Professional Documents
Culture Documents
kory mzgowej
Istota szara powierzchnia pkul, przedmurze, ciao
prkowane i ciao migdaowate
Istota biaa wkna spoidowe, projekcyjne (w torebce
wewntrznej) i kojarzeniowe
Wielkie drogi czce kor pkul:
ciao modzelowate czy L i P kor
spoido przednie (najstarsze, pierw. spoido wchomzgowia) czy przednie
czci p. skroniowego oraz pasma wchowe
spoido sklepienia (spoido hipokampa) oba hipokampy
spoido tylne i spoido uzdeczek (do przodu od szyszynki) stanowi tyln granic
III komory i pocztek wodocigu mzgu
powierzchnia
boczna
Pkule oddzielone s
szczelin podun
mzgu, a poczone
nieparzystymi spoidami.
Od mdku oddziela
pkule szczelina
poprzeczna mzgu.
powierzchnia
przyrodkowa
powierzchnia boczna:
1- cz oczodoowa, 2- cz trjktna, 3- cz wieczkowa zakrtu
czoowego dolnego, 4 - zakrt nadbrzeny, 5- zakrt ktowy
O. Narkiewicz, J. Mory, Neuroanatomia czynnociowa i kliniczna, 2003
Pat skroniowy
kora suchowa
oraz orodek
czuciowy mowy
(Wernickyego).
Pat ciemieniowy
sabo
odgraniczony
(wcicie
przedpotyliczne)
Wyspa cz kory
mzgowej przykryta
wieczkami (kor pata
czoowego, ciemieniowego i
skroniowego)
Funkcje wyspy (i wieczka, zwaszcza czoowego
i ciemieniowego) zwizane z kontrol procesw
artykulacyjnych.
Nowe prace (Ackermann H, Riecker A. 2010 )
podkrelaj jej znaczenie w kontroli oddychania
podczas wytwarzania mowy: cz przednia
dowolna kontrola oddechu, tylna korowa stacja
przekanikowa w proc. metabolicznych,
zwizanych z oddychaniem)
powierzchnia przyrodkowa:
1- zakrt przykracowy, 2- pole podspoidowe, 3- cie zakrtu obrczy
Ciao modzelowate (spoido wielkie mzgu):
4- pat (splenium), 5- pie (truncus), 6- kolano (genu), 7- dzib (rostrum)
ciaa modzelowatego (corpus callosum, spoido wielkie)
O. Narkiewicz, J. Mory, Neuroanatomia czynnociowa i kliniczna, 2003
Wok ciaa
modzelowatego
pat limbiczny
(struktury korowe):
zakrt obrczy,
zakrt
przyhipokampowy i
hak, ciao
migdaowate i
brzuszna cz
gaki bladej i
prkowia (j.
plece) oraz
przegroda
O. Narkiewicz, J. Mory, Neuroanatomia czynnociowa i kliniczna, 2003
Warstwy isocortex:
I. drobinowa
II. ziarnista zewntrzna
kora heterotypowa:
Rodzaje neuronw
korowych:
komrki piramidowe rnej
wielkoci i w rnych
warstwach (g,h,i,j) aksony
biegn w kierunku istoty biaej
komrki ziarniste (d,e,f)
kolczyste, gwiadziste
miejscowe, bezkolcowe,
komrki poziome (Cajala) w
I warstwie (a)
komrki o wstpujacym
aksonie (Martinottiego) (b)
komrki pajczynowate (c)
Pocztkowe
neurony odkorowe:
kojarzeniowe
korowo-korowe
w-wy II i III
kojarzeniowe
spoidowe w-wa
III
projekcyjne w-wy
V (kom. Betza) i VI
- wikszo
pole 3 (a i b) - bl i temperatura
kora I-rzdowa
Kora somatosensoryczna
obejmuje I-rzdow kor
czuciow, II-rzdow (w wieczku
ciemieniowym) oraz kor
asocjacyjn pata ciemieniowego
kora skroniowa
kora potyliczna
pola 18, 19 - wtrne pola wzrokowe, rozumienie obrazu widzianego (rwnie liter) - orodek
czytania
kora wchowa
pole 4 (zakrt przedrodkowy) - piramidowe, pierwotne pole ruchowe odpowiada za ruchy dowolne. Steruje izolowanymi, precyzyjnymi ruchami
(zwaszcza doni i palcw). Uszkodzenie tej okolicy powoduje poraenie ruchowe
przeciwstronne
pole 6 (zakrt przedrodkowy) - pozapiramidowe, przedruchowe - zwizane z
