c)
u
r
(11.6)
w u
r z
(11.7)
Rwnania fizyczne:
r =
1
[ z ]
E r
(11.8)
1
[ z r ]
E
(11.9)
z=
1
[ r ]
E z
(11.10)
zr =rz =
d)
G rz
(11.11)
Rwnania fizyczne w zapisie odwrotnym:
r =2 G r
e
12
(11.12)
e
12
(11.13)
e
12
(11.14)
=2 G
z =2 G z
rz = zr =G rz
(11.15)
e=r z
(11.16)
gdzie
Mamy zatem 10 rwna i 10 niewiadomych (r, z, F, rz, zr, r, F, z, rz, u, w).

Zadanie rozwizujemy w przemieszczeniach tzn. szukamy dwch funkcji przemieszcze
u=u(r,z) i w=w(r,z).
AlmaMater
Wykorzystujc rwnania fizyczne i geometryczne w rwnaniach rwnowagi dochodzimy do dwch

rwna przemieszczeniowych
2
2
12 2 u
u 1 u u
1
w
=0
2
2
r r r r 21 z 21 r z
(11.17)
2 w 12 2 w 1 w
1
2 u 1 u
=0
21 z r r z
z 2 21 r 2 r r
(11.18)
Rozwizanie ukadu rwna (11.17) i (11.18) poda Boussinesq'e w nastpujcej postaci:
r2
r
u r , z = A 3 B
R R z
R
w r , z = A
(11.19)
z
1
1
34 B
,
R
R
R
gdzie
R= r z
2
(11.20)
Podstawiajc (11.19) i (11.20) do (11.12), (11.13), (11.14), (11.15) przy wykorzystaniu rwna
geometrycznych otrzymuje si skadowe stanu naprenia nastpujcej postaci
{[
r =2 G A 12
z 3zr
B
z
2
2
3 2
z r
3
2
R
R
R
R R z
=2 G A 12
{[
{[
z
1
B
3
R R z
R
] }
]
}
3z
z
z
z =2 G A
12 3 B 3
5
R
R
R
rz = zr =2 G A
3r z
r
r
12 3 B 3
5
R
R
R
(11.21)
(11.22)
(11.23)
(11.24)
Stae A i B wyznaczamy z warunkw:

1) Na dowolnej paszczynie z=const. wypadkowa z napre z musi by rwna sile P.
AlmaMater
Wycinamy elementarny piercie:
r
dr
Rys.11.2. Elementarny piercie
z dF =2 r z dr
(11.25)
Dla caego przekroju poziomego:
2 z rdr=P
(11.26)
Rys.11.3. Rozkad napre z
2) Na paszczynie z=0 nie dziaaj adne siy za wyjtkiem punktu przyoenia siy P (oznacza to, e
naprenia na tej paszczyxnie s rwne zero).
z =0 - tosamo
rz = zr =0 std 12 AB=0
(11.27)
Otrzymujemy:
A=
P
4 G
B=12
P
4G
(11.28)
Funkcje przemieszcze u(r,z); w(r,z) przyjm ostatecznie posta:
u r , z=
P
r2
r
12
3
R R z
4G R
w r , z =
21 z 2
P
2
R
4G
R
(11.29)
(11.30)
Natomiast funkcje skadowych stanu naprenia bd postaci:

AlmaMater
r=
2
P 12 3 z r
5
2 R Rz
R
P
z
1
12 3 R Rz
2
R
(11.31)
(11.32)
z=
3 P z
2 R5
(11.33)
rz = zr =
3 P r z
2 R5
(11.34)
Rozwizania te obowizuj dla caej pprzestrzeni za wyjtkiem maego otoczenia punktu

przyozenia siy. W punkcie tym rozwizanie jest osobliwe. Naprenia i przemieszczenia przyjmuj
wartoci nieskoczenie due.
Przemieszczenia punktw paszczyzny ograniczajcej pprzestrze z=0 bd postaci (korzystamy ze
wzorw (11.29) i (11.30)):
u r ,0=
12 1
P
2 Er
(11.35)
1 P
Er
(11.36)
w r ,0=
Stan naprenia w punktach znajdujcych si na osi (O,z) (r=0):

P
z
Rys.11.4. Zbir punktw lecych na osi (O,z)
r = =
P 12
2 2 z
(11.37)
AlmaMater
P 3
2 z2
(11.38)
rz = zr =0
(11.39)
z=
Wykaemy nastpujc osobliwo rozkadu napre w pprzestrzeni sprystej obcionej si

skupion. Cakowite naprenie w dowolnym punkcie poziomej paszczyzny, tzn. wypadkowa z napre
z, rz wynosi:
p= 2z 2rz
p=
(11.40)
3 P z6 z4 r 2
3P
z6 z 4 r 2
=
6
2 R10 R10 2 R 2 R6
R
(11.41)
trz
r
Rys.11.5. Wypadkowa p z napre z, rz
p=
z
=cos
R
(11.42)
r
=sin
R
(11.43)
R
=cos
d
(11.44)
3P
cos6 cos 4 sin 2
2
2 R
(11.45)
AlmaMater
p=
3 P cos 2
(11.46)
2 R2
Naprenie wypadkowe p skierowane jest do pocztku ukadu
3 P z3
z 2 R5 z
=
= =cos
2
p
R
3P z
2 2
2 R R
(11.47)
Jeeli wyobrazimy sobie kul o dowolnej rednicy d styczna do paszczyzny ograniczajcej

pprzestrze w punkcie zero, to na wszystkich poziomych polach elementarnych na powierzchni tej kuli
cakowite naprenia bd jednakowe i rwne
p=
3P
R2
2
2
cos
(11.48)
Majc rozwizanie problemu pprzestrzeni obcionej si skupion moemy przez zastosowanie

