Sekcja

Konstrukcji Betonowych KILiW PAN

P o d s t a w y
p r o j e k t o w a n i a
k o n s t r u k c j i
z e l b e t o w y c h
I s p r ^ z o n y c h
wedhig

Sekcja Konstrukcji Betonowych KILiW PAN

R a d a Programowa
Leonard Runkiewicz. WitCd WCowioki,

r d z i m S S S !

Zespo} Autorow
Rozdziaf 1
Rozdziaf 2
Rozdzial 3

Mlchai Knauff
^'^^^^Knauff,AdamZybura(2.12)
Andr?
Janu

(3.1, 3.3, 3.6, 3.7), Marian Gichocki (3.8),

^^^^^^cki (3.1, 3.2, 3.5), Mieczyslaw Kaminski (3.2, 3.4).
KarlikowskI (3.6), Arkadiusz Madaj (3.7)

Rozdzlal 4
Rozdziaf 5

Rozdzial 7
Rozdzial 8
Rozdzial 9
Rozdzial 10
Rozdzial 11
Rozdzial 12
Rozdzial 13

Rozdzial 14
Rozdzial 15
Rozdzial 16
Rozdzial 17
Rozdzial 18
Koordynator

p r o j e k t o w a n i a

konstrukcji

z e l b e t o w y c h

Stanisi^ '^yikievvicz, Mieczyslaw Kaminski, Jozef Koctianowski,

law Kus
Rozdzial 6

P o d s t a w y

s p r z o n y c h

^rtem Czkwianianc, Maria Kamlrtska,

Tad6us2 Godycki-^wirko, Marek Wesolowski (7,8)
Tad^Usz Godycki-Cwirko, Marek Wesolowski (8.6)

w e d t u a

E u r o k o d u

^"^^^^iAjdukiewicz
^!^5iisSh^^kuiiki], Zdzislaw Sulimowski
^ ' ^ ^ l Knauff
Kr^ys2tof Dyducf.
Wlodzi^ierz Starosolski (13.1, 13.5, 13.8), Andrzej A]dukiewicz
^'li-'^ 13.9). Ireneusz Jozwiak (13.1). Ryszard Kliszczewicz
3-2;1-8). Jan Kubica (13.7), Bof^dan Lewicki (13.8). Edward
^bigniew Pajqk (13.6), Wieslaw Zamorowsk, 13.3.1-3.
13.3.5-e,
^^^^ Zybura (13.3.4, 13.3.7-9. 13.3.11)
Leonard Runkiewicz Anna Halicka. Jozef Koctianowski,
Mieczysiq^ Kroi, sianisiaw Kus
Andrzej Sadowski
Zdzisla,^ Sulimowslfl
Mictial Knauff
Artem Czkwianianc, Maria Kaminska,
'^''=hal Knauff

dCD^

Doinosl^skie Wydawnictwo Edukacyjne

Wroclaw 2006

6
3.4.4. Przyldad
3.5. Analiza nieliniowa
3.5.1. Zasady ogolne nieliniowej analizy konstrukcji
.
3.5.2. Udoskonalona metoda analizy elementow pr?towych poddanych zginaniu
z udziaiem lub bez udziaiu siiy osiowej
3.5.3. Uproszczone metody analizy elementow pr^towych poddanych zginaniu
z udziaiem lub bez udziaiu sily osiowej
3.5.4. Sprawdzanie niespr^zystego obrotu przekroju zelbetowego
3.5.5. Przyldad
^
3.6. Analiza plastyczna wedlug teorii nosnosci granicznej
3.6.1. Zalozenia, podstawowe zaleznosci i metody teorii ustrojow zginanych . .
3.6.2. Nosnosc w przegubach i zalomach plastycznych
3.6.3. Warunki stosowania metod teorii nosnosci granicznej
3.6.4. Belki i nieprzesuwne ramy
3.6.5. Piyty
3.7. Metoda kratownicowa . . . - ,

3.7.1. Podstawy metody

3.7.2. Podstawy modelowania
3.7.3. Nosnosc obliczeniowa modelu kratownicowego
3.7.4. Zastosowanie modelu kratownicowego do wymiarowania konstrukcji . .
3.7.5. Przyldady
3.8. Wymiarowanie tarcz i plyt
3.8.1. Uwagi ogolne
3.8.2. Wymiarowanie zbrojenia ortogonalnego w tarczach/. . . . . . . . . . .
3.8.3. Wymiarowanie zbrojenia ortogonalnego w plytach . . . . . .
. . . .
3.8.4. Przyldady obliczeniowe
Pismiennictwo
-
4. Wlasciwosci betonu
4.1. Wprowadzenie
4.2. Wlasciwosci betonu wedlug EC2 z 2004 r. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . 4.2.1. Postanowienia ogolne
-; '
422. Wytrzymalosc na sciskanie . . .
.
. .... . .
4.2.3. Wytrzymalosc na rozci^ganie . . . . . . . . ,. . . . . . . . . . . . . .
4.2.4. Klasy wytrzymaiosci betonu
. . . . . . . . .
4.2.5. Zaleznosc napr^zenie odksztalcenie przy sciskaniu stosowana do nieliniowej analizy konstrukcji
4.2.6. Obliczeniowe wytrzymaiosci betonu na sciskanie i r.ozci^ganie
4.2.7. Zaleznosc napr^zenie odksztalcenie przy sciskaniu stosowana do obliczania nosnosci granicznej przekroju
4.2.8. Modul spr^zystosci
4.2.9. Wspoiczynnik odksztalcenia poprzecznego
- . . ^. .
4.2.10. Wspolczynnik rozszerzalnosci termicznej .
4.2.11. Cechy wytrzymalosciowe i odksztalceniowe zamkni?tego" betonu . . . .
4.2.12. Skurcz
4.2.13. Pelzanie .
4.2.14. L^czne oddzialywanie pelzania i skurczu
4.3. Uzasadnienia przepisow EC2 i komentarze
4.3.1. Wytrzymalosc na sciskanie i klasy wytrzymaiosci betonu
4.3.2. Wytrzymalosc na rozci^ganie
. .
4.3.3. Modul spr^zystosci
4.3.4. Wspolczynnik odkszt^cenia poprzecznego
4.3.5. Wspolczynnik rozszerzalnosci termicznej . . . . . . . . . . . . . . . . .

96
98
104
108
109
110
126
126
130
133
135
140
150
152
156
163
169
172
172
174
180
184
1^^
189
191
191
193
194
196
197
198
200
201
201
201
202
206
211
212
212
216
222
224
228

4.3.6. Zaleznosc napr^zenie odksztaicenie przy sciskaniu stosowana do nieliniowej analizy konstrukcji
4.3.7. Zaleznosc napr^zenie odksztalcenie przy sciskaniu stosowana do obliczania nosnosci przekrojow
4.3.8. Skurcz
4.3.9. Pelzanie
4.4. Porownanie podstawowych wlasciwosci betonu wg PN-84/B-03264 i EC2 . . .
4.4.1. Klasy betonu, wytrzymalosc na sciskanie i rozci^ganie, modul spr^zystosci
4.4.2. Wspolczynniki odksztalcenia poprzecznego i rozszerzalnosci termicznej .
4.4.3. Zaleznosc napr^zenie odksztalcenie przy sciskaniu
4.4.4. Skurcz betonu :
4.4.5. Pelzanie betonu
4.4.6. Przyklad obliczenia wartosci wspolczynnika pelzania wg EC2
Pismiennictwo

239
241
241
241
242
242
244

5. Wlasciwosci stali i wyrobow stalowych

. 5.1. Stal do konstrukcji zelbetowych
5.1.1. Wst^p, podstawowe dejQnicje i oznaczenia . . . . . . . . . . . . . . . .
5.12. Wymagania EC2
5.1.3. Wymagania normy EN. 10080
5.1.4. Wymagania polskich norm i zalecen
, .
5.1.5. Spajalnosc stali zbrojeniowej
5.2. Stal spr?zajq,ca i wyroby do konstrukcji spr^zonych
5.2.1. Wprowadzenie
5.2.2. Podstawowe ustalenia normy prEN-10138
5.2.3. Uzasadnienie ustalen normy prEN-10138
5.2.4. Wyroby i urz^dzenia do konstrukcji spr^zonych .' . . . . . . . . . . .
5.2.4.1. Uwagi ogolne
5.2.4.2. Zakotwienia kabH . . . . . . . . . . . . . : . . . . . . . . . .
Pismiennictwo

247
247
247
249
251
259
262
267
267
268
274
288
288
289
292

6. Nosnosc przekrojow pbci^zonych momentem zginaj^cym i sil^ podluzn^ . . . . . .

6.1. Postanowienia ogolne . . .
. . . . .
6.2. Zalozenia .
6.3. Omowienie zalozeh
6.4. Przekroj prostok^tny
.
6.4.1. Tablice pomocnicze . . . .
6.4.2. Okreslanie nosnosci
.
6.4.3. Diagramy interakcji momentu zginaj^cego i sily osiowej
6.4.4. Procedura wymiarowania
.
6.5. Przekroj teowy
6.6. Przekroj kolowy i rurowy
6.7. Przekroj ukosnie mimosrodowo sciskany
6.8. Postanowienia dodatkowe
Pismiennictwo

295
295
295
297
304
304
316
326
327
340
346 '
346
353
359

7. iScinanie
7.1. Modele zjawiska scinania i geneza metody EC2
7.2. Model kratownicowy wedlug EC2
7.3. &inanie wedlug EC2 z 2004 r
7.3.1. Ogolne zasady
7.3.2. Obliczeniowe wartosci sil scinaj^cych .
7.4.. Elementy niewymagaj^ce zbrojenia poprzecznego na scinanie .

409
409
420
423
423
423
425

228
230
230
235
238

8
7.5.
7.6.
7.7.
7.8.

Elementy wymagaj^ce obliczeniowego zbrojenia na scinanie

fcinanie pomi?dzy zebrem i plyt^
fcinanie pomi^dzy warstwami betonu wykonywanymi w roznych terminach . .
Przykiad
'.
7.8.1. Zbrojenie strzemionami
7.8.2. Zbrojenie strzemionami i pr^tami odgi^tymi
7.8.3. Sprawdzenie styku zebra z plytq,
7.8.4. Porownawcza analiza belki swobodnie podpartej
Pismiennictwo

428
432
435
437
439
441
442
445
451

8. Skr?canie .
8.1. Wprowadzenie
.
8.2. Skr^cany element w fazie 11
8.3. Sztywnosc skr^cania w fazie I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.4. Sztywnosc skr^cania w fazie n
8.5. Skr^canie w ujeciu EC2 z 2004 r. .
8.5.1. Uwagi ogolne
8.5.2. Procedura wymiarowania wg EC2
8.5.3. Sprawdzanie nosnosci i obliczanie zbrojenia . . . . . . . . . . . . . . . .
8.6. Przyklad
Pismiennictwo
. . . . . . . . . . . . . . : . . .

453
453
457
461
462
465
465
466
468
470
473

9. Przebicie
. . . . . . > . . . . . . . . . .
9.1. Wprowadzenie . ,
9.2. Przebicie osiowo symetryczne
9.2.1. Model obliczeniowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , . , .
9.2.2. Pole obci^zenia
. . . . . . . . . . . .
9.2.3. Obwod i przekroj kontrolny (krytyczny) . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.2.4. Zasady obliczania przebicia przez scinanie
9.2.5. Nosnosc na przebicie plyt i fundamentow bez zbrojenia poprzecznego . .
9.2.5.1. Przyklad
9.2.6. Nosnosc na przebicie plyt i fundamentow ze zbrojeniem poprzecznym . .
9.2.7. Nosnosc na przebicie plyt stropowych z glowicami podporowymi . . '. .
9.3. Przebicie mimosrodowe
9.3.1. Ogolna charakterystyka
9.3.2. Porownanie i ocena zalecejd
9.4. Otwory w strefie przebicia
9.5. Analiza mechanizmu przebicia wedlug wspolczesnych uj^c problemu . . . . . .
9.6. Podsmnowanie
9.6.1. Przyklad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pismiennictwo'

475
475
476
476
478
479
481
484
486
488
492
493
493
494
497
497
501
501
503

10. Stan graniczny nosnosci z udziaiem efektow odksztalcen konstrukcji

10.1. Wprowadzenie
:
10.2. Modelowanie ukladu
10.2.1. Modelowanie geometrii i wi^zow
10.2.2. Model fizyczny
10.2.3. Niepewnosci modelu imperfekcje
10.2.4. Wspolczynniki bezpieczenstwa
10.3. Metody anaUzy E rz?du
10.4. Slupy wydzielone
10.4.1. Dlugosc efektywna
10.4.2. Smuklosc
10.4.3. Ogolne metody obliczen

505
505
509
510
515
518
520
521
526
526
530
533

,
.

10.4.4. Uproszczone metody obliczen

10.4.5. Metoda slupa modelowego
10.4.6. Porownanie metod EC1992 z innymi metodami normowymi . . . . .
10.4.7. Analiza I I rz?du oparta na sztywnosci nominalhej wedlug EC2 z 2004 r.
10.4.8. Analiza n rz?du oparta na nominalnej krzywiznie wedlug EC2 z 2004 r.
10.5. Wplyw pelzania
10.6. Elementy sciskane dwukierunkowo
.
10.7. Zwichrzenie belek smuktych
10.8. Materialy pomocnicze do projektowania
10.9. Przyklady
Pismiennictwo

537
538
542
546
549
550
554
559
559
565
577

11. Stany graniczne uzytkowalnosci

11.1. Wymagania ogolne
11.2. Napr?zenia i odksztalcenia w fazach I i n
11.2.1. Teoria
11.2.2. Zestawienie wzorow . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.2.3. Ograniczenia napr^zen
11.3. Zjawisko zarysowania i wymagania EC2
11.3.1. Najwazniejsze zjawiska
11.3.2. Ogolne zasady i wymagania EC2 , . . :
11.4. Obliczanie szerokosci rys .
11.4.1. Podstawowe zalozenia
11.4.2. Odksztalcenia
i e,^ .
11.4.3. Maksymalny rozstaw rys s^^^^
.
11.5. Minimalne zbrojenie
11.5.1. Zasady ogolne
11.5.2. Pole
i wspolczynnik k, .
. . . . . . . . .
11.5.3. Wytrzymalosc /^^^^^ i wspolczynnik k
11.5.4. Minimum zbrojenia wedlug EC2 i normy polskiej..
11.6. Uproszczone sprawdzanie SG zarysowania
11.6.1.' Moment rysuj^cy i sila rysuj^ca
.
11.6.2. Maksymalna srednica zbrojenia
.
11.7. Ugi^cia
11.7.1. Wymagania
.
11.7.2. Zjawiska wptywaj^ce na odksztalcenia konstrukcji i metody obliczania
ugi^c
11.7.3. Obliczanie ugi^c metody przyblizon^
11.7.4. Maksymalne smuklosci elementow zginanych . . . . . . . . . . . . .
11.8. Teoretyczne podstawy i uzasadnienia metod EC2
11.8.1. Srednie odksztalcenia elementow zarysowanych
11.8.2. Rozstaw i szerokosc rys
11.8.3. Ugi?cia
11.8.4. Uproszczone sposoby sprawdzania SG zarysowania
11.9. Przyldady
11.9.1. Zastosowanie tablicy 11.1 do obliczania momentow bezwladnosci . .
11.9.2. Zginanie szerokosc rys w przekroju prostok^tnym
11.9.3. Rozci^ganie osiowe szerokosc rys przy obci^eniu bezposrednim .
11.9.4. Rozci^ganie osiowe obci^zeniem posrednim zastosowanie tablic i obliczenie bez tablic
11.9.5. ObHczanie ugi^c
Pismiennictwo

579
579
580
580
583
586
589
589
591
592
592
594
595
598
598
602
606
607
609
609
609
611
611
612
615
618
620
620
^24
630
631
635
635
636
639
641
642

xr
IZ Konstrukcje spr^zone
12.1. Wprowadzenie
12.2. Podstawowe wymagania i zalozenia
12.2.1. Wymagania ogolne .
- 12.2.2. Obliczeniowe wartosci sily spr^zaj^cej w stanie granicznym nosnosci .
12.2.3. Charakterystyczna sila spr^zaj^ca w stanach granicznych uzytkowakosci
12.3. Wymagania dotycz^ce materialow w konstrukcjach spr?zonych . o
12.4. Sila spr?zaj^ca i jej przebieg w czasie
12.4.1. Straty dorazne sily spr?zaj^cej
12.4.2. Odksztalcenia opoznione w betonie
12.4.3. Relaksacja stali spr^zaj^cej
12.4.4. Straty reologiczne sily spr?zajq.cej
12.5. Stany graniczne uzytkowalnosci w konstrukcjach spr?zonych
.
12.5.1. Sprawdzanie napr^zen w betonie i w stali
12.5.2. Minimalna powierzchnia zbrojenia w przekroju spr^zonym . . . . . .
12.5.3. Analiza stanu granicznego zarysowania
12.5.4. Stan graniczny ugi?6 belek spr^zonych .
12.6. Stan graniczny nosnosci przekrojow spr^zonych ci^gnami o pelnej przyczepnbsci
12.6.1. Analiza stanu granicznego nosnosci zginanych przekrojow spr?zonych
12.6.2. Nosnosc przekrojow spr^zonych na scinanie
12.6.3. Stan graniczny nosnosci zm^czeniowej w konstrukcjach spr^zonych .
12.7. Strefy zakotwien
12.7.1. Zakotwienie ci^gien spr^zaj^cych w strunobetonie . . . . . . . . . .
12.7.2. Strefa zakotwienia w elementach kablobetonowych . . . . . . . . . .
12.8. Przyklady obHczeh
12.8.1. Przyklad 1. Straty sily spr^zaj^cej w elemencie kablobetonowym . . .
12.8.2. Przyklad 2. Sprawdzenie stanu granicznego nosnosci w sytuacji trwalej
w zginanej belce kablobetonowej . . . ,
Pismiennictwo

649
649
650
650
651
652
652
653
654
657
657
661
665
666
668
669
672
674
675
679
681
685
685
687
691
691
698
702

13. Podstawy konstrukcyjne

703
13.1. Ogolne zasady rozmieszczania, kotwienia, zaginania i l^czenia zbrojenia . . 703
13.1.1. Uwagi szczegolowe
703
13.1.2. Odle^osci pomi^dzy pr^tami zbrojeniowymi
704
13.1.3. Zakotwienia
707
. 13.1.3.1. Podstawowa dlugosc zakotwienia
707
13.1.3.2. Warunki dobrej przyczepnosci
711
13.1.3.3. Rodzaje zakotwien; haki, p^tle
714
13.1.3.4. Obliczeniowa dlugosc zakotwienia
719
13.1.4. Krzywizna odgi^c
730
13.1.4.1. Pr^ty
730
13.1.4-2. Siatki zbrojeniowe
731
13.1.5. Pol^czenia na zaklad
733
13.1.5.1. Pr?ty i druty
733
13.1.5.2. Zbrojenie poprzeczne w strefie zakladu
741
13.1.5.3. Siatki zbrojeniowe polq.czenie zbrojenia glownego . . . .
742
13.1.5.4. Siatki zbrojeniowe pol^czenie zbrojenia poprzecznego . , 745
13.2. Plyty
, . ,
746
13.2.1. Uwagi wst^pne
, 746
13.2.2. Grubosc i gl^bokosc oparcia na podporach
747
13.2.3. Minimalne i maksymabie zbrojenie glowne
749
13.2.4. Zakotwienie zbrojenia prz^slowego na podporach . . . . . . . . .
752
13.2.5. Zakotwienie gornego zbrojenia przypodporowego
754

13.2.6.
13.2.7.
13.2.8.
13.2.9.
13.3. Belki
13.3.1.
13.3.2.

Rozmieszczenie zbrojenia glownego

Prostopadle do glownego zbrojenie plyt jednokierunkowo zbrojonych .
Zbrojenie narozy i kraw?dzi
Zbrojenie na przebicie
- . :
Wymiary przekroju i gl^bokosc oparcia na podporach . . . . . . .
Minimalne i maksymalne zbrojenie podluzne, rozmieszczenie pr^tow
w przekroju poprzecznym
13.3.3. Zakotwienie zbrojenia prz^slowego na podporach
13:3.4. Dodatkowe zbrojenie poprzeczne wspomagajq.ce zakotwienia pr?t6w na
podporach i w prz^slach
13.3.5. Konstrukcyjne zbrojenie gome nad podporami
13.3.6. Rozmieszczanie i kotwienie zbrojenia podluznego
13.3.7. Ksztaltowanie, kotwienie i l^czenie zbrojenia na scinanie
13.3.8. &ednice, rozstawy i minimalny stopien zbrojenia na scinanie . . . .
13.3.9. Zbrojenie na skr?canie
13.3.10. Zbrojenie przypowierzchniowe
13.3.11. Zbrojenie w strefie skrzyzowania belek
13.4. Shipy

13.4.1. Ksztaltowanie
13.4.2. Zbrojenie podtuzne
13.4.3. Zbrojenie poprzeczne
13.5. &iany i tarcze
13.5.1. J^ciany
'
13.5.1.1. Zbrojenie pionowe scian .
13.1.5.2. Zbrojenie poziome scian
13.1.5.3. Zbrojenie poprzeczne . . . . . . . . . . . . . . . ^ . . . .
13.1.5.4. Zbrojenie w narozach otworow
13.5.2. Tarcze
13.6. Dziaianie sil skupionych
13.6.1. Nosnosc strefy niezbrojonej
^
13.6.2. Nosnosc strefy zbrojonej
13.6.3. Konstrukcja zbrojenia strefy docisku
13.7. Krotkie wsporniki i belki podci^te
13.7.1. Krotkie wsporniki
13.7.1.1. Ksztaltowanie
13.7.1.2. Zbrojenie
13.7.-2. Belki podci?te
13.7.2.1. Ksztaltowanie
13.7.2.2. Zbrojenie
13.8. Ograniczenie zakresu szkod wywolanych przez wypadek
.
13.8.1. Uwagi ogolne
13.8.2. Zbrojenie
13.8.2.1. Zbrojenie zewn^trzne (obwodowe)
13.8.2.2. Zbrojenie wewn^trzne
13.8.2.3. Zbrojenie lq,cz^ce sciany i shipy ze stropami
13.8.2.4. Zbrojenie i^cz^ce pionowe
13.8.3. Konstrukcja wiencow
13.8.4. Polq^czenie plyt stropowych
;
13.8.5. Uwagi o zachowaniu si? cz?sciowo uszkodzonego budynku ze scianami
nosnymi
13.9. Elementy spr^zone

756
759
760
764
770
770
771
774
775
777
777
780
786
793
796
797
800
800
801
803
810
810
810
812
813
815
816
817
817
820
821
823
823
823
825
836
836
836
840
840
843
843
844
845
845
846
847
847

13.9.1. Rozmieszczenie ci^gien

13.9.2. Otulenie ci^gien
13.9.3. Poziome i pionowe odst^py ci^gien spr^zaj^cych . . . . . . . . . . .
13.9.4. Zakotwienia, lq.czniki i dewiatory
13.9.5. Konstruowanie streiy zakotwien elementow kablobetonowych . . . .
13.9-6. Zbrojenie dodatkowe konstrukcji spr^zonych
Pismiennictwo
14. Wykonawstwo i kontrola jakosci
14.1. Podstawy nonnowe
14.2. Jakosc materialow
14.2.1. Mieszanka betonowa i beton
14.2.2. Stal zbrojeniowa
14.3. Tolerancje wymiarow
14.4. Zasady wykonawstwa
14.4.1. Deskowania i rusztowania
14.4.2. Montaz zbrojenia
14.4.3. Transport mieszanki betonowej
14.4.4. Ukladanie 1 zag^szczanie mieszanki
14.4.5. Piei^gnacja betonu
14.5. Kontrola jakosci
,
14.5.1. Zakres i eel kontroli
, . ,
14.5.2. Rodzaje kontroli
. .
14.5.3. Kontrola projektu
14.5.4. Kontrola produkcji wyrobow i budowy
14.5.5. Kontrola i ocena jakosci stali spr^zaj^cych
14.5.6. Kontrola i utrzymanie wykonanej konstrukcji
Pismiennictwo
,

^ . .

15. Przykiad obliczania konstrukcji

15.1. Opis konstrukcji
15.1.1. Dane ogolne
15.1.2. Obci^zenia i srodowisko
15.1.3. Material}'
15.2. Plyta
15.2.1. Zestawienie obciq.zen i sily wewn^trzne od obci^zen charakterystycznych
15.2.2. Sily wewn^trzne w SG nosnosci
15.2.3. Wymiarowanie
15.2.4. Sprawdzenie SGU
15.3. Zebro
15.3.1. Schemat obci^zenia, siiy wewn^trzne od obci^zen charakterystycznych
15.3.2. Siiy wewn^trzne w SG nosnosci
15.3.3. Wymiarowanie
15.3.4. Sprawdzenie SGU
15.3.5. Szczegoiy zbrojenia
'. . .
15.4. Podci^g
15.4.1. Schemat obci^zenia, siiy wewn^trzne od obci^zen charakterystycznych
15.4.2. Siiy wewn^trzne w SG nosnosci .
15.4.3. Wymiarowanie
15.4.4. Sprawdzenie SGU
15.4.5. Szczegoiy zbrojenia
15.5. Siup
^
15.5.1. Obci^zenia
15.5.2. Wymiarowanie

.
.

.
.

850
850
852
853
853
854
855
859
859
860
861
869
870
872
872
875
876
877
879
882
882
885
885
886
895
899
899
901
901
901
901
902
902
902
902
905
907
908
908
910
911
918
919
920
920
922
922
926
928
930
930
930

15.5.3. Szczegoiy zbrojenia

15.6. Stopa fundamentowa

933
934

16. Problemy komputeryzacji obliczen wedlug Eurokodu 2

16.1. Wprowadzenie
16.2. Ogolna budowa programow . :
16.3. Jednoznacznosc poj?c i modeh
16.4. Dokladnosc danych, modeli i algorytmow. Warunki konstrukcyjne
16.5. Wybrane problemy budowy modulow programow
16.5.1. Stany graniczne nosnosci (SGN)
16.5.2. Stany graniczne uzytkowalnosci (SGU)
Pismiennictwo

937
937
939
941
945
950
950
954
956

17. Konstrukcje z betonu niezbrojonego i slabo zbrojonego

17.1. Zakres stosowania zasad Eurokodu
17.2. Podstawy projektowania i wlasciwosci materialow
17.3. Nosnosc przekrojow mimosrodowo sciskanych
17.4. &nanie i skr^canie
17.5. Wplyw odksztalcen konstrukcji na stany graniczne nosnosci .
17.5.1. Smuklosc scian i slupow
17.5.2. Uproszczona metoda projektowania scian i slupow
17.6. Stany graniczne uzytkowalnosci i zasady konstruowania
17.7. Lawy i stopy fundamentowe
Pismiennictwo

957
957
957
958
959
962
962
963
964
964
^^5

18. Konstrukcje z lekkich betonow kruszywowych

18.1. Informaqe ogolne
18.2. Beton
18.3. Trwalosc i otulenie zbrojenia
18.4. Analiza konstrukcji
18.5. Stany graniczne nosnosci
18.5.1. l^cinanie i skr^canie
18.5.2. Przebicie
18.5.3. Docisk
18.6. Stany graniczne uzytkowalnosci
18.7. Wymagania i zalecenia dotycz^ce zbrojenia konstrukcji
18.8. Wymagania dotycz^ce elementow konstrukcyjnych

967
967
^68
973
973
973
973
974
975
975
975
976

Najwazniejsze oznaczenia
Najwazniejsze oznaczenia
zgodne ze stosowanymi w Eurokodzie 2.
W spisie oznaczen w niektorych przypadkach w nawiasach podano numery
punktow, w k t o r y c h dokladniej okresla si? znaczenie nzytych symboli. Rzadziej
uzywane oznaczenia w g E u r o k o d u lub symbole wprowadzone przez autorow
s^, definiowane w tekscie.
Oznaczenia s^ podobne do uzytych w polskiej normie z 2 0 0 2 r., ale nie s^
takie same j a k w tej normie. T a k np. obliczeniowe wartosci sil i momentow
maj^ce w P N (i w starszych wersjach Eurokodu) indeks W maj^ teraz indeks
Ed". Zmienily si? takze cz?sto stosowane oznaczenia granicznych sil poprzecznych (w P N

VRdi, >jRd2, Vr^^, a obecnie VRd,c, >jid,max, l ^ d j -

Duze litery laciriskie

A^^
-^rt.cff

Art
A^
Ap
^pi? ^p2
A^
^si>
A^
B
E^it)
^c.eff

^cd
Ec.nom

pole przekroju betonu,

pole przekroju strefy sciskanej betojau,
efektywne pole strefy rozci^ganej ( 1 1 . 4 . 3 ) ,
pole strefy rozci^ganej ( 1 1 . 5 . 2 ) ,
obliczeniowa wartosc obci^zeniawyj^tkowego (2.9.1),
pole przekroju zbrojenia spr?zaj^cego,
pol3. przekrojow grup pr?t6w zbrojenia spr?zaj^cego (np. zbrojenia dolnego i gornego),
pole przekroju zbrojenia
pola przekrojow grup pr?t6w zbrojenia (np. zbrojenia dolnego
i gornego),
pole przekroju zbrojenia na scinanie,
sztywnosc (przy zginaniu) przekroju,
m o d u l spr?zystosci betonu rozpatrywany j a k o funkcja czasu,
zast?pczy m o d u l spr?zystosci betonu,
obliczeniowa wartosc m o d u l u spr?zystosci betonu,
sredni m o d u l spr?zystosci betonu,
wartosc nominalna m o d u l u spr?zystosci betonu,
m o d u l spr?zystosci stali,

17

sila,
moment bezwladnosci przekroju,
moment bezwladnosci przekroju belki,
moment bezwladnosci przekroju slupa,
momenty bezwladnosci przekrojow sprowadzonych w fazach

moment zginaj^cy,
moment rysuj^cy,
moment wywolany obci^zeniami obliczeniowymi,
moment graniczny (nosnosc na zginanie),
sila podluzna,
sila rysuj^ca,
siisi podluzna wywolana obci^zeniem obliczeniowym,
graniczna sila podluzna,
sila spr^zaj^ca,
wartosc obliczeniowa sily spr?zaj^cej,
wartosc charakterystyczna sily spr?zaj^cej,
moment statyczny zbrojenia wzgl?dem srodka ci?zkosci przekroju,
'
moment statyczny j a k wyzej w fazie I ( 1 1 . 2 ) ,
moment statyczny j a k wyzej w fazie I I ( 1 1 . 2 ) ,
moment skr?caj^cy wywolany obci^zeniem obliczeniowym (8),
sila poprzeczna,
sila poprzeczna wywolana obci^zeniem obliczeniowym ( 7 . 3 ) ,
graniczna sila poprzeczna w elementach bez zbrojenia na

i n

(11.2.2),

scinanie (7.3),
^iii.max

graniczna sila poprzeczna ze wzgl?du na nosnosc betonu w ele-

mentach zbrojonych na scinanie (7.3),

graniczna sila poprzeczna ze wzgl?du na nosnosc zbrojenia (7.3),
wskaznik wytrzymaiosci przekroju betonu.

f^f^
/cfc.cubc

fck,o,o5

fct
/rtfc
fctm
/rt,cff
/ct.fl
/rt.sp

fp
fpj,
/po,i
fpo,ijc
fy
fyd
fyj^
fyy,d '
h
hjk
fejL

(11.4.4),

^2
K
I
l^d
^6,rqd
'col

Male litery Jacinskie

1/r
Ui
b
b^

krzywizna (oznaczana takze j a k o K ) ,

przesuni^cie poziome wykresu obwiedni momentow (7.5),
szerokosc przekroju,
szerokosc zebra (np. w belce teowej),
-- minimalne otulenie zbrojenia,
wysokosc uzyteczna przekroju,
mimosrod,
obliczeniowa wartosc granicznych napr?zen przyczepnosci
(13.1.3),

wytrzymalosc betonu na sciskanie,

obliczeniowa wytrzymalosc betonu na sciskanie,

charakterystyczna wytrzymalosc betonu na sciskanie,

- charakterystyczna wytrzymalosc betonu na sciskanie (kostkowa),
charakterystyczna wytrzymalosc betonu na sciskanie dolny
k w a n t y l (zwykle oznaczany przez Z^^),
srednia wytrzymalosc betonu na sciskanie,
~ wytrzymalosc betonu na rozci^ganie osiowe,
charakterystyczna wytrzymalosc betonu na rozci^ganie,
" srednia wytrzymalosc betonu na rozci^ganie,
- efektywna wytrzymalosc betonu n a rozci^ganie ( 1 1 . 5 . 3 ) ,
- wytrzymalosc betonu na rozci^ganie przy zginaniu,
~ wytrzymalosc betonu na rozci^ganie przy rozlupywaniu,
wytrzymalosc staH spr?zaj^cej,
charakterystyczna wytrzymalosc stali spr?zaj^cej,
u m o w n a granica plastycznosci staU spr?zaj^cej,
charakterystyczna wartosc umownej granicy plastycznosci stali
spr?zaj^cej,
granica plastycznosci zbrojenia,
obliczeniowa granica plastycznosci zbrojenia,
- charakterystyczna granica plastycznosci zbrojenia,
obliczeniowa granica plastycznosci staU zbrojenia na scinanie,
wysokosc przekroju,
grubosc p o l k i przekroju teowego,
wspolczynnik w g p. 1 1 . 5 . 3 ,
wspolczynnik zalezny od przyczepnosci zbrojenia do betonu

'cff
IQAS
s
t
^0
^

wspolczyimik zalezny od rozkladu napr?zeh w przekroju (11.4.4)

wspolczynnik zalezny od rozkladu napr?zen w przekroju (11.5.2)
dlugosc,. rozpi?tosc,
obliczeniowa dlugosc zakotwienia,
wymagana dlugosc zakotwienia,
teoretyczna dlugosc slupa (pomi?dzy teoretycznymi p u n k t a m i
podparcia),
rozpi?tosc obliczeniowa belki,
dlugosc zakladu,
rozstaw strzemion,
maksymalny rozstaw rys,
czas,
czas w chwili przylozenia obci^zenia lub w chwili, od ktorej
rozpoczyna si? rozpatrywane zjawisko (np. pelzanie),
o b w o d obszaru maj^cego pole A,

^Rd,c^ %d.c5, %d.max.

sily j a k T^a.c, >id,5, l^d,max, T^^ ua jcduostk? dlugosci

obwodu krytycznego (przy sprawdzaniu ze wzgl?du

na przebicie),
szerokosc rys (charakterystyczna).

18

19
zasi?g strefy sciskanej,
rami? sil wewn?trznycli.

Pp.cff

efektywny stopien zbrojenia (11.4.4),

stopien zbrojenia na scinanie (zwykle strzemion),
napr?zenie w betonie,
napr?zenie w zbrojeniu,

^sr
(p(t, to)
(j9(co, to)
(f)
0

~ napr?zenie w zbrojeniu bezposrednio po zarysowaniu (11.4.3),

- wspolczynnik pelzania betonu w czasie o d to do t,
- koncowa wartosc wspolczynnika pelzania betonu,
srednica pr?ta zbrojenia,
- zast?pcza srednica w i ^ z k i pr?t6w (13.1.1),

Litery greckie
k ^ t nachylenia zbrojenia na scinanie (7.2),
zmieima oznaczaj^ca odksztalcenie, krzywizn? lub ugi?cie (11.8),
odksztalcenie, krzywizna lub ugi?cie w fazie I i w fazie I I ,
wspolczynnik zmniejszaj^cy wytrzymalosc obliczeniowa betonu,
stosunek modulow spr?zystosci stali i betonu,
cz?sciowy wspolczynnik bezpieczenstwa ze wzgl?du na obci^zenie wyj^tkowe,
cz?sciowy wspolczynnik bezpieczenstwa ze wzgl?du na beton,
cz?sciowy wspolczynnik bezpieczenstwa ze wzgl?du na obci^zenie F,
cz?sciowy wspolczynnik bezpieczenstwa ze wzgl?du na obci^zenie stale G,
cz?sciowy wspolczyimik bezpieczenstwa ze wzgl?du na sil?
spr?zaj^c4 P,
cz?sciowy wspolczynnik bezpieczenstwa ze wzgl?du na obci^zenie zmienne Q,
cz?sciowy wspolczynnik bezpieczenstwa ze wzgl?du na stal,
k ^ t nachylenia umownych krzyzulcow sciskanych (7.2),
odksztalcenie betonu,
odksztalcenie skurczu,
maksymalne odksztalcenie betonu przy sciskaniu,
odksztalcenie zbrojenia,
srednie odksztalcenie zbrojenia,
wydluzenie zbrojenia osi^gane przy maksymalnym (zrywaj^cym)
obci^zeniu,
charakterystyczna wartosc a^,
obliczeniowe wydluzenie zbrojenia osi^gane, gdy napr?zenie jest
rowne granicy plastycznosci,
wspolczynnik udziaiu fazy I I (11.8),
krzywizna (oznaczana takze j a k o 1/r),
krzywizny wyznaczone odpowiednio wg teorii faz I i n (11.7),
wspolczynnik smuklosci,
krytyczny wspolczynnik smuklosci,
wspolczyimik tarcia kabla o sciank? kanalu,
wspolczynnik zmniejszaj^cy wytrzymalosc na sciskanie przy
scinaniu,
stopien zbrojenia,
stopien zbrojenia podluznego,
stopnie zbrojenia podluznego w kierunkach x i

1. Wst^p
O d ponad dziesi?ciu lat ukazuj^ si? w Polsce publikacje zwi^zane z procesem dostosowywania przepisow w dziedzinie budownictwa do zasad, ktore
w w y n i k u mi?dzynarodowych uzgodnien maj^ bye podstawy ujednolicenia przepisow w wi?kszosci panstw europejskich.
W dziedzinie konstrukcji z betonu podstawowe znaczenie ma E u r o k o d 2
P r o j e k t o w a n i e konstrukcji z betonu'', ktorego cz?sc pierwsza (EC2) o tytule
Z a s a d y ogolne i przepisy dla b u d y n k o w " zostala zakonczona przez C E N
(Europejski K o m i t e t Normalizacyjny) w 1991 r. i wydana j a k o tymczasowa
norma ENV Eurocode 2 1992-1-1. Zakres tej cz?sci E u r o k o d u odpowiada
w przyblizeniu tresci polskiej n o r m y PN-B-03264 K o n s t r u k c j e betonowe,
zelbetowe i spr?zone. Obliczenia statyczne i projektowanie". Pierwszym
k r o k i e m zmierzaj^cym do wprowadzenia EC2 do krajowej p r a k t y k i b y l
przeklad na polski, dokonany w Instytucie Techniki Budowlanej w 1992 r.,
oraz poprawiona wersja tego przeldadu z 1995 r., zawieraj^ca takze tzw.
P o s t a n o w i e n i a krajowe", maj^ce umozliwic stosowanie E u r o k o d u w Polsce.
Ukazalo si? tez k i l k a ksi^zek, skryptow i wiele artykidow. W 1999 ustanowiona zostala przez P o l s k i K o m i t e t Normalizacyjny nowa n o r m a PN-B-03264,
ktora w znacznym stopniu opierala si? na t y m Eurokodzie, a w 2002 r o k u
nowa wersja tej polskiej normy, zawieraj^ca j u z elementy powstaj^cych
w latach 1999-2002 projektow nowych wersji EC2. W 2005 r. ukazala si? praca
zbiorowa wielu autorow Komentarz naukowy do PN-3-03264:2002,
Konstrukcje betonowe, zelbetowe i spr^zone wydana przez Instytut Techniki Budowlanej
(edytor: Bohdan Lewicki).
W latach 1999-^2004 pojawialy si? kolejne projekty E u r o k o d u 2 rozni^ce
si? uj?ciem od niektorych zagadnieh i zakresem od wersji z 1991 r. T a k np.
w jednej z wersji pojawily si? przepisy dotycz^ce odpornosci ogniowej, ktore
ostatecznie zostaly przeniesione do E u r o k o d u 2-2, a w ostatnich wersjach
przepisy dotycz^ce elementow prefabrykowanych, przedtem zawarte w i n n y m
eurokodzie, znalazly si? w EC2. Qstatni^ wersja, z ktorej korzystali autorzy,
b y l projekt n o r m y Eurocode 2, prEN 1992-1-1, revised final draft z 2003 r o k u .
Ten dokument zostal (po poprawkach) zatwierdzony przez C E N j a k o n o r m a
europejska E N w 2004 r. W ramach ostatnich prac redakcyjnych wi?kszosc
tych poprawek wprowadzono do ksi^zki.

22
Patrz^c z szerszej perspektywy, nalezy dostrzec, ze n o r m a taka j a k EC2 lub
odpowiadaj^ca jej norma polska ma znaczenie wykraczaj^ce poza ramy zbioru
przepisow. Kodyfikacja zasad projektowania wyplywa z p r a k t y k i i teorii
konstrukcji z betonu, a wi?c nadaj^c rang? przepisu n i e k t o r y m zasadom
obliczania i konstruowania, lansuje zarazem pewn^ teori? zelbetu i sposob
myslenia o konstrukcji, k t o r y staje si? podstawy pracy inzynierow, naukowcow
i studentow, zajmuj^cych si? t ^ dziedzin^. Sformulowania n o r m y wplywaj^ na
projektowanie, na pismiennictwo naukowe i techniczne, na tematyk? badan
podejmowanych w dziedzinie konstrukcji oraz s^ zrodlem licznych prac nad
materialami wspomagaj^cymi projektowanie, j a k tablice, nomogramy i oprogramowanie komputerowe. Sam tekst przepisow nie jest t u wystarczaj^cy. D l a
wszystkich zainteresowanych wazna jest moziiwosc odnalezienia i przestudiowania uzasadnieh metod i przepisow zalecanych w normie. Teoria i doswiadczenia, na k t o r y c h opieraj^ si? normy, s^ przeciez zrodlem zrozumienia istoty
zagadnieh i m o t o r e m dalszego post?pu.
Potrzebna jest zatem praca zawieraj^ca zarowno naukowy analiz? metod
EC2, j a k i przyklady obliczen mog^ca uksztaltowac n o w ^ praktyk?
projektowania w kraju. Grono autorow uznalo, ze nalezy:
odnalezc, przestudiowac i skomentowac uzasadnienia przepisow EC2 oraz
przedstawic je w zwartej formie, dost?pnej dla calego zainteresowanego
srodowiska;
zbadac, czy przepisy EC2 s^ spojne i logiczne, gdyz znan^ slabosci^ n o r m
projektowania s^ sprzecznosci lub niejasnosci wyst?puj^ce zwlaszcza
w tych przypadkach, w k t o r y c h pewne zagadnienie jest przedstawiane
w roznych dzialach n o r m y a takze niezgodnosci mi?dzy tzw. metodami
dokladnymi i uproszczonymi;
opracowac podstawowe materialy wspomagaj^ce projektowanie i przyklady obliczen.
E C 2 jest dzielem ludzi i instytucji maj^cych wielki autorytet. Nie nalezy
jednak s^dzic, ze jest to j u z dzielo doskonale, czy tez oparte na najnowszych
osi^gni?ciach nauki. W szerokiej, mi?dzynarodowej dyskusji wplyn?lo bardzo
wiele zastrzezeh i uwag krytycznych. Jak zwykle przy pracy, zmierzaj^cej do
sformulowania przepisow, wyst?powala koniecznosc kompromisu mi?dzy wymaganiami scislosci i wymaganiami prostoty oraz potrzeba konserwatywnego
podejscia do problemow, ktore nie maj^ zupelnie jasnych i nieskomplikowanych rozwiazan. Ponadto odnosi si? wrazenie, ze autorzy EC2, pragnac
uzyskac akceptacj? mi?dzynarodowego komitetu, b y l i zmuszeni do zawierania
kompromisow uwzgl?dniaj^cych postanowienia n o r m poszczegolnych krajow.
W calym systemic n o r m europejskich stosuje si? cz?sciowe wspolczynniki
bezpieczenstwa dobrane w t a k i sposob, ze bezpieczehstwo i trwalosc konstrukcji b?d^ na ogol wi?ksze niz przy zastosowaniu aktualnych n o r m polskich.
Wi?ksze b?dzie tez na ogol zuzycie materialow konstrukcyjnych. Wazne jest, ze
w EC2 zezwala si? na zastosowanie nieliniowych metod mechaniki w zakresie
szerszym niz w normie polskiej. W niektorych dziedzinach EC2 zawiera

23
metody scislejsze niz dawne n o r m y polskie oraz zwraca uwag? na problemy,
ktore byly nieslusznie lekcewazone w praktyce krajowej (np. m i n i m u m
zbrojenia) lub wprowadza przepisy ostrzejsze od dawnych przepisow polskich
(np. dotyczq^ce grubosci otulenia). Wi?kszy nacisk kladzie si? na trwalosc
konstrukcji, a liczne przepisy sklaniaj^ do stosowania wyzszych niz d o t ^ d klas
betonu.
rowniez problemy, ktore - j a k mozna b y uznac - mialy w normie
polskiej rozwi^zania lepsze niz w EC2, a takze takie, ktore w Polsce s^
uregulowane przepisami, a w EC2 pomini?te.
Proces wdrazania ujednoliconych, europejskich przepisow jest bardzo
powolny. A k t u a l n a polska n o r m a jest w znacznym stopniu oparta na E u r o k o dzie, a pelna zgodnosc zostanie zapewne osi4gni?ta do 2010 r., gdy EC2 stanie
si? polsk^ n o r m ^ . Zasadnicze idee, lezq.ce u podstaw tej normy, zapewne
pozostan^ niezmienione j u z dzis opiera si? na nich wsp61ny j?zyk"
inzynierow i naukowcow w naszej dziedzinie.
Pomysl wykonania tej pracy powstal w gronie k i l k u osob, ktore pozniej
weszly w sklad Rady kieruj^cej t y m przedsi?wzi?ciem. W latach dziewi?cdziesi^tych, po uzyskaniu poparcia Sekcji K o n s t r u k c j i Betonowych K I L i W
P A N , u t w o r z y l si? zespol w skladzie: Andrzej Ajdukiewicz, Kxzysztof D y d u c h ,
Kazimierz Flaga (owczesny przewodnicz^cy Sekcji), Tadeusz Godycki-C^wirko,
M i c h a l Knaujff, Wojciech K u k u l s k i , Leonard Runkiewicz, Wlodzimierz
Starosolski i W i t o l d W b l o w i c k i . M . KnaufFowi powierzono przygotowanie
wniosku o sfinansowanie pracy przez K o m i t e t Badan Naukowych, a po
pozytywnej odpowiedzi K B N kierowanie calosciq. prac, we wspoipracy z Rad^.
P o zakohczeniu prac wykonanych w ramach grantu K B N autorzy w p r o wadzili liczne zmiany, zwi^zane z ukazywaniem si? kolejnych projektow
Eurokodu. Pierwsza wersja tej ksi^zki, opracowana w ramach grantu K B N na
podstawie E u r o k o d u 2 z 1991 r o k u , byla szczegolowo recenzowana. K a z d y
rozdzial b y l recenzowany przez autora innego rozdzialu albo przez innq, osob?.
Grono tych recenzentow tworzyli profesorowie: M a r i a n Abramowicz, Andrzej
Ajdukiewicz, Kazimierz D ^ b r o w s k i , Kazimierz Flaga, Tadeusz G o d y c k i -Cwirko, M i c h a l Knauff, IWladvslaw KuczvnskiL Bohdan Lewicki, Janusz
Murzewski, IZbigniew Scislewski I, Wojciech Wlodarczyk i doktorzy Zdzislaw
Sulimowski i lAndrzei Z o r a w s k i l . Cal^ pierwotn^ wersj? ksi^zki opiniowali
profesorowie Andrzej L a p k o i Wlodzimierz Kiernozycki. W imieniu autorow
pragn? wyrazic gl?bok^ wdzi?cznosc wszystkim recenzentom. Oczywiscie,
odpowiedzialnosc za wszystkie pozniejsze zmiany i ewentualne slabosci ksi^zki
w calosci ponoszq, autorzy.
A u t o r z y pragn^ takze wyrazic wdzi?cznosc K o m i t e t o w i Badan N a u k o w y c h
za przyznanie funduszy umozliwiaj^cych wykonanie tej pracy, a Sekcji K o n strukcji Betonowych K o m i t e t u Inzynierii L^dowej i Wodnej Polskiej A k a d e m i i
N a u k za poparcie, gdy praca byla w fazie projektu.
M a m y nadziej?, ze nasze dzielo okaze si? pozyteczne i spotka si? z uznaniem Czytelnikow.

2. Podstawy projektowania
2.1. wprowadzenie
E u r o k o d 2 jest cz?sci^ planowanego, bardzo obszernego systemu przepisow
europejskich. Prace nad t y m systemem m a j ^ doprowadzic do zast^pienia n o r m
i przepisow krajowych przez mi?dzynarodowe, jednolite i zharmonizowane
przepisy reguluj^ce dzialalnosc w dziedzinie budownictwa.
Europejskie n o r m y konstrukcji budowlanych, czyli tzw. E u r o k o d y k o n strukcyjne a wsrod nich E u r o k o d 2 dotycz^cy konstrukcji z betonu
okreslaj^ zasady projektowania budowU. Ponadto E u r o k o d y te m a j ^ siuzyc
jako jedno z narz?dzi do sprawdzania zgodnosci wytworow budownictwa
z wymaganiami zawartymi w podstawowym dokumencie o nazwie C o n s t r u c t i o n Products Directive" (CPD), przyj?tym j a k o obowi^zuj^cy przez wi?kszosc
panstw U n i i Europejskiej. C P D zawiera ogolne, podstawowe wymagania
dotycz^ce wytrzymaiosci i statecznosci, bezpieczenstwa w przypadku pozaru,
higieny i ochrony srodowiska, ochrony przed halasem oraz energooszcz?dnosci. Wreszcie, E u r o k o d y maj^ stworzyc ramy umozliwiaj^ce ujednolicenie
dokumentacji technicznej w y t w o r o w budownictwa w panstwach, ktore zechc^
je stosowac, Zasadniczym celem tak pomyslanego systemu przepisow jest
ulatwienie przeplywu p r o d u k t o w , ushig, kapitalu i ludzi na r y n k u europejskim
[2.43], [2.50].
> Projektowanie konstrukcji jest oparte w znacznym stopniu na zasadach
obiektywnych, ale zalezy takze od partykularnych zalozeh i lokalnych warunk o w i tradycji. T a k np. niekontrowersyjne s^ niektore metody obliczen
zaczerpni?te z mechaniki budowli, ale sposoby idealizacji konstrukcji (zast^powania konstrukcji przez jej schemat) i metody analizy (np. zalozenia
dotycz^ce rozkladu napr?zeh w przekrojach poprzecznych pr?t6w, zalozenia
dotycz^ce scinania) stosowane w roznych krajach nie s^ jednak owe.
Bardzo znaczne roznice m o g ^ powstawac na skutek stosowania roznych metod
zapewnienia bezpieczenstwa konstrukcji. Wspolczynniki bezpieczenstwa s^
jedynie po cz?sci ustalane na podstawie analiz statystycznych i teorii niezawodnosci duzy w p l y w wywieraj^ t u lokalne doswiadczenia, tradycje i arbitralne
pogl^dy.
Znane s^ liczne porownania, polegaj^ce na projektowaniu elementow
zelbetowych wedlug roznych n o r m przy zadanych, jednakowych obci^zeniach.

T a k np. projektowanie wedlug C E B - F I P M o d e l Code [2.17] prowadzi do

zuzycia materialow odpowiadaj^cego w przyblizeniu sredniej z n o r m europejskich. N o r m a niemiecka (w 1977 r.) wymagala wi?kszego zuzycia, n o r m y
polska, w?gierska i radziecka znacznie nmiejszego. W [2.43] przedstawiono
przyklad przekroju zginanego, k t o r y wedlug E u r o k o d u wymaga 33,6 cm^
zbrojenia, a wedlug k i l k u innych n o r m europejskich od 29,2 do 40,0 cm^.
W 1975 r. K o m i s j a Wspolnoty Europejskiej podj?ta inicjatyw? ustanowienia zbioru zharmonizowanych zasad projektowania, k t o r y najpierw mialby
shizyc j a k o alternatywa przepisow krajowych obowi^zujq.cych w panstwach
czlonkowskich, a ostatecznie mialby te przepisy zastq.pic. Informacje o historii
i roH E u r o k o d o w mozna znalezc np. w artykulach H . U . Litznera [2.43],
R Wolfela [2.50] i I C . Walravena [2.48].
Redagowanie i wdrazanie eurokodow jest, z oczywistych wzgl?d6w, procesem dlugotrwalym, wymagaj^cym wielu mi?dzynarodowych uzgodnien. Calkowite ujednolicenie przepisow, chociaz poz^dane i b?d^ce perspektywicznym
celem, nie jest na razie mozliwe. P o z a aspektami technicznymi wazn^ rol?
odgrywaj^ czynniki polityczne. Uznano za bardzo. wazne, zeby - tak bardzo,
j a k to mozliwe stosowane aktualnie krajowe metody rozpowszechnione
w praktyce nie zostaly zabronione przez nowo powstaj^ce n o r m y E N .
N a r o d o w a akceptacja w formalnym glosowaniu zostala uznana za tak samo
wazn^ j a k harmonizacja n o r m " pisze przewodnicz^cy F I B (Federation International du Beton, organizacja k t o r a powstala z pol^czenia CEB i F I P
w 1998 r.) J.C. Walraven w [2.48]. Wprowadzanie jednoHtych przepisow ma
wi?c bye dokonane etapami. Wydanie ostatecznej wersji n o r m y europejskiej,
oznaczanej literami E N , jest poprzedzane opracowaniem tzw. prenormy
(European Prestandard), oznaczanej literami E N V . Prenormy E N V s^ norm a m i sluz^cymi do tymczasowego stosowania. Jednoczesnie z, prenormami
stosuje si? nadal n o r m y krajowe - w ten sposob, przez kilkuletni okres
mozliwe jest projektowanie wedlug dwoch roznych zbiorow przepisow. Po
okresie probnego stosowania prenorma E N V moze bye przeksztalcona
(z ewentualnymi zmianami) w europejsk^ norm? E N . Ponadto, zasad? stopniowego wdrazania realizuje si? przez nadanie zroznicowanej rangi zasadom
i reguiom stosowania, zawartym w Eurokodach, i przez wydawanie w y k l a d n i
krajowych (National Application Documents - N A D ) , ktore w Polsce
pocz^tkowo nazywano Postanowieniami K r a j o w y m i (np. [2.21]), pozniej
Arkuszami K r a j o w y m i (np. [2.22]).
Prace nad Eurokodem 2 zostaly zapocz^tkowane w 1979 r. przez Commission of the European Communities (CEC), glownie na podstawie opracowaQych wczesniej w ramach mi?dzynarodowych stowarzyszeh zasad, zawartych
w C E B - F I P M o d e l Code for Concrete Structures" [2.17], [2.18] (te modelowe
tiormy byly publikowane w latach 1963, 1978 i 1990). T a k wi?c, wraz z pracami
CEB i F I P , usilowania zmierzaj^ce do ujednolicenia zasad projektowania
^onstrukcji z betonu w zachodniej Europie maj^ j u z okolo pi?cdziesi?cioletni^
tustori?. W a z n y m i k r o k a m i byly opracowania pierwszej wersji podstawowej

cz?sci E u r o k o d u 2 w r o k u 1984 i wersji poprawionej przez zespol p o d

kierownictwem prof. Franco Leviego w 1989 r. T a ostatnia wersja, po
poprawkach redakcyjnych, stala si? E N V 1992-1-1 [2.4].
W 1990 r. zadania zwi^zane z rozwojem, wydawaniem i uaktualnianiem
E u r o k o d o w konstrukcyjnych zostaly przej?te przez Europejski K o m i t e t N o r maUzacji (European Committee for Standardization C E N ) . Obecnie opracowywaniem E u r o k o d o w zajmuje si? Komisja C E N / T C 250.
K r o t k i opis historii oraz aktualnego stanu i zakresu zastosowania Eurokodow przedstawiono mi?dzy i n n y m i (ten sam tekst mozna znalezc takze
w innych Eurokodach) w cz?sci wst?pnej zatwierdzonego juz przez C E N
(w listopadzie 2001) E u r o k o d u [2.1], k t o r y dotyczy podstaw projektowania
konstrukcyjnego.
Pelny zestaw E u r o k o d o w ma skladac si? z nast?puj^cych norm, ktore na
ogol skladajq, si? z k i l k u cz?sci:
E N 1990. Eurocode 0: Basis of Structural Design (Podstawy projektowania
konstrukcyjnego)
E N 1991 Eurocode 1: Actions on Structures (Oddziatywania na konstrukcje)
E N 1992. Eurocode 2: Design of concrete structures (Projektowanie konstrukcji z betonu)
E N 1993. Eurocode 3: Design of steel structures (Projektowanie konstrukcji
stalowych)
E N 1994. Eurocode 4: Design of composite steel and concrete structures
(Projektowanie konstrukcji zespolonych stalo wo-betonowych)
E N 1995. Eurocode 5: Design of timber structures (Projektowanie konstrukcji
drewnianych)
E N 1996. Eurocode 6: Design of masonry structures (Projektowanie konstrukcji murowych)
E N 1997. Eurocode 7: Geotechnical design (Projektowanie

geotechniczne)

E N 1998. Eurocode 8: Design of structures for earthquake resistance (Projektowanie konstrukcji ze wzgl?du na odpornosc na trz?sienia ziemi)
E N 1999. Eurocode 9: Design of aluminium structures (Projektowanie k o n strukcji aluminiowych)
D a t y przy poszczegolnych normach nie oznaczaj^ daty aktualnego wydania. T a k np. aktualna (zatwierdzona przez C E N ) wersja E u r o k o d u E N 1990
P o d s t a w y projektowania konstrukcyjnego" [2.1] pochodzi z 2001 r.
W Eurokodach rozroznia si? zasady (Principles) od regul stosowania
(Application Rules). Zasady obejmuj^ defmicje, ogolne ustalenia, wymagania
i modele analityczne, od k t o r y c h nie wolno odst^pic, jezeli odst?pstwa nie
zostaly wyraznie dozwolone. Reguly stosowania s^ - zdaniem autorow
E u r o k o d u - zgodne z t y m i zasadami. W o l n o stosowac inne reguly niesprzeczne z zasadami.
11 A '
C E N przewidywal, ze kraje maj^ce stosowac E u r o k o d y opracuj^ wykladnie

krajowe (czyli wspomniane j u z wczesniej National Application Documents

N A D ) . N A D mialy powi^zac Eurokody z systemem n o r m krajowych, zwlaszcza w tych dziedzinach, ktore nie zostaly jeszcze znormalizowane w planowan y m systemic europejskicQ. W N A D m o g ^ bye wprowadzone reguly stosowania odmienne niz w Eurokodach. T a k wi?c, N A D mialy bye wytycznymi
stosowania E u r o k o d o w w praktyce krajowej.
Pod koniec lat dziewi?cdziesi^tych C E N przyj^l jednak inne zasady
Eurokody z oznaczeniem E N V maj% bye zast^pione przez dokumenty z oznaczeniem E N , ktore, po zatwierdzeniu przez C E N , b?d^ pelnic rol? n o r m
europejskich. Ponizej przedstawiono aktualne zasady (wedlug [2.1]), ktore
maj^ bye stosowane przy wprowadzaniu w zycie tych Eurokodow.
Pahstwa b?d^ce czlonkami U n i i Europejskiej i E F T A uznaj^, ze Eurokody
sluz^ j a k o dokumenty, ktore stosuje si?:
do sprawdzania, czy budowle odpowiada]^ zasadniczym wymaganiom
(zawartym w Council Directive 89/106/EEC) ze wzgl?du na wytrzymalosc i statecznosc oraz bezpieczehstwo w przypadku pozaru,
j a k o podstaw? do zawierania umow dotycz^cych b u d o w l i i zwi^zanych
z nicni prac inzynierskich,
j a k o podstaw? do opracowywania zharmonizowanych wymagah technicznych dotycz^cych wyrobow budowlanych.
N o r m y krajow, ktore wprowadz^ w zycie Eurokody, powinny skladac si?
z pebego tekstu E u r o k o d u (wl^czaj^c niektore zal^czniki), takiego, j a k i zostal
opublikowany przez C E N (Comite Europeen de Normalisation - Europejski
K o m i t e t Normalizacyjny), k t o r y moze by poprzedzony przez krajow^ stron?
tytulow^ i krajow^ przedmow? oraz uzupelniony Zal^cznikiem K r a j o w y m .
Zai^cznik ICrajowy moze zawierac tylko informacje o tych parametrach, ktore
w Eurokodzie zostaly wymienione j a k o podlegaj^ce ustaleniu w t a k i m zal^czniku. Te parametry (nationally determined parameters), to jest:
wartosci zmiennych, klasy, procedury sprawdzania, gdy E u r o k o d pozwala na wybor wsrod k i l k u mozliwosci,
wartosci do stosowania w kraju, gdy E u r o k o d okresla tylko symbol
zmiennej,
dane specyficzne dla kraju (geograficzne, klimatyczne), np. mapa obci^zenia sniegiem,
stosuje si? w projektowaniu w krajach, ktore je ustalily.
Zal^cznik K r a j o w y moze takze zawierac decyzje dotycz^ce stosowania zat^cznikow informacyjnych do E u r o k o d u oraz niesprzeczne z Eurokodem infortnacje uzupelniaj^ce, ktore maj^ ulatwic u z y t k o w n i k o w i stosowanie normy.
E u r o k o d E N 1990:2002 [2.1] zostal zatwierdzony przez C E N w listopadzie
2001 r.
krajowe organizacje normalizacyjne 20 krajow s^ zobowi^zane do
^ycofania n o r m krajowych sprzecznych z t y m Eurokodem do marca 2010 r.
Ten termin moze sluzyc za wskazowk?, jakiego tempa wdrazania innych
Eurokodow mozna oczekiwac w przyszlosci.
W e wrzesniu 2004 r. tiiumaczenie [2.1a] E u r o k o d u [2.1] zostaio zatwier-

dzone przez Polski K o m i t e t Normalizacyjny j a k o polska norma. Poprzednie

n o r m y obci^zeh, pochodz^ce z lat 80., nie zostaly wycofane i b?d^ zapewne
stosowane do 2010 r.
Ze wzgl?du na problemy, ktore poci^ga za sob^ zmiana calego systemu n o r m
krajowych, proces wdrazania E u r o k o d o w do p r a k t y k i jest bardzo powolny.
W niektorych krajach tworz^c nowe normy bierze si? pod uwag? zalecenia
E u r o k o d o w t r w a zatem proces zblizania si? n o r m krajowych do normy
europejskiej [2.48]. T a k np. polskie normy [2.26] i [2.27] s^ w znacznym stopniu
oparte na Eurokodzie [2.4], k t o r y zostal przetlumaczony na polski [2.20],
a norma [2.27] zawiera j u z pewne elementy zaczerpni?te z wersji pozniejszych.
Obszerne informacje o naukowych podstawach tych n o r m polskich, a wi?c
i o podstawach Eurokodu, zawiera dwutomowe dzielo zbiorowe (edytor:
B. Lewicki) [2.52]. Oczywiscie, zarowno w Polsce, j a k i w innych krajach, duzo
jeszcze brakuje do spelnienia wymagania calkowitej zgodnosci, postulowanego
przez C E N , ale, j a k pisze J.C. Walraven [2.48], proces ujednolicania n o r m
realizuje si? przez wzajemne przenikanie nowych n o r m E N i przepisow
krajowych, ktore powstajq. w mi?dzyczasie".
Tematem tej k s i ^ k i jest Eurokod 2 dotycz^cy projektowania konstrukcji
z betonu, a scislej - pierwsza cz?sc tego Eurokodu. E u r o k o d 2 E N V [2.4], maj^cy
polski przeklad [2.20], stal si? podstawy polskich n o r m z 1999 [2.26] i 2002 r.
[2.27]. N a t? ostatnia norm? wplyw mialy rowniez wersje p r E N Eurokodu 2, ktore
stawaly si? dost?pne w latach od 1999 [2.5] do 2002. W r o k u 2003 ukazal si? tzw.
fmal draft" [2.6]. Ten dokument (a niekiedy jego wersja o r o k wczesniejsza) jest
podstaw^: niniejszej ksi^zki. C E N zatwierdzil go (po wprowadzeniu poprawek)
jako norm? europejski E N [2.6a]. W ramach ostatnich poprawek redakcyjnych
do ksi^zki wprowadzono te poprawki i zmiany. D o EC2 wl^czono przepisy
dotycz^ce elementow i konstrukcji prefabrykowanych, projektowania konstrukcji
z betonu z kruszywem lekkim, konstrukcji spr?zonych z ci?gnami bez przyczepnosci i z ci?gnami zewn?trznymi, konstrukcji z betonu niezbrojonego i fundamentow,
ktore dawniej byly przedmiotem n o r m [2.8], [2.9], [2.10], [2.11] i [2.13]. Odr?bne
cz?sci Eurokodu 2, tzn. cz?sci nienalez^ce do EC2 i nierozpatrywane w tej ksi^zce,
dotyczy projektowania ze wzgl?du na pozar [2.7], mostow zelbetowych i spr?zonych [2,12] oraz zbiornikow na ciecze [2.14].
W EC2 zamieszczono list? punktow, w ktore mog^ ingerowac krajowe
organy normalizacyjne przez okreslenie wzmiankowanych wczesniej parametrow krajowych. Lista sklada si? z okolo 100 punktow, ale punkty te s^ tak
sformulowane, ze organizacje narodowe nie b ? d i mogly zmienic ani struktury,
ani zadnych istotnych zasad normy.
Pocz^tkowa cz?sc EC2 dotyczy ogolnych zasad projektowania konstrukcji
i zawiera liczne odwolania do E N 1990:2002 [2.1]. Te ogolne zasady s^ co prawda
zblizone do zasad stosowanych w Polsce, ale wyst?puji takze istotne roznice, j a k
np. kombinacje obci^zeh nie wyst?pujice w normach polskich. Dlatego najwazniejsze ogolne wymagania i zasady, klasyJSkacje i defmicje wedlug [2.1] i EC2 na tie
metody obecnie stosowanej w Polsce przedstawiono w p. 2.2-^-2.11.

2.2. Wymagania ogolne i metoda cz^sciowych

wspolczynnikow bezpieczenstwa
Konstrukcja obiektu budowlanego powinna bye zaprojektowana, wykonana i utrzymywana w t a k i sposob, zeby w caJym przewidywanym okresie
uzytkowania, przy racjonalnych kosztach, z nalezycie duzym prawdopodobiehstwem:
-

spelniaia zadania, do k t o r y c h jest

przeznaczona,

mogia przeniesc obci^zenia i przetrwac skutki innych zjawisk (zmian

temperatury, skurczu betonu, osiadania podpor), ktore m o g ^ wyst^pic
w czasie uzytkowania i wznoszenia obiektu,

miaia odpowiednio trwaiosc.

W przypadku pozaru wytrzymalosc konstrukcji powinna bye odpowiednia

przez wymagany (w E N 1991-1-2) okres czasu. Ponadto, w sytuacjach
wyj^tkowych, takich j a k eksplozje, nagle uderzenia lub inne rzadko wyst^puj^ce w y p a d k i (np. wywolane bl?dami ludzi), zniszczenia nie powinny bye
tiieproporcjonalne do ich przyczyn.
Ryzyko zniszczenia konstrukcji zmniejsza si? wybieraj^c takie uklady
konstrukcyjne, ktore:
-

s^ malo wrazliwe na rozpatrywane zagrozenia,

mogo przetrwac utrat? pojedynczych elementow spowodowan^ wypadkiem,

- zapewniajo wspotprac? wielu powi^zanych elementow konstrukcji.

Powyzsze wymagania spelnia si? przez:
-

zastosowanie materialow spelniaj^cych wymagania norm,

wlasciwe zaprojektowanie i zgodne z projektem uzytkowanie obiektu,

odpowiednio kontrol? w czasie produkcji materialow i elementow,

wznoszenia i uzytkowania obiektu.

Zakres i metod? obliczen konstrukcji mozna - w ogolnym uj?ciu tawic w trzech punktach.

przed-

a) Okresla si? list? zjawisk, do k t o r y c h nie mozna dopuscic (np. wyczerpanie nosnosci przy zginaniu). Jezeli prawdopodobiehstwo wyst^pienia
rozpatrywanego zjawiska jest bardzo male, to uwaza si?, ze bezpieczehstwo konstrukcji jest wystarczaj^ce i stan konstrukcji (ze wzgl?du na to
zjawisko) jest dopuszczalny; w przeciwnym przypadku konstrukcja jest
w stanie niedopuszczalnym. Granicy mi?dzy klas^ stanow dopuszczalnych i niedopuszczalnych jest stan graniczny. Rozroznia si? stany
graniczne zwi^zane ze zjawiskami skrajnie niebezpiecznymi - p o w o d u JOcymi wyczerpanie nosnosci konstrukcji lub zagrozenie zycia ludzi (SG
nosnosci) od stanow granicznych zwi^zanych ze zjawiskami mniej
niebezpiecznymi, ale zmniejszajocymi przydatnosc lub trwalosc b u d o w l i
(SG uzytkowalnosci).

b) Kazdemu z rozpatrywanych stanow przyporz^dkownje si? model teoretyczny. W przypadku SG nosnosci modele te opisujo zaleznosci,
pozwalajoce wyznaczyc graniczne sily wewn?trzne (tzn. sily wywohijoce
wyczerpanie nosnosci) n a podstawie wymiarow elementow i wytrzymaiosci materialow konstrukcyjnych. W SG uzytkowalnosci stosuje si?
modele pozwalaj^ce - przy zadanych silach wewn?trznych - obliczyc
napr?zenia, szerokosci rys i odksztalcenia w funkcji wymiarow elementow, m o d u l o w spr?zystosci i innych cech materialow.
c) W projekcie wykazuje si?, wykonuj^c odpowiednie obliczenia, ze we
wszystkich sytuacjach i przypadkach (p. 2.8), ktore mogo okazac si?
krytyczne, nie nast^pi przekroczenie stanow granicznych. W c e l u zapewnienia bezpieczenstwa konstrukcji, przy sprawdzaniu SG wartosci charakterystyczne obci^zeh (p. 2.6) nrnozy si? przez cz?sciowe wspolczynn i k i bezpieczenstwa obci^zeh y^, tak dobrane, zeby powi?kszyc niekorzystne efekty tych obciozeh. Wedlug aktualnej wersji E C wspolczynniki
stosowane do sprawdzania SG uzytkowalnosci s^ rowne jednosci.
Wspolczynniki
stosowane przy sprawdzaniu SG nosnosci so na ogol
wi?ksze lub mniejsze od jednosci. Iloczyny obciozeh i wspolczynnikow
y-p nazywa si? obciozeniami obliczeniowymi.
Przy sprawdzaniu SG nosnosci charakterystyczno wytrzymalosc betonu
i charakterystyczna granic? plastycznosci stali dzieU si? przez wi?ksze od
jednosci wspolczyimiki cz?sciowe materialow y^. Niekiedy uwzgl?dnia
si? takze ewentualne imperfekcje geometryczne, tzn. niekorzystne odchylenia danych geometrycznych (wymiarow, k^tow) od danych zaplanowanych na rysunkach.
Opisane powyzej post?powanie jest stosowane w polskich normach od
polowy lat siedemdziesiotych i nazywane metodo stanow granicznych (SG).
Poj?cie stan graniczny" zostaio wowczas wprowadzone do przepisow jednoczesnie ze wspolczyxmikami cz?sciowymi. W zwiozku z t y m utarto si? utozsamianie metody SG ze stosowaniem tych cz?sciowych wspolczynnikow.
Oczywiscie, przy sprawdzaniu stanow granicznych mozna zastosowac inne
sposoby zapewniania bezpieczenstwa konstrukcji. M o z n a np. stosowac jeden
(globalny) wspolczynnik bezpieczenstwa jako mnoznik przy obciozeniach.
W dawnych normach bezpieczehstwo konstrukcji bylo zazwyczaj zapewniane przez sprawdzenie jednego warunku (np. napr?zeh dopuszczalnych), ale
juz najstarsze n o r m y projektowania konstrukcji zelbetowych ( P o s t a n o w i e n i a
pruskie" z 1908 r., norma U S A z 1910 r.) wymagaly, aby w plytach i belkach
stosunek rozpi?tosci do grubosci lub wysokosci nie przekracza! ustalonych
limitow. Tego rodzaju w a r u n k i zast?powaly sprawdzanie ugi?c rowniez w wiel u pozniejszych normach. Zastosowanie lepszych materialow wywolalo potrzeb? dokladniejszej oceny odksztalcen, a wprowadzenie metod opartych na
anahzie plastycznej do oceny nosnosci pozwolilo na sz6rsze wykorzystame
informacji uzyskanych przez statystyczne badania obciozeh i wlasciwosci
materialow.

Metod? SG, podobno do dzisiejszej, przedstawiajo j u z radzieckie n o r m y

projektowania z p o i o w y lat pi?cdziesiotych ( N i T U 123-55) i zalecenia Europejskiego K o m i t e t u Betonu z 1964 r. Podstawy wprowadzenia metody SG
w polskiej normie z 1976 r. [2.24] byly, cytowane w [2.45], n o r m y owczesnej
Rady Wzajenmej Pomocy Gospodarczej (RWPG).
M e t o d a sprawdzania konstrukcji jest w [2.1] opisana w punkcie zatytulowanym Lim i t state design" (Projektowanie ze wzgl?du na stan graniczny)
wymagania ze wzgl?du na stany graniczne mozna sprawdzac metody cz?sciowych wspolczynnikow bezpieczenstwa (partial factor method). Jako alternatyw? mozna stosowac obliczenia oparte wprost na metodach probabilistycznych.
Dzisiaj uwaza si?, ze metoda wspolczynnikow cz?sciowych zapewnia
jednoczesnie wystarczaj^co dokladnosc oceny bezpieczenstwa i prostot?. W porownaniu z metody z j e d n y m wspolczynnikiem ma ona t? zalet?, ze przypisujoc rozne wspolczynniki materialowe betonowi i staH odpowiednio
roznicuje zapas bezpieczenstwa, w zaleznosci od w p l y w u tych materialow na
nosnosc rozpatrywanego elementu. T o zagadnienie i inne cechy metody byly
w polskim pismiennictwie technicznym rozwazane j u z w latach siedemdziesi^tych [2.45].
M e t o d a E u r o k o d u i metoda lez^ca u podstaw polskich n o r m zwi^zanych
z zasadami R W P G [2.24], [2.25] oraz nowych [2.26], [2.27], zwi^zanych
z Eurokodami, opierajo si? na tych samych podstawowych zasadach, ale rozni^
si? niekiedy powaznie stosowanymi modelami, Hcznymi szczegolami
w metodach zapewniania bezpieczenstwa i wartosciami wspolczynnikow.
Godna uwagi jest istotna roznica w terminologii, mog^ca powodowac
nieporozumienia. W Eurokodach stosuje si? nazw? design value w znaczeniu
w a r t o s c stosowana w projekcie", do okreslania wartosci obciozeh i cech
materialow zarowno w SG nosnosci, j a k i w SG uzytkowalnosci. T a k o
terminologi? zastosowano zapewne w celu podkreslenia, ze stosowane w projektach wartosci s^ tylko pewn^, uj?to przepisami, aproksymacjo tych obci^zeh i cech materialow, ktore wyst^pio w rzeczywistosci. W polskich
przekladach i wykladniach krajowych [2.20], [2.21], [2.22] design value"
przetlumaczono na w a r t o s c obhczeniowo"- Wedlug polskiej n o r m y projektowania konstrukcji zelbetowych [2.25] przez ponad dwadziescia lat obowi^zywala zasada, ze:
przy sprawdzaniu SG uzytkowalnosci (SGU) stosuje si? charakterystyczne wartosci obci^zeh i charakterystyczne wytrzymaiosci materialow,
- przy sprawdzaniu S G nosnosci (SGN) stosuje si? obliczeniowe wartosci
obci^zeh i obliczeniowe wytrzymaiosci materialow.
T y l k o druga cz?sc powyzszej zasady jest zgodna ze sformulowaniami
Eurokodu. W Eurokodzie powazn^ rol? odgrywa poj?cie obci^zenia reprezentatywnego (p. 2.6.3), w polskich normach niestosowane. Pragnac uszanowac
polsko, dlugoletnio tradycj?, a jednoczesnie nie popasc w sprzecznosc z Eurokodem, w tej ksiozce b?dzie si? stosowac nazwy:

obci^zenia obliczeniowe do wszystkich obciozeh, zarowno w S G U

j a k i w S G N (w zwi^zku z t y m slowo obliczeniowe" mozna pomijac),
wytrzymalosc (granica plastycznosci) obliczeniowa tylko do wartosci
charakterystycznej podzielonej przez wi?kszy od jednosci wspolczynnik
materialowy.

2.3. Stany graniczne

Stanami granicznymi (SG) nazywa si? takie stany, w k t o r y c h konstrukcja
przestaje spelniac wymagania postawione w projekcie.
Rozpatruje si? dwa rodzaje stanow granicznych:
SG nosnosci (SGN)
,^ (Ultimate L h n i t States - ULS),
SG uzytkowalnosci (SGU)
(Serviceability L i m i t States - SLS).
Polskie nazwy stanow granicznych niezbyt wiernie oddajo istot?,tych poj?c.
M o z n a spotkac si? z opinio (np. J. Murzewskiego), ze U L S nalezaloby po
polsku nazywac o s t a t e c z n y m i stanami granicznymi". Ze wzgl?du n a wieloletnio tradycj? krajowo pozostano jednak przy nazwie stany graniczne
nosnosci".
S G N so to stany graniczne zwiozane z wyczerpaniem nosnosci lub
zagrazajocym zyciu ludzi uszkodzeniem konstrukcji albo jej cz?sci Jako S G N
mogo bye'takze rozpatrywane stany bezposrednio poprzedzajoce wyczerpanie
nosnosci (tzn. zamiast dokladnych rozwiozah zagadnienia nosnosci granicznej
mozna stosowac przyblizenia, oparte na analizie rozkladow sii wewn?trznych,
ktore nie powodujo jeszcze zniszczenia).
Zjawiskami, ktore rozpatruje si? przy sprawdzaniu S G N , mogo bye:
zniszczenie przekroju lub elementu spowodowane nadmiernymi odksztalceniami, p?kni?ciem lub utrato statecznosci, przeksztalcenie si?
konstrukcji lub jej cz?sci w mechanizm,
utrata rownowagi polozenia konstrukcji (lub jej cz?sci),
zniszczenie spowodowane przez zm?czenie lub inne zjawiska zalezne od

a)

b)
c)

d)

czasu.
Wedlug E N 1990:2002 [2.1] nalezy sprawdzic nast?pujoce stany graniczne:
E Q U (od equilibrium): U t r a t a statecznosci konstrukcji lub jakiejkolwiek jej
cz?sci rozpatrywanej j a k o cialo sztywne wtedy w y n i k sprawdzenia
w zasadzie nie zalezy od wytrzymaiosci materialow konstrukcyjnych i gruntu. Sprawdzanie tej rownowagi b?dzie si? dalej nazywac sprawdzaniem
statecznosci polozenia.
STR (od strength): Zniszczenie albo nadmierne odksztalcenie konstrukcji
lub jej elementu zalezne od wytrzymaiosci materialow konstrukcyjnych.
G E O (od geotechnical): U t r a t a rownowagi lub zniszczenie konstrukcji na
skutek wyczerpania nosnosci lub nadmiernego odksztalcenia podioza gruntowego.
F A T (od fatigue): Zniszczenie zm?czeniowe konstrukcji lub jej elementu.

35

34
Analiza stanow rodzaju G E O wymaga zastosowania zaleznosci i przepisow
dotyczocych wlasciwosci podioza gruntowego, co wykracza poza ramy tej
ksi^zki.
Stany graniczne uzytkowalnosci so to stany, po przekroczeniu k t o r y c h
konstrukcja przestaje odpowiadac zalozonym wymaganiom dotyczocym uzytkowania.
Rozpatruje si? nast?pujoce S G U konstrukcji z betonu:
- SG ugi?c,
SG zarysowania,
SG napr?zeh.
Po osiogni?ciu S G U mogo wystopic nadmierne ugi?cia, odksztalcenia lub
drgania, ktore wplywajo negatywnie na wyglod i przydatnosc budowli. M o g o
one wywolywac uszkodzenia elementow wykohczenia budynku, wplywac
niekorzystnie na samopoczucie ludzi, zaklocac prac? maszyn i urzodzeh,
powodowac gromadzenie si? wody na nadmiernie ugi?tych dachach i zmniej3zac przez to trwalosc budowli. Z b y t szerokie rysy mogo negatywnie wplywac
aa wyglod, trwalosc i szczelnosc konstrukcji.
Nadmierne napr?zenia sciskajoce mogo, wywolujoc stopniowe uszkodzenia
struktury betonu, w dlugim okresie czasu doprowadzic do zmniejszenia
trwalosci konstrukcji. Z tego p u n k t u widzenia nalezaloby zaUczyc stan
graniczny napr?zeh do S G N , ale zapewne ze wzg]?du na przyj?ty system
wspolczynnikow EC2 zalicza go do grupy S G U . Ponadto, stan graniczny
[iapr?zeh rozni si? od innych S G U t y m , ze nie mozna doswiadczalnie
bezposrednio sprawdzic, czy zostal on osiogni?ty ocena napr?zeh zawsze musi
bye oparta na obliczeniu zawierajocym zalozenia, dotyczoce cech materialow.

2.4. Charakterystyczne i obliczeniowe

wlasciwosci materialow
Wlasciwosci materialow, takie j a k np. wytrzymalosc betonu, granica
plastycznosci stali, so zazwyczaj reprezentowane w projektach przez wartosci
charakterystyczne i przez wartosci obhczeniowe. Wartosci te so wyznaczane
aa podstawie danych statystycznych. W normach zazwyczaj okresla si? wartosci
obliczeniowe dzieloc wartosci charakterystyczne przez wi?kszy od jednosci
wspolczynnik.
W wielu obliczeniach wyst?pujo takze wartosci srednie.
Wartosc charakterystyczna jest zazwyczaj wyznaczana j a k o kwantyl
i o l n y lub gorny rozkladu statystycznego rozpatrywanej wielkosci (rys. 2.1),
:ia podstawie znormalizowanych badan. W niektorych przypadkach j a k o
^vartosc charakterystyczno przyjmuje si? wartosc nominalno, tzn. przyj?to
irbitralaie na ianych, racjonalnych podstawach (np. wytrzymalosc betonu na
rozcioganie moze bye oceniona na podstawie wynikow badah na sciskanie,
^ graniczne odksztalcenia betonu so okreslone jako stale niezalezne od
A^ytrzymalosci materiahi). N a ogol w obliczeniach istotny jest dolny k w a n t y l

wytrzymaiosci. W niektorych przypadkach (np. wytrzymalosc betonu na

rozcioganie, gdy rozwaza si? zarysowanie wywolane przez skr?powanie odksztalcen skurczowych i termicznych) zwi?kszenie wytrzymaiosci prowadzi do
powi?kszenia niezb?dnego zbrojenia wtedy stosuje'si? gorno wytrzymalosc
charakterystyczno lub zast?pczo wartosc nominalno. Wartosci.srednie stosuje
si? np. przy obliczaniu u g i ? c i szerokosci rys.

Rys. 2.1. Wartosci charakterystyczne jako kwantyie rozkiadu normainego

Parametry wplywajoce na sztywnosc konstrukcji, takie j a k m o d u l spr?zystosci i wspolczynnik pelzania, powinny bye reprezentowane przez wartosci
srednie, chociaz w niektorych przypadkach (np. przy sprawdzaniu statecznbsci)
mozna brae pod uwag? nizsze lub" wyzsze wartosci tych parametrow.
Wartosc obliczeniowo wlasciwosci materialu lub wyrobu
wyznacza si?
ze wzoru:
Xd = rj^,

(2-1)

w ktorym:
Tj srednia wartosc wspolczynnika konwersji, k t o r y stosuje si? w celu
uwzgl?dnienia w p l y w u skali, wilgotnosci i temperatury oraz innych
czynnikow, ktore mogo miec istotny wplyw na w y n i k i badah;
ym ^ cz?sciowy wspolczynnik wlasciwosci materialu lub wyrobu, k t o r y stosuje
si? w celu uwzgl?dnienia w p l y w u niekorzystnych odchyleh wlasciwosci
od wartosci charakterystycznych oraz losowego charakteru wspolczynnika Tj,

zastosowaniach wspolczynnik konwersji tf wyst^puje cz?sto w formie

''^^^^^Vnej, gdyz w wielu wzorach stosuje si? wspolczynniki cz?sciowe z indeksem
^ ^ z o n y m duzo litero
= yJv^ ^^^^^ zawierajo w sobie" wspolczynnik 77.
Wspolczynniki 7^ i
b?dzie si? dalej nazywac zwi?zle wspolczynnikami
^^Hialowymi.
^ a r t o s c i wspolczynnikow materialowych zestawiono w tablicy 2.1.
Tab. 2.1. Wspoiczynniki materialowe 7^
Zbrojenie i stal
Kombinacje
Beton
spr^zaj^ca {js)
oddziaiywan
(yc)
Podstawowe

1,50

1,15

Wyj^tkowe

1,20

1,00

Wartosci j c przy obliczaniu pali betonowych na

budowie nalezy mnozyc przez wspoiczynnik kj. (zaiecana wartosc kj- = 1,1).
7 ^bierajoc wartosci wspolczynnika do betonu y^ oprocz innych czyn ^ ^ ^ ryzyka uwzgl?dniono roznice, ktore zachodzo pomi?dzy wytrzymaio^^^^ ^etonu okreslano na probkach, a wytrzymaloscio betonu w konstrukcji.
\)kladniejsze informacje o materialach zawierajo rozdzialy 4 i 5.

2.5. Dane

2.6.2. C h a r a k t e r y s t y c z n e w a r t o s c i

geometryczne

, ^^zwyczaj dane geometryczne opisujoce konstrukcj? w obliczeniach

so
r o w n ^ v/artosciom n o m i n a l n y m
(tzn. przyj?tym na rysunkach). W nie^ ^ ^ h przypadkach przyjmuje si?:
= a^ + Aa.

(2.2)

" y^-powyzszym wzorze A a oznacza imperfekcj?, czyh mozliwe, niekorzystne

^ ^ ^ i e n i e danych geometrycznych (wymiarow, kotow) od danych nominal' Wartosci zla so okreslone w innych rozdzialach. T y p o w y m przykladem
^P^-^^ekcji jest niezamierzony mimosrod (w E C nazywany mimosrodem
x o w y m ) , brany p o d uwag? przy obliczaniu slupow.

2.6. Obci^zenia i oddzialywania

2.6.1. K l a s y f i k a c j a

1^

Okreslenie oddzialywania", jest tlumaczeniem angielskiego slowa actions". W polskiej tradycji mocno zakorzenil si? zwyczaj nazywania obu
rodzajow oddziaiywan obciozeniami. Zwazywszy na to silne przyzwyczajenie i na pewne wady okreslenia o d d z i a l y w a n i a " (moze ono np. sugerowac
zwiozek z reakcjami elementow konstrukcji) czasem uzywa si? slowa o b ciozenia" do okreslania wszystkich oddzialywah", a o d d z i a l y w a n i a posrednie" nazywa si? obciozeniami posrednimi".
Ze wzgl?du na zmiennosc w czasie dzieli si? obciozenia na:
stale ( G ) , np. ci?zar wlasny konstrukcji i stalych elementow w y k o h czenia, ci?zar stalych urzodzeh itp.,
zmienne (Q), np. wiatr, snieg, obciozenia uzytkowe stropow,
wyjotkowe {A\. spowodowane wybuchem lub uderzeniem pojazdu.
Polozenie obciozeh moze pozosta\Yac bez zmian lub podlegac zmianom.
Z tego p u n k t u widzenia dzieh si? obciozenia na:
nieruchome, np. ci?zar wlasny konstrukcji,
ruchome (Q), np. obciozenia stropow ludzmi, ruchomym wyposazeniem,
pojazdami, obciozenia sniegiem i wiatrem.
Spr?zenie konstrukcji (P) uwaza si? za obciozenie stale, ale przy zestawianiu
kombinacji obciozeh stosuje si? do niego zasady odmienne niz do innych
obciozeh stalych.

^ ^ d z i a l y w a n i a m i F nazywa si?:
sily reprezentujoce obciozenia,
narzucone konstrukcji odksztalcenia wywolane np. dzialaniem temQ ^ p e r a t u r y , skurczu betonu lub osiadaniem podpor.
v^iozenia (np. ci?zar wlasny konstrukcji) nazywa si? oddzialywaniami
^rednimi, a narzucone odksztalcenia oddzialywaniami posrednimi.

obci^zen

Podstawo obliczen konstrukcji so znormalizowane wartosci obciozeh

nazywane wartosciami charakterystycznymi.
Wartosci charakterystyczne so okreslone w Eurokodach dotyczocych
obciozeh oraz. w innych normach obciozeh.
Jezeli zmiennosc (ohodzi t u 0 zmiennosc zwiozano z niedokladnosciami
wymiarow konstrukcji lub elementow wykohczenia, losowymi wahaniami
ci?zaru obj?tosciowego materialow oraz ewentualnymi zmianami zachodzocymi
w okresie eksploatacji) obciozenia stalego jest mala (np. ci?zar wlasny konstrukcji),
to charakterystyczno wartosc tego obciozenia G;, oblicza si? na podstawie
nominalnych (tzn. zalozonych w projekcie) wymiarow elementow oraz srednich
ci?zar6w obj?tosciowych materialow. Jezeli zmiennosc ta nie jest mala, to nalezy
brae pod uwag? dwie wartosci charakterystyczne gomo G^^.sup i dolno GA-.mfWedlug E N 1990:2002 [2.1] mozna przyjmowac, ze zmiexmosc jest mala
wtedy, gdy wspolczynnik zmiennosci obciozenia nie przekracza 0,05-^0,1. N a
ogol wi?c do ci?zaru wlasnego konstrukcji mozna stosowac jedno wartosc Gj,.
W przypadku konstrukcji szczegolnie wrazliwych na zmiany ci?zaru
wlasnego (np. niektore konstrukcje spr?zone) nalezy stosowac dwie wartosci
charakterystyczne nawet przy malej zmiennosci obciozenia stalego. Wowczas
jako Gfc^s^p i Gjt.inf nalezy przyjmowac odpowiednie (5-procentowy i 95-procetowy) kwantyie statystycznego rozkladu obciozenia G , M o z n a zakladac, ze
rozklad G jest normalny.

38
Z a charakterystyczno wartosc obciozenia zmiennego przyjmuje si? tako
wartosc ekstremalno, k t o r a z zalozonym (odpowiednio duzym) prawdopodobiehstwem nie jest przekraczana przez zalozony (odpowiednio dlugi)
okres czasu.. N a ogol (dla zmieniajocej si? w czasie cz?sci obciozenia uzytkowego, przy okreslaniu obciozenia'wiatrem) wymagane prawdopodobiehstwo
wynosi 0,98, a zalozony okres czasu jeden r o L T a k wi?c, np. prawdopodobiehstwo przekroczenia charakterystycznej pr?dkosci wiatru w okresie
rocznym wynosi 0,02. Warunek okreslajocy wartosc charakterystyczno bywa
czasem utozsamiany z wymaganiem, zeby sredni okres p o w r o t u obciozenia
wynosil 50 lat (defmicj? okresu p o w r o t u mozna znalezc np. w [2.44],
str. 15 i 16). .
Jezeli informacje o statystycznym rozkladzie obciozenia so niewystarczajoce, to za wartosc charakterystyczno przyjmuje si? wartosc nominalno, tzn.
ustalono arbitralnie na podstawie racjonalnych domniemah. W ten sposob so
zazwyczaj ustalane wartosci charakterystyczne obciozeh wyjotkowych Aj^.
2.6.3. R e p r e z e i i t a t y w n e obciozenia

zmienne

Pojawienie si? w rzeczywistosci obciozeh tak duzych, j a k cha-rakterystyczne

obciozenia zmienne, mozna uznac za zdarzenie rzadko wyst?pujoce, ale
mozliwe w odpowiednio dlugim okresie czasu (przeci?tnie raz w okresie
odniesienia 50 lat). Jednoczesne osiogni?cie wartosci charakterystycznych przez
k i l k a niezaleznych oddziaiywan jest bardzo malo prawdopodobne. Przy
rozpatrywaniu kombinacji takich oddziaiywan mnozy si? wi?c wartosci charakterystyczne przez wspolczynniki i/^. Te iloczyny nazywa si? reprezentatywnymi
wartosciami obciozeh zmiennych.
Charakterystyczno wartosc obciozenia Q^. (tzn. wartosc Qj, mnozono przez
wspolczyimik r o w n y jednosci) nazywa si? glowno wartoscio reprezentatywno
tego oddzialywania. Ponadto stosuje si? nast?pujoce wartosci reprezentatywne:
wartosc kombinacyjno
^oQh
wartosc cz?sto
^Ai Qio
wartosc prawie stalo
1/^2
Kombiaacje obciozeh (p. 2.9.1 i 2.9.2) skladajo si? wi?c z obciozeh stalych
i z reprezentatywnych obciozeh zmiennych. Wspolczynniki V^o stosuje si? tylko
przy sprawdzaniu S G N ; pozostale przy spJrawdzaniu S G N i S G U .
Wspolczynnik XJ/Q dobrano w t a k i sposob, zeby prawdopodobiehstwo
przekroczenia przez efekt k i l k u obciozeh dzialajocych jednoczesnie efektu, wywolanego przez obciozenie ^ O ' ^ F Q / O bylo takie same, j a k prawdopodobiehstwo przekroczenia tego poziomu w przypadku jednego obciozenia Qj^
(7i? jest t u wspolczynnikiem obciozenia zdefiniowanym w p. 2.6.4).
Wspolczynnik xj/^ jest dobrany w t a k i sposob, zeby wartosc
mqgla
bye przekraczana tylko przez okres b?docy malo cz?scio zaplanowanego
okresu uzytkowania konstrukcji lub nie cz?sciej niz zaplanowana graniczna
cz?stosc.

Wspolczynnik
dobiera si? tak, ze okres, w k t o r y m wartosc i/^^ Qk b?dzie
przekroczona, jest duzo cz?scio zaplanowanego okresu eksploatacji konstrukcji.
Wartosci wspolczynnikow xf/ przedstawiono w tablicy 2.2.
Tab. 2.2. Wspolczynniki ifj
Oddzialywania
Obciozenia uzytkowe w budynkach
Kategoria A: pomieszczenia mieszkalne
Kategoria B: pomieszczenia biurowe
Kategoria C: miejsca zebran
Kategoria D: pomieszczenia handlowe
Kategoria E: magazyny
Ruch pojazdow w budynkach
Kategoria F: ci^zar pojazdu do 30 kN
Kategoria G: ci^zar pojazdu od 30 do 160 kN
Kategoria H: dachy

^1

^2

0,7
0,7
1,0

0,5
0,5
0,7
0,7
0,9

0,3
0,3
0,6
0,6
0,8

0,7
0,7
0

0,7
0,5
0

0,6
0,3
0

OJ

Obciozenie budynkow sniegiem zaleznie od kraju

i lokalizacji Np. kraje CEN z wyj^tkiem Finlandii,
Islandii, Norwegii i Szwecji, budowle znajdujoce'si^
ponizej 1000 m n.p.m.

0,5 ,

0,2

Obciq-zenie budynkow wiatrem

0,6

0,2

Temperatura (nie dotyczy pozarow) w budynkach

0,6

0,5

Rola wspolczynnika XJ/Q odpowiada roU wsp61czynnika jednoczesnosci

obciozeh" w polskich normach obciozeh PN-82/B-02000 [2.28] i PN-82/
/B-02003 [2.29]: Wspolczynnik 1/^2 odpowiada polskiemu wsp61czynnikowi
cz?sci dlugotrwalej obciozenia zmiennego". Wspolczynnik odpowiadajocy ij/^
w polskiej normie nie wyst?puje.
Wspolczynniki XJ/Q i yj/^ so na ogol nieco mniejsze od polskich odpowiednikow.

2.6.4. W s p o l c z y n n i k i obci^_zeh i obciozenia

obliczeniowe

Pelna nazwa wspolczynnikow, oznaczanych ogolnie przez 7^., 0 k t o r y c h

mowa w t y m punkcie, brzmi cz?sciowe wspolczynniki bezpieczenstwa
oddziaiywan". Zwazywszy, ze w EC2 wyst?pujo tylko cz?sciowe wspoiczynniki
bezpieczenstwa (stosowane albo do oddziaiywan, albo do cech materialow),
pomini?cie slowa bezpieczehstwo" nie b?dzie wywolywac nieporozumieh.
W polskich normach analogiczne wspolczynniki nazywa si? wspolczynnikami
obciozeh i t? k r o t k o nazw? b?dzie si? na ogol stosowac w tej ksiozce.
Iloczyny F^^yj^F^. b?dzie si? nazywac wartosciami obliczeniowymi obciozeh albo po prostu obciozeniami obliczeniowymi.
Wartoscio obliczeniowo obciozenia b?dzie si? tez niekiedy nazywac iloczyn
yf ^Pk = 7/ P'rcp (i^rcp oznacza t u reprezentatywno wartosc obciozenia). Podobna
dwoistosc wyst?puje w E C l i EC2 i nie prowadzi do nieporozumieh.

Wspolczynniki y so opatrywane indeksami G, Q, P, oznaczajocymi rodzaj

obciozenia (np. obliczeniowe obciozenie stale G^ = -y^. G^).

2.7. Efekty obci^zeii i nosnosc konstrukcji

Efektami obciozeh E so sily wewn^trzne (momenty zgmajoce i skr^cajoce,
}ily podluzne i poprzeczne), napr?zenia i odksztalcenia.
Wyznaczanie efektow obciozeh jest przedmiotem rozdzialu ,3.
Obliczeniowym efektem oddzialywah E^ nazywa si? efekt wyznaczony przy
?;alozeniu, ze oddzialywania F i dane geometryczne a przyjmujo wartosci
obliczeniowe, a wlasciwosci materialow (jezeli wlasciwosci te wplywajo na
kVynik obliczen statycznych) przyjmujo wartosci odpowiednie dla rozpatrywanego problemu (okreslone w innych rozdzialach):
J5;, = 7 ^ , { r ^ , , i ^ , , p . , ; a , } ,

(2.3a)

.ub
E, = E{y,,F,^,,ia,).