funkcj ukadu pozapiramidowego. Powoduje globalne ruchy koczyn, tuowia i
gowy, koordynuje ruchy typu zrcznociowego
amuzja:
amorfosynteza (uszkodzenie pata ciemieniowego w pkuli niedominujcej) zaprzeczanie istnienia drugiej poowy ciaa, brak dbaoci o ni;
orodek
lokalizacja
uszkodzenie
objawy
orodek
Broca
(ruchowy
orodek
mowy)
afazja
motoryczna
niemono
artykuowania
sw i zda
orodek
Wernickego
pat skroniowy,
pole 22
afazja
nierozumienie
usyszanych sw
mwienie bez
sensu - parafrazje
sowne i
suchowe
orodek
ruchw
pisarskich
rki
agrafia
utrata
umiejtnoci
pisania
orodek
czytania
pat potyliczny,
pole 18 i 19
aleksja
utrata
umiejtnoci
czytania
nadrzdny
orodek
mowy
afazja
zapominanie
nazw
przedmiotw,
stosowanie
omwie
sensoryczna
amnestyczna
Przykadem lateralizacji
funkcji w korze mzgowej
jest pooenie orodkw
mowy: orodka czuciowego i
ruchowego
mowy, spowodowane uszkodzeniem orodka Broki. Mimo, e pole ssiaduje z Irzdowymi obszarami ruchowymi, nie dochodzi do paraliu aparatu mowy. Mowa
jest telegraficzna proste zdania, bez przymiotnikw i przyswkw,
zacinanie si; rozumienie raczej zachowane, chocia trudniejsze sformuowania
gorzej przyswajane
Inne :
Prawa pkula
jest wiksza i cisza, wicej istoty biaej,
cz czoowa nieco szersza i wysunita do przodu,
bruzda Sylwiusza zagita ku grze,
powikszone niektre obszary kory ciemieniowej
Lewa pkula
cz tylna szersza,
wicej istoty szarej,
wicej dopaminy, mniej noradrenaliny
bruzda Sylwiusza prosta, dusza o okoo 1 cm
W.H. Calvin, G.A. Ojemann, Inside the
Brain: Mapping the Cortex, Exploring the
Neuron (New American Library, 1980)
Modele lateralizacji:
Lateralizacja jednorodna prawostronna lub lewostronna
Prawostronna przejawia si preferencj prawej rki, oka i
nogi, wiadczy o dominacji pkuli lewej lub lewostronna
przejawia si dominacj lewej rki, oka i nogi, wiadczy o
dominacji pkuli prawej (np. prawooczno, praworczno,
prawonono lub lewooczno, leworczno, lewonono)
Dominacja pkulowa:
Lewa pkula dominuje w: mowie, jzyku, zoonych
ruchach zamierzonych, czytaniu, pisaniu i arytmetyce.
Prawa pkula dominuje w: funkcjach
nielingwistycznych, takich jak rozpoznawanie wzorcw
wzrokowych, suchowych, czuciowych, orientacji
przestrzennej, rozpoznawanie ksztatu, orientacji
kierunku w przestrzeni oraz intuicji.
Przyczyny leworcznoci
czynniki genetyczne - leworczno uwarunkowana jest dziedzicznie
dysfuncje mzgu (w okresie prenatalnym lub podczas porodu) - wylew,
niedotlenienie, prowadzce do zaburze funkcji w drogach piramidowych
Lewa pkula mzgu rozwija si pniej i wolniej ni prawa, jest
rwnie nieco inaczej zaopatrywana w krew, std wiksze
prawdopodobiestwo jej uszkodzenia w yciu podowym. Midzy innymi
dlatego udary lewej pkuli mzgu maj znacznie powaniejsze
konsekwencje dla osb starszych ni udary pkuli prawej
nadmiar testosteronu wpywa na lateralizacj. Pd mski bardziej
naraony jest na dziaanie wyszych ste testosteronu we krwi ni
pd eski, co moe tumaczy ptora raza wysz liczb osb
leworcznych wrd mczyzn ni wrd kobiet
wpywy rodowiskowe
praworczny wiat
praworczno
to
wyuczona
reakcja
na
Leworczni
Lewa pkula
95%
70%
Prawa pkula
5%
30%
Objawy:
- opadnicie rki kontralateralnej do iniekcji
- zaprzestanie liczenia, jeli narkoz podano po stronie dominujcej pkuli)
na czas dziaania rodka (2-5 min.)