zasady superpozycji wyznaczy przemieszczenia i naprenia od dowolnego obcienia rozoonego na
pprzestrzeni.
Przykadowo napiszemy wzr na ugicia pionowe przestrzeni od dowolnego obcieniapionowego
q(,)
w z=0 =
P 12
Er
(11.49)
y
S powierzchnia,
na ktr dziaa
obcienie q(,)
d
r
y
x
x
Rys.11.6.
AlmaMater
Ugicie w punkcie K wywoane obcieniem elementarnym q(,)dd wynosi:
q ,d d 12
dw x , yz=0 =
Er
(11.50)
r= x2 y2
(11.51)
gdzie:
Przemieszczenie wywoane caym obcieniem (w pkt.K)
w x , y=
12
q x.y
d d
r
E
a
(11.52)
r=a
r=0
Rys.11.7.Ugicie pod wpywem obcienia koowego
Przykadowo jeeli obcienie q jest rozoone na polu koa o promieniu a i wypadkowa tego
obcienia wynosi P, to po obliczeniu przemieszcze pionowych ppaszczyzny otrzymamy:
q=
P
a2
(11.53)
212
212
qa=
P
E
Ea
(11.54)
4 12
4 12 P
w r=a =
qa=
E
2 E a
(11.55)
w r=0 =
AlmaMater
w r=0
= =1,57
w r=a 2
(11.56)
Naprenia na osi OZ (r=0):
z3
z =q 1
3
2 2
a z
(11.57)
21 z
q
r = = 12
2
a 2z 2
a 2 z 2
(11.58)
W przypadku, gdy obcienie przekazywane jest za porednictwem nieodksztacalnego koowego

walca, to wszystkie punkty doznaj jednakowych przemieszcze.
Rozwizanie ma posta:
P
w0
a
qmin=
P
qr=
a2
qr
2
Rys.11.8.Oddziaywanie walca na podoe
qr =
P
2 a a 2r 2
q min =
P
2 a2
P 12
w0=
2 Ea
(11.59)
(11.60)
(11.61)
std wniosek:
AlmaMater
q r a 12
w0=
2E
10
(11.62)
Ugicie stempla na sprystym podou jest przy zachowaniu identycznego obcienia redniego
proporcjonalne do jego rednicy.
Zadanie:
Wyznaczy ugicie powierzchni ograniczajcej pprzestrze spryst w punktach A i B pod
wpywem obcienia supem wysokiego napicia, ktrego rozstaw pionowych ng wynosi a.
a
1
2
P
a/2
a/2
P
4
3
P
A,B
a/2
a/2
A
r=l=
a 2
2
B
a/2
a 5
2
Rys.11.9. Rysunek pomocniczy do zadania
AlmaMater
11
W punkcie A:
wA1 przemieszczenie punktu A od obcienia na jedn nog:
w A1 =
P 12 2
Ea
(11.63)
a 2
2
(11.64)
uwzgldniajc, e
r=l =
Cakowite przemieszczenie pkt. A wynosi:
4 212 P
w A=
Ea
(11.65)
w B =2 w B4 2 w B1
(11.66)
W punkcie B:
w B4 =
12 P 212 P
a
, bo r=
=
2
Er
Ea
12 P 212 P
a 5
, bo r=
w B1=
=
Er
2
E a 5
(11.67)
(11.68)
Cakowite ugicie wynosi:
w B=
4 12 51 P
E a 5
(11.69)
Dla porwnania
w B 1 5
=
=1,025
w A 10
(11.70)
AlmaMater
12. TEORIA PYT CIENKOCIENNYCH
12.
12. TEORIA PYT I POWOK (KIRCHHOFFA-LOVE)

Pyta jest to ukad ograniczony dwoma paszczyznami o maej krzywinie. Odlego midzy
powierzchniami ograniczajcymi t wysoko pyty h. Obcienie jest prostopade do paszczyzny
rodkowej powoduje jej zakrzywienie. Rozpatrywa bdziemy pyty cienkie i o staej gruboci (nie
wszystkie pyty musz mie sta grubo). Cienkie czyli takie ktrych jeden wymiar (wysoko, grubo)
jest znacznie mniejszy od dwch pozostaych:
-
1
wymiaru krtszego boku
10
1
rednicy (dla pyt okrgych).
5
Cienkie pyty speniaj hipotezy Kirchhoffa:

- paszczyzn rodkowa nie doznaje adnych wydue ani odksztace postaciowych,
- punkty pyty pooone na normalnej do paszczyzny rodkowej pozostaj na niej rwnie po
odksztaceniu,(odcinek prostopady do nieodksztaconej powierzchni rodkowej pozostaje
prostoliniowy, niewyduony i prostopady do powierzchni rodkowej),
Rys. 12.1
- naprenia normalne prostopade do powierzchni rodkowej s mae w porwnaniu z pozostaymi
napreniami.
33 = z x , y
(12.1)
AlmaMater
Rys. 12.2
Decydujce s przemieszczenia pionowe (prostopade do paszczyzny rodkowej) i nimi si