(2.3b)

Wspolczynnik y^d we wzorze (2.3a) jest cz?sciowym wspolczynnikiem

bezpieczenstwa stosowanym w celu uwzgl?dnienia niepewnosci w modelowaaiu efektow oddzialywah, a w niektorych przypadkach takze w modelowaniu
samych oddzialywah. N a ogol stosuje si? zaleznosci typu okreslonego wzorem
7.3b), w k t o r y m wspolczynnik y^^ nie wyst?puje jawnie, a yF^i = ysdy/^iPrzy sprawdzaniu S G U obliczeniowe efekty oddzialywah (z reguly przy
= 1) porownuje si? z odpowiednimi l i m i t a m i (ugi?c, szerokosci rys, napr?zeh). Sprawdzanie S G N wykonuje si? porownujoc obliczeniowe efekty
oddzialywah z obliczeniowo npsnoscio konstrukcji.
Obliczeniowo nosnoscio Rd konstrukcji nazywa si? graniczny efekt oddzialywania. Nosnosc R ^ oblicza si? nadajoc wartosci obliczeniowe wytrzytnalosciom materialow (takze granicy plastycznosci stali) i danym geometryczQym,

2.8. Sytuacje obliczeniowe uklady obci^zen

przypadki i kombinacje obci^zen
W projekcie nalezy wykazac, ze w a r u n k i (p. 2.9) przypisane stanom
granicznym istotnym dla konstrukcji so spelnione dla kazdego istotnego
przypadku obciozeh w kazdej sytuacji obliczeniowej, w ktorej moze znalezc si?
konstrukcja.
Sytuacje dzieli si? na:
sytuacje trwale, wyst?pujoce w normalnych warunkach uzytkowania
konstrukcji,
sytuacje przejsciowe, wyst?pujoce podczas wznoszenia i ewentualnych
remontow konstrukcji,

sytuacje wyjotkowe, spowodowane wypadkami, t a k i m i j a k np. pozary,

eksplozje, uderzenia, lokalne uszkodzenia konstrukcji,
sytuacje sejsmiczne, dotyczoce warunkow, w k t o r y c h moze znalezc si?
konstrukcja p o d wplywem zjawisk sejsmicznych.
Za trwalo nalezy uznac tako sytuacj?, k t o r a trwa przez okres czasu tego.
samego rz?du co planowany okres uzytkowania konstrukcji. Z a przejsciowe
uwaza si? te sytuacje, ktore trwajo przez okres znacznie krotszy od okresu
uzytkowania, p o d warunkiem, ze prawdopodobiehstwo powstania tych sytuacji jest znaczne. Pozostale sytuacje mozna uznac za wyjotkowe. T a k wi?c,
sytuacje powstajoce podczas wytwarzania elementow prefabrykowanych,
transporcie, montazu, wznoszeniu konstrukcji zespolonych (zwlaszcza przy
usuwaniu form i rusztowah) i spr?zaniu konstrukcji nalezo do sytuacji
przejsciowych. W swietle definicji E C sytuacje powstajoce w czasie uzytkowania na skutek obciozenia wiatrem i sniegiem nalezo do sytuacji przejsciowych.
W dehnicjach sytuacji wyst?pujo nieostre okreslenia dotyczoce okresu
dzialania obciozeh, co powoduje, ze mogo powstac niejasnosci przy klasyfikowaniu niektorych sytuacji. T a nieostrosc nie ma praktycznego znaczenia, gdyz
kombinacje oddzialywah, stosowane ostatecznie przy sprawdzaniu SG, uklada
si? tak samo dla sytuacji stalych i przejsciowych.
U k l a d obciozenia jest okreslony przez zbior danych ustalajocych jednoznacznie polozenie, wartosc i kierunek obciozenia ruchomego.
Przypadek obciozenia jest okreslony przez dane ustalajoce zgodne (tzn.
inogoce wystopic rownoczesnie) uklady obciozeh, uklady narzuconych deformacji (czyli obciozeh posrednich) i imperfekcje.
Kombinacj? obciozeh tworzo obciozenia stale oraz reprezentatywne obciozenia zmienne dzialajoce w rozpatrywanym przypadku.
D l a kazdego przypadku obciozenia mozna utworzyc k i l k a kombinacji
obciozeh (dla S G U i dla S G N , z r o z n y m i obciozeniami dominujocymi
p. 2.9).
Schemat post?powania przy sprawdzaniu SG ilustruje rysunek 2.2. Rozpatruje si? sytuacj? 1; sprawdza si?, czy w tej sytuacji spetnione so wymagania
stanu granicznego 1 (np. nosnosc na zginanie). Okresla si? krytyczne p u n k t y
(przekroje). D o kazdego p u n k t u krytycznego dobiera si? krytyczny przypadek
obciozenia (taki, w k t o r y m sprawdzenie daje najmniej korzystny wynik). D l a
tego przypadku nalezy znalezc krytyczno kombinacj? obciozeh dla tej
kombinacji wyznaczyc efekty obciozeh i sprawdzic warunek stanu granicznego.
Takie post?powanie nalezy przeprowadzic dla kazdej sytuacji rozpatrujoc te stany graniczne, ktore mogo miec istotne znaczenie.
Przy prostych ukladach konstrukcyjnych i niewielkiej liczbie niezaleznych
obciozeh wyznaczenie krytycznych p u n k t o w nie nastr?cza trudnosci i scisle
spelnienie wymagah osioga si? po sprawdzeniu k i l k u warunkow. Zazwyczaj
przeksztalcone formy warunkow nosnosci wykorzystuje si? do obhczenia
niezb?dnego zbrojenia, a nast?pnie sprawdza si?, czy so spelnione wymagania

4?
dotyczoce SG uzytkowalnosci- Bardzo cz?sto te.ostatnie sprawdzenia daje si?
zastopic prostymi kryteriami, np. dotyczocymi stosunku rozpi?tosci do wysokosci belek.
W skomplikowanych ukladach i przy zroznicowanych, licznych obciozeniach
scisle spelnienie wymagah moze bye trudnym problemem. Warto zwrocic uwag?
na polozenie obliczeh statycznych" w schemacie na rysunku 2.2. Stosuj^c liniowe
metody mechaniki (oparte na zalozeniu liniowej spr?zystosci) mozna wykorzystac
zasad? superpozycji; zastosowanie metod. nieliniowych wymaga w zasadzie
wykonywania obliczen statycznych dla. kazdej rozpatrywanej kombinacji.

superpozycja
Obliczenia
statyczne

efekt6w
lub pojedyrtczych
oddzial'ywart

SG

CD
M
O

a
CO

CD
CD

CD

o'o
_o
o

O
cn

cr
o
CO

CD-

sprawdzenie SG1
w elemencie 1
w przypadku 1
dla kombinacji 1

E
o

Rys. 2.2. Schemat post^powania przy sprawdzaniu stanow granicznych

Rozpatrujoc SG rodzaju STR lub G E O nalezy wykazac, ze spelniony jest

warunek:
(2.5)

Ed ^ Rd.

w ktorym
oznacza sil? wewn?trzno (lub moment sii, wewn?trznych)
wywolano obciozeniami obliczeniowymi, a
oznacza odpowiednio graniczno
sil? (graniczny moment) wyznaczono przy zalozeniu, ze wytrzymalosc betonu
lub granica plastycznosci stali przyjmujo wartqsci obliczeniowe. E^ i R^ mogo
takze bye dlugosciami odpowiednich wektorow reprezentujocych k i l k a uogolnionych sil wewn?trznych np. sil? podluzno.i moment. Przy rozpatrywaniu
SG polegajocych na przeksztalceniu si? konstrukcji w mechanizm nalezy
wykazac, ze ten mechanizm nie powstanie, jezeli obciozenia nie przekroczo
wartosci obliczeniowych.
Sprawdzanie nierownosci (2.5) moze bye, jezeli trzeba, zastopione sprawdzaniem inaczej sformulowanych warunkow. T a k np. w przypadku m i m o srodowego sciskania mozna sprawdzac, czy p u n k t reprezentujocy efekt obliczeniowych obciozeh (sil? podluzno i moment) lezy wewnotrz granicznej
krzywej interakcji, wyznaczonej dla obliczeniowych wartosci wytrzymaiosci
betonu i granicy plastycznosci stali.
Lewa strona nierownosci (2.5) przedstawia efekt obciozeh i bywa niekiedy
nazywana strono obciozeh, a prawa strona zalezy od wytrzymaiosci materialow i bywa nazywana strono nosnosci (lub odpornosci).
Obliczenia, wykonywane przy .projektowaniu powinny stanowic dowod,
ze nierownosc (2.5) jest spelniona w kazdym punkcie konstrukcji dla kazdego przypadku (por. p. 2.8) i dla kazdej z ponizej okreslonych kombiaacji
obciozeh.
Wedhig E N 1990:2002 [2.1] przy rozpatrywaniu sytuacji trwalych i przejscio\yych nalezy wybrac jedno z dwoch mozliwosci. Pierwsza polega na t y m , ze
efekty obciozeh wyznacza si? dla kombinacji okreslonych wzorem (2.6):
E yGjG,J'+V'+"yQ.,

2 w " + " Z ya.iMk.i-

(2-6)

2.9. Sprawdzanie stanow granicznych

D r u g a moziiwosc polega na stosowaniu (tylko w stanach granicznych STR
i GEO) mniej korzystnej z kombinacji okreslonych przez wyrazenia:

2.9.1. S t a n y g r a n i c z n e n o s n o s c i
Konstrukcja lub jej element spelniajo wymagania ze wzgl?du na statecznosc
polozenia (SG rodzaju E Q U ) wtedy, gdy spelniony jest warunek:
^d.dst ^ -Brf.stb)

Z } ' G , j G w " + " y p ^ " + " y e . i ' A o , i & , / ' + " Z7a.i>Ao,iQw^

Z ^jyG.jG,f+'%P"+'%,,Q,.,"+"

Z ya,iKiQKi-

(2.7a)
(2-7b)

(2.4)

w k t o r y m Ed,dsi oznacza wartosc obliczeniowo efektu obciozeh destabilizujocych

(np. momentu, k t o r y moze spowodowac obrot elementu wzgl?dem podpory),
^ ^d.sih wartosc obliczeniowo efektu obciozeh stabilizujocych.
W EC2 stany graniczne rodzaju E Q U odgrywajo rol? uboczno podstawowym zagadnieniem so stany rodzaju STR, zalezne od wytrzymaiosci
betonu i zbrojenia.

Jako wiodoce obciozenie zmienne, majoce indeks 1, nalezy przyjoc obciozenie wywolujoce najbardziej niekorzystny efekt.
D o rozpatrywania sytuacji wyjotkowych stosuje si? kombinacj?:
J>1

a do sytuacji sejsmicznych:

i>l

j:

Kombinacje wediug wzorow (2.6) i (2.7) nazywa si? kombinacjami podstawowymi, a kombinacje wedlug wzoru (2.8) kombinacjami w y j ^ t k o w y m i .
We wszystkich wzorach znak + " oznacza, ze nalezy rozpatrywac jednoczesne dziaianie d o d a w a n y c h " obciozeh podobnie nalezy rozumiec
znak j , ! " ' Zgodnie z ogolnymi zasadami nazewnictwa EC:
Gj,j,

JGJ oznaczajo wartosc charakterystyczno i wspolczynnik cz?sciowy

y-tego obciozenia stalego,
Qk,uya,i
oznaczajo wartosc charakterystyczno i wspolczynnik zmiennego
obciozenia wiodocego,
yQ^i oznaczajo wartosci charakterystyczne i wspolczynniki pozostalych
obciozeh zmiennych,
oznaczajo wartosc reprezentatywno i wspolczynnik sily spr?zajocej,
jest wspolczynnikiem redukcji niekorzystnych obciozeh stalych,
A,
oznacza obliczeniowo wartosc obciozenia wyjotkowego (wartosc
moze bye w normach obciozeh okreslona bezposrednio lub moze
bye obliczana j a k o iloczyn wartosci charakterystycznej i wspolczynnika cz?sciowego A^y^.
Wspolczynniki i/^o.
i ^ 2 (drugi indeks we wzorach (2.6) i (2.7) sluzy do
przyporzodkowania wspolczynnika odpowiedniemu obciozeniu) zdefmiowano
w p. 2.6; wartosci zestawiono w tablicy 2,2. Wartosci wspolczynnikow
oddzialywah zestawiono w tablicach 2.3 i 2.4.
Sprawdzanie sytuacji wyjotkowych moze polegac albo na obliczeniu sil
wewn?trznych, ktore powstajo podczas dzialania wyjotkowego obciozenia A ^ ,
albo na analizie sytuacji, k t o r a powstanie po wypadku wywolanym przez A ^ .
N p . moze to bye analiza wtornego schematu statycznego, k t o r y powstanie po
wypadku niszczocym jeden z elementow schematu pierwotnego. Wowczas
mozna przyjoc
= 0.
Tab. 2.3. Obliczeniowe wartosci oddzialywah w sytuacjach trwalych i przejsciowych (EQU)
(zestawienie A)
Kombinacja
obciozeh wediug
wzoru
2.6

Oddzialywania stale
niekorzystne

korzystne

Wiodoce
oddzialywanie
zmienne

Tab. 2.4. Obliczeniowe wartosci oddziaiywan w SGN

(2.9)

Gj'+"P"+"A^/'+"Y^2.iQ,.i-

Inne
oddzialywania
zmienne

Kombinacja
obciozeh
wediug
wzoru nr

2.6

VGV.BUP

2.7a

^Gi.sup G^^i.sup

rGi.inr == 0,90,
== 1,50 - gdy oddzialywaaie jest niekorzystn e (0 - gdy korzystne),
yQj == 1,50 -- gdy oddzialywanie jest niekorzystne (0 gdy korzystne).

glowne

inne

yQ,i^o,iQk.i
yQ,i^or>Qk,i

yGJMrG^kjMf:

W Zal^czniku Krajowym zostanie wybrana jedna z dwoch mozliwosci:

projektowanie wediug wzoru 2.6,
projektowanie wediug wzorow 2.7a i 2.7b.
Ponadto w Zal^czniku Krajowym mozna zmodyfikowac wzor 2.7a w taki sposob, zeby
zawieral on wyi^cznie oddzialywania stale, W polskim Zalq^czniku Krajowym NB [2.1a]
ustalono, ze nalezy wybrac mniej korzystne z wyrazeh 2.7a i 2.7b.
Wartosci wspolczynnikow y i ^ mog% by ustalone w Zal^cznikach Krajowych. Zalecane
wartosci to:
rGi,sup =

1,35,

rG7,inf = 1,00,
y^^^ = 1,50 - gdy oddzialywanie jest niekorzystne (0 - gdy korzystne),
. = 1,50 gdy oddzialywanie jest niekorzystne (0 gdy korzystne),
^ = 0,85.
Wartosci charakterystyczne wszystkich obciozeh stalych pochodz^cych z jednego zrodla mnozy
si? przez y^.sup jesli wplyw tego obciozenia na l^czny elekt obciozeh jest niekorzystny, a przez
yG.inf jesli wplyw ten jest korzystny. Na przykiad wszystkie obciozenia pochodz^ce od ci^zaru
wlasnego konstrukcji mozna rozpatrywac jako pochodz^ce z jednego-zrodia.
Sytuacje trwale i przejsciowe (STR/GEO) (zestawienie C)
2.6

yGjM!:GkjM

yQ,iQk,i

Wartosci wspolczynnikow y mogo bye ustalone w Zalocznikach Krajowych. Zalecane wartosci to:
rGj.B.p =

1,00,

rGi.inr = 1,00,
y^.^ == 1^30 gdy oddzialywanie jest niekorzystne (0 gdy korzystae),
yQ^i = 1,30 - gdy oddzialywanie jest niekorzystne (0 - gdy korzystne),
Sytuacje wyjotkowe i sejsmiczne

rQ.i Gic.1

1,10,

korzystne

Pozostale oddzialywania
zmienne

<^fci,6Up

2.7b

2.8

rQ.i

niekorzystne

Wiodoce
oddzialywanie
zmienne

Sytuacje trwale i przejsciowe (STR/GEO) (zestawienie B)

Wartosci wspolczynnikow 7 mog^ by ustalone w Zal^cznikach Krajowych. Zalecane

wartosci to:
"VGj.sup =

Oddzialywania stale

2.9

J^fci.sup

^Usup

^1.1 QKI

^2,1 Qkj

Przy sprawdzaniu sytuacji wyjotkowych bierze si? pod uwag? cz?sto lub prawie staio Qak
w kombinacji sejsmicznej) wartosc glownego oddzialywania zmiennego zasady wyboru (zalezme
od rodzaju rozpatrywanego oddzialywania) powinny znalezc si? w Zaiocznikach Krajowych.

47

46
Rownowag? statyczny konstrukcji (rozpatrywanej j a k o cialo sztywne)
sprawdza si? stosuj^c obciozenia obliczeniowe wediug tablicy 2.3.
Obliczenia elementow konstrukcji niezalezne od oddzialywah geotechnicznych
wykonuje si? stosujoc obciozenia obhczeniowe wedlug tablicy 2.4 zestawienie B.
Obhczenia elementow konstrukcji (fundamenty, pale, sciany podziemia),
ktore zalezo od oddzialywah geotechnicznych i obliczenia wytrzymaiosci
podioza gruntowego nalezy wykonywac stosujoc jedno z nast?pujocych trzech
podejsc.
Podejscie 1: W oddzielnych obliczeniach stosuje si? wartosci z zestawienia
C i z zestawienia B zarowno do oddzialywah geotechnicznych
j a k i do mnych obciozeh. Zwykle o wymiarach fundamentow
decyduje wtedy zastawienie Q a o nosnosci konstrukcji
zestawienie B .
Podejscie 2: Zestawienie C stosuje si? do oddzialywah geotechnicznych i do
innych obciozeh.
Podejscie 3: W kazdym obliczeniu stosuje si? jednoczesnie zestawienie C do
oddziaiywan geotechnicznych i zestawienie B do innych obciozeh.
W y b o r mi?dzy t y m i podejsciami m a bye dokonany w Zaiocznikach
Krajowych.
We wzorach (2.6) i (2.7) stale obciozenia charakterystyczne Gf^ wywierajoce
niekorzystny wplyw na loczny efekt obciozeh, powinny bye reprezentowane
przez ich gorne wartosci Gjt,sup> ^ obciozenia majoce wplyw korzystny przez
dolne wajtosci G^^i^f. Oczywiscie, zasada ta nie dotyczy tych obciozeh stalych,
ktore m a j o ' t y l k o jedno wartosc (por. p. 2.6). T a k wi?c, zwazywszy ze E C
przyporzodkowuje obciozeniom stalym dwie wartosci wspolczynnika cz?sciowego y dolno 'yG.inf i gorno '/G.supj w kombinacjach obciozeh mogo
wystopic iloczyny yGM^G^^in^ oraz rG.sup G^.s^p. Najcz?sciej jednak wystarczy
uwzgl?dnienie iloczynow yodr^Gj,

i 7G.supG^.

W przypadku obciozeh takich j a k ci?zar wlasny konstrukcji (tzn. zaleznych

od ci?zaru obj?tosciowego materialu) mozna z wyjotkiem przypadkow
szczegolnie wrazliwych na zmiany rozkiadu obciozenia stalego stosowac
jedno wartosc obliczeniowego obciozenia stalego dla calej konstrukcji (np. dla
wszystkich prz?set rygla ramy). W zaleznosci od wplywu tego obciozenia na
rozpatrywano sil? wewn?trzno obciozenie wszystkich prz?set wyznacza si?
stosujoc albo wspolczynnik ^G.sup. albo wspolczyimik y^in^ (rys. 2.3 a i b). D l a
belek cioglych bez wspornikow w EC [2.4] zezwalano na stosowanie tej zasady
bez zadnych dodatkowych zastrzezeh, dotyczocych wrazliwosci w y n i k o w
obliczen na rozklad obciozenia stalego.
Jezeli w y n i k i sprawdzenia so bardzo wrazliwe na rozklad obciozenia
stalego, to nalezy korzystno i niekorzystno cz?sc tego obciozenia rozpatrywac
jako niezalezne oddzialywania. W t y m przypadku powinno si? stosowac takie
wspolczynniki oddzialywah j a k przy sprawdzaniu statecznosci polozenia.
Ilustracj? tych zasad przy projektowaniu wedlug zasady wyrazonej wzorem

(2.6) w przypadku, w k t o r y m obciozenie stale ma jedno wartosc charakterystyczno G}^, przedstawiono na rysunku 2.3. D l a b e l k i cioglej, k t o r o E C pozwala
uznac za niewrazliwo na zmiany rozkladu obciozenia staiego, przyjmuje si? na
wszystkich prz?slach jednakowe. obciozenie stale 1,00 G;, lub 1,35 G;,.
W schemacie przedstawionym na rys. 2.3c moment zginajocy w przekroju
A A silnie zalezy od rozkiadu obciozenia staiego a wi?c nalezy podzielic t o
obciozenie na niezalezne cz?sci i zastosowac dwie wartosci charakterystyczne.
1

4
c)

.A

A"

TA

1,50

Q,

1,35 G/:,sup

llllllllll

llllllllll U502,

a)

b)

I 1 3 5 G ; , inf

1,35G,

llllllllll
llllllllll
llllllllll llllllllll lllllllllllllllllllll

1,50

Qk

1 , 0 0 GA-

Rys. 2.3. Zasada stosowania wspoiczynnikow

a) belka ci^gia o rowny ch prz?siach kombinacja wywoiuj^ca maksymalne momenty w prz?slach
1 i 3; b) belka jak w p. a) kombinacja wywolujoca minimalne momenty w prz?siach 1 i 3;
c) konstrukcja wrazliwa na rozklad obciozenia stalego kombinacja wywohijoca maksymalny
moment w przekroju AA
EC2 nie zawiera kryteriow ilosciowych pozwalajocych odroznic konstrukcje wrazliwe od niewrazhwych. Sformuiowanie prostych, ogolnych i apriorycznych kryteriow nie jest zapewne mozliwe. Ocen? wrazliwosci trzeba wi?c
pozostawic projektantowi, zakladajoc, ze zauwazy o n przypadki, w k t o r y c h
nierownomierny rozklad obciozenia stalego jest realny i istotny.
Sposob stosowania wspolczynnikow obciozeh stalych zalezy od rodzaju
stanu granicznego i od wrazliwosci konstrukcji na zmiany tych obciozeh.
Przy sprawdzaniu statecznosci polozenia (SQ rodzaju E Q U ) dzialajoce
korzystnie i niekorzystnie cz?sci obciozenia stalego nalezy rozpatrywac j a k o
odr?bne obciozenia. Belka na rysunku 2.4 przy zbyt duzym obciozeniu
wspornika moze oderwac si? od podpory B Qezeh nie jest do niej przymocowana np. za pomoco kotwy). Obciozeme staie dzieh si? wi?c na dwie niezalezne
cz?sci (na wsporniku i na prz?sle) i stosuje si? do nich rozne wspoiczynniki y.
D o wzoru (2.4) nalezy podstawie:
-Bd.dst = 0,5 ( 1 , 1 0 G , - M , 5 0 Q , ) l l

E^.^tb = 0 , 5 - 0 , 9 0 G , H

W [2.43] mozna znalezc przyklad zastosowania tej zasady przy sprawdzaniu statecznosci sciany oporowej ze wzgl?du na obrot.
Przy sprawdzaniu S G N mozna na ogol pomijac wplyw temperatury,
nierownomiernego osiadania podioza gruntowego oraz skurczu i pelzania

49

48

Wsrod zmiennych Qf,^^ nalezy uwzgl?dniac jezeli trzeba obciozenia

posrednie, tzn. efekty wywolane zmianami temperatury, nierownomiernym
osiadaniem podioza gruntowego oraz skurczem i petzaniem betonu.
Zasady okreslone wzorami (2.11) (2.13) ilustruje tablica 2.5.

l,50a
0,90Gi

l,10Gi
-7\
A
"<

^>

>
>

Tab. 2.5. Obliczeniowe wartosci oddziaiywan przy sprawdzaniu SGU

Kombinacja

Rys. 2.4. Przykiad sprawdzania statecznosci poiozenia

, Oddzialywania stale
niekorzystne

korzystne

Oddzialywania zmienne
wiodoce

pozostale

Charakterystyczna
betonu, gdyz na ogol mozna zakladac, ze ciogliwosc i zdolnosc do lokalnych
obrotow (w przegubach plastycznych) elementow konstrukcji so wystarczajoce.
Zjawiska te bierze si? p o d uwag? w obliczeniach ze wzgl?du na S G N t y l k o
wtedy, gdy majo one istotne znaczenie, np. przy sprawdzaniu statecznosci
wedlug teorh drugiego rz?du. Wspolczynniki obciozeh, ktore nalezy stosowac
do osiadah oraz temperatury, so okreslone w odpowiednich Eurokodach.
Wspolczynnik do skurczu y^^ ma bye okreslony w Zaiocznikach Krajowych
w EC2 zaleca si? y^B = 1,02.9.2. S t a n y g r a n i c z n e u z y t k o w a l n o s c i
Wymagania ze wzgl?du na S G U uwaza si? za spelnione wtedy, gdy
zachodzi nierownosc:
Ed^C,,

(2.10)

w ktorej
oznacza efekt (szerokosc rys, ugi?cie, napr?zenie) wywolany jedno
z nizej przedstawionych kombinacji obciozeh, a Q jest wartoscio graniczno
( Q moze zalezec od wlasciwosci materialow) tego efektu.
Obliczajoc E^ nalezy stosowac wspolczynniki y^ = 1,0, o he szczegolowe
przepisy nie stanowio inaczej (np. przy obliczaniu szerokosci rys stosuje si?
srednio wytrzymalosc betonu na rozcioganie).
Szczegolowe informacje o obliczaniu E^ oraz wartosci graniczne
przedstawiono w rozdziale 11.
Przy sprawdzaniu S G U mogo bye rozpatrywane trzy rodzaje kombinacji:
kombinacje charakterystyczne (rzadkie)
(2.11)
i>l

J>1

kombinacje cz?ste
(2.12)
kombinacja prawie stala (w [2.1a]: quasi-stala)
E

Gij"+"P"+"1^2.iQk.i-

(2.13)

W powyzszych wzorach zastosowano oznaczenia takie same j a k w p. 2.9.1.

Cz?sta
Prawie stala

^fci.sup

'Ai.i Qk,i

^l^2,lQkJ

^2,lQk,l

^2,iQk,l

Szczegolowe zasady dotyczoce S G U (rozdzial 11) okreslajo, ktore z k o m binacji (2.11) (2.13) nalezy brae pod uwag? przy sprawdzaniu poszczegolnych
S G U . W wielu przypadkach mozna zastosowac uproszczone sposoby (np.
tablice) pozwalajoce na pomini?cie szczegolowych obliczen.
W a r t o zauwazyc, ze kombinacje rzadkie odpowiadajo co do zasady
kombinacjom podstawowym, a kombinacja stala kombinacji obciozeh
dlugotrwalych w normie [2.28]. Kombinacje cz?ste nie mialy odpowiednikow
w tej polskiej normie.

2-10. Niezawodnosc konstrukcji a metoda

wspolczynnikow czi^sciowych wedlug Eurokodu
, Przy projektowaniu wedlug E u r o k o d u niezawodnosd ^konstrukcji jest
osiogana przez:
:
<
stosowanie odpowiednich charakterystycznych wartosci obciozeh i cech
materialow,
stosowanie wspolczynnikow cz?sciowych.
Powyzsze sposoby zapewniania niezawodnosci majo jawne odzwierciedlenie w obliczeniach. Bardzo powazno rol? odgrywajo ponadto mne czynniki,
ktore trudno ocenic ilosciowo, i ktore wobec tego nie wyst?pujo jawnie.
M e t o d y stosowane do obliczania sil wewn?trznych i nosnosci konstrukcji
so oparte na wyidealizowanych i uproszczonych modelach rzeczywistych
obiektow i zjawisk. Najbardziej niezb?dne modele nosnosci sluzoce do
obliczania granicznych sil wewn?trznych w pr?tach so znormalizowane
w t a k i sposob, zeby zapewnic bezpieczno ocen? w normalnych przypadkach.
Zwykle wi?c stosowanie tych modeli prowadzi do rozwiozah zawierajocych
pewien nieujawniony zapas nosnosci. Podobnie, schematy statyczne stosowane
do obhczania sil wewn?trznych zapewniajo bezpieczehstwo, jezeli roznice
pomi?dzy schematem zastosowanym a schematem idealnie wiernym" polegajo
na pomini?ciu szczegolow, ktore korzystnie wplywajo na wyniki. Niekiedy
jednak trudno ocenic, czy rzeczywiscie spelniono to wymaganie.

50
Powodem awarii i katastrof budowlanych so przede wszystkim powazne
bl?dy ludzkie popelniane przy projektowaniu, podczas wznoszenia i w czasie
uzytkowania budowli. Zwi^kszanie wspolczynnikow bezpieczenstwa w n i k l y m
stopniu obniza prawdopodobiehstwo wystopienia katastrof spowodowanych
t y m i przyczynami. Podstawowym warunkiem osiogni?cia niezawodnosci jest
wi?c odpowiednia k o n t r o l a jakosci projektu i wykonawstwa! Oczywiscie,
projekty trudne do wykonania, wymagajoce duzej precyzji itp., wymagajo
szczegolnej uwagi. Istotne znaczenie ma takze uwzgl?dnienie wszystkich
obciozeh, ktore mogo miec znaczenie, oraz przejrzystosc i prostota koncepcji,
na ktorej opierajo si? rozwiozania konstrukcyjne i obliczenia.
Charakterystyczne cechy materialow mogo bye okreslane na podstawie
anaUzy w y n i k o w badah znormaUzowanych probek. Wartosci charakterystyczne obciozeh mozna ocenic studiujoc w y n i k i obserwacji obciozeh sniegiem,
wiatrem itp.
Proby obiektywnego okreslenia wspolczynnikow bezpieczenstwa natrafiajo
na powazne trudnosci zwiozane z:
ustaleniem kryterium wystarczajocego bezpieczenstwa,
zlozono naturo zjawisk wplywajocych na bezpieczehstwo,
skomplikowanym ksztaltem rozwiozah generowanych przez najprostsze
nawet metody probabilistyczne teorii niezawodnosci.
Wartosci wspolczynnikow bezpieczenstwa mozna ustalac:
metodo tradycyjno, tzn. na podstawie wyprobowanych w przeszlosci
metod projektowania,
metodan;ii probabilistycznynai teorii niezawodnosci.
Jak stwierdzbno w D o d a t k u C do E N 1990:2002 [2.1] (Annex
Basis for
partial factor design and reliability analysis), wartosci wspolczynnikow bezpieczenstwa w dzisiejszej generacji Eurokodow ustalono przede wszystkim
metodo tradycyjno^ Zasadniczo rol? przy ustalaniu wspolczynnikow odgrywala
analiza przepisow i poglodow panujocych w krajach majocych najwi?kszy
wplyw w C E N .
Z teorh niezawodnosci konstrukcji wynikajo ogolne wskazania porzodkujoce poj?cia i wplywajoce na sposob myslenia o bezpieczehstwie konstrukcji.
Niektore metody tej t e o r h zostaly uzyte np. do wyznaczania wspolczynnikow
ij/, okreslajocych reprezentatywne wartosci oddzialywah (patrz Zalocznik C do
E N 1990). Chociaz'sposob tworzenia n o r m nie ma jasnego i jednoznacznego
zwiozku z teorio niezawodnosci, to jednak trzeba uznac, ze teoria ta wywiera
wplyw na ogolny ksztait europejskich przepisow.
Wartosci cz?sciowych wspolczynnikow bezpieczenstwa mozna wyznaczac
metodami probabhistycznymi. Przyjmuje si?, ze niezawodnosc jest zapewniona wtedy, gdy prawdopodobiehstwo przetrwania konstrukcji
przez
odpowiednio dlugi okres czasu jest wystarczajoco duze. Prawdopodobiehstwo nieprzetrwania oznacza si? przez P^; prawdopodobiehstwo przetrwania
wynosi zatem:
P,==l-P^.
(2.14)

Jezeli obiiczone prawdopodobiehstwo

zaplanowanej wartosci granicznej PQI

nieprzetrwania jest wi?ksze od

Pf>Po.

(2.15)

to konstrukcj? uznaje si? za niebezpiecznoJako miar? niezawodnosci stosuje si? wskaznik niezawodnosci
z Pf wzorem:
Pf-^(-P)^

zwiozany

(2.16)

W e wzorze (2.16) $ jest dystrybuanto unormowanego rozkladu normainego. N a rysunku 2.5, ilustrujocym to zagadnienie, g?stosc tego rozkladu
oznaczono j a k o n.
77

Rys. 2.5. Wskaznik niezawodnosci p

Defmicja wskaznika niezawodnosci nie musi bye zwiozana ze stosowaniem
rozkladu normainego (por. [2.44], rozdzial 3), ale przyj?cie za podstaw? tego
wlasnie rozkladu jest cz?sto spotykanym zalozeniem, zaaprobowanym w E N
1990:2002 w metodzie F O R M {first order reliability method metoda
niezawodnosci I rz?du).
Warunek niezawodnosci mozna zapisac wzorem:
P>Po,

(2-17)

w ktorym
jest wymaganym wskaznikiem niezawodnosci.
Wartosci jS^ zalezo od rodzaju wymagah (nosnosc lub uzytkowalnosc) i od
dlugosci okresu, w k t o r y m te wymagania majo bye spelnione. Szczegolowe
wymagama, zalezne takze od tzw. klasy niezawodnosci konstrukcji, znajdujo
si? w E N 1990:2002 tak np. ze wzgl?du na nosnosc w calym p l a n o w a n y m
okresie uzytkowania konstrukcji (dla zwyklych budynkow - 50 lat) wlasciwa
wartosc
wynosi 3,8. Tej wartosci
odpowiada prawdopodobiehstwo
P/ = 7,2'10-^
E N zawiera ponadto informacje o wskaznikach niezawodnosci wymaganych w innych okolicznosciach, a obszerniejsze naswietlenie tego problemu

"53'

52
mozna znalezc w ksiozce J. Murzewskiego [2.44]. Przy wyznaczaniu cz?sciowych wspolczynnikow bezpieczenstwa trzeba wskaznik /5 rozdzielic" na
wskazniki cz^sciowe stosowane do oddzialywah i do materialow. Problem
ten jest opisany i skomentowany na stronach 76 i 77 cytowanej juz ksi^zki
[2.44].
Powyzsze wywody nie oznaczajo, ze projektowanie wedlug E u r o k o d u
prowadzi do osiogni?cia niezawodnosci odpowiadajocej (czy nawet zblizonej
do odpowiadajocej) postulowanemu wskaznikowi
= 3,8, gdyz, j a k j u z
wspomniano, skalowanie wspolczynnikow nie jest wynikiem konsekwentnego
stosowania tej zasady. Nawet w przypadku konsekwentnego skalowania nie
mozna oczekiwac, ze rzeczywista cz^stosc katastrof b?dzie odpowiadac zalozoxiej, gdyz teoria opisuje realne zjawiska w uproszczeniu. M o z n a natomiast
przyjoc, ze tego rodzaju teorie mogo bye pozytecznym narz?dziem, sluzocym
do formulowania spojnych zasad, przyporzodkowujocych roznym konstrukcj o m odpowiednio zroznicowane wspolczynniki zapewniajoce podobno niezawodnosc.

2.11. System wspolczynnikow czi^sciowych

w E C I 5 E C 2 i normach polskich
Z p u n k t u widzenia inzyniera metoda wspolczynnikow cz^sciowych ma t?
zasadniczo zalet?, ze elementy ryzyka uwzgl?dnia si? lam, gdzie to ryzyko
powstaje przez zastosowanie wspolczynnikow przyporzodkowanych obciozeniom i materialom. W zwiozku z t y m mozna przypisywac wspolczynn i k o m pewien sens fizyczny.
Obliczeniowe wartosci cech materialow
E C l defmiuje jako:

zostala wzi?ta pod uwag? przy ustalaniu wartosci y^, a wi?c podstawo dalszych
rozwazah jest wzor (2.19).
Pewne znaczenie mogo takze miec konwersje wytrzymaiosci zwiozane
z roznymi rodzajami probek. W miar? ujednolicania sposobow badah problem
ten b?dzie si? stawal nmiej wazny. W normach polskich [2.24] i [2.25] stosuje
si? bardziej skomplikowano konwersj?, z trzema wytrzymalosciami: gwarantowano i?6^, charakterystyczno R^^ i obliczeniowo R^, k t o r y m w normach
[2.26] i [2.27] odpowiadajo/c^cubc^/c/c iLd- Genez? tego systemu przedstawiono
w [2.45].
Wspolczynniki odpowiadajoce w polskich normach eurokodowskiemu
y^ 1,50 wynosiiy 1,30 przy sciskaniu i 1,50 przy rozcioganiu. W zwiozku
z t y m w nowej 'polskiej normie [2.26] wytrzymaiosci obliczeniowe przy
sciskaniu so nieco mniejsze niz wartosci R^.
Za pomoco wspolczyimika y^ majo ponadto bye wzi?te pod uwag?:
niekorzystne odchylenia od wartosci charakterystycznej,
niedokladnosci konwersji,
niekorzystne odchylenia powstajoce z powodu stosowania niepewnych
danych geometrycznych i niedoskonalych modeh odpornosci konstrukcji (w skrocie niepewnosci geometrii i modelu).
Tak uj?ta rola wspolczynmka y^ jest szczegolnym przypadkiem ogolniejszego sposobu poslugiwania si? wspolczynnikami, ktory przedstawiono w E N
1990:2002 [2.1]. Wprowadza si? tarn dwa rodzaje cz?sciowych wspolczynnikow y^ i 7,, oraz y^iyf. Wspolczynniki y^^ i yj^ odgrywajo t? samo rol? co ich
odpowiedniki indeksowane duzymi hterami, z to roznico, ze nie obejmujo
niepewnosci geometrh i modelu.
W t y m , systemic obliczeniowe cechy materialow okresla wzor:
(2.20)

x,

= n,

(2.18)

a obliczeniowe cechy geometryczne wzor:

albo
=

^J = ^nom + ^ ^ -

(2.19)

(2.21)

Obciozenia obliczeniowe okreslone so wzorem:

We wzorze (2.18) 1] jest wspolczynnikiem konwersji (przeis to czenia), k t o r y
stosuje si? w celu uwzgl?dnienia wplywu okresu dzialania obciozenia, obj?tosci i proporcji elementow, wilgotnosci i temperatury itp. na cechy materialow. Zjawiska te mogo bye takze wzi?te pod uwag? juz przy ustalaniu
wartosci X^ lub
wowczas wspolczynnik konwersji znika i stosuje si?
wzor (2.19).
W zastosowaniu do sprecyzowanego materialu wspoiczynnik y^^ jest
zast?powany przez y^ (beton) lub y^ (stal).
W przypadku betonu zasadnicze znaczenie ma przeistoczenie wytrzymaiosci znormalizowanych probek na wytrzymalosc osiogano w realnych elementach, majocych wi?kszo obj?tosc i inne proporcje. W EC2 konwersja ta

Pd-^yfF,.

(2.22)

lub
Fd-^hfF,,

(2.23)

w k t o r y m \j/ moze oznaczac I/^Q, xj/^ lub i/^^Za pomoco wspolczynnika yj- majo bye uwzgl?dnione mozliwe niekorzystne
odchylenia obciozeh od wartosci charakterystycznych.
W symbolicznym zapisie efekt obciozeh wyraza si? wzorem:
E,=^ys,E{y,,F,,,,,a,l
a odpornosc konstrukcji wzorem:

(2.24)

54

2.12. Trwalosc konstrukcji i otulenie zbrojenia

R^ = R L ^ ^ a } .
yRd I Tm
J

(2.25)

2.12.1. D e f i n i c j e i p o d s t a w o w e w y m a g a n i a

W powyzszych wzorach:
ysd i^s^ wspolczynnikiem stosowanym w celu uwzgl?dnienia niepewnosci
modelowania obciozeh oraz niedoskonalosci modeh sluzocych do obliczania
efektow obciozeh (sil wewn?trznych),
yRd J^st wspolczynnikiem stosowanym w celu uwzgl?dnienia niepewnosci
modelowania odpornosci (nosnosci) konstrukcji.
W z o r y ( 2 . 2 4 ) i ( 2 . 2 5 ) wyrazajo postulat, zeby ewentualne niedoskonalosci
(tzn. rozbieznosci md^dzy modelem a rzeczywistosci^) modeh matematycznych
byly jawnie brane pod uwag? w normach. Postulat ten,nie zostal zrealizowany
w E C l Stosowane t a m zaleznosci so na ogol typu:
Sd = {r/.f^rcp,f,a,},

(2.26)

i^, = i ^ | ^ ^ a , | ,

(2.27)

yu

CO oznacza, ze powyzsze niedoskonalosci so uwzgl?dnione przez zastosowanie

wspolczynnikow
i yjp wystarczajoco duzych na t o , zeby skompehsowac ich
skutki.
Ten przeglod systemu' wspolczynnikow warto zakohczyc porownaniem
wartosci postulowanych w Eurokodach ze stosowanymi w Polsce.
W EC2 wspolczynnik materialowy stah 7^ wynosi 1,15, podczas gdy
w normach polskich [2.24], [2.25] stosowane y^ = 1,15 dla stah 0 wytrzymaiosci charakterystycznej nieprzekraczajocej 420 M P a , y^ = 1,20 dla mocniejszych
stah zbrojeniowych i ys= 1,25 dla stah spr?zajocej. O d 1999 r. wspolczynnik y^
dla stah zwyklej zostal zrownany z eurokodowskimi.
Wspolczynniki dotyczoce wytrzymaiosci betonu omowiono na poczotku
tego p u n k t u .
Wedlug aktualnych jeszcze P N z lat osiemdziesiotych wspolczynniki
obciozeh stalych yo.sup wynoszo od 1,10 (ci?zar wlasny konstrukcji) do 1,30
(warstwy wykohczeniowe wykonywane na placu budowy). E u r o k o d stosuje
prostszo klasyflkacj?, przypisujoco wszystkhn obciozeniom stalym wspolczynnik 1,35. Wedlug P N sredni wspolczynnik, odniesiony do sumy obciozeh stalych, wynioslby zwykle od 1,13 do 1,17, a wi?c roznica mi?dzy
EC i . P N jest istotna. Wspolczynniki obciozeh zmiennych w P N wynoszo
od 1,05 (ciecze w rurociogach) do 1,40 (snieg i obciozenia uzytkowe nie
przekraczajoce 2 k N / m ^ ) . Z doswiadczeh krajowych (analiza ekspertyz wykonanych przez Instytut Techniki Budowlanej) zdaje si? wynikac, ze stosowane w Polsce wspolczynniki obciozeh so wystarczajoce. Jednakze caly
system kombinacji obciozeh w E N 1990:2002 istotnie rozni si? od zastosowanego w polskich normach [2.28] i [2.29], a zatem skutki zastopienia tych n o r m przez nowo [2.1a] nie so proporcjonalne do zmian wspolczynnikow obciozeh.

Obowiozujoce jeszcze k h k a lat temu przepisy dotyczoce obliczania i k o n struowania chociaz mialy na celu zapewnienie trwalosci w potocznym
znaczeniu w calym okresie istnienia konstrukcji nie spelnily tego zadania,
W dawnej polskiej normie [2.25] problem trwalosci nie b y l 'Uj?ty zbyt
szczegolowo. Zakladano, ze trwalosc b u d o w h zelbetowych jest wystarczajoca
po spelnieniu warunkow konstrukcyjnych oraz zastosowaniu materialow
0 prawidlowej jakosci. Zalecenia dotyczoce betonu zawarto w normie [2.23],
natomiast zamieszczone w normie [2.25] w a r u n k i konstrukcyjne okreslaly
dopuszczalno szerokosc rozwarcia rys oraz minimalno grubosc otulenia
zbrojenia betonem, niezaleznie od wyst?pujocego srodowiska. Wskazywano
tylko na potrzeb? zwi?kszenia grubosci otulenia o 5 m m w elementach
narazonych na bezposrednie dziaianie wplywow atmosferycznych, zagl?bionych w gruncie nienawodnionym i pomieszczeniach 0 whgotnosci wzgl?dnej
wi?kszej niz 75% oraz 0 10 m m w konstrukcjach stykajocych si? stale z wo do.
Natomiast w srodowisku agresywnym chemicznie zalecano stosowanie szczegolowych rozwiozah materialowo-konstrukcyjnych oraz zabezpieczeh antykorozyjnych wedlug n o r m y [2.31].
,
, >
E u r o k o d y E C , 1992 [2.4] i EC2 [2.6a] zawierajo juz jawnie wyrazone
wymagania dotyczoce trwalosci konstrukcji. Wymagania EC1992 [2.4] uwzgl?dniono w polskiej normie z 1999 r. [2.26], a pozniejsze wersje EC2 w najnowszej normie z 2002 r. [2.27]. .
W EC2 uwaza si?, ze trwalosc konstrukcji jest nalezyta wtedy, gdy przez
caly okres zamierzonego uzytkowania spelnia ona wymagania dotyczoce
nosnosci i statecznosci (a wi?c przepisy stanow granicznych) bez potrzeby
wprowadzania znacznych przerw eksploatacyjnych oraz wykonywania hadmiernej lub nieprzewidzianej konserwacji.
Przerwy eksploatacyjne oraz nadmierna lub nieprzewidziana konserwacja
generujo znaczne koszty utrzymania i remontow. Istotny wzrost kosztow
utrzymania, wywolany koniecznoscio napraw, nast?puje od chwhi rozpocz?cia
si? korozji zbrojenia [2.46]. Z tego powodu w przepisach E u r o k o d o w [2.4],
[2.5] i [2.6] podstawowe znaczenie nadaje si? zapobieganiu korozji zbrojenia.
Ochron? antykorozyjno zbrojenia uzyskuje si? przez prawidlowo szczelnosc,
jakosc i grubosc otulenia oraz ograniczenie szerokosci rozwarcia rys. Szczelnosc i jakosc otulenia zapewnia si? przestrzegajoc zachowania maksymalnej
wartosci wskaznika w/c oraz minimalnej zawartosci cementu w mieszance
betonowej.
Wymagana ochrona konstrukcji wedlug EC2 powinna bye okreslona
w zaleznosci od zakladanej trwalosci oraz warunkow eksploatacji i programu
czynnosci zwiozanych z utrzymaniem.
W wi?kszosci n o r m zalecenia dotyczoce trwalosci odnoszo si? do 50 lat

56
'2.46]. W E N 1990:2002 [2.1] zdefmiowano pi?c kategorii konstrukcji ze
^zgl?du na projektowany okres eksploatacji:
kategoria 1: konstrukcje tymczasowe
10 lat,
kategoria 2: wymienialne cz?sci konstrukcji, np. lozyska
10-4-25 lat,
kategoria 3: budowle rolnicze i podobne
15-^30 lat,
kategoria 4: konstrukcje budunkow i inne zwykle
konstrukcje
>
50 lat,
kategoria 5: obiekty monumentalne, mosty i inne
konstrukcje w budownictwie l ^ d o w y m
100 lat.
Ustalajoc zasady ochrony konstrukcji wedlug EC 2002 nalezy uwzgl?dnic
mozhwosc oddzialywah bezposrednich i posrednich, zaleznych od czynnikow
srodowiskowych oraz rozwazyc konsekwencje tych efektow np. deformacji
wywolanych skurczem i pelzaniem betonu.
W sytuacjach szczegolnych np, budowlach tymczasowych, obiektach
monumentalnych, konstrukcjach narazonych na specyficzne oddzialywania itp.
wymagania dotyczoce trwalosci powinny bye dostosowane do rzeczywistych
warunkow. EC2 zakladajoc generalnie ochron? zbrojenia otuleniem betonow y m dopuszcza trwale odsloni?cie metalowych zamocowah, pod warunkiem
zapewnienia mozliwosci badania stanu technicznego i ewentualnej wymiany.
W wypadku, gdy te w a r u n k i nie so spelnione, konieczne jest zastosowanie
materialu odpornego na korozj?.
2.12.2.

Przyjmowana dotychczas stosunkowo prosta systematyka, uwzgl?dniajoca

jedynie zasadnicze przyczyny umozUwiajoce rozwoj korozji zbrojenia, prowadzila do stosowania dose duzych, nie zawsze potrzebnych, grubosci otulenia.
Dlatego w EC2 oraz w normach [2.16a] i [2.16b] utrzymujoc podobny podzial
glownych grup srodowiskowych, wyszczegolniono w ramach tych grup wi?kszo
liczb? klas, w zaleznosci od warunkow whgotnosciowych sprzyjajocych lub
ograniczajocych przebieg procesow elektrochemicznych. Klasy ekspozycji wraz
z warunkami srodowiskowymi zestawiono w tablicy 2.6.
Tab. 2.6. Klasy ekspozycji w zaleznosci od warunkow srodowiska wediug EC2
Oznaczenie
klasy

Opis srodowiska

Przykiad

1. Bez ryzyka korozji lub agresji srodowiska

XO

O d d z i a l y w a n i e otoczenia n a k o n s t r u k c j a

W wypadku betonow niezbrojonych i nie- Beton wewnotrz budynkow o bardzo niszawieraj^cych innych elementow metalo- kiej wilgotnosci powietrza.
wych: wszystkie srodowiska z wyjotkiem
przypadkow wyst(^powania zamrazania
i odmraiania, scierania lub agresji chemicznej.
Betony zbrojone lub zawieraj^ce inne elementy metalowe: srodowisko bardzo suche.
2. Korozja wywolana karbonatyzacja

Wplywajoce na trwalosc konstrukcji srodowisko E u r o k o d 1992 [2.4]

definiowal j a k o oddzialywania chemiczne i fizyczne, k t o r y c h skutki nie so
uwzgl?dniane przy ustalaniu obciozeh, b?docych podstawo obliczen k o n strukcji.
W nowej wersji E u r o k o d u EC2 [2.6a] nie definiuje si? poj?cia srodowiska, lecz okresla w a r u n k i ekspozycji zalezne od chemicznych i fizycznych
czynnikow uwzgl?dnianych rownoczesnie z oddzialywaniami mechanicznymi. W obydwoch Eurokodach w a r u n k i srodowiskowe zostaly sklasyfikowane na podstawie n o r m y E N 206 [2.16]. N o r m a ta generalnie rozroznia
czynniki zagrazajoce stah zbrojeniowej, ale nie wywolujoce degradacji betonu otulenia (karbonatyzacja, dziaianie chlorkow) oraz czynniki agresywne
prowadzoce do uszkodzenia struktury betonu. W E C 1992 [2.4] oraz polskiej normie z'1999 r. wyszczegolniono 5'klas srodowiskowych, z k t o r y c h
pierwsze cztery obejmowaly wplywy dwutlenku w?gla, soU stosowanych
przy usuwaniu lodu, atmosfery morskiej oraz cyklicznego zamrazania.
Wskutek tych procesow nast?puje zoboj?tnienie otulenia lub jego skazenie
chlorkami oraz fizyczne niszczenie struktury przypowierzchniowych warstw
betonu (zwi?kszenie porowatosci). W ostatniej, piotej klasie wyszczegolniono
przypadki oddzialywania powodujocego degradacj? otulenia wskutek k o r o zji chemicznej betonu.

XCl

Suche lub stale mokre.

Beton wewnotrz,budynkow 0 niskiej wilgotnosci powietrza.

Beton stale zanurzony w wodzie.

XC2

Mokre, sporadycznie suche.

Powierzchnia betonu naraiona na dlugotrwaly kontakt z wod^.

Niektore fundamenty.

XC3

Umiarkowanie wilgotne.

Beton wewnotrz budynkow o umiarkowanej lub wysokiej wilgotnosci powietrza.

Beton na zewn^trz osioni^ty przed deszczem.

XC4

Cyklicznie mokre i suche.

Powierzchnie betonu narazone na kontakt z wod^ ale nie jak w klasie ekspozycji X C l

XDl

Umiarkowanie wilgotne.

Powierzchnie betonu narazone na dziala.nie chlorkow z powietrza.

XD2

Mokre, sporadycznie suche.

Baseny piywackie.
Betonowe zbiornlki narazone na dziaianie
wody przemysiowej zawieraj^cej chiorki.

3. Korozja wywolana chlorkami

58

Cd. tab. 2.6.

2

nose betonu nie sprzyja zarowno karbonatyzacji (reakcji wiozania C O ^

przez roztwor C a ( O H ) 2 ) , j a k i przebiegu reakcji elektrodowych (brak elektrolitu).
Nast?pne trzy grupy so zwiozane z niekorzystnym wplywem karbonatyzacji betonu (klasy X C 1 - ^ X C 4 ) , dzialaniem chlorkow zwlaszcza pochodzenia przemyslowego i ze srodkow do odladzania (klasy X D 1 - ^ X D 3 ) oraz
wyst?powaniem chlorkow w srodowisku m o r s k i m (klasy XSl-f-XS3). Podzial
uwzgl?dnia sytuacje malego zagrozenia korozyjnego w srodowisku suchym w w y n i k u duzego oporu elektrycznego betonu, hamujocego przebieg procesow elektrochemicznych, oraz w srodowisku stale^mokrym na
skutek ograniczenia reakcji katodowych, wywolanego brakiem dost?pu tlenu
z atmosfery. Natomiast cykliczne zwhzanie konstrukcji i jej suszenie stwarza
najkorzystniejsze w a r u n k i rozwoju korozji, gdyz reakcje elektrochemiczne
mogo zachodzic bez przeszkod wskutek wystarczajocej. hosci elektrolitu
w porach otulenia oraz obecnosci przy powierzchni zbrojenia gazowego
tlenu.
W EC2 wprowadzono n o w o (niewyst?pujoco w [2.4], 5. grup? fizycznego
oddzialywania przez cykhczne zamrazanie i rozmrazanie z d o d a t k o w y m
udziaiem chlorkow pochodzocych ze srodkow do odladzania lub wody
morskiej (klasy X F 1 - ^ X F 4 ) . Poprzednio wplywy mrozu byly uj?te w ramach
poszczegolnych klas srodowiskowych.
Ostatnia, 6. grupa obejmuje agresywne chemicznie dzialame srodowiska na
beton (klasy XA1-4-XA3). Szczegolowo klasyfikacj? oddzialywania chemicznego zarowno EC2, j a k i poprzednio EC [2.4], zalecajo przeprowadzac wedlug
ISO/9690 [2.19].
W Polsce w a r u n k i agresywne odpowiadajoce klasie 6 wedlug EC2
ujmuje norma [2.30]. Podstawo klasyfikacji w tej normie oraz w normie
I S O [2.19] jest odpornosc betonu na dziaianie srodowiska agresywnego.
Z tego p o w o d u n o r m y te nie uwzgl?dniajo obecnosci chlorkow, ktore
b?doc przyczyno k o r o z j i zbrojenia przewaznie nie wywolujo uszkodzenia
betonu [2.46].

3
3. Korozja wywolana chlorkami

XD3

Cyklicznie mokre i suche.

Elementy mostow narazone na dziaianie

rozpylonych cieczy zawierajocych chiorki.
Nawierzchnie drog.
'
Piyty parkingow.
^. .

4. Korozja wywolana chlorkami z wody morskiej

XSl

Narazenie na dziaianie soli zawartych Konstrukcje zlokalizowane nad brzegiem

w powietrzu, ale nie na bezposredni kon- morza lub w jego poblizu.
takt z wod% morsk^.

XS2

Stale zanurzenie.

XS3

Strefy przyplywow, rozbryzgow i aerozoli. Elementy budowli morskich.

Elementy budowli morskich

5. Agresywne oddzialywanie zamrazania i rozmrazania

XFl

Umiarkowane nasycenie wod^ bez srod- Pionowe powierzchnie betonowe narazokow do odladzania.
ne na deszcz i zamarzanie.

XF2

Umiarkowane nasycenie wod^ ze srodka- Pionowe powierzchnie betonowe konstrumi do odladzania.

kcji drogowych narazone na zamarzanie
i dziaianie srodkow do odladzania z powietrza.

XF3

Silne nasycenie wod^ bez srodkow do Poziome powierzchnie betonowe narazoodladzania.

ne na deszcz i zamarzanie.

XF4

Silne nasycenie wod^ ze srodkami do Jezdnle drog i mostow narazone na dziaodladzania lub wod^ morsk^.
ianie srodkow do odladzania.
Powierzchnie betonowe narazone bezposrednio na dziaianie aerozbli zawierajocych srodki do odladzania i na zamarzanie.
6. Agresja chemiczna

XAl

iSrodowisko slabo agresywne chemiczne

wedlug EN 206, tablica 2.

Grunt naturalny i woda gruntowa.

XA2

&odowisko srednio agresywne chemiczne

wedlug EN 206, tablica 2.

Grunt naturalny i woda gruntowa.

XA3

J^rodowisko mocno agresywne chemiczne Grunt naturalny i woda gruntowa.

wediug EN 206, tabhca 2.

Klasyfikacja zastosowana w tej tablicy obejmuje 6 podstawowych grup

srodowiskowych. D o pierwszej grupy zaliczono przypadki, gdy nie wyst?puje
ryzyko korozji lub agresji srodowiska, oznaczaj^c klas? symbolem XO. W a r u n k i takie mogo wystopic w srodowisku bardzo suchym, w k t o r y m istnieje
moziiwosc dyfuzji z atmosfery C O ^ do porow otulenia, lecz znikoma whgot-'

'

Zastosowana w EC2 klasyfikacja ekspozycji srodowiskowej zostala prawie

bez zmian przyj?ta w nowej polskiej normie PN-B-03264:2002 [2.27] oraz
nowej normie niemieckiej D I N 1045-2 [2.15].
Procesy zwiozane z dzialaniem srodowiska na beton majo charakter
chemiczno-fizyczny. Reakcje chemiczne zachodzo mi?dzy czosteczkami i j o n a m i pochodzocymi z otoczenia oraz cieczo porowo w betonie. Poczotkowo
reakcje (procesy chemiczne) przebiegajo w porach powierzchniowych, a nast?pnie so przenoszone wskutek dyfuzji reagentow (procesy fizyczne) w glob betonu
rys. 2.6. Sumaryczny efekt dzialania srodowiska na beton zalezy zasadniczo
od pr?dkosci procesow dyfuzji, natomiast w mniejszym stopniu od pr?dkosci
reakcji chemicznych. Migracj? skladnikow agresywnych w betonie okresla si?
na podstawie rozwiozania zadah poczotkowo-brzegowych rownania dyfuzji
[2.42], [2.33], [2.32], [2.36].

makfbpory
^ po w i erz ch n i o w e
droga

przeplywu

^dyfuzyjnego

czas

rozpoczQcIa

reakcji

chemicznej

t3>t2

ti> t 0

Rozpuszczenie warstewki tlenkowej nast?puje pod wplywem cieczy porowej

betonu o stosunkowo niskim odczynie zasadowym (wg [2.49] p H < 11,8).
Obnizenie odczynu zasadowego cieczy porowej (zoboj?tnianie betonu) jest
wynikiem karbonatyzacji lub innych reakcji chemicznych (grupa 1 i 2 wg
tablicy 2.6). Czas potrzebny do osiogni?cia przez front strefy zoboj?tnionej
powierzchni zbrojenia zalezy od pr?dkosci dyfuzji reagentow (rys. 2.8).
W przypadku dzialania j o n o w chlorkowych mechanizm depasywacji powierzchni stah jest inny i polega na elektrochemicznym rozkladzie warstewki
denkowej (klasa 3 i 4 wg tabUcy 2.6). Jony chlorkowe, nie wywolujoc
przewaznie negatywnego w p l y w u na struktur? betonu, przy pewnym granicznym st?zeniu w poblizu kraw?dzi zbrojenia wzbudzajo korozj? wkladek.
Osiogni^cie st?zenia granicznego jest wynikiem procesu dyfuzji chlorkow
przez otulin? betonow^ (rys. 2.8).
1

a)

droga

przeplywu I

Rys. 2.6. Zasada przebiegu reakcji chemicznycii w porach betonu: a) schemat przeplywu reagentow,
b) zaleznosc droga przeplywu czas
W k l a d k i stalowe znajduj^ce si? w betonie zaczynajo korodowac, gdy
istniejoca w warunkach naturalnych warstewka tlenkowa (pasywna) na powierzchni zbrojenia zostanie rozpuszczona lub ulegnie rozkladowi elektrochemicznemu rys. 2.7.

a)

b)

x(t)
zasi^g

iotulenie

betonem

Rys. 2.7. Schemat kontaktu zbrojenia z otuleniem betonem: a) w okresie pocz^tkowym (proces
korozji zbrojenia nie wyst^puje), b) w okresie pozniejszym (w zbrojeniu wyst^paje korozja);
- ziarna stali, 2 - warstewka tlenkowa (pasywna), 3 - ciecz porowa, 4 - wynlesione z sieci
krystalicznej stali jony zelaza

x ( t = T ) - c
penetracji

Rys. 2.8. Schemat procesu dyfuzji skladnikow agresywnych w otuleniu zbrojenia: a) oddzialywanie
srodowiska na beton otulenia, b) rozklad st^zenia substancji dyfunduj^cej w betonie; 1 front
betonu zoboj^taionego lub jonow chlorkowych w chwili t, 2 ten sam front w chwiH t ~ Tosi^gapowierzchni<^ zbrojenia, 3 beton zdrowy'^
Niezaleznie od warunkow uj?tych w tablicy 2.6 EC2 wymaga rozwazenia
szczegolnych form agresywnego lub posredniego oddzialywania. Analizujoc
wplywy chemiczne nalezy uwzgl?dnic wzmozenie niekorzystnych procesow

w w y n i k u sposobu uzytkowania obiektu lub konstrukcji (np. przechowywanie

cieczy itp.) oraz k o n t a k t u z roztworanai kwasow i soli siarczanowych. Ponadto
okreslajoe w p l y w y srodowiska powinno, si? zwrocic uwag? na moziiwosc
superpozycji st?zenia chlorkow pochodzocych z otoczenia z chlorkami zawart y m i w betonie oraz ewentualne niebezpieczehstwo wystopienia reakcji alkalii
z kruszywem w betonie. Wymienione wplywy powinny bye. okreslone na
podstawie n o r m E N 206 [2.16], I S O 9690 [2.19] oraz n o r m krajowych - np.
PN-82/B-01801 [2,31].
Wedlug wszystkich wersji E C w projekcie konstrukcji nalezy uwzgl?dnic
oddzialywania srodowiska o, charakterze fizycznym powstajoce na skutek
zmian temperatury, scierania betonu czosteczkami stalymi oraz przenikania
wody. Czynjoiki fizyczne ,w miar? u p l y w u czasu powodujo zmniejszenie
grubosci otulenia oraz zwi?kszanie przepuszczalnosci betonu.
W E C 1992 [2,4] podkreslano szczegolne znaczenie oddzialywah posrednich, ktore same nie powodujo niszczenia betonu lub zbrojenia, ale majo
wtorny wplyw na post?p degradacji i trwalosc konstrukcji. D o oddzialywah
posrednich zaliczono t a m odksztalcenia calej konstrukcji lub elementow
niekonstrukcyjnych, powstajoce na skutek dzialania obciozeh, temperatury lub
skurczu. W w y n i k u odksztalceh mogo tworzyc si? mikrozarysowania zmniejszajoce szczelnosc betonu i ulatwiajoce penetracj? substancji agresywnych.
Zalecenia EC2 [2.6a] akcentujo wymagania, aby sklad betonu wplywal
korzystnie na ochron? zbrojenia oraz odpornosc betonu na: agresywne dziaianie
srodowiska. Stwierdza si?, ze w szczegolnych wypadkach moze zaistniec
potrzeba przyj?cia wyzszej klasy betonu niz wynika z wymagah wytrzymalosciowych. W celu osiogni?cia wymaganej trwalosci konstrukcji zwraca si? uwag?
na koniecznosc zastosowania odpowiednich sposobow zapewniajocych ochron?
kazdego elementu przed w p l y w a m i miejscowego dzialania otoczenia. Trwalosc
konstrukcji powinna bye istotnym czynnikiem branym p o d uwag? podczas
opracowywania koncepcji obiektu, przy doborze materialow, rozwiozywaniu
detail konstrukcyjnych, prowadzeniu prac wykonawczych, przy k o n t r o l i jakosci,
a takze w przypadku stosowania metod i zabiego w specjalnych np. przy uzyciu
stah nierdzewnej, zabezpieczenia powlokowego, ochrony katodowej itp.

trwania etapu 1, uznaje si? za miar? trwalosci konstrukcji. Po uplywie tego

okresu nalezy spodziewac si? odspajania betonu otulenia wskutek wzrostu
obj?tosci p r o d u k t o w korozji wkladek stalowych. Rozpocz?cie etapu 2. odpowiada dotarciu strefy zoboj?tnionego betonu lub j o n o w chlorkowych do
powierzchni zbrojenia.
.2
c

AAs

O N
^ s>
a

a.

etas t

O
a
fetap

trwalosc

Przyj?ta w Eurokodach definicja trwalosci umozliwia przeprowadzenie

ilosciowych oszacowah dlugosci okresu, w k t o r y m konstrukcja spelnia wymagania, Okreslajoc analitycznie trwalosc konstrukcji przyjmuje si?, ze w czasie
uzytkowania nie moze dojsc do korozji wkladek zbrojeniowych [2,46], Okres
istnienia (zycia") konstrukcji umownie dzieli si? na dwa etapy: etap 1.
penetracji substancji agresywnej przez otulenie betonowe, etap 2. korozji
zbrojenia (rys. 2.9) [2.33]. Etap korozji mozna ponadto podziehc n a okres
trwajocy do chwili p?kni?cia otulenia (stosunkowo maly zakres zniszczeh
korozyjnych) oraz okres wyst?pujocy po uszkodzeniu otulenia [2.46]. Okres

konstrukcji

korozja

zbroienia

Rys. 2.9. Zasada zmiany w czasie powierzchni przekroju zbrojenia wskutek penetracji substancji
agresywnych przez otulenie
Czas potrzebny na penetracj? calej otuliny betonowej mozna wyznaczyc
sposobem analityczno-doswiadczalnym stosujoc prawa dyfuzji Ficka [2.36],
[2.42], [2.33], [2.32]. W najprostszym przypadku przeplywu jecinokierunkoWego w polprzestrzeni modelujocej beton zagadnienie opisuje rozniczkowe
rownanie czostkowe:
C =

dt

C(..0,

'

(2.28)

dx\

ktorego calka szczegolna przy warunkach poczotkowo-brzegowych wynikajocych z rozkladow st?zeh jest okreslona wzorem:
C(x,

2.12.3. Prognozowanie trwalosci konstrukcji

eiap 2

t) = Co' 1-er/;
2JDt

(2.29)

W powyzszych wzorach C(x, t) oznacza st?zenie substancji dyfundujocej

z otoczenia w punkcie o wsp61rz?dnej x i w czasie t, CQ st?zenie tej
substancji na brzegu betonu, erf funkcj? bl?du. Wlasciwosci materialowe
betonu (m.in. szczelnosc, istnienie rys, wilgotnosc, reaktywnosc z substancjo
dyfundujoQO itp.) ujmuje wyznaczony doswiadczalnie wspolczynnik dyfuzji
D [2.37], [2.51].
Porownujoc rozklady st?zenia skladnika agresywnego w betonie C ( x , t) ze
st?zeniem granicznym Cg okresla si? konieczno grubosc otulenia c{x = c) przy
zakladanej trwalosci T{t = T) (rys. 2.8b).
N a podstawie rozkladu koncentracji C ( x , t) oraz st?zenia granicznego Cg

64
mozna otrzymac bezposrednio zaleznosc mi?dzy gl?bokoscio x zoboj^tnienia
betonu w w y n i k u oddzialywania substancji z otoczenia i czasem t [2.42]:
x = K ^ t ,

(2.30)

gdzie K oznacza staly wspolczynnik doswiadczalny.

W z o r (2.30) wielokrotnie zweryfikowano doswiadczalnie. N a podstawie
tego wzoru mozna okreslic wymagano grubosc c otulenia zbrojenia przy
zakladanej trwalosci T{x = c, t = T).
Wi?kszosc badah, k t o r y c h w y n i k i mogly stanowic wystarczajoco podstaw?
do ustalenia minimalnej grubosci otulenia, wykonywano w srodowiskach
agresywnych zawierajocych czosteczki dwutlenku w?gla i j o n y chlorkowe.
Srodowiska te wywolujo najwi?kszo liczb? uszkodzen korozyjnych zbrojenia
konstrukcji zelbetowych [2.46].
Stwierdzono doswiadczalnie, ze zasadniczym czynnikiem wplywajocym na
post?p karbonatyzacji jest wilgotnosc betonu (stopien wypelnienia p o r o w
wodo), a w nast?pnej kolejnosci zawartosc i rodzaj cementu, stosunek w/c,
stopien hydratacji, itp. Zasi?g frontu strefy skarbonatyzowanej okresla si?
zaleznoscio (2.30), w ktorej przez dobor wspolczynnika K zostajo usrednione
wszystkie wplywy zwiozane z betonem i otoczeniem. Wyznaczona doswiadczalnie wartosc tego wspolczynnika waha si? w duzym przedziale K = {0-^15)
mm/rok^/^ [2.32]. H o , Lewis [2.39] oraz T u u t t i [2.47] zestawili wartosci
wspolczynnika K uzyskane w bardzo zroznicowanych warunkach, podczas
badah laboratoryjnych oraz budowh i n situ. W wypadku konstrukcji osloni?tych przed bezposrednimi opadami atmosferycznymi, wykonanych z betonu
0 wskazniku w/c ^ 0,5 i duzej zawartosci cementu, przeci?tna wartosc wspolczynnika wynosila K ~3 mm/rok-^^^. Przy tej w a r t o s c i z g o d n i e z zaleznoscio
(2.30), teoretyczna grubosc c otulenia zapewniajoca niewyst?powanie korozji
wkladek zbrojeniowych w okresie T 50 lat powinna wynosic:
c = x = 3

A/SO

= 21,2 m m .

Dyfuzji j o n o w chlorkowych w glob betonu sprzyja srodowisko whgotne,

ktore powoduje wypetnienie porow cieczo- Zgodnie z rownaniem (2.29) st?zenie
j o n o w w betonie C (x, t) zalezy od koncentracji na powierzchni C^, czasu t oraz
wlasciwosci materialowych scharakteryzowanych wspolczynnikiem dyfuzji D.
Korozja stali rozpoczyna si?, gdy st?zenie j o n o w chlorkowych osioga wartosc
graniczno Cg = 0,4% w stosunku do masy cementu [2.16], [2.33]. Analizujoc
w y n i k i b a d a h w postaci rozkladow koncentracji j o n o w chlorkowych C (x, t) przy
roznych st?zeniach
oraz zmiennych wspolczynnikach dyfuzji D Browne [2.33]
opracowal nomogram sluzocy do projektowania grubosci otulenia betonem lub
wyznaczenia czasu trwalosci konstrukcji T zagrozonych chlorkami. Uwzgl?dnienie wspolczynnika dyfuzji D = l * 1 0 " ^ m V s , st?zenia powierzchniowego
Co = 4 % oraz zalozenie trwalosci konstrukcji T = 50 lat prowadzi do otulenia
0 grubosci c = 40 m m . Oczywiscie przy wi?kszej wartosci wspolczynnika dyfuzji
lub^wi?kszym st?zeniu powierzchniowym j o n o w chlorkowych zakladano trwalosc r = 50 lat zapewnia otulenie o jeszcze wi?kszej grubosci.

2.12.4* O t u l e n i e z b r o j e n i a
Wedlug E u r o k o d o w za grubosc otulenia c uwaza si? najmniejszo odleglosc
mi?dzy kraw?dzio zbrojenia wliczajoc w to strzemiona, zbrojenie przeciwskurczowe i pr?ty rozdzielcze oraz zewn?trzno powierzchnio betonu
(rys. 2.10).
N a rysunkach konstrukcyjnych nalezy okreshc grubosc otulenia.
N o m i n a l n a grubosc otulenia stanowi

sum?

grubosci

minimalnej c^^i^

oraz odchylki zlCdcYCnom = C^in + ^Cdev-

(2-31)

Zarowno w E C 1992 [2.4], j a k

i EC2 [2,6a] wymaga si?, aby minimalna grubosc otulenia betonowego zapewniala bezpieczne przekazywanie sil
przyczepnosci, chronila zbrojenie przed
korozjo oraz gwarantowala prawidloRys. 2.10. Okreslenie grubosci otulenia w przewo odpornosc ogniowo- W poprzednim
kroju poprzecznym; 1 zbrojenie glowne,
Eurokodzie [2.4] minimalno grubosc
2 strzemi?
otulaiha przyjmowano na podstawie
jednej tablicy, w zaleznosci od klasy srodowiska. Identyczny sposob zastosowano w polskiej normie z 1999 r. [2.26] podajoc jednoczesnie przeniesione z normy E N 206 [2.16] zalecenia dotyczoce jakosci betonu. Wartosci
c ^ i , w tablicach E C 1992 [2.4] i PN-B-03264:1999 [2.26] zasadniczo odpowiadaly w y m i a r o m oszacowanym teoretycznie w p. 2.12.3.
Wedhig EC2 [2.6a] minhnahio grubosc otulenia spelniajoco wymagania ze
wzgl?du na przyczepnosc zbrojenia oraz ze wzgl?du na oddzialywanie srodowiska okresla si? ze wzoru:
c^^ = max{c^i^,6; Cn,in.dtir + >^Cdur.r-^^dur..t-^Cd^,,^dd; 10 u i m } ,

(2.32)

w ktorym:
Cmin,6

minimalna grubosc otulenia zapewniajoca prawidlowo przyczepnosc zbrojenia i w a r u n k i zag?szczenia,

<^mm.dur " miuimalua grubosc otulenia przyjmowana na podstawie warunk o w srodowiskowych,
zlcdur.y zwi?kszenie grubosci otulenia ze wzgl?du na koniecznosc szczegolnej ochrony,
^^dur.i^t zmniejszenie grubosci otulenia z powodu uzycia stah nierdzewnej,
^Cdur.add zmniejszenie grubosci otulenia w wypadku stosowania dodatkowych srodkow ochronnych.
Wartosci c^>^^^^ wedlug EC2 zestawiono w tablicy 2.7. Te same wartosci
^min.b zostaly przyj?te w najnowszej normie polskiej [2.27].

'57

66
Tab. 2.7. Minimalna grubosc otulenia c^i^.b wymagana ze wzgl^du na zapewnienie przyczepnosci
Rodzaj stali
Pojedyncze pr?ty
Wi^zka pr^tow

Tab. 2.8. Minimalna grubosc otulenia ze wzgl?du na trwalosc konstrukcji

zwykle
Wymagania ze wzgl^du na srodowisko

Minimalne otulenie c^jn.b*,

;rednica pr?ta
Srednica zast?pcza (0)

* Jezeli nominalny maksymalny rozmiar kruszywa jest wi^kszy od 32 mm, Cn^jn b, nalezy
zwi^kszyc o 5 mm.
Minimalne grubosci otulenia okro^ych i prostok^tnych kanalow konstrukcji kablobetonowych oraz ci^gien konstrukcji strunobetonowych mozna okreslac w kazdym kraju zgodnie
z postanowieniami narodowymi. Zaleca si, zeby w konstrukcjach kablobetonowych minimalna grubosc otulenia kanalow okr^glych byla rowna ich srednicy, a minimalna grubosc otulenia
kanalow prostok^tnych odpowiadala mniejszemu wymiarowi lub polowie wymiaru wi^kszego.
Wymagah tych nie stosuje si^ do kanalow okr^glych 1 prostok^tnych o wymiarach wi^kszych
od 80 mm.
W konstrukcjach strunobetonowych zalecana minimalna grubosc otulenia c^^^.^ i^ic
powinna bye mniejsza niz dwukrotna srednica drutu gladkiego lub splotu, a nie mniejsza niz
trzykrotna srednica pr^tow nagniatanych lub zebrowanych.
Przepisy EC2 nie precyzujo minimalnej grubosci otulenia zakotwien ci?gien
spr^zajocych, pozostawiajoc to zagadnienie w gestii odpowiedniej Europejskiej
Aprobaty Technicznej.
M i n i m a l n a grubosc otulenia stali zwyklej betonem zwyklym Cjnin.dur zalezy
od klasy srodowiska oraz klasy konstrukcji. Klasyfikacja konstrukcji (wskazowko mogo t u bye kategorie opisane w p. 1.12.1) oraz wartosci c^^in.dur majo bye
okreslane na podstawie Zalocznikow Krajowych. Wartosci c^iri,dui w konstrukcjach zelbetowych rekomendowane w EC2 zestawiono w tabhcy 2.8, a wartosci
dla stali spr?zajocej w tabhcy 2.9.
Wedlug EC2 zalecano klaso konstrukcji jest klasa 4 (okres uzytkowania
50 lat) wskazane dla tej klasy wytrzymaiosci betonu podano w tablicy 2,10
zaczerpnigtej z zalocznika E (zalocznik ten opatrzony jest okresleniem informative" nie ma zatem charakteru zobowiozujocego). W zaleznosci od
rodzaju konstrukcji, zapewnianej jakosci oraz metod k o n t r o h mozna przypisac
konstrukcji klas? nizszo lub wyzszo (ale nie nizszo niz 1) zalecenia EC2
przedstawiono w tablicy 2.11.
Redukcj? klas konstrukcji wedlug tablicy 2.11 mozna zastosowac pod
warunkiem zapewnienia odpowiedniej klasy wytrzymaiosci betonu oraz wskaznika w/c. Wymagania w t y m zakresie powinny ujmowac n o r m y krajowe np.
okreslac specjalny sklad betonu (rodzaj cementu, wartosc w/c, domieszki
ulepszajoce), majoc na celu uzyskanie niskiej przepuszczalnosci.
W najnowszej polskiej normie [2.27] nie okresla si? klas konstrukcji, lecz
przypisuje danym w a r u n k o m srodowiskowym minhnalne klasy betonu, maksymalny stosunek w/c oraz minimalno zawartosc cementu.
M i n i m a l n a grubosc otulenia wedlug wzoru (2.32) moze bye zwi?kszona
0 skladnik Ac^^^^y ze wzgl?du na wymagano dodatkowo ochron? elementu.
Stosujoc stal nierdzewno lub specjalno mieszank? betonowo mozna zmniejszyc

c^i^^^^r

zbrojenie

(mm)

c^n,dur

Klasy ekspozycji wg tablicy 2.6

Klasa
konstrukcji

XO

XCl

XC2/XC3

XC4

XDl/XSl

10

10

10

15

20

25

10

10

15

20

25

30

35

20

25

30

35

40

XD2/XS2 XD3/XS3
30

10

10

10

15

25

30

35

40

45

15

20

30

35

40

45

50

20

25

35

40

45

50

55

Tab. 2.9. Minimalna grubosc otulenia ze wzgl^du na trwaiosc konstrukcji

c^^^^^^

stal spr^zaj^ca

Wymagania ze wzgl^du na srodowisko c^in,dur (mm)

Klasy ekspozycji wg tablicy 2.6

Klasa
konstrukcji

XO

XCl

XC2/XC3

XC4

XDl/XSl

10

15

20

25

30

35

40

10

15

25

30

35

40

45

35

40

45

50

XD2/XS2 XD3/XS3

10

20

30

10

25

35

40

45

50

55

15

30

40

45

50

55

60

20

35

45

50

55

60

65

Tab. 2.10. Zalecane klasy wytrzymaiosci betonu wediug Zalocznika E do EC2

Klasy ekspozycji wedlug tablicy 2,6
Korozja

Klasa betonu

XCl

XC2

C20/25

C25/30

Chiorki z wody morskiej

Chiorki

Karbonatyzacja
XC3

XC4

XDl

XD2

C30/37

C30/37

XD3
C35/45

XS2

XSl
C30/37

XS3

C35/45

Zagrozenie uszlcodzeniem betonu

Nie ma

Agresja chemiczna

Zamrazanie i rozmnazanie

ryzyka
XO
Klasa betonu

012/15

XFl
C30/37

XF2
C25/30

XF3
C30/37

XAl

XA2
C30/37

XA3
035/45

minimalno grubosc otulenia o skladnik AcduT,st pod warunkiem zachowania

wymagah przyczepnosci. Podobnie w konstrukcjach z dodatkowo ochrono (r^ppowloko) EC2 pozwala na znmiejszenie minimalnego otulenia o skladnik
^^dur.add- Konkretne wartosci skladnikow Ac^^^^y, Ac^^r.st i ^^^ur.add mogo bye

68
Tab. 2.11. Zalecane modyfikacje wymaganej Masy konstrukcji wedlug EC2
Klasy konstrukcji
Klasy ekspozycji wg tablicy 2.6

Kryteria
XO

XCl

XC2/XC3

XC4

XDl

XD2/XS1 XD3/XS2/
/XS3

Okres
uzytkowania 100 lat

powi?kpowi?kpowi?kpowi?kpowi?kpowi^kpowi^kszyc
szyc
szyc
szyc
szyc
szyc
szyc
klas? 0 2 klas? 0 2 klas? 0 2 klas? 0 2 klas? 0 2 klas? 0 2 klas? 0 2

Klasa wytrzmaiosci

> C30/37 > C30/37 > 035/45 > C40/50 ^ C40/50 ^ C4O/50 > 045/55
redukcja redukcja redukcja redukcja redukcja redukcja redukcja
klasy 0 1 klasy 0 1 klasy 0 1 klasy 0 1 klasy 0 1 klasy 0 1 klasy 0 1

Element
maj^cy
ksztait
piyty
(proces
wznoszenia budowy nie ma
wplywu na
polozemie
zbrojenia)

redukcja redukcja redukcja redukcja redukcja redukcja redukcja

klasy 0 1 klasy 0 1 klasy 0 1 klasy 0 1 klasy 0 1 klasy 0 1 klasy 0 1

Zapewniona redukcja redukcja redukcja redukcja redukcja redukcja redukcja

specjalna
klasy 0 1 klasy 0 1 klasy 0 1 klasy 0 1 klasy 0 1 klasy 0 1 klasy 0 1
kontrola
jakosci
okreslane w postanowieniach krajowych, natomiast w EC2 zaleca si? stosowac jesli nie ma innych przepisow wartosci rowne zeru.
Jezeli na miejscu budowy beton b?dzie uzupelnial wykonany wczesniej
element prefabrykowany lub monolityczny, to wedlug EC2 mmimalna grubosc
otulenia tego elementu moze zostac zredukowana do wartosci odpowiadaj^cej
wymaganiom przyczepnosci pod warunkiem, ze klasa betonu wynosi co
najmniej C25/30, czas oddzialywania srodowiska zewn?trznego na powierzchni? betonu jest k r o t k i ( < 28 dni) oraz beton ma powierzchni? chropowat^.
W wypadku powierzchni nierownej, np. przy odsloni?tym kruszywie, zaleca si?
zwi?kszenie minimalnej grubosci otulenia o co najmniej 5 m m . Identyczne
sformulowania zawiera polska norma [2.27].
W celu zabezpieczema konstrukcji przed uszkodzeniem betonu wskutek
zamrazania i rozmrazania oraz agresywnego dziaiania chemicznego (klasy X F
i X A ) , oprocz zestawionych w tabhcach 2.8 i 2.9 minimalnych grubosci
otulenia, nalezy zgodnie z EC2 stosowac odpowiednie dodatki do betonu
wedlug n o r m y E N 206-1.
W EC2 zwraca si? uwag?, ze do betonu zagrozonego erozjo powinno bye
dobierane specjalne kruszywo na podstawie normy E N 206-1. Alternatywnie
mozna przyjoc otulenie o zwi?kszonej grubosci, przewiduj^c sukcesywne

scieranie zewn?trznych stref betonu. W t y m wypadku minimalno grubosc

otulenia c^i^ nalezy zwi?kszyc o wartosc
przy klasie erozji X M l , /c^ przy
klasie erozji X M 2 oraz k^ przy klasie erozji X M 3 .
Klasa X M l odpowiada umiarkowanej erozji podobnej do wyst?pujocej
w zakladach przemyslowych na skutek ruchu pojazdow na kolach pneumatycznych. Klasa X M 2 oznacza duzo crozj?, zblizono do powstajocej w warunkach
przemyslowych wskutek przemieszczania si? podnosnikow na masywnych
kolach gumowych. Klasa X M 3 okresla oznacza ekstremalno erozj? podobno
do tej, j a k o w warunkach przemyslowych powodujo podnosniki na elastomerowych lub stalowych kolach oraz j a k a wyst?puje wzdluz torow jezdnych.
Wartosci /c^,
i k-^ mogo bye przyjmowane wedlug postanowieh krajowych.
Zalecane przez EC2 wartosci wynoszo odpowiednio 5 m m , 10 m m i 15 m m .
Zgodnie ze wzorem (2.31) w projektach nalezy uwzgl?dniac zwi?kszenie
minimalnej grubosci otulenia c^i^ o odchylk? projektowo Ac^^y wynikajoco
z tolerancji wykonawczych. Odchylka projektowa zalezy od rodzaju konstrukcji. W wypadku budynkow EC2 zaleca przyj?cie tolerancji wymiarowych
okreslonych w normie E N V 13670-1. Podane w tej normie wartosci so zwykle
odpowiednie takze w innych rodzajach konstrukcji. Nominalno grubosc
otulenia nalezy ujmowac w obliczeniach oraz j a k juz wspomniano wyszczegolniac na rysunkach konstrukcyjnych.
EC2 dopuszcza stosowanie takze innych uzasadnionych grubosci otulenia,
np. w niektorych wypadkach grubosci minimalnych. Szczegolowe wartosci
odchylek projektowych zlCdcv powinny bye okreslone w Zaiocznikach K r a j o wych. Zalecana przez EC2 wartosc Ac^^y wynosi 10 m m . W szczegolnych
sytuacjach odchylka projektowa Ac^^y moze bye znmiejszona w zakresie
ustalonym przez postanowienia krajowe. W wypadku produkcji poddawanej
systematycznej k o n t r o h jakosci obejmujocej pomiar grubosci otulenia dopuszcza si? w EC2 znmiejszenie wartosci odchylki projektowej w granicach:
10 m m ^ zlCdev > 5 m m .
G d y do monitorowania wymiarow uzywa si? bardzo dokladnych przyrzodow, a elementy nie spelniajoce warunkow jakosci so dyskwalifikowane,
mozna przyjoc wi?kszo redukcj? odchylki do poziomu 10 m m > Ac^^y ^ 0 m m .
Jezeli beton jest ukladany na nierownej powierzchni, to minimalne otulenie
nalezy powi?kszyc stosujoc wi?ksze odchylki projektowe. Zwi?kszona wartosc
odchylki powinna uwzgl?dniac roznice spowodowane nierownosciami, przy
czym grubosc otulenia nie moze bye mniejsza od k^ w wypadku ukladania
betonu na wczesniej przygotowanym podlozu betonowym oraz /c^, gdy beton jest
ukladany bezposrednio na gruncie. Otulenie zbrojenia nalezy zwi?kszac takze
wtedy, gdy stosuje si? wykohczenie powierzchni betonu polegajoce na w y k o n y waniu bruzd lub odslanianiu kruszywa w celu uwzgl?dnienia wyst?pujocej
wowczas nierownosci powierzchni. Zaklada si?, ze grubosci otulenia k^ i fe^
zostano uj?te w postanowieniach krajowych wartosci zalecane przez EC2
wynoszo odpowiednio 40 m m i 75 m m .

70

Pismiennictwo
[2.1] EN 1990. Eurocode: Basis of structural design. CEN (European Committee for Standardization), April 2002.
[2.1a] PN-EN 1990: Eurokod, Podstawy projektowania konstrukcji, PKN, pazdziemik 2004.
[2 2] ENV 1991-1. Eurocode 1: Basis of Design and Actions on Structures, Part 1: Basis of
Design, Draft, October 1994.
[2.3] EN 1991. Eurocode 1: Actions on structures (sklada si? z cz?sci: Densities, Self-Weight
and imposed loads, Snow loads. Wind actions, Thermal actions. Actions during
execution).
[2.4] ENV 1992-1-1. Eurocode 2: Design of Concrete Structures. Part 1-1. General Rules and
Rules for Buildings, December 1991.
[2.5] EN 1992-1-1 (1st draft). Eurocode 2: Design of Concrete Structures. Part 1-1. General Rules
and Rules for Buildings, July 1999.
[2.6] prEN 1992-1-1. Eurocode 2: Design of concrete structures - Parti: General rules and rules
for buildings. CEN (European Committee for Standardization), December 2003.
[2.6a] EN 1992-1-1- Eurocode 2: Design of Concrete Structures-Part 1-1 General Rules and Rules
for Buildings. CEN, December 2004.
[2.7] Eurocode 2: Design of Concrete Structures. Part 1.2. Structural lire design.
[2.8] ENV 1992-1-3. Design of Concrete Structures. Part 1-3. Precast Concrete Elements and
Structures.
[2.9] ENV 1992-1-4. Design of Concrete Structures. Part 1-4. Lightweight Aggregate Concrete
with Closed Structure.
[2.10] ENV 1992-1-5. Design of Concrete Structures. Part 1-5. Structures with Unbonded and
External Tendons.
[2.11] ENV 1992-1-6. Design of Concrete Structures. Part 1-6. Plain Concrete Structures.
[2.12] ENV 1992-2. Design of Concrete Structures. Part 2. Remforced and prestressed concrete
bridges.
[2,13] ENV 1992-3. Concrete foundations.
[2.14] ENV 1992-4. Design of Concrete Structures. Part 3. Liquid retaining and containing
structures.
[2.15] DIN i045-2: Tragwerke aus Beton, Stahlbeton und Spannbeton. Tell 2: Beton - Festlegung,
Eigenschaften, Herstellung und Konformitat.
[2.16] ENV 206: Concrete; Performance, Production, Placmg and Compliance Criteria, March
1990.
[2.16a] EN 206-1: Concrete Part 1: Specification, performance, production and conformity.
2000.
[2.16b] PN-EN 206-1: Beton - Cz?sc 1: Wymagania, wlasciwosci, produkcja i zgodnosc
(przeklad poz. 2.16a).
[2.17] Euro-International Committee for Concrete (CEB), International Federation for Prestressing (FIP): CEB-FIP Model Code for Concrete Structures. CEB-Bulletin dlnformation No
124/125, Paris 1978.
[2.18] CEB-FIP: Model Code 1990.
[2.19] International Organization of Standardization, ISO 9690: Production and Control of
Concrete. Classification of Chemically Aggressive Environmental Conditions Affecting
Conrete.
[2.20] Projekt PN-ENV 1992-1-1: 1991. Eurokod 2. Projektowanie konstrukcji z betonu. Cz?sc 1:
Reguly ogolne i reguly dla budynkow. Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa 1993
(przeklad poz. [2.4]).
[2.21] Projekt PN-ENV 1992-1-1: 1991. Eurokod 2. Projektowanie konstrukcji z betonu. Cz?sc 1:
Reguiy ogolne i reguly dla budynkow. Tom IL Postanowienia krajowe do ENV 1992-W:
1991. Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa 1993.

[2.22] Projekt PN-ENV 1991-1: 1994. Eurokod 1. Podstawy projektowania i oddzialywania na

konstrukcje. Cz?sc 1: Podstawy projektowania. Cz?sc A: Tekst polski europejskiej
prenormy ENV 1991-1: 1994. Cz?sc B: Arkusz krajowy PN-ENV 1991-1: 1994. Projekt
tekstu proponowanego przez Normalizacyjny Komisj? Problemow^ 102. Instytut Techniki
Budowlanej, Warszawa 1994.
[2.23] PN-88/B-06250: Beton zwykiy.
[2.24] PN-76/B-03264: Konstrukcje betonowe, zelbetowe i spr?zone. Obliczenia statyczne i projektowanie.
[2.25] PN-84/B-03264: Konstrukcje betonowe, zelbetowe i spr?zone. Obliczenia statyczne i projektowanie.
[2.26] PN-B-03264: Konstrukcje betonowe, zelbetowe i spr?zone. Obhczenia statyczne i projektowanie. PKN, styczeh 1999.
[2.27] PN-B-03264: Konstrukcje betonowe, zelbetowe i spr?zone. Obhczenia statyczne i projektowanie. PKN, grudzieh 2002.
[2.28] PN-82/B-02000: Obci^enia budowli. Zasady ustalania wartosci.
[2.29] PN-82/B-02003: Obciozenia budowli. Podstawowe obciozenia technologiczne i montazowe.
[2.30] PN-80/B-01800: Antykorozyjne zabezpieczenia w budownictwie. Konstrukcje betonowe
i zelbetowe. Ellasyfikacja i okreslenie srodowisk.
[2.31] PN-82/B-01801: Antykorozyjne zabezpieczenia w budownictwie. Konstrukcje betonowe
1 zelbetowe. Podstawowe zasady projektowania.
[2.32] Alonso A., Andrade C: Life Time of Rebars m Carbonated Concrete.
[2.33] Browne R. D.: Design Prediction of the Life for the Reinforced Concrete in Marine and
Other Chloride Environments. Durability of Building Materials, 1/1982.
[2.34] Concrete Structures Euro-Design Handbook 1994/96. Praca zbiorowa, Ernst & Sohn,
Berhn 1995.
[2.35] Deutscher Ausschus fiir Stahlbeton (DAfStb): Richtlinie zur Anwendung von Eurocode
2 Planung von Stahlbeton-und Spannbetontragwerken; Teil 1: Grundlagen und
Anwendungsregeln fiir den Hochbau, November 1991.
[2.36] Francois R., Maso J. C: Effect of Damage in Rehiforced Concrete on Carbonation or
Chloride Penetration. Cement and Concrete Research, 18/1989.
[2.37] Gjorv O. E.: Chloride Diffusivity and Resistance of Concrete against Chemical Deterioration. Int. Coll. Corrosion of Cement Paste", Mogilany-Krakow 1994.
[2.38] Grasser E., Thielen G.: Hilfsmittel zur Berechnung der SchnittgroBen und Formanderungen
von Stahlbetontragwerken nach DIN 1045. DAfStb, Pleft 240, Berlin 1991.
[2.39] Ho D. W. S., Lewis R. K.: Cement and Concrete Research, 17/1987, str. 489-504.
[2.40] Kordina K. i inni: Bemessungshilfsmittel zu Eurocode 2 Teil 1 (DIN V ENV 1992 Teil 1-1,
Ausgabe 06.92). Planung von Stahlbeton-und Spannbetontragwerken. DAfStb, Heft 425,
Berlin 1992.
[2.41] Konig G., Kersen-Bradley M.: Actions on Structures, str. 105-135 w. 234.
[2.42] Kubik J., Zybura A.: AnaHza procesowfizykochemicznychzyiqzanych z korozjo zelbetu.
Arch. Inz Lod., nr 3/1980.
[2.43] Litzner H. U.: Design of Concrete Structures to ENV 1992 - Eurocode 2, str. 138-308 w. 2.34.
[2.44] Murzewski J.: Niezawodnosc konstrukcji inzynierskich, Arkady, Warszawa, 1989.
[2.45] ObHczanie konstrukcji zelbetowych i spr?zonych metodo stanow granicznych wg
PN-76/B-03264. Praca zbiorowa. Warszawa 1977.
[2.46] &slewski Z.: Trwaiosc konstrukcji zelbetowych. Wyd. Inst. Techn. Bud., Warszawa, 1995.
[2.47] Tuuti K : Corrosion of Steel in Concrete. Swedish Cament and Concrete Research Institute,
Stockholm, 1982.
[2.48] Walraven I C: Thinking about codes. 4-th Int. Conf. Analytical Models and New
Concepts in Concrete and Masonry Structures", Proceedings, Krakow, June 2002.
[2.49] Wieczorek G.: Wplyw chlorkow na korozj? stali zbrojeniowej w betonie Wyd. Inst. Techn.
Bud. Warszawa 1993.

72
"2.50] Wolfel E.: European Codes and Standards, str. 515-755 w. 2.34.
"2.51] Xu A., Chandra S.: Assessment of Chloride DilTusion CoefQcnent Test Methods. Int. Coll.
Corrosion of Cement Paste", Mogilany-Krakow, 1994.
[2.52] Konstrukcje betonowe, zelbetowe i spr^zone. Komentarz naukowy do PN-B-03264:2002.
Praca zbiorowa. Edytor: Bohdan Lewicki, Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa 2005.

3.

A n a l i z a s t a t y c z n a

k o n s t r u k c j i

3.1. Wprowadzenie
M e t o d y analizy statycznej konstrukcji omawiane w EC2 opierajo si? na
dobrze zbadany ch metodach mechaniki. M o g l o b y si? zatem wydawac, ze
poruszane problemy j u z dawno znalazly jednoznaczne odpowiedzi. T a k nie
jest. Analizujoc szczegolowe zalecenia odnosnie do analizy statycznej przedstawiane w kolejnych normach P N - B , a takze w kolejnych wersjach EC2,
dostrzegamy wyrazno ewolucj? przepisow. W analizie statycznej poslugujemy
si? pewnym modelem matematycznym konstrukcji. Obserwowana ewolucja
przepisow n o r m o w y c h wynika z dozenia do coraz lepszego modelowania,
a wi?c takiego, ktore wiernie opisuje rzeczywisto konstrukcj?. Jest to stymulowane rosnocymi wymaganiami bezpieczenstwa, trwalosci i ekonomii, ciogle
rosnoco wiedzo i doswiadczeniem inzynierskim, a takze n o w y m i mozliwosciami
stwarzanymi przez technik? komputerowoD l a polskiego inzyniera prawdziwie rewolucyjne zmiany przyniosla norma
PN-B-03264 z r o k u 1999, wzorujoca si? na EC2 i zast?pujoca norm?
PN-B-03264/1984. W istocie zmianie ulegly podstawy tzw. filozofii projektowania. N o r m a z 1984 r. zostala wycofana, ale nie oznacza to, ze mozemy
0 niej zapomniec. N a tej normie cale pokolenie inzynierow polskich oparlo swe
doswiadczeme w projektowaniu i wykonawstwie konstrukcji betonowych.
Przez wiele .lat b?dziemy jeszcze eksploatowac konstrukcje zaprojektowane
wedlug przepisow tej normy. Zatem polski inzynier budownictwa powinien bye
swiadom roznic mi?dzy podstawowymi zalozeniami aktualnej n o r m y wzorowanej na EC2 a zatozeniami normy z 1984 roku. Dlatego w rozdziale 3, j a k
1 w calym nmiejszym podr?czniku, wtedy gdy przepisy EC2 porownujemy
z normo polsko, to porownujemy je z normo z 1984 roku. Omawiajoc przepisy
EC2 podajemy je wedlug najnowszej wersji EC2. W tej najnowszej wersji
zrezygnowano z pewnych szczegolowych zalecen i wskazowek wypracowanych
i zawartych we wczesniejszych wersjach EC2, wychodzoc z zalozenia, ze nie
muszo bye one stosowane obligatoryjnie. M o g o one jednak bye pomocne
projektantowi. Dlatego w rozdziale 3 niuiejszego podr?cznika omawiamy
rowniez pewne sugestie zawarte w EC2 z r o k u 1999, a nawet z r o k u 1992,
podkreslajoc jednak, ze nie so one obligatoryjne.