- mowa utrzymuje si (ew. przerwa kilkusekundowa), jeli narkoz podano po
stronie pkuli niedominujcej
Uszkodzenia jednopkulowe:
anozognozja pomijanie, zaniedbanie. Pojawia si w 10% uszkodze zlokalizowanych w
prawej puli i dotyczy lewej strony, nosi nazw zespou jednostronnego pomijania
lub jednostronnej nieuwagi przestrzennej . Objanienie: pkule mzgowe w rnym
stopniu kontroluj otoczenie, prawa obie strony, lewa wycznie praw. Po
uszkodzeniu prawostronnym (udar, wylew) wzrasta tendencja lewej pkuli do
kierowania uwagi na praw stron, std lewa strona jest pomijana.
prosopagnozja niemono rozpoznawania twarzy osb bliskich oraz znajomych czy
znanych, wystpuje po uszkodzeniach zakrtu wrzecionowatego
Mzg a pe
rnice:
funkcje jzykowe u kobiet kontrolowane s bilateralnie, u
mczyzn s skoncentrowane w pkuli dominujcej
kobiety s bardziej spostrzegawcze w odnajdywaniu
szczegw, mczyni lepiej sobie radz w testach
przestrzennych
mczyni s bardziej uzdolnieni matematycznie
kobiety s bardziej zrczne w zadaniach manualnych
Inne rnice:
mzgi mskie szybciej si starzej (p. czoowe i skroniowe)
w trakcie rozwizywania zada jzykowych u mczyzn przepyw krwi
zwiksza si w lewym pacie czoowym, u kobiet w obu
te szybszy transfer przez spoido (niezalenie od kierunku, u mczyzn lepsze z
prawej do lewej)
Mzg a pe
Kobiety
Mczyni
Szybko spostrzegania
Testy przestrzenne
Fluencja sowna
Obliczenia arytmetyczne
Rozumowanie matematyczne
Mzg a muzyka
Wyrana przewaga prawej pkuli:
-oglna analiza muzyki
-wysoko dwiku
Rola lewej pkuli:
-czytanie i pisanie nut
-szczegowa analiza muzyki
-analiza czasowa, rytm
Altenmller EO, 2001, How many music centers are in the brain?, Ann N Y Acad Sci. 930: 273-280
WZGRZE (THALAMUS)
Funkcje wzgrza:
1.
jdra przednie wzgrza - maj poczenia ze striatum i kor ruchow (do nich dochodzi
te pczek suteczkowo- wzgrzowy std jj limbiczne)
2.
3.
jdra linii porodkowej - jdra niespecyficzne (wrd nich jj. rdblaszkowe (rodkowoporodkowe, CM, ciao Luysa), rodkowe, i siatkowate (zewntrzne)
Do jder transmisyjnych (2. grupa) mona zaliczy ponadto ciaa kolankowate przyrodkowe
suchowe i boczne wzrokowe
Wyrnia si 3 strefy:
porodkowa - jj szwu
przyrodkowa n.
wielkokomrkowe (np. j.
olbrzymiokomrkowe opuszki)
boczna n.