zajmiemy. Przyjmijmy zaoenie 33= z 0 i przedstawmy u 1, u 2, u 3 za pomoc jednej zmiennej w.
u 1 =u=u 3 1=z 1 =z
dw
dx
(12.2)
Analogicznie po kierunku osi y (prostopadle do kartki):
u 2=v=z 2=z
dw
dy
(12.3)
u 3=w
(12.4)
Szukamy przemieszczenia w. Jest ono na funkcj ugicia pyty w=w(x,y). Odksztacenia
11= x =z
22= y =
2 w
x2
(12.5)
v
2 w
=z
y
y2
12= xy =
1 u r
2 y x
13= xz =
1 w u
2 x z
(12.6)
(12.7)
(12.8)
AlmaMater
u=z
dw
;
dx
13= xz =
u
w
=
z
x
(12.9)
1 w w
=0
2 x x
(12.10)
Analogicznie:
23= yz =0
33= z =
(12.11)
w
z
(12.12)
Ugicie nie jest funkcj z poniewa po kierunku osi z wszystkie punkty przemieszczaj si tak samo.
w f z
w=w x , z
zatem:
wic:
w
=0
z
(12.13)
z =0
(12.14)
Jest to paski stan napre w zwizku z tym obowizuj nastpujce zwizki fizyczne:
x=
1
y
E x
(12.15)
y=
1
x
E y
(12.16)
1
xy
E
(12.17)
xy =
Po wprowadzeniu wzorw (12.5),(12.6) i (12.7):
x=
E
Ez 2 w
2 w
x
y
12
12 x 2
y2
y=
E
Ez 2 w
2 w
y
x
12
12 y 2
x2
(12.18)
(12.19)
AlmaMater
xy =
E
Ez 2 w
=
xy
1 x y
12
(12.20)
Przyjmujemy, e pyta jest niewaka (nie ma si masowych). Rwnania rwnowagi:
x xy xz
=0
x
y
z
(12.21)
Rwnanie to nie jest spenione. W zwizku z tym:
xz
0
z
(12.22)
Po podstawieniu i do rwnania rwnowagi otrzymujemy:
xz
Ez 3 w
3 w
Ez 3 w
=
z 12 x 3
x y 2 1 x y 2
(12.23)
xy y zy
=0
x
y
z
(12.24)
yz
Ez 3 w
3 w
Ez 3 w
=
z 12 y 3
y x 2 1 x 2 y
(12.25)
xz yz z
=0
x
y
z
(12.26)
Analogicznie:
W celu wyznaczenia zx cakujemy (12.23) po z i dodajemy warunki brzegowe:
z=
xz =
h
2
E
h2 2
z
2 12 2
xz =0
3 w
3 w
x3 x y 2
(12.27)
(12.28)
Cakujc po z rwnanie (12.25) i wykorzystujc warunek brzegowy otrzymujemy rwnanie na yz :
yz =
2 1
h2
z2
2
3 w
3 w
3
2
y
yx
(12.29)
Po podstawieniu zx oraz yz do trzeciego rwnania rwnowagi, otrzymujemy wyraenie okrelajce
AlmaMater
z
, nastpnie cakujc obustronnie po z i uwzgldniajc warunki brzegowe:
z
h
z =0
- z=
2
E
4 w
4 w
4 w
3
2
3
h 3 h z4 z
z=
2 2
x4
x y2 y4
24 12
z=
z=
h
z
E
h33 h2 z4 z 3 4 w
2
24 1
(12.30)
(12.31)
z =P x , y
4 w
4 w
4 w P x , y
w x , y =
2 2
=
D
x4
x y2 y2
4
(12.32)
Gdzie P(x,y) oznacza obcienie zewntrzne a D- sztywno pyty na zginanie (sztywno gitna)
D=
Eh3
12 13
(12.33)
Rozkad napre na gruboci pyty:

naprenia istotne ( decydujce),
Rys. 12.3 Naprenia decydujce
naprenia drugorzdna (tzn dostatecznie mae w porwnaniu z napreniami podstawowymi x, y, xy i

mog by pominite przy obliczeniu odksztace).
AlmaMater
Rys. 12.4 Naprenia pomijalne
Siy wewntrzne dla pyty wyraaj si wzorami:

h
2
(12.34)
(12.35)
2 w
x y
(12.36)
2 w
2
M x = x zdz=D
2
x2
y
h
2
h
2
M y = y zdz=D
h
2
2 w
2
y2
x2
Moment skrcajcy:
h
2
M xy =M yx = xy zdz= 1 D
h
2
Siy mniej istotne:

h
2
Q xz =Q x =T x = xz dz=D
h
2
h
2
Q yz =Q y =T y = yz dz=D
h
2
3 w
3 w
3
2
x
x y
(12.37)
3 w
3 w
y3 y x2
(12.38)
Warunki brzegowe pyt prostoktnych.

Rozwizanie zada w postaci funkcji ugicia w(x,y) jest dostosowane do spenienia tylko dwch
warunkw brzegowych:
AlmaMater
- brzeg cakowicie utwierdzony:

x
b
a
y
Rys 12.5
2.
2.
dla
x=0
{0
yb
1.
w 0, y=0
0, y=0
y=0
{0xa
1.
w x ,0=0
x ,0=0
1.
1.
2.
w
y
=0
(12.39)
0, y
(12.40)
x ,0
x=a
{0
yb
w a , y =0
a , y=0
dla
=0
w
x
dla
dla
2.
w
x
=0
=0
(12.41)
a , y
y=b
{0xa
w x , b=0
x , b=0
w
y
(12.42)
x , b
AlmaMater
-krawd przegubowo podparta:

dla
y=0
{0xa
1.
w x ,0=0
2.
(12.44)
M y x , b=0
M y =D
2 w 2 w
y2 x2
(12.45)
-brzeg utwierdzony

w
x
=0
(12.46)
0, y
2 w
M xy =M yx =D 1
x y
(12.47)
12.1. Brzeg swobodny

W wyniku przyjcia hipotezy prostoliniowego elementu musimy warunki brzegowe wyrazi w postaci
dwch tylko wielkoci statycznych (w przypadku trzech warunkw otrzymalibymy sprzeczno zadanie
niewyznaczalne). Dla wyeliminowania nadliczbowego warunku brzegowego naley trzy wielkoci
moment zginajcy i skrcajcy oraz si poprzeczn sprowadzi do dwch: momentu zginajcego i
zastpczej siy poprzecznej, ktra bdzie wypadkow siy poprzecznej i siy od momentu skrcajcego. W
tym celu zastpimy brzegowy moment skrcajcy parami si o ramionach dy rozmieszczonymi w sposb
cigy i dodamy do si poprzecznych dziaajcych w przekroju podporowym.
Rozpatrzmy brzeg pyty prostopady do osi 0x i podzielmy go na rwne, nieskoczenie mae odcinki
dy. Na kady taki odcinek dziaa odpowiedni moment skrcajcy , ktry moemy zastpi par si o
ramieniu dy, zgodnie z tym co pokazano na rysunku:
AlmaMater
(Mxy+
(Mxy+
2
jMxy
jy
jMxy
dy) dy
jy
Mxydy
dy) dy
Mxy
dy
dy
dy
Mxy+ 2
jMxy
jy
Mxy+
jMxy
jy
dy
dy
Rys. 12.5. Zamiana momentw skrcajcych na siy poprzeczne
Zajmijmy si teraz ustaleniem warunkw brzegowych dla rzutu pyty przedstawionego poniej:
a
x
x=a
y=b
Rys.12.6. Rzut pyty
Po zsumowaniu przeciwnie skierowanych si na granicy dwch elementarnych odcinkw otrzymamy