7T
Analiza konstrukcji obejmuje obliczenia statyczne, k o r y c h celem jest
wyznaczenie uogolnionych sil wewn?trznych (sil normalnych, poprzecznych,
momentow zginajocy ch i skr?cajocych) b^dz uogolnionych przemieszczen
(liniowych, ugi?c, k ^ t o w obrotu i skr?cania), a nadto obliczenia dynamiczne,
ktorych celem jest opisanie procesu drgah i w konsekwencji wyznaczenie stanu
napr?zenia i przemieszczenia.
EC2 pomija przypadki wymagaj^ce obliczen dynamicznych, natomiast
w odniesieniu do obliczen statycznych dopuszcza stosowanie metod, k t o r y c h
celem jest wyznaczenie albo uogolnionych sil wewn?trznych, albo wprost stanu
napr?zenia b^dz odksztalcenia. Te ostatnie mogo bye wykorzystane do
obliczania konstrukcji czy elementow wzgl?dnie do anahz lokalnych, np.
wyznaczenia stanu napr?zenia i odksztalcenia w w^zlach pr?t6w, w strehe
zakotwienia k a b l i spr?zajocych, w miejscu przylozenia sil skupionych, w miejscu gwaltownej zmiany przekroju itp. M o g o wi?c one zast?powac obliczenia
statyczne, bodz stanowic ich uzupelnienie. A zatem w .stosunku do P N
nowoscio jest formalne dopuszczenie metod numerycznych, w t y m metody
elementow skohczonych, w procesie projektowania konstrukcji betonowych.
Proces analizy konstrukcji przedstawiono schematycznie na rysunku 3.1.
M o d e l geometrh (idealizacja geometrh), obejmuje okreslenie w y m i a r u
elementow oraz w y m i a r u przestrzeni, w ktorej elementy so usytuowane. M o z n a
wyrozmc (rys. 3.2) elementy jednowymiarowe, dwuwymiarowe, trojwymiarowe
oraz przestrzen jednowymiarowo, dwuwymiarowo, trojwymiarowo- Ustalenie
modelu wymaga przyj?cia charakterystyk geometrycznych: zast?pczych bodz
rzeczywistych w y m i a r o w elementow (obliczeniowych dlugosci, wymiarow przekroju, szerokosci polek). Ponadto trzeba ustalic, czy mozliwe imperfekcje majo
bye uwzgl?dnione, czy pommi?te.
M o d e l materialu, jego rownanie konstytutywne, okreslono w E C terminem
idealizacji zachowania si? konstrukcji rozrozniajoc:
zachowanie si? spr?zyste (model spr?zysty),
zachowanie si? nieliniowe (model nieliniowy),
zachowanie si? plastyczne (model plastyczny).
W zaleznosci od przyj?tego modelu nalezy stosowac odpowiednie obliczeniowe zalozenia dotyczoce wlasciwosci hzycznych, mechanicznych, wlasciwosci reologicznych, a w powiozaniu z modelem geometrii nalezy ustalic
koniecznosc uwzgl?dnienia lub pomini?cia efektow drugiego rz?du.
M o d e l obciozenia wymaga uwzgl?dnienia mozliwych przypadkow obciozeh
i ich kombinacji zgodnie z E C l , aby mozhwe bylo obliczenie ekstremalnych
wielkosci sil wewn?trznych lub przemieszczen we wszystkich miarodajnych
przekrojach lub w cz?sci projektowanej konsktrukcji w odniesieniu do stanu
granicznego nosnosci lub uzytkowalnosci.
Wykorzystujoe modele geometrii, materialu i obciozeh mozliwe staje si?
przyj?cie modelu analitycznego bodz numerycznego konstrukcji oraz wykonanie obliczen statycznych jedno z mozhwych metod anahzy liniowo spr?zystej,
nieliniowej lub plastycznej.

KONSTRUCJA

IDEALIZACJA
MATERIALU

IDEALIZACJA
GEOMETRII

IDEALIZACJA

OBCIAZErNi

MODEL ANALITYCZNY
(NUMERYCZNY) KONSTRUKCJI

ANALIZA
LINIOWA

ANALIZA
NIELINIOWA

ANALIZA
PLASTYCZNA

BADANIA
EKSPERYMENTALNE

SILY WEWN^TRZNE, NAPR^ZENIA ORAZ PRZEMIESZCZENIA W OKRESLONYCH

STANACH GRANICZNYCH

Rys. 3.1. Schemat blokowy procesu anahzy konstrukcji

Rys. 3.2. Klasyfikacja modeh geometrh konstrukcji, wg [3.25]

76
M o d e l obciozeh omowiono w rozdziale 2, a modele materialow w rozdziale
4 i 5, natomiast ponizej zostanie omowiona problematyka tworzenia modeli
konstrukcji ze szczegolnym uwzgl?dnieniem modeli geometrii, a przede wszystk i m zostano przedstawione metody analizy konstrukcji z betonu.
U podstaw metody liniowej lezy zalozenie, ze zaleznosc a s jest liniowa,
tzn. ze spelnione jest prawo Hooke'a, co pocioga za sobo liniowo zaleznosc
moment krzywizna (rys. 3-3a). D o obliczen statycznych, np. za pomoco
metody elementow skohczonych, przyjmuje si? sztywnosci pr?t6w wynikajoce
z wymiarow geometrycznych przekroju betonowego, a m o d u l Younga
przyjmuje si? stosownie do obranej klasy betonu. Zwykle pomija si? wplyw
zbrojenia na sztywnosci. T a k obhczone sily wewn?trzne sluzo do wymiarowania przekroju. Interesujoce jest to, ze do wymiarowania przekroju stosuje si?

--)
Myd -

Vr

Myd

Vr

Vr

Rys. 3.3. Zaleznosc moment zginajocy krzywizna: a) w metodzie liniowej, b) w metodzie liniowej
z redystrybucjo oraz w metodzie nieliniowej w wersji uproszczonej, c) w metodzie nieliniowej
w wersji dokladniejszej, d) w klasycznej teorii nosnosci granicznej

spr?zysto-plastyczne modele betonu i stah. Powstaje zatem pytanie, czy ta

niezgodnosc modeli fizycznych uzywanych w analizie i projektowaniu jest
dopuszczalna. Otoz z twierdzenia o nosnosci granicznej (pkt 3.6.1) mozna
posrednio wnioskowac, ze opisana niezgodnosc modeli powoduje blod po
stronie bezpiecznej. W y n i k i liniowej analizy statycznej stanowio bowiem tzw.
pole statycznie dopuszczalne, ktore wprowadzone do analizy nosnosci granicznej daje oszacowanie dolne nosnosci, a wi?c bezpieczne. Dodajmy, ze
wspomniany blod jest zwykle niewielki. W metodzie liniowej najwazniejsze
jest to, ze dzi?ki liniowosci prawa fizycznego (prawo Hooke'a) i liniowosci
zwiozkow geometrycznych (teoria pierwszego rz?du) w metodzie tej obowiozuje zasada superpozycji skutkow. Wiadomo, ze zasada superpozycji skutkow
bardzo upraszcza obliczenia statyczne. Dlatego metoda liniowa jest podstawowo metodo analizy statycznej.
W analizie statycznej wg tzw. metody liniowej z redystrybucjq
i tzw.
metody nieliniowej stosuje si? spr?zysto-plastyczne zaleznosci a s i dlatego
obie te metody so nieliniowe w sensie matematycznym. Podkreslmy wi?c,
ze w zadnej z tych metod nie obowiozuje zasada superpozycji skutkow.
(Stosowana w EC nazwa metoda liniowa z redystrybucjq moze bye zatem
myloca, gdyz nie jest to metoda liniowa). W obu metodach wykorzystuje

si? rezerwy nosnosci istniejoee w konstrukcji statycznie niewyznaczalnej,

dzi?ki cechom plastycznym materialow w przegubach plastycznych. Istotne
jest to, ze kot o b r o t u plastycznego w t a k i m przegubie jest ograniczony.
Roznica merytoryczna pomi?dzy tzw. metodq liniowq z redystrybucjq i tzw.
metodq nieliniowq polega wylocznie na t y m , ze w tej pierwszej nie sprawdza si?
wartosci kota o b r o t u w przegubie plastycznym i dlatego z gory ogranicza si?
dopuszczalno redystrybucj? momentow. W drugiej metodzie k o t o b r o t u
nalezy obliczyc i nast?pnie sprawdzic, czy przekroj jest zdolny do takiego
obrotu, dlatego w tej metodzie mozliwa jest ,wi?ksza redystrybucj a. D o
obliczenia kota o b r o t u w przegubie konieczne jest przyj?cie zalozeh dotyczocych zaleznosci pomi?dzy momentem zginajocym M a krzywizno 1/r. E C
proponuje dwa sposoby obliczania kota obrotu. Pierwszy .sposob (pkt 3.5.2)
jest dokladniejszy, bo zaklada si? w nhn nieliniowo zaleznosc M (1/r)
uwzgl?dniaJoco wspolprac? betonu przed zarysowaniem, co podnosi sztywnosc przekroju (ang. tension stiffenmg). W drugim sposobie obliczania kota
obrotu (pkt 3.5.3) przyjmuje si? liniowo zaleznosc M - ( l / r ) . N a rysunku 3.3b
pokazano zaleznosc M (1/r) stosowano zarowno w metodzie Imiowej z redystrybucjo, j a k i w metodzie nieliniowej w wersji uproszczonej. N a rysunku
3.3c przedstawiono zaleznosc M (1/r) stosowano w metodzie nieliniowej
w wersji dokladniejszej. Reasumujoc mozemy stwierdzic, ze roznica pomi?dzy
metodq liniowq z redystrybucjq i metodq nieliniowq nie dotyczy liniowosci, gdyz
obie metody so nieliniowe, lecz dotyczy wylocznie sposobu zabezpieczenia
konstrukcji przed nadmiernym obrotem w przegubie. Zakres zastosowania
metod wykorzystujocych redystrybucj? momentow jest ograniczony, gdyz
wolno je stosowac tylko do belek oraz nieprzesuwnych ram. Ponadto metody
te cechujo si? wi?kszo pracochlonnoscio niz metoda liniowa. Pozwalajo
jednak wyznaczyc rezerwy nosnosci ukryte w konstrukcji statycznie niewyznaczalnej, CO w pewnych przypadkach moze miec istotne znaczenie. Pozwalajo tez projektantowi aktywnie ksztaltowac konstrukcj?, np. gdy
ze wzgl?d6w konstrukcyjnych celowe jest zmniejszenie zbrojenia nad podporami.
Analiza plastyczna, zwana tez anahzo nosnosci granicznej, w swym
klasycznym uj?ciu wykorzystuje idealnie sztywno-plastyczny model fizyczny
betonu i stali. Zaleznosc M - ( l / r ) przedstawia poglodowo rysunku 3.3d.
Znacznym mankamentem tej metody jest niemoznosc okreslenia przemieszczen
konstrukcji. M e t o d a ta jest stosunkowo prosta w zastosowaniu inzynierskim.
Daje ona bardzo wartosciowe informacje o mechanizmie zniszczenia i dobre
oszacowanie nosnosci, a dwa jej warianty (podejscie statyczne i kinematyczne)
pozwalajo na dolne i gorne oszacowanie nosnosci, a wi?c na oszacowanie
ewentualnego bl?du analizy. W metodzie tej nie obowiozuje zasada superpozycji skutkow. M e t o d a nosnosci granicznej nie znalazla dotod w Polsce
takiego zastosowania przy projektowaniu konstrukcji zelbetowych, na jakie
zasluguje. Jest szeroko stosowana w innych krajach, szczegolnie w Szwajcarh,
D a n h i Anglh.

79

78

3 . 2 . Idealizacja konstrukcji
s < 150cm

3.2.1. K l a s y f i k a c j a e l e m e n t o w k o n s t r u k c j i
D o w o l n o konstrukcj? tworzo elementy skladowe, ktore dzieli si? zwykle,
odpowiednio do ich rodzaju i funkcji, na belki, slupy, plyty, tarcze (belki
sciany), h i k i , p o w l o k i itp.
Wszystkie wymienione elementy wchodzo w sklad konstrukcji w roznych
wzajenmych relacjach tworzyc np. r a m o - l u k i czy ramy plaskie i przestrzenne,
ruszty, uklady piytowo-pr?towe, pr?towo-tarczowe itp.
W tablicy 3.1 podano uj?te w E C 2 parametry, ulatwiajoce zakwalihkowanie elementow konstrukcji do okreslonej grupy.

< 10 ho Sb - rozstaw zeber

poprzecznych w ich
swietle .

L
4-

4-

Rys. 3.4. Warunki geometryczne umozliwiaj^ce obliczanie stropow zebrowych i skrzynkowych

jako plyt peinych

Tab. 3.1. Warunki geometryczne dla okreslenia nazwy elementu kontrukcyjnego

Typ elementu

Warunki geometryczne

Belka

l>3h

Belka sciana (tarcza)

l<3h

Plyta
Slup

.^ciana
(element pibnowy)

Oznaczenia

/ rozpi^tosc belki lub dlugosc elementu

h caikowita wysokosc przekroju
b szerokosc przekroju

l>3h

/poziome >
inaczej jest to slup

/ dlugosc sciany
b grubosc sciany

W przedstawionych w g E C defmicjach nie wprowadzono poj?cia p o w l o k i

oraz bryly.
Plyty i belki ciogle mozna obhezac przy zalozeniu, ze podpory nie
ograniczajo swobody obrotu. Jednoczesnie dopuszcza si? redukcj? momentu
podporowego. Wtedy zaklada si? rownomierny rozklad oddzialywania na
szerokosci podpory lub przyjmuje si? moment w hcu podpory, gdy element jest
poloczony z podporo monolitycznie. Przekazujoc obciozenia n a podpory
mozna przyjoc zalozenie, ze belki i plyty oparte na przeciwleglych podporach
so rozci?te nad p o d p o r a m i z wyjotkiem pierwszej podpory wewn?trznej
i w przypadku znacznego zroznicowania rozpi?tosci przyleglych prz?sel
(powyzej 30%) dla pozostalych podpor posrednich. Powyzsze uproszczenia so
zblizone do uproszczeh stosowanych w P N .

Plyt? poddano glownie obciozeniu rownomiernie rozlozonemu mozna

uwazac za element rozpi?ty jednokierunkowo zbrojony, jezeli:
dwie jego kraw?dzie w przyblizeniu rownolegle so nie podparte,
element stanowi cz?sc srodkowo plyty w przyblizeniu prostokotnej, podpartej na czterech kraw?dziach, a stosunek b o k o w (dluzszego do krotszego)
spehiia warunek: l^JLi,,
> 2.
W pewnych przypadkach stropy zebrowe i stropy skrzynkowe mozna
obhezac j a k plyty peine. W t a k i m przypadku w stropach tych polka lub
nadbeton oraz poprzeczne zebra rozdzielcze zapewnic muszo dostateczno
sztywnosc na skr?canie, a wymiary muszo spehiiac w a r u n k i geometryczne
podane na rysunku 3.4.
Podana wyzej reguia dotyczoca modelowania plyto pehio izotropowo (a. nie
ortotropowo bodz rusztem), stropow zebrowych i skrzynkowych jest bardzo
tolerancyjna. Reguia ta odnosi si? do klasy stropow, ktore w Polsce byly
w zasadzie kwalifikowane do tzw. stropow g?stozebrowych, chociaz przytoczone w EC2 kryteria so nieco inne.

3.2.2. O b l i c z e n i o w a rozpi^tosc
belek i p l y t
Obliczeniowo rozpi?tosc /^ff elementu wyznaczac mozna j a k o :
W =
gdzie:

(3-1)

rozpi?tosc elementu w swietle,

a. odleglosc teoretycznych p u n k t o w podparcia od wewn?trznej k r a w?dzi podpor wg rysunku 3.5.
Wartosci
podane na rysunku 3.5a mozna zastosowac w cz?sto w y st?pujocym przypadku, gdy belka (plyta) nie si?ga na calo szerokosc podpory.
Wtedy za t nalezy podstawie gl?bokosc oparcia belki (plyty).
W belkach i plytach cioglych, jesli rozpi?tosci obliczeniowe prz?sel przyj?to
rowne odleglosciom osi podpor, a podpory zapewniajo swobod? obrotu, to

81

80"
a
d)

a)

Z
2

z
2

a=mm{0,5f;0,5A}
b)

r/4

e)

t
Rys. 3.6. Graficzna interpretacja redukcji momentu podporowego o wartosc AM., w przypadku gdy
do analizy statycznej przyj^to rozpi^tosci prz^sei mierzone w osiach podpor
}f
a^=mm{0,5t;
c)

a=min{0,5^; 0,5A}

0,5h}
f).

a. = 0
J
I.eff
a=miii{0,5?; 0,5h}

(2) element podporowy jest zabezpieczony przed obrotem.

Polyczema wykorzystujycego jedynie sil? docisku, tarcia lub spojnosci nie
mozna traktowac j a k o pelnego utwierdzenia. Cz?sciowe utwierdzenie wyst?puje, gdy belka lub plyta ma ograniczony moziiwosc obrotu na podporze, np.
belka zakotwiona w wiehcu obciyzonym sciainy co najmniej jednego pi?tra.
Wedlug p u n k t o w E C 9.2.1.2 (1) i 9.3.1.4 zbrojenie na moment podporowy
w belkach i plytach jest potrzebne takze wtedy, gdy do analizy statyqznej
przyj?to schemat podparcia przegubowego.

t
3.2.3. O b l i c z e n i o w a szerokosc

Rys. 3.5. Obliczeniowe rozpi^tosci /,fr wg EC2: a) elementy jednoprz^siowe, wolno podparte,
b) elementy ciogle, c) elementy z pelnym zamocowaniem, d) wykonstraowane lozysko podporowe,
e) wspomik wydzielony lub stanowi^cy zakohczenie belki cioglej, f) wspornik tworz^cy monolit
z podpory
moment zginajocy nad podporami posrednimi, niezaleznie od zastosowanej metody
analizy statycznej (liniowa, z redystrybucjq, plastyczna), mozna do projektowania
zredukowac o wartosc AM^^ wyznaczony ze wzoru AM-^^ -F^d.sup ^ S , gdzie i^j,sup
jest sily reakcji w podporze posredniej, zas t jest szerokosci^ podpory (rys. 3.5b).
Wzor ten wynika z myslowego rozdzielenia prz?sel nad podpory. Reakcja jednego
prz?sla ma wtedy wartosc okolo 0,5 i^^j.sup- Moment tej reakqi wzgl?dem punktu
przesuni?tego o tj^ od srodka podpory to wlasnie AMp^- Ilustruje to rysunek 3.6.
Zauwazmy, ze w EC, w rozdziale 5.3.2 poswi?conym idealizacji konstrukcji
nie nie podano o reakcji w postaci momentu utwierdzenia. T a k wi?c decyzj?
kiedy mozna przyjmowac cz$sciowe lub peine zamocowanie, pozostawia si?
projektantowi. Powinno si? przy t y m stosowac zasad?, ze peine utwierdzenie
w podporze wyst?puje gdy:
(1) belka lub plyta jest zespolpna z elementem p o d p o r o w y m np. za pomocy
wyprowadzonego zbrojenia lub innych lycznikow,

polek

Obliczeniowa szerokosc wspolpracujycej p o l k i w przekroju teowym zalezy

od wymiarow srodnika i polki, rodzaju obciyzenia, rozpi?tosci, warunkow
podparcia oraz od zbrojenia poprzecznego. D o obliczen mozna przyjmowac,
jezeli nie jest konieczna duza dokladnosc, ze szerokosc p o l k i jest stala na calej
rozpi?tosci.
Obhczeniowy szerokosc p o l k i teowej w belkach z p o l k a m i symetrycznymi
mozna przyjmowac nast?pujyco (rys. 3.7):
(3.2)
gdzie:
/^cff,f

= 0,2 6^ + 0 , 1 / o < 0,2/o,

(3.3a)
(3.3b)

W y m i a r y b^, fc. objasnia rysunek 3.7, a

oznacza rozpi?tosc jednoprz?slowej belki wolno podpartej lub odleglosc mi?dzy p u n k t a m i zerowymi wykresu
momentow belki ciyglej. Odleglosci /Q mozna przyjmowac wg zasad podanych

83"

82
na rysunku 3.8, gdy stosunki rozpi?tosci przylegajycych do siebie prz?set
zawierajy si? w granicach nh?dzy 2/3 a 3/2. Wysi?g wspornika belki ciyglej nie
powinien bye wi?kszy od polowy rozpi?tosci przylegajycego prz?sla.
Ponadto, zdaniem autora, poza zacytowanymi powyzej wymaganiami w g
p. 5.3.2.1 EC2 nalezy stosowac ponizsze zasady:
A b y zebro z plyty traktowac j a k o belk? teowy, musi bye zapewniona
wspolpraca plyty z zebrem przez polyczenie monolityczne lub specjalne
lyczniki. Wymagana jest grubosc plyty /x^ ^ 3 cm. Przy sprawdzaniu stanu
granicznego nosnosci zaleca si? ponadto przyjmowac bcff,i=^6/i^ przy
wysi?gu dwustronnym oraz bcff.i <
przy wysi?gu jednostronnym (dodajmy, ze E C nie uzaleznia fc^ff,! od grubosci plyty hf, ale podane wyzej
zalecenie, wynikajyce z P N z r o k u 2002, jest w pelni uzasadnione). Zbrojenie
polyczenia plyty z zebrem musi bye, wykonane zgodnie z EC, p k t 9.2 i 9.3.
Jesli stosuje si? inne lyczniki, to muszy one zapewnic przeniesienie podluznych i poprzecznych sil scinajycych na styku plyty i zebra.
W przypadku obciyzenia belki sily skupiony, ktorej wartosc jest wi?ksza od
pozostalego obciyzenia belki, mozna posluzyc si? zaleceniem zaczerpni?tym
z P N , ze szerokosc b^ff, nalezy zmniejszyc o 20% w porownaniu z szerokosciy wyznaczony dla obciyzenia ciyglego.
D o anahzy statycznej belek ciyglych, jesli duza dokladnosc nie jest wymagana, a stosunek rozpi?tosci (Zmax/'min) < 2, mozna stosowac jednakowy szerokosc polki, staly na calej dlugosci belki. D o sprawdzania nosnosci granicznej
przekrojow belki nalezy zawsze stosowac odpowiedniy szerokosc p o l k i
obliczony dla rozpatrywanego prz?sla i polozenia przekroju.
'eff
'effl

'effl

'ejp-

Rys. 3.7. Oznaczenia wymiarow w przekroju teowym

J

1 I

I ,1

4-

1 I

i .

^0= 0,7^2

\lo=-0,15(li+l,)
Rys. 3.8. Przyblizone, zast^pcze rozpi^tosci prz?sei /Q belki ci^^ej, sluzoce do okreslania
obliczeniowej szerokosci belki teowej

Jesh stosunek rozpi?tosci prz?sel belki ciyglej (/max/^min) > 2, to do anahzy

statycznej nalezy stosowac rozne szerokosci polek w roznych prz?slach.
Szerokosci te mozna przyjmowac j a k o stale na rozpi?tosci prz?sla i wyznaczac
je dla kazdego prz?sla w g rysunkow 3.7 i 3.8.
3.2.4. I m p e r f e k c j e
Imperfekcje geometryczne omawiane w nmiejszym rozdziale to odchylki
od schematu idealnego, wyst?pujyce w geometrh nieobciyzonej konstrukcji,
a takze w miejscach przylozenia obciyzeh. Skutki tych imperfekcji nalezy
uwzgl?dnic przy sprawdzaniu stanow granicznych nosnosci p o d obeiyzeniami
stalymi i zmiennymi, a takze w y j y t k o w y m i (wymog uwzgl?dniania imperfekcji
geometrycznych takze pod obeiyzeniami wyjytkowymi wprowadzono dopiero
w ostatniej w wersji z r o k u 2002). Imperfekcji nie trzeba uwzgl?dniac przy
sprawdzaniu stanow granicznych uzytkowania. W obliczeniach nalezy
uwzgl?dnic wszystkie najniekorzystniejsze skutki imperfekcji. O d c h y l k i od
projektowanych parametrow geometrycznych i materialowych przekroju elementu konstrukcyjnego sy uwzgl?dniane w cz?sciowych, materialowych
wspolczynnikach bezpieczenstwa, dlatego nie ma potrzeby wlyczania ich do
imperfekcji.
Rzeczywisty stan imperfekcji jest bardzo zlozony i trudny do przewidzenia.
Pogl?biona analiza statyczna wymagalaby zatem podejscia probabhistycznego.
N o r m a EC2 znacznie utatwia szacowanie skutkow imperfekcji, proponujyc
sposob deterministyczny. Pozwala, by przy braku innych przepisow, efekty
imperfekcji szacowac przez wprowadzenie imperfekcji zast?pczych. W przypadk u budynkow wprowadzenie imperfekcji zast?pczych mozna uwazac za metod?
ogolny uwzgl?dniania imperfekcji. Proponowana przez EC2 metoda imperfekcji zast?pczych ogromnie ulatwia analiz? statyczny, gdyz imperfekcje zast?pcze
lub zwiyzane z n h n i dodatkowe, zast?pcze obciyzenia poziome b u d y n k o w
mozna wprowadzac do analizy liniowej.
W ogolnosci imperfekcje i zwiyzane z n i m i efekty drugiego rz?du wymagajy
anahzy geometrycznie nieliniowej. Efekty drugiego rz?du nalezy uwzgl?dniac
wtedy, gdy mogy one istotnie wplynyc na statecznosc ogolny konstrukcji (nie
dotyczy to zatem statecznosci lokalnej) lub na osiygm?cie stanu granicznego
nosnosci w przekrojach. D l a zwyklych budynkow efekty drugiego rz?du mozna
wyznaczyc stosujyc metody uproszczone analizy lub teori? drugiego rz?du, tzn.
teori? geometrycznie nieliniowy, co zostanie omowione w nast?pnych podrozdziaiach.
Rozwazajyc problemy imperfekcji i zwiyzane z n h n i efekty drugiego rz?du,
nalezy skierowac uwag? takze na zjawiska zalezne od czasu, w szczegolnosci na
skutki pelzania. Istotnie, w tych przypadkach, gdy efekty drugiego rz?du sy
istotne, nalezy uwzgl?dniac wplyw pelzania na stan graniczny nosnosci.
Przykladem tego jest statecznosc pr?t6w mimosrodowo sciskanych i obserwowany tam wzrost mimosrodu na skutek pelzania, co pociyga za soby

84
obnizenie sily krytycznej. Zostaio to uwzgl?dnione wg podobnych zasad w EC2
oraz w P N w formie prostych wzorow, ktore sy omawiane w dalszych
rozdzialach.
Wielkosc hnperfekcji przyjmowanych do analizy statycznej konstrukcji
b?dzie zalezala od tolerancji wykonawczych. Ponizej podane zasady odnoszy
si? do elementow poddanych osiowemu sciskaniu i do konstrukcji obciyzonych
silami p i o n o w y m i glownie w budynkach. Podawane wartosci parametrow
odpowiadajy tolerancjom w y m i a r o w y m w normalnych warunkach wykonywania konstrukcji. Jesh wyst?pujy inne tolerancje (np. klasy 2), to wartosci
parametrow nalezy odpowiednio dostosowac.
Imperfekcje mozna opisac za pomocy kyta pochylenia:
Oi==0,a,a,,

dla elementow st?zonych (rys. 3.9 a2), przyjmujyc:

Hi=^2eiN,

(3.8^)

gdzie N jest sily osiowy.

al)

a2)
N
h

H,

(3.5)

gdzie:
OQ jest mierzony w radianach, podstawowy wartosciy kyta, ustalany
przepisami k r a j o w y m i (wartosciy zalecany jest OQ = 1/200),
a^^ jest wspolczynnikiem redukcyjnym zaleznym od wysokosci:
a, = 2 / / / ; 2 / 3 < a , < l ,

cl)

c2)

(3.6)

J^s^ wspolczyimikiem redukcyjnym uwzgl?dniajycym liczb? elementow:

(3.7)

/ jest dhigosciy lub wysokosciy w metrach,

m jest hczby pionowych elementow wspolpracujycych w przenoszeniu sil.
Zdefiniowane wyzej wielkosci / oraz m zalezy od rozpatrywanego skutku
imperfekcji. M o z n a wyroznic trzy glowne przypadki skutkow (rys. 3.9):
a) w wydzielonym elemencie konstrukcyjnym: / = rzeczywista dlugosc
elementu, m = 1,
b) w ukladzie st?zajycym: I wysokosc budynku, m = hczba pionowych
elementow wspolpracujycych w przenoszeniu sil poziomych na uklad st?zajycy,
c) w przeponie stropowej lub dachowej rozprowadzajycej obciyzenia poziome: / = wysokosc kondygnacji, m liczba pionowych elementow w k o n dygnacji, wspolpracujycych w przenoszeniu sil poziomych na strop.
Skutek imperfekcji w wydzielonym elemencie konstrukcyjnym mozna
uwzgl?dniac na dwa sposoby:
(1) Jako mimosrod
= 0^ IQ/2, gdzie IQ jest dlugosciy wyboczeniowy elementu
przyjmowany wedlug klasycznych zasad Eulera. D l a scian i wydzielonych
slupow w ukladach st?zajycych mimosrod
mozna zawsze przyjmowac
w uproszczony sposob e. = lo/400, odpowiadajycy a^, = 1.
(2) Jako sil? poziomy Hi przylozony w takhn miejscu, by dawala maksimum
momentu: dla elementow niest?zonych (rys. 3.9 a l ) , przyjmujyc:
Hi^O^N,

(3.8^)

Rys. 3.9. Modelowanie imperfekcji geometrycznych: a) wydzielone elementy konstrukc3^jne

z mimosrodowo sil^ podhizn^ lub obci^zone poprzecznie: al) element niest^zony, a2) element
st^zony; b) uklad st^zaj^cy; cl) przepona stropowa, c2) przepona dachowa
Trzeba t u podkreslic, ze metoda wprowadzania mimosrodu wst?pnego e-^
nadaje si? tylko do elementow statycznie wyznaczalnych. Metod? zast?pczego
obciyzenia poziomego i J . mozna stosowac zarowno do konstrukcji statycznie
wyznaczalnych, j a k i niewyznaczalnych. Zamiast sily i J . mozna wprowadzic
mne, uzasadnione obciyzenie poziome.
M e t o d a wprowadzania obciyzenia poziomego zast?pujycego imperfekcje
jest bardzo wygodna. Sily te uwzgl?dnia si? w obliczeniach statycznych razem
z i n n y m i obeiyzeniami. Imperfekcj? wyrazany kytem wychylenia od pionu 0^
mozna zastypic silami poziomymi
o nast?pujycych wartosciach:
- oddzialywanie na uklad st?zajycy (rys. 3.9 b):
R,=.0,[N^-N^,

(3.9^)

oddzialywanie na przepon? stropowy (rys. 3.9 c l ) :

= 0,5 0 , ( 7 ^ , + ^ , ) ,

(3,9^)

86
oddzialywanie na przepon? dachu (rys. 3.9 c2):
Hi = ei'N,.

(3.9^)

W powyzszych wzorach
i Nj^ oznaczajy sily pionowe, ktore przy kycie 0.
wywolujy skladowy poziomy iJ^. K y t 0^ jest mierzony w radianach.
W z o r y (3.9) wyiukajy z prostych zaleznosci trygonometrycznych. Rozpatrzmy przypadek przedstawiony na rysunku 3.9 c l . Niech N^,
b?dy silami
osiowymi (pochylonymi), j a k na rysunku. Rzutujyc je na kierunek poziomy
otrzymamy:

Jesli sily N^, Nj, b?dy mialy kierunek pionowy, wtedy rzutowanie daje
wynik:
i?i = (^^5 + ^^a)tan(O,5 0,)-

Poniewaz k y t 9^ jest maly i jest mierzony w radianach, wi?c

sin (0,5 Oi) tan (0,5 O^) c^i 0,5 0^ i tak dochodzimy do wzoru (3.9^) niezaleznie od
tego, czy podstawiamy sily pionowe czy osiowe iV^, N^. Z n a k minus we wzorze
(3.9^) w y n i k a styd, ze rzut sily
ma zwrot przeciwny do sily H^.
Z powyzszego komentarza jasno wynika, ze wzory (3.9) wyrazajy sil?
poziomy
pochbdzyey tylko od jednego slupa z dwoch sysiednich kondygnacji dzielonych stropem na poziomie z. A b y wyznaczyc calkowity sil?
dzialajycy na strop z, nalezy wi?c wykonac sumowanie po wszystkich siupach
przecinajycych strop t
W wi?kszosci przypadkow tak obiiczone sily
mozna wprowadzic jako
obciyzenie zast?pcze i dalej stosowac metody analizy liniowej, bez potrzeby
stosowania pracochlonnej analizy drugiego rz?du, tzn. geometrycznie nieliniowej.
Wyzej opisana propozycja zast?pczych, usrednionych imperfekcji geometrycznych i zast?pczych sil poziomych
na poziomach stropow, zawarta w EC2,
jest podobna do metody zalecanej przez D I N 1045 [ 3 1 ] . W przypadku
wieloprz?slowych i wielopi?trowych ram, kyty wychylenia roznych slupow majy
zwykle rozne zwroty i wartosci. Ide? zast?pczego, usrednionego kyta przedstawia
rysunek 3.10.
N a rysunku 3.11 pokazano porownanie zmiany zredukowanej wartosci k y t a
wychylenia wielopi?trowej ramy w zaleznosci od liczby pionowych slupow
wedlug roznych propozyeji.
Wedlug polskiej n o r m y [3.2] efekty imperfekcji byly uwzgl?dmane przy
obliczaniu elementow sciskanych poprzez odpowiednie zwi?kszenie mimosrodu
statycznego
o wartosc niezamierzonego mimosrodu przypadkowego e^,
ktorego wartosc winna bye co najmniej rowna najwi?kszej z trzech nast?pujycych wielkosci:
=

w ustrojach sciennych i w ustrojach szkieletowych o w?zlach

nieprzesuwnych,

Rys. 3.10. Schemat przyj^cia zast^pczego zredukowanego wychylenia od pionu konstrukcji

wielopi^trowej ramy: a) rzeczywiste odchylenia szkieietu' ramy wielopi^trowej, b) zredukowana
wartosc wychylenia konstrukcji z pionu [3.48]
a,-^i

[%o]
\
\

1
3\

0^

2 V \

^ 1

EC 2, 5.1.3.
S t o f f r e g e n / Konig

1
0
0

Q...

10

20

30

40

50

n - l i c z b a s-tupow
Rys. ,3.H. Zmiana zredulcowanej wartosci k^ta wycliylenia wielopitrowej ramy w zaieznosci od
liczby pionowych siupow wg roznych propozyeji [3.34]
ho /
l + - y w ustrojach szkieletowych o w?zlach przesuwnych dla
600
elementow n-tej kondygnacji hczyc od gory,
e = 10 m m dla konstrukcji monolitycznych, scian i powlok,
= 20 m m
i powlok,
_ h
^"30

dla konstrukcji prefabrykowanych, z wyjytkiem

scian

"~ ^^^^^ h wysokosc przekroju w obliczonej plaszczyznie.

Polska N o r m a zatem szerzej ujmowala zagadnienie uwzgl?dniania imperfekcji,^ poniewaz uwzgl?dniala wartosc imperfekcji w odniesieniu do powlok,
a takze oprocz wysokosci elementu rowniez narzucala warunek sprawdzenia

88

wartosci mimosrodu przypadkowego w odniesieniu do wysokosci przekroju

w rozpatrywanej plaszczyznie.
Zalety metody podanej w EC2 jest zas uogolnienie sposobu okreslenia
wplywu imperfekcji bezposrednio na podstawie wartosci wszystkich sil wewn?trznych dzialajycych w calej konstrukcji obhczonego obiektu.
3.2.5. I d e a l i z a c j a m a t e r i a l u i obcia^zen
Znormalizowane wlasciwosci betonu i stali, ktore nalezy stosowac w analizie statycznej, przedstawiono w rozdzialach dotyczycych betonu (rozdzial 4)
i zbrojenia (rozdzial 5).
Przyjmujyc obciyzenia w g E C l nalezy rozpatrzyc t a k i zestaw kombinacji,
ktory zapewnia uzyskanie ekstremalnych wartosci sil wewn?trznych w krytycznych przekrojach. Stosujyc metody nieliniowe dopuszcza si? pomini?cie historii
obciyzenia i przyjmuje si? monotoniczny przyrost intensywnosci obciyzeh statycznych.
W belkach ciyglych i plytach bez wspornikow poddanych obciyzeniom
zbhzonym do rownomiernie rozlozonego mozna rozpatrywac tylko dwa
przypadki usytuowania obciyzeh zmiennych:
prz?sla obiyzone sy przemiennie,
obciyzone sy dwa przylegle prz?sla.
Nierownomierne osiadanie podpor traktuje si? jako obciyzenie dlugotrwale.
Dopuszcza si? pomini?cie w p l y w u odksztalceh skurczowych, termicznych
i reologicznych w analizie statycznej, jesli nie jest on istotny. Bynajmniej nie
oznacza to ignorowania skurczu betonu i odksztalceh termicznych w projektowaniu. N o r m a EC2, podobnie j a k ostatnia wersja n o r m y P N , nakazuje
stosowanie minimalnego zbrojenia ze wzgl?du na skurcz betonu. Przepisy
odnosnie do minimalnego zbrojenia przeciwskurczowego i dylatacji zostany
omowione w dalszych rozdzialach podr?cznika. Z w r o c i m y jednak uwag?
Czytelnika na to, ze hose tego zbrojenia jest bardzo duza w stosunku do
wymagah P N z r o k u 1984.
W analizie statycznej budynkow mozna pominyc wplyw odksztalceh
wywolanych przez sily poprzeczne i normalne w elementach jednowymiarowych i w plytach, a uwzgl?dnic tylko odksztalcenia wywolane dzialaniem
momentow zginajycych, jesli sy podstawy do zalozenia, ze takie uproszczenie
nie spowoduje bl?du wi?kszego niz 10%.

3.3. Metody analizy klasyfikacja

i zakres stosowania
Rozpatrzmy zelbetowy belk? utwierdzony (rys. 3.12), a w tej belce przekroje
/c, a, m z ekstremalnymi momentami zginajycymi. Przyjmijmy, dla uproszczenia, ze beton i stal zbrojeniowa sy materialami spr?zysto-plastycznymi,
ktorych zwiyzki a-s
przedstawia rysunek 3.13.

Rys. 3.13. Zwiyzki napr^zenia - odksztalcenia: a) dla betonu, b) dla stali zbrojeniowej

90
W ramach przyj?tych zalozeh, d o p o k i obciyzenie Q < Q^, belka b?dzie
zachowywala si? spr?zyscie. Z chwhy, gdy Q = Qu, w najbardziej wyt?zonym
przekroju pojawi si? przegub plastyczny. Moze to bye przekroj a". Dalszy
przyrost obciyzenia spowoduje pojawienie si? drugiego przegubu plastycznego
np. w przekroju m". Przy obciyzeniu Q = Q^y uksztaltuje si? kolejny przegub
plastyczny w przekroju ,,/c" i utworzy si? mechanizm. Miejsce i kolejnosc
powstawania wyzej opisanych przegubow plastycznych zalezy od rozkladu
momentow, rozkladu zbrojenia i wymiarow przekroju betonowego. Utworzenie si? mechanizmu b?dzie zalezalo od zdolnosci do obrotu we wczesniej
uksztaltowanych przegubach plastycznych. Opisany przypadek obciyzenia
belki mozna tez przedstawic w funkcji ugi?cia (rys. 3.14). Z uwagi na nieliniowy

f(cx)
Rys. 3.14. Zwi^ek obciozenie ugi^cie dla belki z rys. 3.12
w rzeczywistosci zwiyzek (Xe dla betonu (linia przerywana na rys. 3.13),
przedstawione rozklady momentow, napr?zeh przekrojowych oraz funkcja
ugi?cia b?dy bardziej zlozone. D o d a t k o w y wplyw b?dzie mialo zarysowanie
przekroju, a takze udzial betonu mi?dzy rysanh. Zgodnie z rysunkiem 3.1
w anahzie statycznej takiej belki mozna stosowac metody liniowe, nieliniowe
i plastyczne.
Wyznaczanie sil wewn?trznych bydz przemieszczen metody liniowy mozliwe jest t y l k o dla zakresu obciyzeh Q < Q^. Jest to bowiem metoda w pelni
zgodna z zalozeniami teorh spr?zystosci. D l a obciyzeh 2 n ^ Q < Qr^ Przyjmujyc, ze kazdy przegub plastyczny znmiejsza tylko statyczny niewyznaczalnosc ustroju o jeden stopien, w dalszym ciygu mozna stosowac metod? analizy
liniowej, ale j u z z uwzgl?dnieniem tzw. redystrybucji momentow. Jezeh nie
b?dziemy sprawdzac k y t a o b r o t u plastycznego w tworzycych si? przegubach
przy obciyzeniach wzrastajycych powyzej Qjj, to trzeba ograniczyc stopien
redystrybucji /c^ = Qiy/Qn [3.42], aby odksztalcenia w przegubach plastycznych wskutek obrotu nie przekroczyly wartosci granicznych odksztalceh 8^
(rys. 3.13). O zdolnosci obrotu w przegubie plastycznym b?dzie decydowal

rodzaj stali zbrojeniowej Qej ciygliwosc), wzgl?dna wysokosc strefy sciskanej

betonu (stopien zbrojenia) oraz rzeczywista a nie uproszczona zaleznosc
(78. Stosujyc zatem metody analizy liniowej z redystrybucjy nalezy wprowadzic pewne ograniczenia.
Uwzgl?dniajyc rzeczywiste nieliniowe zwiyzki fizyczne mozna nie wprowadzac ograniczeh stopnia redystrybucji, wzgl?dnej wysokosci strefy sciskanej
i rodzaju stali, ale wtedy nalezy analizowac konstrukcj? matody nieliniowy.
Analiz? konstrukcji mozna tez przeprowadzic tylko dla obciyzenia niszczycego Q j y . Zast?pujyc prawo Hooke'a prawem plyni?cia plastycznego, wykorzystujyc zasad? zesztywnienia oraz zasad? prac przygotowanych, mozna
wykorzystac klasyczny teori? plastycznosci dla oszacowania obciyzenia zmieniajycego ustroj w mechanizm. Poniewaz w tak przeprowadzonej analizie plastycznej, podobnie j a k w analizie liniowej z redystrybucjy, nie ma mozliwosci
okreslenia k y t o w obrotu w przegubach plastycznych, to w tej metodzie
konieczne jest wprowadzenie ograniczeh stopnia redystrybucji, wzgl?dnej wysokosci strefy sciskanej oraz ciyghwosci stah zbrojeniowej. Ale rowniez i w tej
metodzie sprawdzenia stopnia redystrybucji (kytow obrotu w przegubach
plastycznych) mozna dokonac analizujyc konstrukcj? metodami nieliniowynh.
Niezaleznie od przyj?tej metody analizy konstrukcji w stadium eksploatacyjnym zawsze, musi bye spelniony warunek
< Q^, a wi?c nie mozna
dopuscic do wyksztalcenia si? ani jednego przegubu plastycznego. Roznice
mi?dzy poszczegolnymi metodami analizy polegajy wi?c na t y m , ze:
po pierwsze w przekroju z pierwszym potencjalnym przegubem plastyczn y m zroznicowane b?dy wielkosci napr?zeh zarowno w betonie, j a k i w stali
zbrojeniowej (zroznicowana b?dzie wartosc przekrojewego wspolczynmka
bezpieczenstwa 5 = Q^/QJ,
po drugie zroznicowane b?dy rezerwy bezpieczenstwa, gdyz dla metod
liniowych bez redystrybucji obciyzeniem granicznym b?dzie Qjj, a dla
metod plastycznych Qiv? ^ wi?c zroznicowana b?dzie wartosc ustrojowego wspolczynnika bezpieczehstwa:

Zroznicowanie napr?zeh czy wspolczynnikow bezpieczehstwa pozwala

uwzgl?dnic rezerwy nosnosci, jakie t k w i y w konstrukcjach statycznie niewyznaczalnych. Zauwazmy, ze belki i ramy statycznie wyznaczalne ulegajy
zniszczeniu (przeksztalcajy si? w mechanizm) j u z przy utworzeniu si? pierwszego przegubu plastycznego, tzn. przy
Q^Q-^.
Omawiane zroznicowanie napr?zeh czy wspolczynnikow bezpieczehstwa
nie moze prowadzic do przekroczenia warunkow dla stanu granicznego
uzytkowalnosci.
Wszystkie metody analizy powinny spelniac w a r u n k i rownowagi. Sprawdza
si? je zwykle tak j a k dla konstrukcji nieodksztalconej (teoria pierwszego rz?du).

93"

92
Jezeli jednak odksztalcenia prowadzy do wzrostu sil wewn^trznych powyzej
10%, w a r u n k i r o w n o w a g i nalezy sprawdzac dla konstrukcji odksztalconej
(teoria drugiego rz?du). Efekty drugiego rz?du nalezy rowniez uwzgl?dniac, gdy
ruogy one miec wplyw na statecznosc.
W E C nazw? analiza nieliniowa" stosuje si? w odniesieniu do anahzy
fizycznie nieliniowej, natomiast nazw? analiza drugiego rz?du" odnosi si? do
analizy geometrycznie nieliniowej i dalej nieliniowa analiza drugiego rz?du"
oznacza w E C analiz? fizycznie i geometrycznie nieliniowy.
D o analizy stanow granicznych uzytkowalnosci preferowane sy metody
oparte na liniowej teorh spr?zystosci, umozliwiajyce uwzgl?dniejDie efektow
reologicznych, jezeli ich wplyw jest istotny. Przydatne mogy bye tez metody
analizy nieliniowej.
D o analizy stanow granicznych nosnosci mogy bye stosowane metody
anahzy liniowo-spr?zystej z redystrybucjy i bez redystrybucji, analizy nieliniowej
lub plastycznej.
W porownaniu z P N nowosciy jest wprowadzenie metod analizy nieliniowej
uwzgl?dniajycych nieliniowe cechy materialu. Pozostale zalozenia sy w zasadzie
zgodne z P N .

3.4. Analiza liniowa

3.4.1. U w a g i ogolne
N a podstawie wytycznych zawartych w punktach 5.4 i 5.5 EC2 do obliczen
wartosci sil wewn?trznych stosowane mogy bye nast?pujyce metody anahzy
linio wo -spr ?zy s tej:
1) metody liniowe, tzn. oparte na hniowej teorii spr?zystosci,
2) metody. liniowe z ograniczony redystrybucjy momentow obliczonych
z analizy liniowo-spr?zystej.
Wartosci sil wewn?trznych dla sprawdzenia stanow granicznych uzytkowalnosci wyznaczane sy zwykle zgodnie z liniowy teoriy spr?zystosci.
W t a k i m przypadku wystarcza przyjyc, ze sztywnosc elementow odpowiada
sztywnosci elementow niezarysowanych. W p l y w efektow reologicznych p o w i nien bye uwzgl?dniany, jezeli ma on istotne znaczenie. Zarysowanie betonu
nalezy uwzgl?dniac w obliczeniach sil wewn?trznych dla stanu granicznego
uzytkowalnosci tylko w przypadku, gdy ma ono niekorzystny wplyw na
zachowanie si? rozwazanej konstrukcji lub jej elementu.
Przy sprawdzaniu stanow granicznych nosnosci, do obliczania sil wewn?trznych mogy bye wykorzystywane obydwie wymienione wyzej metody.
Stosowanie w obliczeniach hniowej teorii spr?zystosci nie wymaga zwykle
specjalnych zabiegow w celu zapewnienia nalezytej ciyghwosci konstrukcji
w przypadku, gdy stopien zbrojenia w przekrojach krytycznych nie jest zbyt
wysoki.

Jesli stosuje si? metody liniowe z ograniczny redystrybucjy momentow, to

konieczne jest nadanie przekrojom krytycznym odpowiedniej zdolnosci do
obrotu, aby mogly przystosowac si? do przewidywanej redystrybucji. N a
przyklad, aby to zapewnic, polyczenia pr?t6w zbrojenia, jezeli jest to t y l k o
mozliwe, powinno si? projektowac poza przekrojami krytycznymi. Jezeh takie
rozwiyzanie nie jest mozhwe, nalezy sprawdzic w przekroju krytycznym stan
odksztalceh i przewidywany obrot z uwzgl?dnieniem ogolnej hosci zbrojenia
wyst?pujycego w t y m przekroju.

3.4.2. U k l a d y pr^towe ( b e l k i i r a m y )
W anahzie liniowej elementow pr?towych uwzgl?dniac nalezy mozliwy
wplyw" redystrybucji momentow na wszystkie rodzaje obliczen obejmujyce
zginanie, sciskanie, zakotwienie zbrojenia na podporach oraz rysy. M o m e n t y
wyznaczone z analizy liniowo-spr?zystej mogy bye redystrybuowane pod
warunkiem, ze momenty po redystrybucji pozostany w rownowadze z przylozonym obciyzeniem.
Stosowanie metody limowej z redystrybucjy momentow jest dopuszczalne
przy sprawdzaniu stanow granicznych nosnosci w belkach ciyglych, w k t o r y c h
stosunek rozpi?tosci przyleglych prz?sel jest mniejszy od 2, w ryglach r a m
nieprzesuwnych i w elementach podlegajycych glownie zginaniu. Redystrybucja momentow w ramach przesuwnych jest niedopuszczalna. W metodzie tej,
opierajyc si? na zalozeniach teorh plastycznosci, momenty zginajyce w krytycznych przekrojach zmienia si?, przenmazajyc je przez wspolczynnik 1 > 5 >
^
wyrazajycy stosunek momentu po redystrybucji do momentu przed
redystrybucjy. Poniewaz krytyczny przekroj zawsze znajduje si? w obszarze,
w k t o r y m ma miejsce obrot plastyczny wywolany wzrostem obciyzenia,
wartosci wspolczynnika 5 sy zawsze mniejsze od jednosci. Granice 5^i^, w rozpatrywanych przekrojach zalezy od wzgl?dnej wysokosci sciskanej strefy
betonu ^ == x/d (x stanie granicznym) oraz od ciyghwosci (wlasciwosci plastycznych) betonu i stali. W p l y w ksztaltu przekroju na wartosc 5 pomija si?.
Przyklad redystrybucji momentow w belce ciyglej pokazano na rysunku 3.15.
N a podstawie propozyeji Macchiego [3.35] i pozniejszych badah przyj?to
w EC2 nast?pujyce granice wartosci wspolczynnikow redystrybucji 5, przy
spelnieniu k t o r y c h sprawdzenie obrotu przekrojow krytycznych nie jest konieczne (por. EC2 p. 5.5):
5 ^ k^ + kj^

dla betonow o ^

< 50 M P a ,

(3.10^)

(5 <

dla betonow o ^

> 50 M P a .

(3-10^)

+ /c^^

We wzorach tych 5 ^ 1 oznacza stosunek momentu po redystrybucji do

momentu spr?zystego, zas x/d jest wzgl?dny wysokosciy strefy sciskanej.

94
Rownoczesnie wymaga si?, by spelnione byly warunki:
5 ^ 0,70

dla zbrojenia klasy B i klasy C,

(3.10^)

(5 ^ 0,80

dla zbrojenia klasy A.

(3.10^)

betonow o wytrzymaiosci
< 50 M P a nie zalezy od wytrzymaiosci betonu.
M a l y zaleznosc wspolczynnika redystrybucji od wytrzymaiosci betonu potwierdzajy w y n i k i pracy Graubnera [3.22].

UJ#iiiiiiinijmiiitiiig:q
A

Beton/^^ < 50 MPa; stal klas B i C, e^^> 5%

liniowej b ez redystrybucji

Rys. 3.15, Schemat redystrybucji momentow w beice wieloprz^siowej

0,3-

Stal klasy B i C charakteryzuje si? wysoky ciygliwosciy (graniczna

wydluzalnosc charakterystyczna wynosi odpowiednio
= 5% i e^^^ = 7,5%),
dlatego dopuszcza si? wi?kszy redystrybucj? momentow. Stal klasy A charakteryzuje si? nisky ciygliwosciy {s^j. = 2,5%), styd w y n i k a ostrzejsze ograniczenie
(3.10"^). Zalecane jest stosowanie stah klas B i C. Zauwazmy, ze wartosc 5 = 1
oznacza brak redystrybucji.

0,2-

Wspolczynniki k^, k^, k^, k^ majy bye okreslone w przepisach krajowych.

Wartosci proponowane w E C sy nast?pujyce:
k, = 0,44; /C2 = 1,25(0,64-0,0014/0;

= 0,54; k^ = 1,25(0,6-}-0,0014/8J.

Ograniczenie (3.10^), ktore dotyczy wi?kszosci stosowanych

przyjmuje wtedy postac:

5^0,444-1,25^
Przykladowo dla betonu o
my z (3.10^):

dla betonow 0 ^

< 50 M P a .

= 60 M P a , dla ktorego

Beton/,;, < 50 MPa; stal klasy A, e^^j^> 2,5%

0,4-

liniowej z redystrybucj

betonow,

(3.10^ a)

= 0,003, otrzyma-

5 > 0,54+1,3333.
a
W a r u n k i (3.10) przedstawiono graficznie na rysunku 3.16. W podobny
sposob graficznie mozna przedstawic w a r u n k i dla innych klas betonu. W a r t o sci wspolczynnika dopuszczalnej redystrybucji momentow zalezy glownie od
wzgl?dnej wysokosci sciskanej strefy betonu x/d, a dla najcz?sciej stosowanych

Beton/,^ = 60 MPa; stal klas B i C, e^,j,> 5%

0,10

0,1

0,2

0,3

0,5

0,4

d
0,120

1
0,208

I
0,346
0,288

0,448

Rys. 3.16. Zaleznosc wspolczynnika dopuszczalnej redystrybucji 5 od wzgl^dnej wysokosci strefy

sciskanej x/d
Postanowienia EC2 nie precyzujy, od k t o r y c h przekrojow (podporowych
czy prz?slowych) mozna rozpoczyc stosowanie redystrybucji momentow.
M o z n a styd wnioskowac, ze redystrybucj? mozna przeprowadzac we wszystkich przekrojach krytycznych. Nalezy jednak przy t y m podkreslic, ze w przypadku dwoch jednakowo obciyzonych belek ciyglych, przy j e d n a k o w y m
wspolczynniku 5 potrzebny obrot przy redystrybucji momentow w k i e r u n k u
od prz?sel do podpory moze bye znacznie wi?kszy anizeh potrzebny obrot
przekroju krytycznego w przypadku redystrybucji momentow od podpor do
prz?sel. Dotychczas nie przedstawiono na ten temat dokladniejszych w y n i k o w
badah. D o p o k i problem ten nie zostanie w pelni wyjasniony, redystrybucji
momentow w k i e r u n k u od prz?sla do podpor nie nalezy w obliczeniach
uwzgl?dniac.
W Polskiej N o r m i e dopuszczalo si? obliczanie belek ciyglych z uwzgl?dmeniem redystrybucji momentow zginajycych (metoda plastycznego w y r o w nania momentow), jezeh spelnione byly jednoczesnie nast?pujyce warunki:

 zbrojenie elementow wykonane jest ze stali klasy A-0 do A - I I I ,

wymiary przekroju betonowego dobrane sy w ten sposob, ze ^

0,75 (^g^?

belki polyczone sy monolitycznie z podciygami lub slupami, spelniajycymi

rol? podpor.
Roznice pomi?dzy n o r m y EC2 a P N polegajy na t y m , ze:
Polska N o r m a bardziej precyzyjnie okresla gorne wartosci wzgl?dnej
wysokosci przekroju betonowego w zaleznosci od klasy betonu,
projekt n o r m y EC2 natomiast umozliwia bardziej precyzyjne wyznaczenie wartosci momentow zginajycych w zaleznosci od wzgl?dnej wysokosci przekroju betonowego. Rowniez dodatkowo wprowadza on ograniczenie wartosci wspolczynnikow redystrybucji w zaleznosci od ciyghwosci stali.

Obciyzenia obliczeniowe:
- stale
= G;,' rc; = 38 1,35 = 51,3 k N / m
-

zmienne Qa = Gfc'
=
* ^'^^ = ^2 k N / m
calkowite G . + g , = 51,3 + 42 = 93,3 k N / m

Schemat statyczny belki i wykresy momentu zgmajycego

rysunek 3.18.
rrTT-T \ '

I I I t t 1 t i ^ ^

5,78

MR=

>

D l a zebra stropu plytowo-zebrowego (jak na rys. 3.17) wyznaczyc momenty

zginajyce metody liniowy z ograniczony redystrybucjy momentow.
r~i

Moment wyznaczony metod% liniowq

Moment z uwzgl^dnieniem redystrybucji

Wyznaczenie ekstremalnych wartosci sii wewn?trznych metodq liniowq:

moment p o d p o r o w y
M B = - 0 , 1 2 5 93,3-5,782 = - 3 8 9 , 6 2 k N m
i maksymalny moment prz$slowy M ^ ^

93,3'5,78

^^ ^

Obciyzenia

charakterystyczne:

stale
G^ = 3 8 k N / m
znhenne
= 28 k N / m

389,62
. 5,78

202,23

Rys. 3.17. Przekroj podluzny dwuprz^slowego zebra stropowego

/jL = /2 = ^ ' 2 5 4 - 5 5 0 + 0,5'40 = 578 cm.

M^g = 24Z,0 7

reakcja p o d p o r o w a

331.18

Rys. 3.18. Schemat statyczny dwuprzsiowej belki i wykresy momentow zginajycych w stanie
liniowo spr?zystym (linia ciygta) i po redystrybucji plastycznej (linia przerywana)

3.4.4. P r z y k l a d

Obliczenie rozpi?tosci obliczeniowych belki

^ ^ ^ * ^

B
5,7 8

Podobnie j a k w belkach ciyglych i ryglach r a m nieprzesuwnych, mogy

bye w analizie plyt stosowane metody liniowe z redystrybucjy i bez redystrybucji. W anahzie tej obowiyzujy te same warunki, ktore podano w punkcie 3.4.2.
W przypadkach, kiedy kierunki momentow glownych nie pokrywajy si?
z kierunkami zbrojenia, mozna stosowac wytyczne dotyczyce zbrojenia zamieszczone w podrozdziale 3.8.

" T

X -Z,Z8
X - 2;17

3.4.3. A n a l i z a l i n i o w a p l y t

przedstawia

X =

93,3

M ^ B = 202,23-2,17

= 202,23 k N

= 2,17 m

93,3-2,172 ,
= 219,42 k N m .

Wartosci momentow z uwzgl?dnieniem ograniczonej redystrybucji. Przyj?to zbrojenie klasy A, dla ktorego wspolczynnik 5 > 0,80. Przyjmujemy
<5 = 0,85.
moment podporowy:
M B = 0,85-(-389,62) = - 3 3 1 , 1 8 k N m

98
reakcja podporowa

i maksymalny moment prz^slowy

= 2,28 m
93,3

M ^ B = 212,34-2,28

93 3-2282
' ^ = 242,07 k N m

Uwaga! po wykonaniu wymiarowania belki nalezy sprawdzic w a r u n k i (3.10).

Jezeli nie sy one spelnione, redystrybucj? momentow mozna uwzgl?dnic
stosujyc metody nieliniowe obliczen sil wewn?trznych.
Porownanie uzyskanych wynikow z metody plastycznego wyrownania
momentow zalecany w PN-84/B-03264.
Wartosci momentow zginajycych (prz?slowego i podporowego):
M =

(l^^a^

= 283,36 kNm.

3.5. Analiza nieliniowa

3.5.1. Z a s a d y ogolne n i e l i n i o w e j a n a l i z y k o n s t r u k c j i
Nieliniowa analiza konstrukcji, w mysl terminologh stosowanej w EC2, to
analiza wykorzystujyca nieliniowe prawa hzyczne, czyh nieliniowe zaleznosci
mi?dzy napr?zeniem i odksztalceniem, a t y m samym mi?dzy momentem
i krzywizny. Ten typ analizy b?dzie przedmiotem niuiejszego podrozdziahi.
Prawa fizyczne dla zelbetu sy w istocie silnie nieliniowe, dlatego mozna
spodziewac si? rosnycej r o l l analizy niehniowej w projektowaniu konstrukcji
zelbetowych i spr?zonych.
Z r o d l e m nieliniowosci w analizie konstrukcji mogy bye takze nieliniowe
zwiyzki geometryczne, jednak ten typ nieliniowej analizy jest w EC2 zwany
analizy drugiego rz?du. Analiza taka, w odroznieniu od analizy pierwszego
rz?du, uwzgl?dnia'wplyw przemieszczen na rozklad sil wewn?trznych i napr?zeh, a zatem i na kohcowe przemieszczenia i odksztalcenia. Zgodnie
z definicjy w EC2, p k t 5.8.1, efekty pierwszego rz?du to efekty obiiczone przy
pomini?ciu w p l y w u przemieszczen na rozklad sil wewn?trznych (tzw. zasada
zesztywnienia), ale przy uwzgl?dnieniu imperfekcji geometrycznych. Efekty
drugiego rz?du to roznica pomi?dzy wyxhkami analiz 2. i 1. rz?du, czyh efekty
wynikajyce z w p l y w u przemieszczen na w y n i k i analizy. Efekty drugiego rz?du
uwzgl?dnia si? w projektowaniu smuklych elementow poddanych silom
sciskajycym (slupy, pale, sciany), a takze konstrukcji niest?zonych lub o st?zeniu podatnym. Jesli obciyzenie takich elementow lub konstrukcji ma charakter

dlugotrwaly, to zawsze uwzgl?dnia si? pelzanie. N o r m a EC2 podaje warunki,

kiedy efektow drugiego rz?du nie mozna pominyc. Omawia takze sposoby
uwzgl?dnienia tych efektow w projektowaniu konstrukcji przenoszycych sily
sciskajyce. Nie jest to tresciy niuiejszego rozdzialu. Rozwazania te zakohczymy uwagy, ze efekty 2. rz?du mozna uwzgl?dnic sposobami uproszczonym i (zawartymi w EC2 i kolejnych wersjach PN), a takze stosujyc analiz?
drugiego rz?du wtedy zalecana jest metoda nieliniowa, choc dopuszcza si?
takze metod? hniowy. W zaleznosci od typu konstrukcji i obciyzeh mozliwa
jest wi?c kazda kombinacja metod: ( L l ) liniowa 1. rz?du, (L2) liniowa 2.
rz?du, ( N l ) nieliniowa 1. rz?du i (N2) nieliniowa 2. rz?du. Zasada superpozycji skutkow obowiyzuje tylko w metodzie L r , Przedmiotem dalszych
rozwazah b?dzie analiza nieliniowa, tzn. uwzgl?dniajyca nieliniowe prawo
fizyczne.
Analiza nieliniowa pozwala uzyskac blizsze rzeczywistosci rozklady sil
wewn?trznych oraz przemieszczen konstrukcji i lepsze oszacowanie jej bezpieczehstwa [3.15], [3.23], [3.53], [3.54] n i z n a to pozwala metoda liniowa.
Oplacone jest to jednak wi?kszym nakladem pracy obliczeniowej. Ciekawe
porownanie roznych metod analizy przedstawia praca [3.8]. Ponizej o m o w i my zasady analizy podane przez EC. W a r t o podkreslic fakt, ze zalecenia E C
odnosnie do analizy nieliniowej byly znaczyco zmieniane w kolejnych wersjach tej normy, co dowodzi, ze stan wiedzy stale si? zmienia. Uwazny
czytelnik tych rozdzialow n o r m y E C i niuiejszego rozdzialu podr?cznika
zauwazy, ze tylko cz?sc zalecen E C ma charakter obligatoryjny. Znaczna
cz?sc zalecen ma form? propozyeji, ze zwroceniem uwagi na fakt, ze szczegolowe zasady analizy nieliniowej nalezy dostosowac do szczegolnych cech
problemu.
M e t o d y analizy nieliniowej mozna stosowac zarowno do stanow granicznych nosnosci, j a k i uzytkowalnosci konstrukcji. W obliczeniach obu stanow
metody anahzy muszy spelniac rownania rownowagi, rownania zgodnosci
przemieszczen (rownania geometryczne) i prawidlowo przyj?te prawa fizyczne. W analizie stanow granicznych nosnosci bezwzgl?dnie wymagane jest
sprawdzenie, czy lokalne przekroje konstrukcji sy zdolne przeniesc odksztalcenia plastyczne, ktore pojawiajy si? w analizie spr?zysto-plastycznej. Nalezy
przy t y m uwzgl?dnic niepewnosci parametrow materialowych i modelu. E C
wyraza w sposob nadzwyczaj ogolny to, ze parametry majy realistycznie
odzwierciedlac sztywnosc elementow, uwzgl?dniajyc niepewnosc. Przykladem
takiego podejscia jest wprowadzenie w EC2 z 2002 r o k u zasady sprawdzania
kyta obrotu w przegubie plastycznym z zastosowaniem obliczeniowych (a nie
srednich j a k bylo dotyd) wartosci stalych materialowych. D o tej kwesth
jeszcze powrocimy.
Analiz? nieliniowy wolno stosowac zarowno do konstrukcji poddanych
zewn?trznym obciyzeniom statycznym, j a k i do konstrukcji poddanych osiadaniu podpor, w p l y w o w i temperatury lub innemu wymuszeniu odksztalceh
statycznych. W anahzie konstrukcji, gdzie dominujycy rol? odgrywa obciyzenie

100
statyczne, mozna pominyc wplyw poprzednio przylozonych i usuni?tych
obciyzen i mozna zalozyc monotoniczny wzrost rozpatrywanego obciyzenia.
Jest to wielkim ulatwieniem, gdyz w ogolnosci w analizie spr?zysto-plastycznej
nalezaloby uwzgl?dnic caly histori? obciyzenia i powstajyce przy t y m odksztalcenia trwale. Jak j u z wyzej wspomniano, metod? nieliniowy (nieliniowosc
fizyczna) mozna stosowac zarowno w analizie pierwszego rz?du, j a k i w analizie drugiego rz?du.
Przyjmujyc prawo fizyczne mozna wykorzystac nieliniowe zwiyzki fizyczne o-e dla betonu i stafi przedstawione w EC, pkt. 3.1.5 i 3.2.2, uwzgl?dniajyce spr?zysto-plastyczne cechy materialow. Przy stosowaniu metod numerycznych mozna przyjyc, ze rysy sy rozmyte albo skoncentrowane. Zaleca si?
uwzgl?dniac wspolprac? betonu mi?dzy rysami (angielska nazwa: tension
stiffening), k t o r a zwi?ksza sztywnosc elementow. W analizie nieliniowej prowadzonej dla celu sprawdzenia stanu granicznego nosnosci, a w szczegolnosci
w nieliniowej analizie drugiego rz?du, nalezy stosowac obliczeniowe wartosci
parametrow materialowych, np. af^ = ^fckhc- Wspolczynnik a wg EC2
uwzgl?dnia wplyw obciyzenia dhigotrwalego na wytrzymalosc betonu na
sciskanie i niekorzystne wplywy sposobu przykladania obciyzenia. W p l y w
czasu na zmiany odksztalceh dlugotrwalych w sciskanej strefie betonu hustruje rysunek 3.19. Przy zginaniu elementow zelbetowych wyst?pujy duze

statycznej konstrukcji najpopularniejszy metody jest metoda elementow skohczonych (MES) w wersji przemieszczeniowej [3.58]. W analizie liniowej
prowadzi ona do liniowego ukladu rownan:
Ku = P,
gdzie K jest globalny macierzy sztywnosci konstrukcji (elementy tej macierzy
sy stale), u jest macierzy k o l u m n o w y przemieszczen w?zlowych, zas P jest
macierzy k o l u n m o w y obciyzeh w?zlowych. W analizie nielmiowej elementy
macierzy sztywnosci K sy funkcj ami przemieszczen u, przez co uklad rownan
jest nieliniowy:
K(u)u=:P.
Rownania powyzsze wyrazajy w a r u n k i rownowagi konstrukcji. Jesli oddzialywaniem zewn?trznym jest zmiana temperatury lub wymuszone przemieszczenia, to oddzialywania te tworzy. odpowiedniy macierz P nie zmieniajyc
charakteru macierzy sztywnosci K. Istnieje rozwini?ta wiedza i bogate oprogramowanie komputerowe w zakresie rozwiyzywania takich ukladow rownan
nieliniowych. Najcz?stszym sposobem jest tzw. metoda Newtona-Raphsona
polegajyca na rozwiyzywaniu poprzez przyrost P od zera do wartosci kohcowej
i na iteracyjnym rownowazeniu tzw. sil rezydualnych na kazdym k r o k u
przyrostowym, tak by zapewnic spelnienie rownan rownowagi na kazdym
poziomie obciyzenia P z wymagany dokladnosciy [3.16], [3.23], [3.58].
W nieliniowej analizie drugiego rz?du macierz sztywnosci K jest funkcjy
przemieszczen i napr?zeh i ^ ( u , cr). Sprawdzenie stanu granicznego konstrukcji
polega wtedy wprost na. wyznaczeniu punktu krytycznego (granicznego lub
btfurkacji) przy zastosowaniu obliczeniowych wartosci stalych materialowych.
Analiza nieliniowa prowadzona wedlug wyzej opisanych zasad, zwana
w EC2 metody ogolny analizy nieliniowej (pkt 5.8,6), pozwala na kazdym
k r o k u iteracyjnym sprawdzic, czy odksztalcenia spr?zyste i niespr?zyste betonu
i stah mieszczy si? w dopuszczalnych przedzialach. D o tego niezb?dne sy
jednak zaawansowane programy komputerowe.

Rys. 3.19. Zmiany odksztaicen, napr^zen i wysokosci strefy sciskanej betonu wskutek dhigotrwaiego dziaiania obci^en [3.57]
gradienty odksztalceh. Ob a te efekty ujmuje wspolczynnik redukcyjny a < 1
zwi?kszajyc bezpieczehstwo projektowanej konstrukcji. Proponowana w EC2
wartosc a = 0,85 jest dose bezpieczna, bo np. nie uwzgl?dnia wzrostu wytrzymaiosci betonu wskutek ograniczeh odksztalceh poprzecznych przez
strzemiona.
Wprowadzenie podanych wyzej zasad analizy do p r a k t y k i projektowej
wymaga wykorzystania techniki komputerowej. W komputerowej analizie

W odniesieniu do belek i plyt ciyglych EC2 proponuje uproszczony metod?

sprawdzania w a r u n k u dopuszczalnych odksztalceh niespr?zystych. M e t o d a ta
oparta jest na koncepcji przegubu plastycznego w belkach lub l i n i i zalomu
w plytach i wykorzystuje w y n i k i wieloletnich badah teoretycznych i eksperymentalnych prowadzonych na belkach i plytach, np. [3.4], [3.19], [3.30].
Badania te wykazaly, ze zdolnosc do obrotu plastycznego maleje wraz ze
wzrostem stopnia zbrojenia. W y n i k a styd, ze nie nalezy przezbrajac" przekrojow krytycznych, a przede wszystkim w przekrojach krytycznych nie nalezy
tyczyc zbrojenia na zaklad. Jesh lyczenia na zaklad nie mozna uniknyc, to przy
obliczaniu zdolnosci przekroju do odksztalceh niespr?zystych nalezy uwzgl?dnic calkowity przekroj zbrojenia. Wiadomo, ze w przypadku, gdy przekroj
belki jest mocno zbrojony, to z warunkow rownowagi przekroju pojedynczo
zbrojonego wynika duzy zasi?g strefy sciskanej x/d, co moze grozic niebez-

102

103
0,6h

pieczenstwem miazdzenia betonu w strefie sciskanej. Zniszczenie tego t y p u jest

szczegolnie grozne, gdyz na ogoi ma charakter kruchy i przebiega nagle.
Oznacza to, ze rezerwy odksztalcalnosci potrzebne do obrotu w przegubie
plastycznym sy male. Dlatego ze wzrostem x/d zmniejsza si? dopuszczalny
obrot w przegubie.
Rozpatrywany obrot w tzw. przegubie plastycznym w rzeczywistosci nie
zachodzi w j e d n y m przekroju pr?ta, j a k si? zaklada w modelu idealnym; lecz
jest wynikiem bardzo duzych krzywizn w t y m przekroju i w jego bezposrednim
otoczeniu. N a m a l y m obszarze zlikalizowane sy bardzo duze odksztalcenia.
Zjawisko to w mechanice zwane jest lokalizacjq odksztalcen. W belce zelbetowej objawia si? ona powstaniem w otoczeniu przegubu plastycznego rys
o znacznej rozwartosci w strefie rozciyganej, z rownoczesnym powstaniem
duzych odksztalceh w strefie sciskanej betonu. A b y teoria redystrybucji
momentow (zarowno w metodzie liniowej; j a k i nieliniowej) miala wartosc
praktyczny, muszy bye spelnione w a r u n k i umozliwiajyce bezpieczny obrot
w przegubie. M u s i bye zatem zapewniona rezerwa odksztalcalnosci tak stali,
j a k i betonu ponad stan odksztalceh towarzyszycych obciyzeniu w chwhi
powstawania przegubu.
Koncepcj? przegubu plastycznego j a k o lokalizacji krzywizn na pewnym
odcinku wprowadza wersja EG2 z 2002 r o k u (w poprzednich wersjach
zakladano przegub idealny w j e d n y m przekroju). Przyj?to, ze jest to odcinek
0 dlugosci 0,6/i mierzony w obu kierunkach od p u n k t u ekstremum momentu,
gdzie h oznacza wysokosc belki lub grubosc plyty. Rysunek 3.20a hustruje
przyj?ty w EC2 definicj? k y t a 0 obrotu w przegubie plastycznym nad podpory
posredniy. Jest to k y t wzajemnego obrotu dwoch przekrojow oddalonych od
siebie o l,2/i. Maksymalne dopuszczalne przez EC2 wartosci k y t a 0 przedstawia rysunek 3.20b. Linie ciygle odnoszy si? do przekroju zbrojonego staly
klasy B a sredniej ciyghwosci (wydluzalnosc charakterystyczna s^,;^ > 5%).
Linie przerywane odnoszy si? do stali klasy C o wysokiej ciyghwosci
(ey^> 7,5%), dlatego dopuszcza si? wi?ksze wartosci k y t a 0. N i e zaleca si?
stosowania stah zbrojeniowej klasy A o niskiej ciyghwosci (e^,^ > 2,5%). W EC2
podano tylko graficzny, reprezentacj? dopuszczalnych k y t o w 0. Czasami
wygodniej jest poshigiwac si? formy analityczny, dlatego odczytane z ry sunku 3.20 funkcje przedstawiamy w nast?pnym podrozdziale w formie
wzorow (3.16).
Dopuszczalne k y t y 0, podane na rysunku 3.20b, dotyczy przypadku, gdy
smuklosc scinania X = 3,0. D l a mnych smuklosci scinania odczytane wartosci
kyta 0 nalezy przenmozyc przez wspolczynnik k;^ = A / 2 / 3 .
Smuklosc scinania X jest to stosunek dlugosci odcinka belki pomi?dzy
przekrojami zerowego i ekstremalnego momentu (po redystrybucji plastycznej)
do wysokosci efektywnej d.W uproszczeniu mozna obliczyc X z obliczeniowych
wartosci momentu i sily poprzecznej w przekroju X = MJ{V^^ - d).
Poza warunkiem dopuszczalnych k y t o w 0 wg rysunku 3.20b spelnione
muszy bye w a r u n k i ograniczajyce zasi?g wzgl?dnej strefy sciskania x/d:

0,6/2

b)

r
1

/ J

<C50 /60

//

//

C90/105

r
s

: 50/60/

0,05

0,05

0,05

0,05

c 90/105/
' 1
0,05 0,05 0,05

^ V
0,05

0,05

{xld)

Rys. 3.20. a) defmicja k^ta obrotu b) dopuszczalny obrot plastyczny przekroju zelbetowego belki
lub plyty, dla smuklosci scinania X = 3; linie ciogle dotyczy stali klasy B (srednia ciygliwosc), linie
przerywane stali klasy C (wysoka ciygliwosc)
xld ^ 0,45

dla betonow klasy nizszej lub rownej C50/60 {f,^ ^ 50 M P a ) ,

xld < 0,35

dla betonow klasy wyzszej lub rownej C55/67 {f^^

55 M P a ) .

Wspomniec nalezy, ze problem zdolnosci pr?t6w zelbetowych do obrotu

plastycznego (ang. rotational capacity) nie jest jeszcze wszechstronnie zbadany
i nadal prowadzi si? wiele badah zarowno teoretyczno-numerycznych, j a k
i doswiadczalnych. Niewystarczajyco rozpoznawane sy wplywy: skali (wymiary
elementow), dlugosci odcinka, na k t o r y m wyst?puje lokalizacja odksztalceh,
strzemion, zbrojenia w strefie sciskanej, obciyzeh powtarzalnych, sily poprzecznej i normalnej. Przy obecnym poziomie wiedzy przepisy EC muszy bye
zatem nieco zachowawcze, poniewaz zdolnosc do obrotu ma decydujycy w p l y w
na bezpieczehstwo konstrukcji projektowanej z uwzgl?dnieniem redystrybucji
momentow. Przepisy EC2 w t y m zakresie podlegaly drastycznym znhanom,
i to w k i e r u n k u dalszego ograniczenia k y t a obrotu plastycznego. M o z n a
oczekiwac, ze przepisy dotyczyce nieliniowych metod analizy statycznej i projektowania konstrukcji zelbetowych b?dy nadal udoskonalane.

104
Nalezy stanowczo podkreslic, ze analiza nieliniowa nie pozwala stosowac
zasady superpozycji skutkow. Dlatego analiz? nalezy przeprowadzic oddzielnie
dla kazdej majycej znaczenie kombinacji oddzialywah zewn?trznych P. Stanow i to powazne utrudnienie w projektowaniu, t y m bardziej ze przed przystypieniem do analizy nalezy wst?pnie przyjyc zarowno wymiary elementow,
j a k i ich zbrojenie. Z tego p o w o d u niemieckie komentarze do EC2 [3.26],
[3.34], j a k rowniez EC2, zach?cajy projektantow do stosowania analizy
nieliniowej j a k o rozszerzenia analizy liniowej z redystrybucjq, Polega to na t y m ,
ze juz na wst?pie przyjmuje si? pewny redystrybucj? momentow, zwykle
wi?kszy niz pozwalajy przepisy dotyczyce analizy liniowej z redystrybucjy,
omowione w punkcie 3.4.2. Nast?pnie sprawdza si? wielkosc niespr?zystego
obrotu w przekrojach krytycznych przez calkowanie sredniej krzywizny (1/r)^,.
Post?powanie takie zostanie opisane i zhustrowane przykladem w dalszych
punktach podrozdzialu 3.5. Wersje EC2 z lat 1992 i 1999 dokladnie opisywaly
sposoby obliczania k y t a obrotu w przegubie. Kluczowy rol? odgrywajy t u
wzory na zaleznosc mLi?dzy momentem M a krzywizny l / p . ( W wersji EC2
z 1999 nadmieniono, ze nie ma zgody wsrod autorow normy, czy istnieje
potrzeba tak szczegolowego opisu).
Ogolne zasady metody nieliniowej, wzorowane na EC2, opisalismy w punkcie 3.5.1. W punktach 3.5.2 i 3.5.3 podane zostany szczegolowe propozycje
obliczania krzywizny 1/p i obliczania k y t a obrotu 0 w przegubie plastycznym.
Wykorzystamy szczegolowe wskazowki podane w EC2-1999, ale zmodyfikujemy je tak by byly w zgodzie z wersjami pozniejszymi. Dotyczy to przede
wszystkim wprowadzenia obliczeniowych wartosci parametrow materialowych
i nowej definicji k y t a obrotu 0 przekrojow oddalonych o 1,2/x.

3.5.2. U d o s k o n a l o n a m e t o d a a n a l i z y e l e m e n t o w
pr^towych poddanych zginaniu
z u d z i a i e m l u b bez u d z i a i u sily osiowej

D o wyznaczenia krzywizny 1/p przyjmuje si? prawo plaskich przekrojow

Bernouliego. W pewnym uproszczeniu krzywizn? wyznaczyc mozna wtedy ze
wzoru:

gdzie: (1/r)^ srednia krzywizna w rozwazanym przekroju,

s^^
6^

srednie wydluzenie stali obiiczone z uwzgl?dnieniem wspoipracy betonu mi?dzy rysami,

odksztalcenie skrajnego (najbardziej sciskanego) wlokna beton u (ze znakiem minus dla sciskania) z pomini?ciem wspoipracy
betonu mi?dzy rysami.

Z w i y z k i napr?zenie ~ odksztalcenie dla betonu i stali przyjmowac nalezy

zgodnie z rozdzialami 4 i 5. Uwzgl?dnienie w p l y w u zbrojenia na odksztalcenie
elementu zbrojonego w betonie nie jest proste, dlatego EC2 z 1999 pozwalala
stosowac zaleznosc zhustrowany rysunkiem 3.22a. Odcinek prosty OR opisuje
liniowy stan przed zarysowaniem. Zakres RF odnosi si? do stanu po
zarysowaniu.
Wspolprac? betonu rozciyganego mi?dzy rysami (tension stiffening) mozna
uwzgl?dnic przyjmujyc ponizej podany zaleznosc pomi?dzy srednhn odksztalceniem i napr?zeniem w stali w zarysowanym betonie:
(3.12)
gdzie: s^^^ srednie wydluzenie stali obiiczone dla przekroju niezarysowanego, p o d obciyzeniem wywolujycym zarysowanie (rys. 3.21),
napr?zenie
w stali obiiczone dla przekroju zarysowanego, pod
C.r
obciyzeniem wywolujycym zarysowanie (rys. 3.21),
napr?zenie
w stah obiiczone dla przekroju zarysowanego, pod
0".
danym obciyzeniem,
wspolczynnik uwzgl?dniajycy przyczepnosc zbrojenia {^^ = 1 dla
pr?t6w zebrowanych i
= 0,5 dla pr?t6w gladkich),
wspolczynnik uwzgl?dniajycy rodzaj i czas trwania obciyzenia
(j3^ = 1 dla obciyzenia krotkotrwalego i ^2 =
dla obciyzenia
dlugotrwalego lub wielokrotnie powtarzalnego).
a)

b)

c)

el.

/
7

) /

^ctr
Rys. 3.21. a) przekroj pod obciyzeniem momentem rysujycym, b) wykres odksztalcen bezposrednio
przed rysowaniem, c)' wykres odksztalcen bezposrednio po zarysowaniu
W z o r identyczny z (3.12) znajduje si? w P N z 2002 r., a podobny wzor
wyst?puje w EC2, p k t 7.4.3: " ' "
O m o w i m y zwi?zle sposob korzystania ze wzorow (3.11) i (3.12) w przypadk u zginania bez udziaiu sily osiowej.
A b y wyznaczyc srednie odksztalcdhie e^^^ ze wzoru (3.12), a nast?pnie
sredniy krzywizn? (1/r)^ ze wzoru '(3.11), trzeba rozpatrzyc trzy stany r o w n o wagi przekroju:

107
(1) Obciyzenie momentem rysujycym
stan
(rys. 3.21a, b).
obliczenie polozenia srodka ci?zkosci (wartosc x)
nego (beton -I- stal),
obliczenie momentu bezwladnosci I przekroju
obliczenie momentu rysujycego M ^ , przy k t o r y m
napr?zenie rowne obliczeniowej wytrzymaiosci

przed

zarysowaniem

przekroju sprowadzosprowadzonego,
skrajne w l o k n o osiyga
na rozciyganie /^^^ ze

niem i odksztalceniem odpowiada nieliniowa zaleznosc pomi?dzy momentem

zginajycym M a krzywizny 1/r. Zaleznosc t? przedstawia rys. 3.22b, gdzie
krzywizna 1/r = (e^ sj/d!. Charakterystyczne p u n k t y na osi rz?dnych tego
rysunku odpowiadajy p u n k t o m zaznaczonym na osi rz?dnych rysunku 3.22a.
a)

b)
F

fynf'fylc

wzoru:-^^

F'/\
Jyd
^r-J^fctd,

(3.13)

Km
ym

obliczenie maksymalnego wydluzenia w l o k n a betonu s^,

fctd
Ecd
obliczenie sredniego wydluzenia stali e^^^^ bezposrednio
sowaniem, z proporcji;

I Stan zarysowany obliczany

y bez wsp61pracy"betonu midzy
rysami

(3.14)
przed zary0

(2) Obciyzenie momentem rysujycym

stan po zarysowaniu (rys '3.21a, c)
(por. rozdzial 11),
,
wyznapzenie stanu odksztalcenia w przekroju i obliczenie napr?zenia
w stali 0"^^.
(3) Obciyzenie rozpatrywanym momentem M przekroj zarysowany:
obliczenie napr^zenia (cr^ w stali oraz odksztalcenia
najbardziej
sciskanego w l o k n a betonu (znak ujemny dla sciskania).
Zaleznosc (3.12) wazna jest w przedziale od obciyzenia rysujycego, przy
k t o r y m napr?zenie rozciygajyce w betonie osiyga wartosc/^td do obciyzenia
pod k t o r y m napr?zenie w zbrojeniu osiyga granic? plastycznosci. Zaleznosc t?
ilustruje odcinek RF na rysunku 3.22a.
Poza punktem F (rys. 3.22a), odpowiadajycym osiygni?ciu przez napr?zenie
w zbrojeniu granicy plastycznosci, przyjmowac mozna, ze przekroj zachowuje
si? j a k przegub plastyczny przenoszycy staly moment niezaleznie od krzywizny
lub obrotu, az do osiygni?cia granicznego obrot u plastycznego, podanego na
rysunku 3.20. Zalozenie to jest wazne w przypadku,^ gdy przyrost momentu
powyzej F jest pomijalny. Pomija si? tez wplyw zbrojenia poprzecznego. Jesli
przyrost
powyzej p u n k t u
nie jest pomijalnie maly, wtedy przyjmuje si?
liniowy zaleznosc napr?zeh w stali pomi?dzy punktem granicy plastycznosci
i punktem nosnosci stali, tzn. liniowe wzmocnienie.
Przedstawionej na rysunku 3.22a nieliniowej zaleznosci pomi?dzy napr?zePrzedstawione tu obliczenia siuzy do analizy stanu granicznego nosnosci wtedy stosuje
si? obliczeniowe wartosci cech materialow. Cz^sciej bardzo podobne obliczenia wykonuje si?
w^ celu obliczenia ugi?c i szerokosci rys przy sprawdzaniu wymagan ze wzgl?du na stan graniczny
uzytkowabiosci wtedy stosuje si? sredniy wartosc wytrzymaiosci/^^ (por. rozdzial 11). '

^smr

^sym

(I/'-),,
(1/'-).

(1/r)

Rys. 3.22. Nieliniowe zaleznosci dla przekroju zelbetowego z uwzgl?dnieniem wspoipracy betonu
mi?dzy rysami: a) zaleznosc mi?dzy napr?zeniem i srednim odksztalceniem w stali; zakres waznosci
rownania (3.12), b) zaleznosci mi?dzy momentem i sredniy krzywizny [3.34]
T a k wi?c
jest momentem rysujycym (wtedy napr?zenia w stah po
zarysowaniu sy rowne cr^^), M ^ ^ jest momentem obliczeniowym, gdy napr?zenia
w stah sy rowne/^^), a w betonie/.^ i wreszcie M^,^ jest momentem granicznym
przy uwzgl?dnieniu srednich wartosci napr?zeh w stah/^,^ i w betonie X^^.
Zaleznosci (3.ll)-f-(3.15) umozliwiajy wyznaczenie deformacji spr?zysto-plastycznych konstrukcji, a wi?c pozwalajy obliczyc przemieszczenia i k y t
plastycznego o b r o t u w przegubie. Pozwala to sprawdzic, czy k y t ten ma
bezpieczny wartosc.
Dopuszczalny k y t o b r o t u plastycznego 0 = 0^^^^ P ^ d s t a w i o n y zostal na
rysunku 3.20. Ponizej przedstawimy wzory aproksymujyce funkcje 0(x/^) dla
najcz?sciej spotykanych klas betonu, tzn. dla betonow klasy nizszej lub rownej
C50/60
< 50 M P a , e,,, = - 3,57^).
Zbrojeihe staly o sredniej ciyghwosci (klasa B, ^^y. > 5%):
dla xji < 0,16

0^,,, = (41,25-(V^)-1-7,1)-10-^^ rad,

(3.16^)

dla xli > 0,16

0^,.d = ( - 2 8 , 2 7 6 - ( x / d ) - M 8 , 2 2 4 ) - 1 0 " ^ rad.

(3.162)

Zbrojenie staly o duzej ciyghwosci (klasa C, s^j^ > 7,5%):

dla x/d < 0,8

0,,,, = (2OO-(Vd) + 17,O)-lO-^ rad.

(3.16^)

dla x/d > 0,8

0^1^, = ( - 6 8 , 9 1 9 (x/d) + 38,514) 1 0 " ^ rad,

(3.16*)

W powyzszych wzorach x/d oznacza wzgl^dns), wysokosc strefy sciskanej w stanie

nosnosci granicznej, tzn. p o d obciyzeniem granicznym.

108
W przypadku wysokiego procentu zbrojenia lub w przypadku wyst?powania sily osiowej (sciskajycej) moze si? zdayc, ze moment zginajycy nie osiygnie
wartosci My odpowiadajycej uplastycznieniu zbrojenia rozciyganego. Wtedy
procedur? projektowania rozpoczyna si? od obciyzenia, p o d k t o r y m odksztalcenia sciskajyce w betonie osiygajy wartosc 0,002 i od tego p u n k t u prowadzi si?
obliczanie k y t a obrotu plastycznego przez calkowanie zaleznosci moment ~
krzywizna az do osiygni?cia stanu granicznego nosnosci.

3.5.4. S p r a w d z a n i e niespr^zystego
o b r o t u p r z e k r o j u zelbetowego
Post?powanie przy sprawdzaniu obrotu wyjasnimy hustrujyc je przykladem tr6jprz?slowej belki ciyglej. B?dzie to rozszerzenie analizy liniowej
z redystrybucjq przez dodatkowe sprawdzenie kyta obrotu plastycznego. Belk?
i jej obciyzenie przedstawia rysunek 3.24a.

3.5.3. U p r o s z c z o n e m e t o d y a n a l i z y e l e m e n t o w p r ^ t o w y c h
p o d d a n y c h z g i n a n i u z u d z i a i e m l u b bez u d z i a i u siiy osiowej
Przy wyznaczaniu obrotu plastycznego drogy caHcowania krzywizny nh?dzy
przegubami mozna na ogol poslugiwac si? uproszczonym wykresem l i n i o w y m
moment krzywizna (rys. 3.23). Wykres taki mozna wyznaczyc prowadzyc
prosty od poczytku ukladu do p u n k t u ((1/r)^, M ^ J , gdzie M ^ ^ jest momentem
zginajycym, wywolujycym w zbrojeniu napr?zenie rowne obliczeniowej granicy
p l a s t y c z n o s c i o b i i c z o n e dla przekroju zarysowanego, a (1/r)^ jest krzywizny
dla momentu My^ obliczony z uwzgl?dnieniem wspoipracy betonu rozciyganego
mi?dzy rysami. Wartosc (l/r), obliczyc mozna ze wzoru:
^sym
cr ^sy

(3.17)

gdzie: (l/r)^^ krzywizna obliczona dla przekroju zarysowanego w czystym

stanie zarysowanym, dla odksztalcenia w stah = s^y i odksztalcenia w skrajnym wloknie betonu s^, tzn. (i/r)^^ = {e^y s^)/d,
^sy

-~ wydluzenie stali odpowiadajyce obliczeniowej granicy plastycznosci e,^

=fyJE,,

fisym

srednie wydluzenie stah odpowiadajyce cr^ =fyf. ^fy^, obiiczone

0)

IliiUilllllilU,

z uwzgl?dnieniem wspoipracy betonu mi?dzy rysami w g wzoru

(3.12).
Sredniy krzywizn? 1/r dla danego momentu M oblicza si? wtedy z proporcji (por.
rys. 3.23):
M

1\
yd

yd

(lA).

Rys. 3.23. Przyblizona zaleznosc moment srednia

krzywizna

Rys. 3.24. Analiza statyczna ze sprawdzeniem kytow obrotu plastycznego w przekrojach

krytycznych nad podporami: a) schemat belki i obciyzenia, b) wykresy momentu spr^zystego
oraz momentu M{x) po redystrybucji, c) schematy statyczne do obliczenia M{x) ze speinieniem
warunkow rownowagi, d) srednie krzywizny 1/r odpowiadajyce momentom M{x), obhczone
metody uproszczony lub metody udoskonalony, e, 1) momenty wirtualne siuzyce do obliczenia kyta
obrotu 0^ sposobem calkowania krzywizny

110
Proces projektowania sklada si? z nast?pujycycli k r o k o w :
1. Wst?pne przyj?cie w y m i a r o w elementow (bez zbrojenia).
2. Przeprowadzenie liniowej analizy statycznej. Wyznaczenie momentu zginajycego
(rys. 3.24b).
3. Dokonanie redystrybucji momentow w wi?kszym zakresie niz na to
pozwalajy przepisy analizy liniowej z redystrybucjq, zawarte w EC2. Przyj?to
momenty podporowe po redystrybucji rowne MQ oraz
(rys. 3.24b). N a
rysunku 3.24c pokazano schematy statyczne, za pomocy k t o r y c h oblicza si?
wykresy momentow M ( x ) ze speinieniem warunkow rownowagi. Wykresy
M ( x ) przedstawia rysunek 3.24b.
4. Zaprojektowanie zbrojenia dla rozkladu momentow M ( x ) .
5. Obliczenie metody uproszczony (3.17) lub udoskonalony (3.11) sredniej
krzywizny 1/r wywolanej momentami M ( x ) . Wykres zmiennosci krzywizny
pokazano na rysunku 3.24d.
6. Obhczenie obrotow plastycznych 0^, QQ W przekrojach krytycznych nad
podporami posrednimi metody calkowania krzywizny mi?dzy przegubami.
I tak w celu obliczenia 0^ przyjmuje si? moment wirtualny pokazany na
rysunku 3.24e, f. Wykonuje si? calkowanie (zwykle numerycznie) nast?pujycej c a M w obszarze od podpory A do C:
dx.

= 1 ' + ^
Z

= 140 + 35 = 175 k N ,

V,

105

q.

35

3,0 m .

maxM^B -

= 105; 3

t j -I t t I

i M

157,5 k N m .

t4

t I I

\TT1^

t
oo

3,0
3,3

V,

(X)

(3.18)

M
7. Sprawdzenie czy obroty 0^, OQ sy mniejsze od obrotow dopuszczalnych 0^^ ^
wg (3.16). Jesli warunek ten nie jest spelniony to zmiana redystrybucji
i powtorzenie p u n k t o w 3 do 7.
8. Sprawdzenie konstrukcji metody nieliniowy dla innych kombinacji oddzialywah, jesli zachodzi taka potrzeba.

3.5.5.

Przyklad

Wyznaczyc sily wewn?trzne w dwuprz?slowej belce ciyglej przedstawionej

na rysunku 3.25, stosujyc metod? nieliniowy. Belka stanowi zebro stropu
plytowego. Grubosc plyty wynosi 10 cm, szerokosc zebra b^ = 25 cm, a wysokosc zebra (wraz z plyty) / i = 50 cm.
Obciyzenie obliczeniowe belki (stale i zmienne) wynosi:
9-G,-|-Q,=:35kN/m.
Cz^sc 1. Obliczenie vsil wewn^trznych z redystrybucjy
Obliczenie sil wewn?trznych metody liniowo-spr?zysty
= 0,125

= 0,125 35 8^ = 280 k N m ,

Rozwiqzanie

liniowo - sprgzyste

RozwiQzanie

po redystrybucji

Rys. 3.25. Schemat statyczny belki i wykresy sil poprzecznych 1^^^^ oraz momentow zginajycych M(^)
Obliczenie -sil wewn?trznych metody nieliniowy
W p r o w a d z i m y redukcj? momentu nad srodkowy podpory o 20% w stosunk u do momentu wynikajycego z analizy liniowo-spr?zystej, czyli obieramy
5 = 0,80.
= 0,80 280 = 224,0 k N m ,
358
V^ =

224
g - = 1 4 0 - 2 8 = 112 k N ,

7^^ = 140 + 28,0 = 168,0 k N ,

X =

112,0
35

= 3,20 m ,

m a x M ^ 5 = 1 1 2 , 0 - 3 , 2 - ^ ^ ^ = 179,2 k N m .
M e t o d a nieliniowa wymaga sprawdzenia, czy przy zastosowanej redystrybucji k y t plastycznego obrotu 0 nad podpory B nie przekracza dopuszczalnej wartosci granicznej 0pi^d- Poniewaz zarowno 0 j a k i
zalezy od zbrojenia
belki, rozpoczynamy wi?c od zaprojektowania zbrojenia odpowiednio do
wyzej obliczonych momentow po redystrybucji.
Cz^sc 2. Zaprojektowanie zbrojenia
Przyjmujemy:

Przyj?ta stal charakteryzuje si? duzy ciygliwosciy. D o projektowania

zbrojenia, a takze do sprawdzenia k y t a obrotu stosowac b?dziemy wartosci
obliczeniowe /,^, fy^, -Ecd i ^ ^ .

Prz?slo M=^M^s=

: mm

179,2' k N m = 0,1792 M N m .

6-/i,
po/lO

Zo = 0,851 = 0,85-8,0 = 6,8 m,

Beton C 25/30 o nast?pujycych

cechach:
r/o/lOO = 6,80/10 = 0,68 m^

wytrzymalosc charakterystyczna na sciskanie

= 25 M P a ,
obliczeniowa na sciskanie f^ = fjy^ = 25/1,5 = 16,7 M P a ,
srednia na sciskanie f^ = 2 5 - f 8 = 33 M P a ,
charakterystyczna na rozciyganie/^^^ = 1,8 M P a ,
obliczeniowa na rozciyganie
= 1,8/1,5 = 1,2 M P a ,
srednia na rozciyganie
= 2,6 M P a ,
sredni m o d u l spr?zystosci E^^ = 31,0 GPa,
obliczeniowy m o d u l spr?zystosci E^^ E^Jy^^ = 31,0/1,0 = 31,0 GPa.
EC2 p k t 5.8.6 sugeruje. y^ = 1,2, ale kieruje do przepisow krajowych. P N
nie podaje swych sugestii. D l a prostoty przyj?lismy y^ = 1.
Stal zbrojeniowa A - I I (18 G2, zebrowana):
granica plastycznosci

charakterystyczna /^^ = 355 M P a ,

obliczeniowa /^^ =fyk/y, = 355/1,15 = 310 M P a ,
srednia fy^ =fyj^ = 355 M P a ,
sredni m o d u l spr?zystosci E^^ = 200 GPa,
obliczeniowy m o d u l spr?zystosci
, , = E,^ = 200 GPa.

= 0,60 m .

^ ^ ^ ^ ^ = ^ ' ^ ' ' | 6 - V = 6-0,10 = 0,60 m

b,,f = 0,25 + 2-0,60 = 1,45 m .
Zbrojenie projektujemy wg zasad podanych w rozdz. 6.
A

~^-U-b.u-d^

, = 0,0366.
1,0-16,7-MS-0,452

Odczytujemy z tablic: ^ = 0,0908, C = 0,9682.

Wysokosc strefy sciskanej x = ^ d = 0,0908 4 5 = 4,09 c m < / i ^ = 10 cm
(tzn. ze przyj?cie przekroju pozornie teowego bylo poprawne):
M

0,1792

/^,-rf-C

310'0,45-0,9682

Przyjmujemy 5(^20,

1 3 , 2 7 - 1 0 - m 2 = 13,27 cm^.

= 15,7 cm^.

Podpora B M = IM^I = 224 k N m = 0,224 M N m .

t

= eff

A s2

4-^

Z5

Rys. 3.26. Przekroj poprzeczny belki w prz^sle z obliczeniowy szerokosciy 6^^^^^. Szerokosc
wspotpracujyca plyty b^^^ wg p. 3.2.3

1H
Rys. 3.27. Przekroj poprzeczny belki nad podpory srodkow^

114
Szerokosc wspolpracuj^ca plyty (do wyznaczania stanu przed zarysowaniem):
/o = 0,15 (Zi + y = 0,15(8,0 + 8,0) = 2,4 m,

E,,

Polozenie srodka ci?zkosci przekroju sprowadzonego:

f/o/10 = 2,40/10 = 0,24 m j ^

1 4 5 - 1 0 - 5 + 2 5 - 4 0 - 3 0 + 1 5 , 7 - 6,45 - 4 5

fceff = fcw + 2 fceff1 = 0 , 2 5 + 2 - 0 , 2 4 = 0,73

m.