drobnokomrkowe (ACh, NA)
a take: (midzymzgowie)
jdra niespecyficzne wzgrza (siatkowate, rdblaszkowe, linii
porodkowej)
warstwa niepewna
Kontrola snu i
czuwania
Rola tworu
siatkowatego i
wzgrza
Preparaty Bremera:
1. encephale isole cicie midzy rdzeniem
krgowym
a
rdzeniem
przeduonym
(opuszk) - normalny sen i czuwanie
3. cerveau isole cicie przez rdmzgowie
(midzy superior i inferior colliculi,
wzgrkami czworaczymi grnymi i dolnymi)
synchronizacja EEG i zwenie renicypicy mzg
Preparat Moruzziego i Magouna:
CZUWANIE
Zalene jest od ukadu siatkowatego oraz
limbicznych (g. monoaminowych) jder pnia
mzgu = wstpujcy i zstpujcy ukad
aktywujcy. Transmitery to kwas glutaminowy
i acetylocholina, noradrenalina, serotonina,
dopamina, histamina oraz oreksyny
RODZAJE CZUWANIA:
Wzbudzenie = czujno (ang. arousal) - podwyszony poziom
czuwania
Uwaga (ang. attention) - poprawa percepcji bodcw
okrelonego typu
Pod wzgldem poligraficznym wyrnia si:
spokojne czuwanie (ang. quiet waking) brak ruchw
aktywne czuwanie (ang. active waking) - gdy pojawia si
aktywno ruchowa
UKAD LIMBICZNY
Ukad limbiczny (ac. limbus - rbek lub brzeg). Nazwy
uywamy dla oznaczenia zespou struktur
pooonych na brzegu pkul mzgowych,
uczestniczcych w regulacji reakcji napdowoemocjonalnych
Po raz pierwszy uy tej nazwy w XIX wieku Paul
Broca. Okreli tak zakrt obrczy oraz zakrt
przyhipokampowy wielki pat limbiczny le grand
lobe limbique. Obejmuje wewntrzn stron pkul
mzgowych - pat limbiczny, wysp oraz struktury
wchowe
hipokamp (hippocampus)
zakrt obrczy
Struktury podkorowe:
obszar limbiczny rdmzgowia: brzuszne pole nakrywkowe rdmzgowia (VTA), jdra Guddena
i Bechterewa, jdro midzykonarowe, brzuszna cz istoty szarej rodkowej rdmzgowia (PAG)
Objanienia skrtw: TH - jdra przednie wzgrza; H - jdra uzdeczki; PP jdra przegrody (pole przegrodowe); CM - ciaa suteczkowate (tylne
podwzgrze); VTA - brzuszne pole nakrywkowe; IP - jdro midzykonarowe
- komponenta wegetatywna emocji - poty, lina, cinienie krwi, bicie serca, nasilenie oddechw
HIPOKAMP (HIPPOCAMPUS)
Udzia w procesach uczenia si i pamici:
udzia w pamici opisowej (deklaratywnej), a zwaszcza
epizodycznej
pami przestrzenna
konsolidacja ladw pamiciowych
Dugotrwae wzmocnienie synaptyczne (LTP, long-term potentiation)
- dranienie hipokampa salw impulsw powoduje nastpczy,
kilkuminutowy wzrost amplitudy EPSP (potencjacja posttetaniczna)
w odpowiedzi na pojedyncze bodce) - uatwia to przewodzenie po
zaktywowanych drogach nerwowych - uczenie
HIPOKAMP (HIPPOCAMPUS)
Budowa 3warstwowa
(allocortex)
Gwne poczenia
hipokampa wchodz
i wychodz przez
sklepienie (fornix)
Formacja hipokampa:
hipokamp waciwy
(hippocampus proper
cornu Ammoni)
najwaniejsza warstwa piramidowa
zakrt zbaty (dentate
gyrus) najwaniejsza
warstwa - ziarnista
podkadka (subiculum)
HIPOKAMP i LTP
LTP (long-term potentiation, dugotrwae
wzmocnienie synaptyczne) w hipokampie dugotrway, silny wzrost wielkoci
odpowiedzi postsynaptycznych na
krtkotrway, czstotliwy bodziec (tcowy)
A - schematyczny rysunek skrawka
hipokampa: wkna z kory entorhinalnej
docieraj do hipokampa drog
przeszywajc i tworz synapsy na
dendrytach kom. ziarnistych zakrtu
zbatego 1; kom. ziarniste z kolei tworz
synapsy na neuronach piramidowych pola
CA3 - 2; neurony piramidowe pola CA3
wysyaj aksony do kom piramidowych
pola CA3 - CA1 - 3;
B LTP w poczeniu synaptycznym midzy
wknami drogi przeszywajcej a kom.
ziarnistymi
W hipokampie LTP mona wywoa w
kadym z 3 pocze synaptycznych
LTP najatwiej wywoa, jeli stosuje si
stymulacj o czstotliwoci odpowiadajcej
rytmowi theta (4-7 Hz) lub serie impulsw z
przerwami 170-200 ms.
kilka jder
Najwaniejsze funkcje:
powstawanie emocji, pami emocjonalna
bezporedni wpyw na funkcje wegetatywne i endokrynne podwzgrza
udzia w zachowaniach macierzyskich (receptory dla oksytocyny)
BRADY JV, NAUTA WJ., Subcortical mechanisms in emotional behavior: affective changes
following septal forebrain lesions in the albino rat. J Comp Physiol Psychol. 1953, 46(5): 339-346.
Powstawanie
i ekspresja stanw
emocjonalnych