wypadkow
Q xz =
M xy
dy
y
(12.48)
Sumujc otrzyman si z si poprzeczn dostaniemy zastpcz si poprzeczn na krawdzi

rwnolegej do osi 0y
Qxz =Q xz Q xz
(12.49)
Wykorzystujc znane zalenoci
AlmaMater
M xy =D 1
10
2 w
x y
3 w
3 w
Q xz =D
x3 x y 2
(12.50)
(12.51)
otrzymamy wzr na si zastpcz
Qxz =Qx =D
3 w
3 w
3 w
3 w
3 w
D
1
=D
2
x3 x y 2
x y2
x3
x y2
(12.52)
Ostatecznie otrzymujemy dwa warunki brzegowe postaci
3 w
3 w
Q =D
2
x3
x y2
(12.53)
M x =0
(12.54)
12.2. Zastosowanie szeregw trygonometrycznych
x
q(x,y)
b
a
Rys.12.7. Pyta prostoktna z obcieniem q(x,y)
Niech
w=w x , y
D=
Eh3
1212
(12.55)
(12.56)
AlmaMater
11
Rwnanie ugicia pyty przyjmuje posta
4 w
4 w
4 w f x , y
2 2 2 4 =
D
x4
x y y
(12.57)
W zadaniu tym posugujemy si rozwizaniem Naviera
C mn sin
m
n
xsin
y
a
b
q x , y= p mn sin
m
n
xsin
y
a
b
w x , y=
m=1 n=1
(12.58)
Znana funkcja przyjmuje posta:
(12.59)
Rozwinicie znanej funkcji w szereg Fouriera przebiega w nastpujcych etapach:

1)
mnoymy lew i praw stron rwnoci (12.59) przez sin
2)
mnoymy lew i praw stron przez sin
k
y i cakujemy w granicach (0,b)
b
i
x i cakujemy w granicach (0,a)
a
Otrzymujemy
a b
q x , y sin
0 0
k
i
y sin
xdxdy=
b
a
(12.60)
przy czym
p mn =const
(12.61)
0 , mi
m
i
sin a x sin a xdx= a , mi
0
2
a
(12.62)
std
ab
p
2 2 ik
(12.63)
Moemy take wyliczy wspczynnik rozwinicia funkcji:

a b
m
n
4
p mn= q x , y sin
x sin
ydxdy
ab 0 0
a
b
(12.64)
AlmaMater
12
Zad.1.
Zamy, e q = const oraz
p mn=
16 q ab
16 q
= 2
2
ab mn mn
(12.65)
Podstawiajc w(x) w postaci rozwinicia do lewej strony rwnania opisujcego lini ugicia
otrzymamy posta
C mn 4
m
m2 n2
a 2 b2
sin
m
n
m
n 1
xsin
y= p mn sin
ysin
y
a
b
a
b
D
m
n
(12.66)
co prowadzi po uproszczeniu do rwnania
[ ]
DC mn
m2 n2
a 2 b2
= p mn
(12.67)
Dla obcienia rwnomiernie rozoonego niewiadoma warto wspczynnika rozwinicia rwna jest
C mn=
16 q
m2 n2
Dmn 2 2
a
b
6
(12.68)
Podstawiajc rezultat do (12.58) otrzymamy
w x , y=
16 q
6 D m=1 n=1
sin
m x
n y
sin
a
b
m2 n2
mn 2 2
a
b
(12.69)
Powyszy cig jest szybkozbieny, daje dobre rezultaty ju dla jednego wyrazu. Obliczmy
maksymalne ugicie kwadratowej pyty o boku rwnym a, przyjmujc = 0,3:
a a
4 qa 4
qa 4
w
, = 6 =0,0454
2 2
D
E h3
(12.70)
Warto momentu wynosi
M MAX =0,048 qa 2
(12.71)
Dla porwnania: gdyby w rodku pyty wyci belk o szerokoci 1m, powysze wielkoci
AlmaMater
13
ksztatowayby si w nastpujcy sposb:
(12.72)
M y =0,125 q a 2
(12.73)
a
qa 4
=0,1563
2
E h3
12.3. Pyta obciona polem

q
x
x0
y0
b
a
a
y
Rys.12.8. Pyta obciona polem
Przyjmijmy, e obcienie stae q dziaa na polu (a0;b0). Wzr na wspczynnik pmn jest postaci
x0
p mn =
a0
b
y 0
2 0 2
q sin
a
b
x0 0 y 0 0
2
2
m
n
x sin
y dxdy
a
b
(12.74)
std po scakowaniu otrzymujemy
p mn=
m a0
n b0
m
n
16 q
sin
x 0 sin
y 0 sin
sin
2
a
b
2a
2b
mn
(12.75)
Jeli wymiary a0 i b0 d do zera, to otrzymamy obcienie si skupion
q=
P
a 0b0
(12.76)
Korzystajc z rachunku granic oraz wiedzc, e
AlmaMater
P 0
a0 0
b0 0
14
(12.77)
otrzymamy
p mn=
m x0
n y0
4p
sin
sin
ab
a
b
Jeli przyjmiemy, e a = b, x0 = y0 =
(12.78)
a
, = 0,3 to dla takich wartoci
2
w max =0,1121
Pa 3
E h3
(12.79)
Dla porwnania: gdyby w rodku pyty wyci belk o szerokoci 1m, powysza wielko byaby
nastpujca:
w max =0,25
Pa 3
E h3
(12.80)
12.4. Pyta koowa
Rys.12.9. Schemat pyty koowej
Niech
w=w r
(12.81)
Rwnanie ugicia pyty jest postaci

AlmaMater
d2 1 d
dr 2 r dr
qr
d 2 w 1 dw
=
2
r dr
D
dr
15
(12.82)
Rozwinicie funkcji ugicia w szereg wyglda nastpujco:

