Professional Documents
Culture Documents
NGA
ALTAX
Edicioni i dyt
ALTAX CENTER
2016/11/07
ALTAX Center
Studime Fiskale Shqiptare
Nr. 2016/11/07
www.al-tax.org
altax@constultant.com
Dat 01.11.2016
Tiran, Shqipri
Ky dokument sht prgatitur nga ekspertt e ALTAX, n serin e prmbledhjeve tematike, me synimin q
t kthehet n nj burim diskutimi pr gjith ata q interesohen, ose kan lidhje t pandashme me tatimet,
problemet ekonomike dhe sociale n zbatimin e praktikave t tyre.
Autorsia sht e ALTAX dhe nga donjri q do t prdor kt matrial apo pjes t tij krkohet t
shnoj autorsin si referenc n materialet q do t prdor.
Dokumenti mund t shkarkohet nga faqja n internet www.al-tax.org
Nse keni krkesa, pyetje dhe sugjerime ju lutem postojini elektronikisht te altax@consultant.com
ALTAX CENTER
Studime Fiskale Shqiptare
Nntor 2016
2016
Shprndarja: A. GJOKUTAJ
PRMBLEDHJE
Qendra ALTAX (Albanian Taxation Association) prezanton n kt studim analiza t treguesve t
punsimit si dhe nj prmbledhje t nivelit t tregut t puns dhe ndikimi q duhet ti vij nga
investimet kapitale. Ky publikim sht edicioni i dyt, pas publikimit t edicionit t par n 2013.
Qllimi i prezantimit t ktij vlersimi sht trheqja e vmendjes s ligjvnsve dhe medias, si
dhe kritikve q mund t mos plqejn parashtrimin e fakteve dhe llogaritjeve apo kan pyetje
n lidhje me konkluzione dhe komente t shprehura nga ekspertt e ALTAX.
Bazuar n t dhnat q jan marr nga INSTAT dhe Banka e Shqipris, si dhe t dhna nga
burime t ndryshme pr kt tem, u prdorn pr llogaritjet dhe publikimin e raporteve t t
dhnave.
Fjalky: punsimi, papunsia, ekonomia, investimet kapitale, investimet e huaja, tregu i puns
PRMBAJTJA
Hyrje
Faqe 4
1.
Faqe 5
2.
Faqe 8
3.
Faqe 10
Faqe 13
Hyrje
Shqipria n vitin 2015 ka nj ekonomi q ka filluar rritjen e saj edhe pse posht kapaciteteve t
saj t zhvillimit, por me nj ndikim ende prezent n ekonomin shqiptare. Pr vitin q jemi dhe
m tej financat publike t vendit jan t detyruara t gjejn rezerva dhe fondet e nevojshme nga
do z i shpenzimeve te buxhetit pr t ndikuar me politikat e konsolidimit financiar n nxitjen e
punsimit.
Ndrsa do strategji, komunikim dhe plan veprimi pr sektort me rritje ekonomike ka efekt
edhe n punsim, nga ekspertt e ALTAX gjat prgatitjes s ktij punimi u vrejt se ka pak
studime dhe analiza referuese n lidhje me efektin direkt q vjen nga zhvillimi ekonomik,
investimet kapitale dhe politikat pr rritje dhe zgjerim t tregut t puns. Megjithse raportet e
institucioneve tentojn t reklamojn rritje t punsimit vit pas viti, numrat e punsimit dhe
statistikat e zhvillimit t tregut shfaqin mungesa n tregun e puns me t paktn 250 mij
punonjs t rinj. Shqipria ka nevoj pr nj kt treg pune n sektorin privat dhe specifikisht n
sektorin e prodhimit dhe bujqsis me qllim q t rriti kapacitetet e ekonomis nga vlera e
shtuar e puns me t paktn 1 -2% rritje rritje n Prodhimin e Brendshm Bruto (PBB).
Nse teoria sht referenca pr praktikn, cfar duhet t kutpojm nga t dhnat e
statistikave?
Punsimi n vetvete dhe politikat q hartohen dhe zbatohen pr rritjen e tij nuk jan t
shkputura nga ekonomia. Madje, lidhja e punsimit sht
Struktura e
punsimit, 2015
Struktura e
PBB, 2014
Bujqsi
41.3
20
Prodhim
9.3
5.3
Ndrtim
6.9
8.7
Aktiviteti ekonomik
n %
2.4
7.6
22.9
29.8
17
15.9
Taksa Neto
0.2
12.7
Burimi: INSTAT
Prej shum vitesh, sektori bujqsor sht mbizotrues n ekonomin shqiptare dhe pr
tregun e puns ai mbetet mbizotrues, por me nj ndikim n vlern e shtuar t
ekonomis m pak se gjysma e peshs q mban n kt treg.