/i_x

wyznaczenia stanow po zarysowaniu przyjmujemy b = b^ = 0,25 m.

0,224

A n

0,2536 ^

^ = 0,3704, C =

0 , 1 7 0 4 m,

50-16,39 =

33,61

1 8 , 5 7 - 1 0 - * m^ =

18,57

cm^.

cm.

cm.

.Moment bezwladnosci przekroju sprowadzonego:

= MiiL +145

25-40^
10 - (16,39 - 5 ) ^ ^ ^
+ 25 - 4 0 - (33,61 -

+ 1 5 , 7 - 6,45 - ( 3 3 , 6 1 - 5 ) ^ = 6 0 1 6 4 9

0,224
=

16,39

145-10 + 2 5 - 4 0 + 15,7-6,45

14.5'102

0,8460,

1,00-16,7-0,25-0,46^

x = 0,3704-0,46 =

X =

6-/i^ = 6-0,10 = 0 , 6 0 m ^

Do

31,0

M o m e n t zginajocy powodujqcy zarysowanie

20)^

cm'^.
(3.13):

310-0,46-0,8460

Przyjmujemy 6(j)20, A^^ = 18,84 cm^.

Uwaga: Przy t a k i m zbrojeniu, w metodzie liniowej z redystrybucjq dopuszczalny stopien redystrybucji wynosi:
5>

X
0,44+1,25--

01704

0,44+1,25-^-4

Odksztaicenie betonu, przy k t o r y m nast^puje zarysowanie

__fctd

1,2

(3.14):

= 3,87-10-^

0,903.

0,46

Przyj^lismy 5 = 0,8, a wi?c niezb^dne jest sprawdzenie kq.ta obrotu nad

podpory B.
Czfsc 3. Spra-wdzenie k%ta obrotu 0 metod% udoskonalonji (tzn. przy nieliniowej
zaleznosci moment krzywizna)

Odksztaicenie stali zbrojeniowej (3.15):

45 16 39
d-x
8 . . , = B , ^ - . = 3 , 8 7 1 0 - = -5; 0: - 1 ':Z
= 3,29-10-=
6,39

(3.19)

Podpora srodkowa
A. Stan przed zarysowaniem
W niniejszych i dalszych obliczeniach stanu nad podpory posredniy
uwzgl^dnia si? wyst^powanie zbrojenia sciskanego A^^.

Prz^slo
145

73

^'
-^y2

25

.L:'
i
;

Rys. 3.28. Przekroj w prz^sle, stan przed zarysowaniem

Rys. 3.29. Przekroj nad podpory, stan przed zarysowaniem

116

31,0
73 10 4 5 + 2 5 40 20 + 18,84 6,45 46 + 15,7 6,45 5
= 30,19 cm.
73 10 + 25 40 +18,84 6,45 +15,7 6,45

X =

h-x

gdzie N oblicza si? j a k o wypadkowy sil? normalny, a M j a k o wypadkowy

moment zginajycy. Poniewaz TV = 0, moment zginajycy M mozna obliczac
wzgl?dem dowolnego p u n k t u przekroju pr?ta. Poniewaz rozpatrywany przekroj ma zbrojenie t y l k o w strefie rozciyganej, rownania rownowagi wewn?trznej przyjmy nast?pujycy postac:

= 5 0 - 3 0 , 1 9 = 19,81 cm.

i:N = A,,'a-F,

25-40^
= ^ ^ - ^ + 73 -10 (19,81 - 5 ) ^ + - + 2 5 40 (30,19 - 20)^ +
1/.

= 0

(3.21)

J : M = F , ' Z = F,^Z = M,.

(3.22)

IZ

D o r o w n a n (3.21), (3.22) wprowadza si? zaleznosci

geometryczne:

+18,84 6,45 (19,81 - Af +15,7 6,45 (30,19 - 5)^ = 497999 c m ^

I

497999-10"'^

-e.

-6.

(3.23)

'

e-e.

(3.24)

Odksztalcenie betonu, przy k t o r y m nast?puje zarysowanie (3.14):

a
P

1,2

E,,
,

3,87-10-^

31,0-103
.

38 7 - 1 0 - - l ^ : : ^ =

309-10-

B. Obciyzenie momentem rysujycym M^, stan po zarysowaniu

Celem obliczen jest wyznaczenie napr?zenia w stali cr^^.
Prz?slo
= 21,48 k N m .

Jesli do rownan (3.21), (3.22) wprowadzimy rownania fxzyczne dla stali

= cr^(s) i dla betonu cr^ =
(s) w postaci paraboliczno-prostokytnej i uwzgl?dnimy (3.23), (3.24), to otrzymamy dwa rownania nieliniowe z dwoma
niewiadomymi
s^. W rownaniach fizycznych stosujemy parametry wytrzymalosciowe
obliczeniowe, a wi?c f^ = 16,7 M P a ,
= 1,2 M P a ,
f^, = 1,2 M P a , E,, = 31,0 GPa, f^, = 310 M P a , E,, = E, = 200 GPa.
T a k wi?c wzor na napr?zenie w betonie, w punkcie o wsp6h:z?dnej t,
przyjmuje postac:
a (0 = 1000 s (t) [ 1 - 250 e (t)] af,

' dla 0 < 8 {t) <

a{t) = af^

dla 0,002 ^ 8(t) < 0,0035,

0,002,

(5

gdzie s(t) nalezy podstawie ze wzoru (3.23):

145

^1
t

W y p a d k o w a sila w betonie:

. Rys. 3.30. Przekroj w prz^sle, moraent rysuj^cy stan po zarysowaniu

D l a wyznaczenia stanu odksztalcen i napr?zeii ukladamy rownania rownowagi:
IN

= 0,

gdzie b{t) oznacza szerokosc przekroju w punkcie o wsp61rz?dnej t. D l a

przekroju prostokytnego (takze dla teowego), gdzie b(t) jest stale lub odcinkowo stale, mozna napisac analityczny wzor na Fj^ako funkcj? niewiadomych
X, 8^, gdyz napr?zenie w betonie ma rozklad wg paraboli drugiego stopnia, dla
ktorej pole i srodek ci?zkosci sy okreslone prostymi wzorami. Wtedy rowniez
rami? sil wewn?trznych z mozna wyrazic analitycznie j a k o funkcj? zmiennych X , s^.

118
Odksztalcenie zbrojenia rozciq,ganego A^j^ wynika z (3.24):

wypadkowa sila w zbrojeniu wynosi wi?c

Podstawiajyc powyzsze wyrazenia do rownan rownowagi wewn?trznej

(3.21) i (3.22) otrzymuje si? wspomniany wyzej uklad dwoch nieliniowych
rownan, z niewiadomymi x, e^. Poniewaz znamy przedzialy, w k t o r y c h musi si?
znalezc rozwiyzanie x, e^, mozna latwo rozwiyzac iteracyjnie ten uklad rownan.
M o z n a tez zastosowac gotowe procedury zawarte w powszechnie dost?pnych
programach komputerowych, np. Mathcad.
W a r u n k i rownowagi wewn?trznej i wyznaczenie x, s^,
opisalismy t u tak
szczegolowo, gdyz pragniemy zwrocic uwag? Czytelnika, ze nie wolno t u
stosowac gotowych tablic, z k t o r y c h wyznacza si? wysokosc strefy sciskanej x,
a sluzycych do projektowania belek, gdyz tablice te sprzydzono przy zalozeniu,
ze w przekroju osiygni?to stan graniczny nosnosci.
D l a przekroju przedstawionego na rysunku 3.30, gdzie A^^^ = 15,7 cm^,
a M = Mj, = 21,48 k N m , otrzymamy:

Rys. 3.31. Przekroj nad podpory moment rysuj^cy - stan po zarysowaniu.

8 , - 0,1983 1 0 - ^
a,^ = 39,65 M P a .

C. Obciyzenie przekrojow belki momentami M^ o rzeczywistych wartosciach

D l a tych wartosci M^ obliczamy:
a) odksztalcenie
skrajnego wlokna betonu,
b) odksztalcenie s^^ stah rozciyganej z uwzgl?dnieniem wspoipracy betonu,
c) sredniy krzywizn? (l/r)^,.
W celu pozniejszego calkowania numerycznego krzywizny obliczenia (a),
(b), (c) przeprowadzimy dla k h k u przekrojow J ' belki, pokazanych na rysunku
3.25. M o m e n t zginajycy
w tych przekrojach obliczamy z rownania:
M(x) = F ^ * x - ^ -

X = 0,09615 m ,
s^=

-0,04448'10-^

(Wsp6hz?dny

8, = 0,1637 1 0 - ^
a^, = 32,74 M P a .

(3.25)

Poprawnosc tych w y n i k o w mozna latwo sprawdzic przez podstawienie

wzorow (3.21)-(3.24).

do

(3-26)

(3.27)

112,0x-17,5P.

wzdluz osi belki oznaczamy

przez x dla odroznienia

X wyst?pujycego na rysunku 3.28).

Wykres tego momentu przedstawia linia przerywana
A b y rozwiyzac zadanie (a), nalezy wyznaczyc rozklad
Korzystamy z warunkow rownowagi: IN = 0 i IM =
w cz?sci B, stosujemy parametry wytrzymalosciowe o b l

od

na rysunku 3.25.
8 i cr w przekroju.
M ^ . Podobnie j a k
iczeniowe:E,.

Prz?slo (odcmek 0 ^ x ^ 6,6 m, gdzie wyst?puje dodatni moment zginajycy):

wymiary przekroju belki, zbrojenie i ksztait wykresow s i a j a k na rysunku

Podpora B
-30,17 k N m .
W przekrojach nad podpory srodkowy uwzgl?dniamy zbrojenie rozciygane
A^i = 18,84 cm^ i sciskane A^^ = 15,7 cm^.
Z warunkow rownowagi EN = 0 i IM = M^ obliczamy:

3.30.
Punkt 1; X = 1,067 m, M, = 112,0 -1,067 - 1 7 , 5 1,067^ = 99,58 k N m
(a) Z w a r u n k o w rownowagi przekroju obliczamy:
X = 0,09735 m,

= -0,2098-lQ-^

= 0,7601 1 0 " ^

(b) Odksztalcenie 8,,^ obliczamy ze wzoru (3.12):

^ = 0,1789 m,
Podstawiamy:
ec=

-0,1262-10-^

= 1,0 dla pr?t6w zebrowanych,

- 152,01 M P a ,

120
(c)

= 1,0 dla obciozenia krotkotrwalego,

S'rednio krzywizn? obliczamy ze wzoru (3.11), gdzie e, i G j w .

0,6652+0,4322

^2 = 0,5 dla obciozenia dlugotrwalego,

0,46

= E,, = 200 GPa.

Wczesniej obliczylismy: e^ (3.19), (T (3.25) i
.

=3,29-10-^4

152,01
200000

152,01

= 0,7753-10-^

(c) Srednio krzywizn? (l/r), obliczamy ze wzoru (3.11), gdzie

wyzej.
/1\

0,7753 + 0,2078
d

0,45

Punkt 2; x = 2,134 m ,
(a)

10-3 = 2,189-10-3

i s^, j a k

^-1

= 112,0-2,134-17,5-2,134^ = 159,31 k N m .

X = 0,09833 m , s,== -0,3404-IQ-^^

_5 , 243,50
(b). e, = 3 , 2 9 - 1 0 - ^ +
200000

= 1,2175-10"3,

1-1,0-0,5-

/ 32,74 V "

\243,50y _

= 243,50 M P a ,

(a)

X = 0,1843 m , s, = - 0 , 7 7 3 1 - 1 0 - 3 ,

(b)

= 3,09-10-^-1

P u n k t 3; x = 3,2 m ,
(a)

(b)- 8,, = 3,29-10-= +

274,02

(a)

(b)

200000

1 \8

32,74
243,50

_ 274,02 M P a ,

1,1708-10-3,

\231,37/ _

X = 0,1864 m , e, = -1,0094-10-3,
X

0,1864

0,46

_ ]L,4822 -10-3,

(3.27)

= 0,405,

s, = 3,09-10- = +

296,44
200000'

(c)

^ 296,44 M P a ,

1-1,0-0.5

39,65 \
^296,44

= 1,4720-10-3,

-5,394-10-3 m - ^

0,46

Calkowanie krzywizny w celu wyznaczenia kpta o b r o t u plastycznego 0 nad

=

1,3932-10 -3

podporo B
Ze wzgl?du na symetri? calkowanie przeprowadzimy na jednym prz?sle,
a nast?pnie w y n i k pomnozymy przez 2.

10-3 = 3,951-10-3 m - ^ .

0,45

/ 39,65

0,46

1,4720 + 1,0094 _ 3

= 1,3701 10-3,

l-l,0-0,5-

1-1,0-0,5-

^ 231,37 M P a ,

10-3 ^ _4^226-10-3 m-K

VJ

= maxiW"^B = 179,20 k N m

X = 0,09867 m , s, = -0,3848-10-3,

200000

= 1,1569 -10-3,

P u n k t 3'; podpora B, M = Mj,= - 2 2 4 k N m .

1,2394-10-3,

1 0 - 3 = 3 . 5 1 1 . 1 0 - 3 m-^.

231,37

/ 1 \8 + 0,7731
(c)

1,2394+0,3404
(^|_

-2,338-10-3 m - \

Punkt 2'; x = 8,0-0,6-/x = 8,0-0,6-0,50 = 7,70 m ,

M = 112,0 - 7,7 - 1 7 , 5 7,7^ = -175,18 k N m .

(jw.).

32,74

1-1,0-0,5-

10 -3

.0

Punkty 4 i 5 j a k p u n k t y 2 i 1.

^ ^^^] -Mdx.

Podpora (odcinek 6,4 m < x < 8,0 m , gdzie wyst?puje ujemny moment zginajycy): wymiary przekroju belki, zbrojenie i ksztait wykresow s i a j a k na
rysunku 3.31.
Punkt 1'; x = 6,4+0,8 = 7,2 m , M = 112,0-7,2-17,5-7,2^ = - 1 0 0 , 8 k N m ,
(a)

Z w a r u n k o w r o w n o w a g i przekroju obliczamy

Jc = 0,1814 m , e , = - 0 , 4 3 2 2 - 1 0 - 3 ,
(b)

= 0,6639-10-3, cr, = 132,78 M P a .

D o wzoru (3.12) podsta-wiamy obiiczone wczesniej

Calkowanie w y k o n a m y stosujyc metod? Simpsona w cz?sci prz?slowej

(odcinek A C na rys. 3.32b) oraz metod? trapezow w obszarze p o d p o r o w y m
(odcinki C D i D B na rys. 3.32b).
W obszarze prz?siowym, ograniczonym wsp61rz?dnymi a i b (metoda
Simpsona):
h

h
/ ( x ) ^ x = - ( / o + 4/, + 2 / , + . . . 4 / , _ , + / J ,

s.mr(3.20) ff(3.26) i cr, (jw.).

e.m = 3 , 0 9 - 1 0 - ^

132,78
200000.

1-1,0-0,5-

39,65
132,78 / _

= 0,6652-10-3.

(3.28)

gdzie k r o k calkowania h = -- =
n

= 1,067 m .
6

(3.29)

122
Af^ = 224 kNm

^^i

M o m e n t wirtualny jest opisany wzorami:

^ = 35 kN/m

3-)

I W M i 14I 1I 1I ; M M 1n

I I i i i i

M(x) - ^ x ,

8,0

M(x) = \ { ^ - 8 ) ,

(3,30)

odpowiednio na odcinkach A D i D B (rys. 3.32).

D l a zakresu 0 < x < 6,4 stosujemy wzor Simpsona, a dla zakresu
6,4 < X < 8,0 wzor trapezow, podstawiajyc wartosci z ostatniej k o l u m n y
tablicy 3.2.

6 x 1,067 = 6,40

1.05 =

0,8>0.5|0,3

1 0 - ^ (0 + 4 0,2920 + 2 0,9366+4 1,5804 +

+ 2'1,8727 + 4-1,4595 + 0) +
+1.10-3 ( _ 0 ^ 8 . 2 , 1 0 4 2 - 0 , 5 2,1042-0,5 4,0675 + 0,3 0,1585) =

= ( 6 , 7 3 8 5 - 2 , 3 6 0 8 ) - 1 0 - ' = 4 , 3 7 7 7 - 1 0 - ' rad,

= 2 0,4377 1 0 - ^ = 0,8754 10"^ rad.
Dopuszczalny graniczny k y t obrotu Qpi^^ obliczamy ze wzorow (3.16) lub
odczytujemy z rysunku 3.20b. Wzgl?dna wysokosc strefy sciskanej x/d
nad podpory B wynosi x/d = 0,405. D l a betonu C25 (/^^ = 25 M P a , 8^2u =
= - 3 , 5 7 J otrzymamy:
zbrojenie ze stali o sredniej wydtuzalnosci, tzn. klasy B
Rys. 3.32. Lewe prz^sio belki: a) obciozenie, b) wykres krzywizn 1/p = (l/r)^ c) obciozenie
wirtualne, d) wykres momentu wirtualnego

dla xjd

> 0,16

e,i,, = ( - 2 8 , 2 7 6 - (x,/^) +18,224) 1 0 - ^

0^^^, = (-28,276-0,405 + 1 8 , 2 2 4 ) - 1 0 - ' = 0 , 6 7 7 2 - 1 0 - ^ rad,

Tab. 3.2. Krzywizna 1/p i moment wirtualny M, do numerycznego obliczania k^ta obrotu 0, przy
redystrybucji 5 = 0,80
Numer
punktu

Krok
Ax^h

[m]
0
1
2
3
4
5
6 = 0'
r
2'IL

3'

1,067
1,067
1,067
1,067
1,067
1,067
0,80
0,50
0,30

^\

[m]
0,000

[kNm]
0,00

[m]
0,00

1,067
2,134
3,200
4,267
5,334
6,400
7,200
7,700
7,700
8,000

99,58
159,31

0,13338
0,26675
0,40000
0,53338
0,66675
0,80000
0,90000
0,96250
-0,03750
0,00

179,20
159,31
99,58
0,00
-100,80
-175,18
-175,18
-224,00

(1/p)-10^

M(l/p)-10^

0,00

[-]
0,00

2,189
3,511
3,951
3,511
2,189
0,00
-2,338
-4,226
-4,226
-5,304

0,2920
0,9366
1,5804
1,8727
1,4595
0,00
-2,1042
-4,0675
0,1585
0,00

zbrojenie ze stali o duzej wydtuzalnosci, tzn. klasy C

dla xJd > 0,08

Op,,, = ( - 6 8 , 9 1 9 (xyd) +38,514) - 1 0 " ' ,

0^^^, = (-68,919-0,405 + 3 8 , 5 1 4 ) - 1 0 - ' = 1 , 0 6 0 2 - 1 0 - ^ rad.

Wniosek: K y t obrotu plastycznego wyznaczony metody nieliniowy jest mniejszy od wartosci dopuszczalnej dla stali klasy C oraz przekroczony w przypadk u przyj?cia stali klasy B :
stal klasy B

0^ = 0,8754-10-^ rad > Opt,d = 0,6772-10"^ rad,

stal klasy C

0^ = 0,8754-10"^ rad < O^i,, = 1,0602-10"^ rad.

Cz^sc 4. Sprawdzenie kyta obrotu 0 metody uproszczony (przy

zlinearyzowanej zaleznosci moment krzywizna)

przyj^ciu

K y t o b r o t u plastycznego mozna obliczyc metody uproszczony, opisany

w punkcie 3.5.3. M e t o d a ta jest obarczona pewnym bl?dem, jednak jest
znacznie mniej pracochlonna.

124
Prz?sto

Podpora B

Wyznaczamy wartosc m o m e n t u plastycznego" My,, przy k t o r y m napr?zenie w zbrojeniu osiyga granic? plastycznosci
= fy, = 310 M P a . W r o w naniach fizycznych betonu i stali stosujemy parametry wytrzymalosciowe
obliczeniowe j a k w sprawdzaniu nosnosci. Stosujemy Wi^cf^ = 16,7 M P a
if^^ = 310 M P a . Z w a r u n k o w r o w n o w a g i przekroju obliczamy wartosc m o mentu:

Obliczamy podobnie j a k dla prz?sla:

= 234,14 k N m ,
x = 0,1868 m ,

e,= -1,060-10-3,

cr, = 3 1 0 M P a .

Wczesniej obliczylismy e,,^ = 3,09 -10"^ (wzo/ 3.20) oraz

My, = 202,65 k N m ,
o- = 39,65 M P a (wzor 3.26).

oraz stany s i a:

Styd

X = 0,09908 m, s, = - 0 , 4 3 7 7 - 1 0 " ' ,

310

= 310 M P a .

3 09-10"5-l

iu

Odksztalcenie stali obiiczone bez uwzgl?dnienia wspoipracy betonu wynosi:

+200000

/39,65

= 1,568-10 -03

\0

-3/r\< _ <= mA
. in-3
(1/r),, = (s,3,-8,)/d = (1,55 + 1,060)-10-3/0,46
5,674-10-3

= 310/200000 = 1,55 1 0 " ' .

^sy =fyJE,

1-1,0-0,5

Odksztalcenie stali z uwzgl?dnieniem wspoipracy betonu pomi?dzy rysami

s^y^^ obliczymy z rownania (3.12) wstawiajyc fy, w miejsce
oraz wstawiajyc
wczesniej obiiczone e,^, = 3,29 10"^ (wzor 3.19) oraz a^^ = 32,74 M P a (3.25).

(1/r), = ( l / r ) - ^ = 5 , 6 7 4 - 1 0 - 3 ^ ^ 5,740-10-3 m " ^ .

^sy

^'^^

Zlinearyzowana zaleznosc moment krzywizna dla strefy podporowej ma

yd

%m

^-'' +200000

postac:

= 3,29-10-5 +

1/r = 5,740 1 0 - '

310

+200000
( V 4 r = K-Sc)/d

(-)

l-l,0-0,5-

/32,74^^
310

= 2,452' 1 0 ' ^ M ( x ) .

= 1,574-10 -03
D l a kolejnych przekrojow otrzymamy:

= (1,55 + 0,4377)-10-^/0,45 = 4,417 1 0 - ^

m-\
P k t 1'; jc = 7,20 m ,

M ( x ) = -100,8 k N m ,

1/r = - 2 , 4 7 2 - 1 0 " ' m - ^

Srednia krzywizna wg (3.17):

P k t 1!\= 7,70 m ,
( l / r ) = ( l / r ) - 2 2 = 4,417 - 1 0 - ' ^ = 4,485 1 0 - ^ m - 1
. 1,55
^sy
Sredniy krzywizn? odpowiadajycy rzeczywistym m o m e n t o m d o d a t n i m
w prz?sle mozna obliczyc w g liniowej zaleznosci moment krzywizna:

M ( x ) = - 1 7 5 , 1 8 kNm,

P k t 3^; X = 8,00 m ,
Obliczenie k y t a

1/r = - 4 , 2 9 5 1 0 " ' m - \

M ( x ) =Mj, = - 2 2 4 k N m ,

1/r = - 5 , 4 9 3 - 1 0 " ' m - ^

o b r o t u 0 nad podpory przez cahcowanie krzywizn wy-

znaczonych metody przybhzony

Wykorzystujyc

(3.27), (3.30) i wyprowadzone zaleznosci liniowe

mo-

M(x)
l A = (l/r)

= 4,485 -10 - 3 . ^ ( ^ " )

202,65
yd

2,213 - 1 0 - 5 - M ( j c ) ,

gdzie M{x) jest wyrazone w k N m .

m e n t - k r z y w i z n a - mozemy jawnie scalkowac wyrazenie (3.28). Otrzymamy:

6.4

D l a porownania w y n i k o w metody przyblizonej z w y n i k a m i metody udoskonalonej obliczymy krzywizny w kolejnych przekrojach prz^sla:

7,7

2,452-10-^M(x)M(x)^x +

2 , 2 1 3 - 1 0 " ' M ( x ) M ( x ) dx +
6.4-

P k t 1; X = 1,067 m ,

M = 99,58 k N m ,

1/r = 2,204 -10"^ m - ^

P k t 2; X = 2,134 m ,

M = 159,3 k N m ,

1/r = 3,526 - 1 0 - ^ m - ^ ;

P k t 3; X = 3,200 m ,

M = 179,2 k N m ,

1/r = 3,966-10-3 roT^.

8,0
2,213,
2,452 - 1 0 " ^ M (x) M (x) dx =
10
8,0

+
7,7

6,4

(112,0-17,5x^)xrfx +

126

(112,0x-17,5x^)x^x +
6,48,0

+ 2,452 10-^

( 1 1 2 , 0 x - 17,5x^) (^-l+^x^dx

= (0,6768-0,2411) 10"^ = 0,4357 1 0 - ^ rad.

K y t o b r o t u plastycznego obliczony metody przyblizony wynosi zatem:
0 = 2- 0,4357 1 0 - ^ rad = 0,8714-10-^ rad.
Wniosek: K y t obrotu plastycznego wyznaczony metody uproszczony jest
bardzo bliski w y n i k o w i uzyskanemu metody udoskonalony. W y n i k i obu
metod pokazujy, ze k y t obrotu plastycznego jest nmiejszy od wartosci
dopuszczalnej dla stali klasy C oraz przekroczony w przypadku przyj^cia stali
klasy B :
stal klasy B

0^ = 0,8714 1 0 - ^ rad > Opt,, = 0,6772 1 0 - ^ rad,

stal klasy C

Oj, = 0,8714-10"^ rad < Opi,, = 1,0602 10"^ rad.

3.6. Analiza plastyczna wedlug

teorii nosnosci granicznej

stan plastyczny
Rys. 3.33. Geometryczna ilustracja podstawowych zwi-^zkow teorii plastycznego piyni^cia: a) cre
dla materialu sztywno-plastycznego, b) hiperpowierzchnia graniczna, procesy obciq,zania i odci^zania oraz stowarzyszone prawo piynl^cla
Warunek przejscia materialu w stan plastyczny (warunek plastycznosci)
w jednoosiowym stanie napr?zenia jest opisany na rysunku 3.33a, natomiast
w zlozonym stanie napr?zenia ma postac
i^(o-,,,^J = 0,

gdzie a),i (fe, / = 1, 2, 3) sy skladowymi tensora napr?zenia. Wykorzystujyc

definicje sil przekrojowych mozna warunek plastycznosci przeksztalcic w k r y terium uplastycznienia przekroju (warunek stanu granicznego):
* ( 5 , , S J = 0,

3.6.1. Z a l o z e n i a , p o d s t a w o w e
zaleznosci i metody teorii ustrojow zginanych
EC2002 zezwala na stosowanie teorii nosnosci granicznej opartej na teorii
plastycznosci. Teoria nosnosci granicznej (NG) zajmuje si? analizy konstrukcji
w stanie zniszczenia (nosnosci granicznej), w k t o r y m konstrukcja traci zdolnoscdo przenoszenia przyrostow obciyzenia i staje si? ukladem geometrycznie
zmiennym, a wi?c mechanizmem o co najmniej jednym stopniu swobody. Bada
si? tylko poczytek ruchu konstrukcji (male deformacje), co pozwala stosowac
zasad? zesztywnienia oraz zasad? prac (albo mocy) przygotowanych (whtualnych) w stosunku do mechanizmu zniszczenia. O d analizy spr?zystej teoria N G
rozni si? tylko zwiyzkami Gzycznymi prawo Hooke'a zostaje zastypione
prawem plyni?cia plastycznego.
Posluguje si? przy t y m przyrostami lub pr?dkosciami odksztalceh plastycznych, ktore przy zalozeniu materialu sztywno-plastycznego (rys. 3.33a)
^ o g y pojawic si? dopiero w stanie granicznym, gdy konstrukcja przeksztalci si? w mechanizm. Podstawy teorii sy przedstawione szerzej np.
w [3.10], [3.40], [3.44].

(3.31)

(3.32)

gdzie:
(z = 1, 2,
n) sy silanh przekrojowymi (momentami zginajycymi,
silami poprzecznymi, n o r m a l n y m i itp,, wywolanymi przez obciyzenia), od
ktorych zalezy uplastycznienie przekroju, natomiast
sy wartosciami granicznymi odpowiednich sil przekrojowych, wywolujycymi uplastycznienie
calego przekroju i zaleznymi od geometrh przekroju oraz wlasciwosci materialow wchodzycych w sklad przekroju. W dalszym ciygu ogramczymy si?
do zagadnieh, w k t o r y c h mozna pominyc wplyw sil poprzecznych (przyjmujyc prawo plaskich przekrojow) i sil normalnych na uplastycznienie
przekroju.
Deformacja konstrukcji moze si? rozpoczyc dopiero wtedy, gdy warunek
(3.32) spelniony jest w dostatecznej liczbie przekrojow. A b y nastypil ruch
mechanizmu zniszczenia, trzeba pokonac opor plastyczny materialu, a wi?c
doprowadzic z zewnytrz energi? (praca obciyzeh na przemieszczeniach mechanizmu), Energia ta z p o w o d u odksztalceh trwalych ulega rozproszeniu (dysypacji). Rozpraszanie energh odbywa si? tylko w obszarach odksztalcajycych
si? plastycznie, a wi?c spelniajycych warunek JF = 0, obszary zas gdzie
< ^
podlegajy r u c h o w i cial sztywnych. Intensywnosc (moc) dysypacji energh

(w PN-EN [5.1], [5.2] oznaczone RJ. Napr^zenie okresla si?

podobnie jak fy, dziel^c odpowiedni^ sil? przez nominalne pole
przekroju pr^ta,
ftk
~" wytrzymalosc eharakterystyezna stali zbrojeniowej na rozei^ganie
wyznaezona dla eonajmniej 15 probek pobranyeh z roznyeh pr?t6w
tego samego gatunku i sredniey stali. Wartosc /^^ jest okreslana
statystycznie z prawdopodobienstwem p = 0,90,
~" wydluzenie przy maksymalnej sile otrzymane bezposrednio, w probie
rozei^gania, za pomoc^ ekstensometru mierz^eego zmiany dhigosei
lub przez pomiar, wykonany na probce po zerwaniu, na zewn^trz
strefy przew?zenia i zamocowania. Jest to nowe oznaczenie wprowadzone zamiast wydluzenia po zerwaniu ( ^ 5 i AJ^Q). Jest ono bardziej
precyzyjne w stosunku do obowi^zuj^cego poprzednio, poniewaz nie
uwzgl?dnia przew?zenia probki tzw. szyjki (wg ENV oznaczone A^X
e^j, eharakterystyezna wartosc wydluzenia przy maksymalnej sile wyznaezona dla eonajmniej 15 probek z roznyeh pr?t6w tego samego
gatunku i sredniey stali, okreslana statystycznie z prawdopodobienstwem p = 0,90 (wg PN-EN oznaczenie A^^^),
fjfy
stosunek wytrzymalosci na rozci^ganie do granicy plastycznosci
otrzymany z badania pojedynczej probki stali (w PN-EN [5.1]
oznaczony RJR^ nazywany ci^gliwosci^ {ductility),
ift/fy)k ~ eharakterystyezna wartosc stosunku wytrzymalosci na rozci^ganie
do granicy plastycznosci, wyznaczonego na podstawie wynikow
eonajmniej 15 pojedynczych probek z roznyeh prftow tego samego
gatunku i sredniey. Stosunek ten jest okreslany statystycznie z prawdopodobienstwem p = 0,90,
zakres zmian napr?zenia w badaniach zm?czeniowych (rys. 5.3).
Wytrzymalosc na obci^zenia wielokrotnie zmienne, inaczej wytrzymalosc zm?czeniowa.
/R
wskaznik uzebrowania, zdefmiowany szczegolowo w p. 5.1.2,
Eg srednia wartosc modulu spr?zystosci stali.
Spajalnosc zespol cech decyduj^cych o mozliwosci zaistnienia procesow
fizyko-chemicznych, w wyniku ktorych powstaje zl^cze o wymaganych wlasciwosciach. W budownictwie najszerzej stosowane s^
dwie techniki spajania: zgrzewanie oporowe i spawanie lukowe.
Wartosci charakterystyczne wyznacza si? wg wzoru:
m-ks>C

(5.1)

gdzie: m wartosc srednia,

s odchylenie standardowe,
C okreslana wartosc (np. granica plastycznosci),
k wspolczynnik sluz^cy do wyznaczania wartosci z okreslonym
prawdopodobienstwem, przy uwzgl?dnieniu rozkladu t Studenta
(tab. 5.1).

Przy p = 0,95 oraz p = 0,90, wartosci k w funkcji liczby badanych probek

n przedstawiono w tablicy 5.1.
Tab. 5.1. Zaleznosc wspoJczynnika k od liczby probek n, przy p = 0,95 i p = 0,90
k
k
n
n
P = 0,95
p=:0,90
P = 0,95
p = 0,90
5
3,40
2,74
30
2,08
1,66
6
3,09
2,49
40
2,01
1,60
2,89
2,33
50
1,97
1,56
7
2,75
2,22
60
1,93
1,53
8
9
2,65
2,13
70
1,90
1,51
10
2,57
2,07
80
1,89
1,49
11
2,50
2,01
90
1,87
1,48
12
2,45
1,97
100
1,86
1,47
13
2,40
1,93
150
1,82
1,43
14
2,36
1,90
200
1,79
1,41
15
2,33
1,87
250
1,78
1,40
16
2,30
1,84
300
1,77
1,39
17
2,27
1,82
400
1,75
1,37
18
2,25
1,80
500
1,74
1,36
19
2,23
1,78
1000
1,71
1,34
00
20
2,21
1,77
1,64
1,282

5.1.2. Wymagania EC2

Wymagania, o ktorych mowa w tekscie, powinny bye spelnione przez

zbrojenie w stanie, w jakim jest ono dostarczone na budow?. Pr?ty dostarczane
w kr?gach powinny spelniac te wymagania po wyprostowaniu.
Kazda dostawa powinna bye zaopatrzona w swiadeetwo zawieraj^ce dane
wystarczaj^ce do sklasyfikowania wyrobu ze wzgl?du na:
eharakterystyezna granic? plastycznosci stali,
ci^gliwosc,
wymiary wyrobu,
charakterystyk? powierzchni,
spajalnosc.
Ponadto swiadeetwa powinny zawierac inne, dodatkowe informaeje, jezeli
one niezb?dne.
EC2 nie okresla gatunkow stali ani wymiarow wyrobow, a wi?c rowniez
wartosci /y^. Dane zaczerpni?te z PN-EN i prEN przedstawiono w p. 5.1.3.
Stal powinna miec odpowiedni^ ci^gliwosc. Z tego punktu widzenia
rozroznia si? dwie klasy stali. Jezeli e,^ > 5% i (fjfyk) > 1,08, to stal ma wysok^

129

"m
w przekroju mozna obliczyc z zaleznosci:
^ = JZ

hi dA = ZSiqi>0.

Ak,l

(3.33a)

Wielkosci
to pr?dkosci uogolnionych odksztalcen przyporz^dkowane
odpowiednim silom wewn^trznym
w t a k i sposob, aby bylo spelnione
rownanie (3.33a). N a przyklad momentom zginaj^cym odpowiadaj^ pr?dkosci
zmiany krzywizny l i n i i ugi?cia, czyli qt^Ki.
Zatem dla ustroju powierzchniowego (plyty) otrzymamy:
b =

m^K^+myKy

+ m^yK^y,

(3.33b)

gdzie m^, m^, m^y to momenty zginaj^ce i skr?caj^ce na jednostk? dhigosci

przekroju.
Warunek (3.32) przedstawia pewn^ hiperpowierzchni? w n-wymiarowej
kartezjanskiej przestrzeni sil wewn?trznych, k t o r ^ nazywa si? powierzchni^
graniczn^. Pokazano to pogl^dowo na rysunku 3.33b. W przypadku materialu
sztywno-plastycznego jest ona w y p u k l a i nie ulega zmianie w procesie
odksztalcenia plastycznego, a pr?dkosci odksztalcen plastycznych s^ zwi^zane
z aktualnym stanem sil wewn?trznych prawem fizycznym w postaci:
?f=v,

v^O.

(3.34)

Zwi^zek (3.34) jest prawem plastycznego plyni?cia stowarzyszonym z warunkiem stanu granicznego $ = 0 (rys. 3.33b). Z niego wynika tez, ze do
okreslenia ruchu konstrukcji sztywno-plastycznej nie jest potrzebna konkretna
wartosc skalarnego nmoznika v, czyli konkretne pr?dkosci przemieszczen
i odksztalcen, a jedynie stosunki skladowych qi^qi'-^-'An^^sli za u k l a d
wirtualny przyjmiemy chwilowy ruch mechanizmu, to zasada mocy przygotowanych wyrazi si? rownosci^:
L = I),

(3.35)

gdzie: L jest moc^ obci^zen na pr?dkosciacli przemieszczen przygotowanych.

W r o w n a n i u (3.35) wielkosci wirtualne skracaj^ si? i dzi?ki temu mozemy
obliczyc obci^zenie graniczne. D o rozwi^zania zagadnienia nosnosci granicznej
stoj^ do dyspozycji cztery grupy zaleznosci:
a) rownania r o w n o w a g i statycznej znane z mechaniki budowli,
b) zwi^zki kinematyczne (geometryczne) wi^zE|.ce pr?dkosci odksztalcen plastycznych q-^ z pr?dkosciami przemieszczen (ugi?c) oraz zasada mocy przygotowanych (3.35),
c) warunek nieprzekroczenia stanu granicznego (3.32),
d) stowarzyszone prawo plastycznego plyni?cia (3.34).
Kompletne rozwi^zanie zagadnienia nosnosci granicznej polega na jednoczesnym wyznaczeniu:

a) wielkosci obci^zenia granicznego P^, przy k t o r y m rozpoczyna si? ruch

konstrukcji,
b) rozkladu sil wewn?trznych (zwi^zanych z t y m obci^zeniem), k t o r y musi bye
rozkladem statycznie dopuszczalnym, a wi?c spelniaj^cym nast?puj^ce
warunki:
rownania rownowagi wewn?trznej i zewn?trznej oraz statyczne w a r u n k i
podparcia ustroju,
nigdzie w konstrukcji nie jest przekroczony warunek stanu granicznego
(3-32),
c) rozkladu pr?dkosci przemieszczen, k t o r y musi bye rozkladem kinematycznie mozliwym (dopuszczalnym), a wi?c spelniaj^cym nast?puj^ce warunki:
kinematyczne w a r u n k i podparcia ustroju oraz w a r u n k i ci^glosci pr?dkosci przemieszczen wewn^trz konstrukcji,
pozwala otrzymac ze zwi^zkow kinematycznych niezerowe pr?dkosci
odksztalcen qi,
dostarcza dodatniej wartosci mocy obci^zeh zewn?trznych na pr?dkosciach przemieszczen.
Rozwi^zanie kompletne jest z reguly bardzo trudne lub wr?cz niemozliwe
do uzyskania. Ograniczamy si? tedy do rozwi^zah przyblizonych opartych na
dwoch twierdzeniach ekstremalnych.
Twierdzenie statyczne o dolnej (bezpiecznej) ocenie nosnosci granicznej
konstrukcji:
Jezeli dla danego obci^zenia
konstrukcji sztywno-plastycznej mozna
znalezc j a k i k o l w i e k statycznie dopuszczalny rozklad sil wewn?trznych, to
konstrukcja nie ulegnie pod t y m obci^zeniem zniszczeniu, a co najwyzej
osi^gnie stan granicznej nosnosci, czyli:
Ps^Pu-

(3-36)

Nalezy poszukiwac takiego rozkladu, ktoremu odpowiada najwi?ksza

wartosc obci^zenia P^.
Twierdzenie kinematyczne o gornej (niebezpiecznej) ocenie nosnosci
granicznej konstrukcji:
Jezeli dla danego obci^zenia P^ konstrukcji sztywno-plastycznej mozna
znalezc j a k i k o l w i e k kinematycznie dopuszczalny mechanizm zniszczenia
(rozklad pr?dkosci przemieszczen), to konstrukcja ulegnie pod t y m obci^zeniem zniszczeniu, czyli
P,>Pu-

(3-37)

Nalezy poszukiwac mechanizmu, ktoremu odpowiada najmniejsza wartosc

obci^zenia P^.
Z twierdzeh ekstremalnych wynika, ze rzeczywiste obci^zenie graniczne jest
zawarte w przedziale okreslonym nierownosciami

P.^P.<n=
ktore przy rozwi^i-zaniu kompletnym przeksztalcaj^ si? w r o w n o s c i

(3-38)

130
Ksztalt mechanizmu zniszczenia zalezy na ogol od jednego lub wi?cej
parametrow geometrycznych (np. odleglosci przegubu plastycznego od podpory). Parametr ten przy rozwi^zaniu statycznym
nie musi bye r o w n y
parametrowi Xj, przy rozwi^zaniu kinematycznym tego zadania. Gdy rozwi^zanie okazuje si? kompletne, to wtedy
= x^. Sytuacje zwi^zane z ocen^
nosnosci granicznej konstrukcji ilustruje ideowo rysunek 3.34.

a)

ocena

a)

c)

b)

kinema"

fyczna
Ps

".<^C?^^

ocena . staj-yczna

Rys. 3.35: Przegub plastyczny w belce : a) obszar uplastycznienia, b) wykres momentow zginaj^cych
w stanie nosnosci granicznej, c) redukcja obszaru uplastycznienia do przekroju (idealny przegub
plastyczny), d) obrot w przegubie plastycznym

Rys. 3.34. Sytuacje wyst^puj^ce przy ocenie nosnosci granicznej konstrukcji: a) oszacowanie dolne
i gorne, b) rozwi^anie kompletne

nego, pokazano na rysunku 3.36b ogoln^ postac tego rozkladu. Jednostkowy

moment graniczny wynosi wtedy
m^ = F^^z,

3.6.2. Nosnosc w przegubach i zalomach plastycznych

W ustrojach zginanych odksztalcenia plastyczne wyst?puj^ na ogol w niewielkich obszarach (rys. 3.35a) i towarzysz^ temu ostre zmiany linii ugi?cia. Z tego
powodu zaklada si?, ze koncentruj^ si? one w przekroju, w k t o r y m moment osi^ga
wartosc graniczne
(rys. 3.35b, c). W belce taki przekroj nazywa si? przegubem
plastycznym (w plycie b?dzie to linia zalomu plastycznego o momencie granicznym
m przypadaj^cym na jednostk? jej dlugosci). Jest to przegub jednostronny, tzn.
nie zwi?ksza on oporu przy wzroscie obrotu, zachowuje si? natomiast sztywno
przy o d c i ^ a n i u ustroju. Pr?dkosci zmian krzywizny skoncentrowane w jednym
przekroju daj^ w przejsciu granicznym pr?dkosc wzajemnego obrotu 0 sztywnych
cz?sci ustroju schodz^cych si? w przegubie plastycznym (rys. 3.35d) lub w linii
zalomu plastycznego. Wartosc mocy dysypowanej w przegubie plastycznym (lub
na jednostk? dhigosci linii zalomu) wynosi:
b = M,{luhmJ0.

(3.41)

gdzie: F^^^ sila graniczna w zbrojeniu rozci^ganym na jednostk? dhigosci

przekroju, z rami? sil wewn?trznych.
D o scharakteryzowania plastycznej struktury plyty ortotropowej i warstwowej potrzebna jest znajomosc czterech jednostkowych momentow granicznych. N a rysunku 3-36a pokazano element plytowy oraz cztery charakterys-

a)

- J

(3.39)

Wielkosc ta jest nieujemna, a wi?c musi bye

signMj, (lub m^^J = s i g n .

(3.40)

Najogolniejszym rodzajem konstrukcji, j a k i rozpatrzymy, b?d^ plyty zbrojone dolem i gor^ w dwoch wzajemnie prostopadlych kierunkach, a wi?c
konstrukcja ortotropowa i warstwowa. Wielkosci^ podstawow^ jest moment
graniczny
na jednostk? dlugosci przekroju plyty. Jego wartosc zalezy o d
rozkladu napr?zeh na grubosci plyty. Pomijaj^c wytrzymalosc betonu na
rozci^ganie oraz wplyw zbrojenia sciskanego na wielkosc momentu granicz-

Rys. 3.36. Struktura plastyczna plyty z betonu zbrojonego: a) charakterystyczne zaiomy plastyczne,
, b) ogolna postac rozkladu napr^zen na grubosci plyty w stanie granicznym

133

132
tyczne zaiomy plastyczne, kazdy zwi^zany z i n n ^ wielkosci^ momentu granicznego [3.29]. Osie x, y pokrywaj^ si? z kierunkami zbrojenia (kierunkami
glownymi o r t o t r o p i i technicznej). Wspolczynnik CD = mjm^y
nazywamy
wspolczynnikiem ortotropii, a wspolczyimiki li = m[,Jmux, v = m'^y/muy
wspolczynnikami warstwowosci.
W teorii nosnosci granicznej plyt zbrojonych przyjmuje si? najcz?sciej
warunek stanu granicznego w postaci warunku najwi?kszycli momentow
zginaj^cych, k t o r y prowadzi do nast?puj^cych rownan powierzchni granicznej:
= -{m^-mj[my-m^y)+m%
^2

= -K+^"JK-^y

gdzie: ^ = {m^y +

= 0,
+ ^^y

dla

0'

> -^K-^nJ-m^^,

(3.42a)

^ -^i^x-^ux)-<y^

(3-42b)

: (m^^ -}- m'^).

Rownania (3.42) przedstawiaj^ w przestrzeni momentow dwa stozki, k t o r y c h

orzekroj plaszczyzn^ m^y = 0 jest prostok|,tem pokazanym na rysunku 3.37a.
Linie zalomow plastycznych powstaj^ z reguly p o d pewnym k^tem
w stosunku do kierunkow zbrojenia (rys. 3.37b). JezeH rozpatrujemy zginanie
.pH/ty bez sily normalnej, wtedy w zaleznosci granicznej dla l i n i i zalomu
wyst?puje tylko moment 7n o wektorze rownoleglym do tej linii:
^1 = ^n-^un

= 0

dla

m , > 0,

(3.43a)

$^ = m - m ; = 0

dla

m , < 0,

(3.43b)

N a podstawie (3.43) warunek stanu granicznego w przegubie plastycznym

w belce m a postac
M = M^,

gdy M > 0

oraz

M = M^,

gdy M < 0.

(3.45)

3.6.3. Warunki stosowania

metod teorii nosnosci granicznej
Z tekstu rozdziaiu E C dotycz^cego analizy z uwzgl?dnieniem plastycznosci
wynika, ze do oceny stanow granicznych nosnosci konstrukcji zelbetowych
mozna stosowac klasyczn^ teori? plastycznosci, ktorej podstawy przypomniano wyzej.
W teorii nosnosci granicznej okresla si? nosnosc odpowiadajq.c^ przeksztalceniu si? konstrukcji w mechanizm, czyh zupelnemu zniszczeniu. A b y bylo to
mozliwe, przekroje ustroju musz^ si? charakteryzowac duz^ odksztalcalnosciq.
(zdolnosci^ do obrotu). Dotyczy to zwlaszcza przekrojow krytycznych, w k t o rych m o g ^ powstac przeguby (b^dz zaiomy) plastyczne. N a odksztatcalnosc
przegubow plastycznych duzy wplyw ma stopieh zbrojenia. Elementy silnie
zbrojone mog% ulegac zniszczeniu na skutek osi^gni?cia wytrzymalosci betonu
na sciskanie (zmiazdzenia betonu). Wi^ze si? to z ograniczonym uplastycznieniem zbrojenia i ograniczonym obrotem przekroju zniszczonego w ten
sposob. Z tych wzgl?d6w w elementach obliczanych wediug teorii nosnosci
granicznej wprowadza si? warunek ograniczaj^cy zasi?g strefy sciskanej
w przekroju zginanym, k t o r y zalezy od stopnia zbrojenia i od klasy betonu.
Aby zapewnic wystarczaj^c^ mozliwosc obrotu przegubow plastycznych,
przekroj zbrojenia rozci^ganego musi bye tak dobrany, zeby polozenie osi
oboj?tnej spelnialo warunki:
= ^

0,25

dla betonow klas < C50/60,

(3.46)

f < 0,15 .

Rys. 3.37. Warunek najwiekszych momentow zginaj^cych dla piyt ortotropowych (a) oraz element
piyty z lini^ zalomu plastycznego (b)

N a rysunku 3.37b przedstawiono trojk^tny element plyty z jednostkowym

odcinkiem l i n i i zalomu plastycznego, ortotropowe zbrojenie oraz wektory
jednostkowych dodatnich momentow granicznych w odpowiednich przekrojach. Z w a r u n k u rownowagi tego elementu otrzymuje si? wielkosci graniczne
momentow zginaj^cych w l i n i i zalomu:
^un = ^ux cos^ a-f-m^y sin^ a,

m!^n ^ux cos^ a -h

sin^ a:

(3.44a)

(3.44b)

dla betonow klas > C55/67,

a stosunek maksymalnych momentow w prz?sle i na podporze miescil si?

w przedziale 0,5-^2,0. Ponadto nalezy stosowac stal o wysokiej ci^gliwosci
gatunku B lub C. Przy spelnieniu tych warunkow mozna nie sprawdzac
zdolnosci obrotu w przegubie plastycznym. W PN2002 przyj?to takie same
warunki, ograniczaj^c si? jednak tylko do pierwszej z nierownosci (3.46).
Gdy sprawdza si? zdolnosc obrotu, to i tak w strefach przegubow
(zaiomow) plastycznych parametr ^ powinien spelniac ponizsze ograniczenia:
^ ^ 0,45
^<0,36

dla betonow klas < C50/60,

^
dla betonow klas ^ C55/67.

(3.47)

Zdolnosc do obrotu przekroju belki (plyty) powinna bye okreslana w strefie

135
przypodporowej rownej okoio 1,2 wysokosci przekroju, przy obliczeniowych
wartosciach obci^zen i wytrzymalosci oraz sredniej wartosci spr?zenia w rozwazanym momencie czasu.
Poprzez odpowiedni dobor parametrow przekrojow mozna wywolac bardzo
daleko posuni?t^ redystrybucj? momentow zginajq^cych. Okazuje si? jednak, ze
rozklad momentow w stanie granicznym (po redystrybucji) nie moze bardzo
odbiegac od rozldadu ustalonego dla ustroju spr?zystego. I m wi?ksze jest
odchylenie od tego rozkladu, t y m wi?ksze s^ odksztalcenia plastyczne w przekrojach krytycznych i w obszarach uplastycznienia. Wskutek tego m o g ^ wyst^pic
rozwarcia rys i ugi?cia przekraczaj^ce wymagania stawiane konstrukcji podczas
normalnej eksploatacji (w stanie uzytkowania). Dlatego uwaza si?, ze roznice
mi?dzy plastycznym a spr?zystym rozkladem momentow w obszarach potencjalnych przegubow (zalomow) nie powinny przekraczac 30%, czyh [3.26], [3.51]:
,0,7M,<M,<1,3M,.,

W stanie nosnosci granicznej zgmana konstrukcja pr?towa przeksztalca si?

w lahcuch kinematyczny, skladaj^cy si? ze sztywnych cz?sci pol^czonych
przegubami plastycznymi, Warunek stanu granicznego jest okreslony zaleznosciami (3.45).W konstrukcji n-krotnie statycznie niewyznaczalnej warunek (3.45)
musi bye spelniony co najmniej w
r = n+l

(3.50)

przekrojach, aby przeksztalcila si? ona w calosci w mechanizm [3.43]. Jesli

r<n+l,

to ma miejsce b^dz zniszczenie tylko cz?sci konstrukcji,

b^dz

mozliwe jest dalsze jej obci^zenie. N a rysunku 3.38 pokazano przykladowe

mechanizmy zniszczenia belek oraz r a m nieprzesuwnych.

(3.48)

Dopiero w PN1999 i PN2002 wprowadzono to wymaganie, choc bylo ono

wczesniej podawane w Hteraturze krajowej [3.47]. W swietle badah krajowych,
np. [3.42], mozliwe jest nawet przyj?cie 0,62
^M^^
1,6
(1,5 M ^ , jezeli
dodatkowo wyst?puje moment skr?caj^cy [3.56]).
Gdy roznica przekracza 3 0 % , to miarodajne do wymiarowania m o g ^ bye
stany graniczne uzytkowania, a przynajmniej trzeba wtedy sprawdzic zdolnosc
obrotu przekrojow.
Z uwagi na uproszczenia przy idealizacji konstrukcji, a takze nieprzewidziane odchylki wykonania, moment obliczenibwy w lieu sztywnych podp6;r b d e k
ci^glych powinien stanowic nie mniej niz 65% momentu pelnego utwierdzenia
prz^sel w lieu podpor, czyli
Mp,d > 0,65 M , , , .

3.6.4. Belki i nieprzesuwne r a m y

(3.49)

Stosuj^c podejscie kinematyczne sprawdzic nalezy mozliwosc pojawienia si?

roznych mechanizmow zniszczenia, przyjmuj^c wartosci obliczeniowe wlasnosci
materialow odpowiednie dla stanu granicznego nosnosci. W analizie plyt nalezy
uwzgl?dnic zbrojenie nierownomierne, narozne i przy kraw?dziach swobodnych.
Przy stosowaniu podejscia statycznego moze bye korzystne wst?pne
wyznaczenie rozkladu momentow (lub przynajmniej momentow w przekrojach
krytycznych) w ustroju lmiowo-spr?zystym. Wtedy odst?pstwa od stanu
spr?zystego spelni^ z reguly warunek (3.48). W tej analizie spr?zystej nalezy
przyjmowac srednie wlasciwosci materialu,
M e t o d y analizy plastycznej mozna stosowac rowniez do plyt z otworami,
jesli ich praca jest podobna do pracy plyt pelnych, szczegolnie p o d wzgl?dem
efektow skr?tnych. Natomiast redystrybucja momentow jest niedopuszczalna
w ramach przesuwnych, gdyz moze to prowadzic do zbyt duzych bl?d6w
w ocenie nosnosci konstrukcji. N i e mozna jej stosowac takze w elementach,
w ktorych z uwagi na szczelnosc ogranicza si? rozwartosc rys, np. sciany i dna
zbiornikow na ciecze.

Rys, 3.38- Mechanizmy zniszczenia belek i ram nieprzesuwnych

W przypadku r == n + 1 przegubow, wykres momentow moze bye jednoznacznie wyznaczony, gdyz n + 1 rownah momentow wzgl?dem przegubow
pozwala wyznaczyc n wielkosci nadliczbowych oraz intensywnosc obci^zenia
granicznego,
Zasada mocy wirtualnych (3.35) dla pr?towych ustrojow zginanych prowadzi do rownania:
ZP/Wf = E M , , 0

(3.51)

gdzie VV| - pr?dkosci przemieszczen wirtualnych punktow zaczepienia sil

zewn?trznych P^, Wielkosci
i @^ s^ zwi^zane warunkami ci^glosci wirtualnego mechanizmu zniszczenia,

A, Wyznaczanie nosnosci granicznej belek jednoprz^slowych

Rozpatrzmy belk? jednoprz?slow^ o schemacie i obci^zeniu j a k na rysunku 3,39a. Belka charakteryzuje si? momentami granicznym!
oraz
My aMy. Poniewaz u k l a d jest jednokrotnie statycznie niewyznaczalny
(n ^ 1), to przeksztalcenie konstrukcji w mechanizm nast^pi, gdy powstan^

136

Y5J-

r = 2 przeguby plastyczne. Jeden z nich utworzy si? na podporze B, drugi

w prz?sle w przekroju o wsp6irz?dnej x^, ktorego poiozenia nie znamy.

a)

AJ^ I I I I M '

L-x.

SD.SM.Z.

b)

C)

IT

b) M e t o d a kinematyczna
Zakladamy mechanizm zniszczenia i kinematycznie dopuszczalne pr?dkosci
przemieszczen w j a k na rysunku 3.39c. Poiozenie przegubu plastycznego
w prz?sle oznaczymy przez x^ = Xf,. M o c obci^zen zewn?trznycli wynosi:
L

5^'(pole trojk^ta A D B ) = 0,55^Wj)L.

(3.56)

Przygotowane pr?dkosci obrotow w przegubacb zalezy jednoznacznie od

przygotowanej pr?dkosci przemieszczenia przegubu prz?slowego w^) i z rysunk u 3.39c otrzymujemy, ze

ckMu
d)

Mm

0^ = w^:(L-Xfc),

0 ^ = w ^ : ( L - x ^ . ) + Wi)-^fc-

Zatem moc dysypacji w przegubach plastycznycb wynosi:

Rys. 3.39. Belka jednoprz?slowa: a) schemat obci^zenia, b) statycznie dopuszczalny rozklad

momentow zginaj^cych, c) kinematycznie dopuszczalny rozklad pr?dkosci przemieszczen,
d) rozklad sprzysty momentow zginaj^cych

Otrzymujemy zatem dwa rownania stanu granicznego:

a) M e t o d a statyczna
Zadanie b?dzie rozwi^zane, jesli wyznaczone zostan^ trzy wielkosci: obciq,zenie graniczne q^, poiozenie przegubu w prz^sle Xj =
i wielkosc na.dliczbowa, np. reakcja R^. D o ich okreslenia mamy zaleznosci (3.52) oraz warunek
zerowania si? sily poprzecznej w przekroju x^. Rownania stanu granicznego
wprowadzamy do dwu r o w n a n rownowagi belki:
M (x) = 0,5^x ( L - x ) + M (L) X: L ,

dx

= r(x) =

0,5qL-qx+MiL):L

i otrzymujemy uklad d w u rownan:

M = 0 , 5 g , x , ( L - x J - a M x / . L ,
0,5q.L-q,x,-aM,:L

= 0.

+ ocM^jj^

M^Wj)lL-Xj^

(3.53a)
(3.53b)

+ {l + a)x^^

(3.57)

Z bilansu L = D mocy wyznaczymy obci^zenie graniczne wedlug metody

kinematycznej:
= 2 M , [ L - x ^ - H ( l + a)

(3.52)

dMix)

D =M,0j^

:( L - x J :

: L.

Obci^zenie to zalezy od nieokreslonego dot^d parametru meehanizmu

zniszczenia Xj^. Skorzystamy z warunku m i n i m u m kinematycznego obei|.zenia
granicznego:
= 0,

(3.58)

otrzymuJQ-c znow zaleznosci (3.54) i (3.55). Obie metody daly ten sam w y n i k
zarowno dla obei^zenia granicznego
= 9^, j a k ' i dla polozenia przegubu
prz?slowego
= X;^. D l a rozpatrywanego zadania otrzymalismy wi?c rozwi^zanie kompletne.
Parametr a nie moze bye dowolny, jesli momenty krytyezne w stanie
nosnosci granieznej m o g ^ si? roznic nie wi?eej niz o 30% o d odpowiednich
momentow z rozkladu spr?zystego, k t o r y pokazano na rysunku 3.39d. W stanie granieznyni reakcja Rj^ oraz moment w przegubie prz?slowym wynosz^
R-Au = qs^s^

Mcu = 0,5?,x,^

natomiast moment w przegubie p o d p o r o w y m powinien spelniac warunek

Po rozwi^zaniu tego ukladu ze wzgl?du na x^ i q^ otrzymujemy poiozenie
przegubu prz?slowego
x^ = ( v T + a - l ) L : a

(3.54)

> 0,7 Ms = 0,7 0,125 qL\

Warunek dla parametru a b?dzie wowczas nast?puj^ey:

oc^Msu:Mcu>0,n5L^:xj.

oraz obci^zenie graniczne wedlug metody statycznej:

g, = 2 M [ 2 ( l + y i T ^ ) + a ] : L ^

1,3 Ms >

(3.55)

Statycznie dopuszczalny rozklad momentow zginaj^cych pokazano na r y sunku 3.39b.

Po podstawieniu (3.54) otrzymamy a > 1,0285. Przy znaku rownosci m o menty prz?slowe M ^ ^ i Mj^ rozni^ si? o 21,6%. Zwrocmy uwag?, ze wyst?puj^ one
w roznych przekrojaeh. Gorne ograniczenie wyniesie oc < 2,0 (zgodnie z EC2),
przy k t o r y m Mcu rozni si? o 4Vo od M ^ , natomiast M^u rozni si? o 7,2% od M^-

139
B. Belki ci%gle
Przy okreslaniu nosnosci granicznej belki ci^i^glej o znanych parametrach
(sprawdzaniu nosnosci) na ogol efektywniejsza b?dzie metoda kinematyczna,
polegaj^ca na analizie mechanizmow zniszczenia poszezegolnyeh prz?sel
(rys. 3.38d, e). W przypadku projektowania belki, ze wzgl?du na ograniczenia
dotyez^ce stopnia redystrybueji momentow zginaj^eych, korzystniejsze b?dzie
podejscie statyezne, znane pod nazw^ plastycznego rozprowadzenia (wyrownania) momentow, opisane w podrozdziale 3.4. Obecnie przedstawimy inny
sposob post?powania, w k t o r y m dla spr?zystej belki ei^glej wystarczy okreslic
tylko ekstremalne momenty w przekrojach belki istotnych z p u n k t u widzenia
ograniezeh dla redystrybueji momentow. Pokazemy to na przykiadzie belki
trojprzgslowej (rys. 3.40) z obei^zeniem stalym g i zmiennym P.
Najpierw obliczamy najwi?ksze momenty w przekrojach krytycznych belki
spr?zystej, np. za pomoc^ tablie Winklera:
w prz?slach skrajnych

a)

P=120

120 _
L 2.0

2.0 ^^t 2,0

6,0

b)

6,0

120 kN
L

,.

6,0

\\\\
'l

I I I I I I I I II

c)
o

M i ^ a x = 0,080 20,0 6,0^ + 0,289 120,0' 6,0 = 265,7 k N m ,

CD

O
O"
CD

w prz?sle s r o d k o w y m
M2m.x = 0,025 20,0 6,0^ + 0,200 120,0 - 6,0 = 162,0 k N m ,
na podporach

oo

posrednich

MBmin=^'Mcmin=

^o

i
/

>

" 0 , 1 0 0 ' 2 0 , 0 ' 6 , 0 ^ - 0 , 3 1 M 2 0 , 0 ' 6 , 0 = 295,9 k N m .

Nast?pnie budujemy wykresy M we wszystkich prz?slach belki, traktowanych j a k szereg belek swobodnie podpartych, dla dwoch niekorzystixych
ustawieh obei^zenia zmiennego:
a) ^ i P znajduj^ si? w prz?slach skrajnych, a w prz?sle srodkowym tylko
g (rys. 3.40b),
b) ^ i P znajduj,^ si? w prz?sle srodkowym, a w prz?slach skrajnych tylko
' 5^ (rys. 3.40c).
N a te wykresy momentow od obei^zeh prz?slowych. nanosimy wykres
moment6\ od obci^i^zenia momentami p o d p o r o w y m i zmniejszonymi w stosnnk u do rozwi^zania spr?zystego, jednak nie wi?eej niz o 30%. W t y m przypadku
moment podporowy po redukeji wynosi:

d)

Rys. 3.40. Plastyczne wyrownanie momentow w belce ci^gJej: schemat obci%zenia belki (a),
obci^zenie zmienne w prz^siach skrajnych (b) i w prz?sle srodkowym (c), obwiednie momentow po
redystrybueji (linia ci^gia) i dla ustroju spr^zystego (d)

M = - 0 , 7 - 2 9 5 , 9 = - 2 0 7 , 1 kNm,
N a rysunku 3.40d pokazano dwie obwiednie momentow; po przeprowadzeniu redystrybueji (linia ci^gla uzyskana na podstawie zakreskowanych cz^sci
wykresow z rys. 3.20b, c) i dla ustroju spr?zystego (linia przerywana)/Porownuj^c je mozna zauwazyc, ze:
a) ulegly zmniejszeniu ekstremalne M w przekrojach krytycznych nad
podporami o 30%) (po redukeji momentu. na kraw?dz podpory mozna
zalozyc okolo 20%), a w prz?slaeh: skrajnych o 5,9% i w srodkowym
o 24,1%,

b) w z r o s l y ' m o m e n t y ujemne w prz?sle srodkowym o 44,8% pod sil^

skupion^ i az o 50,5%) w srodku prz?sla, ale nie jest to obszar krytyczny;
m i m o to ealkowite zuzycie zbrojenia w belce nie b?dzie wi?ksze niz przy
rozwi^zaniu spr?zystym; wedlug PN2002 przy obliczaniu momentow ujemnych w prz?slach srodkowych stosuje si? obei^zenie zast?peze, skiadaj^ee
si? z obei^zenia stalego i cz?sei obei^zenia uzytkowego, co poprawia t?
sytuacj?,
c) rozklad momentow na dhigosci belki stal si? bardziej rownomierny.

140
W przypadku belek ci^glych o obci^zeniach stalych i zmiennych r o w n o miernie rozlozonych mozUwe
znaczne uproszczenia obliezen, opisane w P N
i w krajowej literaturze, np. [3.47].

3.6.5. P l y t y
A. Wprowadzenie
Rozwi^zanie kompletne lub oszaeowanie dolne nosnosei granieznej plyt
zwi^zane s^ z duzymi trudnoseiami matematyeznymi. W ramaeh podejseia
kinematyeznego duz^ popularnosc zdobyla metoda linii zaiomow dzi?ki
latwosci uzyskiwania rozwi^zan nawet dla plyt o skomplikowanych ksztaltach,
warunkach podpareia i obei^zenia. Okazuje si? przy t y m , ze oszaeowanie
kinematyezne dose dobrze odpowiada rzeezywistej nosnosei plyt z betonu
zbrojonego.

obrotu plata 3, przylegaj^eego do kraw?dzi swobodnyeh, moze miec do.wolne

poiozenie pod warunkiem, ze przeehodzic b?dzie przez podpor? slupow^ D .
Poiozenie tej osi trzeba b?dzie przyj^c j a k o niewiadom^ w zadaniu.
W e k t o r pr?dkosei wzajenmego obrotu platow musi pokrywac si? z l i n i ^
zalomu l^cz^cego te p l a t y i jest on rowny roznicy wektorow pr?dkosci obrotu
tych platow (np. S24. ^z^^d^ zasad sumowania wektorow wynika, ze
linia zalomu (lub jej przedluzenie) przeehodzic musi przez p u n k t przeei?eia osi
obrotu platow schodz^cych si? w tej h n i i (np. na rysunku 3.41a p u n k t A dla
zalomu A F lub p u n k t O24 dla zalomu FG).
N a rysunku 3.41b pokazano plan pr?dkosei obrotow (hodograf), k t o r y
musi zamykac si?. Jesli zalozymy j e d n ^ pr?dkosc obrotu, np. 0 ^ , to pozostale
mozna okreslic z hodografu.

Zalozenia metody h n i i zaiomow:

a) odksztaleenia plastyezne koneentruj^ si? wzdluz pewnyeh linii (zwanyeh
liniami zaiomow), w ktoryeh osi^gni?ty zostaje warunek stanu granieznego
(3,43),
b) linie zaiomow tworz^ siatk? zaiomow, k t o r a przeksztalea plyt? w ruehomy
meehanizm, dziel^e j ^ przy t y m na sztywne plaskie platy,
e) sztywne platy przemieszezaj^ si? j a k eiala sztywne w sposob okreslony
geometric plyty i w a r u n k a m i jej podpareia.
W metodzie l i n i i zaiomow obei^zenie graniezne mozna znalezc dwoma
sposobami:
a) z rownania moey przygotowanyeh (3.35) i minimalizaeji obei^zenia wzgl?dem parametrow okreslaj^eyeh siatk? zniszezenia,
b) z rownan r o w n o w a g i platow, na ktore linie zaiomow podzielily plyt?.
B, Geometria linii zaiomow
Okreslenie meehanizmu zniszezenia przebiega w ten sposob, ze na wst?pie
zaklada si? siatk? l i n i i zaiomow i przyjmuje si? pr?dkosc ugi?eia VVQ (^PWQ = 1) w w y r o z n i o n y m punkeie plyty. Nast?pnie wyznaeza si? wielkosei
wektorow pr?dkosei o b r o t u platow wzgl?dem ieh osi obrotu j a k o funkeje w^;
jest to mozliwe, poniewaz w zakresie malyeh obrotow pomi?dzy pr?dkoseiami
ugi?c w^. k-tego plata a pr?dkosei^ obrotu tego plata zaehodzi zwi^zek:
w, = / - 0

(3.59)

Rys. 3.41. Geometria linii zaiomow: a) siatka zaiomow, osie i wektory obrotow, b) plan pr^dkosci
obrotow (hodograf)

Z wlasnosci hodografu wynika, ze liczba parametrow geometrycznych Xi

(i = 1, 2 , p ) calkowieie okreslaj^eyeh siatk? l i n i i zaiomow wynosi:
p = t+s-~l,

(3-60)

gdzie ; jest odleglosei^ p u n k t u o pr?dkosei w^^ od linii dzialania wektora 0^

(osi o b r o t u plata).

gdzie t jest liezb^ platow powstalyeh w plycie, a s stopniem nieokreslonosei osi

Z kolei okresla si? wielkosei 0^^ wektorow pr?dkosei wzajemnego obrotu

platow k, j schodz^eyeh si? w poszezegolnyeh liniaeh zalomu.
Osie obrotu i wektory obrotu platow przypodporowyeh pokrywac si?
musz^ z l i n i a m i podpor (AB, B C i A E na rys. 3.41a). L i n i a dzialania wektora

obrotu platow.
N a rysunku 3.41a jest p = 4, poniewaz do , okreslenia siatki zniszezenia
potrzebne s^ trzy wsp61rz?dne polozenia w?zl6w G i F oraz jeden parametr
okreslaj^ey poiozenie osi obrotu plata .3.

142
W przypadku krzywoliniowych podpor plyty, w narozach p l y t wielobocznych oraz p o d dzialaniem duzych sil skupionych m o g ^ powstawac ci^gle pola
zaiomow oraz zalomy krzywoliniowe. Nie b?dziemy ich przedstawiac, odsylaj^c do literatury [3.38], [3.44], [3.46], [3.55].
C. Rownanie mocy

przygotowanyeh

Wzdluz l i n i i zalomu i o dhigosci

(rys. 3.42) pr?dkosc k^ta wzajemnego o b r o t u platow jest stala, natomiast jednostkowy moment graniczny
m^^f^ moze si? zmieniac (zalezy on od ilosei zbrojenia w poszezegolnyeh
kierunkach i od k i e r u n k u l i n i i zalomu). Zatem wielkosc moey dysypowanej
w zalomie wynosi:
Di=0jm,Jl=0^M,,,
h

Podobnie b?dzie dla ujemnej l i n i i zalomu. M o c dysypacji w calej plycie

jest sum^:
(3.63)
Cz?sto jest latwiej obliezyc moc dysypowan^ w plycie j a k o sum? mocy I ) ^
odpowiadaj^cych o b r o t o m poszezegolnyeh platow, a nie ealkowitym o b r o t o m
w liniaeh zaiomow. N a przyklad w przypadku plata przypodporowego
k ograniczonego dodatnimi liniami zaiomow i = 1, 2, 3 oraz przegubowo
podpart^ kraw?dzi^ A B (rys. 3.43a) otrzymamy:
4

(3.64a)

(3.61a)
lub gdy m^,^ s^ stale na dlugosei poszezegolnyeh

gdzie M^^ jest ealkowitym momentem granieznym w i-tej l i n i i zalomu. G d y

jn^^ = const na dlugosei h n i i zalomu, wowczas
Di = mj,0,,

= E(Ki.0..+M,,,0,,),
i

(3.61b)

(m,,,

linii zalomu:

@,,+m,iy

(3.64b)

i
a jesh na wszystkich liniaeh zalomu plata jednostkowe momenty graniczne s^
jednakowe:
Dk = m,,0,+m,y

a, 0^,.

(3.64c)

Y
W (3.64a) i (3.64b) trzeba brae p o d uwag? zwroty skladowych momentow
w zalomaeh x".
Q)

Rys. 3.42. Wielkosci do obliczenia mocy sii wewn^trznych w jednej linii zaiomu

^ W e k t o r pr?dkosei k^ta obrotu i wektor momentu wygodnie jest wyraic za pomoc^ ich wsp6}rz?dnyeh i wtedy zaleznosci (3.61) przyjm^ postac:
Di = M,,@^+M,y@y,
^i = ^uJy^.+m,yL^r

(3.62a)
(3-62b)

0
Rys. 3.43. Wielkosci do obliczenia mocy sii wewn^trznycii (a) i mocy obci^zen (b) w placie

144
W przypadku utwierdzenia kraw?dzi plyty A B , obliczaj^c moc dysypacji
nalezy do wartosci we wzorach (3.64) dodac moc rozpraszan^ w zalomie
ujemnym na kraw?dzi A B (zakladaj^c, ze t a k i zatom powstanie), np. dla
przypadku (3.64c) b?dzie wtedy:

Wielkosci potrzebne do obliczenia mocy dysypacji (3.64) wynosz^

dla plata 1: Muix = (^'^uyb,
dla plata 2: Mu2x

= CD^uyb,

M^iy = rn^yXj,,
Mu2y =

0^^ = 1/x^,

'^'^uy^k^

02x = 0,

^^ = 0,
02y =

yb.

M o c dysypowana w plycie jest rowna

W powyzszych wzorach;^^, 0^^^ s^ wartosciami skladowych wektora k ^ t a
obrotu plata:
0

kx W

I) = 21) 1 + Z)2 = 2cDin^y b + 2in^y ^fc' t = '^.m^y ( a ) b ^ + ) : (fex^).

^k
^
Bilans mocy (3.35) prowadzi do obci^zenia
q = q{x^) = 1 2 m , , ( a ) b ^ + x t ) : ( f e ^ x , ) : ( 3 a - 2 x ^ .

Przyklad A
Rozpatrzymy prostok^tn^ plyt? ortotropow^ o schemacie i obci^zeniu j a k
na rysunku 3.44. Kinematycznie dopuszczalna siatka zniszczenia polega na
utworzeniu si? d w u zaiomow B F i CE, dziel^cych plyt? na trzy sztywne platy..
Z uwagi na symetri? wzgl?dem osi y jest to siatka jednoparametrowa
(p = (3 + 0 1)/2 = l ) . Jedynym nieznanym wymiarem jest Xj^. Zakladamy
pr?dkosc przemieszczenia przygotowanego brzegu E F r o w n ^ w^p = 1. M o c
obci^zeh zewn?trznych obHczamy z (3.56), przy czym, z uwagi na q = const,
mozemy uhikn^c calkowania i przemnozyc obci^zenie q przez obj?tosc bryly
pr?dkosci przemieszczen wirtualnych:
^bXk'-'~+{a-2xj,)-+2b'Xf,--'-

(3.66)

Plyta zniszczy si? przy takiej wielkosci parametru Xf^, k t o r a zwiq^zana jest
z m i n i m u m q. Trzeba wi?c okreslic dq{x^\dx^ = 0, co prowadzi do rownania
3xl+4cDpbx^-3cDh^
w ktorym

= 0,

= - jest stosunkiem dhigosci bokow plyty. Z rownania tego

a

otrzymujemy
x, = a ) / 5 ( V 4 + 9 T ^ - 2 ) ^ .

(3.67)

Obci^zenie graniczne obliczone z (3.66), po uwzgl?dnieniu (3.67), wynosi

g , = 12m,,(9 + co/?^;7^):(^6^):(9-2co^^^^),
bx,^+ia~

'2x,

(3.68)

= qb (3a 2x^): 6.

podparcie przegubowe

gdzie fj = V 4 + 9 : c o : / ? ^ - 2 .
Mechanizm przedstawiony na rysunku 3.44 daje lepsze (nizsze) oszaeowanie nosnosei granieznej dla stosunku bokow plyty j3 = b : a < 0,682: ^/co.
W przeeiwnym razie nalezy zalozyc siatk? zniszczenia w ksztalcie litery
Y [3.44], [3.46], [3.55].
Przyklad B
D a n a jest plyta dwuprz?slowa (rys. 3.45). W prz?sle I podparta jest
swobodnie na trzech kraw?dziach, a przez ezwart^ kraw?dz (os 3 3) przechodzi w sposob ei^gly w prz?slo I I . W prz?sle n jest dodatkowo podparta na
dwoch slupach. Obei^zenia obhezeniowe plyty stale rownomierne
= 8,0 k N / m ^ , zmienne
= 12,0 k N / m ^ , l^czne q^ = 20,0 k N / m ^ .
N a rysunku 3.46 pokazano rozpatrywane meehanizmy zniszezenia prz?sel
plyty. W e k t o r y momentow lami^eych mux, ^uy, '^uy
prostopadle do odpowiadaj^eych i m kierunkow zbrojenia.
Prz?slo I

Rys. 3.44. Mechanizm zniszczenia piyty prostok^tnej podpartej przegubowo na trzech brzegach

W stanie granieznym plyta dzieli si? na eztery platy (rys. 3.46a). Siatk?
zaiomow okreslaj^ dwa nieznane parametry x i y. Zadanie rozwi^zemy metody
rownowagi granieznej platow, w ktorej wykorzystuje si? w a r u n k i rownowagi

wr
momentow obci^zenia zewn?trznego wzgl?dem kraw?dzi podpareia (osi
obrotu piata) i skladowyeh momentow granieznyeh rownoleglyeh do kraw?dzi.
W a r u n k i te musz^ bye spelnione dla poszezegolnyeh platow meehanizmu
zniszezenia.
Rownania r o w n o w a g i momentow dla platow 1, 2 i 3 zapiszemy w postaei
^qd'b-x^^mux'b,

(3.69)

~g,'(3a-4x)-/ = (m,,+my/a,

(3.70)

^ g , - ( 3 a - 4 x ) - ( f c - # = m,-a.

(3.71)

Z dwu ostatnieh rownan wyznaezymy parametr y w postaei

y = b:{i + P),

(3.72)

gdzie: P = -y/m^yiim^y+muy).
Z d w u pierwszyeh r o w n a n wyznaezymy parametr x:
X = 0,5-b.i-bo-.a+^ib.-.af+
gdzie:
. bo =

2j^-a/^

oraz

3),

CD^ = m^^:(m^^ + m y .

(3.73)
.

(3.74)

Rownanie (3.71) wyrazaj^ee zaleznosc mi?dzy momentem granieznym m^y

a obei^zeniem granieznym q^, przeksztaleimy do postaei:
Q,, = 2 4 a : ( 3 a - 4 x ) .

(3.75)

gdzie:

m^y

V+pJ

Rownania (3.73) i (3.75) maj^ postac analogiezn^ do odpowiednich rownan

z rozwi^zania zagadnienia nosnosei granicznej plyty opartej swobodnie na
wszystkich cztereeh kraw?dziach. Z tej racji mozemy skorzystac z tablicy 2-1
w praey [3.46], gdzie zamiast a/fe stawiamy a/bp i z tablicy odezytujemy
wartosci
zamiast
A b y otrzymac konkretne wartosci liczbowe, musimy poczynic jeszcze
pewne zalozenia odnosnie do ortotropii i warstwowosei plyty. W t y m celu
skorzystamy z rozwi^zania spr?zystego plyty opartej swobodnie na trzech
kraw?dziaeh, a na ezwartej utwierdzonej, w k t o r y m odpowiednie momenty
s% proporejonalne do parametrow
= 0,0152,

a, = 0,0393,

= 0,0814.

149"

148

Wspolczynniki o r t o t r o p i i coj i warstwowosei Vj okreslono

m',

nast^puj^co:

W rownaniach mocy przygotowanyeh sily w?ziowe nie odgrywaj^ zadnej

roll, gdyz w kazdym w?zle tworz^ par? sil o sumie zerowej.
Poniewaz dla plata m 1 os obrotu nie jest jednoznacznie okreslona, diatego
zapisano w a r u n k i r o w n o w a g i wzgl?dem dwoch osi wzajemnie prostopadlych
1-1 i 2-2. Rownanie r o w n o w a g i momentow plata 1 wzgl?dem osi 1-1:

0,85-0,0814
(b-x)m,,4-T^-l,0-

Obliczono:
P = 0,6325,

y = 3,06 m

coi = 0,28,

= 3,24 m ,
3 , 5 ( . - . - , ) ^ i . ( M ^ - l , 0 ) , 5 , ( M ^ - , , 0 ^

a nast?pnie dla a/bo = 7,0/3,24 =^ 2,160 odczytano z tablicy w [3.46]:

== 13,57452

x/b^

oraz

= 0,66484,

sk^d

/J

x = 2,15 m.

m, [C0n(3,5-x)+TFo] = ^ ( 3 , 5 - x + 8 y ) g,.

i6>

(3.79)

W ten sposob prz?slo I nalezy wymiarowac na momenty

=

Prz?slo

"

mL, = 1,5 1,106

= 1,659

m:, = 0,7 1,106

= 0,7742

"

Rownanie r o w n o w a g i momentow plata 1 wzgl?dem osi 2-2:

= 33,18 k N m / m ,
= 15,48 k N m / m .

3,5m,-PF(b-x-0,75) =

M o m e n t m'uy zostal okreslony w prz?sle I . Wspolezynnik o r t o t r o p i i

przyjfto posilkuj^c si? rozwi^zaniem spr?zystym piyty o wymiarach. 5,0 x
X 2,75 m i podpartej tak j a k w prz?sle I :
m,^

1,3-0,01105

W stanie granieznym plyta rozdzieli si? na

obrotow platow 1 przebiegaj^ przez podpory
kierunek trzeba dopiero okreslic, znajduj^c dwa
przypadku wygodniej jest poshizyc si? metody

f3;-0,75

- 3 , 5 ^ ( 0 , 7 5 - 0 , 5 y ) 3d>

[3,5-(2,75-x)-PFo] =

^ '

=.^[(3,5-x-y)(l,25-x+23^)-3y(l,5-3;)]g,.

trzy platy (rys. 3.46b). Osie

slupowe, ale dokladny ich
parametry x oraz y . W t y m
iteracyjn^.

T a k j a k poprzednio wypiszemy rownania rownowagi granicznej platow.

Poniewaz brzegi swobodne o dlugosei b s^ przecinane przez linie zalomu nie
p o d kq,tem prostym, to w rownaniach rownowagi granicznej dla platow trzeba
uwzgl?dnic dzialanie tzw. sil w?zlowych. W placie o k^cie r o z w a r t y m dziala sila
skierowana w gor?, natomiast w placie o k^cie ostrym sila w?zlowa skierowana
w dol. Szezegolowe wyprowadzenie wzoru na sil? w?ziow^ mozna znalezc np.
w [3.46]. Tutaj okreslono j % w nast?puj^cy sposob:
W = m,y-W,,

l(h~x-y
3,5(b-x-3;)\

{3,11)

Rownanie r o w n o w a g i momentow plata 2 wzgl?dem osi 3-3:

i ; M 3 _ 3 = 0,
( m m y - 7 , 0 + 2->F-x =

1 /
h-x-y
1
7,0-x^--+7,0-(b-x-)')--- x +
2
2 \

m,-(7,0 + 2-PFo-x) = 3,5 x^+hx5-x-y)

(3,5 + 2 x - 3 ; ) - 3 , 3 1 8 q,.

(3.81)

U k l a d rownan (3.79) do (3.81) rozwi^zano iteracyjnie za pomoc^ k o m putera, otrzymuj^c

x=0,70m,

3; = 0,18 m

oraz

= (0,549; 0,557; 0,553).

gdzie:
M o m e n t y do wymiarowania plyty w prz?sle I I wynoszq. zatem
my = 0,557 c . g < . - ^ ^ = l - ( x + , ) : 3 . 5 .

(3.80)

= 11,14 k N m / m ,

== 0,5 0,557 q, = 0,2785 - q, = 5,57 k N m / m .

150
Nalezy podkreslic, ze przedstawione obliczenia nie
lizy wymagaj^ jeszcze nast?puj^ce zagadnienia:

wyczerpuj^ce. Ana-

a) okreslenie momentow njemnych w obu prz^slach do wymiarowania zbrojenia gomego mozna to przeprowadzic podobnie j a k w metodzie plastycznego wyrownania momentow w belkach lub w plytach ci^glych jednokierunkowo,
b) zbrojenie narozy swobodnie podpartych w prz?sle I , ktore nalezy obliczac
i konstruowac w zaleznosci od przyj?tego schematu pracy naroza (swobodnego albo z ograniczonym odksztalceniem k u gorze) [3.49],

obszarow sciskanych i rozci^ganych. Obrazem tego s^ sciskane i rozci^gane

pr?ty zast?pczej kratownicy. Sily wyst?puj^ce w tych obszarach (pr?tach),
w poprawnie zaprojektowanym elemencie, ,s% w stanie rownowagi z obci^zeniem zewn?trznym. Nosnosc konstrukcji jest zachowana tak dlugo, j a k dlugo
b?dzie zachowana rownowaga sil wewn?trznych i nigdzie nie zostanie przekroczona granica plastycznosci.

c) zginanie i scinanie plyty w otoczeniu podpor slupowych obszerne

przedstawienie tego problemu mozna znalezc w monografii [3.3],
d) , stany graniczne uzytkowania.

3.7. Metoda kratownicowa

3.7.1. P o d s t a w y m e t o d y
M e t o d a kratownicowa zostala zaliczona w EC2 do metod analizy plastyczne] konstrukcji, daj^cych dolne oszaeowanie n o s n o s c i . K r o t k i opis podstawowych zasad metody zostal umieszczony w p. 5.6 i 6.5 EC2, a dalsze
przepisy znajduj^ si? w rozdzialach dotycz^cych projektowania k r o t k i c h
wspornikow, w?zl6w r a m oraz stref poddanych dziaianiu sil skupionych.
W polskiej praktyce projektowania konstrukcji metoda ta jest stosowana np.
do wymiarowania k r o t k i c h wspornikow, j a k k o l w i e k bez wymieniania nazwy
m e t o d a kratownicowa" [3.21], [3.2].
Zasady metody wyprowadzono z analizy przebiegu trajektorii napr?zeh
giownych obci^zonej konstrukcji. lub jej cz?sci [3.7], [3.45], [3.50] (rys. 3.47).
W praktyce obraz trajektorii napr?zeh jest upraszczany i dopasowywany do
charakteru konstrukcji zelbetowej. N i e mozna bowiem w sposob prosty
przenosic rozkladu napr?zeh ustalonych przy zalozeniu homogenicznego
materialu na rzeczywiste konstrukcje, poniewaz np. zbrojenie w pewnym stopniu
wymusza przebieg sil rozci^gaj^cych. Napr?zenia rozci^gaj^ce prowadz^
ponadto do zarysowania betonu, zmieniaj^c przebieg trajektorii napr?zeh
giownych. W strefach sciskanych natomiast moze dochodzic do miazdzenia
betonu. St^d tez przy obci^zeniach zblizonych do granieznyeh rozklad sil
wewn?trznyeh moze znaeznie roznic si? od obliczonyeh w I fazie.
Konsekwenej^ opisanych zjawisk jest powstawanie obszarow, w ktoryeh
nast?puje koneentracja sil seiskaj^cych oraz rozci^gaJE|.cych i tworzenie si?
Ponadto metod? t mozna stosowac do analizy SGU (np. sprawdzania szerokosci rys) pod
warunkiem, ze pr^ty kratownicy-modelu s% rozmleszczone w przylizeniu zgodnie ze wskazowkami,
ktore wynikaj^ z teorii spr?zystosci.

Rys. 3.47. Trajektorie naprezen w obszarze B" i D"

W a r u n k i e m stosowania metody kratownicowej jest to, by dzwigar j a k o

calosc wypelnial wymagania odnosz^ce si? do plastycznosci (odksztalcalnosci),
takie jak: zdolnosc do plastycznego plyni?cia, do redystrybueji sil wewn?trznych,
do, przystosowania itp. Uwaza si?, ze dzwigar spelnia te warunki, jesh jest
mozliwe ustalenie si? rownowagi sil wewn?trznych odpowiadaj^eych wybranemu mpdelowi pr?towemu, zanim nast^pi zniszczenie miejscowe na skutek
przekroczenia odksztalceh granieznyeh. N i e moze wi?c dojsc np. do takiej
sytuacji, ze nast^pi zniszczenie betonu w strefach sciskanych, zanim nie dojdzie
do uplastycznienia zbrojenia. w strefach rozei^ganyeh. Przy t a k i m zalozeniu
dzwigar wykonany z materialow plastyeznych nie zniszczy si?, jesli dla danego
obei^zenia nastq^pi, t a k i dowolny rozdzial napr?zeh, k t o r y spehii w a r u n k i
rownowagi sil i nigdzie nie. zostanie przekroezona granica plastycznosci.
Poniewaz, beton ma mocno ograniczone wlasciwosci plastyczne, trzeba wybrac
t a k i u k l a d elementow sciskanych i rozei^ganych (zbrojenia), zeby zdolnosc do
odksztalceh nib byia lokalnie ograniczona, zanim nie nast^pi rozdzial napr?zeh
(redystrybucja) w pozostalej .cz?sci dzwigara. Redystrybucja ta jest mi?dzy
i n n y m i efektem zarysowania,konstrukcji (rys. 3.48).
Podsumowuj^c nalezy stwierdzic, ze stosowanie modelu kratownicowego
jest uwarunkowane:
wykonaniem konstrukcji z materialow o odpowiednich wlasciwosciach
plastyeznych.

152
odpowiednim uksztaitowaniem konstrukcji gwarantuj^cym ustalenie si?
rownowagi sil wewn?trznycli i zewn?trznycli odpowiadaj^cym wybranemu
modelowi pr?toweniu, zanim nast^pi miejscowe zniszczenie na skutek
przekroczenia odksztalcen granieznyeh.

r-7-n

RYSA

b-L-i

Rys. 3.48. Redystrybucja sii wewn^trznych na skutek zarysowania bloku betonowego

a) model pri^towy w fazie spr^zystej, b) model pr^towy po zarysowaniu

3.7.2. P o d s t a w y

modelowania

Modelowanie maj^ce scisly zwi^zek z analizy rozkladu napr?zeh w elemencie obei^zonym, wymaga podzielenia konstrukcji na dwa rodzaje stref: stref?
jB", w ktorej obowi^zuje prawo plaskieh przekrojow Bernoulliego oraz stref?
w ktorej nie obowi^zuje ta zasada. Istniehie stref Z) moze wynikac albo
z przyczyn geometrycznych (nieci^glosc geometryczna np. zmiana ksztaltu
dzwigara skokowa zmiana przekroju; naroza r a m itp.), albo bye efektem
przylozenia skoncentrowanego obei^zenia (nieci^glosc statyczna) (rys. 3.49).
D o momentu zarysowania przekroju, zarowno-w obszarze B j a k i D, ustalenie
rozkladu napr?zeh jest mozhwe na podstawie spr?zystej anaUzy konistrukeji np.
przy wykorzystaniu liniowyeh elementow skohezonyeh. Po zarysowaniu dochodzi do redystrybueji sil wewn?trznych i do analizy konleczne s^ np.
nieliniowe elementy skonczone. Stosuj^c model kratownicowy sily wewn?trzne
konieczne do wymiarowania z wystarezaj^e^ dokladnosci^ mozna wyznaczyc
zarowno w obszarze B j a k i D. Przykladowe typowe modele kratownicowe
stosowane do obhczania sil wewn?trznych w elementach konstrukcyjnych
pokazano na rysunku 3.50.
U k l a d pr?t6w kratownicy zast?pczej musi miec scisly zwi^zek z rozkladem
sil wewn^trz elementow. Zaleca si? wyznaczenie miejsc usytuowania i kierun-

Rys. 3.50. Przyklady modeli pr?towych a) w obszarze typu B'\) w obszarze typu

154
k o w sciskanych krzyzulcow na podstawie anahzy spr^zystej rozpatrywanego
elementu. U k l a d pr?t6w kratownicy zast?pczej, a scislej mowi^c, przebieg
sciezek" obci^zenia wewn^trz elementu, jest w t a k i m podejsciu zgodny
z kierunkiem giownych napr?zeh.
Elementy kratownicy umieszcza si? w srodkach ci?zkosci obszarow rozci^ganych i sciskanych, tak by uzyskac maksymalne ramiona sil wewn?trznych, zblizaj^c si? w ten sposob do rzeezywistej nosnosei w stanie zarysowania (rys. 3.51). Jest to sposob przyblizony z uwagi na inny rozklad sil
wewn?trznyeh w elemencie zarysowanym (w stanie nosnosei granicznej) niz
w elemencie nie zarysowanym, niemniej pozwala na efektywne modelowanie.

Rys. 3.51. Metoda rozmieszczania pr^tow modelu na podstawie analizy spr^zystej konstrukcji

Inny, uznawany za bardziej poprawny sposob modelowania polega na

analizie sciezek" przekazywania si? obei^zenia wewnq^trz elementu. Sciez k i te maj^ zawsze swoj pocz^tek i koniee w punktach przylozenia wypadkowych odpowiednio dobranych cz?sci obei^zenia i w punktach przylozenia reakeji. Seiezki obei^zenia Iei^cz^ dopuszczalnie najkrotsz^ dxog^,
punkty, w ktoryeh s^ przylozone obei^zenia i reakcje
podporowe
(rys. 3.52).
W skomplikowanych przypadkach najbardziej skuteczne jest pol^czenie
metody seiezek obei^zenia z metody elementow skohezonyeh.
W modelowaniu szczegolnie istotne jest ustalenie polozenia sciskanych
pr?t6w modelu. Pr?ty rozciq^gane mozna rozmieszczac w sposob bardziej
dowolny, przy czym na ieh uklad bardzo duzy wplyw ma przyjmowany
(i mozliwy teehnicznie) sposob ukladania zbrojenia.

Modelowanie oparte na analizie rozkladu napr?zeh obliczonyeh w zakresie

spr?zystym prowadzi do wielu mozliwyeh modeh. Przy wyborze modelu
sluz^eego do wymiarowania konstrukcji musimy brae pod uwag? zasady
ksztaitowania przekroju zelbetowego (ukladu, zbrojenia), ; a takze, w naiar?
mozliwosci, optymalizaej? ilosei zbrojenia. Nie nalezy ponadto przywi^zywac
zbyt duzej wagi do ukladania zbrojenia zgodnie z trajektoriami napr?zeh,
poniewaz przy zmianie obei^zenia uklad trajektorii napr?zeh ulega zmianie.
Rowniez na skutek zarysowania i powstaj^cych plastyeznych odksztalceh,
dochodzi do przegrupowywania sil wewn?trznych w konstrukcji (rys. 3.48).
Przy doborze modelu, trzeba,ponadto kierowac si? dwiema zasadami:
1 Ze wszystkich. mozliwyeh modeh wybierac takie, w k t o r y c h dlugosc
pr?t6w rozci^ganych jest najmniejsza. ,
2 Spelniony jest warunek Z J ^ f e . = m i n , gdzie:
sily w pr?taeh
modelu,
dhigosc pr?ta z, 8^ srednie odksztalcenie pr?ta z. Warunek ten
wyraza zasad? m m h n u m energii odksztaleenia liniowo spr?zyseie zachowuj^cych si? pr?t6w sciskanych i rozci^ganych po zarysowaniu betonu.
Jakkolwiek mozliwa jest analiza konstrukcji oparta na pr?towych modelaeh kinematycznych, EG2 zaleca modelowanie konstrukcji za pomoc^ modeh
statycznych i w dodatku statycznie wyznaezalnych (kratownie statycznie
wyznaezalnyeh). Stosowanie modeli statycznie wyznaezalnych pozwala na
stosunkowo latwe obliczenia sil w pr?tach modelu drog^ analizy warunkow
rownowagi. Stosowanie modeli statycznie niewyznaezalnych, j a k k o l w i e k pozwalaj^eyeh ez?sto bardziej optymalnie projektowac zbrojenie, wymaga stosowania odpowiednich programow komputerowyeh. W zwi^zku z t y m , w celu
ulatwienia obliezen, mozna rozwi^zac zadania metody superpozyeji skutkow,
zast?puj^c kratownie? statycznie niewyznaezaln^ odpowiednimi kratownieami
statycznie wyznaezalnymi (rys. 3.53).

156
2P

2Pi
,1

/
/

/
// /

\
\
\

Pi
Rys. 3.53. Zasada superpozyeji modelu kratownicy statycznie niewyznaczalnej z dwoch modeli
statycznie wyznaezalnych

Modeluj^c konstrukcj? trzeba miec rowniez na uwadze, by:

1) do momentu ustalenia si? rownowagi sil wewn?trznycli nie doszlo do
powstania rys o zbyt duzym rozwarciu oraz by pr?ty zbrojenia byly usytuowane prostopadle do powstajq,cych rys,
2) pr?ty sciskane i rozci^gane, zwlaszcza te, w k t o r y c h wyst?puj^ stosunkowo duze sily, nie byly pod k^tem zbyt m a l y m w stosunku do pr?t6w
prostopadlych do kierunku dzialania obciq^zenia (a < 45). K ^ t ponizej 30 jest
w rzeczywistosci malo realny albo wi^ze si? z duzymi niezgodnosciami co do
ukladu pr?t6w odpowiadaj^cemu kierunkom napr?zeh giownych.