2
w r =w 0 A1 A2 r A3 r lnr A4 lnr
(12.83)
Poszczeglne siy uoglnione opisane s wzorami:
M r =D
d 2 w dw
dr 2 r dr
2
(12.84)
d w 1 dw
dr 2 r dr
d
Q r =D 2 w
dr
M =D
(12.85)
(12.86)
Z warunkw brzegowych wiemy, e
w r=a=0
M r r=a =0
(12.87)
(12.88)
Po podstawieniu warunkw brzegowych otrzymujemy:
w r =w 0 A1 A2 r
(12.89)
w 0 =C r 4
(12.90)
gdzie
A1=
5 qa 4
1 64 D
(12.91)
3 qa 4
A2=
1 32 D
(12.92)
Ostatecznie wzr opisujcy ugicie pyty przyjmuje posta
w r =
3 2 2 4
q 5 4
a 2
a r r
64 D 1
1
(12.93)
Jeli pyta ma brzeg utwierdzony to z warunkw brzegowych
w r=a=0
(12.94)
AlmaMater
dw
r=a=0
dr
16
(12.95)
Co prowadzi do rwnania postaci
w r =
q
a 2r 2
64 D
(12.96)
AlmaMater
13. WSTP DO TEORII PLASTYCZNOCI
13.
13.1. TEORIA PLASTYCZNOCI
Teoria plastycznoci zajmuje si analiz stanw napre cia, w ktrych w wyniku dziaania
obcie powstaj trwae odksztacenia - DEFORMACJE.
CECHA PLASTYCZNOCI trwae deformacje po usuniciu przyczyn. Przykadem moe by
rozciganie prbki w jednoosiowym stanie napre.
13.2. MODELE CIAA SPRYSTO PLASTYCZNEGO

CIAO SPRYSTO PLASTYCZNE to ciao, dla ktrego zaleno odksztace od napre jest
zgodna z jednym z poniszych wykresw.
a) model ciaa sprysto - plastycznego ze wzmocnieniem liniowym (Rys. 13.1.)
i nieliniowym (Rys. 13.2.)
E
Rys. 13.1. Model ciaa sprysto - plastycznego ze wzmocnieniem liniowym
E
Rys. 13.2. Model ciaa sprysto - plastycznego ze wzmocnieniem liniowym
AlmaMater
b) model ciaa sprysto idealnie plastycznego (Rys. 13.3.)
E
Rys. 13.3. Model ciaa sprysto idealnie plastycznego
c) model ciaa sztywno - plastycznego ze wzmocnieniem (Rys. 13.4.)
E
Rys. 13.4. Model ciaa sztywno - plastycznego ze wzmocnieniem
d) model ciaa sztywno idealnie plastycznego (Rys. 13.5.)
E
Rys. 13.5. Model ciaa sztywno idealnie plastycznego
AlmaMater
13.3. HIPOTEZY WYTRZYMAOCIOWE

13.3.1. HIPOTEZA HMH (HUBERA MISESA HENCKY'EGO)
Huber
zaobserwowa, e nie jest moliwe przejcie w stan plastyczny cia z odksztaceniami

objtociowymi.
musi nastpi zmiana postaciowa a nie objtociowa, co wiadczy o tym, e decyduje

energia typu postaciowego
Materia przechodzi w stan plastyczny wtedy gdy energia odksztacenia postaciowego osiga
warto krytyczn waciw danemu materiaowi lecz niezalen od rodzaju stanu napre
6 G 0
(13.1)
so - intensywno dewiatora napre

G modu Kirchoff'a
si =
3
s jks jk
2
(13.2)
si = 0
sjk elementy dewiatora napre
Wzr na naprenia zredukowane w punkcie:
0=
1
2
2
11 22 2 22 33 2 33 11 26 12
223 31
(13.3)
Naprenia w punkcie w gwnym stanie napre:
0=
1
I II 2 II III 2 III I 2
2
(13.4)
Naprenia w punkcie w jednoosiowym stanie napre:
0=
2 2I = I
(13.5)
AlmaMater
Warto tensora, dla ktrego energia sprysta osignie tak warto, dla ktrej ciao przejdzie w
stan plastyczny mona przedstawi wykorzystujc stan naprenia.
III
II
I
Rys. 13.6. Walec
s1
s2
max
Rys. 13.7. Paski stan napre
Naprenie w gwnym stanie napre, gdzie wystpuj tylko trzy zmienne mona przedstawi w
trjosiowej przestrzeni napre gwnych. Obrazem geometrycznym tego rwnania jest walec koowy
(Rys. 13.6.) o promieniu
r=
2
0 . O walca tworzy ten sam kt z kad osi ukadu wsprzdnych
3
I , II , III . Jest to tzw. o aksjatorw.
AlmaMater
3 cos 2 =1
arccos
3 =54,74 A
(13.6)
Walec jest geometrycznym obrazem napre:
wsprzdne punktw wypeniajcych wntrze walca odpowiadaj sprystym stanom

naprenia.
Uplastycznienie zachodzi dla kadego stanu naprenia odpowiadajcego punktom

lecym na pobocznice walca.
13.3.2. HIPOTEZA TRESKI

Podstaw do sformuowania tego warunku bya obserwacja linii Ldersa, ktre powstaj w
pocztkowej fazie uplastyczniania prbki rozciganej. Poniewa kt nachylenia tych linii do osi prbki jest
bliski 45 i odpowiada paszczyznom maksymalnych napre stycznych co oznacza, e:
tam musi nastpi zerwanie wizi w wyniku dziaania si stycznych
tam bdzie polizg krysztaw
Materia przechodzi w danym punkcie w stan plastyczny wwczas, gdy maksymalne naprenie
styczne osignie pewn graniczn warto, charakterystyczn dla tego materiau
3
1= 2
2
1 3
ekst = 2=
2
1 2
3 =
2
(13.7)
Podobnie jak w przypadku teorii HMH take i tutaj mona skorzysta z jednoosiowego stanu
naprenia:
2 = 3=0
1 0
ekst =
(13.8)
0
2
AlmaMater
W przypadku teorii Treski geometrycznym obrazem bdzie graniastosup foremny 0 podstawie

