XII Olimpiada Matematyczna Juniorw

Zawody stopnia pierwszego cz korespondencyjna

(1 wrzenia 2016 r. 17 padziernika 2016 r.)
Szkice rozwiza zada konkursowych
1. Liczby wymierne a, b, c speniaj rwnanie
(a + b + c)(a + b c) = c2 .
Wyka, e a + b = c = 0.
Szkic rozwiazania
Przeksztacamy rwnowanie dan rwno, uzyskujc kolejno:
(a + b + c)(a + b c) = c2 ,
(a + b)2 c2 = c2 ,
(a + b)2 = 2c2 ,

|a + b| = |c| 2 .
Przypumy, e c 6= 0. Wwczas ostatni zaleno moemy podzieli obustronnie przez |c|,
otrzymujc


a+b


 c  = 2.
Poniewa liczby a, b, c s wymierne, wic take liczba a+b jest wymierna i w konsekwencji
lewa
strona powyszej rwnoci jest wymierna. Tymczasem jej prawa strona, czyliliczba
2 jest niewymierna. Uzyskana sprzeczno dowodzi, e c = 0, a skoro |a + b| = |c| 2, to
rwnie a + b = 0.
) ACB = 45 . Niech BCED oraz
2. Dany jest trjkt ostroktny ABC, w ktrym <
ACF G bd kwadratami lecymi na zewntrz trjkta ABC. Udowodnij, e rodek odcinka DG pokrywa si ze rodkiem okrgu opisanego na trjkcie ABC.
Szkic rozwiazania
Zauwamy, e
<
) F CA + <
) ACB + <
) BCD = 90 + 45 + 45 = 180 ,
skd wynika, e punkty F , C, D le na jednej prostej. Podobnie uzasadniamy, e punkty
E, C, G le na jednej prostej.
E

F
C
D

45
M
G
A

rys. 1

Olimpiada Matematyczna Juniorw jest wspfinansowana ze rodkw krajowych Ministerstwa Edukacji Narodowej
Olimpiad dofinansowuje Fundacja mBanku

Oznaczmy przez M rodek odcinka DG (rys. 1). Poniewa

<
) DEG = <
) DF G = 90 ,
wic punkty E, F le na okrgu o rednicy DG, ktrego rodkiem jest punkt M . Wobec
tego symetralne odcinkw DE i F G przecinaj si w punkcie M .
Z drugiej strony, symetralne odcinkw DE i F G pokrywaj si z symetralnymi odcinkw BC i CA, a wic przecinaj si w rodku okrgu opisanego na trjkcie ABC. Std
wniosek, e punkt M , czyli rodek odcinka DG, pokrywa si ze rodkiem okrgu opisanego
na trjkcie ABC. To koczy dowd.
3. W kade pole tablicy 1111 naley wpisa jedn z liczb 1, 0, 1 w taki sposb, aby
suma liczb w kadej kolumnie bya nieujemna, a suma liczb w kadym wierszu bya niedodatnia. Jak najmniejsz liczb zer mona w ten sposb wpisa w pola tablicy? Odpowied
uzasadnij.
Szkic rozwiazania
Niech k1 , k2 , . . ., k11 bd sumami liczb znajdujcych si w kolejnych kolumnach, a w1 ,
w2 , . . ., w11 sumami liczb znajdujcych si w kolejnych wierszach. Oznaczmy ponadto
przez s sum wszystkich liczb wpisanych w pola tablicy.
Z warunkw zadania wynika, e k1 0, k2 0, . . ., k11 0, skd
s = k1 + k2 + . . . + k11 0 + 0 + . . . + 0 = 0.
Podobnie, skoro w1 0, w2 0, . . ., w11 0, to
s = w1 + w2 + . . . + w11 0 + 0 + . . . + 0 = 0.
czc powysze nierwnoci, dochodzimy do wniosku, e s = 0. Zatem we wszystkich powyszych nierwnociach zachodz rwnoci, czyli
k1 = k2 = . . . = k11 = w1 = w2 = . . . = w11 = 0.
Poniewa suma liczb w kadym wierszu jest rwna 0, wic w kadym wierszu jest tyle
samo liczb 1 co liczb 1. W kadym wierszu jest zatem parzysta liczba niezerowych liczb.
Tymczasem w kadym wierszu jest 11, czyli nieparzysta liczba pl. Wobec tego w kadym
wierszu znajduje si co najmniej jedna liczba 0, a wic w caej tablicy znajduje si co
najmniej 11 zer.
0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1
1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1
1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1
1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1
1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1
1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1
1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1
1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1
1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0

rys. 2
Pozostaje zauway, e mona uzupeni tablic zgodnie z warunkami zadania tak, aby
znalazo si w niej dokadnie 11 zer (rys. 2). W zwizku z tym szukan najmniejsz liczb
zer wpisanych w pola tablicy jest 11.

Olimpiada Matematyczna Juniorw jest wspfinansowana ze rodkw krajowych Ministerstwa Edukacji Narodowej
Olimpiad dofinansowuje Fundacja mBanku

) ABC = 60 oraz BC = CD.