3.7.3. N o s n o s c o b l i c z e n i o w a m o d e l u

nie wykorzystania nosnosci pr?t6w rozci^ganych moze wynikac z koniecznosci

spelnienia wymagah wynikaj^cych z dopuszezalnej szerokosci rys (do obliezen
nalezy wtedy przyj^c wytrzymalosc stall na rozci^ganie k/^^, K < 1).
Jesli napr?zenie w pr?eie rozei^ganym s^ mniejsze od wytrzymalosci betonu
na rozci^ganie, wtedy w zasadzie pr?t t a k i nie wymaga zbrojenia. N a pewno
przyjmowanie rozciq^ganych pr?t6w betonowych (niezbrojonych) powinno bye
ograniczone, a nosnosc ich powixma bye szacowana z duz^ ostroznosei^. N a
pewno tez nie mozna przyjmowae betonowych pr?t6w rozci^ganych w pr/iypad k u znacznych obei^zeh zmiennych, ruchomych oraz wyst?powania obci[.zeh
0 charakterze dynamicznym.
Prty sciskane
W zaleznosci od sposobu r o z c h o d z e n i a si? obei^zenia" w b l o k u betonu,
mozna wyroznic trzy podstawowe ksztalty obszarow napr?zeh (rys. 3.54).
to
obszary w a c h l a r z o w e " (rys. 3.54a), typu szyjka butelki" (rys. 3.54b) lub
p r y z m a t y c z n e " (rys. 3.54c). (Ten ostatni typ jest granieznym przypadkiem typu
pierwszego dla a = 0), W przypadku prostoliniowych obszarow napr?zeh (rys,
3.54a, c), teoretycznie nie dochodzi do powstawania napr?zeh poprzecznych.
W rzeczywistosci obszary takie przedstawiaj^ pewien wyidealizowany obraz

kratownicowego

Nosnosc obliczeniowa modelu zalezy od nosnosci jego elementow skladowych: pr?t6w rozci^ganych, sciskanych oraz w?zl6w. Wymagana wytrzymalosc
konstrukcji jest zagwarantowana pod warunkiem, ze wszystkie elementy tego
modelu maj^ dostateczn^ nosnosc. Ponadto, ze wzgl?du na wymagania stanow
granieznyeh uzytkowalnosei, przed osi^gni?eiem wymaganej nosnosci w zadn y m elemencie modelu nie mog^ wyst^pic nadmierne deformaeje, powoduj^ce
np. powstanie rys o zbyt duzym rozwarciu.
Pr^ty rozci^gane
Nosnosc pr?t6w rozciq,ganych jest zwi^zana z wytrzymalosci^ betonu na
rozci^ganie, a po zarysowaniu (przekroczeniu wytrzymalosci betonu na rozci^ganie), z nosnosci^ zbrojenia umieszczonego wewn^trz umownych pr?t6w
rozci^ganych. Srodek ci?zkosci zbrojenia powinien pokrywac si? ze srodkiem
ci?zkosci rozci^ganych pr?t6w modelu. Zbrojenie musi bye przeprowadzone
bez oslabienia na calej dlugosei pr?ta rozei^ganego pomi?dzy w?zlami i nast?pnie odpowiednio zakotwione w w?zlach lub za nimi. Wymagany sposob
kotwienia i dlugosc zakotwienia wynika z ogolnych zasad konstruowania.
Napr?zenia obliczeniowe w rozci^ganych krzyzulcaeh nie m o g ^ przekroczyc
wartosci /^^. Jak j u z pisano, warunkiem pelnego wykorzystania nosnosci
pr?t6w rozcifj^ganych jest ieh prawidlowe (dostateczne) zakotwienie. Ogranicze-

Rys. 3.54. Podstawowe przypadki obszarow naprezen a) wachlarz"^ b) szyjka butelki",

c) pryzmatyczne"

rozkladu sil i na skutek, aczkolwiek niewielkich, zakrzywieh trajektorii,

dochodzi zawsze do powstawania napr?zeh poprzecznych.
one niewielkie
i z reguly przejmowane przez beton lub zbrojenie konstrukcyjne i nie wplywaj^
w sposob istotny na nosnosc krzyzulcow sciskanych. Wachlarzowe pola
napr?zeh wyst?puj^ najcz?sciej w przypadku, gdy do powierzchni betonu
przylozone jest obci^zenie skupione. Sila sciskaj^ca powoduje powstanie pod

159
n i ^ d w u - lub trzyosiowego sciskania i poprzeczne rozciq^ganie w dalszej
odleglosci. Poprzeczne rozci^ganie moze, l^cznie z podluznymi napr?zeniami
sciskaj^cymi, doprowadzic do wczesniejszego zniszczenia obszaru sciskanego
(pr?ta modelu), jesli nie b?dzie zbrojenia poprzecznego. W takich przypadkach
wymagane jest projektowanie specjalnego zbrojenia poprzecznego (rys. 3.55).
Wartosc rozci^gaj^cej sily poprzecznej T zalezy od ksztaltu (wymiarow)
elementu sciskanego. Jezeli obci^zony sil^ sciskaj^c^ ksztalt elementu jest taki,
ze mozna wyroznic strefy D i B{b ^ h/2\y sil? T mozemy obliezyc ze
wzoru (rys. 3.55b):
T =

(3.82)

a w przypadku gdy caly element spelnia k r y t e r i u m obszaru D{h^ fc^ff), sil?

rozei^gaj^c^ T hezymy ze wzoru (rys. 3.55e):
P
r

a)

f / /
// 1y /

Y/

/ 1

A.

/ \

Napr^zenia
rozci^aj^ce
Pr^ty
rozci^ane
Obszar sciskany

a }
L '
A
P .

Kf=b

b^j-^0,5H+0,65a;a<H

Rys. 3.55. Sily poprzeczne w sciskanym bloku betonu

,^ = 5 ( l - 0 ' ^ ^ ) ^ -

(3.83)

Ze stanem t a k i m mamy do czynienia np. w przypadku k r o t k i c h wspornikow

(rys. 3.62 i 3.63) czy strefy zakotwienia kabli.
Nosnosc pr?t6w sciskanych modelu jest funkeje wytrzymalosci betonu
w wieloosiowym stanie napr?zenia i maj^cym z t y m zwi^zek obrazem
zarysowania b l o k u betonu. W . w y j ^ t k o w y c h wypadkach sciskane pr?ty modelu
mogq, bye rowniez zbrojone i wtedy ich nosnosc jest rowniez funkeje nosnosci
zbrojenia. Przy obliczaniu nosnosci pr?t6w sciskanych mozna napr?zenia
rozlozyc rownomiernie na caly przekroj umownego pr?ta. W wyidealizowanym
modelu zaklada si? jednoosiowy stan napr?zenia w pr?cie. W rzeczywistosci
kazdy pr?t modelu jest fragmentem b l o k u betonu konstrukcji, w k t o r y m
wyst?puje wieloosiowy stan napr?zenia. Z tego wzgl?du, a takze na skutek
zakloeeh wywolanyeh rysami i zbrojeniem, wytrzymalosc betonu na seiskanie
w pr?tach modelu przyjmuje si? r6wn% v/^^. Wartosc wspoiczynnika v moze bye
rowna, wi?ksza j a k i mniejsza od jednosei. Zalezy to od kierunku i znaku
napr?zeh dzialaj^cych na pr?t, a takze od stopnia zarysowania. W ogolnosci
mozna stwierdzic, ze:
a) Poprzeczne seiskanie podwyzsza wytrzymalosc betonu na seiskanie,
szczegolnie wtedy, gdy dziala w obu poprzecznych kierunkach (trojosiowe
seiskanie). Stan t a k i moze bye wynikiem na przyklad odpowiednio uksztaltowanego zbrojenia (opasania b l o k u sciskanego zbrojeniem tzw. uzwojenie) lub moze wyst^pic, gdy niewielki obszar sciskany znajduje si? w stosunkowo duzym b l o k u betonu (np. pod glowicami zakotwieh ei?gien spr?zaj^cych). Podwyzszenie wytrzymalosci' na seiskanie mozna uwzgl?dniac tylko
w przypadku, gdy mamy zagwarantowany przez caly okres eksploatacji
konstrukcji korzystny stan napr?zeh poprzecznych. W szczegolnie korzystnych przypadkach trojosiowego sciskania wartosc wspoiczynnika v moze
wzrosn^c nawet do 4.
b) Rozei^ganie poprzeczne obniza nosnosc pr?t6w sciskanych, przy czym
wieloosiowe obei^zenie (rozci^ganie poprzeczne) nie prowadzi do zniszezenia
betonu, d o p o k i napr?zenia sciskaj^ce a spelniajq. warunek: cr ^ 0,8/^^.
W przypadku t a k i m dochodzi jedynie do powstania rys rozdzielezych (rys.
3.56a).
c) Szczegolnie niekorzystne jest obei^zenie powodujq-ce powstanie rys
ukosnych do kierunku dzialania obei^zenia zasadniezego (rys. 3.56b).
W przypadku t a k i m zaehodzi koniecznosc obnizenia napr?zeh granieznyeh
nawet do 0,6/^^. Rys ukosnych mozna si? spodziewac, jesli zaprojektujemy
element w opareiu o modef kratownicowy, w k t o r y m kierunki pr?t6w
modelu nie p o k r y w a j ^ si? z rzeczywistymi kierunkami napr?zeh giownych.
d) Obnizenie wytrzymalosci na seiskanie jest stosunkowo niewielkie, jesli
odleglosc mi?dzy rysami jest duza, albo rozwartosc rys jest mala, wzgl?dnie
rysy zamykaj^ si? przy dziaianiu inny eh obei^zeh.

161
a)
SKONCE NTROWANY

\
/

/
/

'

f1

^)

i1

W^ZE{:
ROZMYTY

Rys. 3.56. Wpiyw naprezen poprzecznych na wytrzymaiosc betonu na seiskanie

Przy braku scislejszych informacji

o wyst^puj^cycb stanacb naprezen

nalezy przyjmowae wartosc ^ ~^'^{^'~'^^^'

Rys. 3.57. Typy w^ziow modelu pr?towego

J^^ wartosci^ bezpieczn^,

uwzgl?dniaj^c^ rowniez wpiyw obci^zen dingotrwaiych. Wyzsze wartosci v s^

dopuszczone t y l k o w przypadkach, w k t o r y c h mozna wykazac, ze w rzeczywistosci w konstrukcji wyst^pi korzystny stan napr?zeh i nie ulegnie on zmianie
w czasie uzytkowania elementu.
W^zly
W?zly s^ to pewne wyidealizowane obszary konstrukcji, w k t o r y c h przecinaj^
si? odpowiednio wyodr?bnione pr?ty modelu.
to z reguly miejsca, w k t o r y c h
nast?puje zmiana k i e r u n k u sil wewn?trznych. Jakkolwiek w wyidealizowanym modelu w?zly s^ punktami, to w rzeczywistych konstrukcjach
zbrojonych s^ to obszary o okreslonych wymiarach. W miejscach tych nast?puje
przeniesienie sil wewn?trznych na okreslone cz?sci konstrukcji, k t o r y c h odzwierciedleniem s% pr?ty modelu. Wzgl?dnie skupione s^ w?zly, w k t o r y c h przylozone
s^ skonceiitrowane sily (np. w?zly podporowe, miejsca przylozenia skupionych
obci^zeh zewn?trznych, miejsca zakotwienia zbrojenia); w innych przypadkach
obszary te w rzeczywistosci maj^ dose znaczne wymiary i poj?cie w?zla staje si?
rzeez^ mocno u m o w n ^ (rys. 3.57). W?zly pierwszego typu b?dziemy nazywac
w?zlami skoncentrowanymi, a drugiego typu rozmytynai.
W?zel musi bye tak zaprojektowany, aby b y l zdolny przeniesc spotykaj^ee
si?" w n i m sily oraz zeby nie powstaly w n i m nadmierne deformaeje, objawiaj^ee
si? np. nadmiernym zarysowaniem. W zasadzie nosnosc w?zla nie moze bye
mniejsza od nosnosci pr?t6w schodzq^cych si? w nim. Nosnosc w?zla zalezy o d
wytrzymalosci betonu na seiskanie w wieloosiowym stanie napr?zenia oraz
sposobu zakotwienia w w?zle pr?t6w zbrojenia. Wytrzymalosc betonu w w?zle
(maksymalne dopuszczalne napr?zenia sciskaj^ce G^^^
okreslamy w ogolnym
przypadku z zaleznosci:

(3.84)
gdzie:
k

wspolezynnik zalezny od typu w?zla (sposobu obei^zenia kierunku

napr?zeh normalnyeh), wartosc wspoiczynnika k moze bye mniejsza,
rowna lub wi?ksza od jednosei w zaleznosci kierunku dzialania
napr?zeh w w?zle,
wspolezynnik uwzgl?dniaj^ey zarysowanie betonu w w y n i k u dzialania
/
v = 0,6 1 -

sil poprzecznych
\

fcck

250J/

fck ~ wytrzymalosc charakterystyczna betonu na seiskanie [ M P a ] ,

fed ~ wytrzymalosc obliczeniowa betonu na seiskanie.
i:eby sprawdzic nosnosc w?zla, w ogolnosci wystarczy sprawdzic napr?zenia w j e d n y m lub dwoch wzajemnie prostopadlych kierunkach, a pr?ty
odpowiednio zakotwic. K i e r u n k i te m o g ^ bye odnoszone do powierzchni
wyznaczaj^eych kraw?dzie w?zla lub do powierzchni przeeinaj^cej w?zel. Strefa
zakotwienia zaczyna si? na poez^tku w?zla, w miejscu gdzie pierwsze trajektorie napr?zeh sciskaj^eych zbiegaj^ si? z zakotwionym zbrojeniem i zostaje
przej?te przez sily przyczepnosci (rys. 3.58). Typowe przypadki zakotwienia
pr?ta w w?zle pokazano na rysunku 3.59,
N a rysunku 3.60 pokazano przykladowo typowy w?zel zlokalizowany
w rozei|.ganym pasie dzwigara. Nosnosc ;takiego w?zla b?dzie wystarezaj^ea,
jesli zostauEj; spelnione wymagania odnosnie do zakotwienia zbrojenia podluznego, gwarantuj^ce przeniesienie sily wynikaj^cej z roznicy i l ^
odpowiednie zakotwienie zbrojenia gwarantuj^cego przeniesienie sily R 3 oraz spelnienie
warunku wytrzymalosciowego w sciskanym betonie,,gwara.ntuj^ce przeniesie-

162
a)

b)
0

R2= 0

Rys. 3.58. Idealizacja obszaru w^zia: a) rozklad naprgzeii w wzle,'b) idealizacja sii i naprezen
w wzle

Iv

Rys. 3.60. Typowy w^zel zlokalizowany w strefie .rozci^ganej dzwigara

" .

3.7.4. Z a s t o s o w a n i e m o d e l u kratownicowego
do w y m i a r o w a n i a k o n s t r u k c j i
Krotkie wsporniki
^rzypadek 2

BETON

.s

1[ l^^l I

Rys. 3.59. Typowe przypadki zakbtwieiiia zbrojenia przez prz3^czepnosc ;

nie sily
modelu).

[a^^ = i -

y /

. '

a i b odpowiednie wymiary sciskanego pr?ta

' ::

W EC2 pod poj?ciem k r 6 t k i e wsporniki" s^ rozumiane wsporniki spelniaj^ce warunek

^ K- Projektowanie wspornika w opareiu o model k r a townicowy sprowadza si? do przyj?eia niezb?dnego pola powierzclmi zbrojenia pr?t6w rozci^ganych, sprawdzenia wytrzymalosci krzyzulcow sciskanych i odpowiedniego zakotwienia zbrojenia (nalezy podkreslic, ze w wypadku zbyt krotkiego zakotwienia zbrojenia rozci^ganego, o czym j u z pisano, nie zajd^ przeslanki do powstania przyj?tego do zastosowanego model u meehanizmu zniszezenia). Lokalizacja pr?t6w modelu zwi^zana jest
z rozkladem napr?zeh w k r o t k i m wsporniku (rys. 3.61). Niezb?dn^ powierzchni? zbrojenia rozei^ganego obliczamy z w a r u n k u rownowagi sil w m o delu. W najprostszym modelu (rys. 3.62) jest to suma momentow sil wzgl?dem w?zla 1. Wedhig EC2 nosnosc sciskanego krzyzulca jest zagwarantowana, jesh obliczeniowa sila pionowa V^^ obei^zaj^ea wspornik . spelnia
warunek KEd

modelami pr?towymi, k t o r y c h EC2 blizej nie precyzuje. W t y m wypadku

nalezy przyjmowae takie modele, ktore daj^ mozliwosc wyznaczania dodatkowego zbrojenia rozci^ganego polozonego ponizej zbrojenia rozci^ganego
ulozonego przy gornej kraw?dzi wspornika. Zbrojenie to musi bye zdolne
przeniesc napr?zenia rozei^gaj^ee powoduj^ce rozczepianie (rozlupywanie)
krzyzulca sciskanego. Moze to bye zbrojenie w postaei strzemion poziomych
lub ukosnych. Przykladowy schemat odpowiedniego modelu spelniaj^cego
powyzszy postulat pokazano na rysunku 3.63.

W nierownosci tej Vndm^^ oznacza sii? graniczny zdefiniowan^ w rozdziale

dotycz^cym scinania. W praktyce warunek T^a ^ l^jmax jest wykorzystywany
do wyznaczania najmniejszej mozliwej wysokosci wspornika h^.
Najprostszy model krotkiego wspornika sklada si? z jednego krzyzulca
sciskanego i pasa rozci^ganego (rys, 3.62). EC2 zaleca stosowac t a k i model, gdy
wspornik spelnia warunek 0,4
^ a^^h^.
Przy mniejszym mimosrodzie,
a nawet j u z w przypadku gdy
< 0,5 h^, poslugujemy si? bardziej zlozonymi

0,4 h 4

Jeszcze inne modele m o g ^ bye stosowane w wypadku przylozenia obciq^zenia do dolnej kraw?dzi wspornika, obei^zenia przylozonego na calej
wysokosci seiany bocznej wspornika, w wypadku wspornikow bardzo k r o t k i c h
(a^ < 0,2/xj lub gdy k r o t k i wspornik jest cz?sci^ belki.
Przykladowe modele, ktore m o g ^ miec zastosowanie w tych przypadkach,
pokazano na rysunkach 3.64 i 3.65.
Belki-sciany

POPRZEGZNA
SHIA ROZQ^GAJ/^CA

Rys. 3.62. Prosty model krotkiego wspornika w przypadku 0,4/i^ <

he

Rys. 3.63. Model krotkiego wspornika dla a^<0,5h.

EG2 zezwala na stosowanie metody kratownicowej do projektowania

belek-seian.
Stan napr?zenia, k i e r u n k i napr?zeh giownych, a takze meehanizm zniszczenia tarezy jest scisle zwi^zany z jej proporejami, sposobem obei^zenia
i podpareia. D l a przewazaj^cego typu tarcz caly ich obszar odpowiada strefie D.

166
STREFA

u\Q

STREFA

l+a

.,B'
H

11

T T 0 r r r r r r =
1 fV M
1 1 t I- -

V
/ I t

I I I 1 1 I 11

rT-TTTTTTn

\ fc1

I
/Set

) "

\
-a
Rys. 3.64. Model krotkiego wspornika b^d^cego cz^sciq. belki podwieszonej
R

p
X
\

71
\

FT

rrrmTTT

\
\

1 r r r r i
M Mr h T T T S T f T
1 W
M 1
1 1 1 1 1 1 M 1 1 M

A
/

\
\

\
\

Rys. 3.65. Przykladowe modele krotkiego wspomika obciq.zonego na dolnej kraw?dzi

T y l k o w tarczach wysokich i stosunkowo w^skich poza obszarami D polozon y m i w strefie przylozenia sil (obci^zenie i reakcje podporowe) mozna wyroznic
rowniez obszar t y p u B (cz?sc srodkowa), w k t o r y m wyst?puje rownomierny
(pryzmatyczny) rozklad napr?zen.
U k l a d pr?t6w modelu odpowiada uproszczonemu r o z k l a d o w i napr?zeh
w tarczy [3.33]. Pokazano to na przykiadzie tarczy kwadratowej obci^zonej na
gornej kraw?dzi obci^zeniem l i n i o w y m (rys. 3.66a i b) lub sil^ skupion^
(rys. 3.66c i d). W j e d n y m i drugim przypadku s^ to klasyczne obszary D.
Sciskane i rozci^gane prgty poziome zlokalizowane s^ w srodku ci?zkosci
odpowiednio: bryly napr?zeh sciskaj^cych i rozci^gaj^cych. Odleglosc mi?dzy
t y m i pr?tami modelu odpowiada; w przekrojach belek tzw. ramieniu s^:
wewn?trznych.
W zeibetowych belkach-scianach miejsce przylozenia obci^zenia w istotny
sposob wplywa na rozklad napr?zeh i trajektorii, a to z kolei rzutuje na sposob
modelowania (porownaj rys. 3.66a i b i rys. 3.66e i f ) .

e)

" 1

\
Rys. 3.66. Przykladowe modele pr^towe belek-scian w zaleznosci od rodzaju obci^zenia: a) i b)
odpowiednio rozklad naprezen w fazie spr?zystej i model tarczy obci^zonej rownomiernie na
gornej kraw^dzi, c) i d) odpowiednio rozklad naprezen w fazie spr^zystej i model tarczy obci^zonej
sil^ skupione na gornej kraw^dzi, e) i i) odpowiednio rozklad napr?zen w fazie spr?zystej i model
tarczy obci^zonej rownomiernie na dolnej kraw^dzi

168
Prosty mechanizm przekazywania si? obci^zenia bezposrednio na podpor?
ma miejsce tylko wtedy, gdy sila jest polozona stosunkowo blisko kraw?dzi
podpareia. I m bardziej oddalamy si? z obei^zeniem od kraw?dzi podpareia, t y m
bardziej skomplikowany staje si? mechanizm przekazywania obei^zenia na
podpory. Stosowanie prostego modelu pokazanego np. na rysunku 3.66 moze
okazac si? niewystarczaj^ce, poniewaz sily poprzeczne pojawiaj^ce si? w obszarze rozei^ganym (rys. 3.55) s^ na tyle duze, ze Wymagaj^ specjalnego zbrojenia
(glowne napr?zenia rozci^gaj^ce). Wymagany jest wtedy model zlozony z wi?kszej liczby krzyzulcow sciskanych i rozci^ganych. Zaczyna to nabierac szczegolnego znaczenia, jesli k ^ t nachylenia krzyzulca sciskanego jest mniejszy od 55.
W przypadku k ^ t o w wi?kszych poprzeczne napr?zenia rozci^gaj^ce s^ na tyle
male, ze nie powoduj^}. obnizenia wytrzymalosci betonu sciskanego. Przykladowy model, j a k i moze miec zastosowanie w t y m przypadku, pokazano na
rysunku 3.67. (W przypadku, gdy nast?puje zmniejszanie si? wysokosci belki
sciany w stosunku do dhigosci, model obliczeniowy zbliza si? w swym
charakterze do klasycznego modelu kratownicowego belki zwyklej").

/
/

/
/

J/

/
/

\
\

\
\

IS

OBSZAR B

7^
c)
pQsg

St =^ FpasQ - tg ^

. \

OBSZAR

Rys. 3,68. Model strefy przyiozenia zakotwienia ci^gien spr?zaj%cych: a) model podstawowy,
b) uproszczony model zakotwienia w przekroju prostok^tnym, c) uprpszczony model zakotwienia
w przekroju dwuteowym

Rys 3.67. Model pr^towy tarczy o stosunkowo malej wysokosci

3.7.5. Przyklady

Poszukiwanie optymalnego modelu wymiarowania tarcz powinno opierac

si? nie tylko na analizie stanu napr?zenia w fazie spr?zystej, lecz rowniez na
analizie sposobu zniszczeniaelementu. U k l a d pr?t6w rozci^ganych powinien bye
odpowiedni do teehnicznie mozliwyeh sposobow ulozenia zbrojenia i jego
zakotwienia. Nosnosc w?zt6w okazuje si? bowiem bardzo cz?sto kluczowym
zagadnieniem przy rozpatrywaniu nosnosei belek-seian.

Przyklad 1, Rozmieszczanie pr?t6w zast?pezej kratownicy na podstawie

trajektorh napr?zeh giownych.
W pokazanym na rysunkach 3.66b i f modelaeh kratownicowych belki-seiany swobodnie podpartej, geometri? kratownie ustalono w opareiu o anahz? stanu napr?zenia w zakresie pracy spr?zystej tarezy obei^zonej na gornej
kraw?dzi (rys. 3.66b) i dolnej krav/?dzi (rys. 3.66f). Usytuowanie poziomych
pr?t6w kratownicy i rami? sil wewn?trznych z odpowiada polozeniu wypadkowych b r y l napr?zeh seiskaj^eych i rozci^gaj^cych a^. K ^ t poehylenia
krzyzulcow w y n i k a z przebiegu trajektorii' napr?zeh giownych w elemencie
spr?zystym. Parametry charakteryzuj^ce zast?pez^ kratownie?, dla danego
rodzaju obei^zenia, zalezy od geometrii belki-sciany. Wartosci sil wewn?trznych w poszezegolnyeh pr?tach modelu wyznaeza si? z w a r u n k o w rownowagi
sil. Wartosci omowionych parametrow w zaleznosci od proporeji tarezy,
okreslonych przez stosunek wysokosci uzytecznej h do rozpi?tosei I pokazano odpowiednio na rys. 3.69a dla tarezy obei^zonej na gornej kraw?dzi

Strefy obci^zone silami skupionymi

Strefa dzialania duzych sil skupionych to klasyczny obszar t y p u D. Modele
pr?towe s^ budowane w opareiu o analiz? rozkladu napr?zeh w stanie
spr?zystym. Mog^, bye one stosunkowo proste w przypadku przylozenia jednej
sily skupionej (np. zakotwienie pojedynczego kabla) lub bardzo skomplikowane
w przypadku przylozenia rownoczesnie k i l k u sil skupionych (np. zakotwienie
ukladu k a b l i w strefie przypodporowej). Przyklady modelowania takich stref
pokazano na rysunku 3.68.

i rys. 3.69b dla tarczy obci^zonej na dolnej kraw?dzi [3.45]. Wielkosci te s^

podstawy do wymiarowania niezb?dnego zbrojenia oraz do sprawdzenia
nosnosci betonowych pr?t6w sciskanych.

0,6
0,5
0,4
70

0,3

60' -

0,2

50" -

0.1

Q/l =C

ScV^R

_ / S t /pi iub S c / d I

h/l
0,5

0,6

0,7

0,8

0.9

1,0

1,1

1,2

1,3

1,4

1.5

d = 1,5Q

z = ci

1,6

'7
/

/
/

0,6
0,5
0.4
70' -

0,3

6Cf -

0,2

50" -

0,1

a/l-0,1

Sti /pi

Sc/pl

Rys. 3.70. a) Rozklad wypadkowych sit wewn^trznych w krotkim wsporniku obci^onym silq,
skupione na podstawie badan, b) schemat sit do obliczania zbrojenia wspomika [3.21]

0
0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

1p

1,1

1,2

1^3

1,4

1,5

Rys. 3.69. Siiy wewnetrzne, rami? sii wewn^trznych i k^t naciiylenia krzyzulcow sciskanych
w modelu belki sciany: a) obci^zonej na gornej kraw^dzi, b) obci^zonej na dolnej kraw^dzi [3.45]

P
S,
a wi?G

Przykiad 2. Rozmieszczanie pr?t6w zast?pczej kratownicy na podstawie badan.

Pokazany na rysunku 3.70 u k l a d pr?t6w zast?pczej kratownicy w k r o t k i m
wsporniku obci^zonym sil^ skupion^ zostal ustalony na podstawie obrazu
ukladu z rysunku 3.21. U k l a d ten jest zgodny w przyblizeniu z rozkladem
giownych napr?zeh sciskaj^cych i rozci^gaj^cych (rys. 3.61 i 3.70a). Z zamieszczonego t r o j k ^ t a sil mozna wyznaczyc z dokladnosci^ wystarczaj^c^ do celow
praktycznych wartosci sii, ktore s^ podstawy do obliczenia zbrojenia glownego
oraz sprawdzenia nosnosci sciskanego krzyzulca (okreslenia wysokosci wspornika). Z badan wynika, ze gdy a < /XQ (a > 30), to zbrojenie glowne krotkiego
wspomika moze bye wymiarowane na podstawie analogii pr?towej (rys. 3,70b)
przy zalozeniu, ze wypadkowa napr?zeh rozci^gaJ|.eych dziala poziomo,
Z trojk^ta sil mozna obliezyc:

0,Uo
a
P-a

Podobnie mozna obliezyc wartosci sily w krzyzulcu sciskanym:

.
P
sm]) =

0,8/io

a wi?c:
S =

PV(0,8/iof+a^
0,8/xo

k t o r a musi bye inniejsza od nosnosci umownego pr?ta sciskanego (napr?zenia

w sciskanym krzyzulcu, o umownej szerokosci ustalonej empirycznie, musz^
bye mniejsze od wytrzymalosci betonu na seiskanie w wieloosiowym stanie

172
wyt?zenia seiskanie z rozei^ganiem

= - ^ - ^ < x/c^j b szerokosc

wspornika, x nstalona empiryeznie szerokosc krzyzulca sciskanego).

/ 7"^
/ 1

' <. \
/ / \\

3.8. Wymiarowanie tarcz i plyt

3.8.1. U w a g i ogolne

^^^^^^^^^^

Pozq^danym sposobem.rozmieszczenia zbrojenia w elemencie betonowym

(pr?t, tarcza, plyta, powloka) jest ulozenie pr?t6w zgodnie z k i e r u n k a m i
giownych napr?zeh rozci^gaj^cych (rys. 3.71).

lUI-UUrlUUUU

rozci QganiQ
Seiskanie

c)

b)

\\\\\\V\\\

bjc)
Rys. 3.71. Zbrojenie trajektorialne w elemencie: a) plytowym, b) tarczowym

W praktyce projektowania zbrojenia dzwigarow powierzchniowych postulat ten przewaznie nie jest i nie moze bye w pelni zrealizowany. N a
znacznych niekiedy obszarach tarcz lub plyt usytuowanie powszechnie stosowanych siatek ortogonalnych odbiega od trajektorii giownych napr?zeh
rozci^gaj^cych, wyznaczdnych w stanie pracy spr?zystej (rys. 3.72). W tych
przypadkach konieczne jest zwi?kszenie stopnia zbrojenia w poszezegolnyeh kierunkach ze wzgl?du, na m a l ^ skuteeznosc siatek odchylonyeh od
trajektorii giownych rozci^gan. W zal^czniku 2 do EC2 (wersji z 1992 r.)
przedstawione metody, ktore mozna stosowac przy wymiarowaniu ortogonalnego zbrojenia tarcz i plyt. Bazuj^ one na teorh plastycznosci, przy
czym wymiarowanie przeprowadza si? dla wydzielonych z konstrukcji elementow plaskieh tarcz, scian, srodnikow b^dz plyt. Post?powanie takie
jest dozwolone w przypadku, gdy efekty nieliniowosci geometrycznej s^
pomijalne. W ostatniej wersji zaleeenia znaeznie skrocono i zamieszezono
w dodatku F, k t o r y nie ma charakteru obligatoryjnego, lecz informacyjny.

plyty

obc/qzone

rozc'mgonie
rozcia,gon}e

rdwnomiern'ie

dolnej powierzchni
gdrnej powierzctin'i

piyty
plyty

Rys. 3.72. Przebieg trajektorii napr?zeh giownych: a) w tarczy .obci^zonej na gornej i dolnej
kraw^dzi, b) w plycie ukosnej, swobodnie podpartej, c) w plycie utwierdzonej na cz?sci konturu

Poniewaz wymiarowanie poszezegolnyeh przekrojow w stanie granieznym

nosnosci, realizuje si? rozl^cznie, w y n i k i zapewniaj^ wi?c bezpieczehstwo,
zarowno gdy chodzi o wymagany przekroj zbrojenia, j a k rowniez zniszczenie
betonu wskutek sciskania. Ogolnie zatem w przyj?tym ukladzie wsp6hz?dnyeh
x,y, pokrywajq^eym si? z uklad em pr?t6w siatki ortogonalnej, obliczeniowe
wartosci momentow zgmaj^cych w przekroju plyty m^,my,m^y lub tez
jednostkowe napr?zenia o-^yCTy, x^y stanowi^ podstaw? do ustalenia miarodajnych do wymiarowania wartosci obliczeniowyeh mu^x? Wudy, \
f d & , f t & y
z kolei sluz^ do okreslenia w kierunkach x, y stopnia zbrojenia przekroju
i Py. W zaleconyeh metodach wymiarowania zbrojenia zaklada si?, ze:
a) zbrojenie przejmuje w pelni obliczeniowe sily rozeii,gaj^ce (pomija si?
wytrzymalosc betonu na rozciq^ganie),
b) spelnione s^ w a r u n k i rownowagi,

^3

o
o

^ + +

CO

OP

B'

CD

+
CO

CD

to
,+

0^ ^

LO
bo

bo
3

nopr^zenio
w elemencie
forczy

naprqzenja

Element betonowy
Fozo II

napr^zema

Element tarczowy
Foza I

/ /

62-

'tdy
Rys. 3.73. Schemat elementu tarczowego zbrojonego siatk^ ortogonaln^ w kierunkach x i y

176
mamy warunek plastycznosci zbrojonego ortogonalnie tarczowego elementu
betonowego:
( / M . - O {ftdy - cJy) - TJ, = 0.
T a k i sam warunek zapisac mozna w odniesieniu do
obliczeniowych wytrzymalosci betonu na seiskanie f^^:

(3.87)
sprowadzonych

(/c.-O(/c</-S)-^'. = 0

(3-88)

W ogolnym przypadku przebieg wymiarowania elementu ilustruje schemat

przedstawiony na rysunku 3.75. Wymagana nosnosc przekroju ze wzgl?du na
stal i beton zapewniona jest dla kazdej kombinacji napr?zeh ograniczonej
w przestrzeni b r y l ^ wyznaczon^ przez opisane j u z stozkowe powierzchnie
graniczne oraz dwie poziome plaszczyzny graniczne, z k t o r y c h kazda odlegla
jest od pcz^tku u k l a d u wsp61rz?dnych o wielkosc 0,5v/^^. Powyzsze zapisac
mozna (por. p k t A-2.9 zal^cznika 2 do EC2 z 1992 r.) w postaci pi?ciu
nierownosci:
-{ftdx-cr,)iftdy-^y)

Jak latwo zauwazyc, miejseem geometryeznym p u n k t o w w przestrzeni

(j^,
x^y, opisanych rownaniami (3.87) i (3.88), s^ dwie ehptyczne powierzchnie stozkowe powierzchnie graniczne ( A B C D E F ) przedstawione na rysunk u 3.74. Zamiast arbitralnego ustalenia wartosci k^ta 0, w celu rozwi^zania

+ ^xy^O,

-{fcd-^x)(fcd-cry)

xly^O,

M<0,5v^,
(3.90)

(^x^ftdx,
^y ^fidyj
> -fcd^
cry>-U

DANE:

(S^ ,dy , T^y

(d - 1 )
(+) rozc. (-) sc'iskonie
OBLICZ:

''1,2 =

<^-j,2

NIE

Rys. 3.74. Powierzchnie graniczne ortogonalnie zbrojonego elementu tarczy

naiozymy dodatkowy warunek minimalizuj^cy sum? przekrojow zbrojenia

w obu ortogonalnych kierunkach. Rownoznaczne jest to z m i n i m u m sumy
napr?zeh miarodajnych min(/tj:^-t-/trfy). Jezeh oznaczymy tg 0 = j ; , to z elementarnych rachunkow wynika, ze m i n i m u m osi^gn^c mozna przyjmuj^c nachylenie krzyzulca sciskanego w kierunku dwusiecznym kq,ta tworzonego przez
pr?ty siatki, t j . t g 0 = : j ; = : l (czyh 0 = 7t/4). Ostatecznie zatem wzory (3.86)
przyjm^ postac (por. p k t A-2.10 zal^^cznika do EC2 z 1992 n):
ftdx = ^x + l'^xyl
ftdy^^y+\^xy\,

(3-89)

= 0
Udy

'tdy
xy

- 2 1 T-xy 1

= 6

'
y

w /-

<^x

(^x

Rys. 3.75. Schemat wymiarowania siatki zbrojenia w tarczy

Trzeci z warunkow (3.90) ograniczaj^cy napr?zenia sciskaj^ce w betonie

moze stanowic podstaw? wymiarowania, wedlug ktorej zaklada si? peine
wykorzystanie nosnosci betonu na seiskanie, t j . ](TJ = v/^j. M a to miejsce

178
w przypadku dominacji naprezen scinaj^cych. Przepisy EC2-1992 (por. zal^cznik 2,
pkt A'-2.9, wzory A-2.15 i A-2.16) zezwalaj^ na korzystanie ze wzorow altematywnych. Dopuszcza si? w nich przyjmowanie parametru = tg 0 7^ 1 w ograniczonym
zakresie. Parametr ten nalezy tak dobrac, aby napr?zenia miarodajne w zbrojeniu
nie byly wi?ksze od dwukrotnej i nie mniejsze od polowy wartosci napr?zeh
miarodajnych, okreslonych przy przyj?ciu y = 1. Graficzn^ interpretaq? tej zasady
przedstawiono na rysunku 3.76 wraz z przykladem obliczeniowym.

Zauwazmy, ze pr?ty w przekrojach x i y, zwymiarowane przy y = 1

(Q = 7c/4) czyh optymalnie, uplastyczniaj^ si? teoretycznie jednoczesnie, t j .
cr^^ = (j^y =fyd- Rowniez do chwili uplastycznienia napr?zenia w pr?tach obu
kierunkow wykazuj^ jednakowe wartosci. Oznacza to m.in., ze rozwoj rys
b?dzie powstrzymywany w roznym stopniu zarowno przez zbrojenie podluzne,
j a k i poprzeczne siatki. Ponadto kierunek rysy powstalej w fazie I I (w zakresie
spr?zystych odksztalceh zbrojenia) pokrywa si? w t y m przypadku z kierunkiem
rysy rozdzielczej w chwili osi^gni?cia stanu granicznego nosnosci. Z kolei
wymiaruj^c siatk? ortogonaln^ przy przyj?ciu 7 7^ 1 zakladamy, ze w zakresie
obci^zeh wywoluj^cych w tak zaprojektowanym zbrojeniu odksztaleenia
spr?zyste, wartosci napr?zeh w pr?taeh obu kierunkow b?d^ rozne.
A zatem narastaj^ee obei^zenie spowoduje w pierwszej kolejnosci uplastycznienie pr?t6w w t y m kierunku, w k t o r y m stopieh zbrojenia b?dzie mniejszy
od tego, j a k i w y n i k a z wymiarowania przy optymalnym nachyleniu krzyzulca
sciskanego (czyli y = t g 0 = 1). Dalszy wzrost obci^zenia spowoduje uplastycznienie pr?t6w w kierunku prostopadlym i osi^gni?cie stanu graniczego
nosnosci. Nalezy dodac, ze k i e r u n k i rys w zakresie spr?zystych odksztalceh
zbrojenia, cz?sciowego uplastycznienia i pelnego uplastycznienia nie s^ jednakowe i reorientuj^ si? w zaleznosci od wymienionych faz pracy przekroju.
T a k i charakter pracy przekroju, gdy rozklad zbrojenia zaprojektowano przy
innym niz optymalne nachyleniu krzyzulca sciskanego, stymuluje szybszy
rozwoj rys, wzrost ich rozwarcia, nadmierne, niepozq-dan^ odksztalcalnosc
przekroju oraz reorientacj? rys (por. [3.39], [3.5], [3.52]). Zalecany zakres
poehylenia betonowego krzyzulca sciskanego zilustrowano na przykiadzie
przedstawionym na rysunku 3.77 (por. tez rys. 3.76).
W prezentowanym przykiadzie, ukladaj^e zbrojenie w kierunkach giownych
napr?zeh rozci^gajq^cych (trajektorialnie) wydatkujemy stal w stopniu r o w n y m
= 1,943 IT^^I//^^ wraz z wymaganym m i n i m a l n y m zbrojeniem poprzecznym.
W przypadku siatki zorientowanej w kierunkach x i y przy optymalnym
nachyleniu krzyzulca sciskanego {y = 1) poniesiony wydatek zbrojenia rowny
jest p^+py = 3,751 Ir^yl/fy^. Jest to prawie dwukrotnie wi?cej niz w przypadku
siatki uiozonej trajektorialnie. Jeszcze wi?ksze zuzycie stall wyst^pi przy
przyj?ciu dozwolonych przez przepisy EC2-1992 skrajnych wartosci y.
I tak dla:
y = 5/2

p,+py =

4,65\rj/fy,,

oraz
Rys. 3.76. Interpretacja graficzna ograniczenia naciiylenia krzyzulca sciskanego wraz z przykladem
liczbowym (t^^ > 0)

M a ona na celu mi?dzy i n n y m i ograniczenie:

rozwarcia rys (w stanie uzytkowym),
odksztalcalnosci przekroju,
napr?zeh sciskaj^cych, docisku i przyczepnosci,
zuzycia s t a l l

7 = 4/13

p , + p , = 5,308 J T j / y ; , .

Wskaznikiem ilustruj^cym najdbbitniej stopieh efektywnosci projektowanego ukladu zbrojenia jest k ^ t 5 odchylenia siatki od kierunkow giownych
rozci^gah (w przykiadzie 5^ = 55,28 b^dz 5y = 34,72). N a tej podstawie mozna
starac si? dostosowac uklad siatki ortogonalnej do przebiegu trajektorii lub tez,
gdy nie wchodzi to w rachub?, stosowac dodatkowe warstwy pr?t6w ulozone
w kierunkach giownych siatki trojkierunkowo [3.13].

181

o)

tarcza

b)

z
rdzert

z/

,2

nix

odrna

'X

tarcza

dolna

h z

Rys. 3.77. Kola Mohra dla stanu napr?zenia w tarczy: a) w fazie I I przy zalozeniu 7 = 1 oraz
wartosci granieznyeh y dozwolonych przez przepisy EC2-1992 (por. rys. 3.56), b) w fazie I

3.8.3. W y m i a r o w a n i e z b r o j e n i a ortogonalnego
w plytach
W pkt. A2.8 zal^cznika 2 do EC2-1992 podano wzory siuz^ce wymiarowaniu
siatek zbrojenia w piytacli zginanych. Bazuj^ one na tycli samych zaiozeniachi, na
k t o r y c h oparte s^ wzory wyprowadzone dla tarcz. Zasadniczym uproszczeniem
jest fikcyjny podzial elementu plytowego plaszczyznami p o z i o m y m i na dwie
(w mnych modelaeh na trzy) tareze, gorn^ i dolnq,, ktore obei^zone s^ w swoich
plaszczyznach srodkowych silami n o r m a l n y m i i stycznymi (sily poprzeczne
zazwyczaj pomija si?), przedstawiony na rysunku 3.78. Sily te, w kazdej
z rozdzielonych tarcz, s^ w y p a d k o w y m i sciskah b^dz rozci^gah rownowaz^cynii momenty zginaj^ce i skr?caj^ce przy zalozeniu jednakowego ramienia wszystkich sil
= z^. = z^y = z [3.34], [3.28], [3.5]. Zalozenie to stanowi

Rys. 3.78 Podzial plyty na elementy tarczowe w przyj^tym sposobie wymiarowania zbrojenia:
a) ogolny stan obci^zenia plyty, b) model trojwarstwowy plyty, c) model dwuwarstwowy przyjty w EC2-1992

przyblizenie zwlaszcza w przypadku elementu zarysowanego, upraszcza jednakze sam% procedur? wymiarowania. Rozpatruj^c stan graniczny nosnosci
obu jEikcyjnych tarcz - dolnej i gornej - w podany j u z wczesniej sposob,
uzyskujemy wzory pozwalaj^ce okresUc miarodajne wielkosci obhczeniowych
momentow zginaj^cych rriudx, f^udy do wymiarowania siatki dolnej oraz
'^udx i fn^dy do wymiarowania siatki gornej:
^udx =

rn^+y\mj,

mudy = ^y +

y~^\m^yl

(3.91)
mudx=

-^x+Yhxyl

Schemat procedury przedstawiono na rysunku 3.79.

183

182
- ^udx - w J ^udy - my) +

DANE:

m^, rriy, m^y

-(Kdx
NIE

TAK

+ rn^){Kdy +
m^

<

mly^O,

rny)-}-m%^0,

-rriudx,

(3.92)
my

TAK

^^.^--'''^^

^x>\^^y\

m^'^
TUy ^

m%
JT^udx^ ^x'
^udy -

^udy ~0

TAK

NIE

my

rriudy,

NIE
-m^dx,
m'udy

^udx
^udy

NIE

TAK

^^^^
m'udx =
T^udy

f^udx 0

m'udx =
= -my + \m^\

mxy
m^
m'udy = 0

m'udx -m^+

fTiudxj niudy ^udxi ^''udy ~

Rys. 3.79. Schemat wymiarowania ortogonalnej siatki gornej i dolnej w plycie zelbetowej

Ze wzgl?du na zaiozenie jednakowych ramion sil wewn^trznych, wzory

shiz^ce wymiarowaniu zbrojenia plyt i tarcz
formalnie identyczne. K o n sekwentnie zatem, wymiarowanie przeprowadzic mozna rowniez za pomoc^
alternatywnych wzorow. Podobnie j a k we wzorach (3.86) parametr 7 = tg0
lub Y = t g 0' nalezy tak dobrac, aby wartosci miarodajne zawarte byly
pomi?dzy polowy a d w u k r o t n ^ wartosci^ momentow miarodajnych uzyskanych przy przyj^ciu 7 = 7' = 1 = yopt- Zalecenie to ma podobne uzasadnienie j a k w przypadku wymiarowania tarcz. Ogranicza zarowno rozwarcie
rys, j a k tez spadek sztywnosci, nadmierny wzrost napr?zeh, a takze spadek
nosnosci przekroju plyty (por. [3.18], [3.32], [3.27], [3,14], [3.37]).
Poniewaz wymiarowanie realizowane jest osobno dla siatki dolnej
i gornej (por. rys. 3.78), wspolczynniki rozkladu momentow skr?cajq.cych
dla kazdej z siatek formalnie m o g ^ bye rozne {y ^ y'). K r y t e r i u m plastycznosci w przypadku plyty ortogonalnie zbrojonej ilustruje na rysunku 3.80
dwie stozkowe powierzchnie graniczne.
W y n i k a z niego, ze nosnosc przekroju plyty jest zapewniona, gdy spelnione s^ nast?puj^ce nierownosci (por. p k t A2.8 w zal. 2 do EC2
z 1992 r.):

Rys. 3.80. Powierzchnie graniczne w przypadku piyty ortogonalnie zbrojonej siatk^ gorn^ i doln^

Zalecone w zal^czniku 2 do EC2-1992 sposoby wymiarowania zbrojenia

plyt dotycz^ wyl^cznie siatek ortogonalnych i to jedynie przekrojow zgmanych. Nie sprecyzowano sposobow wymiarowania przekrojow plyt w ogolnym
przypadku ich obci^zenia z uwzgl?dnieniem sil normalnyeh i poprzecznych.
Przyklad wymiarowania plyty obci^zonej w charakterystyczny sposob, a mianowicie wyl^cznie momentem skr?eaj^eym, przedstawiono na rysunku 3.81.
W praktyce zdarza si? cz?sto, ze usytuowanie projektowanych siatek zbrojenia
na niektorych obszarach plyty znaeznie odbiega od trajektorh momentow
giownych, ustalonych w zakresie spr?zystym. Ilustraej^ jest podany wyzej
przyklad, w k t o r y m siatki odbiegaj^ od kierunkow giownych rozei^gah o k ^ t
5 = 7r/4. W takich przypadkach celowe jest rozwazenie zmiany schematu
zbrojenia (orientacji siatki) b^dz tez, jezeli jest to niemozliwe, zastosowanie
ewentualnie dodatkowej warstwy zbrojenia w kierunkach giownych rozciq.gah.
Wymiarowanie przekroju w stanie granieznym powinno wtedy uwzgl?dniac
wszystkie projektowane warstwy zbrojenia.

Procedura wymiarowania zbrojenia wedlug schematu przedstawionego na

rysunku 3.75 daje w w y n i k u nast?puj^ce wartosci miarodajnych napr?zeh,
pozwalaj^ce okreshc stopieh i przekroj zbrojenia:
/.. = - . - | - 5 - i ^

x^
=

(2)^
= """^"^(^

= 6MPa,

~ ^ - ^ ^ ^ (seiskanie),

zatem:
Jyd

Jyd

Zbrojenie w k i e r u n k u y jest obliczeniowo zb?dne i projektuje si? je

wyl^cznie ze wzgl?d6w konstrukcyjnych. Przekroj zbrojenia obhczymy wedlug:
fzx =
h

p^'d

[ m ^ ] oraz f^y = konstrukcyjnie.

1-2

^udy'\^xy\/2
Rys. 3.81. Przyklad wymiarowania piyty skr?canej: a) schemat obci^zenia plyty oraz schemat
zbrojenia, b) interpretacja graficzna wielkosci momentowmiarodajnych m,^, m^^, c) powierzchnie
graniczne w przypadku y = -y' = 1

Wytrzymalosc betonu/^^ nalezy tak dobrac, aby spelnione byly w a r u n k i

(3.85). Przyjmuj^c-obliczeniowe wytrzymalosci stall ^fj,^ = 295 M P a , betonu
f^^ = 11^5 M P a oraz wspolezynnik efektywnosci v = 0,614, otrzymamy przy
= 0,1 m:
fi^ = 0,02033, natomiast /^^ = 0,002033 m^.

3.8.4. P r z y k l a d y o b l i c z e n i o w e
Przykiad 1
Piaski element wyci?ty z gornej powierzclmi plyty, obci^zony jest napr?zeniami cr^,
i x^^ (rys. 3.82).

Rys- 3.82. Piaski element wydzielony z plyty belki teowej, zbrojony ortogonalnie

Jak latwo sprawdzic, w a r u n k i nosnosci (3.90) s^

spelnione.

Przyklad 2
Rysunek 3.83 ilustruje jednostkowy wycinek plyty zelbetowej obeiE^^zonej
momentami zginaj^cymi
1,0 M N m ,
0,6 M N m oraz moment a m i skr?eaj^eymi m = 0,4 M N m .

Rys. 3.83. Jednostkowy wycinek plyty zelbetowej

187
Korzystajq^c ze schematu przedstawionego na rysunku 3.79 okreslimy
momenty miarodajne do zwymiarowania przekrojow dolnej (niudx, m^dy) i gornej (mudx^ m^dy) ortogonalnej siatki zbrojenia:
mudx =

mudy = - m ,

m'udx

0,

^ = _ ( _ o , 6 ) - ^
\J

-0,44

MNm,

= m , , + | m j = - ( - 1 ) + 0,4 = 1,4 M N m ;

m'udy = my-^\m^y\ - ( - 0 , 6 ) + 0,4 = 1,0 M N m .

Poniewaz m o m e n t m^dy wywoluje seiskanie po stronie wlokien dolnych,
zbrojenie dolem w kierunku y nie jest potrzebne. W a r u n k i (3.89) s^ spelnione.
Jesli dobierze si? zbrojenie odpowiednio do powyzszych momentow, nosnosc
plyty b?dzie zapewniona.

Pismiennictwo
[3.1] D I N 1045. Beton und Stahlbeton. Bemessung und Ausfiihrung. Wydanie: lipiec 1988.
[3.2] PN-84/B-03264: Konstrukcje betonowe, zelbetowe i spr^zone. Obliczenia statyezne i projektowanie.
[3.3] Ajdukiewicz A., Starosolski W.: ^Ibetowe ustroje plytowo-slupowe, Arkady, Warszawa
1981.
[3.4] Baker A. L . L., Guyon Y., Macchi G.: liyperstatique Rapport de la Commission C.E.B.
CEB BuUetin d'Information, No 30, 1961.
[3.5] Baumann Th.: Zur Frage der Netzbewehrung von Flachentragwerken. Der Bauingenieur
10/1972.
[3.6] Bazant Z. P.: Prediction of Concrete Creep Effects Using Age-Adjusted Effective Modulus
Method. A C I Journal, April 1972. p. 212-217.
[3.7] Bemessungshilfsmittel zu Eurocode 2 Teil 1. Planung von Stahlbeton- und Spannbetontragwerken, Praca zbiorowa, Beuth Verlag GmbH, Berlin 1992
[3.8] Bieger K . W.: FlieBgelenke oder nichtlineare Theorie bei Stahlbetontragwerken? Raport
Tech. Univ. Hannover, Marz, 1990.
[3.9] Bieger K . W.: Stahlbeton- und Spannbetontragwerke nach Eurocode 2, Springer-Verlag,
Berlin 1993.
[3.10] Borkowski A.: Statyczna analiza ukladow pr^towych w zakresach spr^zystym i plastycznym. PWN, Warszawa-Poznah, 1985.
[3.11] Bohm A., Geiger A., Valentm G.: Stahlbetonbau, M A N Z Verlag, Wien 1994.
[3.12] CEB Comite Euro-International du Beton. Bulletin dTnformation No 199. Evaluation of
the Time Dependent Behavior of Concrete.
[3.13] Cichocki M.: Wymiarowanie i odksztalcalnosc tarczowych elementow zeibetowych zbrojonych trojkierunkowo. Arch. Inz.L^d. t. X X X V I I z. 1/1991.
[3.14] Cichocki M . : Odksztaleenia i zarysowanie plyt zbrojonych nietrajektorialnie. Arch Inz
L^d. t. X X X I I z. 4/1986.
[3.15] Chen W.F.: Plasticity in reinforced concrete. Mc-Graw-PIill Book Company 1982.
[3.16] Crisfield M.A.: Nonlinear Unite element analysis of solids and structures. John Wiley & Son
^ol. 1, 1991.
[3.17] Czkwianianc A., Kamihska M . : Metoda niehniowej analizy zeibetowych elementow
pr^towych, P A N K I L i W , Instytut Podstawowych Problemow Techniki, Warszawa 1993.

[3.18] Ebner F.: Zur Bemessung von Stahlbetonplatten mit von der Hauptzugspannung abweichender Bewehrungsrichtung. Aus Theorie und Praxis des Stahlbetonbaues. Wilhelm
Ernst und Sohn, Berlin Muenchen 1969.
[3.19] Eligehausen R., Fabritius E.: Erforderfiches Dehnvermogen von Bewehrungsstaben bei
Anwendung der Plastizitatstheorie. Institut fur WerkstoITe im Bauwesen. Universitat
Stuttgart. SchluBbericht zum Forschungasauftrag V254 des Deutschen AusschuB fiir
Stahlbeton, 1992.
[3.20] Godycki-CSwirko T.: Morfologia rys w konstrukcjach z betonu, Rozprawy Naukowe nr 13,
Biatystok 1992.
[3.21] Godycki-(5wirko T.: Mechanika betonu. Arkady, Warszawa 1982.
[3.22] Graubner C. A.: Schnittgrosseermittlung in statisch unbestlmmten Stahlbetonbalken unter
Beriicksichtigung wirklichkeitsnaber Stolfgesetze, Baustoffbedingte Abweichungen von
elastizitatstheoretischen und plastizitats theoretischen Losungen. Dissertation T U
Munchen, 1989.
[3.23] Plinton E., Owen R. (editors): Computational modeling of reinforced concrete structures.
Pineridge Press Ltd, 1986.
[3.24] Kleiber M . : Incremental fmite element modehng. PWN, Warszawa-EUis Horwood Ltd
Publ., Chichester, 1989.
[3.25] Kmita J., Bieh I , Machelski Cz.: Komputerowe wspomaganie projektowania mostow,
W K i L , Warszawa 1989.
[3.26] Kordina K . i in: Bemessungshilfsmittel zu Eurocode 2 Teil 1 ( D I N V ENV 1992, Teil 1-1,
Ausgabe-06.92). Planung von Stahlbeton-und Spannbeton-tragwerken. DAfStb, Heft 425,
Berlin, 1992.
[3.27] Kozakow Z., Szczygiel J., Cichocki M.: Wpiyw obci^zeh wieloktrotnych na prac? plyty
zelbetowej o zbrojeniu odchylonym od trajektorialnego. Zeszyty Nauk. Pol. Gdahskiej
nr 231, Bud. L^d. XXVH, 1975.
[3.28] Kuyt B.: Zur Frage der Netzbewehrung von Flachentragwerken. Beton und Stahlbetonbau
10, 1964.
[3.29] Kwiecinski M.: Projektowanie zeibetowych ukladow plytowo-zebrowych metodami teorii
plastycznosci. PWN, Warszawa, 1986.
[3.30] Langer P.: Verdrehfiihigkeit plastizierter Tragwerksberichte im Stahlbetonbau. Mitteilungen des Instituts fiir Werkstoffe im Bauwesen der Universitat Stuttgart, Pleft 1, 1987.
[3.31] Leitz H.: Eisenbewehrte Platten bei allgemeinen Biegungszustand. Die Bautechnik, 1923.
[3.32] Lenschow R., Sozen M . : A Yield Criterion for Reinforced Slabs. Journal of ACI 5/1967.
[3.33] Leonhardt F.: Voriesungen iiber Massivbau. Zweiter Teil. Springer Veriag, Berlin 1975.
[3.34] Litzner, H . U.: Grundlagen der Bemessung nach Eurocode 2 - Vergleich mit D I N 1045
und D I N 4227. Beton Kalender 1992, s. 281-448.
[3.35] Macchi. G.: Ductility condition for simplified design without check of compatibility.
Structures Hiperstatiques. CEB Bulletin No 105, Paris
[3.36] Madaj. A., Ratajczak G.: Nosnosc mostowych elementow zeibetowych na scinanie w swietle
PN-91/S-10042, Inzyn. i Budownictwo 4, 1995.
[3.37] Marti P., Leesti P., Khalifa W.U.: Torsion Test on Reinforced Concrete Slab Elements.
J.Struct. Engrg. ASCE vol 113 No 5 May 1987.
[3.38] Niepostyn D.: Nosnosc graniczna plyt prostok^tnych. Arkady, Warszawa 1962.
[3.39] Peter L.: Zur Bewehrung von Scheiben und Schalen fiir Hauptspannungen schiefwinkHg zur
Bewehrungsrichtung. Bauingenieur 5/1966.
[3.40] Praca zbiorowa pod kierunkiem Rakowski G.: Mechanika budowli z elementami uj?cia
komputerowego, Arkady, Warszawa 1984.
[3.41] Rush H., Jungwirth D.: Skurcz i pelzanie w konstrukcjach betonowych, Arkady, Warszawa
1979.
[3.42] Ryzyhski A.: Doswiadczalne granice nieprawidlowosci w ukladzie uzbrojenia ram zeibetowych, Archiwum Inzynierii L^dowej I X z. 2/1963.

[3.43] Sawczuk A.: Nosnosc graniczna ram piaskicii. Arkady Warszawa 1964.
[3.44] Sawczuk A., Janas M., Konig J. A.: Analiza plastyczna konstrukcji. Ossolineum, Wroclaw
1972.
[3.45] Schlaich J., Schafer K.: Konstruieren im Stahlbetonbau. Betonkaiender 1989, Teil 11, Ernst
& Sohn, Berlin 1989.
[3.46] Sobotka Z.: Nosnosc graniczna plyt. Arkady, Warszawa 1975.
[3.47] Starosolski W.: Konstrukcje zelbetowe. PWN, Warszawa, 1985
[3.48] StoiTregen U., Kning G.: Schiefstellung von Stfitzen in Vorgefertigten Skelettbauten. Beton
und Stahlbetonbau 74/1979, H . 1, s. 1-5.
[3.49] Szkwarek J., Korona M . : Projektowanie plyt ortotropowych w swietle teorii nosnosci
granicznej DiB, 6/1982, s. 107-111
[3.50] Thurlimann B.: Design and Detailing of Reinforced Concrete Structures using Stress Fields,
International Conference: Analytical models and new concepts in mechanics of structural
concrete. Post conference report, Biaiystok 1991.
[3.51] Tichy M., Rakosnik J.: Obliczanie ramowych konstrukcji zeibetowych z uwzgl^dnieniem
odksztalceh plastyeznych, Arkady, Warszawa, 1970.
[3.52] Vecchio F.J., Collins M.P.: The Modified Compression-Field Theory of Reinforced
Concrete Elements Subjected to Shear. Journal of A C I 3-4/1986.
[3.53] Waszczyszyn Z.: Zastosowanie metody elementow skohezonyeh do analizy konstrukcji
zeibetowych. X X X I I Konferencja Naukowa K I L i W PAN i K N ,PZITB, Krynica, 1986,
Materiaiy pokonferencyjne, 373-408.
[3.54] Winnicki A., Cichoh, Waszczyszyn Z.: Nieliniowa analiza zeibetowych konstrukcji pr^towych za pomoc^ MES. Archiwum Inzynierii L^dowej, 36, z. 1-2, 1990, 29-61.
[3.55] Wojewodzki W.: Nosnosc graniczna plyt. Oficyna Wyd. Pol. Warszawska, Warszawa 1995.
[3.56] Woiowicki W.: Analiza doswiadczalna rusztow zeibetowych w stanach pozaspr?zystych,
Archiwum Inzynierii L^dowej X X I I I z. 4/1977.
[3.57] Woiowicki W.: Problemy obhczania mostow zeibetowych na quasi-statyczne obci^enia
wyj^tkowe, Wydawnictwo Politechniki Poznahskiej, Seria Rozprawy nr 100, Poznah 1979.
[3.58] Zienkiewicz O. C , Taylor L.R.: The finite element method. IV-edition, vol. 1,2. Mc
Graw-Hill Book Company, 1989.

4.

W t a s c i w o s c i

b e t o n u

4.1. Wprowadzenie
Beton jest podstawowym tworzywem konstrukcyjnym stosowanym powszechnie we wspolczesnym budownictwie. G i o w n y m i zrodiami powodzenia
betonu s^:
mozliwosc wytwarzania go w miejscu wbudowania z materialow skladowych plynnych (woda, plastyfikatory, dodatki) oraz rozdrobnionych (cement, kruszywo, domieszki), latwych w transporcie, skladowaniu i pozniejszy ch operacjach zwi^zanych z jego wytworzeniem i wbudowaniem. Materialy te
na ogol latwo dost^pne w przyrodzie (woda, kruszywa, glina
i kamieh wapienny do produkcji cementu), a ich uzyskanie w porownaniu z i n n y m i materialami (stal, aluminium, tworzywa sztuczne) zwi^zane
jest z u m i a r k o w a n y m wydatkiem energetycznym, Wyj^tek stanowi^ t u
superplastyhkatory, stosowane w betonach wysokiej wytrzymalosci,
mozliwosc konstruowania elementow o dowolnych ksztaltach, zaleznych
od w o l i tworcy architekta czy konstruktora; ta cecha zwi^i^zana jest
z faktem przechodzenia przez beton w trakcie procesu dojrzewania z ciala
0 cechach cieczy lepkiej (mieszanka betonowa) w cialo pseudostale (beton
stwardnialy).
Beton stwardnialy jest cialem heterogenicznym zlozonym z 3 faz: stalej,
cieklej i gazowej. Dommuj^c^, jest faza stala (kruszywo, stwardnialy zaczyn
cementowy), niemniej jednak w strukturze wewn?trznej betonu znajduje si?
pewna ilosc wody (pozostala z nadmiaru wody zarobowej ponad t? ilosc, k t o r a
jest potrzebna do procesu hydratacji spoiwa) oraz pewna ilosc powietrza
(zatrzymana w mieszance betonowej i pozniej uwi^ziona w jego strukturze,
a takze wypelniaj^ca pory i kapilary - po wyparowaniu z nich nadmiaru
wody zarobowej).
Kazda z tych faz wplywa w swoisty sposob na ksztahowanie cech
fizyko-mechanicznych betonu stwardnialego.
1 tak cechy wytrzymalosciowe betonu zalezy przede wszystkim od jakosci
jego fazy stalej, czyh od jakosci kruszywa drobnego i grubego, szczelnosci stosu
okruchowego, jakosci i klasy cementu, stosunku wodno-cementowego, warun-

-ny^
k o w hydratacji spoiwa (naturalne, przyspieszone) i w a r u n k o w pozniejszej
piel^gnacji.
"Wplyw fazy cieklej na cechy wytrzymalosciowe jest mniejszy, niemniej
jednak widoezny. Pewna ez^sc wytrzymalosci betonu jest przypisywana wi?ziom hzyko-ehemicznym na styku wody tzw. polzwi^zanej z faz^ stal^; st^d
bior^ si? rozniee w wytrzymalosci tego samego betonu w roznych stanach jego
wilgotnosci (suchy, przechowywany w warunkach naturalnych, nasyeony
wod^).
Istnienie fazy powietrznej w porach i kapilarach znmiejsza szczelnosc
betonu i jego przekroj czynny w przenoszeniu obei^zeh. M o w i ^ c inaczej [4.22],
jesli wielkosc
b?dzie miar^ nieei^glosei struktury betonu (0 < 1^ < 1), to
przy j e d n o w y m i a r o w y m problemie wyt?zenia napr?zenie efektywne o-^ff wyrazone wzorem:

jest wi?ksze (czasem znaeznie) od sredniego napr?zenia a.

Jesh chodzi o cechy reologiczne i fizyczne betonu stwardnialego (skurcz,
pelzanie, nasi^kliwosc, marozoodpornosc) to dominuj^ce znaezenie m a j ^ fazy
ciekla i powietrzna, j a k k o l w i e k w poszezegolnyeh przypadkach znaezenie fazy
stalej tez moze. bye bardzo duze.
Z powyzszego, krotkiego przegl^du wyihka, ze wlasciwosci betonu stwardnialego s^ funkcj^ bardzo wielu czynnikow i trudno jest je zsyntetyzowac
w prostych, jednoznacznych formulach. Podawane w literaturze technieznej a zwlaszcza w normach ~ wartosci s^ najcz?seiej wynikiem pewnegp
kompromisu, zmierzaj^eego do ostroznej oceny cech Qzyko-mechanicznych
betonu.
Beton jest materialem, k t o r y trudno opisac zgodnie z wymaganiami
naukowej scislosci (zarowno z teoretycznego j a k i eksperymentalnego p u n k t u
widzenia). N i e mozna go traktowac j a k o materialu o stalych, scisle zdeterminowanych wlasnosciach. Wlasciwosci betonu zalezy W duzym stopniu od
historii" zwi^zanej z w a r u n k a m i przeksztalcania si? tego tworzywa z cieczy
lepkiej w cialo pseudo-stale, od czasu jego zycia-' do chwili przylozenia
obci^zeh i pozniejszych zmian reologicznych, od warunkow panuj^^cych
w miejscu wbudowania, od m a s y w n o s c i " elementu w k t o r y zostal wbudowany itp. Interesuj^co uj^t to R. L ' H e r m i t e [4.25] w slowach: M o z n a powiedziec, ze wiek i historia betonu okreslaj^ jego ogolne wlasciwosci, z ktoryeh
jedne s^ j a k b y w r o d z o n y m i , inne - rozwijaj% si? w czasie. Nadaje to
betonowi pewne podobiehstwo do zywych organizmow, gdyz i w n i m takze
w zwyklych warunkach zachodz^ nieodwraealne przeobrazenia struktury
materu wi^z^cej, w ktoryeh woda odgrywa rownie wazna role" (tlum
autora).

4.2. Wlasciwosci betonu wedlug E C 2 z 2004 r.

4.2.1. P o s t a n o w i e n i a ogolne
Postanowienia dotycz^ betonu zdefiniowanego w E N 206-1:2000 [4.6], tzn.
betonu o strukturze zwartej, wykonanego z okreslonych kruszyw o skladzie
i zag?szczeniu t a k i m , aby zawartosc powietrza zatrzymanego, oprocz powietrza wprowadzonego byla nieznaczna. Struktur? betonu mozna uwazac za
zwart^, jesh ilosc porow powietrzhych po zag?szczeniu w sposob znormalizowany w g I S O 2736 nie przekraeza 3% dla nominalnego wymiaru ziarn
kruszywa > 16 m m i 4 % przy wymiarze ziarn kruszywa < 16 m m . Wartosci te
nie uwzgl?dniaj^ skutkow dodatkowego napowietrzania betonu i porowatosei
kruszywa.
Beton t a k i stosuje si? do wykonywania konstrukcji niezbrojonych,
zbrojonych i spr?zonyeh, a teehnologia jego wykonania i sposoby badania
cech powinny bye zgodne z postanowieniami E N 206-1. Postanowienia
powyzsze dotyez^ rowniez betonu poddanego obrobee termieznej podczas
dojrzewania.
Wsrod betonow odpowiadaj^cych defmicji E N 206-1 wyroznia si?:
- beton zwykly o g?stosci pozornej w stanie suehym (105 C) wi?kszej
niz 2000 kg/m^, lecz nie przekraczaj^cej 2600 kg/m^,
- beton l e k k i - o g?stosci pozornej w stanie suehym nie wi?kszej niz
2000 kg/m^, wytworzony calkowice Itib ez?sciowo przy uzyciu lekkieh
kruszyw porowatych,
-

beton ci?zki -

o g?stosci pozornej w stanie suehym nie nmiejszej niz

2600 k g / m ^
Dalsze okreslenia i ustalenia niniejszego rozdzialu dotyez^ betonu zwyklego i betonu o wysokiej wytrzymalosci (HSC). D l a betonu tego mozna
przyjmowae g?stosc rown^:
- p = 2400 kg/m^
dla betonu niezbrojonego,
- p = 2500 kg/m^
- dla zelbetu lub betonu spr?zonego ze z w y k l y m
stopniem zbrojenia.
4.2.2. W y t r z y m a l o s c n a seiskanie
Podstawowe miar^ wytrzymalosci betonu na seiskanie jest charakterystyczna wytrzymalosc betonu na seiskanie / . j ^ , zgodnie z E N 206-1 wyznaczana wg E N 12390-3 na probkach walcowyeh o wymiarach 150/300 m m ,
po 28 dniaeh od wykonania. Wykonanie i piel?gnaeja probek powinny
bye zgodne z n o r m ^ E N 12390-2. Wytrzymalosc charakterystyczna jest
zdefmiowana j a k o dolny 5% k w a n t y l statystycznego rozkladu wytrzymalosci. Sposoby wyznaczania tej wytrzymalosci na podstawie badan okreslonej
liczby probek przedstawiono w rozdziale 14.

E u r o k o d 2 wymienia rowniez, j a k o alternatywn^ dla walcowej wytrzymalosci charakterystycznej X^,, wytrzymalosc charakterystyczna k o s t k o w ^ / ^ ^ ^^b^.
Moze ona bye stosowana j a k o podstawowa miara wytrzymatosei betonu
w tych krajach, w k t o r y c h sprawdzanie wytrzymalosci na seiskanie odbywa si?
wg E N 12390-3 na probkach szeseiennych o b o k u 150 nmi- D o krajow takich
nalezy m.in. Polska, gdzie p r o b k i szeseiexme o b o k u 150 m m s^ podstawy do
oznaczania wytrzymalosci betonu j u z od r o k u 1975 [4.2]. Wartosc/^^^^^^^ jest
identyczna z wytrzymalosci^ betonu
wyst^puj^c^ w P N [4.5].
W pewnyeh sytuacj ach (np. spr?zenie) moze bye konieczne oszaeowanie
wytrzymalosci na seiskanie dla betonu w czasie i n n y m niz 28 d n i (we
wczjesniejszym lub pozniejszym wieku) na podstawie badan probek przeehowywanych w m n y c h warunkach niz to okreslono w E N 12390-2. Wowczas
wspolczynniki przeliezeniowe, sprowadzaj^ce tak okreslone wytrzymalosci do
wytrzymalosci miarodajnych, nalezy ustahc doswiadezalnie. Dotyezy to takze
przypadkow, gdy p r o b k i do badan maj^ wymiar lub ksztalt odmienny od
podanego w E N 206-1, tzn. od walea 0 150/300 m m lub od k o s t k i szesciennej
0 b o k u 150 m m .
Jesh wytrzymalosc betonu jest okreslona w wieku t > 28 dni, wowczas
wartosci oc^^ i oc^ zdeiiniowane w punkeie 4.2.6, powinny bye zredukowane przez
wspolezynnik k^. Wartosc k^ moze bye okreslona w Zal^czniku K r a j o w y m .
Wartosc rekomendowana przez EC2 wynosi 0,85.
Moze bye takze wymagane okreslenie wytrzymalosci betonu na seiskanie,
fck(f)> w czasie t dla poszezegolnyeh etapow wznoszenia konstrukcji (np.
rozformowanie, przekazanie sily spr^zaj^cej). Wowczas mozna skorzystac
z nizej podanych zaleznosci.
Wytrzymalosc betonu na seiskanie w wieku t zalezy od rodzaju cementu,
temperatury i w a r u n k o w dojrzewania. D l a sredniej temperatury t = 2 0 C
1 w a r u n k o w dojrzewania okreslonych w E N 12390-3, wytrzymalosc betonu na
seiskanie f^mif) moze bye oszaeowana na podstawie relaeji:
fcmii)

= Pcc(t)f^.

(4.3)
g^^i^- fern (f) fern

v )

J^st sredniq, wytrzymalosci^ na seiskanie w wieku t (dni),

jest srednie wytrzymalosci^ na seiskanie po 28 dniaeh por.
tab. 4.1 - rowne:
/ c . = / c . + 8,

(MPa),

0,25 dla normalnie i szybko twardniejecego cementu (N) ( G E M 32,5 R,

G E M 42,5),
s= 0,38 dla wolno twardniejecego cementu (S) ( G E M 32,5).
G d y beton nie osi^ga po 28 dniaeh dojrzewania wymagah w g specyfikacji
betonu 28-dniowego, to uzywanie formul (4.2) i (4.3) nie jest wlaseiwe.
W przypadku o b r o b k i termieznej elementow prefabrykowanych z betonu,
wytrzymalosc na seiskanie betonu w wieku t mniejszym niz 28 dni,/^^ {t\e
bye okreslona z zaleznosci (4.2) i (4.3), w ktoryeh wiek betonu t jest zast^piony
skorygowanym przez temperatur? T wiekiem betonu t^j,, okreslonym wzorem:
= Z g-(4000/[273 + r(^t,)]-13.65).^^.^

^45)

gdzie: T{At^ jest temperature w G podczas okresu czasu A%

At^
jest liezbe d n i z przewazajece temperature T
Wartosc wspoiczynnika jS^^ (0 we wzorze (4.3) nie moze przekroczyc
wartosci 1,0.
D o uwzgl?dnienia efektu o b r o b k i termieznej moze bye takze uzyta formula:

f c n , { t ) = f c . ,

fcm fen
, ^ ! Z
r , WlOg{t-t^+l),
l o g ( 2 8 - t , + l)

(4.6)

gdzie /^^^ jest srednie wytrzymaloscie na seiskanie betonu po obrobee

termieznej, okreslone w badaniach probek w czasie t^(t^ < t), przechowywnyeh
razem z naparzanym elementem.
F o r m u l y powyzsze nie moge bye uzyte do retrospektywnego usprawiedliwiema niewystarczajecej wytrzymalosci przez przewidywany pozniejszy
wzrost wytrzymalosci.

4.2.3. W y t r z y m a i o s c n a r o z c i ^ a n i e

(4.2)

s=

(4.4)

^cc(^) jest wspolczynnikiem zaleznym od wieku betonu t,

i
jest wiekiem betonu w dniaeh,
s
jest wspolczynnikiem zaleznym od rodzaju cementu;
s = 0,20 dla szybko twardniejecego cementu o wysokiej wytrzymalosci
(R) ( G E M 42,5 R, G E M 52,5),

Mechaniezna wlaseiwosc wytrzymalosci na rozeieganie, oznaczona w EG2

p r z e z o d p o w i a d a maksymalnemu napr?zeniu, ktore moze przeniesc beton
poddany jednoosiowemu rozcieganiu.
Wartosci wytrzymalosci betonu na rozeieganie osiowe/^^ nalezy wyznaezac
wg E N 206-1, zgodnie z E N 12390-6. Wykonanie proby rozciegania osiowego
jest trudne i wymaga specjalnego stanowiska badawezego. W praktyce
najez?seiej wytrzymalosc na rozeieganie okresla si? w sposob przyblizony, j a k o
wytrzymalosc betonu na rozeieganie przy rozlupywaniuXt^^^ (zgodnie z n o r m e
I S O 4108). EG2 zaleca nast?pujece relacj? przehczeniowe:
/ . = 0,9/,,.

(4.7)

W poprzednich wersjach E u r o k o d u 2 [4.7] wyst?powala jeszcze zaleznosc:

194
gdzie: f^^ji jest w y t r z y m ^ o s c i ^ na rozciq.ganie przy zginaniu.
W swietle zaleznosci (4.14) wzor (4.8) jest bardzo nieprecyzyjny.
Przy b r a k u bardziej dokladnycb danychi sredni^ /^^^ i charakterystyczna
wytrzymalosc betonu na rozciq,ganie
mozna wyznaczyc z nast^puj^cych.
zaleznosci:
/^^^ = 0,30y^/^

dla klas betonu < C 50/60,

= 2,12 I n [1 + (/,J10)],

dla klas betonu > C 50/60,

of CM

(4.9)
o

(4.10)

/..o,o5 = 0 , 7 / , ,

(4.11)

/c...o,95 = l , 3 ^ .

(4.12)

in

in

odpowiednio do rodzaju rozwazanego problemu.

Rozwoj wytrzymalosei na rozeieganie z ezasem silnie zalezy od cieplno-wilgotnoseiowyeh warunkow dojrzewania oraz od wymiarow elementu
konstrukeyjnego. Jako pierwsze przyblizenie mozna przyjec formul?:

= max{(l,6-V1000)/,J;/},

IT-

IT-

Powyzsze trzy rodzaje wytrzymalosci betonu na rozeieganie stosuje si?

gdzie: jS^^(t)
j a k we wzorze (4.3),
a = 1
- dla t < 28 dni,
a = 2/3 - dla t ^ 28 dni,
fctm
w g t a b . 4.L
G d y rozwoj wytrzymalosei na rozeieganie z ezasem jest zagadnieniem
waznym, zaleea si? wykonac testy z uwzgl?dnieniem warunkow dojrzewania
i wymiarow elementow konstrukcyjnyeh.
Srednia wytrzymalosc betonu na rozeieganie przy zginaniu w elementach
zbrojonych zalezy od sredniej wytrzymalosei betonu na rozeieganie osiowe/^^^
i wysokosci elementu konstrukeyjnego /z, zgodnie z formule:

" CM

in

in

in
o
of

(4.14)

gdzie: h jest ealkowite wysokoscie elementu (mm),

fctm ~ J^st srednie wytrzymaloscie betonu na rozeieganie wg tab. 4.1.
W z o r (4.14) ma zastosowanie takze dla charakterystycznych wartosci
wytrzymalosei betonu na rozeieganie przy zginaniu.

a in

in

4.2.4. K l a s y w y t r z y m a l o s c i b e t o n u
Klasy wytrzymalosei betonu w EG2 bazuje na charakterystycznej wytrzymalosci betonu na seiskanie/^j^. okreslonej po 28 dniaeh dojrzewania.
Najwi?ksza wytrzymalosc uj?ta w normie G^ax moze bye okreslona w Zateczi h k u Krajowym. Wartoscie rekomendowane przez EG2 jest G 90/105.
Klas? wytrzymalosci betonu oznacza si? Utere G i dwiema Hezbami,
z ktoryeh pierwsza oznacza wytrzymalosc charakterystyczne betonu na seiskanie /^^ mierzone na walcach o wymiarach 150/300 m m , a druga
wytrzymalosc charakterystyczne betonu na seiskanie /^fc^^ubc mierzo-

CO
crT

in

On

in
of

o
3

III
3

Is

196
ne na kostkach szeseiennych o b o k u 150 m m . N p . klasa C 40/50 oznacza
beton, ktorego wytrzymaiosc charakterystyczna mierzona na walcach wynosi
CO najmniej 40 M P a , a mierzona na kostkach co najmniej 50 M P a .
W tablicy 4.1 podano klasy wytrzymalosci betonu w g EC2 (w M P a ) oraz
przyporzedkowane
im
wytrzymalosci betonu
fckJck,cuhcJctmJctk,o,o5.
fctk,o.95 (w M P a ) , wartosci srednie sieeznego m o d u l u spr?zystosci E^^ (w GPa),
a takze wartosci odksztalceh granieznyeh s^^, e^^, e,2, ^cui^ fics. ^cua (w7oo)
i wartosci wykladnika pot?gowego n do wzoru (4.20).
Betony klas C60-f-C90 nalezy do betonow wysokiej wytrzymalosei
(HSC - H i g h Strength Concrete), zas klas C100--C150 (nie uj?te w EC2) do betonow bardzo wysokiej wytrzymalosci ( H P C H i g h Performance
Concrete). Betony H S C i H P C uzyskiwane s^ przy zastosowaniu pylow
krzemionkowych (siUca fume) i superplastyfikatorow.
4.2.5. Z a l e z n o s c n a p r ^ z e n i e odksztalcenie p r z y s c i s k a n i a
s t o s o w a n a do n i e l i n i o w e j a n a l i z y k o n s t r u k c j i
Zaleznosc mi?dzy napr?zeniem
i odksztalceniem
dla betonu poddanego k r o t k o t r w a l e m u osiowemu seiskaniu, przedstawiony na rysunku 4.1
(napr?zenia sciskajyce przyj?to j a k o dodatnie), opisuje funkeja:
(4.15)

^cm "~ jest siecznym modulem spr?zystosci betonu w g tab. 4.1.

Wyrazenie (4.15) jest wazne dla 0 <
< e^^-,^, gdzie B^^ jest odksztalceniem
przy obeiyzeniu granieznym w skrajnym wloknie seiskanej strefy betonu.
W analizie konstrukcji mogy bye zastosowane inne, idealizowane relacje
a^ e^, jesh adekwatnie reprezentujy zachowanie si? rozwazanego betonu.
Wartosc odksztaleenia e^^ moze bye obliczona z zaleznosci:
fici = 0,7y;^'^^<2,8
zas wartosc odksztaleenia s^^i

(7J,

(4.16)

Lh ^ ^0 M P a z zaleznosci:

8 , , , = 2,8-f27 [ ( 9 8 - / J / 1 0 0 ] ^
D l a U = ( 1 2 - 50) M P a

8,,,

(7J.

= 3,5 7 ^ .

Odksztalcalnosc betonu zalezy nie tylko od jego wytrzymalosei, lecz

rowniez od wlasciwosci kruszywa oraz od innych parametrow mieszanki
betonowej i srodowiska. W wielu przypadkach wlasciwosci betonu potrzebne
do obliczania doraznych i reologicznych odksztalceh mogy bye oszacowane
w sposob przybUzony (np. na podstawie wytrzymalosci na seiskanie oraz
orientacyjnych wartosci kohcowych odksztalceh skurezowych e^^^ i wspoiczynnika pelzania ^ ( o o , 1^)). W sytuacjach, w ktorych dokladne obliezenie odksztalceh jest niezb?dne, wlasciwosci te nalezy ustalac na podstawie badan
doswiadczalnych lub danych z literatury teehnicznej przedmiotu.

4.2.6. O b l i c z e n i o w e w y t r z y m a l o s c i b e t o n u
na seiskanie i r o z c i ^ a n i e
Wartosc obhczeniowej /^^ wytrzymalosei betonu na seiskanie jest zdefiniowana jako:

Rys. 4.1. Wykres zaleznosci napr^zenie odksztaicenie przy sciskaaiu jednoosiowym

gd2ie:,7 = e^/e^^,
Sci jest odksztalceniem odpowiadaj^cym m a x i m u m krzywej <T^6^
wg tab. 4.1,

gdzie: y^^ jest cz?sciowym wspolczynnikiem bezpieezehstwa dla betonu rownym 1,5 dla sytuacji trwaiych i przejsciowych, 1,2 dla sytuacji
wyjytkowych,
^cc "~ jest wspolczynnikiem uwzgl^dniajycym wplyw dlugotrwalego obciyzenia na wytrzymalosc na seiskanie oraz niekorzystne efekty
spowodowane sposobem przylozenia obeiyzenia.
Wartosc
waha si? pomi?dzy 0,8 i 1,0 i moze bye okreslona w Zalyczihku
K r a j o w y m . Wartosc rekomendowana przez EC2 wynosi 1,0.
Wartosc obhczeniowej /^^d wytrzymalosei betonu na rozciq^ganie jest zdefiniowana jako:
fctd=0C^fctk,0,05/yc^

(4-19)

198
gdzie:

j a k wyzej,
^ct ~ jest wspoiczynnikiem j a k wyzej, dla betonu rozciyganego. Wartosc
cc^^ moze bye okreslona w Zalyczniku Klrajowym. Wartosc rekomendowana przez EC2 wynosi 1,0.

~" jest odksztalceniem w momencie osiygni^cia maksimum wytrzymalosci wg tab. 4.1,

jest odksztalceniem granieznym w g tab. 4.1.
Wartosci odksztalceh
i ^cu2o dla /^^ ^ 50 M P a , mogy bye obliczone
z zaleznosci:

4.2.7. Z a l e z n o s c n a p r ^ z e n i e odksztaicenie p r z y s e i s k a n i u
stosowana do o b l i c z a n i a n o s n o s c i g r a n i c z n e j p r z e k r o j u

s,, = 2,0 + 0 , 0 8 5 ( X , - 5 0 ) ' "

(7J,

e , = 2,6 + 35 [ ( 9 0 - / J / 1 0 0 ] ^

(7J.

D l a X , = ( 1 2 - 5 0 ) M P a e,, = 2,07, s^^ = 3,57^.

D l a obliczania nosnosci i wymiarowania przekrojow moze bye przyj?ta
zaleznosc cr^ p r z e d s t a w i o n a na rysunku 4.2 (napr?zenia sciskajyce przyj?to
za dodatnie):

fck

(4.23)
(4.24)

M o z n a poslugiwac si? tez innymi zaleznosciami o"^s^, ekwiwalentnymi

albo bardziej zachowawczymi niz zdeiiniowane powyzej, na przyklad wykresem bUinearnym pokazanym na rysunku 4.3 z wartosciami 8^3 i 8^3 wg
tab. 4.1.
0c

fck

led

/
fcdi

i
I

11

/
/

/ /
/ /

11

y
0

c2

Scu2

8c

Rys. 4.2. Paraboliczno-prostok^tny wykres naprzenie odksztalcenie przy seiskaniu

0-c

1 - 1 - ^

=fcd

o-<:=/cd>
gdzie: n

dla 0 ^ 8 , ^ e,2,

dla c2<ec<ecu2>

(4.20)

(4.21)

- jest wykladnikiem pot?gi w g tab. 4.1, obliczanym dla f^,^ >

> 50 M P a z zaleznosci:
n=l,4+23,4[(90-/J/100]'^.
(4.22)
Dla

= (12-^ 50)-MPa n = 2,0,

Rys. 4.3, Bilinearny wykres napr^zenie odksztaicenie przy seiskaniu

, Wartosci odksztalceh 6^3 i ^cuz dla /^^ > 50 M P a mogy bye obliczone
z zaleznosci:
8,3 = 1,75 + 0,55 [ ( ^ - 5 0 ) / 4 0 ]

(7J,

8 3 = 2,6 + 35 [ ( 9 0 - / ^ / 1 0 0 ] ^ ^

(7J.

(4.25)
(4.26)

D l a / , , = ( 1 2 - 5 0 ) M P a 8,3 = 1,757^, 8^3 = 3,57,

E u r o k o d 2 dopuszcza, by w analizie nosnosci i przy wymiarowaniu
przekroju przyjmowae prostok^tny rozklad naproxen w strefie seiskanej
betonu, zgodnie z rysunkiem 4.4. Wowczas wartosc wspoiczynnika X definiuj^).cego efektywn% wysokosc seiskanej strefy oraz wartosc wspoiczynnika n].

7m

201

definiuj^cego efektywnq. wytrzymalosc obliczeniowa wynosi:

X = 0,8

2 = 0,8 -

dla

- 50)/400
rj = 1,0

dla

tj = l , 0 - ( ^ - 5 0 ) / 2 0 0

< 50 M P a ,
dla
^
dla

50 <

< 90 M P a ,

< 50 M P a ,
50

< 90 M P a .

(4.27)
(4.28)
(4.29)

M o d u l spr?zystosci zalezy nie tylko od wytrzymalosei betonu, ale rowniez

w duzym stopniu o d jego skladu, a szczegolnie wlasciwosci uzytego do betonu
kruszywa. W przypadku kruszywa grubego innego niz zwir kwarcytowy mozna
zatem albo skorzystac z powyzszych zaleeeh EC2, albo tez wykorzystac
odpowiednie dane doswiadczalne. M o d u l spr?zystosei, w zaleznosci od czasu,
mozna oszacowac na podstawie zaleznosci:

(4.30)
c . W = [/c.(0//cj'''-an>

(4.32)

gdzie E^(t) ifcmif) s^: wartosciami w wieku t dni, a E^^ i s ^ wartosciami

okreslonymi dla wieku 28 dni. Zaleznosc mi?dzy/^^(t) i / ^ ^ opisuje wzor (4.2).
Jezeh duza dokladnosc nie jest konieezna, to rowmez dla betonu o wieku
i n n y m niz 28 d n i mozna poslugiwac si? wartosciami E^^ z tablicy 4.1.
4.2.9. W s p o l e z y n n i k o d k s z t a l e e n i a

poprzecznego

Wartosc wspolczyxmika odksztaleenia poprzecznego betonu (wspoiczynnika Poissona) mozna przyjmowae dla stanu spr?zystego na poziomie
= 0,2
dla betonu niezarysowanego i
= 0 dla betonu zarysowanego.

Rys. 4.4. Prostok^tny wykres naprezen w seiskanej strefie betonu

4.2.10. W s p o l e z y n n i k r o z s z e r z a l n o s e i t e r m i e z n e j

Jesli szerokosc seiskanej strefy betonu znmiejsza si? w k i e r u n k u wlokien

najbardziej sciskanych, to wartosci rjf^d nalezy zredukowac o 1 0 % .

Z wyj^tkiem szczegolnych przypadkow, w ktoryeh odksztaleenia termiezne

maj% duze znaezenie, do obhezeh mozna przyjmowae liniowy wspolezynnik
rozszerzalnosei termieznej rowny a ^ = 1 0 - 1 0 ~ V K .

4.2.8. M o d u l s p r ^ z y s t o s c i
W projektowaniu konstrukcji wg EC2 stosuje si? sredni sieczny m o d u l
spr?zystosei betonu E^^, okreslony przez napr?zenia sciskaj^ce CT^ = 0
i
= 0,4/,^ (wg rysunku 4.1). M o d u l okresla si? b^dz przez badania
eksperymentalne - gdy zaehodzi np. potrzeba bardzo dokladnego obliczenia
ugi?c, b^dz tez na podstawie znanych z literatury zaleznosci pomi?dzy
modulem a wytrzymalosei^ betonu na seiskanie - gdy duza dokladnosc
obliezen nie jest konieezna.
W tabhey 4.1 podano - przyporz^dkowane klasom wytrzymalosei' betonu^ - przyblizone wartosci sieeznego m o d u l u spr?zystosei E^^ (GPa),
okreslone z zaleznosci:
4 . = 22[(/J/10]^

(4.31)

gdzie:
[GPa],[MPa].
Wartosci te dotyezy konwenejonalnych betonow z kruszywem kwarcytowym po 28 dniaeh dojrzewania w zwyklych warunkach. D l a kruszywa
wapiemowego i piaskoweowego wartosci te powmny bye zredukowane odpowiednio o 10% i 3 0 % , zas dla kruszywa bazaltowego powinny bye
powi?kszone o 2 0 %

4.2.11. C e c h y w y t r z y m a l o s c i o w e i o d k s z t a l c e n i o w e
,,zamkni^tego" b e t o n u
Ograniczenie odksztalceh poprzecznych, np. przez bardzo g?ste zbrojenie
strzemionami lub uzwojenie (zamkni?eie") betonu, prowadzi do modyflkaeji
efektywnej zaleznosci napr?zenie-odksztaleenie: objawia si? wyzsz^ wytrzymalosei^ i wyzszymi wartosciami odksztalceh granieznyeh. W przypadku b r a k u
bardziej doldadnych danych moze bye stosowana zaleznosc napr?zenie odksztalcenie pokazana na rysunku 4.5, z podwyzszonymi wartosciami wytrzymalosci charakterystycznej /^^.^^ oraz odksztalceh e^^.c i ^cui.c zgodnie ze
wzorami:
fck,c ==fAmO
Uc

dla

5flOcrJU

= ^ ( 1 , 1 2 5 + 2,50 aJU

dla

< 0,05/,,,
> 0,05/,,

(4.33)
(4.34)

SC2, = B M M \,
+ 0,2a,/f,

(4.36)

w ktoryeh
= 0-3 jest efektywnym poprzecznym napr?zeniem seiskaj^eym
w stanie granieznym nosnosei, zas
^ ^cu2 podano w tablicy 4.1.

202

O* 1

gdzie: kj^ jest wspolczynnikiem zaleznym o d miarodajnego w y m i a r u element u HQ, zgodnie z tablicy 4,3.

= fck, c

etc

Tab. 4.2. Nominalne wartosci skurczu swobodnego na skutek wysyehania e^c/.o (w 7oo)
Wzgl^dna wilgotnosc RH (w %)
Klasa betonu

Rys. 4.5. Zaleznosc napr^zenie odksztalcenie dia zamknitego" betonu

4.2.12. S k u r c z
Odksztaleenia skurczu zalezy glownie od wilgotnosci srodowiska, wymiar o w elementu i skladu betonu (przede wszystkim rodzaju i zawartosci cementu
oraz od wartosci wspoiczynnika wodno-cementowego W / C ) i rozwijajq. si?
w czasie.
Calkowite odksztalcenie skurczowe s^^ sklada si? z dwoch skladnikow,
odksztaleenia skurezowego na skutek wysyehania s^^ ^ autogenieznego (samorodnego) odksztaleenia skurezowego e^^. Odksztalcenie skurczowe na skutek
wysyehania rozwija si? powoli, poniewaz jest funkeja migraeji wody przez
twardniejq.ey beton. Autogeniczne odksztalcenie skurczowe rozwija si? podczas
twardnienia betonu: znaczna jego ez?sc narasta we wczesnym okresie po
zaformowaniu. Skurcz autogeniezny jest Imiowy funkeja wytrzymalosei betonu. Powinien on bye brany szczegolnie p o d uwag?, gdy nowy beton uklada si?
w zetkni?eiu z betonem wczesniej stwardnialym.
Wartosci ealkowitego odksztaleenia skurezowego s^^ oblieza si? ze wzoru:
^cs = ^d + ^ca.

(4.37)

w ktorym:
jest odksztalceniem skurezowym na skutek wysyehania,
^ca ~- j ^ s t odksztalceniem skurezowym autogenieznym.
Koheowa wartosc odksztaleenia skurezowego na skutek wysyehania:
^cd,CO ~

' ^cd,0'

20

40

60

80

90

100

C 20/25

0,62

0,58

0,49

0,30

0,17

C 40/50

0,48

0,46

0,38

0,24

0,13

C 60/75

0,38

0,36

0,30

0,19

0,10

C 80/95

0,30

0,28

0,24

0,15

0,08

C 90/105

0,27

0,25

0,21

0,13

0,07

Tab. 4.3. Wartosci /c;, do wzoru (4.38)

ho (mm)
1,00
0,85
0,75
0,70

100
200
300
>500

Wartosci

w zaleznosci (4.38) oblieza si? ze wzoru:

(4.39)

(t-g+o,o4Vfeo
w ktorym: t

jest wiekiem betonu w, rozpatrywanym momencie (w dniaeh),

jest wiekiem betonu w momencie poez^tku skurczu na skutek
wysyehania (albo narastania) betonu,
= 2AJu
jest miarodajnym wymiarem (mm) przekroju poprzecznego elementu z betonu, podlegaj^eego wysyehaniu,
jest polem przekroju poprzecznego betonu,
u
jest obwodem tej cz?sci przekroju poprzecznego, k t o r a jest
eksponowana na wysyehanie.
Wartosci funkeji ^^^(t, Q okreslaj^cej przyrost skurczu w czasie podano
w tablicy 4.4.
Tab. 4.4. Wartosci funkeji Pj,.{t, Q wg wzoru (4.39)

Wartosci 6cd,o mogEj. bye wzi?te z tablicy 4.2. Tabliea ta podaje oezekiwane
wartosci srednie, przy wspolezynniku zmiennosci na poziomie 30%, obliczone
na podstawie nizej podanych wzorow.
Rozwoj w czasie odksztaleenia skurezowego na skutek wysyehania przebiega wedlug formuly:

Q'h'^cd.o.

(4.38)

14

28

90

180

360

720

1800

3600

7200
1,00

50

0,07

0,18

0,33

0,50

0,66

0,86

0,93

0,96

0,98

0,99

1,00

150

0,01

0,04

0,09

0,16

0,28

0,55

0,71

0,83-

0,91

0,96

0,98

0,99

0,86

0,92

600
^cd(l^) = Pdsii,

t - t , (dni)

ho (mm)

0,00

0,01

0,01

0,02

0,05

0,13

0,23

0,38

0,55

0,75

Autogeniczne

(samorodne)

odksztaicenie

^cait)=

skurczowe

jest

dane

wzorem:

Pas(i)'^ca.o.,

(4.40)

gdzie:
eca.co =

2 , 5 ( ^ - 1 0 ) ' 1 0 - ^

(4.41)

a^^2 =

0,13

^ds2 ~

0,12 d l a cementow

N ,

^ds2 =

0,11

R ,

RH

jest

RHQ

'

dla cementow

wzgl?dn^

ktorym

r jest

Wartosci

dane

zestawiono

tablicy

[4.42]

wysychaniem

4.5.

dla betonu

i pelzanie betonu

do wzoru (4.40)

p^^{t)

dzie

Wartosci

Wiek betonu

fck/fck,cuhc

Wartosci
funkcji

(MPa)

(7oJ

(dni)

12/15

0,01

0,18

20/25

0,03

0,29

40/50

0,08

60/75

0,13

14

wplywy

we

odksztalcen

0,41

ich

0,53

(tzw.

0,20

90

0,85

180

0,93

pod

360

0,98

sprawdzaniu

720

1,00

E C 2 [4.44]

zamieszczono

skurczu koncowego
,^,0-

tych

granicznych
Przy

Nalezy

wywolanego

go

obliczac

szczegolowe
przez

ze

zasady

wysychanie

ob-

betonu

uwag?

stan

W
( 2 2 0 + 1 1 0 - a , J ' e x p

L
sredni^

-oc. 'ds2

(4.43)

fcmo/_

mog^

wytrzymalosci^

(4.44)

^dsi

jest

dla wolno

dla normalnie

^dsi

- dla

szybko

\RH,
betonu

n a sciskanie

(MPa),

zaleznym

twardniej^cych
i

szybko

od rodzaju

jest

poprze-

niepetnym

wplywy

termiczne,

skurcz

przez

spelnienie

cementow

zaprojektowanie

przerw

graniczny.

twardniej^cych

wysoko

cementow

wytrzymalych

wspolczynnikiem

od

rodzaju

cementu:

E C 2 .

skladu

mieszanki

skutkow

tych

dylatacyjnych.

Zgodnie

przy

s^

gdy

ich

efekty

i zdolnosc

wystarczaj^ce.
nosnosci

E C 2skutki

reologicznych

s^

powinny

znacz^ce,

globalnej

bye

betonu

peizania

betonowych

sza,

gdyz

efekty

sprgzenia.
brane

przykiad

przy

efektow d r u -

ich uwzgl?dniania, pod

przegubach

oddzialywania

wynosi

stanow

one bye

ewentualnych

cz?sciowy

okreslona

y^jj

skurczu

wspolczynnik

Zal^czniku

n a

bezpie-

Krajowym.

1,0.

oddzialywah temperatury

i skurczu

analizie, o ile.przerwy dylatacyjne w y s t ? p u j ^

n i e w i ? k s z y c h n i z /joi^f

Klrajowym.

rqzwazaniu

E C 2wartosc

n a

strat

z uwzgl?dnieniem

obrotu

uwzgl?dnic

moze

przez

do

Przy

nalezy

Wartosc

bye pomini?te w

Zal^czniku

ocenie

granicznych nosnosci

innych przypadkach nie m a potrzeby

odleglosciach

Wartosc

Rekomendowana

l^^^,^^

moze

bye

okreslona

przez E C 2 wartosci wynosi

konstrukcji prefabrykowanych

c z ? s c s k u r c z u (i p e i z a n i a )

przyj^c
(N),
cemen-

dane

Wartosci
w

[4.7],

z a koncowe

przedziale

temperatury
zaleznym

oraz

konstrukcjach budowlanych

mozna

(S),

twardniej^cych

zasa-

wymagan

m a miejsce

wartosc
przed

ta moze

30 m.

bye

wbudowaniem

wi?k-

prefab-

rykatow.

cementu:

tow (R),
^ds2 -

przez

granicznych statecznosci

ze ci^gliwosc

y^jj.