szeciokta, ktry jest wpisany w walec Hubera. Opisuj go zalenoci:
2 3 0
1 3 0
(13.9)
1 2 0
Graniastosup jest geometrycznym obrazem napre:
wsprzdne punktw wypeniajcych wntrze graniastosupa odpowiadaj sprystym

stanom naprenia
uplastycznienie zachodzi dla kadego stanu naprenia odpowiadajcego punktom

lecym na pobocznicy graniastosupa
13.4. SPRYSTO PLASTYCZNE ZGINANIE BELKI

Zaoenia:
belka jest swobodnie podparta
rozpatrujemy przypadek czystego zginania
model ciaa: sprysto idealnie plastyczny (Rys. 13.8.)
Przekrj belki: dowolny przekrj pryzmatyczny (Rys. 13.9.)
Rys. 13.8. Model ciaa sprysto idealnie plastyczny
AlmaMater
x
z
y
Rys. 13.9. Przekrj pryzmatyczny
Warunki rwnowagi
1) Sia normalna
N = x dA=0
(13.10)
2) Moment zginajcy
M =constans
(13.11)
M = xy dA
A
hg
hd
hg
Ad
Stan A
0
0
hg
Ag
0
Stan B
0
Stan C
Stan D
Rys. 13.10. Rozkad napre i odksztace
Stan A (patrz Rys. 13.10.)

Naprenia w dowolnym punkcie:
AlmaMater
x=
M
y
Ix
(13.12)
M
h
Ix d
(13.13)
Naprenia w skrajnym wknie dolnym:
o=
Odksztacenia
= 0
E
(13.14)
1
x =E=E y
(13.15)
Stan B (patrz Rys. 13.10.)

Naprenia w strefie sprystej:
Z 1) warunku rwnowagi:
hg
hd
h g
hg
x dA 0 dA=0
(13.16)
Po podstawieniu sx , dA i wycigniciu przed cak wielkoci staych otrzymamy:
hg
hd
1
E yb ydy 0 b ydy=0
h
h
(13.17)
E
S 0A p =0
s
(13.18)
Gdzie:
Ss moment statyczny czci przekroju w zakresie napre sprystych
Ap pole czci przekroju w zakresie napre plastycznych
AlmaMater
hg
hd
h g
hg
xy dA 0ydA=M
(13.19)
Po podstawieniu sx , dA i wycigniciu przed cak wielkoci staych otrzymamy:
hg
hd
1
E y 2 b y dy 0 yb y dy=M
h
h
(13.20)
E
I 0S p=M
s
(13.21)
Gdzie:
Is moment bezwadnoci czci przekroju w zakresie napre sprystych
Sp moment statyczny czci przekroju w zakresie napre plastycznych
Stan C (patrz Rys. 13.10.)
Stan ten jest podobny do stanu B, zwiksza si tylko zakres strefy plastycznej.
Analizujc warunki rwnowagi otrzymamy takie same zalenoci:
E
S 0A p =0
s
(13.22)
E
I 0S p=M
s
(#.23)
Stan D (patrz Rys. 13.10.)

hd
0 dA=0
(13.24)
hg
Po podstawieniu dA i wycigniciu przed cak wielkoci staych otrzymamy:
AlmaMater
10
hd
0 b ydy=0
(13.25)
0A p=0
(13.26)
0ydA=M
(13.27)
hg
hd
hg
Po podstawieniu dA i wycigniciu przed cak wielkoci staych otrzymamy:
hd
0 yb ydy=M
(13.28)
0S p=M
(13.29)
hg
rodek cikoci dzieli przekrj na dwie czci o takiej samej wartoci momentu statycznego. Pola
powierzchni tych dwch czci nie musz by takie same (Ag Ad) , zatem warunek 1) 0A p=0 nie
bdzie speniony.
Nastpi przesunicie osi cikoci przekroju.
Sp z drugiego warunku musi by policzone wzgldem nowego pooenia osi.
Wiemy, e
0=
M
Sp
(13.30)
M
W
(13.31)
Oraz, e
max =
Dla przekroju idealnie plastycznego (Rys. 13.10. - stan D)

0=W pl
(13.32)
Gdzie: Wpl wskanik oporu plastycznego
AlmaMater
11
Dla przekroju prostoktnego:

b
h
2
Rys. 13.11. Przekrj prostoktny

h bh 2
W pl =2 [bh0,5 ]=
4
4
Dla prtw o innych przekrojach geometrycznych Wpl wynosi:
dla przekroju koowego:
W pl =
4 r3
3
(13.33)
dla przekroju w ksztacie rombu:
Rys. 13.12. Przekrj w ksztacie rombu
AlmaMater
W pl =
12
(13.34)
a3
3 2
dla przekroju teowego:
Rys. 13.13. Przekrj teowy
Pomijamy rodnik, co daje nam w rezultacie

W pl =tbh
(13.35)
AlmaMater
14. NONO GRANICZNA
14.
14. NONO GRANICZNA
14.1. Wstp
Nono graniczna warto obcienia, przy ktrym konstrukcja traci zdolno do jego przenoszenia
i staje si ukadem geometrycznie zmiennym.
Zastosowanie teorii nonoci w praktyce pozwala na peniejsze wykorzystanie konstrukcji, przy
zachowaniu granic bezpieczestwa.
14.2. Przegub plastyczny

Rozwaania ograniczmy do zginania prtw sprysto-plastycznych. Prty pod wpywem
narastajcych napre osigaj stan plastycznoci (po osigniciu =0 ). Towarzyszy temu deformacja
belki - wystpuje obrt ssiednich czci prta wzgldem osi obojtnej przekroju. W przekroju krytycznym
(maksymalna warto momentu zginajcego) nastpuje bardzo dua koncentracja odksztace na maym
obszarze. Przyjmuje si, e w przekroju krytycznym powsta przegub plastyczny. Charakteryzuje si on
moliwoci obrotu oraz tym, e przenosi moment zginajcy rwny momentowi plastycznemu M0.
Przeguby plastyczne powstaj w liczbie n+1 (n-stopie statycznej niewyznaczalnoci ukadu)
Okrelenie obcienia granicznego:
Do okrelenia obcie granicznych su dwa podejcia:
Podejcie statyczne dla ktrego spenione musz by nastpujce warunki:
warunek rwnowagi wewntrznej i zewntrznej
w adnym przekroju nie moe by przekroczony warunek granicznego naprenia