Por,
nse
krahasuese
midis
peshs
puns
Aktiviteti ekonomik
Rritja e punsimit
Rritja ekonomike (PBB)
sipas
sektorve Ndryshimi
ekonomik
me Burimi: INSTAT, Raporti Vjetor
n %
2013
2014
2015
-11.20
4.53
4.82
1.11
2.02
2.74
-10.09
2.51
2.08
Kjo rritje e tregut t puns ka qendruar n nivele t njjta n vitet 2014 dhe 2015.
dhe
nxjerrse
tregtia
sociale.
n %
Struktura e punsimit
2011
2012
2013
2014
2015
Bujqsi
45.4
47.4
44.2
42.7
41.3
Prodhim
7.65
6.4
7.5
8.6
9.3
Ndrtim
8.23
8.3
7.1
6.4
6.9
2.96
1.8
2.2
2.4
2.4
20.25
20.8
21.9
22.6
22.9
15.54
15.3
17
16.8
17
0.4
0.2
Burimi: INSTAT
Kjo ulje e peshs s sektorit bujqsor n tregun e puns drejt rritjes s peshs s
prodhimit, tregits dhe shrbimeve tregon ndr t tjera edhe zhvendosjen e popullsis
drejt zonave urbane, dhe tendencat pr tu punsuar n sektor q krkojn aftsi
minimale pr tu prfshir n konkurencn e ktij tregu t till si tregtia dhe shrbimet
artizanale apo ato t lidhura me tregun. Ende mbetet problematike disbalanca midis
peshs s sektorve q kan peshn kryesore te rritja ekonomike, por q nuk e kan
kt pesh n tregun aktual t puns.
teknologjis
dhe
informacionit, reduktimit
barrierave
Format e tjera t zgjedhura, gjithashtu nuk e kan dhn efektin e pritshm duke qen
argument pr nj przgjedhje t programeve zbatuese jo n prshtatje me nevojat dhe
krkesat e tregut t puns.
Aktualisht, si cdo diskutim ekonomik, fiskal dhe social edhe pr punsimin dhe
papunsin t part kan folur politikant dhe fjalt e specialistve mbeten vetm nj
z i mbytur, apo n rastin m t mir opinioni publik i rendit sipas krahve t politiks,
pa u ngacmuar nga thelbi i diskutimit.
10
Por duhet patur parasysh se kostoja pr hapjen e nj vendi pune sht gjithnj m e
lart se kostoja pr mbajtjen e nj vendi pune.
Kostoja pr nj vend pune ( q nuk krijohet rishtazi) nga ekspertt e ALTAX llogaritet t
jet n shumn prej 400 mij deri 450 mij Lek n vit. N kt kosto llogariten ort e
puns, kostoja e taksave t puns, si dhe kosto t tjera q lidhen me shpenzimet q
bhen n vijimsi pr t mbajtur vendin e puns dhe punonjsin n gjendje pune.
Nse do t llogaritim q nevoja pr Shqiprin sht pr tu krijuar 200 mij vende pune,
ather kostoja prkon me nj shpenzim gjithsej q varion 80 deri 90 miliard lek n vit.
11
http://aida.gov.al/faqe/fdi
nj pjes e vlers s investimeve t kryera shkojn edhe pr mbajtjen e vendeve egzistuese t puns, si
dhe forcimin dhe rritjen e kapaciteteve t sektorit privat dhe publik.
12
Konkluzione
N kt studim mbi punsimin dhe lidhjen me investimet q jan kryer n vend, nisur
nga nj analiz e shkurtr sht e nevojshme q t orientohen disa mendime q
rezultojn nga konkluzione paraprake, por t mbshtetura n prvojat e mira
kombtare dhe ndrkombtare.
Nga ana tjetr, investimet kan ndikuar n mas t madhe n rritjen e efikasitetit
industrial duke arritur t realijonn prmirsim t teknologjis dhe asistenc teknike
dhe administrative. Kjo shprndarje gjithsesi nuk do t thot nj nivel zhvillimi i
ekonomis, i till q mund t garantoj nj force pune afatgjat, pasi investimet q jan
realizuar nuk kan synuar n masn m t madhe n industri me potencial t lart
punsimi.
13
S dyti, informaliteti n tregun e puns n nivelin 34.1% (446 mij punonjs) sht
pjes e asaj fuqie puntore t munguar dhe q nuk regjistrohet nga statistikat, por q de
facto sht n pun. Kjo sht nj konkurenc q dmton tregun formal dhe ndikon n
krijimin e ambjenti jo konkurues pr investimet vendase dhe t huaja.
S katrti, zbatimi i Strategjis dhe nismave ligjore pr nxitjen e punsimit, nse nuk do
t ket nj korruptim t vullnetit t politikanve do ta rriste ekonomin e Shqipris e
rrjedhimisht dhe numrin e vendeve t reja t puns, krahas ruajtjes s atyre egzistuese,
n dy mnyra:
14
Referencat
Lead Generation dhe Investimeve AIDA, Investimet e Huaja n Shqipri 2013 -2014
INSTAT, Tregu i puns 2014
INSTAT, Tregu i puns 2015
Banka e Shqipris, Raporti Vjetor 2014
Banka e Shqipris, Raporti Vejtor 2015
15
ALTAX Center
Studime Fiskale Shqiptare
Nr. 2016/11/07
16