Wedlug

wspolczynnikiem

^dsx =

n a

lozysk

stan

stanow

wtedy,

stanow

D l a

fcmo = 1 0 M P a ,
^dsi

zastosowanie

tylko

graniczny

czenstwa

wzoru:

jest

budowy,

uzytkowalnosci

plastycznych

okresie

sprawdzaniu

giego r z ? d u .

ktorym

Sdzie:/,^

wywolanych

s^ u w z g l ^ d n i a n e

n a rozwazany

Rekomendowana

Scci,o = 0 , 8 5

spowodowanej

bye brane pod uwag? przy projektowaniu. W

zjawisk

przez

wplywu

90/105

skurcz fizyczny)

wilgotnosci

i skurczu betonu nalezy w zasadzie uwzgl^dniac tylko przy sprawdzaniu

0,65

do

wysokiej

p o w i n n a o d p o w i a d a c w i a r y g o d n o s c i d a n y c h , opisuj^cych te z j a w i s k a i z n a c z e n i u

28

50 M P a , przy

zaistniec narastanie z p o w o d u

D o l d a d n o s c p r z y j ? t y c h m e t o d o b l i c z a n i a w p l y w u s k u r c z u (i p e i z a n i a )

0,18

wartosci

w y t r z y m a l o s c i /^^ >

o niskim skurczu i pelzaniu, a takze n a ograniczenie

80/95

W^ z a l ^ c z n i k u

odksztalcen
powinny

wczesnym

warunkiem,

liczania

powietrza moze

Szczegoln^ uwag? nalezy skierowac n a zminimalizowanie odksztalcen i zarysowah

betonowej

'

(%),

betonu.

Konsekwencje

'Tab. 4.5. Wartosci skurczu autogenicznego fi,^, i funkcji

Klasa betonu

otoczenia

dzaj^cej redukcji wewn?trznej wzglgdnej

dniach.

Saa,oo i Pas(f)

wilgotnosci^

(4.42)
wzgl?dnej wilgotnosci

S,

100%.

Wedhig

Pas(:l^) = t-oxp{-0,2t''%

dla cementow

stosowac

[4.8],

jezeh

nie

zawarte

tablicy

4.6.

podane

tablicy

4.6

1 0 C do
w

wymaga

wartosci odksztalcen

ci^gu

20C,
roku

przy zmianach

co
w

dotyczq,

pozwala

granicach

wilgotnosci

si?

duzej

dokladnosci

s k u r c z o w y c h 8,oo b e t o n u

sredniej

przyj^c,
od

ze

temperatury

uwzgl?dniono

- 1 0 Cdo

wzgl?dnej

powietrza

-h40C.
o d RH

oceny,

zwyklego

betonu
wahania

M o z n a

je

= 2 0 %

do

Tab. 4.6. Koncowe wartosci odksztalcen skurczowych e, (w Voo)

Miejsce
elementu

Wilgotnosc
wzgl^dna

Miarodajny wymiar elementu

/IQ = 2AJu (mm)

RH (%)

<150

600

wewn^trz

50

0,60

0,50

na zewn^trz

80

0,33

0,28

RH

= 100%. D l a wartosci posrednich RHihQ dopuszcza si? interpolacj? liniow^.

Wartosci e^.oo w tablicy 4.6 zostaly okreslone dla betonu o konsystencji
plastycznej klas S2 i S3 (zgodnie z p. 4.2.1 E N 206-1). D l a betonu o konsystencji
wilgotnej S I wartosci te nalezy pomnozyc przez wspolczynnik 0,70, a dla
konsystencji p o l c i e k l e j S 4 przez 1,20.
W przypadku betonow z superplastyfikatorami wartosci skurczu ^^^^0 w tablicy 4.6 i powyzsze m n o z n i k i odnoszq. si? do konsystencji mieszanki przed
dodaniem superplastyi5kator6w.
M o z n a przyj^c, ze w elementach prefabrykowanych poddanych obrobce
termicznej odksztaicenia skurczowe podczas o b r o b k i termicznej nie s^ znacz^ce
i ze autogeniczne odksztaicenia skurczowe s^ pomijalne.

w k t o r y m : ^ ^ ( o o , to) jest wspolczynnikiem peizania zast?puj^cym cp {co, to),

j^^ _ jest wspolczynnikiem r o w n y m ajf^^ (to), gdzie cr, jest napr?zeniem
sciskaj^cym, a / ^ (to) jest wytrzymalosci^ sredni^ betonu w momencie
przylozenia obci^zenia.
Wartosci podane na rysunku 4.6 s^ wazne dla temperatury otoczenia
pomi?dzy - 4 0 C i + 4 0 C i sredniej wzgl?dnej wilgotnosc mi?dzy RH = 40%
i RH = 100%. Zastosowano nast?puj^ce oznaczenia:
9 ( 0 0 , to) - jest koncowe wartosci^ wspolczynnika peizania,
jest wiekiem betonu w momencie przylozenia pierwszego obci^zenia (w dniach),

-0^

\
\
V

4.2.13. P e l z a n i e

l\
1

Odksztaicenia peizania betonu zalezy od wilgotnosci srodowiska,wymiar6w

elementu i skladu betonu, a takze od dojrzalosti betonu w momencie przylozenia
pierwszego obci^zenia oraz ezasu trwania i intensywnosci obci^zenia pomijalne.
Jezeli wi?ksza dokladnosc nie jest wymagana, wartosci wynikaj^ce z rysunk u 4.6 m o g ^ bye traktowane j a k o koncowe wartosci wspolczynnika peizania
(p (co, ^q) pod warunkiem, ze beton nie zostal poddany napr?zeniu wi?kszemu niz
0,45/^^ (to) w wieku CQ przy pierwszym obci^zeniu. Koncowe wartosci wspolczynnika peizania 9 (oo, 1^) s^ odniesione do walrtosci m o d u l u spr?zystosci betonu
zgodnie z tablicy 4.1. Odpowiadaj^ one pelzaniu betonu po 70 latach.
Odksztaicenie peizania betonu 8,^ ( 0 0 , to) w czasie t - > o o przy stalym
(w czasie) napr?zeniu cr^ i module spr?zystosci w chwili
wynosz^eym E,Q
moze bye obliczone ze wzoru:
ficc
Q = ^
y Ck/^co)].
(4.45)
Gdy .napr?zenie sciskaj^ce betonu w czasie to przekracza wartosc 0,45/^^^ (to),
dochodzi do peizania n i e l i n i o w e g o T a k wysokie napr?zenie moze zdarzac si?
j a k o rezultat spr?zenia, na przykiad w elementach prefabrykowanych. W takich
przypadkach wartosc wspolczynnika peizania moze obliczona ze wzoru:
(Pici^.

to) = (p(^,

y-exp[1,5(/c,-0,45)],

300

500

700

900

1100 1300

1500

b()(m-m)

(p ( - , to)
a) warunki we wnqtrzach - R l i = 50%

Uwagi:
- punkt przeciqcia linii 4 i 5 moze lezec
takze powyzej puiiktii 1;
- dla to > 100 wystarczaJ|.co doktadnie jesl
zalozyc to = 100 (stosuj^ic linii^ styczneO.

i
1

(
1
1

(4.46)
: n

Wzor (4.46) ma sens fizyczny pod warunkiem, ze

^ 0,45, a wi?c cr, ^ 0,45/.^(^o)^'^^/cfcC^o) <
< ^A^fcmi^o) otrzymuje si? wyniki pozbawione sensu. W EC2 wyst^puje tu pomylka, ktorej szcz^sliwie unikni^to w normie polskiej [4.45]. Wzor (4.46) jest wlasciwy tylko dla
> 0,45 f^^ (to) (a nie
(tJ jak w EC2).

100

t.

(p

K n

-x'n

70

C45/55
CSS'67
C7Cy85

\\

1.0

to)

ho ( m m )

b) warunki na zewwnq.trz - RH = 80%

Rys. 4.6. Meioda okreslania wspolczynnika peizania ^(co, Q betonu w normalnych warunkach
srodowiskowych

HQ jest miarodajnym wymiarem elementu (mm),

S oznacza cement wolno twardniej^cy,
N oznacza cement normalnie i szybko twardniej^cy,
R oznacza cement szybko twardniej^cy wysoko wytrzymaly.
Przy wymaganej wi?kszej dokladnosci, uwzgl?dniaj^c rozwoj odksztaicenia
peizania w czasie, nalezy wspolczynnik peizania cp(t, t^) obliczac ze wzoru:
^{t,

Q = cpo'Pc(t-to),

Vo = (PRH'HfJ'Pitol

(4.48)

jest wspolczynnikiem zaleznym od wplywu wzgl?dnej wilgotnosci

RH na wartosc cp^:
,
9RM = 1 +
\

l-RH/100
3 ^ ,

dla

< 35 M P a ,

(4.49)

'
dla

0,1.

> 35 M P a ,

(4.50)

RH
- jest wzgl?dn^ wilgotnosci^, otaczaj^cego srodowiska (%),
/^(/cm) ~ jest wspolczynnikiem zaleznym od w p l y w u wytrzymalosci bet o n u /^^ na wartosc cp^\
HfJ
P (^o)

= - ^ ,
y J cm

(4.51)

- jest wspolczynnikiem zaleznym od wplyw wieku betonu tQ

w momencie przylozenia obciq^zenia na wartosc cp^:

Pcit-to)

- jest wspolczynnikiem opisuj^cym rozwoj peizania w czasie

po obci^zeniu:
0,3

(4.53)
(tio)

jest czasem trwania obciq.zenia (dni),

-

jest wspolczynnikiem zaleznym od wzgl?dnej wilgotnosci {RH

w % ) i miarodajnego wymiaru elementu {h^ w mm), obliczanym ze wzorow:

= 1,5 [ 1 + (0,012 RHr-]

+ 2 5 0 < 1500,

dla

= 1,5[1 + (0,012 i l J ? ) " ] / z , + 250a3 < 1500^3,

!,

< 35 M P a ,
dhf^^

> 35 M P a ,

(4.54)
(4.55)

wspolczynnikami zaleznymi od wytrzymalosci betonu:

W p l y w rodzaju cementu uwzgl?dnic mozna modyfikuj^c wartosc

wzorze (4.53) w g wzoru:
^0 ^o,r'

(4.47)

gdzie: cp^ - jest podstawowym wspolczynnikiem peizania, wyznaczanym ze

wzoru:

9RH-

2+(fo,:

^0,5,

we

(4.57)

gdzie:

jest wiekiem betonu w chwili obci^zenia, skorygowanym z uwagi

na temperatur? dojrzewania ,.T,
: a
jest wykladnikiem zaleznym od rodzaju cementu:
a
= 1 dla wolno twardniej^cych cementow (S),
a
= 0 dla normalnie i szybko twardniej^cych cementow (N),
a
= 1 dla szybko twardniej^cych wysoko wytrzymalych cementow (R).
W p l y w temperatury na dojrzalosc betonu w przedziale temperatur
0 ^ r < 80C ,uwzgl?dnia si? przez wprowadzenie skorygowanego wieku
betonu tj^, zgodnie ze wzorem (4.5).
Sredni wskaznik zmiennosci w y n i k o w powyzszej prognozy dotycz^cej
peizania, oceniony na podstawie skomputeryzowanego banku danych z w y n i k o w badan laboratoryjnych, jest rz?du 20%.
Wartosci cp {t, t^) obliczone podan^ wyzej metod^ s^ przyporz^dkowane
stycznemu m o d u l o w i spr?zystosci betonu ^(28)? k t o r y w przyblizeniu wynosi
^c(28) = 1'05jE^^ ( P o r . tab. 4.1). W y n i k i .odnosz^ si? do przeci?tnego zachowania si? elementu betonowego i nie uwzgl?dniaj^ lokalnych wiasciwosci
reologicznych wewn^trz elementu, zaleznych od napr?zeh wlasnych, stanu
zawilgocenia oraz mikrorys i defektow strukturalnych.
W przypadku o b r o b k i termicznej elemeiitow prefabrykowanych jest dopuszczalne szacowanie wartosci odksztalcen peizania zgodnie z f u n k c j i dojrzalosci
betonu
por. wzor (4.5). A b y obliczyc odksztaicenia peizania, wiek betonu
w momencie przylozenia obci^zenia
(w dniach) we wzorze (4.52) powinien bye
zast^piony przez ekwiwalentny wiek betonu otrzymany z wyrazen (4.57) i (4.5).
Koncowe wartosci wspolczynnikow peizania (p(oo, to) obliczone z powyzszych wzorow dla cementow normalnie i szybko twardniej^cych (N) przy
temperaturze r = 2 0 C zestawiono w tablicy 4.7. W tablicach 4.8 i 4.9
zestawiono wartosci funkcji ^^^(^""^o) wedlug wzoru (4.53) dla dwoch skrajnych
klas betonu przewidzianych przez EC2 w tablicy 4.1.
Efekty peizania w obliczeniach powinny bye. szacowane przy quasi-stalej
kombinacji obciq.zeh,.niezaleznie od rozwazanych sytuacji projektowych, tzn.
stalych, przejsciowych c z y w y j ^ t k o w y c h . W wi?kszosci przypadkow efekty te
dotyczy obci^zeh stalych i sredniej wartosci sily spr?zaj^cej. W p l y w peizania
powinien bye uwzgl?dniony w analizach drugiego rz?du z nalezytym rozwazeniem wszystkich generalnych uwarunkowah peizania i ezasu dziaiania
roznych obci^zen w rozwazanych kombinacjach obci^zeh.
Wedhig [4.7] i [4.8], jezeh nie wymaga si? duzej dokladnosci obliczeh.

211
Tab. 4.7. Koncowe wartosci wspoiczynnika peizania <p(oo, IQ) obliczone wedtug [4.44]
Wiek
betonu
w
chwili
YT v/JkX
rT XXI.
obci^zenia
to (dni)

1
X

14

Wilgotnosc wzgl^dna

Klasa
betonu

wewn^trz RH = 50%

na zewn^trz RH = 80%

RH
r%)

miarodajny wymiar przekroju ho (mm)

fck/fck,cube

50

150

600

12/15
20/25
40/50
60/75
80/95
90/105

8,05
6,80
4,32
3,01
2,32
2,08;

6,63
5,60
3,63
2,58
2,02
1,83

5,44
4,60
3,64
2,23
1,77
1,62

12/15
20/25
40/50
60/75
90/95
90/105

5,62
4,75.
3,02
2,10
1,62
1,46

12/15
20/25
40/50,
60/75
80/95
90/105

4,93
4,17
2,65
1,84
1,42
1,28

28

12/15
20/25
40/50
60/75
80/95
90/105

4,32
3,65
2,32
1,61
1,24
1,12

90

12/15
20/25
40/50
60/75
80/95
90/105

3,46
2,92
1,86
1,29
1,00
0,90

'

4,63
3,91
2,54
1,80
^ 1,41
1,28 '

'3,80
3,21
2,13.
1,55
1,24
1,13

4,06
^3,43
2,23 ,
1,58
1,24
1,12

3,33
2,82'
1,87
1,36
1,09
0,99

3,56
' '3,01
1,95
1,39
1,09
0,98
2,85 .
2,41
1,56
1,11
0,87
0,79

'

50

150

600

5,27
4,45
> 2,97
2,28
1,74
1,59

4,70
3,97
2,69
2,01
1,62
1,49

4,22
3,57
2,46
1,86'
1,52
1,40

3,68
3,11
2,08
1,52 ,
1,20
1,11 '

3,28
2,77
1,88
1,40
1,13
1,04

2,95
2,49
1,72
1,30
1,06
0,98

2,88
2,43
1,65
, 1,23
0,99
0,91

2,59
2,19
. 1,55
1,14
0,93
0,86

3,23
2-73
1,82 .
1.33.
1,07
0,97

.2,92
2,47
1,64
1,19
0,95
0,87

2,83
2,39
1,60
1,17
0,93
0,85

2,34
. 1,98
1,31
0,96
0,76
0,70

2,27
1,92
1,28
0,94
0,75 ^
0,68

2,52
2,13
1,45
1,08
0,87
0,80

2,27
1,92
1,32
1,00
0,82
0,75

,2,02
1,71
1,16
0,86
0,70
, 0,64

1,82
1,54
1,06
0,80
0,65
0,60

I- 4.8. Przyrost peizania po przylozeniu obci^enia ;8(-t(,) wedlug wzoru (4.53) dla
./<35MPa
,
RH
(%)

50

Czas obci^zenia (t-to), (dni)

K
(mm)

14

28

90

180

360

720

1800

00

50

0,18

0,24

0,31

0,38

0,47

0,63

0,73

0,82

0,89

0,95

1,0

150

0,16

0,22

0,28

0,34

0,42

0,58

0,68

0,78

0,86

0,93

1,0

__600 j 0,12

0,17

0,22

0,27

0,33

0,46'

0,55

0,65

0,75

0,86

1,0

0,17

0,24

0,30

0,37

0,45,

0,62 .

0,72

0,81

0,89

0,95

1,1

150"

0,15

0,21

0,26

0,32

0,40

0,55

0,65

0,75

0,84

0,92

,1,0

600

0,11

0,15

0,20

0,25

0,30

0,42

0,51

0,61

0,71

0,83

1,0

50
80

Tab

50

80

49

Przjrcost peizania po przylozenia obci^enia ^ ((,) wedtug wzoru (4.53) dla

X*//*=.b. - 90/105 MPa a = 98 MPa)

^0
(mm)

Czas obci^zenia (tto), (dni)

' 1

7'

14

28

90

180

360

720

1800

00

50

0,20

0,27

0,35

0,43

0,52

0,69

0,78

0,86

0,92

0,97

1,0

150

0,17

0,23

0,30

0,37

0,45

0,61

0,71

0,81

0,88

0,94

1,0

600

,0,13

0,18

0,23

0,29

0,35

0,49

0,58

0,69

0,78

0,89

1,0

, 50

0,19

0,26

0,34

0,41

0,50,

0,67

0,76

0,85

0,91

0,96

1,0

150

0,16

0,22

0,28

0,34

0,42

0,57

0,68

0,77

0,86

0,93

1,0

600

0,13

0,18

0,23

0,29

0,35

0,49

0,58

0,69

0,71

0,83

1,0

Tab. 4.10. Koncowe wartosci wspolczynnika peizania (p (co, to)

Wiek betonu
w chwili
obci^zenia '
to (dni)

Miarodajny wymiar elementu HQ = 2AJu (mm)

50

600

150

Warunki atmosferyczne
' suche Jli? = 50%

1'

5,4

3,9 ,

4,4
3,2
,

50

150

600

Warunki atmosferyczne
wiigotne Ri? = 100%

3,6

3,5

3,0

2,8

2,5

2,5

2,1

1,9

2,0

1,9

1,7

1,5

28

3,2

2,5

90

2,6

2,1

1,6

1,6

1,4

1,2

365

2,0

1,6

1,2

1,2

1,0

1,0

to mozna za wartosc koncowe wspolczynnika peizania X c o , y

betonu
poddanego sciskaniu, nie przekraczaj^cemu 0,45
w wieku tQ w chwili
pierwszego obciq^zenia, przyj^c wartosci podane w tablicy 4.10. Dotyczy one
peizania po 70 latach.
Wartosci podane w tablicy 4.10 dotyczy sredniej temperatury betonu
w przedziale 10C d o , 20C oraz wilgotnosci wzgl?dnej powietrza od
-Rif = 20% do, J I H = 100%. D l a wartosci posrednich i ^ f l ih^ dopuszcza si?
interpolacj? liniow^.
, Wartosci cp (oo, to) w tablicy 4.10 zostaly okreslone dla betonu o konsystencji plastycznej klas S2 i S3 (zgodnie z p. 4.2.1 E N 206-1). D l a betonu o innej
konsystencji wartosci te nalezy ponmozyc przez wspolczynnik 0,70 (dla
konsystencji wilgotnej SI) lub 1,20 (dla konsystencji polcieklej S4).
W przypadku betonow z superplastyfikatorami wartosci wspolczynnikow
peizania w tablicy 4.10 i powyzsze n m o z n i k i odnoszq- si? do konsystencji
mieszanki przed dodaniem superplastyfikatorow.
4.2.14. L ^ c z n e o d d z i a l y w a n i e p e i z a n i a i s k u r c z u
Przy wyznaczaniu odksztalcen reologicznych betonu, gdy napr?zenia w betonie utrzymuj^ si? w przedziale odpowiadaj^cym z w y k l y m w a r u n k o m uzytkowania, mozna przyjmowac nast?puj^ce zalozenia [4.7]:
pelzanie i skurcz s^ niezalezne.

212

213"

mi?dzy pelzaniem i wywoluj^cymi go napr^zeniami zachodzi z w i ^ e k Imiowy,

pomija si? w p i y w nierownomiernego rozkladu temperatury i wilgotnosci
w przekroju,
obowi^zuj^ zasady superpozycji w p l y w u oddzialywah, wyst?puj^cych w,roznym wieku betonu.
,
Zalozenia te dotyczy zarowno betonu sciskanego, j a k i rozci^ganego.
Zakladajq^c, ze napr?zenie jest znan^ f u n k c j i ezasu, w chwili tQ napr?zenie
wynosi
(^q), pozniejsze wartosci napr?zenia przybliza si? dziel^c rozpatrywany
okres ezasu na krotkie przedzialy. Zmiana napr?zeh w i-tym przedziale wynosi
A(T^{ti). L^czne odksztaicenie mozna wyznaczyc ze wzoru:

h/b = 3,0. Zaleznosc pomi?dzy sredni^ wytrzymalosci^ R^ a sredni^ w y trzymalosci^ -^0205 badan^ na kostkach szesciennych o b o k u 20 cm, przedstawialy m.in. wzory:
A . A . Gwozdiewa
-

1
J^cV-o)

a)(t, g '
\A

4.3.

Uzasadnienia

, _

-^0(28)

^cJto)
. , ^
, y
l + (p[t, to)

przepisow

EC2

...
(4.61)

(4-63)

dla ^ 0 2 0 ^ 40,0

MPa,

dla R^^Q>

MPa.

(4.64)
R,

= OJR^^Q

40,0

Polskie n o r m y P N [4.3] i ' P N [4.4] za podstawowe sredniq, wytrzymaiosc

betonu na sciskanie R^ przyj?ly w slad za n o r m ^ R W P G [4.33] wytrzymaiosc w jednoosiowym stanie napr?zeh, odpowiadaj^c^ wytrzymalosci
mierzonej na pryzmach 200 x 2 0 0 x 6 0 0 m m .
Zaleznosc pomi?dzy, t ^ wytrzymalosci^ a sredni^ wytrzymalosci^ kostek
0 b o k u 150 m m R^^^ przedstawial wzor:

We

= (0,16-0mR^,s)'Rm5-

(4.65)

wspomnianych normach stosowano j u z cz?sciowe wspolczynniki bez-

pieczenstwa i charakterystyczna wytrzymaiosc betonu na sciskanie R^j^, zdefiniowan% j a k o 5% k w a n t y l wytrzymalosci losowej Ry^. Przy zalozeniu, ze
rozrzut wytrzymaiosci betonu, badanego w warunkach jednoosiowego stanu
napr?zeh na pryzmach o smuklosci h/b = 3,0, jest identyczny j a k w badaniach

(4.60)

w ktorej % jest f u n k c j i starzenia betonu; zwykle mozna przyj^c % ==

Uprbszczenie powyzsze daje dobre w y n i k i w przypadkach czystej relaksacji
napr?zeh w betonie, dla stalych odksztalcen narzuconych, zwiaszcza wtedy, gdy
rozpatrywany okres ezasu jest dlugi.
Jesli napr?zenia w betonie w funkcji ezasu t zmieniaj^ si? nieznacznie, to
odksztaicenia peizania betonu mozna obliczac posluguj^c si? zast?pczym,
efektywnym modulem spr?zystosci [4.7]:
,

-(0,8-0,0023 ^02o)-^020-

0,8^020

R,
^c(^o) ~ J^s^ stycznym modulem spr?zystosci betonu w wieku tQ (dni),
Sc(28) j ^ s t stycznym modulem spr?zystosci betonu w wieku 28 dni.
Na ogol wystarczaj^c^ dokladnosc osi^ga si? stosuj^c prostsz^ od (4.58)
zaleznosc:

^^'^^^

Przewaznie przyjmowano:

(4.58)

w ktorym:
8^{t) jest odksztalceniem narzuconym (niezaleznym od napr?zeh spowodowanych obci^zeniem), wywolanym skurczem betonu, wplywem
temperatury lub osiadaniem podpor, wyst?puj%cym w chwili
J{t, tQ) jest f u n k c j i peizania betonu, okreslona przez zaleznosc:

..^^s

F. Empergera

fitot^, to) = e(t) + ^ ( g - J ( t , t o ) + E J(t, t,)-/lcr(t,),

DO-KR02o_^

^^^145T3l^^^^^'

komentarze

4.3.1. W y t r z y m a i o s c n a s c i s k a n i e i k l a s y w y t r z y m a l o s c i b e t o n u
Wytrzymaiosc na sciskanie mierzona na walcach 0 150/300 m m o smuklosci
h/d == 2,0 jest odpowiednikiem dawnej tzw. wytrzymalosci slupowej betonu R^,
okreslanej na probkach pryzmatycznych 200 x 2 0 0 x 6 0 0 m m , o smuklosci

probek szesciennych o b o k u 150 m m , uzyskano podobny do (4.65) wzor:

^'/.R

'

(4.66)

W z o r (4.66) stosowano do okreslania wytrzymalosci charakterystycznej na

sciskanie Rj^j^ dla klas wytrzymaiosci betonu, scharakteryzowanych przez
wytrzymaiosc gw^arantowan^ betonu Rf, okreslan^ na podstawie badan kostek
szesciennych o' b o k u 150 man.
E u r o k o d 2, przypisuj^c klas? w y t r z y m ^ o s d betonu bezposrednio wartosci
f^j,, okreslanej na podstawie badan walcow 0 150/300 m m , upraszcza znacznie
zagadnienie wytrzymalosci charakterystycznej betonu na sciskanie, pomijaj^c
przy jej okreslaniu wytrzymalosci posrednie w postaci np. R^ oraz eliminuj^c
kohiecznosc obliczania jej ze wzorow t y p u . (4.62-f-4.66). Ponadto analizy
numeryczne wskazuj^ jednoznacznie na wyzszosc probek walcowych nad
kostkami. Autorzy pracy [4.28] S. Majewski i G. Wandzik stwierdzaj^, ze m i m o
wszystkich uwag o nierownomiemym rozkladzie napr?zen i zroznicowanym
poziomie
wyt?zenia
badania
prowadzone
na
probkach walcowych
0 150/300 m m daj^ dobrq. ocen? wytrzymaiosci betonu na sciskanie w jednoosiowym stanie napr?zenia. P r o b k i prostopadloscienne mog^ dawac poprawne
wyniki, jezeli stosunek ich wysokosci do wymiaru poziomego jest wi?kszy niz 2,5.

215
Z badan wielu autorow wynika, ze wytrzymaiosc betonu na sciskanie
przestaje zalezec od smuklosci dopiero w probkach pryzmatycznych o smukiosci h/b lub h/d rownej 3-^4 (por. rys. 4.7). Oznacza to, ze wytrzymaiosc/^^
okreslona w EC2 na podstawie badania probek o smuklosci h/d = 2,0 nie jest
jeszcze w pelni miarodajny (niezalezny od smuklosci ciala probnego) w y trzymalosciy betonu na sciskanie (inaczej mowiyc c h a r a k t e r y s t y c z n y wytrzymalosciy slupowy")- Wytrzymaiosc betonu na sciskanie badana na walcach
(j) 150/300 m m jest wi?ksza o okolo 8% od ^vytrzymalosci badanej na
pryzmach 2 0 0 x 2 0 0 x 600 m m [4.27]. Styd tez przy obhczaniu wytrzymaiosci
obliczeniowej /^^ powinno si? stosowac podwyzszony wartosc cz?sciowego
wspolczynnika bezpieczenstwa yc
3.0

Nowsze oszacowania w badaniach J. Feixa [4.16] prowadzy do zaleznosci

/^^ = 0,82 P^^. JesU wezmie si? p o d uwag? fakt, ze wartosc jS^^ jest 5%
kwantylem wytrzymalosci losowej badanej na probkach szesciennych o b o k u
200 m m oraz przyblizony zaleznosc (jak np. w normie [4.5]) R^i^ = 1,05
i^02o. to relacja ^ = 0>8/c^.c^ybc wydaje si? bye uzasadniona.
Przyj?cie tej relacji w EC2 oznacza, ze dla klas betonow okreslanych na
podstawie /cfc.cubc i przypisanej i m wytrzymalosci charakterystrycznej /^^ w g
tablicy 4.1 obowiyzuje ta sama, sprecyzowana powyzej uwaga, dotyczyca
wartosci cz?sciowego wspolczynnika bezpieczenstwa y^ w E C 2 i normach
krajowych na n i m opartych. Zasad? t? przyj?to juz w normie PN-B-03264:
: 1999 [4.8], w ktorej zastosowano dla konstrukcji zelbetowych i spr?zonych
wspolczynnik yc 1,5, t a k i sam j a k w EC2, wobec y^ = 1,3 dla sciskania
i y^ = 1,5 dla rozciygania w normie P N [4.4].
Proponowana w EC2 zaleznosc (4.4):

c.cube
^ = 4 + 8 ,

2.0

1,0

i - - 0 7 3 f c.cube

(MPa),

implikuje, ze ze wzrostem klasy wytrzymalosci betonu maleje znacznie wartosc

wspolczynnika zmiennosci wytrzymalosci v. Jest to usankcjonowanie zjawiska
potwierdzonego w y n i k a m i badan (por, rys. 4.8).
Przyjmuj^c, ze wytrzymaiosc betonu ma rozklad normalny, uzyskuje si?:
^=l-l,64v,

(4.69)

skyd, po uwzgl?dnieniu wzoru (4.4) wynika, ze:

Rys. 4.7. Wpiyw smukiosci probki na wytrzymaiosc betonu podczas sciskania jednoosiowego
(wg [4.32], wykres skorygowany przez autora)

Iloraz wartosci/^fc i/c/c.cubc dla zestawionych w tabhcy 4.1 dziewi?ciu klas

betonu zwyklego wynosi od 0,78 do O,83srednio 0,81, zas dla pi?ciu klas betonu
o wysokiej wytrzymalosci od 0,80 do 0,86, srednio 0,83. Wartosci te odpowiadajy
danym z,literatury technicznej, w ktorej zaleca si? przyjmowac zaleznosc:
Xi. = 0,8^.,,be-

(4.67)

Zagadnienie przeUcznika pomi?dzy/,^ i/cjt.cubc bylo przedmiotem dyskusji

w pracy [4.23]. A u t o r z y E. Grasser, H . Kupfer, G. Pjratsch i J. Feix pod^jy, ze
zgodnie z danymi German N A D (National Application, Documents) do EC2
i D I N 1045 (rozdzial 7.4.3.5.3), zaleznosc pomi?dzy wytrzymalosci^ charakterystyczna jS^^ w g D I N i X j t w g ' E C 2 moze bye przedstawiona nast?pujecb:
0,74^^^,

dla

^^^^ISMPa,

dla

jS^^>15MPa.

\
V

y;, = 0,7MTFN,.

(4.68)

W anahzach numerycznyqh przeprowadzonych w pracy [4,28] uzyskano

/c = 0,764/,,,,^,.

' ( l _ 4 ) .
1,64 \

(4.70)

Ze wzoru (4,70) dla betonu C12/15 uzyskuje si? v = 4,88/20,0 = 0,244, dla
betonu
C30/37 v = 4,88/38,0 = 0,128,
zas
dla
betonu
C50/60
V = 4,88/58,0 = 0,084, Wartosci v przyj?te w EC2, obliczone na podstawie
wzorow (4,73) i (4.4), naniesiono l i n i ^ przerywan^ na rysunku 4.8.
Podejscie to jest znacz^co rozne od podejscia w [4.3] i [4.4], gdzie przyj?to
dla sciskania stale v = 0,135. Wtedy stosunek:
. 3 L = ^ f ^ = (1-1,64-0,135)=
-^015 ^cm,cube

(4.71)

jest staiy, co sklania (niesiusznie) do stosowania niskich klas betonu, gdyz przy
wysokich klasach okreslaj^c/,^ od wytrzymalosci sredniej odejmuje si? za duz^
wartosc l,64v/;,,
Wyst?puj^ca we wzorze (4,4) stala wartosc 8 M P a powmna bye przyj?ta
W dalszych polskich opracowaniach normalizacyjnych. Jest ona bowiem
zweryfikowana doswiadczalnie i przyjmowana m.in. w CEB-FJP M . C . 1978
[4.12] i w C E B - F I P M . C . 1990 [4.13].

. R^ jest sredni^ wytrzymalosci^ betonu na sciskanie osiowe (dN/cm^),

0C2 jest wspolczynnikiem zaleznym od ksztaltu i wielkosci probek,
a takze od sposobu piel?gnacji, rodzaju cementu, rodzaju i uziarnienia kruszywa, wieku probek oraz szczegolow metodyki badan
wytrzymalosci R^, i R^.
Wartosc parametru a2 zawiera si? dla roznych betonow w dose szerokich
granicach, co wywolane jest znaczny wrazliwosci^ wytrzymalosci R^. na ww.
wplywy i objawia si? duzymi rozrzutami wynikow.
N a rysunku 4.9 przytoczono za G.D. Ciskrelim [4.11] rezultaty badan
wytrzymalosci R^. i R^ na kostkach szesciennych 0 b o k u 100 m m , wykonane
przez roznych autorow.',, Zdecydowana wi?kszosc wynikow miesci si? t u
pomi?dzy krzywymi:

0.2 A

0.23

0,22

0.21

\\

0:20

wartosci p rzyjt(
w EC 2

0,19

0.18

\[/,.33A

0.17
N

0.16
0,15
0.14

\
\

\\

R^ = 0,40i??/^
wartosc prz: y j t a
\ normie [A,A]
\

R, = 0 , 8 0 i ^ P ,

tzn.

= 0,40-0,80.

Rr
(dN/cm^

0.135

0.13

0,12
0.11

\\

0,10

\
\

0.09
0.08

10

20

30

AO

50

\
60

Rys. 4.8. Zaleznosc wspoiczynnika zmiennosci v od wytrzymalosci gwarantowanej Rb fck.onhc (wg

[4.33], wykres skorygowany przez autora)

4 3 . 2 / W y t r z y m a i o s c n a rozci^ganie
E u r o k o d 2 dopuszcza dwa rozne sposoby wyznaczania wytrzymalosci
betonu na rozci^ganie, opisane w p. 4.2.3.
.
Podstawowa wytrzymaiosc betonu na rozci^ganie
jest skorelowana
z podstawowa wytrzymalosci^ betonu na sciskanieZ^. D l a celow praktycznych
w EC2 zamieszczono wzor (4.9), uzalezniaj^cy sredni^ wytrzymaiosc na
rozci^ganie osiowe o d wytrzymalosci charakterystycznej betonu na sciskanie:

W z o r ten pochodzi od dawnego wzoru R. Fereta:

R^ = ci^RV\.
gdzie: R^ jest sredni^
{dN/cm^\

wytrzymalosci^ betonu

(4.72)
na

rozciq^ganie

osiowe

100

200

300

AOO

500

600 RddN/cm'

Rys. 4.9. Relacje pomi^dzy wytrzymaiosci^ na rozci^ganie i sciskanie dla probek kostkowych
.
,
loo X 100 X 100 mm [4.11]

Wedlug R. Feretamozna dla betonow konstrukcyjnych przyj^c

= 0,50, wg
B. Bukowskiego dobr^ zgodnosc z w y n i k a m i badan wielu autorow uzyskuje si?
przy 0C2 = 0,65. Propozycja R. Fereta wydaje si? ostrozna, j a k k o j wiek w swietle duzych rozrzutow wytrzymalosci R^. cz?sciowo uzasadniona.
W pracy [4.17] K . Flaga wykazai, ze wspolczynnik a2 zalezy w duzym stopniu
od rodzaju kruszywa grubego. Przy R^ w granicach 30-^50 M P a uzyskano
0C2 = 0,52 dla grysu bazaltowego 8/16 m m ,
= 0,67 - dla zwiru rzecznego
2/20 m m oraz
= 0,61 dla mieszaniny grysu i zwiru j w . w stosunku 1:1.

D o k l a d n ^ analiz? zaleznosci i ^ ^ = / ( - R J przedstawiono w pracy [4.30].

Wykazano tarn, ze parametr
silnie zalezy od sposobu piel?gnacji probek
oraz od stosunku powierzchni przekrojow poprzecznych probek shiz^cych do
badania wytrzymalosci na rozci^ganie i sciskanie.
Wszystkie zatem dane wskazuj^, ze dla danej klasy wytrzymalosci betonu
wytrzymaiosc na rozciq.ganie wykazuje duze rozrzuty i dla celow obliczeniowych powinna bye ona przyjmowana na relatywnie niskhn poziomie.
Przeksztalcenie wzoru (4.72) do postaci, w kt6rej stosuje si? jednostki
z ukladu SI, prowadzi do wyrazenia:
K,-0,464a^J^P,
Utozsamiaj^c
si? zaleznosc:

(MPa).

(4.73)

z/,^^, R^ z/,^, z porownania wzoroW (4.9) i (4.73) uzyskuje

W z o r (4.78) jest prawie rownowazny w z o r o w i (4.9) z EC2, co oznacza, ze

srednie wartosci wytrzymalosci na rozciaganie przyjmowane w P N [4.3] i [4.4]
byly bliskie wartosciom w g EC2. Roznice staj^ si? istotne dopiero przy
wyzszych klasach betonu.
W szczegolnosci otrzymamy:
-

dla betonu klasy C 12/15

- f,,^ =
-^^=l,
- /,,^ =
-/c.. =

dla betonu klasy C 30/37

dla betonu klasy C 50/60 : - f,,^ = 4,07 N / m m ^

-/,,=3,60N/pim^.

/rtfc,0,05 =

= 0,46 = 0,55 = 0,59 -

(4.9)
(4.78)
(4.9)
(4.78)

w g (4.9)
wg(4.78)

zmiennosci:

wynikaj^cych z badari doswiad-

W polskich normach [4.3] i [4.4] przyj?to (za n o r m ^ R W P G [4.33]) wzor:

I , , = (0,49-0,0001^0,,)-^^/,%,

{dN/cm%

= (1 - 1 , 6 4 0,175) R,^ = 0,713 R,

(4.76)

gdzie: il^^j^ - jest wytrzymalosci^ charakterystycznji betonu na

(dN/cm^),
sredni^

wytrzymalosci^ betonu

na

rozciaganie

rozciaganie

osiowe

oraz w konsekwencji do wzoru:

R,,,^(OAl-0,miRf)-{R!r'\,

Jak j u z stwierdzono, w polskich normach [4.3] i [4.4] dla betonu

rozci^ganego przyjmowano v = 0,175, co prowadz^io do zaleznosci (4.76):

(4.75)

ktory, przy wskazniku zmiennosci wytrzymalosci na rozci^ganie v = 0,175,

prowadzil do zaleznosci:
R,,,

fctm^

ktoremu, przy zalozeniu rozkladu normalnego, odpowiada staly wspolczynnik

dla betonu klasy C 12/15,

dla betonu klasy C 30/37,
dla betonu klasy C 50/60,

zblizone do omowionych wyzej wartosci

czalnych.

- jest

wg
wg
wg
wg

Wytrzymaiosc charakterystyczna (doln%) fctk ,0,05 przyjmuje si? w g EC2

arbitralnie na poziomie (por. (4.11)):

z ktorej, po podstawieniu (4.4), otrzymuje si?:

^bz

1,57 N / m m ^
58N/mm^
2,90 N / m m ^
2,74N/mm^

(4.77)

bardzo zblizonej do zawartej w EC2.

W a r t o zwrocic uwag? na fakt, ze w EC2,oraz P N [4.3] i [4.4] przyj?to dla
rozci^gania t? sam^ wartosc cz?sciowego wspolczynnika bezpieczenstwa
= 1^5, CO prowadzi do podobnych wartosci wytrzymalosci obliczeniowych.
D o wyjasnienia pozostaj^ jeszcze wspolczynniki we wzorach (4.7) i (4.8).
Badanie wytrzymalosci betonu na rozciaganie przez rozhipywanie, zwane
metod^ brazylijsk^", znane jest od r o k u 1949. M e t o d a oceny w y n i k o w oparta
jest na teoretycznym rdzwi^zaniu zagadnienia walca w plaskim stanie odksztaicenia, obci^zonego silami sciskaj^cymi, przylozonymi wzdluz przeciwleglych tworz^cych (rys. 4,10).
Interesuj^ce nas poziome niszcz^ce napr?zenia rozci^gaj^ce, wyst?puj^ce na

Ze wzoru (4.77) obliczano wytrzymaiosc charakterystyczna

betonu

na

duzej cz?sci plaszczyzny srodkowej, wyraza wzor:

rozciaganie, przypisywan^ okreslonym klasom wytrzymalosci betonu,

Przyjmuj^c we wzorze (4.75)
R-i =/c*,oubc,/c*:,oube = 1.25
wyrazenie:
= j^(0,49-0,0001

= ^ ^ , ^ 0 , ,

J ^ i ? o

= c ^
[po,.

oraz przechodz^c na jednostki SI, mozna uzvskac

v
1 0 ^ 0 , , )

(4.79)

(4.71)]^

(lO.R^,,)^^

= O , 4 6 4 ( O , 4 9 - O , O O a 0 , , ) ( ^ 0 , , ) 2 / 3 = (o,312-O,OOO93/J-y?f. ( 4 7 3 )

w k t o r y m : c - jest wspolczynnikiem korekcyjnym, bliskim jednosci.

Wspolczynnik c dobiera si? w t a k i sposob, aby uwzgl?dnic roznice
zachodz^ce pomi?dzy doswiadczeniem (stan odksztalcen nie jest dokladnie
plaski, beton nie jest idealnie spr?zysty) a teori^. Obci^zenie przylozone jest
zazwyczaj liniowo, ale dziala poprzez paski (z blachy, sklejki lub twardej plyty
pilsniowej) o szerokosci s = D/15--:D/10, co w teorii ujmuje wspolczynnik

220

'22T
Rozciaganie

^dskanie

N a rysunku 4.12 przedstawiono w y n i k i badan na rozhipywanie przeprowadzone na beleczkach 1 0 0 x 1 5 0 x 7 0 0 m m , w k t o r y c h zastosowano

p o d k l a d k i ze sklejki o grubosci 3 m m oraz p o d k l a d k i stalowe. Jako porownawcz^ (umownie 5 = 0) przyj?to wytrzymalosc/^J^^^ uzyskan^ przy zastosowaniu stalowej p o d k l a d k i o przekroju t r o j k ^ t a rownobocznego o b o k u 20 m m .

Rozkfad napr^zeh

pod Madki z e sklejki

02

Rys. 4.10. Rozkiad napr?zen w walcu obci^zonym wzdluz przeciwleglych tworz^cych

zmniejszaj^cy c wyrazony wzorem;

:>laskie p o d k l a d k i s t a l o w e
1.00

c~

1(a sin a).

(4.80)

Metod? brazylijsk^" mozna realizowac na k i l k a sposobow (rys. 4.11).

Badania wykazaiy bardzo duz^ czulosc w y n i k o w na w a r u n k i prowadzenia
proby. Drobne zmiany warunkow badania w y w o h i j ^ duze zmiany wytrzymalosci srednicii oraz rozrzutow tych wytrzymalosci.

6 10 15 2 0

30

szerokosc
p o d k l a d k i "s'V ( m m )

Rys. 4.12. Zaleznosc mi^dzy szerokosci^ pasma przekazuj^cego obci^zenie na roziupywanq. probk?
a napr^zeniem niszcz^cym [4.39]

Pomimo powyzszych uwag analiza numeryczna przeprowadzona w. [4.28]

potwierdzila, ze prpba sciskania walca prostopadle, do tworz%cej jest d o b r y m
sposobem okreslania wytrzymalosci betonu na rozciaganie. Zniszczenie p r o b k i
rowniez dla spr?zysto-plastycznego modelu materialowego nast?puje praktycznie wzdluz calej jej srednicy, przy prawie rownomiernym rozkladzie napr?zeh
rozci^gaj^cych.
W badaniach prowadzonych w warunkach najbardziej zblizonych do
teoretycznych, wytrzynialosci na rozciaganie przy rozlupywaniu s^ wi?ksze
od w y t r z y m a l o s c i ' n a osiowe rozciaganie srednio o 20-^-25% [4.39], tzn.
X,-(0,80-0,83)/^.,,.

71 b h
Gorna powierzchnia.
w czasie betonowania

\a pilsniowa
twarda 5 - 10 mm

Rys- 4.11. Mozliwe sposoby realizacjl metody badania wytrzymaiosci betonu

na rozciaganie przez
rozhipywanie [4.22]

W konkretnych badaniach rozpatrzoiiych w [4.17] roznica ta wynosila od

5 do 4 2 % (srednio 21,3%), co d a j e ^ = 0,82/^,^^. Wydaje si? zatem, ze przyj?ty
przez EC2 wspolczynnik we wzorze (4.7) wynosz^cy 0,9 (w slad za C E B - F I P
M . C . 1990 [4.13]) jest zawyzony. Wspolczynnik wynosz^cy co najwyzej 0,85
lepiej odpowiadalby w y n i k o m badan.
Podobne j a k wyzej uwagi mozna miec do drugiej zaniechanej w [4.42]
i [4.43] przyblizoiiej metody wyznaczania wytrzymalosci betonu na osiowe
rozciaganie poprzez wytrzymaiosc na rozciq^ganie przy zginaniu/ct,/? (rys. 4.13
i wzor (4.8)).

223

222
Pn
2

Pn
2

= = 19000 V ^ ,

(dN/cm^),
(4.83)

lub
E, = 6,01 VM,

(6-GPa,

R^-MFa.).

Wartosci w normie [4.3] s^ zblizone do wartosci E^ w normie [4.4], ktore

wyznaczono z zaleznosci:
200

200

200

1 = 600

50

700

Rys. 4.13. Wyznaczanie wytrzymaiosci betonu na rozciaganie przy zginaniu [4.37]

Wytrzymaiosc f^ji
zalezy w duzym stopniu od wysokosci h beleczki.
Wspolczynnik przeliczeniowy pomi^dzy/c^ ^fctji moze bye, zgodnie z [4.13],
wyrazony wzorem:
1,5

{h/h,r^

K =

'^''^
2,85
0,184
R

= ^
bh^

^
^
1000000
Eo = K = ( d N / c m ^ ) ,
360
20

lub

4.3.3. M o d u l

(4.84)

Zgodnosc wartosci Ej, ze wzorow (4.83) i (4,84) zachodzi tylko dla betonow
klas nie wyzszych niz C 20/25.
We wczesniejszej polskiej normie [4.1] wyznaczono E^ w slad za
radzieck^ normE^ N i T U 3 - 4 9 [4.33] - ze w z o r u O. Grafa:

(4.81)

gdzie: h jest wysokosci^ beleczki (mm),

h^ = 100 m m .
D l a beleczki (rys, 4.13) o wysokosci h= 150 m m , wynika ze wzoru (4.81)
K = 0,666. Wedlug W . Kuczyhskiego /c = 1/1,70 = 0,588, w g M a l c o w a K =
= l / [ l + ( l 3 , 4 / / j ) ] - 0,528, w g G . D . Ciskreliego K= l / [ l , 6 7 + ( 0 , 4 9 / / ^ J ] = 0,515 (dla betonu C 12/15) do 0,559 (dla betonu C 50/60). Srednia z powyzszych
wartosci K wynosi 0,571. Wydaje si? zatem, ze wartosc wspolczynnika przeliczeniowego we wzorze (4.8) powinna wynosic co najmniej 0,55.
I n n ^ zaleznosc mi?dzy /^^ a /^^^^ "przedstawia zamieszcizony w EC2
wzor (4.14).
'

(MPa).

100
Eo=-

36 '

(4.85)

(Eo-GPa,^02o-MPa).

1,7+^
R 020

Wartosci
=
obliczone na podstawie wzorow (4,31), (4.83) i (4.85) oraz
przyj?te w normach [4.3] i [4.4] przedstawiono na rysunku 4.14. Uwzgl?dniono przy t y m przybUzon^ zaleznosc EQ=E^
= 1,05
E,lCPa|
45

spr^zystosci
40

Sredni sieczny m o d u l spr?zy3tosei betonu wedlug EC2 (wzor (4.31)) jest

proporcjonalny do sredniej wytrzymalosci /^^ podniesionej do pot?gi 0,3.
W z o r y podobnego t y p u znane s^ z literatury, w ktorej zazwyczaj przyjmowano
proporcjonalnosc
=
do wytrzymalosci slupowej i l ^ , kostkowej R^2o^
czy tez gwarantowanej R^, podniesionej do pot?gi 0,5.
I tak w g Saligera:
o =

= 2300Q

(dN/cm^),

lub

(4.82)
Eo = 6 , 9 6 v X .

(Eo-GPa,

^,-MPa),

gdzie: EQ,
jtst stycznym modulem spr?zystosci, dla a^ = 0.
Wedlug [4.33], waxto^ci j w P N [4.3] odpowiadaj^ w przyblizeniu
wartosciom wyznaczonym ze wzoru:

15

20

25

30

37

. 45

50

55

Rys. 4.14. Porownanie wartosci sredniego modula spr?zystosci

60

R*'' = fct,cubc|MPl

wediag roznycti norm

TZ^

225

Z wykresow na rysunku 4.14 w y n i k a wyraznie, ze przyjmowane w dawnych

P N [4.1], [4.3] i [4.4] wartosci
=
byiy w porownaniu z propozycj a m i EC2 zawyzone. W odniesieniu do P N [4.3] i [4.4] dotyczy to betonow
klas wyzszych od C 20/25.
Oceny w g rozpatrywanych t u n o r m zbliz^ si? do siebie, gdy uwzgl?dni
si? fakt zaleznosci m o d u l u spr?zystosci betonu od rodzaju zastosowanego
kruszywa, na co wyraznie zwraca uwag? EC2. Wedlug C E B - F I P M . C
1990 [4.13] m o d u l E^^ dla betonow z i n n y m i niz kwarcytowe kruszywami
nalezy obliczac nmozq.c wartosci ze wzoru (4.31) przez wspolczynnik
o wartosci:
dla kruszywa bazaltowego oraz ze zbitego wapienia

= 1^2,
dla kruszywa kwarcytowego

= 1^0,
dla kruszywa wapieniowego

= 0,9,
dla kruszywa piaskowcowego
^-E O J Powyzsze wartosci wspolczyimikow
zostaly zalecone do - stosowania
w ostatniej wersji wersji EC2 [4.44].
W Polsce do betonow klas wyzszych od C 25/30 uzywa si? powszechnie
kruszywa bazaltowego, a wi?c stosowanie w obliczeniach wyzszego m o d u l u
niz w y n i k a to ze wzoru (4.31) EC2 mozna uznac za uzasadnione.
Z kolei J. G r o b w pracy [4.24] podaje, ze przy budowie Ganterbriicke
w Szwajcarii zastosowano do betonu klasy B (L) 40/30 miejscowe kruszywo
piaskowcowe, ktore obnizyio m o d u l spr?zystosci betonu o 40% w stosunku do
wymagan n o r m y SIA 162 [4.41].

4.3.4. W s p o l c z y n n i k o d k s z t a i c e n i a

poprzecznego

Wartosc wspolczynnika odksztaicenia poprzecznego betonu

nie jest stala,
lecz zalezy od wytrzymalosci na sciskanie, cech struktury, wieku betonu oraz
od poziomu wyt?zenia. Wspolczynnik ten jest sum^ wspolczynnikow poprzecznych odksztalcen spr?zystych v^_j^(to) i plastycznych v^^i^, ^o) [4.31]. W dose
szerokim zakresie napr?zeh sciskaj^cych 0 < lo-^l < \a\a drugiego z tych
czynnikow jest znikoma i mozna przyj^c v, = v^^ (^o)Wartosc ta wedlug roznych badaczy [4.40] (dane z dziewi?ciu zrodel)
oscyluje w granicach v^. = 0,105-^0,30, najcz?sciej jednak miesci si? pomi?dzy
0,13 a 0,24 [4.9]. Wedlug C E B - F I P M.C.1990 [4.13] dla napr?zeh
/ctfc < k x l < 0^5/^^,
= 0,1-^0,2, a norma szwajcarska SIA 162 [4.41] dopuszcza przyjmowanie v, = 0,15^0,20.
W normach polskich [4.1], [4.3], [4.4] przyjmowano v, = 1/6. E u r o k o d 2,
w slad za C E B - F I P M . C . 1978 [4.12], [4.10] i n o r m a m i niemieckimi D I N ,
zaleca przyjmowanie v, = 1/5 = 0,20.
Interesuj^cych danych dostarczaj^ wykresy zmian obj?tosci AV i zlF/Foraz
zmian wspolczynnika odksztalcalnosci poprzecznej
i zlv^ w osiowo sciskanej
probce betonowej (rys. 4.15).

minj

0.25

0.50

0.75

^ V , AV/V

Rys. 4.15. Kryteria okreslania poziomow napr^zen cr,. i G na podstawie odksztaicen w osiowo
sciskanej probce betonowej [4.20]

Z wykresow na rysunku 4.15 wynika, ze:

w zakresie napr?zeh sciskaj^cych 0 < jcr^l <
wartosc wspolczynnika
ulega niewielkim zmianom; m i n i m u m osi^ga si? przy
= cr^, gdzie u j e s t to
tzw. napr?zenie inicjuj^ce stabilny rozwoj mikrorys w strukturze obci^zanego
betonu. Napr?zeniu
odpowiada rowniez m i n i m u m wartosci AVIV,
w zakresie napr?zeh
< \(T^< \(r^^\c wspolczynnika
wyraznie
wzrasta do poziomu ok. 0,35; zaznacza si? w t y m zakresie napr?zeh wyrazny
rozwoj cech plastycznych betonu i wzro.st r o l l wspolczynnika v^2fe ^o)
w globalnej wartosci wspolczynnika v^,
.
dla napr?zenia
= cr,^, wartosc przyrostu wspolczynnika zlv^ wynosi 0,5.
Wartosc ta jest rowna granicznej wartosci wspolczynnika Poissona v dla
cial 0 strukturze.ci^glej; dla Av^ 0,5, wzgl?dny przyrost obj?tosci sciskanej
p r o b k i betonowej wynosi AVIV= 0, a bezwzgl?dny AV osi^ga m i n i m u m .
Napr?zenie o-^/ jest napr?zeniem krytycznym. Po przekroczeniu
rozpoczyna si? w strukturze obci^zanego betonu niestabilny rozwoj mikrorys.
Jak w y n i k a z powyzszych danych, napr?zenia micjuJE|,ce o". i krytyczne cr^^
odgrywaj^ waznq, rol? w destrukcji napr?zeniowej obci^zanego betonu. N a
zjawisko to, zwiaszcza na krytyczn^ rol? napr?zeh cr^, zwracano uwag? j u z od
dose dawna, niemniej jednak dopiero badania zapocz^tkowane
przez
J. Alexandersona w 1963 r, i kontynuowane przez wielu badaczy pozwolily na
bardziej systematyczne uj?cie omawianego zjawiska [4.19] (por. rys. 4.16).
Obecnie powszechnie przyjmuje si?, ze osi^gni?cie napr?zenia cr^ oznacza
pocz^tek stabilnego rozwoju mikrorys. Rozwoj ten nast?puje glownie w strefach stykowych kruszywo-stwardnialy zaczyn cementowy. Napr?zenie to
stanowi granic? wzgl?dnie spr?zystej pracy betonu przy obci^zeniach doraznych i granic? liniowych odksztalcen peizania przy obci^zeniach dlugo-

226

227
Tab. 4.11. Wartosci \(Ti\/fam i l^'J/fcm wg badan roznych autorow [4.19]
Autor

Rys. 4.16. Przedziaiy nieci^giosci na krzywej cr^przy sciskaniu koresponduj^ce z napr^zeniami

inicjuj^cymi o",. i krytycznymi cr^^ [4.19]

trwaiych, a wediug incktorycli autorow [4.21], [4.36] - rowniez granic?

trwaiej wytrzymalosci zm?czeniowej betonu.
Osiq^gni^cie napr?zenia a^^ oznacza pocz^tek niestabilnego rozwoju m i k r o rys. Przebiegaj^ one " zarowno przez strefy stykowe, j a k i przez matryc?
z zaprawy (lub matryc? i ziarna kruszywa grubego), l^cz^c si? w otwarte rysy
niszcz^ce. Przy napr?zeniach
> \CTJ zniszczenie betonu jest tylko kwesti^
ezasu, nie zalezy od wartosci przylozonego napr?zenia. Napr?zenie cr^^ jest
utozsamiane z granicEj. peizania nieliniowego przy obci^zeniach dlugotrwalych
oraz z tzw. wytrzymalosci^ dlugotrwal^ betonu.
W tablicy 4.11 zestawiono wartosci cr. i a^^ dla betonu osiowo sciskanego,
wg badan roznych autorow [4.19]. Wartosci |cr.| oscyluje t u w granicach
( 0 , 3 5 - 0 , 7 0 ) X ^ , a \aj w granicach (0,70--0,91)/,^. Najbardziej prawdopodobny przedzial tych wartosci jest nmiejszy i oscyluje w granicach
|c7.| = ( 0 , 4 4 0 , 5 2 )
i \aj = (0,75--0,86)/,^. W literaturze przedmiotu przyjmuje si? cz?sto wartosci usrednione [o-.l = 0,45 f^^ oraz \aj = 0,80
lub
0^85/,^.
Dane, zwi^zane z powyzszymi rozwazaniami, znalazly swoje odzwierciedlenie w EC2 w punktach dotycz^cych peizania i wytrzymaiosci betonu.
Wyznaczenie efektow zjawisk reologicznych przeprowadza si? t u na podstawie
liniowej teorii peizania. Granic^ zastosowah tej teorii jest w swietle powyzszych danych napr?zenie [crj = 0,45 X ^ , tzn. napr?zenie odpowiada]^ce napr?zeniu inicjuj^cemu cr- w betonie sciskanym. Proponowana w poprzednich
wersjach EC2 [4.7] wartosc wspolczynnika a^^, znmiejszaj^cego wytrzymaiosc
betonu dla^stale wyst?puj^cego sciskania, rowna 0,85, odpowiada okreslonej
powyzej gornej granicy wytrzymalosci diugotrwalej betonu przy sciskaniu

Alexanders on

1963

0,40-T-0,55

0,754-0,85

Shah, Chandra

1963

0,604-0,70

0,804-0,90

Hsu, Slate, Sturman, Winter

1963

0,354-0,50

0,704-0,90

Berg, Pisanko, Chromiec

1966

0,40-0,50

0,704-0,80

Kupfer, Hilsdorf, Riisch

1969

0,50

0,80

Beres

1971

0,60

0,90

Boyukoztruk, Nils on, Slate

1971

0,40

0,85

Rybianski

1976

0,374-0,45

0,774-0,89

Perry, Gillot

1977

0,400,50

0,824-0,86

Flaga, Furtak

1981

0,424-0,51

0,764-0,91

Ploh, Moczko

1984

0,404-0,51

0,754-0,85

= 0 , 8 5 / , J . Natomiast druga z proponowanych w poprzednich wersjach

EC2 wartosc a,, = 0,80 (dla przypadku prostok^tnego wykresu napr?zeh
i zw?zaj^cej si? strefy sciskanej w kierunku wlokien najbardziej sciskanych)
odpowiada okreslonej powyzej dolnej granicy wytrzymalosci diugotrwalej betonu przy sciskaniu (jo-^J = 0,80 f^^. W swietle tych danych obie
powyzsze wartosci a^^ powinny bye rozwazone w dalszych polskich opracowaniach normahzacyjnych opartych na EC2 (por. p k t 4.2.6 i 4.2.7).
Nalezy w t y m miejscu zwrocic uwag? na fakt, ze ze wzrostem klasy
wytrzymalosci betonu rosnie stopien mozUwego do osi^gni?cia wyt?zenia. D l a
sciskanego osiowo, kr?pego slupa betonowego w stanie granicznym nosnosci
wynosi o n (dla obci^zeh obliczeniowych):
l ^ c = _ l _ ' . _ ^
Przyjmuj^c za EC2 -

>

oraz najmniejsz^ wartosc

(4.86)
= 1,35 wg E C l ,

uzyskamy:
-

dla betonu klasy C 12/15 dla betonu klasy C 30/37 dla betonu klasy C 50/60 -

\a,\lf,^ = 0,33,
\(yMm = 0^44,
la^m = 0.48.

Wartosc \a^\/f^^ = 0,48 > 0,45, co w swietle poz^danej nieprzekraczalnosci

napr?zenia inicjuj^cego |cr.| = 0,45
uzasadniaioby w t y m przypadku zastosowanie do wytrzymaiosci betonu wspolczynnika redukcyjnego a,, < 1,0.
Potrzeba zastosowania wspolczynnika a,, < 1,0 rosnie wraz ze wzrostem klasy
wytrzymalosci betonu.
Granica \cf^]/f^^^ = 0,45 jest ponadto wazna z p u n k t u widzenia wytrzymalosci zm?czeniowej betonu j a k o tzw. granica trwaiej wytrzymalosci zm?czeniowej
[4.21]. Nieprzekroczenie jej oznacza, ze niezaleznie od wspolczynnika asymetrii cykU obci^zenia p == af'^'/af'''' beton sciskany nie b?dzie podlegal
zm?czeniu przy obci^zeniach wielokrotnie zmiennych.

228
4.3.5. W s p o l c z y n n i k r o z s z e r z a l n o s c i t e r m i c z n e j
c5c(GPa
Wspolczynnik ten odgrywa waznq, rol?, gdyz rownosc wspolczynnikow
rozszerzalnosci betonu
i stali
warunkuje dobr^ wspolprac? obu tych
materialow w konstrukcjach narazonych na wahania temperatury zewn?trznej.
W normach [ 4 1 ] , [4.3], [4.4] przyj?to < = < = 10 1 0 " V K . Podobnie postq^piono w EC2, j a k k o l w i e k wiadomo, ze w obliczeniach konstrukcji stalowych
przyjmuje si? a? = 1 2 - 1 0 ~ 7 K .
Dane z 12 zrodel [4.40] wykazuje, ze wspolczynnik rozszerzalnosci liniowej
dla betonu waha si? w dose szerokich granicach od 7,0-10~^/K do
14,0'10" V K ; srednio a? = 9,8 1 0 " ^ K .
Wspolczynnik rozszerzalnosci termicznej betonu zalezy od wspolczynnika
rozszerzalnosci termicznej stwardnialego zaczynu cementowego a^^ oraz wspolczynnika rozszerzalnosci termicznej kruszywa a?. Wartosci obu tych wspolczynnikow wahaJEj, si? w szerokich granicach a'/ = (11-^16)-10" ^ K ,
= (5-^ 13) 10"
CO powoduje tez i duze wahania wartosci wspolczynnika
oCf. Wedlug [4.32] mozna przyj^c dla betonow przy kruszywie grubym:

kwarcytowym
piaskowcowym
zwirowym
granitowym
bazaltowym
wapieniowym

11,9
t = 11,7
t = 10,8
a,=
9,5
8,6
a,6,8

100 =

1010-' 7 K ,
10"" 7 K ,
10"- 7 K ,
1010"

1,0

2,0

3,0 a s A,0

5,0

6,0

Rys. 4.17. Zaleznosci cr.-e, wg EC2 przy obci^eniu krotkotrwalym

Jak wynika z powyzszych danych, w betonach na niektorych kruszywach

(np. k w a r c y t o w y m , wapieniowym) moze dochodzic przy duzych zmianach
temperatury zewn?trznej do powstawania w betonie wymuszonych przez
zbrojenie napr?zeh termicznych, sciskaj^cych gdy
>
oraz rozci^gaj^cych gdy
< a?.

III

hu

//)

1,00

4.3.6. Z a l e z n o s c n a p r ^ z e n i e o d k s z t a i c e n i e p r z y
s c i s k a n i u s t o s o w a n a do n i e l i n i o w e j a n a l i z y k o n s t r u k c j i

0,75

Przyj?ty przez EC2 diagram zaleznosci cr, ( r y s . 4.1) jest oparty na wielu
doswiadczeniach i dlugiej tradycji. Przedstawiono zaleznosc opisuje wzor
(4.15), pochodz^cy z C E B - F I P M . C . 1990 [4.13]. We wzorze t y m za styczny
m o d u l spr?zystosci
wstawiono wartosc 1,1
podczas gdy w innych
punktach EC2 (por. 4.2.13) zaleca si? przyjmowac E, = 1,05 E , ^ . Jest to zatem
pewna niekonsekwencja w Eurokodzie 2.
W poprzednich wersjach EC2 (az do r o k u 1998) wartosc odksztaicenia 8,^
podstawianego do wzoru (4.15) - dla betonow klas od C 12/15 do C 50/60
byla stala i wynosila s^^ = 2,2%^, podobnie j a k w zaleceniach CEB i normie
niemieckiej D I N 1045. W aktualnej wersji [4.44] wartosc ta zmienia
si? - dla betonow klas od C 12/15 do C 90/105 - od 1,8 do 2 , 8 7 ^ .

\5
\0

0,50

If/
I//A

0.25

V ^\

\5

\5
j

1
1

i
_L
G

0,5

1,0

1,5

Rys. 4.18. Zaleznosci crjf.-s,

2,0

2.5

3.0

3,5

18c I J ^ o ]

wg EC2 przy obci^zeniu krotkotrwalym

230
Krzywe c r , d l a roznych klas betonu, opisane wzorem (4.15) z uwzgl?dnieniem wartosci 8,^ i ^cui ^ tablicy 4.1, przedstawiono na rysunkach 4.17 i 4.18.
4.3.7. Z a l e z n o s c n a p r ^ z e n i e odksztaicenie p r z y s c i s k a n i u
s t o s o w a n a do o b l i c z e n i a n o s n o s c i p r z e k r o j o w
D i a g r a m cr, e, (rys. 4.2) przyj?ty w EC2 za podstaw? do analizy nosnosci
i napr?zeh przy wymiarowaniu przekrojow jest diagramem ideowym, k t o r y
znacznie ulatwia obliczenia, ale niezbyt scisle odpowiada diagramowi dokladnemu z rysunku 4.1. D i a g r a m ten sklada si? w zakresie 0 < e, < e,^ z paraboli
n-tego stopnia (por. wzor (4.20)) oraz w zakresie e,2 =^ e, =^ 8,^,2 z l i u i i prostej
0 rownaniu o", = / , j . Rownanie paraboli nawi^zuje w duzym stopniu do tzw.
paraboh madryckiej [4.22], dla ktorej n = 2,0, i k t o r a stanowila podstaw?
zaleznosci obliczeniowej cr, 8 , w poprzednich wersjach E u r o k o d u 2. Poszerzenie EC2 o betony wysokiej wytrzymalosci (HSC) spowodowalo koniecznosc uzmiennienia wartosci wykladnika pot?gowego n. Rownanie paraboli
madryckiej (dla 8,2 = 0,0020 = constans) obowi^zuje nadal w diagramie ideow y m o", 8 , (por. rys. 4.2) dla betonow zwyklych klas od C 12/15 do C 50/60.
Odksztaicenie 8,3 dla diagramu bilinearnego a-,e przedstawionego na
rysunku 4.3, nalezy traktowac j a k o odksztaicenie obliczeniowe, spelniaj^ce
warunek rownosci p61 powierzchni zawartych pod wykresami: cr,8, na
rysunkach 4.2 i 4.3, przy rownych wartosciach fak^fcd
oraz e,j^3 ^cuiPolskie n o r m y [4.1], [4.3] i [4.4] byly oparte na teorii nosnosci granicznej
1 uproszczeniu, polegaj^cym na stosowaniu prostok^tnych wykresow napr?zeh
w sciskanej strefie betonu. W zwiazku z t y m zaleznosc napr?zenie-odksztalcenie nie byla w tych normach okreslona, co bylo wielokrotnie krytykowane,
gdyz uniemozliwialo ich zastosowanie do rozwi^zania niektorych zagadnien
zwi^zanych z analizy napr?zeh w przekroju.
4.3.8. S k u r c z

n i k u zmiemosci wynosz^eym v = 3 0 % , dolne i gorne wartosci odksztalcen

skurczowych e,^^o n i o g ^ si? znacznie roznic od obliczonych zgodnie z EC2
i przedstawionych w tablicy 4.2 wartosci srednich. I tak, kwantyle 5 i 10% oraz
90 i 95% zmiennych losowych
^cd,o wynosz^:
6cd,0,05

8cd,0

^cd,0,90 ^:>^9 ^cd,0-

Co si? tyczy wartosci

we wzorach (4.38) i (4.39), to C E B - F I P M.C.1990
[4.13] podaje tylko informacj?, ze dla < 14 d n i przy dojrzewaniu w normalnej
temperaturze wplyw skurczu na dodatkowe napr?zenia i odksztaicenia (duza
wilgotnosc elementow, bardzo cz?sto jeszcze zadeskowanych) jest malo istotny.
N a rysunku 4.19 przedstawiono wykresy zaleznosci wspolczynnika post?pu
skurczu w czasie Pdsi^Q w funkcji miarodajnego w y m i a r u elementu
sporz^dzone na podstawie wzoru:
0,5

(4.87)

_350(/joA)^ + ( t - g _

zalecanego w [4.42] - krzywe ci^gie [4.35] - oraz wykresy funkcji

P^^it-Q
na podstawie wzoru (4.39) przyj?tego w aktualnej wersji EC2 [4.44] krzywe
przerywane.

Pos ( t-ts, h)
1.0

0.9
0.8

0.7

U
0

0.6

05
O.A

Zarys metody obliczania odksztalcen skurczowych betonu przedstawione]

w EC2 jest zaczerpni?ty z C E B - F I P M.C.1990 [4.13]. Roznice polegaj^ na t y m ,
ze drafty: Draft p r E N 1992-14:2001 [4.42], Revised final draft p r E N
1992-1-1:2002 [4.43] i norma [4.44] wprowadzily do wartosci calkowitego
odksztaicenia skurczowego 8,^ oprocz odksztaicenia skurczowego na skutek
wysychania 8,^ d o d a t k o w y s k l a d n i k w postaci autogenicznego (samorodnego)
odksztaicenia skurczowego 8,^. Odksztaicenie 8,^ stanowi zasadniczy skladnik
calkowitego odksztaicenia skurczowego i w wielu praktycznie waznych przypadkach zachodzi 8 , ^ ^ 8 , j . Rola odksztaicenia 8 , ^ jest znacz^ca w betonach
wyzszych klas (praktycznie ^ C40/50), dla pierwszych dni dojrzewania. M e t o d a
podana w C E B - F I P M . C . 1990 dotyczyla obliczania wartosci 8,^ = 8 . Drugq,
roznic^ wprowadzone przez [4.42], [4.43] i [4.44] bylo uscislenie szczegolowych zasad obliczania wartosci skurczu koncowego 8^^,00- Przy wskaz-

= lj49

0.3

b/

02

/ /

&

<

1
'

^ /

/
/
J

- y

/
/
/

0,1

/.6810

10^

10-

10'

( t - t , ) , (d)

Rys. 4.19. Funkcje ^^^^(tprzy roznych wartosciach h^.

a wediug wzoru (4.87),
b wediug wzoru (4.39)

W y n i k a z nich wyraznie, ze skurcz rozwija si? zupelnie maczej w elementach 0 malej (/zq = 50 mm), sredniej (/zq = 200 mm) i duzej masywnosci
(/xo = 800 mm). Zjawisko to jest zwi^zane glownie z szybkosci^ parowania

232

233

nadmiaru w o d y zarobowej, znajduj^cej si? we wn?trzu elementu betonowego,

W elementach o /xq = 800 m m srednia intensywnosc skurczu betonu po 70
latach osi^ga poziom intensywnosci skurczu S-letniego dla elementow
o /zq = 200 m m i 5-miesi?cznego dla elementow o /iq = 50 m m (por. krzywe b "
na rys. 4.19).
W literaturze technicznej mozna znalezc wiele metod obliczania odksztalcen skurczowych s^^it, tJ. W s r o d nich wyroznic mozna [4.34] metod?
C E P - F I P M . C . 1978 i DIN-4227, metody Bazanta i Panuli ( B a P - M o d e l " )
oraz przyj?te w pierwszych wersjach EC2 metod? C E B - F I P M . C . 1990.
W metodach tych wyraznie rozdzielono zaleznosc odksztaicenia skurczowego
od takich czynnikow j a k wytrzymaiosc, konsystencja, rodzaj cementu, wskaznik C/W, wspolczynnik dyfuzji, wzgl?dna wilgotnosci srodowiska i^i? i miarodajny wymiar elementu HQ.
N a rysunkach 4.20 i 4.21 podano za Raszk^ [4-34] porownanie w y n i k o w
obliczeh odksztalcen skurczowych s,^ = 8,^ wg powyzszych trzech metod dla
betonu o /,^, = 20 M P a i konsystencji g?stoplastycznej, dla trzech wartosci
= 50 m m (krzywe a"), 2G0 m m (krzywe b") i 800 m m (krzywe c"), dwoch

wartosci RH = 40% (rys. 4.20) i RH = 80% (rys. 4.21) oraz temperatury

srodowiska T= 20C. Cyframi oznaczono: 1 wartosci wg M o d e l Code
1978", 2 - w g B a P - M o d e l " , 3 - w g M o d e l Code 1990" oraz 4 - w g P N
[4.4] dla konstrukcji spr?zonych.

2 A 6810

10'

10'

10^

Rys. 4.21. Odksztaicenia skurczowe e(t,

10'

(t-t3),(d)

przy R H = 80%

Wykresy na rysunkach 4.20 i 4.21 wyraznie wskazuj^ na:

duze roznice w ocenie skurczu, zalezne od zastosowanej metody obliczeh,
siln^ zaleznosc skurczu od wilgotnosci srodowiska RH i miarodajnego
w y m i a r u elementu h^,

2 4 6810

10'

(t-t,).(d)

Rys. 4.20. Odksztaicenia skurczowe 6(t, Q przy RH = 40%

znaczne roznice pomi?dzy wartosciami 8,^(t, tJ przyjmowanymi w Polsce

dotychczas, np. w P N [4.4], a wartosciami wynikaj^cymi z przeanalizowanych metod.
W polskich normach [4.3], [4.4] nie uwzgl?dniano w p l y w u masywnosci elementu na skurcz betonu. St^d, przy RH 40%), dose dobra zgodnosc z wartosciami C E B - F I P M . C . 1990 dla /zq = 200 m m i {t-t^) =
= 0-^400 dni. D l a ( r - t j = 70 lat niedoszacowanie 8,,(t,
przez polskie
n o r m y wynosi j u z okolo 40%). Przy RH = 80%) wyst?puje dose dobra
zgodnosc z wartosciami C E B - F I P M . C . 1990 dla /lo = 100 m m i (t-Q
=
= 0-^-400 dni; dla (t t j = 70 lat niedoszacowanie wartosci skurczu wynosi okolo 2 0 % .
Z powyzszego wynika, ze zagadnienie odksztalcen skurczowych powinno
bye potraktowane z duzo wi?kszq. uwag^ niz to czyniono dotychczas. Dotyczy
to zwiaszcza tych przypadkow, gdy odksztaicenia skurczowe maj^ znaczny
wplyw na sily wewn?trzne w konstrukcji (np. w ustrojach statycznie niewyznaczalnych i w konstrukcjach spr?zonych).
N a koniec nalezy zwrocic uwag? na wartosci odksztalcen skurczowych

"7,34

'

zalecane przez dawne P N dla konstrukcji betonowych (e,^ = 0,0003 [4.3],

[4.4]) oraz dla konstrukcji zelbetowych (e = 0,0002 [4.3] i e,^ = 0,00015 [4.4]).
Po pierwsze, w swietle powyzszych w y w o d o w wartosc e,^ zalezy silnie od
w y m i a r u HQ elementu i wilgotnosci RH srodowiska. Po drugie, nie powinno si?
podawac obnizonych wartosci e dla zelbetu bez zadnego komentarza. Beton
w konstrukcjach betonowych i zelbetowych ma ten sam skurcz swobodny e,^.
W zelbecie skurcz ten jest hamowany przez opor wkladek zbrojeniowych,
a wi?c w badaniach obserwuje si? wartosci s^^ mniejsze niz e,^. Te dwie
wielkosci p o w i n n y roznic si? oznaczeniami.
Przyblizona zaleznosc pomi?dzy s^J^ a 8,^, wyprowadzona przez autora
w pracy [4.18] dla elementu pryzmatycznego o przekroju symetrycznym,
symetrycznie zbrojonym, ma postac:
4^ =

fic/(l-a3)*fe3.

CO dla 6,, = 0,00030, E,^ = 29,0 GPa, E, = 200 GPa,

= 0,121,
= 0,811
daje wartosci cr,, = 42,8 M P a (sciskanie) i cr^, = 0,85 M P a (rozciaganie).
Napr?zenie o",, = 0,85 M P a = 0,39
= 0,57 /etfc.o.os J^st napr?zeniem
znacz^cym, obnizaj^cym sil? rysuj^c^ przekroj i powinno bye w analizie
stanow granicznych uzytkowalnosci uwzgl?dnione.

4.3.9. P e l z a n i e
M e t o d a obliczania odksztalcen peizania betonu p/zyj?ta w EC2 bazuje
rowniez na ustaleniach C E B - F I P M . C . 1990 [4.13]. Przy wskazniku zmiennosci V = 20% dolne i gorne wartosci wspolczynnika peizania cp{t, t^) wynosz^:
cp.0,05 ^ 0,66 cp,

(4.88)

90.95 = 1.34 (p,

(po,io = 0,74 cp,

9o.9o = 1,26 cp.

Istotne jest, ze zgodnie z defmicj^ przyj?t^ w [4.13], wspolczynnik peizania

/C3

jest wspolczynnikiem relaksacji napr?zeh skurczowych

w w y n i k u peizania betonu; dla zmodyfikowanej teorii starzenia jest:

(p (t, to) dla stalego napr?zenia

^cm ( 0

~~ J^st modulem spr?zystosci betonu na rozciaganie w m o mencie rozpocz?cia zjawiska skurczu; mozna przyj^c

peizania s^^(t, to) od stalego napr?zenia w betonie cx^{tQ) oraz jednostkowego

(to) przylozonego w czasie

okresla formula:

Wspolczynnik cp (t, to) jest zatem ilorazem jednostkowego

odksztaicenia o d identycznego napr?zenia cr^(to) przylozonego j a k o obci^zenie

krotkotrwale w

X
- jest funkcje starzenia; dla obciezema skurczem % ^ 0,8,
(p(co, to) jest wspolczynnikiem peizania.
N a przykiad, dla belki o przekroju 300/600 m m {h^ = 200 mm), p^=^ p^^^"
200
= 0,01; /^o =: 0,02, no = = 6,9 (beton klasy C 16/20), x S 0,8, (p (co, t^) = 2,4 (jak dla obci^zenia po 28 dniach przy J ^ i l = 50% otrzymuje si?:
0,02-6,9
^

'

4^ =

por. tab. 4,7),

'

+ 0,8.0,121.2.4-"'-

' (1 - 0.121) - 0,811 ^ 0,713

czyH np. dla s,, = 0,00030 -> s^^ = 0,000214.

Roznica w wartosciach skurczu e^^ i e,^ wywoluje wymuszone napr?zenia
sciskaj^ce w staU cr,, i rozci^gaj^ce w betonie a^^,
D l a wyzej rozpatrzonego przekroju symetrycznego, symetrycznie zbrojonego:
(r^,=

28 dni, w jednoosiowym stanie napr?zeh, Wedhig tej

definicji, niezaleznie od
zawsze ^^=.28 dni.
Przeksztalcaj^c wyrazenie (4.59) uzyskamy:
J{t,

g-c(28) = c ( 2 8 ) / c ( y + 9 a .

(4-93)

Funkcja peizania J(t, 1^) przedstawia wartosc calkowitego odksztaicenia

betonu w czasie ( t - t o ) p o d wplywem stalego jednostkowego napr?zenia
a^ito) = 1. Odksztaicenie to sklada si? z cz?sci spr?zystej l/E,(to) i cz?sci lepkiej
Cp{t, to)/J5c(28)-

1
r

odksztaicenia

~s,/E,'iX--a^)'k^,

(490)

^c. = e , / , ^ - ( X 3 ' / c 3 ,

(4.91)

N a rysunkach 4.22 i 4.23 przedstawiono za [4.14] wykresy funkcji

J {t, to) Ec(28) sporz^dzone wg wzoru (4.93) dla funkcji cp (t, to) zgodnie z metody C E B - F I P M . C . 1990 [4.13], przyj?t^ w EC2 (por. p k t 4.2.13).
N a wykresach tych widac wyraznie cz?sc funkcji J (t, t^) ^(28) przypisane ilorazowi Ec(28)/-Ec(^o) o^^z cz?sc r o w n ^ wspolczynnikowi peizania
Wyst?pujq,ca w wyrazeniu (4.60) funkcja starzenia % J^st

zdefmiowana

nast?pujeco:
yft

t)
^^(^o)
''~EM--Rit,t,)

.
EM'^it,t,y

(4.94)

237
J (t,io)c(28)

Funkcja relaksacji R(t, to) stanowi odpowiedz napr?zenia w czasie t na

przylozone w czasie tQ stale odksztaicenie e^^ = 1. D l a malego przedzialu
czasowego (t to) zachodzi:

5A

Kit,

y
V

{to).

(496)

N a rysunku 4.24 przedstawiono za [4.14] wykresy funkcji starzenia xit, t^)

odpowiadaj^ce przyj?tej w EC2 metodzie obliczania odksztalcen peizania
betonu.
Proponowany w [4.7] wzor (4.61) jest szczegolnym przypadkiem wzoru na
tzw. efektywny m o d u l spr?zystosci betonu:

to) =

A
= j o T g ^ i+[,(g/E!j!)]-(p(t,

^^^'^^

1
w k t o r y m przyj?to ,(/:o)/c(28) = 1.
0
10

10^

102

103

10^

105 t(dni)

Rys. 4.22. Wartosci funkcji J[t, o)'c(28) dia ^ = 20 MPa, RH = 50%,

%[\.\o]

= 200 mm

J (t,to)-Ec(28)

lO^tldni)
Rys. 4.24. Wartosci funkcji starzenia

10

I C

102

103

10^

Rys. 4.23. Wartosci funkcji J{t, to)-E,^^^^ dla ^ = 50 MPa, RH = 80%,

105

t(dni)

= 800 mm

IQ) dla f^,^ = 30 MPa, RH = 50%, AQ = 400 mm

W przypadku wi?kszych zmian napr?zeh w czasie zaleca si? [4.14]

stosowanie przy obliczaniu odksztalcen tzw. sprowadzonego efektywnego
m o d u l u spr?zystosci {age-adjusted effective modulus):

gdzie R (t, t^) jest funkcja relaksacji, ktorej wartosc mozna wyznaczyc ze wzoru:
^cMjit,

(4.98)

tQ
I+Xit,

1 =

(to) J ( t , to)+\j{t,

T)dR(T),

(4.95)

to

reprezentujq.cego podstawowe w zagadnieniach odksztalcen peizania rownanie

Volterry.

Wplyw

peizania i skurczu na

to)-[-Ec(^o)/c(28)]-<P(f>

odksztaicenia konstrukcji

betonowych

poddanych obciq,zemom dhigotrwalym m a istotne znaczenie dla wyst?puj^cych

w nich przemieszczen, redystrybucji napr?zen czy tez strat sily spr?zaj^cej.

239

238
N a rysunku 4.25 przedstawiono za [4.38] krzywe odksztalcen peizania
walcowych probek betonowych o srednicy 100 m m i wytrzymalosci na
sciskanie rz?du 20 M P a obci^zonych w wieku 28 d n i przez okolo 20 lat.
W y n i k a z nich silna zaleznosc odksztalcen peizania od wilgotnosci srodowiska.
W rozpatrywanym przypadku odksztaicenia peizania nie ulegly stabilizacji
nawet po 10 000 dniach dziaiania obci^zenia (ok. 30 lat).
Wedhig [4.13] przyrost odksztalcen peizania nie kohczy si? nawet po 70
latach dziaiania obciqizenia; szacuje si?, ze po 150 latach dziaiania obci^zenia
przyrost ten nie przekracza j u z 5,0% odksztaicenia peizania po 70 latach.
V 19,71

20

V 14,31

15

cr o

S e e o

a zatem wydaje si? celowym porownanie obu ww. podejsc do problemu

wiasciwosci betonu konstrukcyjnego.
4.4.1. K l a s y b e t o n u , w y t r z y m a i o s c n a s c i s k a n i e i r o z c i a g a n i e ,
m o d u l spr^zystosci
W P N [4.4] klasy wytrzymalosci betonu przyporz^dkowane byly wytrzymalosciom gwarantowanym J^^, okreslonym na podstawie badan szesciennych probek betonowych o b o k u 150 m m . W celu porownania nalezy przyjq^c,
ze druga liczba w oznaczeniu klasy wytrzymalosci betonu czyli/c^^cubc wg EC2
jest rownoznaczna klasie w g [4.4] (np. C 25/30 = B 30).
E u r o k o d 2 nie operuje posredni^ wytrzymalosci^ charakterystyczna betonu
JR.^^, k t o r a (por. p. 4.3.1) byla kwantylem 5% tzw. wytrzymalosci slupowej"
betonu, lecz bezposrednio przypisuje wytrzymaiosc charakterystyczna betonu
na sciskanie /^^ 5% k w a n t y l o w i wytrzymalosci
badanej na probkach
walcowych ^ 150/300 m m .
Jest zatem

10

=/c,o,o5 oraz [por. wzory (4.66) i (4.67)]:

i ^ , , = (0,76-0,001i^,^)-ilf = ( 0 , 7 6 - - 0 , 0 0 1 ^ , , . g - / ^
wodQ

^ ^ ^ ^ ^

Sec

10

r
50

100

V 6,47

1"
500

1000

,
1
5000

10000

czas dziaiania obci^zenia A t , d n i

Rys. 4.25. Odksztaicenia peizania e,^ sciskanycii probek betonowycli w funkcji wilgotnosci
srodowiska i ezasu dziaiania obci^zenia wg [4.38] wykres skorygowany przez autora;
e opoznione odksztaicenie spr^zyste

4.4. Porownanie podstawowych wiasciwosci betonu

wg PN-84/B-03264 i E C 2
Przy p o r o w n y w a n i u zdecydowano przyj^c za uklad odniesienia dla podstawowych wiasciwosci betonu wedlug [4.44] wiasciwosci betonu okreslone
przez norm? PN'-84/B-03264 [4.4], obowi^zuj^c^ w Polsce przez 15 lat
i b?d^c^ uscislon^ w e r s j i n o r m y PN-76/B-03264 [4.3]. N o r m y te okreslily
wiasciwosci betonu i zwi^zane z n i m i zasady na okres zycia jednego pokolenia
projektantow- Bazowaly one na radzieckiej szkole myslenia, usankcjonowanej
przez R W P G . N o r m y PN-B-03264:1999 [4.8] i PN-B^03264:2002 [4.45],
bazuj^ce j u z na Eurokodzie 2 i zachodnioeuropejskiej szkole myslenia,
podlegaj^ takze - podobnie j a k kolejne wersje EC2 - ci^glym uscisleniom.

= (0,95-0,00125/J-^.

(4.99)

Wartosci/^^ w g E C 2 i wartosci R^^ w g [4.4], przypisane tej samej klasie betonu,

imie s^ zatem dokladnie rowne (por. tablica 4.12).
Tab. 4.12. Porownanie wartosci wytrzymaiosci cliarakterystycznycii
wg EC2 i K^^ wg PN-84/B-03264 [4.4], (MPa)
Klasa betonu wg EC2

C
C
C
c
12/15 16/20 20/25 25/30

Klasa betonu wg [4.4]

B15

B20

B25

B30

12

16

20

25

11,3

15,0

18,6

22,2

C 30/37
B35

B40
30

25,7

29,2

betonu/.j^

C
C
C
C
35/45 40/50 45/55 50/60

B50

35

40

36,0

50

45

Wytrzymalosci R^^^ wg [4.4] byly bardziej zbUzone do wytrzymalosci

slupowej" R^ okreslonej na pryzmach o smuklosci h/b = 3,0 niz wytrzymalosci
X ^ , okreslone na walcach o smuklosci h/d = 2,0 (por. p. 4.3.1). St^d tez
bezposrednie przeniesienie wartosci/^^^ przypisanych przez EC2 danej klasie
betonu zwyklego do polskiej normy P N - E N , oznacza podwyzszenie
wytrzymalosci charakterystycznej betonu na sciskanie (w stosunku do [4.4])
srednio o okolo 9%. Uzasadnia to koniecznosc podwyzszenia cz?sciowego
wspolczynnika bezpieczenstwa w polskiej normie P N - E N z wartosci
= 1,3
do wartosci m i n .
= ^A- W EC2 przyj?to yc = 1,5.
Wartosci wytrzymalosci obhczeniowych betonu /^^ w g EC2 i J^^ w g
PN-84/B-03264, uzyskanych z w z o r o w / , , = ^ / l , 5 i R, = RJl^,
porownano
w tabhcy 4.13. W ostatnim wierszu podano wartosci wytrzymalosci ob-

241

240
Tab. 4.15. Porownanie wartosci moduiow spr^zystosci
wg PN-84/B-03264 [4.4], (MPa)

Tab. 4.13. Porownanie wartosci wytrzymaiosci obliczeniowycli

/^^ wg EC2 i Rj, wg PN-84/B-03264 [4.4], (MPa)
Klasa betonu wg EC2

C
C
C
c
12/15 16/20 20/25 25/30

Klasa betonu wg [4.4]

B15

B20

B25

B30

8,7

10,7

13,3

16,7

8,7

Jed,cuhc

8,1

11,5

14,3

17,1

10,7

13,3

15,9

C 30/37
B35

B40

20,0
19,8

22,5

19,6

C
C
C
C
35/45 40/50 45/55 50/60

B50

23,3

26,7

30,0

33,3

27,7
25,7

liczeniowych, obliczone ze wzoru / c d . c u b c = R^k/^Aone j a k widac

porownywalne z wartosciami
wedlug EC2.
Jak to omowiono szczegolowo w p. 4.3.2, wytrzymalosci betonu na
rozciaganie osiowe
i fctk,Q,05 wg EC2 s^ porownywalne z wytrzymalosciami odpowiednio JR.^^ (wytrzymaiosc srednia) i i ^ ^ ^ ^ wg [4.4]. Podobnie bliskie (zwiaszcza dla nizszych klas betonu) s^ wytrzymalosci obliczeniowe/ctd.o.05 i Rb2> gdyz w obu tych dokumentach przyj?to tak^ samq. wartosc
cz?sciowego
wspolczynnika bezpieczenstwa
dla betonu
rozci^ganego,
= 1,5. Wartosci omawianych wytrzymalosci na rozciaganie zestawiono
w tablicy 4.14.
Tab. 4.14. Porownanie wytrzymaiosci betonu na rozciaganie
wg EC2 i PN-84/B-03264 [4.4], (MPa)
Klasa betonu wg EC2

C
C
C
c
12/15 16/20 20/25 25/30

Klasa betonu wg [4.4]

B15

B20

B25

B30

1,6

1,9

2,2

2,6
2,43

fctm
K
fctk,0,05
fad,o,05

1,58

1,89

2,17

1,1

1,3

1,5

1,8

1,13

1,35

1,55

1,73

0,73

0,87

1,00

1,20

.0,75

0,90

1,03

1,15

C 30/37
B35

B40

3,2

2,9
2,65

2,86

2,0
1,89

2,04
1,33

1,26

2,2

1,36

C
C
C
C
12/15 16/20 20/25 25/30

Klasa betonu wg [4.4]

B15

Km

B20

B25

B30

27

29

30

31

23,1

27,0

30,0

32,4

33,5

C 30/37
B35

B40
32

34,4

C
C
C
C
35/45 40/50 45/55 50/60

34
36,0

35,2

B50
35

38,6

36,8

38,5

36

37

39,6

40,7

4.4.2. W s p o l c z y n n i k i o d k s z t a i c e n i a p o p r z e c z n e g o
i rozszerzalnosci termicznej
Zagadnienia te szczegolowo przeanalizowano w p. 4.3.4 i w p. 4.3.5. W y n i k a <
z nich, ze w polskiej normie P N - E N wartosci omawianych wielkosci mozna
przyj^c na poziomie proponowanym przez EC2, tzn.:
V, = 0,20;

lOxlO-^K,

o ile nie zachodz^ szczegolne w a r u n k i pracy rozwazanych elementow (np.

wysoki poziom wyt?zenia, duze zmiany temperatury zewn?trznej).
4.4.3. Z a l e z n o s c n a p r ^ z e n i e o d k s z t a i c e n i e p r z y s c i s k a n i u

C
C
C
C
35/45 40/50 45/55 50/60

Klasa betonu wg EC2

wg EC2 i Ej,

B50
3,5

3,8

2,5

2,31

1,47

1,67

1,54

4,1

3,24
2,7

2,9

1,80

1,93

W tablicy 4.15 porownano wartosci m o d u l u spr?zystosci E^^^ wg EC2 i j

wg PN-84/B-03264. W obu przypadkach s^ to wartosci srednie siecznych
modulow spr?zystosci. W ostatnim wierszu tablicy 4.15 podano wartosci
modulu 1,1 E^^ uwzgl?dniaj^cego wplyw kruszywa bazaltowego, stosowanego dose powszechnie w Polsce j a k o kruszywo grube do betonow klas
^ B30. Wartosci te s^ bardzo zbHzone do wartosci E^ wg [4.4].
W y n i k a st^d, ze w normie P N - E N mozna przyj^c'wartosci E^^ proponowane przez EC2. D l a betonow klas wyzszych niz C 25/30 nalezy te wartosci
korygowac w zaleznosci od rodzaju uzytego do betonu kruszywa grubego
(por. p. 4.3.3).

M e t o d y sprawdzania nosnosci w g PN-84/B-03264 [4.4] nie wymagaly

obliczania odksztalcen. Generalnie przyjmowano w obliczeniach peine uplastycznienie strefy sciskanej betonu i prostok^tny wykres napr?zeh.
Warunek nieprzekroczenia odksztalcen granicznych s^^ w strefie sciskanej
zast^piono w a r u n k a m i na graniczny wysokosc strefy sciskanej (^^^, zalezn^
od klasy betonu i klasy stah. Wartosci
w normie [4.4] zostaly wyznaczone
ze wzoru M u l i n a i Guszczy, przyj?tego w zalozeniach normalizacyjnych
R W P G [4.33].
Podejscie zaprezentowane w EC2 jest podejsciem bardziej tradycyjnym, lecz
dobrze umoco w a n y m w mechanice betonu i teorii konstrukcji z betonu. Przyj?cie
w normie P N - E N wykresow ideowych cr, w g EC2 moze doprowadzic
do bardziej logicznych z wytrzymalosciowego p u n k t u widzenia analiz konstrukcji b^dz analiz nosnosci i napr?zeh przy wymiarowaniu przekroju.
4;4.4. S k u r c z b e t o n u
Zagadnienie to omowiono dose szczegolowo w p. 4.2.12. i w p. 4.3.8.
Bezposrednie porownania wartosci e,^ z EC2 i PN-84/B-03264 s^ niemozliwe,
bowiem w [4.4] nie s^ one uzaleznione od miarodajnego wymiaru elementu h^.
Uwaza si? za uzasadnione przyj?cie w normie P N - E N ustaleh EC2 w zakresie
dokladnej metody okreslania odksztalcen skurczowych e,^.

242
W p l y w rodzaju cementu:

4.4,5. P e l z a n i e b e t o n u
Bezposrednie porownania wartosci wspoiczynnika peizania ^(oo, to) dla
betonu zwyklego w g EC2 i PN-84/B-03264 [4.4] s^ utrudnione, bowiem w [4.4]
wartosci wspolczynnika peizania nie zalezaly od miarodajnego w y m i a r u
elementu HQ. Orientacyjne porownanie dla HQ = 150 m m (np. plyta o grubosci
150 m m , slup o przekroju 300 x 3 0 0 mm) przedstawiono w tablicy 4.16.

to = 24,6

= 24,6 dni.

2+(24,6)1

Zmodyfikowany wiek betonu po czasie t^^ = 100 dni:

t ^ j , = 1 0 0 - e - ( * / t " ^ + i ^ - " ' ^ ' ) = 61^6 dni.
Wartosci pomocnicze:

Tab. 4.16. Orientacyjne porownanie wartosci wspoiczynnikow peizania (p(cx), tg)

wg EC2 [4.7] i PN-84/B-03264 [4.4]

1-80/100
(PRH =

Wiek betonu
w chwili obci^zenia
to (dni)
7

1+

Wilgotnosc wzgl^dna srodowiska RH {%)

<40

40-f-75 ,

= 1,332,

0,1-^218

100

76-99

EC2

[4.4]

EC2

[4.4]

EC2

[4.4]

EC2

[4.4]

3,5

3,5

2,9

2,8

2,3

2,1

'2,1

1,7

14

3,1

3,0

2,6

2,4

2,1

1,8

1,9

1,4

28

2,7

2,5

2,3

2,0

1,9

1,5

1,7

1,2

90

2,3

1,9

1,9

1,5

1,5

1,1

1,4

1,0

Generalnie wartosci cp (oo, 1^) w g EC2 s^ wi?ksze niz w g [4.4], zwlaSzcza dla
pozno obci^zanego betonu (duze tg) oraz dla bardziej wilgotnego srodowiska
(duze RH), Przyj?cie w normie P N - E N zaleccjd EC2 w zakresie peizania betonu
wydaje si? j a k najbardziej uzasadnione.

iS(/J = ^

= 2,925,
33
= 0,501,

(0,1 + 24,6'^)

iPo = 1,332-2,925-0,501 - 1,952,

1,5[1 + ( 0 , 0 1 2 - 8 0 ) " ] 2 1 8 + 2 5 0 = 733,83 < 1500,
0,3

(61,6-24,6)

= 0,402.

_(733,83 + 61,6-24,6)_
Wspolczynnik peizania po tj_ = 100 dniach:

4.4.6. P r z y k i a d o b l i c z e n i a w a r t o s c i w s p o l c z y n n i k a
peizania wg E C 2
Nalezy okreslic wartosc wspolczynnika peizania cp (oOj ^Q) dla nast?puj4cych
danych:
element betonowy zbrojony o przekroju poprzecznym 300 x 800 m m ,
wykonany z betonu klasy C 25/30 o konsystencji plastycznej S2 na cemencie
portlandzkim szybko twardniej^cym, obci^zony stalym napr?zeniem sciskaj^cym ( r , < 0 , 4 5 ^ ,
element dojrzewal, a nast?pnie zostal obci^zony w wieku to = 40 d n i
w srodowisku o wilgotnosci RH = 80% i temperaturze T = 10C. W srodowisku t y m znajdowal si? przez 60 dni, po czym w a r u n k i srodowiskowe ulegly
zmianie na RH = 50% i T = 35C. W tych warunkach element znajdowal si?
przez dalsze 20 lat.
a) Obliczenia dla okresu ezasu {t^, Q przy RH =^ 80% i T= 10C:
Dane:
= 25 + 8 = 33 M P a , oc = 0,
= 40 dni,
= 100 dni.
Miarodajny wymiar elementu:
,
2-300-800
^^^2(3004-800)^^^^
Zmodyfikowany wiek betonu w momencie obei^zenia:

(P'ft,, 0 = 1,952-0,402 = 0,785.

b) Obliczenia dla okresu {t^, t^) przy
to = 40 dni,

RH = 50% , i T = 35C:
t^ = 100 dni,

ti_r = 100-1,941 = 194,1 dni,

1-50/100
(PR3=

1 +

= 1,831,

0,1-^218

^ ( / J = 2,925,
AW = ( 5 j : p ^

= 0,402,

'

(Po = 1,831 - 2,925 - 0,402 = 2,153,

= 15 [ 1 +(0,012- 5 0 ) " ] 218 + 250 = 577,03,
(194,1-77,6)

0,3

= 0,586,

(577,03 + 1 9 4 , 1 - 7 7 , 6 ) _
cp (t^, to) = 2,153 - 0,586 = 1,261.