M 0 M xM 0
(14.1)
Podejcie kinematyczne
Nie interesuj nas warunki rwnowagi lecz przyjcie przez ukad dopuszczalnego pola przemieszcze
(powstanie mechanizmu) niezerowe krzywizny i kty obrotu w przegubie plastycznym
Musi istnie dodatnia moc obcie zewntrznych.
Kompletne rozwizanie polega na spenieniu obu warunkw: statycznego i kinematycznego
AlmaMater
14. NONO GRANICZNA
14.3. Zadanie 1
14.3.1. Podejcie statyczne
Rozpatrujemy belk z materiau sprysto - idealnie plastycznego, obcion si skupion P w rodku
swojej rozpitoci (Rys. 14.1.).
P
l /2
l /2
Rys. 14.1. Belka swobodnie podparta
M max =
Pl
4
Rys. 14.2. Wykres momentw dla belki od obcienia si P
Znana jest warto naprenia plastycznego 0.

Ukad osignie niebezpieczny stan gdy (Rys. 14.2.):
Pl
4
(14.2)
4M0
l
(14.3)
M 0=
Sia graniczna wynosi:
P gr =

Potrzebne jest okrelenie pooenia przekroju krytycznego. Przegub plastyczny wystpi pod si P. W
przypadku trudnoci okrelania miejsca jego wystpowania trzeba tak go przemieszcza, aby ostateczny
wynik pokry si z wynikiem z podejcia statycznego.
AlmaMater
14. NONO GRANICZNA
14.4. Zadanie 2
Rozpatrzmy belk wspornikow podpart na jednym kocu (Rys. 14.3.) i obcion si skupion P.
l/2
l /2
Rys. 14.3. Belka wspornikowa podparta na prawym kocu.
Wykres momentw od obcienia P przedstawiono na Rys. 14.4.
M
Rys. 14.4. Wykres momentw od obcienia si skupion P
dla belki wspornikowej podpartej na prawym kocu
Gdy na lewym kocu belki w utwierdzeniu pojawi si przegub plastyczny (Rys.14.5.) wykresy
momentw bd wyglda nastpujco (Rys. 14.6.):
P
M0
Rys. 14.5. Pojawienie si przegubu plastycznego w utwierdzeniu
AlmaMater
14. NONO GRANICZNA
M0
1
M
2 0
Pl
4
Mp
Rys. 14.6. Wykres momentw
Jeeli teraz w rodku rozpitoci belki dojdzie do uplastycznienia si przekroju (pojawienie si

przegubu plastycznego) to belka ulegnie zniszczeniu, dlatego:
Pl 1
M 0 =M 0
4
2
P gr =6
(14.4)
M0
l
(14.5)
14.4.2. Podejcie kinematyczne

Bazuje na tym, e belka tworzy acuch kinematyczny (mechanizm).
M0
M0
M0
Rys. 14.7. Belka mechanizm
1 =
2 u
l
2 =
2 u
l
AlmaMater
14. NONO GRANICZNA
Wprowadzamy pojcie mocy, mwice o tym, e moc si wewntrznych jest rwna mocy si
zewntrznych (wzr 14.6.)
L z = Lw
(14.6)
Moc jest iloczynem siy oraz prdkoci przemieszczenia, co moemy zapisa kolejno wzorami
L z =Pu
(14.7)
Lw=M 0 2M 0 2M 0 1
(14.8)
Po podstawieniu wzorw 14.7. oraz 14.8. do wzoru 14.6. otrzymamy:
Pu=M
2 u
2 u
2 u
M 0 M 0
l
l
l
(14.9)
Dokonujc odpowiednich przeksztace, uzyskamy warto siy krytycznej:
P gr =
6 M0
l
(14.10)
Warto 14.10. jest identyczna z otrzyman z podejcia statycznego (14.5.)
14.5. Zadanie 3
Rozpatrzmy belk wspornikow podpart podpor przesuwn na lewym kocu (Rys. 14.8.) i
obcion si rwnomiernie rozoon q.
q
A
x0
B
l
Rys. 14.8. Belka wspornikowa podparta przegubem przesuwnym

i obciona si rwnomiernie rozoon q.
AlmaMater
14. NONO GRANICZNA
Gdy na prawym kocu belki w utwierdzeniu pojawi si przegub plastyczny (Rys.14.9.) wykresy
momentw bd wyglda nastpujco (Rys. 14.10.):
q
A
x0
M l
C
l
Rys. 14.9. Pojawienie si przegubu plastycznego w utwierdzeniu
qx
l x
2
ql 2
8
lx
x
M l
x
l
M l
l x
M gr
M gr
x0
l x 0
Rys. 14.10. Wykres momentw
Warunek stanu granicznego musi by speniony w punkcie B i C belki. Pooenie punktu C okrela
nieznany parametr x 0 .
Rwnanie momentu moemy zapisa w nastpujcy sposb:
M x=
qx
x
lxM l
2
l
(14.11)
AlmaMater
14. NONO GRANICZNA
Poszukujemy maksymalnej wartoci funkcji (14.11), co moemy zapisa:

dM x
M l
ql
= qx 0
=0
dx x=x
2
l
(14.12)
M x 0 =M gr
(14.13)
M l =M gr
(14.14)
Nastpnie przyjmujemy:
Podstawiamy wzory (14.13) i (14.14) do wzoru (14.12)

q grl
M gr
q grx 0
=0
2
l
Ze wzoru (14.15) wyznaczamy
(14.15)
x0
q grl M gr
2
l
x0 =
q gr
(14.16)
Nastpnie podstawiajc warto (14.16) do rwnania momentu (14.11) otrzymamy:

x 0 = 2 1l=0,41 l
q gr =
2 M gr
3 2
l2
(14.17)
2=11,656 l gr
(14.18)
AlmaMater
14. NONO GRANICZNA
14.5.2. Podejcie kinematyczne

Przyjmujemy kinematycznie dopuszczalny mechanizm zniszczenia. Pooenie przsowego przegubu
plastycznego ustalamy za pomoc parametru x 1 .
q
A
D
B
B
l x 1
x1
Rys. 14.11. Kinematycznie dopuszczalny mechanizm zniszczenia
Analityczny zapis pola prdkoci przemieszcze.