4. Czworokt ABCD jest wpisany w okrg, przy czym <
Udowodnij, e AB = AD + DC.
Szkic rozwiazania
) ADC = 120 > 60 = <
) ABC oraz <
) BDC = <
) DBC, wic
Poniewa <
<
) ADB = <
) ADC <
) BDC > <
) ABC <
) DBC = <
) ABD.
Std AB > AD. Na odcinku AB mona wic wskaza taki punkt P , e AP = AD (rys. 3).
C
D

60
A

rys. 3
Poniewa BC = DC, wic uki BC i CD danego okrgu (niezawierajce punktu A) s
) BAC = <
) DAC, gdy s to kty wpisane w ten sam okrg
rwnej dugoci. Std wynika, e <
oparte na ukach rwnej dugoci. Wobec tego trjkty AP C i ADC s przystajce (cecha
bokktbok) i w konsekwencji P C = DC = BC.
) ABC = 60 , skd wynika, e trjkt rwnoramienny BCP jest
Wiemy ponadto, e <
rwnoboczny. W zwizku z tym P B = DC. Ostatecznie otrzymujemy zatem
AB = AP + P B = AD + DC,
co byo do udowodnienia.
Uwaga
W rozwizaniu zadania wykorzystalimy fakt, e rwno dugoci ciciw BC i CD
pociga za sob rwno dugoci ukw BC i CD. Wicej na temat zastosowania tego
twierdzenia mona przeczyta w artykule O ukach rwnej dugoci, Kwadrat nr 14 (grudzie 2014).
5. Liczby cakowite a, b s dodatnie. Wyka, e co najmniej jedn z liczb a, b, a + b
mona przedstawi w postaci rnicy kwadratw dwch liczb cakowitych.
Szkic rozwiazania
Zauwamy, e kad liczb nieparzyst oraz kad liczb podzieln przez 4 mona przedstawi w postaci rnicy kwadratw dwch liczb cakowitych. Rzeczywicie, dla dowolnej
liczby cakowitej n spenione s rwnoci
2n 1 = n2 (n 1)2

oraz

4n = (n + 1)2 (n 1)2 .

Wystarczy zatem wykaza, e wrd liczb a, b, a+b co najmniej jedna jest nieparzysta lub
podzielna przez 4.
Przypumy, e tak nie jest. Wtedy liczby a, b oraz a + b s parzyste i niepodzielne
przez 4. W szczeglnoci, obie liczby a i b daj reszt 2 z dzielenia przez 4. Wtedy jednak
liczba a + b jest podzielna przez 4, wbrew poczynionemu zaoeniu. Uzyskana sprzeczno
koczy rozwizanie zadania.

Olimpiada Matematyczna Juniorw jest wspfinansowana ze rodkw krajowych Ministerstwa Edukacji Narodowej
Olimpiad dofinansowuje Fundacja mBanku

Uwaga
Mona wykaza, e adnej liczby, ktra z dzielenia przez 4 daje reszt 2 nie da si
przedstawi w postaci rnicy kwadratw dwch liczb cakowitych. Dowd tego stwierdzenia
przebiega analogicznie do rozwizania zadania 6 z artykuu Rnica kwadratw, Kwadrat
nr 18 (sierpie 2016).
6. Podstaw ostrosupa ABCD jest trjkt rwnoboczny ABC o boku 1. Ponadto
<
) ADB = <
) BDC = <
) CDA = 90 .
Oblicz objto ostrosupa ABCD.
Szkic rozwiazania
Oznaczmy dugoci krawdzi AD, BD, CD danego ostrosupa odpowiednio przez a,
b, c. Poniewa
<
) BDC = <
) CDA = 90 ,
wic krawd CD jest prostopada do paszczyzny ABD. Potraktujmy zatem teraz cian
ABD jako podstaw ostrosupa; wtedy krawd CD jest wysokoci ostrosupa opuszczon
na t podstaw (rys. 4). Oznaczajc przez V objto ostrosupa ABCD, a przez [ABD]
pole ciany ABD, uzyskujemy
1
1 1
1
V = [ABD] CD = ab c = abc .
3
3 2
6
C

c
B
b

D
a

rys. 4
Poniewa trjkty ADB, BDC, CDA s prostoktne, wic korzystajc z twierdzenia
Pitagorasa, moemy zapisa ukad rwna
2
2

a +b = 1

b2 + c2 = 1
c2 + a2 = 1.

Wobec tego
2a2 = (a2 + b2 ) + (c2 + a2 ) (b2 + c2 ) = 1 + 1 1 = 1,
skd a2 =

1
1
i w konsekwencji a = .
2
2

1
W peni analogicznie wyznaczamy pozostae wielkoci b i c, uzyskujc b = c = .
2
Std otrzymujemy ostatecznie

1
1 1
1
1
1
2
V = abc = = =
.
6
6
24
2
2
2 12 2

Olimpiada Matematyczna Juniorw jest wspfinansowana ze rodkw krajowych Ministerstwa Edukacji Narodowej
Olimpiad dofinansowuje Fundacja mBanku

7. Dane s takie dodatnie liczby cakowite a i b, e liczba a + b + 1 jest dzielnikiem

pierwszym liczby 4ab 1. Udowodnij, e a = b.
Szkic rozwiazania
Jeeli liczba 4ab 1 jest podzielna przez a + b + 1, to rwnie liczba
4ab 1 + 2(a + b + 1) = 4ab + 2a + 2b + 1 = (2a + 1)(2b + 1)
jest podzielna przez a + b + 1. Poniewa a + b + 1 jest liczb pierwsz, wic jest dzielnikiem
co najmniej jednego z czynnikw 2a+1, 2b+1. Dla ustalenia uwagi przyjmijmy, e a+b+1
dzieli 2a + 1.
Gdyby speniona bya nierwno
2a + 1
2,
a+b+1
to przeksztacajc j rwnowanie, uzyskalibymy 2a + 1 2a + 2b + 2, czyli 2b + 1 0. To
przeczy jednak warunkowi, e liczba b jest dodatnia. Wobec tego musi by speniona rwno
2a + 1
= 1,
a+b+1
ktra po przeksztaceniach prowadzi do a = b. To koczy rozwizania zadania.

Olimpiada Matematyczna Juniorw jest wspfinansowana ze rodkw krajowych Ministerstwa Edukacji Narodowej
Olimpiad dofinansowuje Fundacja mBanku