244

245

c) Obliczenia dla okresu (t^, to) P^zy RH ^ 50% i

to = 40 dni,

35C:

t2 = 20 x 365 + 100 = 7400 dni,

tQ^r^ = 11

dni,

t^^^ = 7400 1,941 = 14363,4 dni,

cp^^ = 1,831,

P ( / J = 2,925,

(Po = 2,153,

p (to) = 0,402,

511,03,
(14363,4-77,6)

0,3

(577,03 +14363,4-77,6)_

= 0,988,

(p{h^ t o ) - 2,153-0,988 = 2028.

d) KojQcowa wartosc wspoiczynnika peizania po 20 latach i 100 dniach
eksploatacji w zmiennych warunkach cieplno-wilgotnosciowych:
(p{h, to) = 0,785 + 2,128-1,261 = 1,652.

Pismiennictwo
[4.1] PN-56/B-03260. Konstrukcje zelbetowe. Obliczenia statyczne i projektowanie.^
[4.2] PN-75/B-06250. Beton zwykiy.
[4.3] PN-76/B-03264. Konstrukcje betonowe, zelbetowe i spr^zone. Obliczenia statyczne i projektowanie.
[4.4] PN-84/B-03264. Konstrukcje betonowe, zelbetowe i spr^zone. Obliczenia statyczne i projektowanie.
[4.5] PN-88/B-06250. Beton zwykiy.
[4.6] E N 206-1:2000. Concrete-Part 1: Specification, performance, production and conformity.
GEN, Brussels 2000.
[4.6a] PN-EN 206-1. Beton-' Cz^sc 1: Wymagania, wiasciwosci, produkcja i zgodnosc
(przeklad poz. [4.6]).
[4.7] Eurokod 2. Projektowanie konstrukcji z betonu. Cz^sc 1: Reguiy ogolne i reguly dla
budynkow. Tom I . Wersja polska ENV 1992-1-1:1991. ITB, Warszawa 1992.
[4.8] PN-B-03264:1999. Konstrukcje betonowe, zelbetowe i spr^zone. Obliczenia statyczne
i projektowanie.
[4.9] Aleksandrowskij S. W.: Rascziot bietonnych i zelezobietonnych konstrukcij na tiempieratumyje i wlaznostnyje wozdiejstwija {s ucziotom polzucziesti). Strojizdat, Moskwa
1966.
[4.10] CEB-FIP: Recomendations Internationales poiir le calcul et I'execution des ouvrages en
beton. CEB Bulletin No 84, Paris 1972; tlum. polskie. Mi^dzynarodowe zalecenia
obliczania i wykonywania konstrukcji z betonu. Arkady, Warszawa 1973.
[4.11] Ciskreli G. D.: Soprotiwlenije rastiazeniju niearmirowanych i armirowanych bietonow.
Moskwa 1954.
[4.12] Comite Euro-International du Beton: CEB-FIP Model Code 1978 for concrete structures.
CEB Bulletin No 124/125, Paris 1978.

[4.13] Comite Euro-International du Beton: CEB-FIP Model Code 1990. Design Code. CEB
Bulletin No 213/214, Thomas Telford Services Ltd, London 1993.
[4.14] Comite Euro-International du Beton: Structural Effects of Time Dependent of
Concrete. Bulletin d'lnformation No 215, Lausanne 1993.
[4.15] Concrete Structures Euro-Design Handbook 1994/96. Praca zbiosowa. Ernst & Sohn,
Berlin 1995.
[4.16] Feix J.: Analyse und Darstellung der Bemessung fiir Biegung mit Langskraft, Querkraft
und Torsion nach Eurocode 2 Teil 1. Dissertation. Technische Universitat Miinchen 1993.
[4.17] Flaga K.: Wplyw rodzaju kruszywa na kruchosc betonow wysokich marek. Inzynieria
i Budownictwo, N r 2/1974.
[4.18] Flaga K.: Wplyw pol wilgotnosciowych na zarysowanie i nosnosc konstrukcji zelbetowych. Ksi^ga Referatow I Ogolnopolskiego Sympozjum nt. Wplywy srodowiskowe na
budowie i ludzi, Lublin 1994.
[4.19] Flaga K.: Wplyw napr^zen wlasnych na destrukcj? napr?zeniow% i parametry wytrzymalosciowe betonu. Inzynieria' i Budownictwo 6/1995.
[4.20] Flaga K., Furtak K.: Czynniki technologiczne a morfologia rys w belkach zelbetowych.
Zeszyt Naukowy Komisji Budownictwa Oddziahi PAN w Krakowie. Inzynieria L^dowa,'
Krakow 1987.
[4.21] Furtak K.: Nosnosc przekrojow normalnych w zginanych elementach zelbetowych poddanych obci^zeniu zmiennemu ze szczegolnym uwzgl^dnieniem obiektow mostowych.
Zeszyt Naukowy Politechniki Krakowskiej, Nr 64, Krakow 1985.
[4.22] Godycki-dwirko T.: Mechanika betonu. Arkady, Warszawa 1982.
[4.23] Grasser H., Kupfer H., Pratsch G., Feix 1: Design of Reinforced and Prestressed Concrete
Structures for Bending with Axial Forces, Shear and Torsion. Str. 309-454 w [4.15].
[4.24] Grob L , Kostler H.: Projektowanie i budowa mostu Ganter w Szwajcarii. Inzynieria
, i Budownictwo, N r 1-2/1992.
[4.25] L' Hermite R.: Idees Actuelles sur la Technologie du Beton. Institut Technique du
Batiment et des Travaux Publics, Paris 1965.
[4.26] Leonhardt F., Mouning E.: Vorlesungen iiber Massivbau. Teil L Springer, Berlin 1973.
[4.27] Lewicki B., Kubicki L , Rytwinska D.: Nowelizacja PN-84/B-03264. Konstrukcje betonowe, zelbetowe i spr^zone. Obliczenia statyczne i projektowanie. Inzynieria i Budownictwo,
N r 9/1996.
[4.28] Majewski S., Wandzik G.: Numeryczna ocena badan wytrzymaiosciowych betonu. Ksi^ga
Referatow X L I Konferencji Naukowej K I L i W P A N i K N PZITB. Tom V: Konstrukcje
betonowe, Krakow-Krynica 1995.
[4.29] Neville A. M . : Wiasciwosci betonu. Polski Cement Sp. z o.o., Krakow 2000.
[4.30] Piwowarski K , Flaga K., Wilk K.: Wplyw ksztattu i wielkosci cial probnych na zaleznosc
pomi^dzy wytrzymaiosciami betonu na sciskanie i rozciaganie. Ksi^ga Referatow X X I
Konferencji Naukowej I Q L i W P A N i K N PZITB. Tom I I I : Konstrukcje betonowe,
Krakow-Krynica 1975.
[4.31] Praca zbiorowa. Budownictwo betonowe. Tom I I : Teoria betonu i zelbetu. Arkady,
Warszawa 1964.
[4.32] Praca zbiorowa: Budownictwo betonowe. Tom I : Technologia betonu cz. 11. Arkady,
Warszawa 1972.
[4.33] Praca zbiorowa: Obliczanie konstrukcji zelbetowych i spr^zonych metody stanow granicznych wg PN-76/B-03264. Arkady, Warszawa 1976.
[4.34] Raszka H.: Uogolnione metody obliczania przewidywanych odksztalcen skurczowych
elementow betonowych. Inzynieria i Budownictwo, N r 8-9/1990.
[4.35] Raszka H.: Skurcz betonu geneza, objawy i przebieg w czasie. Inzynieria i Budownictwo, N r 2/1995.
[4.36] Ratajczak G.: Szacowanie napr^zen dopuszczalnych dla betonow w konstrukcjach mostow z uwzgl^dnieniem warunkow uzytkowania podejscie probabilistyczne. Praca
doktorska, Poznan 1995.

246
[4.37] R I L E M . Technical Reccommendation for the Testing and Use of Construction Materials.
E & F N Spon, London 1994.
[4.38] Rusch H., Jungwirth D.: Skurcz i pelzanie w konstrukcjach betonowych. Arkady, Warszawa
1979[4.39] Stupnicki W.: Wytrzymaiosc betonu w jednoosiowym stanie obci^zenia w swietle badan
doswiadczalnych. Monografia N r 157 PoHtechniki Krakowskiej, Krakow 1993.
[4.40] Witakowski P.: AnaHza napr^zeh termicznych w masywach betonowych. Prace Instytutu
Meteorologii i Gospodarki Wodnej, N r 12, Warszawa 1976.
[4.41] SIA Norme 162. Edition de 1989. Ouvrages en beton. Societe Suisse de Ingenieurs et des
Axchitectes, Zurich 1989.
[4.42] Eurocode 2: Design of concrete structures Part 1: General rules and rules for buildings.
Draft prEN 19924-1:2001. CEN, Brussels, October 2001.
[4.43] Eurocode 2: Design of concrete structures Part 1: General rules and rules for buildings.
Revised final Draft prEN 1992-1-1:2002. CEN, Brussels, April 2002.
[444] Eurocode 2: Design of concrete structures Part 1: General rules and rules for buildings.
CEN, December 20004.
[4.45] PN-B-03264:2002. Konstrukcje betonowe, zelbetowe i spr^zone. Obficzenia statyczne
i projektowanie. P K N , Warszawa, grudzien 2002.

5. W t a s c i w o s c i s t a l i i w y r o b o w
stalowych
5.1. Stal do konstrukcji zelbetowych
5.1.1. W s t ^ p , p o d s t a w o w e dejBlnicje i o z n a c z e n i a
EC2 zawiera informacje o stali zbrojeniowej w podrozdziale 3.2, dotycz^cym wiasciwosci stali, oraz w zal^czniku C dotycz^cym klas pretow, walcowki
i siatek zbrojeniowych. Zasady EC2 maj^ charakter ogolny i okreslaj^ tylko
niektore, podstawowe wymagania oraz cechy wyrobow. W ' t e k s c i e EC2
wyst^puj% hczne odwolania do innych n o r m i przepisow, w szczegolnosci do
normy PN-EN-10080:2005 (U) [5.1], k t o r ^ dalej b?dzie si? nazywac P N - E N .
Te same podstawowe wielkosci (np. wytrzymaiosc stali) maj^ w EC2
i w P N - E N rozne oznaczenia. Ponizej przedstawiono zestawienie dej&nicji
najwazniejszych wielkosci, b^d^ce wynikiem skompilowania informacji z EC2
i P N - E N , przy zastosowaniu oznaczeh wedlug EC2 (w nawiasach podano ich
odpowiedniki wedlug P N - E N ) :
fy^f0,2k

granica plastycznosci stah zbrojeniowej otrzymana bezposrednio

z badania pojedynczej p r o b k i pobranej z pr?ta w statycznej probie
rozci^gania. Oznaczenie
jest stosowane w odniesieniu do stali
0 wyraznej granicy plastycznosci. Oznaczenie f^^k j ^ s t stosowane,
gdy badana stal nie ma wyraznej granicy plastycznosci. W t y m
przypadku wyznaczona zostaje umowna granica plastycznosci, t j .
napr^zenie wywoluj^ce odksztaicenie trwale (wydluzenie trwale)
rowne 0,2% (w P N - E N oznaczone J^,, R^^^,^,

fyk^foak

charakterystyczna wartosc granicy plastycznosci dla conajnmiej 15

pojedynczych probek pobranych z roznych pr?t6w tego samego
gatunku i srednicy stah zbrojeniowej. Wyznaczana jest statystycznie z prawdopodobienstwem p = 0,95. Chociaz nie ma bezposredniej zaleznosci pomi?dzy R^ i fyj^, EC2 stwierdza, ze metody
okreslania jR^ zapewniaj^ rowniez spelnienie wymagan/^^. Zasady
stosowania
stah
zbrojeniowych maj^
waznosc
az
do
/ , , < 600 M P a ,
wytrzymaiosc stali zbrojeniowej na rozciaganie otrzymana bezposrednio z badania p r o b k i pobranej z pr?ta zbrojeniowego

ft

T^8

ftk

Su

(w P N - E N [5.1], [5.2] oznaczone R J . Napr^zenie fi okresla si?

podobnie j a k fy, dziel^c odpowiedni^ sil? przez nominalne pole
przekroju pr?ta,
~ wytrzymaiosc charakterystyczna stali zbrojeniowej na rozciaganie
wyznaczona dla conajnmiej 15 probek pobranych z roznych pr?t6w
tego samego gatunku i srednicy stali. Wartosc
jest okreslana
statystycznie z prawdopodobienstwem p = 0,90,
wydluzenie przy maksymalnej sile otrzymane bezposrednio, w probie
rozci^gania, za pomoc^ ekstensometru mierz^cego zmiany dhigosci
lub przez pomiar, wykonany na probce po zerwaniu, na zewn^trz
strefy przew?zenia i zamocowania. Jest to nowe oznaczenie w p r o w a dzone zamiast wydluzenia. po zerwaniu (ylg i .^^o). Jest ono bardziej
precyzyjne w stosunku do obowi^zujq.cego poprzednio, poniewaz nie
uwzgl?dnia przew?zenia p r o b k i tzw. szyjki (wg E N V oznaczone AgX
charakterystyczna wartosc wydluzenia przy maksymalnej sile wyznaczona dla conajnmiej 15 probek z roznych pr?t6w tego samego
gatunku i srednicy stali, okreslana statystycznie z prawdopodobienstwem p. = 0,90 (wg P N - E N oznaczenie A^^^,

ftify

~" stosunek wytrzymalosci na rozciaganie do granicy plastycznosci

otrzymany z badania pojedynczej p r o b k i stali (w P N - E N [5.1]
oznaczony RJR^
nazywany ciq^gliwosci^ {ductility),
(ft/fy)k ~ charakterystyczna wartosc stosunku wytrzymalosci na rozciaganie
do granicy plastycznosci, wyznaczonego na podstawie w y n i k o w
conajnmiej 15 pojedynczych probek z roznych pr?t6w tego samego
gatunku i srednicy. Stosunek ten jest okreslany statystycznie z prawdopodobienstwem p = 0,90,

2(T^

zakres zmian napr?zenia w , badaniach zm?czeniowych (rys. 5.3).

Wytrzymaiosc na obci^zenia wielokrotnie zmienne, inaczej wytrzymaiosc zm?czeniowa.
fjR,
wskaznik uzebrowania, zdefmiowany szczegolowo w p. 5.1.2,
Eg
srednia wartosc m o d u l u spr?zystosci stali.
Spajalnosc zespol cech decyduj^cych o mozliwosci zaistnienia procesow
fizyko-chemicznych, w w y n i k u k t o r y c h powstaje zl^cze o w y m a ganych wlasciwosciach. W budownictwie najszerzej stosowane s^
dwie techniki spajania: zgrzewanie oporowe i spawanie lukowe.
Wartosci charakterystyczne wyznacza si? wg wzoru:

gdzie: m s
Cy-k

m-/c5> C
(5.1)
wartosc srednia,
odchylenie standardowe,
okreslana wartosc (np. granica plastycznosci),
wspolczynnik sluzq.cy do wyznaczania wartosci z okreslonym
prawdopodobienstwem, przy uwzgl?dnieniu rozkladu t Studenta
(tab. 5.1).

Przy p = 0,95 oraz p = 0,90, wartosci k w funkcji liczby badanych probek

n przedstawiono w tablicy 5.1.
Tab. 5.1. Zaleznosc wspoiczynnika k od liczby probek n, przy p = 0,95 i p = 0,90

k
n

p = 0,95

p = 0,90

p = 0,95

p = 0,90

3,40

2,74

30

2,08

1,66

3,09

2,49

40

2,01

1,60

2,89

2,33

50

1,97

1,56

2,75

2,22

60

1,93

1,53

2,65

2,13

70

1,90

1,51

10

2,57

2,07

80

1,89

1,49

11

2,50

2,01

90

1,87

1,48
1,47

12

2,45

1,97

100

1,86,

13

2,40

1,93

150

1,82

1,43

14

2,36

1,90

200

1,79

1,41

15

2,33

1,87

250

1,78

1,40

1,77

1,39

16

2,30

1,84

300

17

2,27

1,82

400

1,75

1,37

18

2,25

1,80

500

1,74

1,36

19

2,23

1,78

1000

1,71

1,34

1,77

00

1,64

1,282

20

2,21

5.1.2. W y m a g a n i a E C 2
Wymagania, o k t o r y c h m o w a w tekscie, powinny bye speinione przez
zbrojenie w stanie, w j a k i m jest ono dostarczone na budow?. Pr?ty dostarczane
w kr?gach p o w i n n y spehiiac te wymagania po wyprostowaniu.
Kazda dostawa p o w i n n a bye zaopatrzona w swiadectwo zawieraj^ce dane
wystarczaj^ce do sklasyfikowania w y r o b u ze wzgl?du na:
charakterystyczna granic? plastycznosci stali,
ci^gliwosc,
wymiary wyrobu,
charakterystyk? powierzchni,
spajalnosc.
Ponadto swiadectwa powinny zawierac inne, dodatkowe informacje, jezeli
s^ one niezb?dne.
EC2 nie okresla gatunkow stali ani wymiarow wyrobow, a wi?c rowniez
wartosci f^^, Dane zaczerpni?te z P N - E N i p r E N przedstawiono w p. 5.1.3.
Stal powinna miec odpowiednim ci^gliwosc. Z tego p u n k t u widzenia
rozroznia si? dwie klasy stali. Jezeh e.^ > 5% i {fjfy^ > 1,08, to stal ma wysok^

ci^gliwosc, a jezeli speinione s^ tylko slabsze w a r u n k i e^^ > 2,5%

i {ftlfyk) > 1^05, to stal ma ci^gliwosc normalny, Pr?ty zebrowane o srednicy
nmiejszej niz 6 m m nie m o g ^ bye uznane za wyroby o wysokiej ci^gliwosci.
Ze wzgl?du na ksztalt powierzchni zbrojenia rozroznia si? pr?ty gladkie
i zebrowane. Pr?ty zebrowane uwaza si? za zbrojenie o wysokiej przyczepnosci,
gdy speinione s^ wymagania dotycz^ce uzebrowania, przedstawione w p. 5.1,3.
W przypadku innych w y r o b o w o niegladkiej powierzchni ocena stopnia
przyczepnosci p o w i n n a bye oparta na wynikach badan i okreslona w odpowiednich normach lub innych dokumentach.
Przyjmuje si?, ze w temperaturze zawartej od 30 do 100 C:
g?stosc stah wynosi 7850 kg/m^,
wspolczynnik rozszerzalnosci termicznej jest rowny 10" ^/C,
m o d u l spr?zystosci wynosi 200 GPa.
Przy wymiarowaniu elementow mozna przyjmowac, ze wytrzymalosci
i granice plastycznosci stah przy rozci^ganiu i sciskaniu s^ rowne, a zaleznosc
napr?zenie odksztaicenie jest dana: wykresem wedlug rysunku 5.1.

5.1.3. W y m a g a n i a n o r m y E N - 1 0 0 8 0
Glownm przyczynm opublikowania n o r m y EN-10080 (w polskiej wersji
PN-EN-10080:2005 (U) [5.1] byla potrzeba ujednolicenia przepisow projektowania i wykonania konstrukcji zelbetowych obj?tych E u r o k o d a m i 2,
4 i 8.
P N - E N zawiera wymagania dotyczq-ce skladu chemicznego oraz wiasnosci
mechanicznych i geometrycznych zebrowanej stali zbrojeniowej gatunku B 500
odmiany A i B (oznaczanych j a k o B 500A i B 500B), stosowanej do zbrojenia
konstrukcji z betonu w postaci:
pr?t6w prostych, o srednicy od 6 m m do 40 mn>;
pr?t6w w kr?gach do produkcji siatek zgrzewanych o srednicy od 5 m m
do max 16 mmi;
zgrzewanych siatek wykonanych na wielopunktowych zgrzewarkach
z pr?t6w, o srednicach od 5 m m do max 16 m m .
W tablicy 5.2 przedstawiono wymagania dotycz^ce stah zbrojeniowej oraz
wyrobow z tej stali.
Granica plastycznosci wprowadzanej stah zbrojeniowej wynosi 500 M P a ,
zarowno w odniesieniu do stah wyprodukowanej w g technologii walcowania
regulowanego, j a k i stah walcowanej na gor^co.
Podstawowy sklad chemiczny stah gat. B 500A i B 500B podano w tablicy 5.3.
Z przedstawionego skladu wynika, ze jest to stal niskow?glowa.
Podatnosc na zginanie okreslana jest dwuetapowo.
W pierwszym etapie badane p r o b k i zginane s^ o k ^ t 90 na trzpieniu
o grubosci zgodnej z tablicy 5.4.
W drugim etapie badan p r o b k i s^ poddawane zabiegowi sztucznego
starzenia i odgmane o k ^ t 20. P?kni?cia i naderwania s^ niedopuszczalne.
Zabieg sztucznego starzenia polega na podgrzaniu p r o b k i do temperatury
100 C, utrzymanin jej w tej temperaturze przez m i n i i n u m 1 h (godz.) i nast?pnie ochlodzeniu na powietrzu bez przewiewu do temperatury pokojowej.
N a rysunku 5.2 przedstawiono przebieg proby zginania pdl^czeh zgrzewanych
z siatki o pojedynczych pr?tach.

Rys. 5.1. Zaleznosc napr^zenie a odksztaicenie e

Nachylenie gornej gal?zi wykresu mozna zmieniac, przyjmuj^c, ze zachodzi

jedna z dwoch mozliwosci:
a) gorna gal^z jest pozioma, a wi?c napr?zenie nie przekracza/^^/y^, odksztal^
cenia m o g ^ r o s n i e nieograniczenie (w niektorych przypadkach dogodne jest
zastosowanie ograniczenia odksztalcen),
b) gorna gal^z jest nachylona, a odksztaicenie nie przekracza 0,01.
Ponadto EC2 zawiera ogolnikowe wymagania (tzn. nie okresla kryteriow
uosciowych ani sposobow sprawdzenia zgodnosci wyrobu z wymaganiami)
dotycz^ce podatnosci na zgmanie, wytrzymalosci zm?czeniowej i spajalnosci,
iNiektore z tych wymagan sprecyzowano w P N - E N i p r E N .

W przypadku pol^czeh zgrzewanych pobranych z siatek zginaniu poddaje

si? pr?t grubszy.
Badanie zm?czeniowe w y r o b u polega na poddaniu p r o b k i wielokrotnemu
obei^zeniu zmienn^ s i l ^ osiow^. W y r o b powinien wytrzymac przynajmniej
2 x 1 0 ^ cykli napr?zeh w podanym w tab. 5.2 zakresie napr?zeh la^. M a k symalne napr?zenie w badanej probce wynosi 0,6 i ^ ^ czyh c^ax = 300 M P a .
Cz?stotliwosc cykli powinna wynosic od 1 do 20 Hz.
W przypadku pr?t6w prostych i w kr?gach nalezy badac proste p r o b k i nie
poddane obrobce skrawaniem.
Przy badaniu siatek probka powinna zawierac co najmniej jedno pol^czenie. Badaniu poddaje si? pr?t grubszy. Przebieg cyklu proby zm?czeniowej
przedstawiono na rysunku 5.3.

^1

1 ^
I n /
.

c/2

c/2

'

\rolka

c=D-f3d
Rys. 5.2. Schemat proby zginania zi^cza krzyzowego

Tab. 5.3. Skiad cliemiczny stali B 500A i B 500B wg [5.1]

Skiad chemiczny, (%)
Rodzaj analizy

C
max

P
max

S
max

max

dla wytopu

0,22

0,050

0,050

0,012

dla wyrobu

0,24

0,055

0,055

0,013

Przy wyzszej zawartosci azotu (N) wymagana jest wyzsza zawartosc pierwiastkow wi^z^cych azot.

Tab. 5.4. Grubosc trzpienia gn^cego w badaniu podatnosci na zginanie

Nominalna srednica pretow
zbrojeniowych (f), mm

Grubosc Lizpienia gn^cego

12 < (/) < 15

6(1)

16<<f)^25

80

25 < 0 < 40

100

2b
Zobezpieczenie przed Wvqi^ciem

Siia scinaj^ca pot^czenia zgrzewane w siatce nie powinna bye mniejsza

od 0,3R^A, gdzie A jest przekrojem n o m i n a l n y m jednego z nast^puj^cych
pr?t6w:
a) grubszego pr?ta w siatce z pojedynczych pr?t6w,
b) jednego z pary pr?t6w w siatce w j e d n y m kierunku,
c) jednego z pr?t6w o wi?kszej srednicy w siatce w obu kierunkach.

J-2

1 cykl

/
/

o
oo

\a
\a

CN
A

zakres
zmian
2a
napr^zenie
srednie

napr^zenie
maksymalne

napr^zenie
minimalne

Rys. 5.4. Schemat przebiegu proby scinania po^czen zgrzewanych, np. siatek

czas
Rys. 5.3. Przebieg cyklu proby zm^czeniowej

wzoru:
,

Badanie przeprowadza si? stosuj^c standardowe maszyny wytrzymalosciowe zaopatrzone w specjalny przyrz^d uniemozliwiaj^cy obrot pr?ta poprzecznego oraz odgi?cie wolnego kohca pr?ta ci^gnionego. N a rysunku 5.4
przedstawiono schemat przebiegu proby scinania poHczenia zgrzewanego
z siatki.
Podstawowe dane o asortymencie produkowanych wyrobow przedstawiono w tablicy 5.5. Wartosci masy nominalnej zamieszczone w tej tablicy zostaly
obliczone na podstawie nominalnego przekroju poprzecznego, zakladaj^c
g?stosc 7,85 k g / d m ^
Dopuszczalne odchylenie od masy nominalnej moze wynosic + 4 , 5 % . N a
uwag? zashiguje brak pr?t6w o srednicach 18 i 22 m m , ktore nie s^
produkowane.
Uzebrowanie stah powinno zapewnic:
a) uzyskanie dobrej przyczepnosci do betonu,
b) mozliwosc rozroznienia roznych odmian stali.
Wskaznik u z e b r o w a n i a / ^ jest rzutem powierzchni zebra wyznaczanym ze

, -

ip^(n.l)sm^(n,l)
(5.2)

w ktorym:
FAn,

1)=

jest powierzchni^ przekroju podluznego zebra (rys. 5.5).

-

srednia wysokosc n-tego odcmka zebra poprzecznego (w celu

obliczenia pola zebro dzieh si? na p odcmkow o dhigosci AL),

k ^ t nachylenia zeber (rys. 5.5).

srednica nominalna pr?ta w m m ,

odst?p zeber poprzecznych w m m (rys. 5.6),

hczba rz?d6w zeber poprzecznych na obwodzie,

liczba nachylonych poprzecznych zeber w rz?dzie,

257
Tab. 5.5. Zakres srednie uzywanych na poszczegolne wyroby oraz ich przekroj i masa
j^rednica
nominalPr^ty proste
na mm B 500A B 500B
5,0
5,5
6,0
6,5
7,0

7,5
8,5
8,5
9,0
9,5

/
/
/
A/

10,0
10,5
11,0
11,5
12,0

Rys. 5.5. Powierzclanie przekroju podiuznego zebra

N a rysunku 5.6 przedstawiono wielkosci wyst^puj^ce przy obliczaniu rzutu

powierzchni zebra.

14,0
16,0
20,0
25,0
28,0^)
32,0
40,0

Postac wyrobu
Pr?ty w kr?gach
B 500A
X
x^)
X
x^^
X

x^)
X
x^)
X
x^)

X
X

X
X
X
X
X
X
X

X
x^)
X
x^^
X
X
X

Siatki zgrzewane

B 500B

B 500A

X
X
X
X
X

x^)
X
x^)
X

X
X
X
X
X

mm

B 500B

0,154
0,187
0,???
0,260
0,302

44,2
50,3
56,7
63,3
70,9

0,347
0,395
0,445
0,499
0,556

78,5
86,6
95,0
103,0
113,0

0,617
0,680
0,746
0,815
0,888

154,0
201,0
314,0
491,0
616,0
804,0
1256,0

1,21
1,58
2,47
3,85
4,83
6,31
9,86

X
X
X
X

X
X
X

X
X

X
X

kg/m

19,6
23,8
28,3
33,2
38,5

X
X
X
X
X

X ^)

Przekroj
Masa
nominalny nominalna

X
X

srednica niezalecana,
tylko do zgrzewanych siatek.

Wartosci

w funkcji srednicy nominalnej d, podano w tablicy 5.6.

Tab. 5.6. Wskazniki uzebrowania zebra
Nominalna srednica i (mm)

Rzut
powierzchni zebra

od 5 do 6

od 6,5 do 8,5

od 9 do 10,5

od 11,0 do 40

IK

0,039

0,045

0,052

0,056

Obowi^zujm nast^puj^ce ograniczenia:

0,05^</x<0,U,
0,5di^c<d,
35 ^
< 75.

I
Rys. 5.6. Wielkosci do obliczania rzutu powierzchni zebra wg wzoru (5.2)

Nachylenie powierzchni bocznej a nie powinno przekraczac 45, a przejscie

do rdzenia pr?ta powinno bye zaokr^glone.
Zebra podluzne powinny bye rownolegle do osi poziomej pr?ta, a wysokosc
ich nie moze przekraczac 0,15 d!. Zebra poprzeczne musz^ bye uksztaltowane
sierpowo i nie powinny stykac si? z zebrami podluznymi. Wystaj^ca cz?sc zeber

258
poprzecznych powmna bye wi?ksza od 80% obwodu pr?ta obHczonego na
podstawie w y m i a r o w - n o m m a h i y c h .
N a podstawie nkladu zeber poprzecznych mozna zidentyfikowac gatunek
stah.
Stal B 500A ma dwa lub wi?cej szeregow rownoleglych zeber poprzecznych
o jednakowym k^cie nachylenia i t y m samym kierunku wszystkich szeregow,
j a k to przedstawiono na rysunku 5.7.
\:

1 _>

^:

^ _^

\1_

\ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \
Rys. 5.7. Przyidadowy ukiad zeber stali B 500A z czterema szeregami zeber poprzecznych

Stal B 500B ma dwie lub wi?cej serh rownoleglych zeber poprzecznych.

Jedna (w przypadku dwoch lub trzech serh zeber) lub dwie (w przypadku
czterech serh zeber) z tych serii powinny tworzyc ze sob^ k ^ t skierowany
przeciwnie do poprzednich, j a k to przedstawiono na rysunku 5.8.
\

>-->- -> >>/

y--^-^

>>/

>/

>>/

> ) > ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) Rys. 5.8. Przykladowy uklad zeber dla stali B 500B z czterema szeregami zeber poprzecznych

5.1.4. W y m a g a n i a p o l s k i c h n o r m i z a l e c e n
Wiasciwosci stali zbrojeniowej okreslone s^ w dwoch normach, t j . PN-89/
/H-84023 [5.8] i PN-82/H-93215 [5.9] a takze w normach [ 5 . 2 1 - 5 . 2 3 ] .
N o r m a PN-89/H-84023 podaje sklad chemiczny, wiasnosci mechaniczne
i technologiczne.
Sklad chemiczny polskiej stah zbrojeniowej przedstawiono w tablicy 5.8.
Z danych wynika, ze gatunki polskich stah zakwalifikowac mozna do
dwoch grup:
stal niskow?glowa (niestopowa),
stal niskostopowa.
Wsrod stah niskow?glowej s^ gatunki nieuspokojone StOS i St3SX-b,
poluspokojone St3SY-b i uspokojone St3S.
Stal niskostopowa zawiera rowniez gatunki poluspokojone, np. 20G2Y,20G2VY. W polskich' warunkach 0 uspokojeniu stah swiadezy glownie
zawartosc krzemu (Si). G d y zawartosc. krzemu jest nie wi?ksza od 0,07%, to
stal uwazana jest za nieuspokojon^. Stal zalicza si? do pphispokojonej, jezeli
zawartosc krzemu wynosi do 0,17%. Stal uspokojona jest najlepszym materialem do produkcji stali zbrojeniowej, gdyz zawiera m.in. najmniej zanieczyszczeh oraz nieci^glosci metalurgicznych. D o chwih wprowadzenia technologh
Ci^glego Odlewania Stali (COS) byla dose drog^ stal^. Obecnie, po wprowadzeniu COS, koszty produkcji ulegaj^ redukcji i aktualnie spotyka si? nawet
stal nieuspokojon^i., k t o r a kosztuje wi?cej od stah uspokojonej.
W tablicy 5.9 przedstawiono wiasciwosci mechaniczne i technologiczne
polskiej stah zbrojeniowej.
N a uwag? zasluguje brak wymagan odnosnie do:
stosunku

Identyfikacja kraju producenta stah powinna bye mozliwa na podstawie

hczby zwyklych zeber poprzecznych polozonych pomi?dzy zebrami pogrubion y m i zgodnie z tablicy 5.7.

Tab..5.7. Identyfikacja kraju producenta stah

Liczba zeber niepogrubionych
Kraj

znajduj%cych si^ pomi^dzy

zebrami pogrubionymi

Austria, Niemcy, Szwajcaria

Belgia, Holandia, Luksemburg
Francja
Wlochy
U K , Irlandia, Islandia
Dania, Szwecja, Norwegia, Finlandia
Pliszpania, Portugalia
Grecja

1
2
3
4
5
6
7
8

RJRQ,

wydluzenia przy max sile Ag^,

wytrzymalosci zm?czeniowej,
sily scinaj^cej pol^czenia zgrzewane.
Jednakze wszystkie ww. wymagania s^ egzekwowane przez jednostki
wydaj^ce aprobaty techniczne na wyroby budowlane.
D o w y r o b o w budowlanych zaliczana jest rowniez m.in. stal zbrojeniowa
oraz siatki zgrzewane. W tablicy 5.10 przedstawiono przykladowo wymagania
dotycz^ce stah zbrojeniowej przeznaczonej do produkcji siatek.
W Polsce jest produkowana stal zbrojeniowa w technologh walcowania na
gor^co. Niektore huty podejmuj^ si? j u z produkcji stali zbrojeniowej poprzez
obrobk? na zimno - o granicy plastycznosci 500 M P a . Najcz?sciej w kraju
produkowana jest stal gatunku 18G2, 34GS, 25G2S oraz St3S-b, a takze nowe
stale PB 240, R B 400, RB 400 W , RB 500 i RB 500 W zgodnie z [5.11].
Stosunek R J R czyli fjf
nie jest ograniczony w polskich normach
[5.6], [5.7].
Dziel^c wytrzymaiosc na rozciaganie ft przez granic? plastycznosci fy
otrzymuje si? nast?pujq.ce wartosci//Z^^:

261

260
Tab. 5.9. Wiasciwosci meciianiczne i technologiczne polskiej stali [5.8]
Znak
gatunku
stali

Wiasciwosci mechaniczne i technologiczne

Zginanie o k^t a
a grubosc probki,
A,
przy srednicy noK
%
mm
minalnej walcow- R(o.2), MPa
MPa
b srednica
wki lub pr?ta, mm
min
min
trzpienia, mm

StOS-b
St3SX-b
St3SY-b
St3S-b

5,5,-40

StSOB
18G2-b
20G2Y-b

6--32
6-T-28

220

310,-r-550 ^5

22

a = 180,^ = 2a

240

370-460^^

24*

a = 180, d = 2a

355

min. 490

17

a = 180,^ = 3a

355

490-620^^

20

355

490-620^5

20

a = 180,^==3a
a== m,d = 3a

25G2S

6--40

395

min. 590

14

a=

90\d = 3a

35G2Y

6-T-20

410

min. 590

16

a=

90,^ = 3a

34GS
20G2VY-b

6--32

410

min. 590

16

a-

90,^ = 3a

6-28

490

590-780

13

a=

90,^ = 4a

D Dopuszcza si? przekroczenie gornej granicy

wymagan w zakresie pozostalych wiasnosci.

=3

Tab. 5.10. Wymagania dotycz^ce stali przeznaczonej do produkcji siatek wediug [5.15]

Poz.

00

Wlasciwosc

o 30 MPa, pod warunkiem spelnienia

Wymagania

P.
1
2

Skiad chemiczny

wedhig aprobaty i tablicy 5.8

iSrednice nomkialne

wedhig tablicy 5.5

Masa nominalna

wedlug tablicy 5.5

Granica plastycznosci R^

wedhig aprobaty

Stosunek wytrzymaiosci na rozciaganie R^^o granicy plastycznosci R^

wedtug aprobaty min. 1,05%)^^

PI

Wydluzenie przy max sile

min. 8%^'^^

PI

Technologiczna proba zginania

wedtug tabhcy 5.4

Sprowadzona powierzchnia zeber

wedtug tablicy 5.6

C/3
6
7
8

Wytrzymaiosc zm^czeniowa. Zakres

PI
wedtug aprobaty min 180 MPa^^
napr?zeh 2o"^
PI, s
wedtug aprobaty
10
Spajalnosc stah
proba rozci^gania pr?ta z dogrzaP
eJl^ile wediug aprobaty
n^ poprzeczk^
P
min
0,3il,X
minimalna siia scinaj^ca
proba zginania pr?ta z dogrzan^
s
wedtug tablicy 5.4
poprzeczk^
s
6%^V
pomiar gl?bokosci wtopienia
s
pomiar twardosci strefy zgrzewanej max 500 PIV^^
gdzie: P ocena statystyczna wartosci okreslona z prawdopodobienstwem P = 95%,
PI ocena statystyczna wartosci okreslona z prawdopodobienstwem P == 90%,
S ocena standardowa wedlug obowi^uj^cych dokumentow,
min. 4%) dla stali po przerobce na zimno,
A przekroj obliczeniowy,
Dopuszcza si? inne wartosci po uzyskaniu pozytywnych badah.
9

Ocena
wynikow
badah

263

262
stal
stal
stal
stal

18G2 od 1,38 do 1,71;

34GS CO najmniej 1,43;
25G2S co najmniej 1,49;
St3S-b od 1,38 do 1,90.

N a podstawie badan przeprowadzonych w Instytucie Techniki Budowlanej

[5.19] omawiane stosunki ksztaltuj^ si? nast?puj^co:
stal
stal
stal
stal

18G2 od 1,18 do
34GS od 1,56 do
25G2S od 1,24 do
St3S-b od 1,22 do

Wydluzenie

1,69;
1,66;
1,57;
1,80.

przy maksymalnej sile wynosi:

stal 18G2 - 17%;

stal 34GS - 12,5%;
stal 25G2S - 13%.
T a k wi?c polsk^ stal zbrojeniowa, produkowana zgodnie z PN-89/H-84023,
nalezy zaliczyc do stah o wysokiej ci^gliwosci.

5.1.5. S p a j a l n o s c s t a l i z b r o j e n i o w e j
Stal zbrojeniowa i wykonane z niej wyroby powinny bye spajalne w g
stosowanych uznanych technologh spajania, t j . spawania i zgrzewania. Ogolne
okreslenie stal jest spajalna" nie zawiera zadnych wskazowek co do sposobu
uzyskania zl^cza o wymaganych wlasciwosciach. T o zadanie maj^ spehiiac
opracowane przez specjalist? spawalnika w a r u n k i technologiczne spajania.
Poj?cie spajalnosci opiera' si? na zalozeniu, ze wlasciwie wszystkie materialy
mozna l^czyc, z t y m jednak zastrzezeniem, ze niektore materialy mozna Iq^czyc
wieloma sposobami, inne zas mozna l^czyc tylko jednym, scisle okreslonym
sposobem.
Roznice w stopniu opanowania trudnosci zwi^zanych ze spajaniem danego
materialu daj^ pogl^d o jego spajalnosci. Jesli wykonujemy zl^cza bez
dodatkowych zabiegow technologicznych, m o w i m y o dobrej spajalnosci materialu, jesh zabiegi staj^ si? zlozone, m o w i m y o ograniczonej spajalnosci danego
materialu.
Nalezy podkreslic, ze o spajalnosci decyduj^ nie tylko wiasciwosci material u w stanie dostawy, lecz takze w a r u n k i technologiczne spajania, rozwi^zania
konstrukcyjne i warunki, w j a k i c h pracuje konstrukcja.
Ocena spajalnosci dokonywana jest na podstawie badah stali. Przy ocenie
spajalnosci przeprowadza si? badania wytrzymalosciowe pol^czeh przy obci^zeniach zmiennych (p. 5.1.3) oraz statycznych.
Standardowe badania wytrzymalosciowe przy obci^zeniach statycznych
przedstawiono w tablicy 5.11.

Tab. 5.11. Badania wytrzymaiosci poi^czen spajanycli

rodzaj
poi^czenia

proba
rozci^gania

krzyzowe
doczoiowe
zakiadkowe
nakiadkowe

+
+

proba
scinania

proba
zginania

pomiar twardosci
w SWC

SWC strefa wpiywu ciepia poi^czenia

1. Statyczna proba rozci^gania przeprowadzana jest na probkach o dlugosci 20 d pomi?dzy szcz?kamLi maszyny wytrzymalosciowej przy srednicach do
16 m m wl^cznie, przy srednicach wi?kszych mmimalna odleglosc mi?dzy
szcz?kami maszyny wytrzymalosciowej powmna wynosic 10 d.
W y n i k proby jest pozytywny, jezeli probka ulegnie zniszczeniu w sposob
plastyczny poza strefy w p l y w u ciepia, uzyska wymagan^ granic? plastycznosci,
stosunek wytrzymalosci na rozciaganie do granicy plastycznosci nie b?dzie na
poziomie nizszym od wymaganego oraz wydluzenie przy maksymalnej sile
w strefie w p l y w u ciepia b?dzie wystarczaj^ce.
Wydluzenie w strefie w p l y w u ciepia jest mierzone ekstensometrem na
odpowiednio dobranej bazie pomiarowej. W przypadku pol^czeh na zaklad
granica plastycznosci nie moze bye wiarygodme okreslona.
2. Schemat p r o b k i i przebiegu badania wytrzymalosci na scinanie pol^czenia spajanego przedstawiono na rysunku 5.4.
3. Technologiczna proba zginania zostaia omowiona w p. 5.1.3.
4. Pomiar twardosci strefy w p l y w u ciepia (SWC) wykonuje si? metody
Vickersa po uprzednim przygotowaniu przekroju pol^czenia, naniesieniu l i m i
i p u n k t o w pomiarowych.
Pomiar odbywa si? pod obciq,zeniem wgi?bnika 294 N , (oznacza si? to
symbolem H V 30). N a rysunku 5.9 przedstawiono przykladowo rozmieszczenie
SWC i p u n k t o w pomiarowych pol^czenia krzyzowego pr?t6w zbrojeniowych.
Z badah nieniszcz^cych stah zbrojeniowej najcz?sciej przeprowadza si?
badania makroskopowe zwane takze ogl?dzinami zewn?trznymi [5.3]. Ogl?dzin dokonuje si? okiem nieuzbrojonym lub za pomoc^ lupy o powi?kszeniu
do 20 razy. Osoby dokonuj^ce ogl?dzin powinny wykazac si? duzym doswiadczeniem.
Ponadto przeprowadza si? m.m. badania skladu, chemdcznego i badania
strukturalne oraz badania fraktograficzne przelomow.
W normach spotkac mozna wzory na tzw. rownowaznik w?gla. D o oceny
spawalnosci na podstawie maksymalnej wartosci rownowaznika w?gla nalezy
podchodzic bardzo ostroznie. W y n i k a to z faktu, ze kazdy gatunek stah powinien
miec dobrany rownowaznik w?glowy, k t o r y najlepiej koreluje z wlasciwosciami
pol^czeh spajanych tej stali. W odniesieniu do stah w?glowej pierwiastkiem
decyduj^cym o spajalnosci jest w?giel. W tablicy 5.8 podano wzor i wartosci
graniczne rownowaznika w?gla C^ stali niskostopowych wg [5.8].

265

264
Styk elektrody SP

18G2 dobra do technologh spawania hikowego i doczolowego zgrzewania

iskrowego. Operacje spawania i zgrzewania nalezy prowadzic zgodnie z uznanymi procedurami spajania. Wst?pne procedury technologiczne mozna sporz^dzic na podstawie mstrukcji nr 278, 313 i 314
wydanych przez I T B [5.12], [5,13], [5.14],
34GS dostateczna do technologh spawania lukowego i zgrzewania oporowego. Zalecenia szczegolowe s^ podobne j a k dla stah 18G2.
Tab. 5.12. Ctiarakterystyczne fy^^ i obliczeniowe fy^ granica plastycznosci oraz wytrzymalosci na
rozciaganie j^jt stali zbrojeniowej klas od A-0 do A - I I I N

Nominalna
srednica
pr?t6w 0
mm

Klasa
stali

Znak
gatunku
stali

Spajalnosc

A-0

StOS-b

spajalna

A-I

St3SX-b
St3SY-b
St3S-b

spajalna

5,5-40

PB 240

trudno spajalna-^^

6-40

Granica
plastycznosci stali

Wytrzymaiosc charakterystyczna
charaktery- obliczeniowa na rozciastyczna fy^
ganie f,^
MPa

St50B

A-n

trudno spajalna

18G2-b

spajalna

20G2Y-b

spajalna

minimalna

dlugo^C

probki

45

35G2Y

A-in

trudno spajalna

RB 400
Rys. 5.9. Rozmieszczenie punktow pomiarowycii twardosci poi^czen krzyzowycii

W tablicy 5.12 przedstawiono m.in. klasy, gatunki i srednice polskiej stali

zbrojeniowej w g [5.6]. N a uwag? zasluguje ograniczenie zakresu srednie stali
nieuspokojonych do 12 m m i poluspokojonych do 20 m m . Ograniczenia te
wyplywaj^ m.in. z duzej segregacji siarki i fosforu oraz wyst?powania nieci^glosci metalurgicznych.
W tablicy 5.13 podane s^ najcz?sciej wyst?puj^ce sposoby wykonywania
pol^czeh spajanych. Inne rodzaje pol^czeh s^ dopuszczalne, ale po uprzednim
wydaniu zgody przez Instytut Techihki Budowlanej. W Europie zalecane s^
pol^czenia przedstawione w tablicy 5.13 w pozycjach 1, 2, 4 i 5.
N a podstawie badah przeprowadzonych w Instytucie Techniki Budowlanej
(ITB) polska stal zbrojeniowa najpowszechniej stosowana, produkowana
zgodnie z PN-89/H-84023, wykazuje nast?puj^c^ spajalnosc:
St3S dobra do technologh spawania hikowego i zgrzewania oporowego,
technologie spajania wymagaj^ uznania, np. wg [5.7].

A-niN

spajakia

20G2VY-b

spajalna

RB 500
RB 500 W

trudno spajalna

210

310

355

320

480

6-28
530

395

6-20

550

410

6-40^)

RB 400 W

240

300

6 : 32

6-^32

34GS

190

265

6-^40

25G2S
Styk elektrodv SP

220

350
440

400

590

490

6-28

420

500

6-^40^^

550

spajalna

w warunkach budowy nicspajalna

powyzej 32 mm Irudno spajalna

Tab. 5.13. Najcz^sciej wyst?puj^ce sposoby polq.czeh spajanych dla polskiej stali zbrojeniowej [5.6]
Lp.
1
1

Rodzaj spajania i typ

pol^czenia
2
Doczoiowe zgrzewanie iskrowe pr?t6w zbrojeniowych

Konstrukcja potoczenia

Klasa
gatimek
stali

;^rednica
pr?ta
mm

5
5,5-40
5,5-40
6-^32
6-32
6--40

e-

A-0
A-I
A-II

A-in
A-IUN

267
Ci^g dalszy tablicy 5.13.
A-0 StOS-b
A-I St3S-b
A-I St3SX-b
A-I St3SY-b
A-n 18G2-b
A-n 20G2Y-b
A-ni RB 400 W

Potoczenia nakiadkowe
jednostronne wykonane
hikiem elektrycznym

10(1)
(8 (j))
Pol^czenia nakiadkowe
dwustronne wykonane
iukiem elektrycznym

W tablicy 5.14 przedstawiono stal zbrojeniowa stosowana w k i l k u krajacb

europejskich.

' ()
-e-

6(1)

Pol^czenia zakiadkowe
jednostronne wykonane
iukiem elektrycznym

10 (j)
(8 (^)
Jednostronne pol^czenia
zakiadkowe przerywane
wykonane iukiem elektrycznym ,

> 5 d , > 5 d ^ >S(1,

Poiautomatyczne spajanie l^cznikow sworzniowycti

>dJ3

6-40
5,5--40
5,5--12
5,5-20
6-32
6-28
6--32
AHIN 20G2VY-b
6-20
A-IIIN RB 500 W 6 - 4 0
A-0 StOS-b
6-40
A-I St3S-b
5,5--40
A-I St3SX-b
5.5--12
A-I St3SY-b
5,5--20
A-n 18G2-b
6-32
A-n 20G2Y-b
6--28
A-niRB 400 W
6--32
A n i N 20G2VY-b
6--20
A-niN RB 500 W
6--40
A-0 StOS-b
6-40
A^I St3S-b
5,5-40
A-I St3SX-b
5,5-12
A-I St3SY-b
5,5-20
A-n 18G2-b
6-32
A-n 20G2Y-b
6-28
A m KB 400 W
6--32
A n i N 20G2VY-b
6--20
A-niN RB 500 W 6 - 4 0
A-0 StOS-b
6--40
A-I St3S-b
5,5--40
A-I St3SX-b
5,5-12
A-I St3SY-b
5,5-20
A-n 18G2-b
6-32
A-n 20G2Y-b
6-f-28
6--32
A-ni RB 400 W
6-20
A n i N 20G2VY-b
A-niN RB 500 W 6--40
1)

0
4^

Spawanie Iukiem elektrycznym pretow zbrojeniowych z elementami

piaskimi lub profilowanymi ze staU walcowanej
dwiema spoinami bocznymi

A-0 StOS-b
A-I St3S-b
A-I St3SX-b
A-I St3SY-b
A-n 18G2-b
A-n 20G2Y-b
A-ni RB 400 W

A-niN 20G2VY-b
A-niNRB 500 W
mozna przyjmowac: a = 0,3 ^. Wartosci podane w nawiasach dolycz^ pr?t6w ze staU gladkiej.
^'^^'^"^gtry Iqczmkow oraz technologia spajania - wedhig aktualnej aprobaty technicznej.

^ PMrtlT'T ^^'i ^ l ' ^ ^ ^ ^

8-^40
8-T-40

8-^12
8-^20
8-r32
8-T-28

8^32
8-r-20
8-^40

Tab. 5.14. Wybrane gatunki staU spajalnej

Norma krajowa
D I N 488
NBNA 24-302
N E N 6008
SIS 146165
BS 4449

Oznaczenie"
stali

Zakres
srednie mm

DSt 420S
BSt 500S
BE 500S
FeB 500 H K N
FeB 400 H K
KS 40S
469/425
460/425

6--28
6-28
6-32
6--32
6-32
6--32 :
.6-16,
18-40

Granica
Wytrzymaiosc Max zawarplastycznosci na rozciq.gatosc w^gla
MPa
n^e Pa
C %
420
500
0,24
500
550
0,24
500
550
0,21
500
550
0,27
400
500
0,27
390
590
0,28
460
530
0,40
425
490
0,40

Przy uznawaniu technologii i instrukcji technologicznych spajania stosowane s^ systemy podane w PN-E-288 [5.7]. Uznawanie procedur spajania stah
zbrojeniowej oraz dopuszczenia spawaczy i operatorow zgrzewarek do w y k o nywania pol^czeh dokonywane s^ przez jednostki akredytowane.
Nalezy podkreslic, ze spawaeze maj^cy uprawnienia do wykonywania
pol^czeh blach i ksztaltownikow mnsz^ uzyskac certyfikat I T B upowazniaj^cy
do spawania stali zbrojeniowej. Powodem tego jest m.in. odmienna technika
prowadzenia elektrody - i inna dystrybucja ciepia.

5.2. Stal spr^zaj^ca i wyroby do konstrukcji spr^zonych

5.2.1. W p r o w a d z e n i e
Dotychczas nie ma jednolitych^ europejskich wymagan w stosunku do stali
stosowanych do konstrukcji spr?zonych.
Stale zbrojeniowe do zelbetu oraz stale spr?zaj^ce s^ przedmiotem szerokiej
mi?dzynarodowej wymiany handlowej. St^d tez po prawie 7-letniej pracy C E N
(Europejskiej K o m i s j i Normalizacyjnej) doprowadzono w 1994 r. do ostatecznych redakcji dokumentow ujednohcaj^cych wymagania europejskie.
to n o r m y [5.1] i [5.2]:
- PN-EN-10080:2005 (U) - Stale zbrojeniowe do zelbetu [5.1],
- prEN-10138 - Stale spr?zaj^ce [5.2].
Dostosowaniem polskich wyrobow hutniczych w t y m stah zbrojeniowej do wymagan europejskich zajmuje si^ Normalizacyjna Komisja
Problemowa nr 127 przy Instytucie Metalurgii Zelaza, natomiast stale spr^zaj^ce, j a k o wyrob przemyslu maszynowego nie s^ jeszcze przedmiotem opracowah tej komisji. Obj?te normalizacj^ jeszcze przed 25 laty liny i druty [5.10],
[5.11] daleko odbiegaj^ od wspolczesnego poziomu wymagan.
A n i jedna z pozyeji wymienionych w normie PN-84/B-03264 [5.6] nie
odpowiada w y m i a r a m i ani wlasnosciami wymaganiom E N lub nawet faktycznemu stanowi technologh i zapotrzebowania w kraju.

268
Wi^kszosc danych dotycz^cych drutow i splotow zawartych w polskich
normach w y n i k a bowiem z tradycji sprzed 30 50 lat, a nowo wprowadzone
technologie ( S P I R O L L , B E T R A S , podklady w g wloskiej licencji w Suwalkach)
spowodowaly wprawdzie wprowadzenie innych rodzajow stali spr^zaj^cej, ale
bez usankcjonowama w normach. Wieloletni i m p o r t i wspolpraca F a b r y k i L i n
1 D r u t u w Zabrzu z ci^garni^ w Bohuminie oslabily rowniez tendencje rozwoju
rodzimej produkcji.
W tej sytuacji, nawet jezeli oprzemy nasz^ produkcj? w y r o b o w i konstrukcji spr^zonych na certyfikacji importowanych stali spr^zaJE},cych, warto przedstawic jakie zmiany i usprawnienia nast^pily w ci^gu m i n i o n y c h 50 lat
produkcji stali spr?zaj^cych, k t o r y c h obecna produkcja swiatowa si^ga okolo
2 mihonow t o n rocznie. Jest to niezb?dne rowniez dlatego, ze ceny stali innych
niz znormalizowane s^, znacznie wyzsze.
Wymagania dotycz^ce stali spr^zaj^cych, t j . drutow, splotow i pretow
zostaly ogolnie sformulowane w EC2 p. 3.3.1, 3.3.2, 3.3.3, 3.3.4, 3.3.5 i 3.3.6.
Bardziej szczegolowe dane okresla prEN-10138 [5.2]. Wymagania i zasady
przedstawione w nast^pnych punktach zaczerpni^to z tych dwoch n o r m
i zalecen [5.20]. Ponadto wymagania dotycz^ce oslonek kabli, zakotwien
i zlq-cz zostaly podane w p. 3.4.

5.2.2. P o d s t a w o w e u s t a l e n i a n o r m y p r E N - 1 0 1 3 8
Tresc normy prEN-10138 [5.2] zawarta jest w 5 cz^sciach zgodnie z tablicy 5.15.
Symbole podane w tablicy 5.15 oznaczaj^: Y stale spr?zaj^ce,

nominalna wytrzymaiosc stah (MPa), C - d r u t zimno ci^gniony, d srednica

drutu, pr?ta lub splotu, I wgniatanie, S splot 3- lub 7-drutowy, G splot
dodatkowo zgniatany, H pr?t walcowany na gorq,co, R uzebrowanie pr?ta.
Podstawowe roznice asortymentowe w stosunku
nast^puj^ce:
w zakresie drutow ci^gnionych na zinmo:

do polskich stah

Tab. 5.15. Wykaz cz^sci prEN-10138 [5.2]

E N 10138 -

Stale spr^zaj^ce

Cz^sc 1

Wymagania ogolne
Zai^cznik A. Znormalizowane metody badan
Zai^cznik B. Badanie relaksacji izotermicznej
Zalq.cznik C. Badanie wytrzymaiosci zm?czeniowej
Zal^cznik D . Badanie trwalosci w medium korozyjnym NH4.SCN
Zal^cznik E. Badanie wytrzymalosci przy odgi^ciu 0 20

Cz?sc 2

Drut zimnoci^gniony, odpuszczany (symbole Y, Rm, C, d, I)

Cz?sc 3

Sploty (3 i 7 drutowe) (symbole Y, Rm, S, 3 lub 7, ew G, d, I)

Cz^sc 4

Pr^ty (symbole Y, Rm, H , d, R)

Cz^sc 5

Stal po obrobce cieplnej

s^

Srednice
mieszcz^si^ w g r a n i c a c h 4 1 0 m m , wytrzymaioscfpj,(RJ od 1570
do 1860 M P a . Stosunkowo male wytrzymalosci (w porownaniu z moziiwymi do
osi^gni^cia) i duze srednice zaleca si? dlatego, ze zgodnie z dalej przedstawione
analizy, zbyt cienkie druty o wysokiej wytrzymaiosci nie spelniaj^ wymagan badania
trwalosci w medium korozyjnym N H 4 S C N s^ one wi?c uznane za niebezpieczne.
D o d a t k o w e wymagania stawiane d r u t o m to:
wytrzymaiosc zm^czeniowa 2cr^ = 200 M P a dla drutow prostych
i 180 M P a dla wgniatanych,
minimalne wydluzenie przy maksymalnej sile, e^^, ^ 3 , 5 % ,
umowna granica spr^zystosci /q ^ 0,85 J^^,
relaksacja po 1000 godzinach 2,5%,
w zakresie splotow:
Sploty (strands, Litzen, torons) se|. szczegolnym wyrobem przemyslu ciq^garskiego, roznym od l i n {ro-pes, Seile, cables). M o g ^ onebyc jedynie 3- lub 7-drutowe,a wi?c bez rdzenia lub z drutem srodkowym (rdzeniem) i warstw^ oplotu, albo
gladkie, lub z regularnie rozmieszczonymi w g n i o t a m i w celu zwi?kszenia
przyczepnosci do betonu, albo zgniatane {Compacted) dodatkowo po spleceniu.
I c h minimalne srednice mieszcz^ si? pomi?dzy 5,2 a 16 m m , zas wytrzymalosci fp pomi?dzy 1700 a 1960 M P a .
Szczegolne przyszlosciowe znaczenie maj^ sploty o przekroju
=
= 100 m m , d= 13 m m , o wytrzymalosci 186 k N - zalecane przez F I P [5.18]
j a k o podstawowe dla strunobetonu, oraz A^ = 150 m m , d = 16 m m , o wytrzymalosci i^o = 302-4-319 k N zalecane j a k o podstawowe do tworzenia
najwi?kszych ci^gien do konstrukcji kablobetonowych.
Wymagania dodatkowe w stosunku do splotow s^ podobne j a k i w stosunk u do drutow, a nhanowicie:
wytrzymaiosc zm?czeniowa la^ > 190 M P a dla splotow gladkich
i 2cr^ ^ 170 M P a dla splotow z wgniotami,
minimalne wydluzenie graniczne:
> 3,5%,
u m o w n a granica spr?zystosci (proof stress): /^o.ifc ^ 0,85/^^,
trwalosc w medium korozyjnym N H ^ S C N : 4 godziny, j a k o srednia
z badanej p a r t h i 1,5 godzmy j a k o wartosc minimalna,
relaksacja po 1000 godzin: 2,5%o.
Znormalizowane pr?ty spr^zaj^ce maj^ srednie? od 15 do 50 m m , wytrzymaiosc R^ = 1100-^1230 M P a , sil? zrywaj^c^
= 195---1546 k N .
Rowniez i wiasciwosci dodatkowe pr?t6w r o z n i ^ si? istotnie ze wzgl?du na
odmienna technik? p r o d u k c j i od wiasciwosci drutow i splotow:
wytrzymaiosc zm?czeniowa: la^ > 200 M P a dla pr?t6w gladkich
i 2a^ ^ 1 8 0 M P a dla pr?t6w uzebrowanych,
nhnimalne wydluzenie graniczne: e^^ ^ 3,5%),
u m o w n a granica spr?zystosci: /po,ifc ^ 0^8/^^,
trwalosc w medium korozyjnym zalezy od srednicy pr?t6w: przy 12 < <i <
< 25 wynosi srednio 250 h, a przy srednicach 25
^ < 40 wynosi 400 h,
relaksacja po 1000 godzin: 4Vo.

Tab. 5.16. Wiasciwosci meciiaiiiczne drutow spr^zajacych wg prEN-10138 [5.2]

Nominalne (1)
Numer
stali

Symbol

Y1770
C
Y1860
C
Y1770
C
Y1670
C
Y1670
C
Y1670
C
Y1570
C
Y1570
C
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)

srednica (3)
[mm]

Znormalizowane

[MPa]

masa (4)
[g/m]

przekroj
[mm^]

wytrzym.
zm?czeniowa
[MPa]

wytrzym.

charakterytyczna sila
zrywaj^ca
[kN]

maksymalna
sila
zrywaj^ca
[kN]

charakterystyczna
promien
granica
odginania
spr^zystosci
[mm]
/po.u (5) [ k N ]

1,1352

5,0

1770

153

19,6

200

34,7

39,4

29,8

10

1,1353

4,0

1860

90,1

12,6

200

23,4 .

26,8

20,1

10

1,1352

,6,0

1770

221

20,3

200

50,1-

56,9

43,1

15

1,1351

7,0

1670

301

30,5

200

64,3

73,0

'66,3

20

1,1351

7,5

1670

345

44,2

200

73,8

93,8

63,5

20

1,1351

8,0

1670

393

50,3

180

84,0

95,5

72,2

20

9,4

1570

542

69,4

180

109

124 -

90,5

25

10,0

1570

613

70,5

180

123

140

102

25

1,1350

1,1350

Nominalny modui spr^zystosci mozna przyjmowac

= 205 GPa,
" .
Nominalna wytrzymaiosc zostaia obliczona jako iloraz ctiarakterystycznej siiy zrywaj^cej i znormalizowanego przekroju z zaokragleniem do 10 MPa^
Nominalna 'srednicy' drutow wgniatanycli jest srednica drutu gladkiego o tym samym polu przekroju,
Masa zostaia obliczona jako iloczyn nominalnego przekroju i g^stosci 7,81 kg/dm^,
Dla drutow o srednicy wi^kszej od 8 mm umowna granica/^o.u wynosi okolo 83% wytrzymaiosci, zas dla rownej 8 mm 1 mniejszej 86%,
Relaksacja po 1000 h wynosi-25% dla drutow i splotow oraz 4% dla pr?t6w walcowanycii na goraco.
Badanie korozyjne przeprowadza si? w 20% NH^SCN - 50% przy napr^zeniu 0,8 il^.Wymaganie wynosi dla drutow i splotow min. 1,5 i i i d l a pretow
walcowanycii na goraco min. 60 l i (do srednicy 25 mm) i 100 h (powyzej srednicy 25 mm).
Obnizenie wytrzymaiosci przy odgi^ciu o 10, 15, 20 i 25 wynosi max. 28%.
Dopuszczalne odchyiki wynosza od 0,25 mm (dla srednicy 4,0 mm) do 1,10 mm (dla srednicy 10,0 mm).
Technologiczna proba przeginania - 3 przegi^cia dla zebrowanych i 4 przegi^cia dla gladkich.

Tab. 5.17. Wiasciwosci mechaniczne splotow 3- i 7-drutowych wg prEN-10138 [5.2]

Klasa
symbol

numer
stali

srednica
[mm]

wytrzymaiosc

przekroj

masa
(3)
[g/m] -

(2)
[MPa]

Korozja NH^SCN

Znormalizowane

Nominalne (1)

Marka

(4)
[mm^]

wytrzymaiosc
zm^czeniowa
[MPa]
8

charakteminimalna
rystyczna
sila
siia
zrywaj^ca
zrywaj^ca
[kN]
[kN]
9

10

charakterystyczna
granica
spr^zystosci
f,o,i. (5)
[kN]
11 .

czas do
zerwania
minimum
probki

srednia
zbioru
probek
M

12

13
4

Y196053

1,1361

5,2

1860

106

13,6

190

. 26,7

30,5

22,9

1=5

Y186053

1,-1360

6,5

1860

165

21,1

190

39,7

45,3

34,1

,1,5

Y186053

1,1360

6,8

1860

183

23,4

190

43,5

49,8

37,4

1,5

Y186053

1,1360

7,5

1860

226

29,0

190

54,0

61,7

46,4

1=5

Y186057 -

1,1366

9,0

1860

390.

50

190

93,0

106

80,0

1,5

Y186057

1,1366

11,0

1860

586

75

190

140

160

120

1,5

Y186057

1,1366

12,5

1860

726

93

190

172

190

149

1,5

Y186057

1,1366

13,0

1860

781

100

190

186

213

160

1,5

Y177057

1,1365

15,2

1770

1095

140

190

240

282

213

1,5

Y177057

1,1365

16,0

1770

1170

150

190

265

302

220

1,5

190

354

403

304

1,5

230

180

1,5

1,5

1,5

Y177057

1,1365

18,0

1770

1560

200

Y1860576

1,1372

12,7

1860

875

112

190

209

Y1820576

1,1371

15,2

1820

1290

165

170

300

342

250

300

436

327

Y1700576

1,1370

18,0

1700

1740

223

170

liag dalszy tab. 5.17

Marka

Klasa

wytrzymaiosc i l ^
(2)
[MPa]

Znormalizowane

masa

przekroj

(3)
[g/m]

(4)
[mm^]

Korozja NH^SCN
charakterystyczna
granica
spr^zystosci

wytrzymaiosc
zmeczeniowa
[MPa]

charakterystyczna
siia
zrywaj^ca
[kN]

minimalna
siia
zrywajaca
[kN]^

10

11

12

13
4

/po.u (5)
[kN]

czas do
zerwania
minimum
probki
[y

srednia
zbioru
probek
M

Y206053

1,1362

5,2

2060

106

13,6

170

28,0

32,1

24,1

1,5

Y196053

1,1361

6,5

1960

165

21,1

170

41,4

47,3

35,6

1,5

Y206057

1,1368

7,0

2060

234

30

170

62

71

53

1,5

3
3

Y1196057

1)
2)
3)
4)
5)

srednica
[mm]

numer
stali

symbol

Nominalne (1)

7.

- 1,1367

9,0

1960

390

50

170

112

84

1,5

Y186057

1,1366

15,2

1860

1095

140

170

260

298

224

1,5

Y186057

1,1366

16,0

1860

1170

150

170

279

319

240

1,5

98 ,

Nominalny modul spr^zystosci - mozna przyjmowac

= 195 GPa.
Nominalna wytrzymaiosc jR^ zostaia obliczona jako iloraz ciiarakterystycznej sily zrywaj^cej i przekroju z zaokragleniem do 10 MPa.
Masa zostaia obliczona jako iloczyn nominalnego przekroju i g^stosci 7,81 kg/dm^.
Dopuszczalna odchyika wynosi 12% przekroju.
Znormalizowana wartosc umownej granicy spr^zystosci /po,i;t wynosi okolo 86% charaktystystycznej siiy zrywaj^cej. Sploty 7- i 3- drutowe s% zwykle
uzywane w strunobetonie. Relaksacja po 1000 h wynosi max. 2,5%. Technologiczna proba przeginania jak w tablicy 5.16.

Tab. 5.18. Wiasciwosci mechaniczne pretow walcowych na goraco wg [5.2]

Znormalizowane

Nominalne (1)

Marka

numer .
stali

symbol

srednica
[mm]

12

10

11

195

159

224 -

6,0

314

200

325

260

374

4.0

531 .

200

517

440

629

4,0

804'

200

830

670

955

4,0

7991

1018 '

200

1050 '

850

1210

4,0

15

1100

1389

1030H _

1,1380

20

1030

2465

1030H

1,1380

26

1030

4168

1,1380

32

1030

6311

'1030H ^

1,1380

32

1030

1030H

1,1380

40

1030

9867

1257

200

1295

1050

1490

4,0

50

1030

15386

1960

200

2020

"1635

2320

4,0

20

1230

2465
4168
6311

1030H
1230H

1,1380
1,1382

1230H,

1,1382

26

1230

1230H

1,1382

. 32

1230
1230

[kN]

Klasa

200

1,1381

'1030H

[kN]

maksymalna
relaksacja
1000 h
[%]

4 .

llOOH

fpOMc (6)

maksymalna sil
zrywajaca
(4)
[kN]

umowna
charakterygranica
styczna sHa
zrywajaca spr?zystosci

6
177

przekroj
(2)
.[nim^]

masa
(3) (4)

wytrzymaiosc R
[MPa]

wytrzymaiosc
zm?czeniowa
[MPa]

314-

180

385

340

430

4,0

531

180

653

575

730

4,0

804

180

,870

1110

4,0

1018

180

1100

1400

4,0

990 .
.1250

7991 .
36 "
1,1381
.. 1730
4,0
1360
. 1546 '
180
1257
1230
9867
40 .
1,13,82
ri230H
) Modui spr?zystosci-moze bye przyjmowany Ep = 250 GPa dla pr?t6w walcowanycii oraz walcowanycii, wyci^ganych i odpuszczanych, a modui sieczny
przy 70%o znormalizowanej charakterystycznej sily zrywaj^cej
= 165 GPa.
I) W pr^tach zebrowanych lq.cznie z przekrojem zeber.
5) Mas? obliczono jako iloczyn przekroju i g^stosci 7,8Ikg/dm^
i-) Masa moze si? zmieniac w zaleznosci od proiilu zeber.
)) Dla pr?t6w gwintowanych, cz?sc nagwintowana musi rowniez speiniac wymagania znormalizowane.
S) Charakterystyczna pomierzona granica spr?zystosci/po,ijt wynosi okolo 8 1 % znormaHzowanej charakterystycznej sily zrywaj^cej przy wytrzymalosci 1050
i 1100 MPa, a okolo 80% przy wytrzymalosci 1230 MPa.
Wydiuzenie moze bye. niierzone zarowno pod obci^^zeniem jak i po zerwaniu.
Relaksacja po 1000 h max. 4%.
Wydhizenie przy max sile Ag^ min. 3,5%) Lo > 200 mm.
Odchyiki przekroju -f49% i - 2 % .
Technologiczna proba przeginania jak w tabl. 5.16.
^1230H

275

274
Podsumowuj^c to zestawienie roznie, mozna stwierdzic, ze stosowana u nas
srednica d r u t u 0 2,5 m m jest za mala, wytrzymalosci drutow i splotow s^ nieco
mniejsze od wymaganych przez prEN-10138, a nie s^ w ogole badane:
prostoliniowosc wykresu cr e, t j . charakterystyczna wartosc umownej
granicy spr?zystosci/^o.ifc,
. '
trwalosc w warunkach badah korozyjnych w roztworze N H ^ S C N ,
wytrzymaiosc zm?czeniowa i relaksacja,
obmzenie wytrzymalosci przy badaniu splotow d > 12,5 man na roz[
ci^ganie w zlozonym stanie napr?zenia przy odgifciu o 20 w znormalizowanym urz^dzeniu badawczym. Ten omowiony dalej rodzaj
badania wprowadzqno ostatnio w zwiazku z p^kanieni splotow p r o d u kowanych ze stali o ci^glym wytopie.
Wszystkie te badania wykonuje producent stali deklaruj^c zgodnosc
z w y n i k a m i badah certyfikacyjnych prowadzonych przez niezalezne i k o m petentne sluzby budowlane.
.
Szczegolowe wymagania dotycz^ce drutow s^ przedstawione w tablicy 5.16,
splotow w tablicy 5.17, a pr?t6w w tablicy 518. Rownbczesnie w ce^^
porownania przedstawiono w tablicy 5.19 wiasciwosci drutow i splotow
obecnie stosowanych w Polsce.
Tab. 5.19. Wiasciwosci drutow i splotow; stosowanycii obecnie w Polsce wg [5.6]
Srednica
Nazwa

Oznaczenie

0 2,5
Drut
>7

Splot

>
[mm]

Przekroj
' [mm^]

Wytrzymaiosc
/pi [ M P a ]
odmiana
I

2,5

4,9

: 2160

1860

5,0

19,6

1670

1470

7,0

38,5

1470

35,6

1940

15,5

141,5

1470

12,5

:,93

6x2,5 + 1x2,8

7,8

6x54-1x5,5
Y 1860 S7^)

Y 1860 Sl^y, 13,0 ,

,16,0:

I860'

150

1770,

I
- 10,6
32,7 ;
56,6

n
9,1
28,8

1740

69

62

1370

208

194

186Q

100

Siia zrywajaca
F,, [ k N ]
odmiana

173
186

265

Wybrane sploly wedtug odpowicdnicj aprobaty Iccbiuczncj

5.2.3. U z a s a d n i e n i e u s t a l e i i n o r m y p r E N - 1 0 1 3 8
Wszystkie rodzaje stah spr?zaj^cych nalezy zgodnie z n o r m ^ E N V 10020
[5.4] do grupy niestopowychstah specjalnych. Producent powinien podawac
zawartosc w?gla (C), manganu ( M n ) i krzemu (Si), a udzial siarki (S) i fosforu
(P) powinien bye nie w^gks^y niz po 0,030%. S^ to wi?c stale krzemowo-manganowe poddawane specjalnej obrobce termicznej i mechanicznej.
O b r o b k a termiczna polega n a h a r t o w a n i u i odpuszczamu, a mechamczna
na prz^eci^ganiu na maszynach ci^garskich przez dysz? i zgmataniu powierzch-

niowym, natomiast w przypadku pretow na wyci^ganiu na zimno. Procesy

technologiczne i wzajemne relacje poszczegolnych dzialah s^ chronione tajemnic^ produkcyjn^.
Podstawowa wiasciwosci^ stah spr^zaj^cej jest wysoka wytrzymaiosc.
Uzyskuje si^ j ^ przez nast^puj^ce procesy technologiczne:
zwi^kszenie zawartosci w^gla w stah od zwyklej wartosci 0 , 1 % az do
0,9% (wplywa to na zwi^kszenie wytrzymalosci stali 4-^5 razy w stosunku do stali, w ktorej zawartosc w^gla jest na poziomie 0,1%),
obrobk? termiczn^ (hartowanie, patentowanie w k^pieh olowiowej lub
solnej z naci^giem wstgpnym w celu usuni^cia relaksacji); zwi^ksza to
wytrzymaiosc 2 + 3 razy,
kilkakrotne przeci^ganie na zimno przez dysz?; powoduje ono zgiuot
powierzchniowy, powstanie korzystnej laminarnej struktury i zwi?kszenie wytrzymalosci okolo 2 razy.
Nie podlegaj^ przeci^ganiu na zhnno stale walcbwane na goraco, hartowane i odpuszczane w oleju (np. stale typu Sigma, N e p t u n produkowane
dawniej w R F N ) . S^ one tahsze w produkcji, ale o gorszej strukturze
krystalicznej i krotszym okresie trwalosci w medium korozyjnym. I c h produkcja obecnie zanika.
Z b y t duza zawartosc w?gla (powyzej 0,7%)) powoduje w z r o s t k r u c h o s c i
stali, t j . znmiejszenie wydluzejoia przy maksymalnej sile, zmian? wytrzymalosci
zm?czeniowej, a przede wszystkim istotne znmiejszenie odpornosci korozyjnej,
mierzonej czasem do chwih zerwania w znormalizowanym medium korozyjn y m N H 4 S C N (rodanek amonu). Dlatego za gorn^ granic? wytrzymalosci
/pfc(-^m) pi'zyjmuje si? obecnie 2000 M P a .
Wieloletnia obserwacjatechnologow [5.17] wskazuje jednak, ze ogolnie wytrzymaiosc drutu
jest funkcja przede wszystkhn' srednicy d" zgodnie ze wzorem:
i ^ . = i^.i-^"'^'(MPa),

(5.3)

w k t o r y m J^^^^ oznacza wytrzymaiosc drutu o srednicy d = 1 m m odpowiadaj^c^

podobnejtechnicei trudnosci produkcji drutu j a k i?^; R^i = 1000-^2500 M P a .
W skah logarytmicznej zaleznosc wytrzymalosci i srednicy drutow w g wzoru
(5.3) s^ prostymi rownoleglymi zgodnie z rysunkiem 5.10.
Z wykresu wynika, ze jezeli drut 0 srednicy d = 1 m m ma wytrzymaiosc
1500 M P a , to ten sam d r u t dodatkowo kilkakrotnie przeciq-gany do srednicy
0,1 m m mialby wytrzymaiosc 2200 M P a , a drut wyjsciowy o srednicy 10 m m
mialby wytrzymaiosc 1000 M P a .
Jak w tej zaleznosci mieszcz^ si? poszczegolne druty ci^gnione na zimno
i obrabiane termicznie, wskazuje rysunek 5.1L
Pr?ty grube maj^ mniejsz^ wytrzymaiosc niz druty, ale sila zrywajaca
i spr?zaj^ca pojedynczego ci?gna jest wi?ksza ze wzgl?du na znacznie wi?ksz^ ich
srednie?. Sila zrywajaca pr?ty jest przez technologow [5.8] okreslana emphryczn y m wzorem:
Fp = 1,885

(kN).

(5.4)

276

4000
3500

ml

3000

)00

2500
} 0 ^

2000

500

1500

1000
0,1

normalne

\
0,2

dodatkowo zgniatane
(Compacted)

300

0,5

10

5
d [mtn]

20

50

Rys. 5.12. Przekroje spiotow:

a normaine,
b dodatkowo zgniatane (Compacted),

100

Rys. 5.10. Zaleznosc pomidzy srednicy stall sprzaj^cej a jej wytrzymalosci^ w funkcji stopnia
trudnosci produkcji drutu o wj^rzymatosci R^^ [5.17], tj. o tym samym skiadzie chemicznym
i technice produkcji

2100

2050
2000
2000

1900
( ) x,^

1800

()

1
N
N
\
V
s
X
\

E
E

1
C--2600
b2500
a2400

1950

1900

1
c 2600
b 2500
Rml
a 2400
- ..^

O(

1800

1750

O () \

c3-drutowe

1850

3 drutowe

0 c

1700
1700

O ( )

00c

1600

-sploty normalne
-sploty zgniatane

OC

50

100

150

200

A [mmi

1500
10

12

14

16

d[m.m]
Rys. 5.11. Wytrzymaiosc drutow spr^zaj^cycli w funkcji srednicy, punkty o" oznaczaj^ wartosci
wg prEN-10138 [5.2]

Sploty w swietle normy prEN-10138 m o g ^ bye jedynie 3- lub 7-drutowe wg

rysunku 5.12, nie przewiduje si? natomiast stosowania splotow 2-drutowych
ani I m trojwarstwowych.
Wytrzymalosci splotow 7-drutowych w funkcji grubosci drutow oraz
znormahzowane wytrzymalosci tych splotow podane sq, na rysunku 5.13.
Sploty trac^, na skutek sphalnej formy oplotu, okolo 3 5% wytrzymalosci
w stosunku do sumy drutow prostych o tej samej srednicy, jednak na skutek
tworzenia tego samego przekroju z drutow o nmiejszej srednicy ich relatywna

Rys. 5.13. Wytrzymaiosci spiotow w funkcji przekroju oraz stopnia trudnosci produkcji drutu
d = 1 mm 0 w3toymaiosci R,^ [5.17]
o sploty normaine
- spioty zgniatane

wytrzymaiosc jest wi?ksza. Jeszcze wyzsza (o 16% w stosunku do splotow o tej

sa.mej srednicy) jest wytrzymaiosc splotow dodatkowo zgniatanych, gdyz
w t y m samym przekroju nasycenie stal^ jest wyzsze.
O efektywnosci splotow decyduje wi?c wi?ksza sila spr?zaj^ca (w porownaniu do pojedynczego drutu o tej samej srednicy ~ por. rys. 5.14) orazlepsza
zdolnosc zakotwienia przez przyczepnosc, jezeli jest ona wymagana.
Konkurencyjne w stosunku do splotow w struuobetonie s^ druty proste
o wgniotach zwi?kszaj|.cych przyczepnosc do betonu. M a j ^ one jednak

278
350
a-splot
b-drut lub pr?t

300

250
-z. 200
o 150

100
50
0
10

15

20

D [mm]
Rys. 5.14. Siia spr^zaj^ca spiotu 7-drutowego w porownaniu do drutu iub pr?ta o tej samej
srednicy: a splot, b drut lub pr?t

obnizon^ wytrzymaiosc i wytrzymaiosc zm?czeniow^ oraz nizszq, trwalosc

w medium korozyjnym, co ogranicza zakres ich. stosowania.
Najbardziej popularne s^ sploty z drutow o przekrojach: 012,7 i 015,5 m m .
Obecnie w g normalizacji europejskiej sq, zalecane sploty z drutow 013 i 016
o pelnych A = 100 i 150 mm^.
one stosowane zarowno w kablobetonie,
tworzyc standardowe kable o she zrywaj^cej do 2500 k N , j a k i w strunobetonie. M a j ^ one duzo lepsz^ przyczepnosc do betonu niz pr?ty i druty, co
zmniejsza dlugosc zakotwienia ci?gien.
Konsekwencje wyeliminowania drutow jest rowniez ehminacja w kablobetonie zakotwien stozkowych (Freyssineta) i stosowanie zakotwien szcz?kowych (CCL) we wszystkich systemach spr?zania. Zakotwienia stozkowe
wykazuje gorsz^ sprawnosc w badaniach zm?czeniowych, k t o r y m poddaje si? cale zestawy kabli, a nie t y l k o pojedyncze sploty lub pr?ty
(tab. 5.20). Badania te, niedawno wprowadzone w zwiazku ze stosowaniem
ci?gien bez przyczepnosci i ci?gien wymiennych, wykazaiy, ze karb, j a k i si?
Tab. 5.20. Cliarakterystyczna wytrzymaiosc zm?czeniowa ci^gien spr^zaj^cycti 2o- przy iiczbie
cykli 2 ' I O M przy napr?zeniu do 0,7
(wg F I P - C E B Model Code 1990) [5.5]

wytwarza w zakotwieniu stozkowym, znmiejsza o 5-^10% sprawnosc calego

kabla. A b y zakotwic ci?gno, trzeba spowodowac powstanie sily poprzecznej
okolo 3-krotnie wi?kszej niz sila naci^gu. Sila ta w zakotwieniu stozkowym
zgrdata druty proste lokalnie wzdluz srednicy, podczas gdy w zakotwieniu
szcz?kowym splot jest uchwycony bardziej rownomiernie.
Obecnie najwi?ksze firmy, zarowno F R E Y S S I N E T I N T E R N A T I O N A L ,
j a k B B R i C C L , stosuje sploty i zakotwienia szcz?kowe.
Badania zm?czeniowe przeprowadza si? zgodnie z procedure okreslone
w zaleczmku C n o r m y prEN-10138 [5.2].
Dlugosci badanych probek drutow i pr?t6w powinny wynosic 140 m m lub
15^, natomiast splotow 500 mmi lub dwukrotne dhigosc skoku zwoju. Przyjmuje si? zawsze wartosc wi?ksze (skok splotu wynosi na ogol 1218 srednie
splotu). D r u t y i pr?ty poddaje si? zmiennym napr?zeniom przy cz?stotliwosci
120 cykli/s, zas sploty 20 cykli/s. M i a r e poprawnosci w y n i k o w jest
przetrwanie przez probk? liczby cykli, 2*10^. Jezeh. drut, pr?t, lub jeden
z drutow splotu ulegnie zerwaniu przed wymagane liczhe 2^ 10^ cykli w y r o b
jest dyskwalifikowany.
W i e l k i p o s t ? p technologiczny w produkcji drutow i splotow nastepil przez
wprowadzenie stabUizacji termicznej wraz z wst?pnym naciegiem w celu
znmiejszenia relaksacji. Wykresy relaksacji dwoch rodzajow drutow i splotow
o normalnej i zmniejszonej relaksacji w izotermicznej probie lOOO-godzinnej
w zaleznosci od wartosci wst?pnego naciegu {a^ w zakresie 0,5 < GJK^ < 0,8
przedstawiono na rysunku 5.15.

a - stale normalne
b - stale 0 maiej relaksacji

10
/
^

o
I

J
'

CD

J/

Materialy podstawowe

MPa

Druty ci^gnione na zimno

gladkie
wgniatane

200
180

Sploty
z drutow gladkicii
z drutow wgniatanycli

190
170

Pr?ty
gladkie
zebrowane

200
180

0,4

0,5

0,6

0,8

1,0

Rys. 5.15. Relaksacja drutow i splotow w zaleznosci od pocz^tkowego wzgl?dnego napr?zenia

cTp/R^, a - stale normalne, b - stale o malej relaksacji (stabilizowane termicznie)

Przebieg badania relaksacji jest znormalizowany.

Maszyna wytrzymalosciowa powinna bye skalibrowana zgodnie z n o r m e
E N 10020-2 [5.4], a dokladnosc powinna wynosic + 1 % przy obciezeniach do
1000 k N i 2 % przy obciezeniach wi?kszych.
Dlugosc p r o b k i z drutow wynosi nie nmiej niz 200 man, a w odniesieniu do
splotow powinna wynosic 1000 m m .
Obciezenie przyklada si? stopniowo w ciegu l O m i n u t , a badanie rozpoczyna si? po 2-minutowym utrzymanin stalej wartosci napr?zenia. Spadek
napr?zenia rejestruje si? ekstensometrem z dokladnoscie co najmniej + 1 % ,
w kolejnych odst?pacli ezasu 1, 2, 4, 8, 15, 30, 60 minut, dalej co 2, 4, 6, 24, 48,
96, 120 godzin i nast?pnie co tydzieh. Wartosci po 120 godzinach mozna
statystycznie ekstrapolowac na 1000 godzin.
Podsumowaniem roznych wiasciwosci stah spr?zajecych dotyczecych d r u tow, splotow i pr?t6w grub ych w zakresie relaksacji jest wprowadzony w EC2
podzial na klasy w g rysunku 5.16, w k t o r y m klasa 1 dotyczy drutow i splotow
normalnych, t j . o wysokiej relaksacji, klasa 2 stabhizowanych termicznie, t j .
o niskiej relaksacji, a klasa 3, posrednia co do wielkosci pr?t6w.
Orientacyjny przebieg procesu relaksacji w przeciegu znormalizowanego
okresu badania 1000 h przedstawia tablica 5.21.

Straty napr?zenia w czasie t = co przyjmuje si? zwykle o wartosci 3-krotnie

wi?kszej niz po 1000 godzin.
Naparzanie betonu w temperaturze okolo 60 C przyspiesza

chwhowe

narastanie strat 2-^3-krotnie, natomiast wartosc ostateczna przy t = oo nie

ulega zmianie.
Charakterystyczne wykresy a-e

(F-s)

dla drutow prostych przedstawia

rysunek 5.17, dla splotow rysunek 5.18, a ujednolicony znormalizowany wykres

do obliczeh przedstawia rysunek

5.19.

Charakterystycznym n o w y m poj?ciem dotycz^cym :stali spr?zajecych jest

wartosc/^0.1
umownej

"U-^iowna granica spr?zystosci (proof stress), nizsza o 4-f-5% od

granicy plastycznosci

stah zbrojenio\yej (i^po.z)- ^^^^

napr?zenia (sily), przy ktorej odksztaicenie

wartosc

plastyczne stali wynosi 0 , 1 % .

Zostalo ono wprowadzone, aby wymuszac na producentach poddawanie stali

spr?zajecych procesowi odpuszczania i stabilizacji, ktore rozszerzaje zakres
liniowego wykresu (cr e) i w konsekwencji prowadze do zmniejszenia

od-

ksztalcen spr?zanych belek i strat od relaksacji.

O

wystarczajecej

ciegliwosci stali swiadcze wartosci granicznego, wy-

dluzenia przy masymalnej

she

e^^ > 3,5%. Podobne znaczenie okreslajece

plastycznosc stah maje rowniez p r o b y na przeginanie drutow, w ktorej druty

%oda.

gladkie musze wykazac nie mniej niz 4 przegi?cia, a druty wgniatane nie nmiej
niz 3 przegi?cia do zlamania.

Rys. 5.16. Straty napr^zenia wst^pnego spowodowane relaksacjq, dla 3 klas stali: splotow i drutow,
oraz prt6w grubycii [5.19]
Straty napr^zenia wst^pnego o-^ = 0,70/^^^ w czasie od 0 do 1000 ii na skutek relaksacji
stali
Czas w godz.

20

100

200

500

1000

Przyrost straty w %

15

25

35

55

,65

85

100

Rys. 5.17. Wykres F - e dla drutow [5.5]

Rys. 5.18. Wykres F - s dla splotow [5.5]

283
okolo

0,6 0,7%,

a przyrosty

odksztalcen

do

dekompresji,

zarysowania

betonu, a nawet do rysy o dopuszczalne] szerokosci w = 0,2 m m , nie przekraczaje 0,3%).

Prawdziwe rewolucj? w dziedzinie p r o d u k c j i stali spr?zajecej spowodowalo
wprowadzenie umownej m i a r y trwalosci stah w znormalizowanym medium
korozyjnym, j a k i m jest 20-procentowy roztwor N H 4 S C N o temperaturze
50 C. M i a r e trwalosci jest czas L (w godzmach) do chwhi zerwania ci?gien
napr?zonych do 0,8 i ^ ^ , wynosz^cy z reguly od 0,5 do 1000 h i wyrazony
okreslonym emphycznie rownaniem:
L=^CQa-'R-'

lub

(gdy cT =

(h),

(5.6)

0,^RJ
L=C,R-'''

(h)

(5.7)

gdzie: CQ wspolczynnik staly okreslony doswiadczalnie, dla roznych gatuur

kow

Rys. 5.19. Znormalizowany wykres cre dla stali spr^zaj^cej wg EC2

stali,

= 10^^-^10"^^ - wspolczynnhc staly, rozny dla roznych gatunkow

stali; d r u t o m ciegnionym na zimno odpowiada CJL = 10"^^.

N o r m a [5.2] stawia rowniez wymaganie, aby w drutach, splotach i pr?tach

StalB

Stal A

powstawaiy szyjki plastyczne podczas p r o b y zrywania w maszynie wytrzyma= f 7 r a = 1900N/mm^

7n
-'rel

iosciowej.
Pr?ty se dostarczane w odeinkach prostych (zwykle 12 m), a druty i sploty

C7ra=1425N/mm^
L

rel

w kr?gach. Po rozwini?ciu z kr?g6w powinny si? one prostowac, tak aby

2000 -

strzalka wygi?cia na dlugosci 1 m nie przekraczala 25 m m . Srednica kr?g6w

wynosi D > 80 cm i D > 60 d. Srednice kr?g6w s^ rowniez uzaleznione

od
1800 -

napr?zeh jakie wyst?puje przy zwijaniu w k r ^ g . N i e moge one bye wi?ksze

niz 0,9/po.iRozpatrujec znormalizowany wykres cr e przedstawiony na rysunku 5.19
nalezy zwrocic uwag? na zaleznosc globalnego wspolczynnika bezpieczenstwa
konstrukcji od przyj?tych wartosci cz?sciowych wspolczynnikow obeiezenia
yG^jQ oraz wspolczynnika materialowego T?^. O he'wspolczynmk 0,9 przy
zalamaniu idealizowanego wykresu cre ma znaczenie flzyczne, gdyz jest
zwi^zany z aproksymacje umownej granicy spr?zystosci, to wartosc
zalezna
jest od relacji do lewej strony nierownosci, okreslaj^cej stan graniczny nosnosci
w metodzie stanow granicznych.
:

S,<R,.

"

'

(5.5)

Gdy wartosci
s^ okreslone ze wspolczynnikami y^ = 1,35 i y^ = 1,5 j a k
podaje EC2, to wartosc y^ = 1,15 pozwala na uzyskanie globalnego wspolczynnika bezpieczenstwa wynosz^cego okolo 2,0.
Jezeli natomiast w polskich postanowieniach krajowych przyjmuje si?
JG = l j 2 i y^ = 1^4^ t o dla zachowania podobnego bezpieczenstwa konstrukcji
nalezy przyj^c y^ = 1,25.
Alternatywne wymaganie EC2, aby odksztaicenie graniczne stah nie
przekraczaio 1 % , jest zwykle speinione, gdyz odksztaicenie od naciegu wynosi

1600 | - 0 , 8 i ?
1400 S

1200 - 0,6R,

2,31

1000
o

74,82
800

(31,57)

600

L=C,RJ\2]

400

(|g5k37[41

200
0

Kei ^ wzgl^dny czas do zerwania

Rys. 5.20. Badanie korozyjne wg FIP. Czas do zerwania stali tego samego typa w zaleznosci od
poziomu napr^zen i wytrzymalosci

Z badah wynika, ze stal wysokow^glowa o wytrzymalosei

= 1900 M P a
jest 30 razy wrazliwsza na korozj? niz podobna, ale o wytrzymalosci 1425 M P a
(rys. 5.21). Jesli te same stale naci^gniemy do tych samych napr?zeh wynosz^cyeh odpowiednio 60% i 80%o i c h wytrzymalosci, to nadal stal o mniejszej
wytrzymalosci jest 10 razy trwalsza (rys. 5.19), m i m o ze jest relatywnie mocniej
napr?zona.
N i e wartosc napr?zenia wstgpnego cr, lecz wlasnie zbyt duza wytrzymaiosc
R^ powoduje zwi?kszenie wrazliwosci korozyjnej stah i znmiejsza zasadniczo
jej trwalosc. Badanie trwalosci, wprowadzone rowniez do wymagan E u r o k o d u
2 j a k o badanie korozyjne F I P (rys. 5.20), ograniczylo d^zenie do uzyskiwania
najwi?kszych wytrzymalosci, wyelihiinowalo praktycznie stale hartowane
w oleju (Sigma i Neptun), w k t o r y c h struktura martenzytyczna i powierzchniowe mikrop?kni?cia wplywaly na mniejsze trwalosc niz trwalosc utwardzonej struktury stali ciegnionych na zinmo i patentowanych (rys. 5.21).
Badanie wrazliwosci korozyjnej stymuluje stosowanie hosci w?gla nmiejszej niz
0,9%), zarowno dla pr?t6w o wi?kszych przekrojach, j a k i splotow. Badanie
w NH4SCN me odpowiada realnym w a r u n k o m eksploatacji konstrukcji, ale
pozwala na porownanie gatunkow stali, ocen? w p l y w u napr?zeh i p o w l o k
ochronnych.
Badanie korozyjne wskazuje, j a k wielkie znaczenie m a jakosc produkcji.
Lokalne defekty, jakie moge zaistniec w czasie produkcji, a zwiaszcza w procesie przeciegania, staje si? wlasnie mdejscami inicjacji korozji. Analiza fraktograficzna (rys. 5.22) wskazuje, ze zawsze pierwotny defekt jest miejscem micjacji
korozji, a zerwanie nast?puje bez przew?zenia. T y m mozna wytlumaczyc
naglosc katastrof konstrukcji w w y n i k u korozji ci?gien, bez zwi?kszajecych si?
10^

10^

200

100
a
o

50

-a
CO
a

20
10

2
1
0,5
0.2

1000

\X
\

1200

>

A pr?ty walcowane no gorqco

druty hartowane i odpuszczane
druty przeciqgane na zimno

<>qr

\
1600

Drut
Splot (Una)
Pr^t 12 mm
Pr^t 12-r25 mm
Pr^t 25-^40 mm

1,5
1,5
20
60
100

m
4
4
50
250
400

\
\

50 C--0,7Rm z obieg medium

Rys. 5.22. Analiza fraktograficzna zerwanego drutu [5.16]: 1 inicjacja zniszczenia w lokalnym
defekcie, 2 wzrost rysy, penetracja N H 4 S C N , 3 przyspieszone p^kanie, 4 nagle zerwanie
pod obci^eniem, 5 korona zerwanego przekroju; brak przew^zenia (redukcji) przekroju,
6 defekt powierzchmiowy

druty hartowane i odpuszczane

(1

\N

'A

\
1400

\J

45 C-0,8Rm z obiegiem medium

1000

500

Tab 5 22 Badanie korozyjne stali spr,zaj,cej w rodanku amonu W C N ) . Wymagany czas do

iab. XZZ. J^aa
"^e^^^ia (wg FIP-CEB Model Code 1990)
r
1
Najkrotszy sredni
Najkrotszy czas
czas do zerwania
zerwania probki zbioru 50% probek
Produkt

\
2000
2

O stal perlityczna - pr^ty

50 C-0,8Rm bez obiegu medium
Druty przeciqgane na zimno firmy
O AUSTRIA DRAHT
3 LCPC-Paryi
inne laboratoria francuskie
W KIWA - Holondia

Wytrzymaiosc na zerwanie N/mm'

(wartosci Srednie z wielu badah^

Badania korozyjne wg FIP (NH^SCIi). Czas do zerwania stali roznych typow [5.2]

ugi?c, ktore moglyby sygnalizowac stan przedawaryjny. Typowe w y n i k i badah

drutow i splotow roznych produkcji zestawione se n a rysunku 5.23.
D r u t y i sploty spr?zajece maje wprawdzie wysoke wytrzymaiosc R^, ale
duza wartosc stalej
powoduje, ze ich trwalosc miesci si? w granicach 4-^20
godzin. Wykres wskazuje rowniez, ze korzystne jest stosowanie stah o mniejszej
wytrzymalosci i o relatywnie wi?kszym napr?zeniu wst?pnym.
Pr?ty 0 znacznie nizszej wytrzymaiosci niz druty i sploty wykazuje znacznie
wi?ksze trwalosc. Sted i c h badanie korozyjne przerywa si? po 500 godzinach,
jezeh nie nastepi zerwanie.
W y n i k i badania swiadcze jedynie o wrazliwosci stah na korozj? oraz
o ewentualnych defektach w y r o b u , natomiast nie maje zwiezku z rzeczywiste

287

1000
500

Obnizenie w badaniu wytrzymalosci do 28%, a dla mostow podwieszonych

do 20%), uwaza si? za normalne (wartosc ,,2)") i nie dyskwalifikuje badanych
splotow.
Rowniez i w t y m badaniu rozrzuty w y n i k o w se bardzo duze, gdyz przy
technologh cieglego odlewania stali, j a k e obecjoie wprowadzone, nie ma
mozliwosci dobrego uspokojenia stali, pojawiaje si? wi?c defekty strukturalne.
Badanie to wprowadzone zostalo, na skutek wielu przypadkow zerwania
si? splotow zlozonych nie z drutow ciegnionych na zimno, ale z pr?t6w
walcowanych wyprodukowanych przyspieszone, tahsze metode Stelmor.
Ceche badania jest duzy rozrzut uzyskiwanych w y n i k o w badah, sted m i n i malna licznosc proby wynosi 5, a minimalna liczba zerwanych drutow splotu
wynosi 2. Wartosc Z) zalezy od materialu i od srednicy trzpienia szablonu do
gi?cia. A b y obnizenie wytrzymalosci wynosilo 5%, a nie 28%, srednica
trzpienia musi bye zwi?kszona do 30 srednie splotu.