- dla
0 x x 1
=
D
- dla
x
x1
(14.19)
x 1 xl
lx
=
D
lx 1
(14.20)
Moc si zewntrznych wyraa si wzorem:
1
L z = q
dx=q
dx=q= Dl q
2
0
0
Gdzie
(14.21)
jest polem ABD .
Moc si wewntrznych wynosi:

D
Lw=M gr
DM Bgr B
(14.22)
AlmaMater
14. NONO GRANICZNA
Moemy zapisa
D
M gr
=M Bgr =M gr
(14.23)
Z rwnania 14.20. oraz na podstawie Rys. 14.11. otrzymamy

D
lx 1
(14.24)
D D
lx 1 x 1
(14.25)
B =
D =
Podstawiajc wzory (14.23), (14.24) oraz (14.25) do wzoru (14.22) uzyskamy
Lw=M gr[
2 D D
lx 1
]=M gr D[
]
lx 1 x 1
x 1 1 x 1
(14.26)
Korzystajc z tego, e moc si zewntrznych rwna si mocy si wewntrznych

L z = Lw
Otrzymamy
lx 1
1
Dl q=M gr D[
]
2
x 1 1 x 1
(14.27)
Przeksztacajc powyszy wzr wyznaczamy q gr
q gr =
Szukamy minimalnej wartoci siy
2 M gr
lx 1
l
x 1 1 x 1
(14.28
q gr
dq gr
=0
dx 1
(14.29)
AlmaMater
14. NONO GRANICZNA
10
Po przeksztaceniach otrzymamy
x 0 = 2 1l=0,41 l
q gr =
2 M gr
3 2
l2
(14.30)
2=11,656 l gr
(14.31)
Wartoci wyznaczone w podejciu statycznym (14.17 oraz 14.18) pokrywaj si z wynikami

uzyskanymi w podejciu kinematycznym (14.30 i 14.31).
AlmaMater

Teoria Spreżystości I Plastyczności - Skrypt Politechniki Poznańskiej - J.rakowski

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Teoria Spreżystości I Plastyczności - Skrypt Politechniki Poznańskiej - J.rakowski

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Teoria sprystoci

Skrypt opracowany na podstawie wykadw

Redakcja, konsultacja, korekta

Politechnika Poznaska 2003/2004

Masa caej bryy wynosi:

Stan naturalny jest to stan do ktrego wraca ciao po zdjciu obcie.

- cakowita sia masowa

- sia powierzchniowa jednostkowa

- cakowita sia powierzchniowa

1.3. Elementy rachunku wektorowego i tensorowego.

wektor jednostkowy o kierunku i zwrocie pokrywajcym si z kierunkiem i zwrotem

Umowa sumacyjna (Einsteina).

1.4. Iloczyn skalarny

wynosi 1, gdy cosinus kta =0 zawartego

Iloczyn skalarny wersorw

e j dla i j wynosi 0, gdy cosinus kta =90 zawartego

Symbol ij nosi nazw delty Kroneckera i jest tensorem o walencji 2:

1.5. Iloczyn wektorowy

Rys. 1.2. Iloczyn wektorowy

Pomidzy iloczynami wersorw zachodz nastpujce zalenoci:

2) Wynikajce z tego, e sinus kta =0, zawartego pomidzy wersorami

Iloczyn wektorowy nie podlega prawu przemiennoci:

Iloczyn wektorowy nie podlega prawu cznoci, co zapisujemy:

Korzystajc z powyszych zalenoci moemy zapisa wzr na wsprzdne iloczynu wektorowego:

W tym miejscu moemy dokona podziau na rodzaje zapisw:

Dla iloczyny wektorowego mamy:

0 gdy 2 indeksy si powtarzaj

Rys. 1.3. Permutacja parzysta

Rys. 1.4. Permutacja nieparzysta

Dziki czemu uzyskujemy:

Tensor jest to operator ktry kademu wektorowi przypisuje inny wektor:

Ta okreli wsprzdne wektora

b (poda ogln form w zapisie

1.7. Transformacja ukadu wsprzdnych

Tab. 1.1. Cosinusy kierunkowe

Operujemy cos ktw:

1' 12 1' 22 1' 32=1

Tensor cosinusw kierunkowych tworzy macierz transformacji:

1 ' 1 1 ' 2 1 ' 3

Waciwoci macierzy transformacji w zapisie wskanikowym:

k ' i l ' i =0 dla k ' l '

k ' i k ' j =0 dla i j

2) Suma kwadratw elementw kadego wiersza (kolumny) jest rwna jednoci:

1' 121' 2 2 1' 32 =1

1.8. Prawa transformacji

Wersor ukadu obrconego ma posta:

Podobnie moemy zapisa wersor ukadu podstawowego:

A zatem prawdziwe jest

Podstawiamy do wzoru (1.38) wzr (1.37):

Jest to prawo transformacji wektora.

Ai ' = A1 i ' 1 A2 i ' 2 A3 i ' 3

Podobnie jak wczeniej moemy zapisa wskanikowo wersory:

Podstawiamy powysze zalenoci do wzoru (1.44).Otrzymujemy:

T iji ' i j ' jej ' ei ' =T i ' j '

Z powyszego zapisu wynika:

T i ' j ' =T iji ' i j ' j

b) Tensor skonie symetryczny:

Symetryzacja i ukonienie tensorw.

i ' j ' =i ' i j ' j ij =

i ' j ' =i ' 1 j ' 1i ' 2 j ' 2 i ' 3 j ' 3

i ' i ' =i ' 12i ' 2 2 i ' 32

ij ' =i ' 1 j ' 1i ' 2 j ' 2 i ' 3 j ' 3=

i ' j ' = 1 dla i= j =ij