200
100
50
20
10
5
2
L=C1*^

1
\

0.5
300

1000

1^ I

1200

1400 1600 1800 2000

Ro [N/mm]
Rys. 5.23. Trwalosc stali spr^zaj^cycli w medium korozyjnym NH4.SCN w godzinacii (h.),
o typowy wynik badan drutow i splotow [5.16]

Zaleznosc pomi?dzy srednice trzpienia

w %) pokazana jest na rysunku 5.25.

Rowniez nowe probe jakosci stali w splotach jest okreslenie stopnia obnizenia wytrzymalosci w przypadku odgi?cia ci?gien na szablonie, o okreslonej
srednicy i trapezowym przekroju {deflected tensile test) (rys. 5.24). Szablon ten jest
sztywno przymocowany do, stanowiska badawczego bez mozliwosci obrotu.

ir
'c
0
N
C/)

20
15
10

'c '

ZAKOTWIENIE
^

ex.

wytrzymalosci

25
E

NACIAG

obnizeniem

30

cbarakteryzuje

trwaioscie stali w alkalicznym srodowisku betonu. Badanie to

si? duzym rozrzutem w y n i k o w .

0,

10

20

30

40

50

60

Rys. 5.25^ Zaleznosc pomi^dzy stosunkiem srednicy trzpienia od'gi^cia

do srednicy spiotu i
a procentowym obnizeniem wytrzymaiosci w probie FIP-D"

Tab. 5.23. Kryteria przyjniowania peinej wytrzymaiosci ci^gien na trasie zakrzywionej

Rodzaj ciegna
Rys. 5.24. Badanie wytrzymaiosci splotow w zlozonym stanie napr^zenia (przy odgi^ciu 0 20)
{deflected tensile test)

Badanie to zwiezane jest z koniecznoscie okreslenia zmian wiasciwosci

splotow w zlozonym stanie napr?zenia, przy odgi?ciu w zakotwieniu, w przypadk u odgi?cia ci?gien zewn.?trznych na lozysku lub w ci?gnach mostow podwieszonych (wantowych).

pojedynczy drut iub splot zakrzywiony po naci^gni^ciu

Stosunek promienia
krzywizny r do srednicy
nominalnej d
r>\5d

pojedynczy drut lub splot naci^gni^ty w gladkim kanale.

r>20d

pojedynczy drut lub splot naci^gni^ty, w kanale uzebrowanym,

r>AOd

ci^gno zlozone z wielu drutow lub splotow

WW. wartosci X ni/n2

liczba wszystkicti drutow lub splotow w' ci^gnie,

% Hczba drutow lub splotow przekazuj^cycli skladow^ sily naciegu na iozysko, na ktorym
nast^puje odgi^cie ciegna.
'

289
Podsumowaniem analizowanego zjawiska obnizania si? wytrzymalosci
ci?gien na zagi?tej trasie jest tablica 5.23 zaczerpni?ta z EC2. Ustalono, ze
ci?gna uzyskuje peine wytrzymaiosc na rozcieganie, jezeli zakrzywienie ci?gna
jest mniejsze niz podane w tablicy 5.23 i na rysunku 5.26.

5.2.4.2. Z a k o t w i e n i a k a b l i
Kable spr?zajece skladaje

si? z zespolu drutow, splotow lub pr?t6w.

Zakotwienie zalezy od rodzaju ci?gien:

sploty k o t w i si? za pomoce zakotwien szcz?kowych w plycie kotwiecej
w g rysunku 5.29,
druty k o t w i si? za pomoce zakotwien glowkowych lub szcz?kowych,
rzadziej stozkowych,
pr?ty k o t w i si? za pomoce zakotwien gwintowanych o roznej konstruk-

Ci^gno spr^zajqce
(zlozone z drutow lub splotow)

cji, nagmatanych lub walcowanych.

Rozroznia si? zakotwienia czyime, bierne i przyczepnosciowe. Zakotwienie
czynne jest usytuowane na kohcu ci?gna i sluzy do naciegu ci?gna i przekaza-

Rys. 5.26. Przykiad oznaczen i wartosci do tab. 5.23 (n^/nj = 7/3

nia sily spr?zajecej na beton (rys. 5.27).

5.2.4. W y r o b y i urz^.dzenia do k o n s t r u k c j i s p r ^ z o n y c h
5.2.4.1. U w a g i ogolne
Wszystkie urzedzenia pomocnicze se na ogol zwiezane z okreslonym
systemem spr?zania. Kazdy z systemow musi przejsc obowiezujecy system
certyfikacji i aprobat tecbnicznych, w zwiezku z czym wymagania zostaje
szczegolowo 1 okreslone w tych aprobatach.
Urzedzenia pomocnicze obejmuje czyxme i bierne zakotwienia k a b l i
spr?zajecych w konstrukcjach kablobetonowych, leczniki w przypadku doleczania nowych k a b h do wczesniej naciegni?tych, oraz osionki przewodow
(kanalow) kablowych.
Podstawowym wymaganiem wytrzymalosci w stosunku do zakotwien
i lecznikow jest zedanie, aby ich nosnosc nie byla nizsza anizeli wytrzymaiosc
charakterystyczna ci?gna. Rownoczesnie powierzchnia plyty kotwiecej musi
umozliwiac bezpieczne przekazanie sily naciegu na beton.
Podstawowe wymagania dotyczece oslonek to;
wystarczajeca sztywnosc, aby niezamierzone falowanie ci?gna nie bylo
wi?ksze, od K = 0,005 -^ 0,01 rad/m,
pole przekroju kanalu powinno bye 2-^2,5 raza wi?ksze od pola
przekroju ci?gna, aby ulatwic prawidlowe iniekcj?,
osionki i ich zlecza musze bye szczelne, aby nie nastepila penetracja
mleczka cementowego do wn?trza kanalu kablowego,
osionki musze bye wystarczajeco trwale, aby nie ulegaly zalamaniu lub
p?kaniu p o d wplywem wibrowania betonu,
Ci?gno moze znajdowac si? w przewodzie k a b l o w y m w czasie betonowania,
moze rowniez bye wciegane w postaci pojedynczych splotow lub calego kabla
wielodrutowego lub wielosplotowego po stwardnieniu betonu.

Rys. 5.27. Typowe zakotwienia szczkowe kabli splotowycti a, b 1

2
3
4
5

- Szcz^ki trojdzieine,
- Splot,
- Plyta kotwi^ca,
- Tuieja (odlew),
Plyta dociskowa (stal),

6
7
8
9
10
11

warianty

R?kaw,
- Otwor iniekcyjny,
- Przewod iniekcyjny,
Osionka,
- Spirala,
- Otwory do przyjmowania tulei do deskowania

Zakotwienie bierne jest usytuowane na kohcu ci?gna od strony menacieganej. Moze ono bye wykonane z tego samego zestawu kotwiecego
i czynne, lub j a k o przyczepnosciowe.

290

291

Zakotwienie przyezepnoseiowe (rys. 5.28) jest zabetonowane w konstrukcji

i sluzy jedynie do przekazania sily spr^zaj^cej na beton.

Rys. 5.29. Typowe zi^cza splotow a sztywne, b ruchome

1
2
3
4

Ptyta kotwi^ca,
Tuieja,
- Szcz?ki,
- Gwint zi^cza,

5
6
7
8

R^kaw,
Przewod iniekcyjny,
- Osionka,
- Spirala

O m o w i o n a poprzedmo termodynamiczna niestabilnosc stali spr?zaj%cych

i ich szczegolna wrazliwosc na korozj? napr?zeniowe i wzerow^ spowodowala,
ze wymagania jakosciowe w stosunku do zakotwien, zl^czek kabli, oslonek
kabh j a k rowniez otuliny ci?gien w strunobetonie w ci^gu ostatnich lat zostaly
istotnie zaostrzone i okreslone szczegolowymi instrukejami.
Rys. .5.28. Typowe zakotwienia bierne, przyczepnosciowe spiotow
1
2
3
4

- Osionka i splot,
- Zaklejenie,
, Przewod iniekcyjny,
Zbrojenie rozdzielcze,

5 - Spirala,
6 - Plyta stalowa,
7 P^tla splotu

Zakotwienie to moze bye wykonane w postaci p?tli zrobionycb ze splotow

lub w postaci beczkowatych glowek ufonnowanych na kohcach splotow.
Stosuje si? rowniez zakotwienia t y p u przyczepnosciowego, w k t o r y c h
zagi?te sploty s^ w srodku zagi?cia zabetonowane, a naci^g odbywa si?
w dwoch rownoleglych, blisko polozonych zakotwieniach czynnych.
Zlecza splotow moge bye sztywno umiejscowione lub ruchome. Sposob
rozwi^zania tych zl^cz przedstawia rysunek 5.29.

F I P - C E B M o d e l Code zaleca, aby pomi?dzy wyprodukowaniem stah a jej

t r w a l y m otuleniem iniekcj^ cementow^ uplyn?lo nie wi?cej niz 14 tygodni.
Iniekcja musi bye wykonana w ciq.gu 7-^40 d n i od chwhi naciegu kabli,
w zaleznosci od klasy agresywnosci srodowiska.
Tymczasowa ochrona ci?gien stosowana w szczegolnych sytuacjach obejmuje ich ocynkowanie, fabryczne pokrywanie w czasie produkcji lakierem
epoksydowym, na budowie mleczkiem cementowym modyfikowanym lateksem, b^dz nawet patentowanymi mieszankami, p o d o b n y m i do stosowanych
w ci?gnach hamulcowych w przemysle samochodowym.
Szeroko wprowadzane ci?gna bez przyczeposci w hermetycznych oslonkach
polietylenowych ( H D P E ) (rys. 5.30) s^ fabrycznie zabezpieczone antykorozyjnie.
Zabezpieczeniem tych ci?gien s^ kompozyeje woskow, parafin, t o w o t o w
1 smol ropopochodnych.

Szczgka

PRZEKR6J B-B
Splot 012.5

[5.15] Zalecenia udzielania aprobat technicznych Z.U.AT-15-2 Siatki Zgrzewane, ITB, 1997.
[5.16] Corrosion Protection of Prestressing Steels-FIP State of the Art Report Feb, 1992.
[5.17] Hampejs G.: E N 10138 Qualitatssicherung und Auswirkungen Osterreichischer
Betonverein, 1994.
[5.18] Tendons FIP Commission 2 Prestressing Materials and Systems April, 1993.
[5.19] Wpiyw tecimologii spajania na zmiany wiasciwosci technicznych stali zbrojeniowej, ITB,
1994-1995, maszynopis.
[5.20] Zalecenia udzielania aprobat technicznych ZUAT-15/I-12. Sploty do konstrukcji spr^zanych, ITB, 2000.
[5.21] PN-ISO 6935-1. Stal do zbrojenia betonu - Pr^ty gladkie.
[5.22] PN-ISO 6935-2. Stal do zbrojenia betonu Pr^ty zebrowane.
[5.23] PN-67/M-80026 Druty okr^gie ze stah uzytkowanej ogolnego przeznaczenia.

|A

/(
56

WYMIARY W MILIMETRACH

|A
Rys. 5.30. Przykiad lierraetyzacji zakotwien ci^gien bez przyczepnosci w betonie. Ci^gno jest
wtopione w mas^ betonu, a wn^ka naci^gowa jest zakiejona odpowiednim korkiem betonowym
iub modyiikowan^ zaprawy

Ten rodzaj ci?gien jest szezegolnie uzyteczny w konstrukcjach o quasi-statych napr?zeniach (zbiormki koiowe, sci^gi, ci?gna mostow podwieszonych).
Pismiennictwo
[5.1] PN-EN-10080:2005 (U). Stal do zbrojenia betonu. Specjalna stal zbrojeniowa: Postanowienia ogolne.
[5.2] prEN-10138-2000 - Prestressing Steels, 2000.
[5.3] ENV 970 Non-destructive examination of welds Visual examination, 1995.
[5.4] ENV-10020 Metalic materials Tensile testing; Verification of the force measuring
system of the tensile testing machine.
[5.5] FIP-CEB Model Code 1990.
[5.6] PN-B-03264:2002 - Konstrukcje betonowe, zelbetowe i spr^zone.
[5.7] PN-E-288 Wymagania dotyczece technologii spawania stali i jej uznawanie, 1994.
[5.8] PN-89/H-8403.06. Stal okresionego zastosowania. Stal do zbrojenia betonu. Gatunki.
[5.9] PN-82/H-93215 - V/alcowka i pr?ty stalowe do zbrojenia betonu.
[5.10] PN-71/M-80014 - E)ruty stalowe gladkie do konstrukcji spr^zonych.
[5.11] PN-71/M-80236 - Liny do konstrukcji spr^zonych,
[5.12] Instrukcja 278 Warunki techniczne zgrzewania punktowego pol^czen krzyzowych stali
zbrojeniowej gat. 34GS, ITB, 1987.
[5.13] Instrukcja 313 Warunki techniczne zgrzewania doczolowego iskrowego stali zbrojeniowej gat. 34GS, 25G2S i 18G2, ITB, 1991.
[5.14] Instrukcja 314 - Warunki tectmiczne spawania stali zbrojeniowej gat. 34GS i 18G2
w oslonie dwutlenku w?gla i elektrodami otulonymi, ITB 1992.

6- N o s n o s c p r z e k r o j o w obci^^zonych
m o m e n t e m zginajq^cym i s i l ^ podluznq^
6.1. Postanowienia ogolne
Przedmiotem tego rozdzliaiu jest nosnosc przekrojn zbrojonego obci^zonego momentem i s i i ^ p o d i u z n ^ sciskaj^c^ lub rozci^gaj^c^.
Sily i momenty obliczeniowe nalezy wyznaczac zgodnie z zasadami
omowionymi w rozdziale 3 . Elementy konstrukcji nalezy obliczac na tyle
szczegolowo, aby zapewnic spelnienie wymagan stanu granicznego nosnosci we
wszystkich przekrojach na d b g o s c i elementu. Pole przekroju betonu i zbrojenia nalezy tak dobierac i tak ksztaltowac zbrojenie, aby obliczeniowa nosnosc
przekroju nie byla mniejsza od wymaganej ze wzgl?du na wszystkie kombinaeje obci^zeh obliczeniowych (por. rozdz. 2).
W anahzie nosnosci zaklada si?, ze kierunek zbrojenia p o k r y w a si?
z kierunkiem napr?zen giownych. To zaiozenie jest speinione w elementach
pr?towych (belki i slupy), natomiast moze nie bye poprawne w odniesieniu do
p l y t W E C l 9 9 2 przyj?to, ze mozna pomm^c roznic? kierunkow napr?zenia
glownego i zbrojenia glownego, o he nie przekracza ona 15. W przeciwnym
razie nalezy znalezc skladowe momentu zginaj^cego, przypadaj^ce na przyj?te
kierunki zbrojenia odpowiedni sposob post?powania zostal omowiony
w rozdziale 3 .

6.2. Zalozenia
W okresie, k t o r y u p l y n ^ l od pojawienia si? pierwszego projektu EC2
w 1991 do zatwierdzenia ostatniej wersji w 2004 r., podstawowe zalozenia, na
ktorych opiera si? obliczanie nosnosci przekrojow, pozostawaly niezmienione.
Pocz^tkowo w EC2 rozpatrywano tylko beton klasy nie wyzszej niz
C50/60 przyjmowano, ze krzywoliniowa cz?sc wykresu zaleznosci napr?zenie odksztaicenie jest parabol^^, a odksztaicenia graniczne wynoszq,
2 , 0 7 ^ ^ i 3 , 5 7 ^ ^ . W pozniejszych wersjach EC2 pojawhy si? wyzsze klasy betonu ogolne zasady obliczania stosuje si? rowihez do tych klas, ale przyjmuje
si? inne (zalezne od klasy) w y k l a d n i k i pot?gi we wzorach opisuj^cych krzywoliniowa cz?sc wykresu oraz inne wartosci odksztalcen granicznych.

Ponizej przedstawiono zalozenia wlasciwe dla betonu klasy nie wyzszej niz
C50/60, a obliczanie elementow z mocniejszego betonu omowiono w p. 6.8.
T a k wi?c przyjmuje si?, ze:
a) przekroj plaski przed odksztalceniem pozostaje plaski po odksztalceniu,
b) odksztaicenia zbrojenia s^ takie same j a k otaczaj^cego je betonu, i to
zarowno przy sciskaniu, j a k i rozci^ganiu,
c) nie uwzgl?dnia si? wytrzymalosci betonu na rozciaganie,
d) napr?zenia w betonie sciskanym
s^. funkcja odksztaicenia betonu e^;
zaleznosc cr^ e^ (rozdz. 4) moze bye przyjmowana j a k o parabolicznoprostok^tna (1) lub dwuliniowa (2) (por. tab. 6.1), w obydwu wypadkach ze
wspolczynnikiem znrniejszaj^cym obliczeniowe napr?zenia a < 1 (rozdz. 4),
e) napr?zenia w zbrojeniu
s^ funkcja odksztaicenia tego zbrojenia e^;
zaleznosc cr^-e^ (rozdz. 5) moze bye przyj?ta j a k o dwuliniowa z p o z i o m ^
gorne gal?zie Inb dwuliniowa z pochylone gorne gal?zie,
f) jezeli przekroj jest osiowo sciskany, to odksztaicenie betonu ogranicza si?
do wartosci - 2 % ^ ; jezeli nie caly przekroj jest sciskany, to graniczne
odksztacenie strefy sciskanej wynosi - 3 , 5 % ^ ; dla stanow posrednich
wykres odksztalcen wyznacza si? przyjmujec, ze we wloknie odleglym
o 3/7 wysokosci przekroju od wlokna najbardziej sciskanego odksztaicenie betonu wynosi 2 7 o o O he zwiezek mi?dzy lokalne wytrzymaloscie a odksztalceniami jest dla
konstrukcji istotny, moze bye uzasadnione ograniczenie odksztaicenia zbrojenia rozcieganego - przy zaleznosci cx^~s^z pochylone gorne gal?zie Przyjmuje si? e,,Hm = lOVooStan graniczny nosnosci zostaje wyczerpany, jezeli w przekroju co najmniej
jedno z odksztalcen osiegnie ktores ze zdehniowanych wyzej granicznych
wartosci (rys. 6,1).
N o r m a EC1992 dopuszcza tez poslugiwanie si? prostoketnym wykresem
napr?zenia w strefie sciskanej (rys. 6.2). Przy t a k i m wykresie napr?zenia, o he
szerokosc strefy sciskanej zmniejsza si? w kierunku wlokien bardziej sciskanych, wartosc wspolczynrdka a nalezy obnizyc o 10%.
Jezeh przekroj jest obciezony momentem i sile podluzne o wartosci nie
przekraczajecej 0,08/,^,A to sil? podluzne mozna w obhezeniach pominec.
As2

^ -3.5%o

Rys. 6.1. Wykresy odksztaicenia przekroju w stanie granicznym nosnosci

Asi

i-iil-,.

Rys. 6.2. Prostokq-tny zast?pczy wykres napr^zenia w strefie sciskanej

N o r m a EC1992 narzuca tez koniecznosc wyeliminowania mozliwosci

kruchego zniszczenia w fazie zarysowania, przy czym za dostateczne zabezpieczenie uznaje si? w wi?kszosci przypadkow spelnienie warunku minimalnego stopnia zbrojenia przekroju.

6.3. Omowienie zaiozen

Podstawowe zaiozenie o liniowosci wykresu odksztalcema przekroju jest
obecnie ogolnie uznawane za wlasciwe. N i e oznacza to oczywiscie, ze w kazd y m przekroju na dlugosci elementu jest zachowany plaski stan odksztaicenia,
bo z pewnoscie nie jest tak w sesiedztwie rysy, ale przy operowaniu
wielkosciami odksztalcen usrednionych na pewnej dlugosci - w y n i k i badah
potwierdzaje to podstawowe zaiozenie.
Powszechnie przyj?te jest takze zaiozenie o pomijaniu w obliczeniach
przekroju w stanie granicznym nosnosci sh przenoszonych przez beton strefy
rozcieganej. Shy te wyraznie wplywaje na stan odksztaicenia przekroju przy
obeiezeniach eksploatacyjnych, a wi?c nie mozna ich pomijac przy sprawdzaniu stanow granicznych uzytkowalnosci, natomiast nie maje wplywu na
wielkosc obciezenia niszczecego, co potwierdzaje w y n i k i wielu analiz obhczeniowych, w t y m m.in. pracy [6.4].
N o r m a EC2 dopuszcza dwie postaci zaleznosci cr^s^, chociaz do celow
obliczenia przekroju preferowana jest zaleznosc paraboliczno-prostoketna.
Przesledzmy zatem, jakie se skutki przyj?cia obu zaleznosci a.-s^, przy czym
dla porownania uwzgl?dniono takze krzywoliniowe zaleznosc (T.S^Z gal?zie
opadajece, zalecane do celow anahzy konstrukcji.
W p l y w rodzaju przyj?tych zaleznosci cr^s^ na wypadkowe bryly napr?zeh
strefy sciskanej (wspolczynnhc co J , na jej polozenie w przekroju w odniesieniu
do skrajnego wlokna strefy sciskanej (wspolczynnhc
i na moment tej shy
wzgl?dem osi zerowych odksztalcen przekroju (wspolczyimhc JIQ) przedstawiono na rysunku 6.3, dla zalozeh podanych w tabhcy 6.1.
Wykres 3 (tab. 6.1) zmienia si? wraz z wytrzymaloscie betonu; na rysunk u 6.3 podano zatem wynhci dla dwoch wyraznie rozniecych si? betonow:

= 0 .SScu^bxf^^

-C2C

0.42-

0.4-

3 -C20
C50^60

0.38-

-0.5 -1

-1.5

-2 -2.5 -3 -3.i 0.3

//
/

// /

0 36'

0.34-

Tab 6 1 Wspoiczynniki a;, i K okreslaj^ce wypadkow^ bryiy napr?zen w strefie sciskanej i jej
polozenie w przekroju prostoketnym (por. rys. 6.3)

;
/

^60

7
V;

- 3.5 -1 - .5 - 2 - 2.5 - 3 -3

Rys, 6,3. Wpiyw zaiozen dotycz^cycii zaleznosci

CTcna

-0.5 -1

-1.5 -2 -2.5 -3 -3.:

nosnosc strefy sciskanej

C 20/25 i C 50/60, o odksztaiceniu granicznym odpowiednio

= 3,47oo
i 2,87oowidac, wplyw wytrzymalosci betonu na wszystkie rozwazane
wielkosci jest zauwazalny, zdecydowanie najwi?kszy w odniesieniu do polozenia sily wypadkowej.
Wartosci opisuj^ce wypadkowe sil? i moment tej sily uzyskane dla
wykresow 1 i 2 (tab. 6.1) se zblizone i mieszcze si? mi?dzy okreslonymi na
podstawie zaleznosci 3 dla dwoch rozwazanych wytrzymalosci betonu. Bardzo
wyraznie roznie si? natomiast wartosci opisujece polozenie wypadkowej shy,
CO jednak nie jest istotne, gdyz ta wielkosc nie jest wykorzystywana przy
wymiarowaniu przekroju lub okreslaniu jego nosnosci.
Porownujee wartosci co^ i /^Q, okreslone na podstawie zaleznosci l i 2,
mozna zauwazyc, ze przy odksztalceniach skrajnego wlokna ]fij > l,57oo
roznice mi?dzy n i m i se pomijalnie male ( < 2%). Najwi?ksze roznice, mi?dzy
omawianynh wartosciami pojawiaje si? przy
=
0)757oo i wynosze okolo
15%. Dotyczy to zatem takich wypadkow, kiedy o odksztalceniu przekroju
w stanie granicznym nosnosci decyduje z^^im (por. p. 6.4.1).
N a rysunku 6.3 naniesiono takze wartosci co^, fc^ i /ZQ, obliczone przy
zalozeniu prostoketnego wykresu napr?zenia (p. 4 w tab. 6.1), a wi?c przy
odksztalceniu skrajnego w l o k n a strefy sciskanej
= -3,57^^. Wartosci te se
bardzo bhskie okreslonym na podstawie zaleznosci 1 1 2 .
Kolejne zaiozenie dotyczy charakterystyki wytrzymalosciowej i odksztal-

cenia zbrojenia strefy rozcieganej. Wedlug EC1992 (p. 4.2.2.3.2 (5)) przy
wymiarowaniu przekroju mozna nie ograniczac odksztalcen zbrojenia rozcieganego, o he przyjmuje si? wykres o-^ z poziome gorne gal?zie, zas przy
stosowaniu wykresu z pochylone gorne gal?zie nalezy ograniczyc odksztalcema do + 1 0 7 o o - T o ograniczenie jest uzasadnione, gdyz przy wykresie
z pochylone gorne gai?zie wartosc momentu mszczecego wyrazme zalezy od
tego, jakie odksztaicenia zbrojenia rozcieganego uzna si? za dopuszczalne. M a

30T

to jednak znaezenie jedynie przy niskieh stopniaeh zbrojenia (rys. 6.4), gdyz
przy wyzszych stopniach zbrojenia o obliczeniowej nosnosci decyduje odksztaicenia betonu w skrajnym wloknie strefy sciskanej.

W EC1992 pomini?ty jest natomiast warunek ograniczenia odksztaicenia

zbrojenia rozcieganego do s^j^, czyli odksztaicenia granicznego, odpowiadajecego charakterystycznej wytrzymalosci stali. Ten warunek staje si? istotny przy
zaleznosci cx^ s^ z poziome gorne gal?zie, dla przekrojow o bardzo niskim
stopniu zbrojenia, zwiaszcza wtedy, gdy stosuje si? stal o ciegliwosci niewiele
ponad 257oo (warunek zwyklej ciegliwosci wg EC1992). W t y m wypadku do
zniszczenia przekroju dochodziloby bowiem na skutek zerwania stali zbrojeniowej, przy odksztalceniach skrajnego wlokna strefy sciskanej nmiejszego od
e^. W praktyce projektowej t a k i stan jest jednak malo prawdopodobny, gdyz
stale zbrojeniowe maje na ogol wydluzalnosc graniczne ponad 1 0 0 7 o o j a ze
wzgl?d6w konstrukcyjnych nie stosuje si? bardzo niskich stopni zbrojenia.
Przyj?cie j a k o podstawy wymiarowania stanu odksztaicenia przekroju
powoduje, ze jasny staje si? hzyczny sens granicznej wysokosci strefy sciskanej,
poj?cia znanego z dotychczasowej n o r m y polskiej. Jest to taka wielkosc x, przy
ktorej jednoczesnie wyst?puje w przekroju graniczne odksztaicenie betonu
w skrajnym wloknie strefy sciskanej i odksztaicenie Sy^ w zbrojeniu rozcieganym,
odpowiadajece obliczeniowej granicy plastycznosci (rys. 6 . 5 ) , wobec czego

Przykladowo przy
otrzymuje si? (^^^ =

8 ^ =

- 3 , 5 7 ^

i stah klasy A - I I I , przy

= 210GPa

Xyjd = 0,611.

Rys. 6.4. Moment niszczq.cy a obliczeniowe dopuszczalne odksztaicenia zbrojenia i betonu przy
dwocti stopniacti zbrojenia przekroju zbrojenie opisane zaleznosci^ ^ s ~ ^ s
gorn^ gai^zi^
pociiyion^ (model obliczeniowy wediug [6.4])

Powody ograniczenia odksztalcen strefy rozcieganej moge bye jeszcze inne,

nie zwiezane z wielkoscie obciezenia niszczecego. Wedlug autorow [6.3]
kryteria takiego ograniczenia se nast?pujece:
a) unikanie nadnhernych plastycznych deformacji bezposrednio przed osiegni?ciem stanu granicznego nosnosci,
b) niepewnosc co do ksztaltu wykresu cr^s^ przy naprezeniach
cych granic? plastycznosci fy,

przekraczaje-

c) wrazliwosc wewn?trznych momentow i sh na zmiany polozenia osi oboj?tnej, CO ujawnia si? przy niskich wartosciach x/d,
d) te przypadki, gdy duze odksztaicenia zbrojenia moge si? stac przyczyne
nadmiemych rys, co z kolei niekorzystnie wplynie na nosnosc na scinanie
rozwazanych elementow konstrukcyjnych.
Z tych powodow w procedurach projektowych ogranicza si? odksztaicenia
zbrojenia takze przy przyj?ciu wykresu cr^s^ z poziome gorne gal?zieW C E B / F I P M a n u a l [6.2] przyj?to ograniczenie
< 1 0 7 o o > zatem takie j a k
w EC1992, zas w normie niemieckiej D I N [6.1] ograniczenie e ^ < 2 0 7 o o -

Rys. 6.5. Graniczna wysokosc strefy sciskanej w przekroju zbrojonym

T e m u stanowi odksztaicenia przekroju odpowiada graniczny stopien zbrojenia /?umPrzekroczenie p ^ j ^ powoduje niewykorzystanie zbrojenia rozcieganego, gdyz
napr?zenie w t y m zbrojeniu przy zniszczeniu przekroju, tzn. zmiazdzeniu betonu
strefy sciskanej, jest mniejsze od gramcy plastycznosci i to t y m mniejsze, i m
wyzszy jest stopien zbrojenia. Zwi?kszenie ilosci zbrojenia powyzej puj^ powoduje bardzo niewielki przyrost momentu niszczecego (rys. 6.6), jest zatem
nieefektywne, a takze niewskazane ze wzgl?d6w bezpieczenstwa, gdyz zniszczenie
przekroju nie jest sygnalizowane narastaniem odksztalcen.
Jezeh w przekroju zastosuje si? zbrojenie podwojne (takze w strehe sciskanej),
to p i i j j , jest wi?ksze mz przy zbrojeniu pojedynczym. Sha podluzna sciskajeca,
towarzyszeca momentowi zginajecemu, powoduje natomiast znmiejszenie p H m ,

0.015

0.02

-025

0.03

0.035

0.04

t '"'^"^^ '

Rys. 6.6. Wpiyw stopnia zbrojenia na nosnosc i odpowiad

' \u ^
odpowiadajece jej odksztaicenia przekroju
zbrojonego tylko w strefie rozcieganej (zalozenia wedlug EC1992)

Xon

Rys. 6.7. Narastanie odksztaicen w przekroju w fazie zniszczenia przy p < py^^; 1, 2, . . . u
kolejne stany odksztaicenia przekroju

a w skrajnym wypadku, przy osiowym sciskaniu, caie zbrojenie w przekroju

jest sciskane.
Dokonujec w y b o r u sposobu (pojedyncze czy podwojne) i stopnia zbrojenia
przekroju w p i y w a m y na zachowanie si? konstrukcji w stanach granicznych
uzytkowalnosci.! na ekonomi? rozwi^zania.
Przy stopniach zbrojenia nizszych od py^^ zniszczexhe przekroju jest
inicjowane osiegni?ciem przez zbrojenie granicy plastycznosci, a nast?pnie
odksztaicenia rosn^ az do wyczerpania nosnosci strefy sciskanej (rys. 6.7).
N a wykresie zaleznosci moment krzywizna ten efekt uwidacznia si? j a k o
bardzo szybki przyrost odksztalcen przy momentach bliskich niszczecemu
(por. rys. 6.4). Jezeh stal zbrojeniowa ma rzeczywistq. granic? plastycznosci, to
na wykresie obserwuje si? wr?cz poUc?, tzn. przyrastanie krzywizny przy stalej
wartosci momentu.

Efekt przyrostu krzywizny, towarzysz^cy osieganiu momentu niszczecego,

ma znaczenie zwiaszcza w ustrojach statycznie niewyznaczalnych, gdyz przyrost odksztaicenia poszczegolnych przekrojow umozhwia redystrybucj? sh
wewn?trznych. Jezeh redystrybucj a ma nastepic i bye uwzgl?dniona, to
powinny bye speinione w a r u n k i dostatecznej odksztalcalnosci przekrojow,
zwykle sformulowane j a k o ograniczenia stosunku x/d.
Uscislenia wymaga okreslenie uzytecznej wysokosci przekroju d, zwiaszcza
w odniesieniu do przekroju ze zbrojeniem ukladanym w k h k u rz?dach lub
przekroju obciezonego w plaszczyznie me pokrywajecej si? z jego plaszczyzny
symetrh (niesprecyzowane w EC2). Ze wzgl?du na podstawowe zaiozenie
0 stanie odksztaicenia przekroju logiczne jest przyj?cie uzytecznej wysokosci
przekroju j a k o odleglosci mi?dzy skrajnym punktem (lub wloknem) strefy
sciskanej a pr?tem zbrojenia najbardziej oddalonym od tego punktu. Kwestie
wyboru jest natonhast przyj?cie kierunku plaszczyzny, w ktorej ustalamy t?
odleglosc. Ze wzgl?d6w obliczeniowych (jednoznacznosc ustalenia, niezaleznosc od stanu wyt?zenia i odksztaicenia) najwygodmej jest przyjec, ze jest to
kierunek plaszczyzny obciezenia przekroju. Wysokosc strefy sciskanej x obliczamy natomiast zawsze w kierunku prostopadlym do oboj?tnego wlokna
przekroju. K i e r u n k i d (wysokosci uzytecznej), x (wysokosci strefy sciskanej)
1 z (ramienia sil wewn?trznych) pokrywaje si? tylko wtedy, kiedyprzekroj jest
symetryczny wzgl?dem plaszczyzny obeiezema.
Jezeh przekroj ma bye traktowany j a k o zbrojony, a nie betonowy, to pole
przekroju zbrojenia nie moze bye mniejsze p d pewnej minhnalnej wartosci. Ten
nhnimalny stopien zbrojenia przekroju ustala si? z warunku, aby zbrojenie
rozciegane bylo w stanie przejec po zarysowaniu cale sil? ze strefy rozcieganej
przekroju, k t o r e tuz przed zarysowaniem przenosh beton i tylko w niewielkim
stopniu samo zbrojenie. Jest to obliczeniowe zabezpieczenie przekroju przed
wystepieniem zniszczenia kruchego w chwih powstania rys.
N i e jest to jedyny warunek decydujecy o minhnalnym stopniu zbrojenia
przekroju drugim se oddzialywania posrednie i to wlasnie one staje si?
istotne, jezeli w przekroju nie m a strefy rozcieganej, zwiezanej z oddzialywaniem bezposrednim, t j . obciezeniem.
Podsumowujec powyzsze uwagi nalezy stwierdzic, ze przyj?te w EC2
zasady obliczania przekrojow se spojne i pozwalaje na obliczanie przekrojow
zginanych oraz sciskanych lub rozcieganych mimosrodowo w ten sam sposob.
Konsekwencje stosowania j a k o podstawy obliczeh stanu odksztaicenia przek r o j u jest to, ze w zbrojeniu usytuowanym w sciskanej strefie przekroju napr?zenia se cz?sto mniejsze n i z / ^ j , inaczej niz przyjmuje si? w polskiej normie z 1984 r.
Zalete metody EC1992 jest jednoznaczne okreslenie odksztalcen i napr?zer
w pr?tach zbrojenia rozlozonych dowolnie na wysokosci przekroju. Projektant
znajee odksztaicenia przekroju w stanie zniszczenia, ma ponadto mozhwosd
sterowania odksztalcalnoscie przekroju przez odpowiedih dobor zbrojenia, cc
jest wazne w odniesieniu do ustrojow statycznie niewyznaczalnych, ze wzgl?dv
na ewentualne redystrybucj? sh wewn?trznych.

6.4. Przekroj prostok^tny

6.4.1. T a b l i c e p o m o c n i c z e
Tablice dotyczy przekroju prostokytnego, zbrojonego pojedyncze lub
podwojnie, obciyzonego w plaszczyznie symetrii momentem i sily osiowy.
Przyj?to paraboliczno-prostokytny wykres zaleznosci c r ^ o r a z uwzgl?dniono ograniczenie odksztaicenia zbrojenia rozciyganego do lOVoo l ^ b 2 0 7 ^ .
W tablicach podano bezwymiarowe wartosci wspolczynnikow opisujycych
wysokosc strefy sciskanej (0, rami? sh wewn?trznych (C), wypadkowy bryly napr?zenia sciskajycego w betonie (co) i moment tej sily wzgl?dem zbrojenia
rozciyganego (/z J . Odksztaicenia przekroju (e^ i e j zostaly wyrazone w p r o m i lach. Tablice mogy bye zatem stosowane dla roznych klas betonu i stah
zbrojeniowej.
Przyj?to cztery wartosci wzgl?dnych odleglosci srodkow ci?zkosci zbrojenia
od kraw?dzi przekroju dJd i dJd (rys. 6.8), rowne 0,05; 0 , 1 0 ; 0,15 i 0 , 2 0 , co
odpowiada wielkosciom stosowanym w praktyce projektowej.

Z a pomocy wspolczynmkow podanych w tablicach mozna okreslic nast?pujyce wielkosci (por. rys. 6.8):
wysokosc strefy sciskanej
x = ^d
(6.2)
rami? sil wewn?trznych
z^Cd
(6.3)
wypadkowy bryly napr?zenia w betonie
(6.4)
moment tej wypadkowej wzgl?dem osi
zbrojenia rozciyganego
M,,^li,M''^fc,
(6-5)
wraz z odksztalceniami skrajnych wlokien przekroju oraz odksztalceniami
zbrojenia sciskanego i rozciyganego.
Tab. 6.2a. Wspolczynniki do obliczania przekroju prostoketnego;
fin'

03

1 00

Bs2

6,1

dJd = 0,05

-0,20
-0,42
-0,64
-0,87
-1,11

10,00
10,00
10,00
10,00
10,00

0,31
0,10
-0,11
-0,33
-0,56

0,0605 -1,36
0,0788 -1,63
0,0978 -1,90
0,1167 -2,20
0,1467 0,1352 -2,50

10,00
10,00
10,00
10,00
10,00

-0,80
-1,05
-1,31
-1,59
-1,88

-2,82
-3,16
-3,33
-3,50

10,00
10,00
10,00
10,00

-2,18
-2,50
-2,67
-2,82

0,02
0,04
0,06
0,08
0,10

0,993
0,986
0,979
0,972
0,965

0,0020
0,0078
0,0171
0,0297
0,0453

0,12
0,14
0,16
0,18
0,20

0,957
0,949
0,940
0,931
0,922

0,0632
0,0830
0,1040
0,1253

0,22
0,24
0,25
0,259

0,912
0,902
0,897
0,892

0,1680
0,1893
0,2000
0,2099

0,0020
0,0076
0,0168
0,0289
0,0437

0,1532
0,1708,
0,1794
0,1872

CVoo]

s\

/ oo

^2/^

e^^ < 10%^

0,10

dJd = 0,15 dJd = 0,20

0,82
0,63
0,43
0,22
0,00

1,33
1,15
0,96
0,76
0,56

-0,23
-0,47
-0,71
-0,98
-1,25,

0,34
,0,12
-0,12
-0,37
-0,63

-1,54.
.. -1,84
,: -2,00 ,
-2,15

-0,90
-1,18
-1,33
-1,47

'

1,84
1,67
1,49
1,30
1,11 .
.

0,91
0,70
;
0,48 .
0,24
, 0,00
-0,26
-0,53
,-0,67
-0,80

dalszy ci^g w tab. 6.2c

Tab. 6.2b. Wspoiczynniki do obliczania przekroju prostoketnego; x < / i , e,^ <20/^
Rys. 6.8. Oznaczenia przyj^te w tablicach 6.2 i 6.3

Wysokosc strefy sciskanej przyj?ta w tablicach jest zwiyzana ze stanem

odksztaicenia przekroju jezeli w przekroju sy wlokna sciskane i rozciygane,
to X ^hix
jest rzeczywistym zasi?giem strefy sciskanej. Jezeli caly przekroj jest
sciskany, to h<x ^ co i x jest zasi?giem umownym, a wypadkowy bryly
napr?zenia wyznacza si? dla cz?sci wykresu odpowiadajycej przekrojowi
rzeczywistemu o wysokosci k
Tablica podstawowa obejmuje wartosci wspolczynnikow przy
x^h
(tab. 6.2), natomiast nast?pna (tab. 6.3) wartosci przy x > h, dla kolejnych
dJd. W tablicy podstawowej podano dodatkowo wielkosci odpowiadajyce
odksztalceniem e^^ stah klasy A - I I I N , A - I I I i A - I I .

^s2

Bc2
7/ 00

.1

-0,41
-0,83
-1,28
-1,74
-2,22

20,00
20,00
20,00
20,00
20,00

0,21
-0,21
-0,65
-1,11

0,952 0,0907 0,0863 -2,73 20,00

0,942 0,1113 0,1049 -3,26 20,00
0,938 0,1206 0,1131 -3,50 2 0 , 0 6

-1,59
-2,09
-2,32

CO

0,02
0,04
0,06
0,08
0,10

0,993
0,986
0,979
0,971
0,962

0,0038
0,0144
0,0301
0,0494
0,0700

0,12
0,14
0,149

0,0038
0,0142
0,0295
0,0479
0,0673

dalszy ci^g w tab. 6.2c

/ 00

djd=^

[7oo]

0,05 dJd = 0,10 djd = 0,15 dJd = 0,20

0,61

1,63
1,25
0,85
0,43

0,00
-0,45
-0,93 '
-1,15

2,65

3,67

2,29
1,91
'1,52
1,11

3,33
2,98
2,61
2,22

0,68
0,23
0,03

1,82
1,40
1,20

307
Tab. 6.2c. Wspoiczynniki do obliczania przekroju prostoketnego; x
p

Cd. Tab. 6.2c. Wspoiczynniki do obliczania przekroju prostoketnego;

CO

, 0,02
0,04
0,06
0,08
0,10

0,992
0,983
0,975
0,967
0,958

0,0162
0,0324
0,0486
0,0648
0,0810

0,0161
0,0318
0,0474
0,0626
0,0776

-3,50
-3,50
-3,50
-3,50
-3,50

171,50
,84,00
54,83
40,25
31,50

0,li2
0,14
0,15
0,16
0,18
0,20

0,950
0,942
0,938
0,933
0,925
0,917

0,0971
0,1133
0,1214
0,1295
0,1457
0,1619

0,0923
0,1067
0,1138
0,1209
0,1348
0,1484

-3,50
-3,50
-3,50
-3,50
-3,50
-3,50

25,67
21,50
19,83
18,38
15,94
14,00

-2,04
-2,25
-2,33
-2,41
-2,53
-2,63

0,22
0,24
0,25
0,26
0,28
0,30

0,908
0,900
0,896
0,892
0,884
0,875

0,1781
0,1943
0,2024
0,2105
0,2267
0,2429

0,1618
0,1749
0,1813
0,1877
0,2003
0,2126

-3,50
-3,50
-3,50
-3,50
-3,50
-3,50

12,41
11,08
10,50
9,96
. 9,00
8,17

-2,70
-2,77
-2,80
-2,83
-2,88
-2,92

0,32
0,867 0,2590 0,2246
0,34
0,859 0,2752 0,2363
0,36 . 0,850 0,2914 0,2478
0,38
0,842 0,3076 0,2590
0,40
0,834 0,3238 0,2699,

-3,50
-3,50
-3,50
-3,50
-3,50

7,44
6,79
6,22
5,71
5,25

-2,95
-2,99 ,
-3,01
-3,04:
-3,06 >

-2,41
-2,47
-2,53
-2,58
-2,63

0,42
0,44
0,46
0,48
0,50'

0,825
0,817
0,809
0,800
0,792

0,3400
0,3562
0,3724
0,3886
0,4048

0,2806
0,2910.
0,3011
0,3110
0,3206

-3,50
-3,50
-3,50
-3,50
-3,50

4,83
4,45

\n

3,79
3,50

-3,08'^
-3,10
-3,12,
-3,14
-3,15

-2,67
-2,70
-2,74
-2,77
-2,80

0,52
0,54
0,56
0,58
0,60

0,784
0,775
0,767
0,759
0,750

0,4210
0,4371
0,4533
0,4695
0,4857

0,3299
0,3390
0,3477
0,3562
0,3645

-3,50
-3,50
-3,50
-3,50
-3,50

3,23
2,98
2,75
2,53
2,33

-3,16
-3,18
-3,19
-3,20
-3,21

-2,83
-2,85
-2,88
-2,90
-2,92

-2,49
"-2,53
-2,56
-2,59
-2,63

0,62

-2,41
-2,44

/ oo

/oo

djd=0fl5

dJd == 0,10 djd^

0,15 d^/d = 0,20

0,6638
0,6800
0,6962
0,7124
0,7286

0,4374
0,4424
0,4471
0,4516
0,4558

-3,50
-3,50
-3,50
-3,50
-3,50

0,77
0,67
0,57
0,48
0,39

-3,29
-3,29
-3,30
-3,30
-3,31

-3,07
-3,08
-3,09
-3,10
-3,11

-2,86
-2,88
-2,89
-2,90
-2,92

-2,65
-2,67
-2,69
-2,70
-2,72

-0,58
-1,00
-1,17
ll,31' , -1,56
,
-1,75

, 0,88
0,25
0,00
-0,22
-0,58
-0,88

2,33
1,50
1,17
0,88
0,39
0,00

0,92
0,94
0,96
0,98
1,00

0,617
0,609
0,601
0,592
0,584

0,7448
0,7610
0,7771
0,7933
0,8095

0,4597
0,4634
0,4668
0,4699
0,4728

-3,50
-3,50
-3,50
-3,50
-3,50

0,30
0,22
0,15
0,07
0,00

-3,31
-3,31
-3,32
-3,32
-3,33

-3,12
-3,13
-3,14
-3,14
-3,15

-2,93
-2,94
-2,95
-2,96
-2,98

-2,74
-2,76
-2,77
-2,79
-2,80

-1,91
-2,04
, -2,10
-2,15:
-?,25
-2,33

-1,11
-1,31
-1,48
-1,63
-1,75

-0,32
-0,58
-0,70
-0,81
-1,00
-1,17

1,02
1,04
1,06
1,08
1,10

0,576
0,567
0,559
0,551
0,542

0,8257
0,8419
0,8581
0,8743
0,8905

0,4754
0,4777
0,4797
0,4815
0,4830

-3,50
-3,50
-3,50
-3,50
-3,50

-0,07
-0,13
-0,20
-0,26
-0,32

-3,33
-3,33
-3,33
-3,34
-3,34

-3,16
-3,16
-3,17
-3,18
-3,18

-2,99
-3,00
-3,00
-3,01
-3,02

-2,81
-2,83
-2,84
-2,85
-2,86

-1,86
-1,96
-2,04
-2,12
-2,19 , ,

-1,31
-1,44
-1,56
-1,66
-1,75.

1,12.
1,14
1,16
1,18
1,20

0,534
0,526
0,517
0,509
0,501

0,9067
0,9229
0,9390
0,9552
0,9714

0,4843
0,4852
0,4859
0,4864
0,4865

-3,50
-3,50
-3,50
-3,50
-3,50

-0,38
-0,43
-0,48,
-0,53
-0,58.

-3,34
-3,35
-3,35
-3,35
-3,35

-3,19
, -3,19
-3,20
-3,20
-3,21

-3,03
-3,04
-3,05
-3,06
-3,06

-2,88
-2,89
-2,90
-2,91
-2,92

-1,40

'

-2,25
' -1,83
': - 2 , 3 1 ,.
-1,91
-2,36
' -1,98^
-2,41
-2,04
-2,10
^ -2,45

-2,15
-2,20
-2,25
-2,29
-2,33

-3,22

-2,94

-3,22

-2,94

0,64
0,66

0,734. 0,5181 0,3802 -3,50

0,725 0,5343 0,3876 -3,50

1,97
1,80

-3,23
-3,23:

-2,95
-2,97

-2,65
-2,66
-2,68
-2,70

0,667 0,723 0,5397 0,3900 -3,50

1,75

--3^24

-2,97

-2,71

-2,45
-2,47

-2,37

-2,38

Tab. 6.3. Wspolczynniki do obliczania przekroju prostoketnego; x > A, dJd = 0,05

[Voo]

CO

1,06
1,08
1,10
1,12
1,14

0,560
0,553
0,548
0,543
0,538

0,8565
0,8686
0,8796
0,8896
0,8988

0,4794
0,4806
0,4817
0,4827
0,4836

-0,03
-0,10
-0,15
-0,21
-0,26

1,16
1,18
1,20
1,25
1,30

0,534
0,530
0,527
0,520
0,514

0,9072
0,9149
0,9220
0,9375
0,9503

0,4845
0,4852
0,4860
0,4875
0,4888

0,510
0,506
0,503
0,500
0,498

0,9611
0,9702
0,9780
0,9847
0,9905

0,496
0,494
0,492
0,491
0,490

0,9956
1,0000
1,0039
1,0074
1,0105

0,717 0,5505 0^3948 -3,50

1,65

-3,24

-2,99

-2,73

0,693 0,712 0,5611 0j3993 :-3,50

1,55

-3^25

-2,99

-2,74 ,

-2,49

0,70

0,709 0,5667 0,4017 T-3,50

1,50

-3,25

-3,00

-2,75 ,

-2,50

1,35
1,40
1,45
1,50
1,55

0,72
0,74
0,76
0,78
0,80

0,701
0,692
0,684
0,676
0,667

1,36
1,23

-3,26
-3,26
-3,27
-3,28
-3,28

-3,01
-3,03
-3,04
-3,05
-3,06

-2,53
-2,55
-2,58
-2,60
-2,63

1,60
1,65
1,70
1,75
1,80

1,11
0,99
0,87

d:,/d = 0,05 dJd = 0,10 dJd = 0,15 dJd - 0,20

0,659
0,651
0,642
0,634
0,626

2,15

,-3,50
-3,50
-3,50
-3,50
-3,50

Voo

0,82
0,84
0,86
0,88
0,90

14,00
5,25
2,33
.
0,88
0,00

2,10

0,4083
0,4147
0,4207
0,4266
0,4321

^s2 [ V o o ]

^c2
7oo

31,50
14,00
8,17
5,25
3,50

0,742 0,5019 0,3725 -3,50

0,5829
0,5990
0,6152
0,6314
0,6476

CO

22,75
9,63
5,25
3,06
1,75

5,25
0,88
-0,58
-1,31
-1,75

0,625 0,740 0,5059 0,3744 -3,50

0,68

x^h

-2,77
-2,79
' -2,81
-2,83 '
-2,84

^c2
L
1 oo

V/o 00
o

dJd = 0,05

djd^
= 0,10

djd =
= 0,15

djd =
= 0,20

-3,48
-3,43
-3,38
^3,34
-3,30

-0,20
-0,25
-0,31
-0,36
-0,41

-3,31
-3,27
-3,23
-3,19
-3,16

-3,15
-3,11
-5,08
-3,04
-3,01

-2,98
-2,95
-2,92
-2,90
-2,87

-2,82
-2,79
-2,77
-2,75
-2,72

-0,31
-0,36
-0,40
-0,50
-0,59

-3,27
-3,23
-3,20
-3,13
-3,06

-0,45
-0,49
-0,53
-0,63
-0,71

-3,13
-3,10
-3,07
-3,00
-2,94

-2,99
-2,96
-2,93
-2,88
-2,82

-2,85
-2,82
-2,80
-2,75
-2,71

-2,70
-2,68
-2,67
-2,63
-2,59

0,4899
0,4908
0,4916
0,4922
0,4928

-0,67
-0,74
-0,80
-0,86
-0,91

-3,00
-2,95
-2,90
-2,86
-2,82

-0,78
-0,84
-0,90
-0,95
-1,00

-2,89
-2,84
-2,80
-2,76
-2,73

-2,78
-2,74
-2,70
-2,67
-2,64

-2,67
-2,63
-2,60
-2,57
-2,55

-2,56
-2,53
-2,50
-2,48
-2,45

0,4933
0,4938
0,4941
0,4945
0,4948

-0,96
-1,00
-1,04
-1,08
-1,11

-2,78
-2,75
-2,72
-2,69
-2,67

-1,04
-1,08
-1,12
-1,15
-1,19

-2,70
-2,67
-2,64
-2,62
-2,59

-2,61
-2,58
-2,56
-2,54
-2,52

-2,52
-2,50
-2,48
-2,46
-2,44

-2,43
-2,42
-2,40
-2,38
-2,37

V
/ oo

309

^used. Tab. 6.3. Wspoiczynniki do obliczania przekroju prostoketnego; x> h, dJd = 0,05

p
C

CD

Voo

Voo

[Voo]

p
OJ
I

00

Cd. Tab. 6.3. Wspolczynniki do obliczania przekroju prostoketnego; x> h, dJd = 0,10

= 0,05

djd =

djd^

djd=^

= 0,10

= 0,15

= 0,20

/o<

ec2
/ oo

-0,27
-0,39
-0,48
-0,57
-0,65

[Voo]
7

djd=^
= 0,05

djd^
= 0,10

-3,29
-3,21
-3,14
-3,07
-3,02

-0,55
-0,64
-0,72
-0,80
-0,86

-3,16
-3,08
-3,02
-2,96
-2,91

-3,02
-2,95
-2,90
-2,85
-2,80

-2,88
-2,83
-2,78
-2,73
-2,69

/ 0<

= 0,15

1,85
1,90
1,95
2,00
2,10

0,489
0,488
0,487
0,486
0,485

1,0133
1,0158
1,0180
1,0200
1,0236

0,4951
0,4953
0,4956
0,4958
0,4961

-1,14
-U7
-1,20
-1,23
-1,27

-2,64
-2,62
-2,60
-2,58
-2,55

-1,21
-1,24
-1,27
-1,29
-1,33

-2,57
-2,55
-2,53
-2,52
-2,48

-2,50
-2,48
-2,47
-2,45
-2,42

-2,43
-2,41
-2,40
-2,39
-2,36

-2,36
-2,34
-2,33
-2,32
-2,30

0,9440
0,9634
0,9794
0,9928
1,0040

0,4861
0,4872
0,4881
0,4889
0,4895

2,20
2,30
2,40
2,50
2,60

0,484
0,483
0,482
0,481
0,481

1,0265
1,0290
1,0311
1,0329
1,0344

0,4964
0,4966
0,4969
0,4970
0,4972

-1,31
-1,35
-1,38
-1,41
-1,44

-2,51
-2,49
-2,46
-2,44
-2,42

-1,37
-1,41
-1,44
-1,46
-1,49

-2,46
-^2,43
-2,41
-2,39
-2,37

-2,40
-2,38
-2,36
-2,34
-2,33

-2,34
-2,32
-2,31
-2,29
-2,28

-2,29
-2,27
-2,26
-2,24
-2,23

1,0136
1,0218
1,0288
1,0350
1,0404

0,4901
0,4905
0.4909
0,4913
0,4916

-0,72
-0,78
-0,83
-0,89
-0,93

-2,96
-2,92
-2,87
-2,84
-2,80

-0,92
-0,97
-1,02
-1,06
-1,10

-2,86
-2,82
-2,78
-2,75
-2,72

-2,76
-2,72
-2,69
-2,66
-2,63

-2,66
-2,63
-2,60
-2,57
-2,55

2,70
2,80
2,90
3,00
3,10

0,480
0,480
0,479
0,479
0,479

1,0358
1,0370
1,0380
1,0389
1,0397

0,4973
0,4974
0,4976
0,4976
0,4977

-1,47
-1,49
-1,51
-1,53
-1,55

-2,40
-2,38
-2,37
-2,35
-2,34

-1,51
-1,53
-1,55
-1,57
-1,58

-2,36
-2,34
-2,33
-2,31
-2,30

-2,31
-2,30
-2,29
-2,27
-2,26

-2,27
-2,26
-2,24
-2,24
-2,23

-2,22
-2,21
-2,20
-2,20
-2,19

1,0452
1,0494
1,0531
1,0564
1,0594

0,4919
0,4921
0,4923
0,4925
0,4927

-0,98
-1,02
-1,05
-1,09
-1,12

-2,77
-2,74
-2,71
-2,68
-2,66

-1,14
-1,17
-1,20
-1,23
-1,26

-2,69
-2,66
-2,63
-2,61
-2,59

-2,60
-2,58
-2,56
-2,54
-2,52

-2,52
-2,50
-2,48
-2,47
-2,45

3,20
3,30
3,40
3,50
3,60

0,478
0,478
0,478
0,478
0,478

1,0405
1,0411
1,0417
1,0423
1,0427

0,4978
0,4979
0,4979
0,4980
0,4980

-1,56
-1,58
-1,59
-1,61
-1,62

-2,33
-2,32
-2,31
-2,30
-2,29

-1,60
-1,61
-1,63
-1,64
-1,65

-2,29
-2,28
-2,27
-2,26
-2,25

-2,25
-2,25
-2,24
-2,23
-2,22

-2,22
-2,21
-2,20
-2,20
-2,19

-2,18
-2,18
-2,17
-2,16
-2,16

1,0621
1,0646
1,0688
1,0723
1,0752

0,4928
0,4930
0,4932
0,4934
0,4936

-1,15
-1,18
-1,23
-1,27
-1,31

-2,64
-2,62
-2,58
-2,55
-2,52

-1,29
-1,31
-1,35
-1,39
-1,24

-2,57
-2,55
-2,52
-^2,49
-2,46

-2,50
-2,49
-2,46
-2,43
-2,41

-2,43
-2,42
-2,39
-2,37
-2,35

3,70
3,80
3,90
4,00
4,10

0,477
0,477
0,477
0,477
0,477

1,0432
1,0436
1,0440
1,0443
1,0446

0,4981
0,4981
0,4981
0,4982
0,4982

-1,63
-1,64
-1,65
-1,66
-1,67

-2,28
-2,27
-2,26
-2,25
-2,25

-1,66
-1,67
-1,68
-1,69
-1,70

-2,25
-2,24
-?,?3
-?,?3
-2,22

-2,22
-2,21
-2,20
-2,20
-2,19

-2,18
-2,18
-2,17
-2,17
-2,16

-2,15
-2,15
-2,14
-2,14
-2,14

1,0777
1,0799
1,0817
1,0833
1,0847

,0,4937
0,4939
0,4940
0,4940
0,4941

-1,35
-1,38
-1,41
-1,44
-1,46

-2,49
-2,46
-2,44
-2,42
-2,40

-1,45
-1,48
-1,50
-1,53
-1,55

-2,44
-2,42
-2,40
-2,38
-2,36

-2,39
-2,37
-2,35
-2,33
-2,32

-2,33
-2,32
-2,30
-2,29
-2,28

4,20
4,30
4,40
4,50
4,60

0,477
0,477
0,477
0,477
0,476

1,0449
1,0451
1,0454
1,0456
1,0458

0,4982
0,4983
0,4983
0,4983
0,4983

-1,68
-1,69
-1,70
-1,70
-1,71

-2,24
-2,73
-2,23
-2,22
-2,22

-1,71
-1,71
-1,72
-1,73
-1,73

-2,21
-2,21
-2,20
-2,20
-2,19

-2,19
-2,18
-2,18
-2,17
-2,17

-2,16
-2,16
-2,15
-2,15
-2,14

-2,13
-2,13
-2,13
-2,12
-2,12

1,0860
1,0871
1,0880
1,0889
1,0897

0,4942
0,4943
0,4943
0,4944
0,4944

-1,48
-1,50
-1,52
-1,54
-1,56

-2,39
-2,37
-2,36
-2,35
-2,33

-1,56
-1,58
-1,60
-1,61
-1,63

-2,35
-2,33
-2,32
-2,31
-2,30

-2,31
-2,29
-2,28
-2,27
-2,26

-2,26
-2,25.
-2,24
-2,24
-2,23

4,70
4,80
4,90
5,00
00

0,476
0,476
0,476
0,476
0,475

1,0460
1,0462
1,0464
1,0465
1,0500

0,4984
0,4984
0,4984
0,4984
0,4988

-1,72
-1,72
-1,73
-1,74
-2,00

-2,21
-2,21
-2,20
-2,20
-2,00

-1,74
-1,75
-1,75
-1,76
-2,00

-2,19
-2,18
-2,18
-2,18
-2,00

-2,16
-2,16
-2,16
-2,15
-2,00

-2,14
-2,14
-2,13
-2,13
-2,00

-2,12
-2,11
-2,11
-2,11
-2,00

1,0903
1,0910
1,0915
1,0921
1,0925

0,4944
0,4945
0,4945
0,4945
0,4916

-1,57
-1,58
-1,60
-1,61
-1,62

-2,32
-2,31
-2,30
-2,29
-2,28

-1,64
-1,65
-1,66
-1,67
-1,68

-2,29
-2,28
-2,27
-2,26
-2,25

-2,25
-2,25
-2,24
-2,23
-2,22

-2,22
-2,21
-2,21
-2,20
-2,19

1,0930
1,0934
1,0937
1,0940
1,0944

0,4946
0,4946
0,4946
0,4947
0,4947

-1,63
-1,64
-1,65
-1,66
-1,67

-2,28
-2,27
-2,26
-2,25
-2,25

-1,69
-1,70
-1,71
-1,72
-1,72

-2,25
-2,24
-2,23
-2,23,
-2,22

-2,22
-2,21
-2,20
-2,20
-2,19

-2,19
-2,18
-2,18
-2,17
-2,17

1,0946
1,0949
1,0951
1,0954
1,0956

0,4947
0,4947
0,4947
0,4947
0,4947

-1,68
-1,69
-1,70
-1,70
-1,71

-2,24
-2,23
-2,23
-.2,22
-2,22

-1,73
-1,74
-1,74
-1,75
-1,76

-2,21
-2,21
-2,20
-2,20
-2,19

-2,19
-2,18
-2,18
-2,18
-2,17

-2,16
-2,16
-2,16
-2,15
-2,15

1,0958 0,4948
1,0960 0,4948
1,1000 0,4950

-1,72
-1,72
-2,00

-2,21
-2,21
-2,00

-1,76
-1,77
2,00

-2,19
-2,19
-2,00

-2,17
-2,16
-2,00

-2,15
-2,14
-2,00

Tab, 6.3. Wspoiczynniki do obliczania przekroju prostoketnego; x>h,

C
1,10
1,12
1,14
1,16
1,18

0,542
0,536
0,530
0,524
0,519

^51

CD

0,8905
0,9032
0,9148
0,9254
0,9351

0,4830
0,4838
0,4844
0,4850
0,4856

/oo

7
/oo

/oo

djd^
= 0,05

-0,00
-0,06
-0,12
-0,17
-0,23

-3,50
-3,45
-3,41
-3,37
-3,33

-0,32
-0,37
-0,42
-0,46
-0,51

-3,34
-3,30
-3,26
-3,22
-3,19

dJd = 0,10

e.2[Voo]
djd=^
djd=^
= 0,10
= 0,15
-3,18
-3,15
-3,11
-3,08
-3,05

-3,02
-2,99
-2,96
-2,93
-2,91

djd^
= 0,20
-2,86
-2,84
-2,81
-2,79

2,40
2,50
2,60
2,70
2,80

310
Tab. 6.3. Wspolczynniki do obliczania przekroju prostoketnego; x>h,

d J d = 0,15

311

Tab. 6.3. Wspolczynniki do obliczania przekroju prostoketnego;

CO

djd

djd

7
/ oo

7
/ oo

= 0,05

= 0,10

= 0,15

= 0,20

-3,18
-3,14
-3,11
-3,04
-2,97

-3,03
-3,00
-2,97
-2,91
-2,85

-2,88
-2,85
-2,83
-2,77
-2,73

-2,80
-2,76
-2,72
-2,68
-2,65

-2,68
-2,65
-2,61
-2,58
-2,55

-0,03
-0,09
-0,14
-0,26
-0,37

-3,48
-3,43
-3,39
-3,30
-3,22

-0,48
-0,52
-0,57
-0,66
-0,74

-3,33
-3,29
, -3,25
-3,17
-3,10

1,16
1,18
1,20
1,25
1,30

0,518
0,512
0,506
0,494
0,484

0,9375
0,9497
0,9608
0,9850
1,0048

1,35
1,40
1,45
1,50
1,55

0,477
0,471
0,466
0,461
0,458

1,0212
1,0351
1,0467
1,0567
1,0654

0,4869
0,4871
0,4873
0,4874
0,4875

-0,47
-0,55
-0,63
-0,70
-0,76

-3,15
-3,09
-3,03
-2,98
-2,93

-0,82
-0,88
-0,94
-0,99
-1,04

-3,03
-2,98
-2,93
-2,84

-2,92
-2,87
-2,82 ,
-2,78
-2,74

1,60
1,65
1,70
1,75
1,80

0,455
0,452
0,450
0,448
0,446

1,0728
1,0794
1,0851
1,0901
1,0946

0,4876
0,4877
0,4878
0,4879
0,4880

-0,81
-0,86
-0,91
-0,95
-0,99

-2,89
-2,85
-2,82
-2,78
-2,75

-1,08
-1,12
-1,16
-1,19
-1,22

-2,80
-2,77
-2,73
-2,70
-2,68

-2,71
-2,68
-2,65
-2,63
-2,60.

-2,62
-2,59
-2,57
-2,55
-2,52

-2,53
-2,51
-2,49
-2,47
-2,45

1,85
1,90
1,95
2,00
2,10

0,444
0,443
0,442
0,440
0,439

1,0986
1,1022
1,1054
1,1084
1,1134

0,4880
0,4881
0,4881
0,4882
0,4882

-1,03
-1,07
-1,10
-U3
-1,18

-2,73
-2,70
-2,68
-2,65
-2,61

-2,65
-1,25
-2,63
-1,28
-2,61
-1,30
-1,33
-2,59
-1,37 -2,55

-2,58
-2,56
-2,54
-2,52
-2,49

-2,51,
-2,49
-2,47
-2,45
-2,43

-2,43 -.
-2,42
-2,40
-2,39
-2,36

2,20
2,30
2,40
2,50
2,60

0,437
0,436
0,435
0,434
0,433

1,1175
1,1210
1,1240
1,1265
1,1287

0,4883
0,4883
0,4884
0,4884
0,4884

-1,23
-1,27
-1,31
-1,35
-1,38

-2,58
-2,55
-2,52
-2,49
-2,47

-1,41
-1,44
-1,47
-1,49
-1,52

-2,52
-2,49
-2,46
-2,44
-2,42

-2,46
-2,43
-2,41
-2,39
-2,37

-2,40
-2,38
-2,36
-2,34
-2,33

-2,34
-2,32
-2,31
-2,29
-2,28

2,70
2,80
2,90
3,00
3,10

0,432
0,431
0,431
0,430
0,430

1,1306
1,1322
1,1337
1,1350
1,1361

0,4885
0,4885
0,4885
0,4885
0,4886

-1,40
-1,43
-1,45
-1,48
-1,50

-2,45
-2,43
-2,41
-2,39
-2,38

-1,54
-1,56
-1,58
-1,60
-1,61

-2,40
-2,38
-2,37
-2,35
-2,34

-2,36
-2,34
-2,33
-2,31
-2,30

-2,31
-2,30
-2,28
,-2,27
-2,26

-2,27
-2,25
-2,24
-2,23
-2,22

3,20
3,30
3,40
3,50
3,60

0,430
0,429
0,429
0,429
0,429

1,1371
1,1380
1,1388
1,1395
1,1402

0,4886
0,4886
0,4886
0,4886
0,4886

-1,51
-1,53
-1,55
-1,56
-1,58

-2,36
-2,35
-2,34
-2,33
-2,32

-1,63
-1,64
-1,65
-1,66
-1,67

-2,33
-2,32
-2,30
-2,29
-2,29

-2,29
-2,28
-2,27
-2,26
-2,25

-2,25
-2,24
-2,24
-2,23
-2,22

-2,22
-2,21
-2,20
-2,19
-2,19

3,70
3,80
3,90
4,00
4,10

0,428
0,428
0,428
0,428
0,428

1,1408
1,1414
1,1419
1,1423
1,1427

0,4886
0,4886
0,4886
0,4886
0,4886

-1,59
-1,60
-1,61
-1,63
-1,64

-2,31
-2,30
-2,29
-2,28
-2,27

-1,68
-1,69
-1,70
-1,71
-1,72

-2,28
-2,27
-2,26
-2,25
-2,25

-2,24
-2,24
-2,23
-2,22
-2,22

-2,21
-2,21
-2,20
-2,20
-2,19

-2,18
-2,18
-2,17
-2,17
-2,16

4,20
4,30
4,40
4,50
4,60

0,427
0,427
0,427
0,427
0,427

1,1431
1,1435
1,1438
1,1441
1,1444

0,4887
0,4887
0,4887
0,4887
0,4887

-1,65
-1,65
-1,66
-1,67
-1,68

-2,27
-2,26
-2,25
-2,25
-2,24

-1,73
-1,73
-1,74
-1,75
-1,75

-2,24
-2,23
-2,23
-2,22
-2,22

-2,21
-2,21
-2,20
-?,?0
-2,19

-2,18
-2,18
-2,18
-2,17
-2,17

-2,16
-2,15
-2,15
-2,15
-2,14

4,70
4,80
4,90
5,00
00

0,427
0,427
0,427
0,427
0,425

1,1447
1,1449
1,1451
1,1453
1,1500

0,4887
0,4887
0,4887
0,4887
0,4888

-1,69
-1,69
-1,70
-1,71
-2,00

-7,23
-2,23
-?,?2
-2,22
-2,00

-1,76
-1,76
-1,77
-1,77
-2,00

-2,21
-2,21
-2,20
-2,20
-2,00

-2,19
-2,18
-2,18
-2,17
-2,00

-2,16
-2,16
-2,16
-2,15
-2,00

-2,14
-2,14
-2,13
-2,13
-2,00

-T-2,88

djd:=

V
/ oo
0,4857
0,4859
0,4860
0,4864
0,4867

= Q,20

e.2[Voo]

CVoo]

x > h , d J d

CD

d,ld==

djd

d j d ^

djd==

= 0,05

= 0,10

= 0,15

= 0,20

V
/ oo

Voo

Voo

-0,00,
-0,14
-0,25
-0,36
-0,45

-3,50
-3,40
-3,31
-3,23
-3,16

-0,58
-0,68
-0,76
-0,84
-0,90

-3,35
-3,26
-3,18
-3,11
-3,05

-3,21
-3,13
-3,05
-2,99
-2,94

-3,06
-2,99
-2,93
-2,87
-2,82

-2,92
-2,85
-2,80
-2,75
-2,71

/ oo

/ oo

120
1,25
1,30
1,35
1,40

0,501
0,485
0,473
0,463
0,455

0,9714
1,0014
1,0259
1,0461
1,0630

0,4865
0,4857
0,4850.
0,4844
0,4839

1,45
1,50
1,55
1,60
1,65

0,449
0,444
0,439
0,435
0,432

1,0772
1,0894
1,0998
1,1088
1,1167

0,4835
0,4832
0,4829
0,4826
0,4824

-0,53
-0,61
-0,68
-0,74
-0,79

-3,10
-3,04
-2,99
-2,95
-.2,91

-0,96
-1,01
-1,06
-1,11
-1,14

-2,99
-2,94
-2,90
-2,86
-2,82

-2,89
-2,84
-2,80
-2,76
-2,73

-2,78
-2,74
-2,70
-2,67
-2,64

-2,67
-2,64
-2,61
-2,58
-2,55

1,70
1,75
1,80
,1,85
1,90

0,429
0,427
0,425
0,423
0,421

1,1236
1,1296
1,1350
1,1398
1,1440

0,4822
0,4820
0,4819
0,4817
0,4816

-0,84
-0,89
-0,93
-0,97
-1,01

-2,87
-2,83
-2,80
-2,77
-2,74

-1,18
-1,21
-1,24
-^1,27
-1,30

-2,78
-2,75
-2,72
-2,70
-2,67

-2,70
-2,67
-2,64
-2,62
-2,60

-2,61
-2,59
-2,57
-2,55
-2,53

-2,53
-2,51
-2,49
-2,47
-2,45

1,95
2,00
2,10
2,20
2,30

0,419
0,418
0,416
0,414
0,412

1,1479
1,1513
1,1573
1,1622
1,1663

0,4815
0,4814
0,4812
0,4811
0,4810

-1,04
-1,08
-1,14
-1,19'
-1,23

-2,72
-2,69
-2,65
-2,61
-2,58

-1,32
-1,35
-1,39
-1,42
-1,46

-2,65
-2,63
-2,59
-2,55
-2,52

-2,58
-2,56
-2,52
-2,49
-2,46

-2,51
-2,49
-2,46
-2,43
-2,41

-2,44
-2,42
-2,40
-2,37
-2,35

2,40
2,50
2,60
2,70
2,80

0,411
0,410
0,409
0,408
0,407

1,1698
1,1727
1,1753
1,1775
1,1794

0,4809
0,4808
0,4807
0,4806
0,4806

-1,27
-1,31
-1,34
-1,37
-1,40

-2,55
-2,52
-2,49
-2,47
-2,45

-1,48
-1,51
-1,53
,-1,56
-1,58

-2,49
-2,47
-2,45
-2,42
-2,41

-2,44
-2,42
-2,40
-2,38
-2,36

-2,39
-2,37
-2,35
-2,33
-2,32

-2,33
-2,32
-2,30
-2,29
-2,28

2,90
3,00
3,10
3,20
3,30

0,407
0,406
0,406
0,405
0,405

1,1811
1,1826
1,1839
1,1851
1,1862

0,4805
0^4805
0,4805
0,4804
0,4804

-1,43
-1,45
-1,47
-1,49
'-1,51

-2,43
-2,41
-2,40
-2,38
-2,37

-1,59
-1,61
-1,62
-1,64
-1,65

-2,39
-2,37
-^2,36
-2,35
-2,33

-2,35
-2,33
-2,32
-2,31,
-2,30 .

-2,31
-2,29
-2,28
-2,27
-2,26

-2,26
-2,25
-2,24
-2,23
-2,23

3,40
3,50
3,60
3,70
3,80

0,405
0,404
0,404
0,404
0,404

1,1871
1,1879
1,1887
1,1894
1,1900

0,4804
0,4803
0^4803
0,4803
0,4803

-1,52
-1,54
,-1,56
-1,57
-1,58

-2,36
-2,34
-2,33
-2,32,
-2,31

-1,66
-1,67
-1,69
-1,70
-1,70

-2,32
-2,31
-2,30
-2,29
-2,28

-2,29
-2,28
-2,27
-2,26
-2,25

-2,25
-2,24
-2,24
-2,23
-2,22

-2,22
-2,21
v-2,20
-2,20
-2,19

3,90
4,00
4,10
4,20
4,30

0,403
0,403
0,403
0,403
0,403

1,1906
1,1912
1,1916
1,1921
1,1925

0,4803
0,4803
0,4802
0,4802
0,4802

-1,59
-1,61
-1,62
-1,63
-1,64

-2,30
-2,30
-2,29
-2,28
-2,27

-1,71
-1,72
-1,73
-1,74
-1,74

-2,27
-2,27
-2,26
-?,25
-2,25

-2,24 ,
-2,24
-2,23
-2,22
-2,22

-2,22
-2,21
-2,20
-2,20
-2,19

-2,19
-2,18
-2,18
-2,17
-2,17

4,40
4,50
4,60
4,70
4,80

0,403
0,402
0,402
0,402
0,402

1,1929
1,1932
1,1936
1,1939
1,1941

0,4802
0,4802
0,4802
0,4802
0,4802

-1,65
-1,66
-1,66
-1,67
-1,68

-2,26
-2,26
-2,25
-2,25
-2,24

-1,75.
-1,76
-1,76
-1,77
-1,77

-2,24
-2,23
-2,23
-?,22
-2,22

-2,21
-2,21
-2,20
-2,20
-2,19

-2,19
-2,18
-2,18
-2,17
-2,17

-2,16
-2,16
-2,15
-2,15
-2,15

4,90
5,00
00

0,402
0,402
0,400

1,1944 0,4802 -1,69

1,1947 0,4802 -1,69
1,2000 0,4800 -2,00

-2,23 -1,78
-?,?3 -1,78
-2,00 -2,00

-2,21
-2,21
-2,00

-2,19
-2,18
-2,00

-2,17
-2,16
-2,00

-2,14
-2,14
-2,00

Wspolczynniki w tablicach zalezq. o d wzgl?dnej wysokosci strefy sciskanej

^ = x/d. Jezeli nie ograniczamy odksztaicenia zbrojenia rozcieganego i x ^ / i ,
otrzymuje si? (rys. 6.9a):
;
_3

^
3

2 4

17,

7 ^"^3'7^

1 3 \ 4^/
2 7 7

3^

3 7

(6.6)

IV'
8 7

21"

4(1-^;"-'

1-^ 3 ( l - a ^

3(1-^^

10/

, 4 ( l - a / "^o;

1-d

3 4 \7 ' S S , ,
7'

3(1-.^)

4(l-<^)Vco

(6.7)

98

40f-115^ 1
= l-<^+12(1-^)' CB'

(6.8)

238^'

. C O

IZ^V

w przedziale

<

<

(6.13)

(2>07oo <

l^czl <

3,57J

(6.9):
6^-1
.2

3,5

2 1-.^ 16^-1

(6.14)

+ 3 - r = - i 5 - '

(6.10)

6 ^ - 1 3 1-e

6^-1 A 6<^-l\
15-2
(6^-l)(ll-6e)
~

3 ( 1 - ^ ) " ^ -57^^ + 114^-7

50

20

(6.15)

100

przy czym w o b y d w u przedzialacb ^ obowi^zuj^ zaleznosci

2%o < | E e 2 k '

3.5%,

(6.16)

< 2 0 7 ^ , to post^puj^c j a k poprzednio otrzymuje si?

Jezeli
,,=10 %o

2 0 ^

Rys. 6.9. Wypadkowa bryly na:pr?zenia w ' betonie strefy sciskanej przy x^h: a) B.,I bez
ograniczenia, b)
10%
,
^
'

Przy zalozeniu, ze e^^ ^

w przedziale 0 < f < |

w przedziale

<

^ <

(|8c2l ^

2 , 0 7 J

(rys. 6.9b)
(6.11)

(6.17)

' i - r

CO

1-^V

4(l-ay

^ " 1 - ^

3(1-0^

(3(1-0^)

(le.^l ^ 2,0%J
2 0 / /
C = l - ^ +
a

- a

1-^V,
20,^3-95^*

3(1-^)^

2O3.

( 20e

J 5 l _ \

4(i-e)/ "^cB
1

(6.19)

w przedziale 3^ < ^ < | |

(2,0% < |a,,| < 3 , 5 / J

8.1

-2,0

e-1

14^-14

(6.26

7^-3^,'
10

' 3

10

30

(6.20)

'

a wspolczynnik jS, okreslaj^cy wielkosc napr?zenia w mniej sciskanym skraj

n y m wloknie przekroju wynosi
'

10-2 y+3

10

_(lie-l)(21-ll^)

10 ^ ^ - - 1 0

I7(l-ef_

8-10-;=

2(e-g

- 4 1 + 1282^^641^2

^ = l s J ( l - 7 M ) =

7(e-^,)(7e + e,)

(7^-3<^,)2

(6.21)

1200

'

wobec czego
Jezeli X > h (rys. 6.10), czyli e>

1 + ^ , to bryla napr?zen obejmuje t y l k o

3 .

przekroj rzeczywisty o wysokosci sprowadzonej

CB =

(6.22)
Sc2k 2 % o

2 4
^ + 3 ^7

(1

17^

- iS) -

21

'

+ 2 I

(6.27;

'

^ = ^e.(l-^-^^.)+^C,)6(l-^e,-^-^e,)+

+f ^
af, cd

4,

:y+^7

(1

- .8) (

^ e,) = ^

- |

^- |

^,

(6.28

oraz j a k poprzednio C = UcJ^Fs2

- 2 . 0

%o

cd

Rys. 6.10. Wypadkowa bryly napr?zenia w betonie strefy sciskanej przy

x>h

Odksztaicenia w kolejnych wioknach przekroju wynosz^

ec2

= -2,0-

14<f
(6.23)

- 2 nizj^-14^-14^.

(6.24)

Rys. 6.U. Wykresy wspoiczynnikow do projektowania przekroju prostoketnego przy ograniczeni|

316
Graficzn^ interpretacj^ wszystkich wspolczynnikow w calym zakresie
przy ograniczeniu odksztaicenia zbrojenia rozcieganego do 1 0 / ^ i 2 0 7
przedstawiono na rys, 6 . 1 1 i 6 . 1 2 .

Rozwiezujec zadania (a) i (b) najpierw wykorzystuje si? warunek r o w n o wagi momentow sil przekrojowych i z niego wyznacza x, a nast^pnie
z w a r u n k u r o w n o w a g i sil okresla si? N^^: Jezeh Nsd = const (zadanie c), to
przyjmujemy N^d = ^sd i ^ w a r u n k u rownowagi sil obliczamy x, a nast^pnie
z w a r u n k u r o w n o w a g i momentow sil przekrojowych wyznaczamy M ^ ^ . Ten
schemat post^powania obejmuje tez zginanie {Nsd = 0).
Jezeh chcemy skorzystac z tablic 6.2 i 6.3, to rozwi^zania w obydwu
wypadkach nalezy poszukiwac na ogol przez iteracj?, dla roznych stanow
odksztaicenia przekroju.
Przy czystym zginaniu, gdy przyjmuje si? ze wykres napr?zenie-odksztalcenie zbrojenia m a poziome polk?, kolejnosc obliczeh jest nast?pujeca zaklada si?, ze obydwa zbrojenia osiegaje obliczeniowe wytrzymaiosc i z warunk u rownowagi rzutow sil otrzymuje si? (rys. 6.13)
b
CXfcd

^c2
X

Fs2=/^2 fyd
MRd

^^^^^^^

Fc =a;bdcxfcd
N

Fs1=Aslfyd
s1
: 5

Rys. 6.13. Ukiad sii w przekroju zginanym

^slfyd ~ ^slfyd
Rys. 6.12. Wykresy wspokzynnikow do projektowania przekroju prostoketnego przy ograniczeniu

Jak mozna zauwazyc, ograniczenie

jest istotne przy niewielkich wzgl?dnych wysokosciach strefy sciskanej. Odksztaicenie skrajnego w l o k n a strefy
sciskanej jest wtedy mniejsze od 3,57^, a zbrojenie A^^ moze bye nawet
rozciegane - t y m bardziej, i m gl?biej jest umieszczone w przekroju.
6.4.2. O k r e s l a n i e n o s n o s c i
Okreslajec nosnosc przekroju o znanych wymiarach, zbrojeniu i cechach
wytrzymaiosciowych, obci^zonego momentem zginaj^cym i sile osiow% mozna
napotkac trzy rozne zadania:
(a) e = MsJNsd^^ = const, tzn. moment i sila narastaje proporcjonalnie, szukamy N^, (lub M ^ , ) ,
(b)

= const, narasta tylko sila podluzna, szukamy A^^^^,

(c) ^sd = const, narasta moment zginajecy, szukamy M ^ ^ .

Zastosowano tu oznaczenia zgodne z aktuaine poiske norme (z 2002 r.) i EC2 z 1992 r.
W EC2 z 2004 r. obiiczeniowe sily i momenty oznaczone se indeksem cf', np. ME^, NEJ.

(6.29)

bdaf,
a z tab. 6.2 odczytuje si? s^^ i s^^
- jezeli
> e^^ = f^JE^ oraz Js^^l > ^yd^ to zaiozenie o silach przenoszonyc
przez zbrojenie jest poprawne, a zatem nalezy odczytac
odpowiadajece
0) i obliczyc moment, j a k i moze przeniesc przekroj, j a k o moment sil
w betonie i w zbrojeniu A^^ wzgl?dem osi zbrojenia A^^
M^d = li.sbd'of,,

+ A,JyAd-d,l

(6.30)

przy czym, jezeli chcemy ograniczyc s^^ do 1 0 7 ^ lub 2 0 7 ^ ^ , nalezy

skorzystac z tablicy 6.2a lub 6.2b (o ile wartosc co obliczona ze wzoru (6.29)
w nich si? miesci),
- jezeli w k t o r y m k o l w i e k zbrojeniu
< e^^, to w r o w n a n i u (6.29) nalezy
przyjec dla tego zbrojenia cr^ = ^^ i metode prob dobrac z tablicy 6.2 t a k i
Stan odksztaicenia, tzn. takie c^, przy k t o r y m rownanie (6.28) jest spehiione
(dla odpowiadajecych temu ^ wartosci co, e,i, e^^). Nast?pnie trzeba odczytac fi^^ odpowiadajece temu stanowi odksztaicenia przekroju i tak j a k
poprzednio obliczyc M^^^. Ilustruje to przyklady 6.1 i 6.2.
Podobnie post?puje si? przy m i m o s r o d o w y m sciskaniu, jezeh dana jest
osiowa sila obciezajeca przekroj (przykiad 6.3). Jezeh natomiast dany jest

mmosrod, najpierw wykorzystuje si? warunek rownowagi momentow (przy-

As2

W odniesieniu do przekroj 6w obci^zonych sii^ i momentem, znacznie

prostszy jest inny sposob post^powania. Nalezy przyjmowac kolejne wysokosci
strefy sciskanej i na podstawie przynaleznych im stanow odksztaicenia okreslac
sily wewn^trzne w przekroju i odpowiadaj^ce tym silom obliczeniowe obci^zenie niszcz^ce M ^ ^ i Nj^^^. Otrzymuje si^ w ten sposob wykres interakcji sily
osiowej i momentu zginaj^cego, odpowiadaj^cy rozwazanemu przekrojowi,
taki jak przykladowy - przedstawiony na rysunku 6.14. Odpowiednie
obliczenia podano w przykiadzie 6.5.
Stan graniczny nosnosci przekroju nie jest przekroczony, gdy punkty reprezentuj^ce efekt obci^zenia zewn^trznego (M^^, Ngd) (wywolane przez miarodajne kombinacje obci^zen) znajduj^ si? wewn^trz lub na krzywej interakcji.
Ten sposob ma ponadto t? zalet?, ze bez trudu mozna uwzgl^dnic stan
wyt^zenia pr^tow roziozonych dowolnie na wysokosci przekroju oraz zaleznosc cT^~s^ z pochylon^ gorn^ gal^zi^ nalezy po prostu przyjmowac
odpowiednio do kolejnych rozwazanych stanow odksztaicenia przekroju.
Dokonajmy jeszcze porownania wynikow obliczen nosnosci przekroju
sciskanego mimosrodowo przy roznych zalozeniach dotycz^cych sily przenoszonej przez beton w strefie sciskanej wedlug EC2 i PN-84/B-03264
(przykiad 6.6). Jak widac, stosuj^c wedlug EC2 paraboliczno-prostok^tn^
zaleznosc (T^ S^ lub wykres prostok^tny, otrzymuje si? bardzo zblizone
rezultaty, natomiast zalozenia P N prowadz^ wprawdzie do innych wartosci,
ale mieszcz^cych si? na prawie takiej samej krzywej interakcji Mj^^ N^^.
Inaczej rzecz ujmuj^c, wyniki obliczen w przykiadzie 6.6 wg dwoch metod EC
reprezentuj^ prawie ten sam punkt krzywej interakcji, a obliczenie wg P N inny
punkt, lez^cy na prawie takiej samej krzywej.
Przykiad 6.1

al A Beton C/20/25
a=0:85
d,/d=d2/d=0.10
PrA3i/bd=0.02
P r As2/bd=0,01

Dane: b = 0,30 m,' /i = 0,45 m, d^=^

= 0,04 m, beton klasy C25/30, stal
18G2. Zbrojenie dolem 5018 o
= 1270 mm^, gor^ 2012 o A , ^ = 226 mm^.
Okreslic nosnosc przekroju przy zginaniu.
Przyjmujemy:
= 16,7 MPa, a = 0,85,
= 310 MPa,
= 200 MPa,
wykres a^-s^ z poziom^ gorn^ gal?zi% s^,
= 310/200 = 1,557^
Oak na rys, 6.15).
As2
CD

CD
0.30
- 6.14. Wykres interakcji M,,-yj^,cnaxuesymetryc^^^ zbrojonego przekroju prostok.mego
[0 = 0,24 m, h = 0,40 m)

Rys. 6.15

Obliczamy: i = 0,45-0,04 = 0,41 m.

Zakladamy, ze w obydwu zbrojeniach
= 310 MPa oraz na podstawie wzoru (6.29)

P r z y k i a d 6.3
> 5^,^, a zatem u^j^ = cr^2 =

127010-^310-103-226-IQ-^-310-103
, 0,30-0,41-0,85-16700

.
^^SA.

Z tab. 6.2a odczytujemy e^^ = 107oo>

= - l>787oo= co oznacza, ze
zatozenie o odksztaiceniacli zbrojenia bylo poprawne, wobec czego odczytujemy ;i^^ = 0,1676 i obliczamy ze wzoru (6.30)
Ms,i = 0,1676 - 0,30 - 0,4P 0,85 -16700 + 226 -10"^ - 310 -10^ (0,41-0,04) =
= 145,9 k N m

Dane geometryczne i materiaiowe jak poprzednio, zbrojenie dolne i gorne

3012 o
=
= 339 mm^. Przekroj jest sciskany mimosrodowo, Ng^ =
= 400 k N , okreslic MR^.
Zakladamy Nsd = '^Ri i obliczamy z warunku rownowagi sii w przekroju
(6.29), przyjmuj^c F.j, = F,^ = A,^-fy^
CO

400
= 0,2291.
0,3-0,41-0,85-16700

Z tablicy 6.2c wynika, ze w obydwu zbrojeniach odksztaicenia przekrocz^

(rys. 6.16), zgodnie z zalozeniem, a zatem odczytujemy C = 0,883 i obliczamy
.\ J7,i =

2 = 339-10-^-310-103 = 105,1 k N ,

Przykiad 6.2
2 = 0,883-0,41 = 0,362 m,
Przyjmijmy, ze dolne zbrojenie przekroju jest to 4-2(^25 o A^^ =
= 3927 mm^; zakladamy jak poprzednio, ze e^>fij,j, a zatem:

M ^ , = 0,2291-0,30-0,41 - 0,85 -16700: (0,362-0,185) +105,1 - 0,185 - 2 =

_ 3927-10-^-310-103-226-10-^:310-103 _
^

0,30-0,41-0,8516700

= 109,7 kNm,
'

'

. '

Z tab. 6.2c odczytujemy e^^ = 'd^iV'loo^ co nie jest zgodne z zalozeniem.

Sprawdzamy dla kolejnych wartosci
^ ^,0,72

:= 1,36%

(7,1 = 1,36 -10-3.200 IQ^ = 272 MPa,

_ 3927 -10-^ - 272 -103 -226-10-^-310 103 _

'.

0,30-0,41-0,85-16700

= 0,5716:^ 6,, =:1,467<^1,36%,

<^ = 0,717

6,1 = 1,38%

cr^i = 1,38 -10-3.200-103 = 276 MPa,

3927-10-^-276-103 - 226-10--310-103
^

^ =

0,30-0,41-0,85-16700

Rys. 6.16

-0^^806,

i dla tej wartosci CD S^^ = l,387oo> zgodnie z zalozeniem, a wi?c odczytujemy

= 0,4074.

Zalozmy, ze A^sd = 1200 k N , wobec czego

CO = 0,6873,

M j i , = 0,4074 0,30 - 0,4P 0,85 -16700 + 226 -10" ^ - 310 -103 (0,41 - 0,04) =
= 317,6 kNm.
Aby unikn^c uci^zliwej iteracji, mozna przyj^c s^^ = s^^ = i,55/^ i dla tej
wartosci odczytac /i = 0,3993, a wtedy

ale z tablicy 6.2c wynika, ze s^^ < s^^, a zatem wiasciwy stan odksztaicenia
trzeba ustalic metod^ iteracji. Sprawdzamy kolejno:
^ = 0,80,

- 0,877,

a,^ = 0,87-10-3-200; 103 = 174 MPa,

s,^ > h^'

Mjj^ = 0,3993 - 0,30 - 0,4P 0,85 -16700-^226 -10" ^ - 310 103. ^Q^^^ _ Q^Q4-) ^
= 311,8 kNm.
Jak widac, takie uproszczenie prowadzi do niewielkiego niedoszacowania
nosnosci przekroju.

CO

1200-105,1 + 339-10-^-174-103-^ ^^^^^ ^

0,30-0,41-0,85-16700

<^ = 0,815,

= 0,7957oo,

^ 0-,877oo,

c7,i-0,795-10-3-200-103 = 159 MPa,

37Z

323
CO =

1200 -105,1 + 339 10- ^ 159 10^

^ ^^^^

^
= 0,6580
0,30-0,41-0,85-16700

Przykiad 6.5
Dany jest przekroj (rys. 6.18) i cechy materiaiowe: beton C20/25 o /^^ =
= 13,3 MPa, stal A - I I I o f^, = 350 MPa, e^, = 1,757^. Przyj?to a = 0,85
i wykres cr^-s^z poziomj^ gorn^ gal?ziq, oraz
= 0,02 240 364 = 1747 mm^
i
= 0,01 240^364 = 874 mm^ (stopnie zbrojenia przekroju
= 0,02
i P2 == 0,01). Nalezy sporz^dzic wykres interakcji N^d-M^i
(patrz rys. 6.14).

= 0,806% 0,795% ^ C = 0,662,

z = 0,662'0,41 = 0,271 m,
Mjj^ = 0,6580 0,30 0,41 0,85 16700 (0,271-0,185) +
+105,1 0,185 + 339 10" ^ 159 10^ 0,185 = 128,2 k N m ,

A^2=874mm2

Przykiad 6.4
Dane jak poprzednio, mimosrodowe sciskanie e = M^JNsd = 0,04 m, znalezc N^^(Mj^^). Zakladamy wst?pnie na podstawie wielkosci mimosrodu, ze
napr?zenia cr^^ fyd, a
<fyd- Z warunku rownowagi momentow sii wzgl?dem osi sily
(rys- 6.17) otrzymamy
cobdaf^j

+ A2fyA-d^-e-A,,,ie,J--d^

A^^=1747mm2

+ e = 0,

Qj 0,30 0,41 0.85 16700 (C 0,41 - 0,185 - 0,04) +

Rys. 6.18

+ 105,1 -(0,185-0,04)-339 10"^ ie^J '200 10^ -(0,185+0,04) = 0,

1746,0 - CO (0,41 - C-0,225) +15,24-15,255 |e,i| = 0.
Metod^ prob musimy dobrac taki stan odksztaicenia, przy ktorym to
rownanie jest spelnione.

Obliczamy: d = 0,40-0,036 = 0,364 m

d^ _ 0,036
d

7 ~ 0,364

= 0,1.

Rozwazamy kolejne stany odksztaicenia przekroju:

Fs2

a) ^ = 0,14 (rys. 6.19); z tab. 6.2a C = 0,949, co = 0,0830,

Rys. 6.17

Sprawdzamy dla kolejnych

f=l,12,

C = 0,536,

CO = 0,9032,

^ = 1,125,

C = 0,535,

0 = 0,9061,

e.^
e.^

Rys. 6.19

-0,377oc,
-0,387,

L = 1,33^0,
L = 0,500.

^jfd = 0,9061 0,30 0,41 0,85 16700+105,1 +

+ 339 10-^ 0,38 10-3 200 10 = 1712,9 k N .

= coMo/;, = 0,0830 0,24 0,364 0,85 13300 = 82,0 k N ,

-P.i = ^,1 fyd =11 Al 10- 350 103 _ 6I;L,4 k N ,
= A,^ (T,2 = 874 10-^ 0,47 10-3 200 -10 = 82,2 k N ,

324
CO

2=

= 0,949 0,364 = 0,345 m,

CD

-3.50

N^d = 611,4-82,2- 82,0 = 447,2 k N (rozci^ganie),

CO

M^, = (611,4+82,2)-0,164 +82,0-(0,345-0,164) = 128,6 kNm.

b)

= 0,14, ale strefa sciskana po stronie zbrojenia A^^

CD

CO

i ? , = 82,OkN,
F^^ = 1747 10-^ 0,47 ^ 10"^ 200 10^ = 164,2 k N ,
F^^ = 874-10-^ - 350-10^ = 305,9 k N ,

's2

'-3.15

's2

CD

0.00

0.24

Nj^, = 305,9-164,2-82,0 = 59,7 k N (rozci^ganie),

Rys. 6.21

M^, = -(305,9 + 164,2)-0,164-82,0-(0,345-0,164) = -91,9 kNm,

i ^ ^ , = 611,4 k N ,

c) przekroj bez strefy sciskanej, odksztaicenie jak na rys. 6.20

Ps2 = 874 10 - ^ 1,58 -10-^ 200 10^ = 276,2 k N ,

Psi = 1747 -10"^ 350 10^ = 611,4 k N

z = i:d = 0,455 - 0,364 = 0,166 m,

= 874 10-^ 1.0 10"^ 200 10^ = 174,8 k N ,

N^,=

N^, = 174,8 + 611,4 = 786,2 k N (rozci^ganie),

Mj,, = (611,4-174,8) 0,164 = 71,6 kNm,

M^, = (276,2-611,4)-0,164-1073,6-(0,166-0,164) = - 5 7 , 1 kNm,

CO

CO

CD
CDY

's2
CD

CD

-1.50

A s2

CO

CO

CO

-(1073,6 + 611,4+276,2)= -1961,2 k N (sciskanie),

's2

CDi

[fj]i[ _._.

CO

CD
o_

CO
2.C

CD

0.24

-1.58

CO
CD
CD

-2.2S
-2.37

0.24

4
Rys. 6.20

Rys. 6.22

d) ^ = 1,00 (rys. 6.21); z tab. 6.2c C = 0,584 CD = 0,8095,

Przykiad 6.6

J^, = 0,8095 - 0,24 0,364 0,85 13300 = 799,5 k N ,

= 305,9 k N ,
z = 0,584-0,364 = 0,213 m,
Nj^, = -(799,5 + 305,9) = -1105,4 k N ,
M^, = 305,9-0,164 + 799,5-(0,213-0,164) = 89,3 kNm,
e)

= 3,00, bardziej sciskane zbrojenie A^^ (rys. 6.22); z tab. 6.3 C = 0,455,
CO = 1,0871
= 1,0871 0,24 0,364 - 0,85 -13300 = 1073,6 k N ,

Dane jak w przykiadzie 6.5, okreslic nosnosc przekroju przy x d wedlug

zalozen EC2 i PN-B-03264:2002 (rys. 6.23). ,
(1) Zalozenia EC2 z paraboliczno-prostok^tn^ zaleznosciq. ff^s^; z tab. 6.2c
przy ^ = 1,0
CB = 0,8095,
i ^ , = 0,8095 0,24 - 0,364 0.85 13300 = 799,5 k N ,
= - 3,15%

= 874 10- s 350 10^ = 305,9 k N ,

326

327
C = 0,584,
2 = 0,584-0,364 = 0.213 m,
Nj,, = -(799,5 + 305,9) = -1105,4 k N ,
M^d = 305,9 -0,164+799,5-(0,213-0,164) = 89,3 kNm,
(1)

(2)

A32

(3)

af.

-3.50

M,
><_

Z J

(NR,

o
o

Wielkosci sii i momentow s^ zwykle przedstawiane na wykresacli jako

sprowadzone, wykresy mozna wi?c stosowac przy dowolnycli klasacli betonu
i wymiarachi przekroju, jednak tylko przy okreslonej klasie zbrojenia i otulinacli djd i djd.
Przykiadowy diagram dla przekroju prostok^tnego, zaczerpni^ty z [6.2],
przedstawia rysunek 6.24. Jak mozna zauwazyc z wykresu dla cot^^ = 0 przy
/z=0, w obliczeniach zostat uwzgl^dniony wspoiczynnik a = 0,85.
Wykresy mozna wykorzystac zarowno do okreslania potrzebnego przekroju
zbrojenia jak i sprawdzania, czy przekroj przeniesie przewidywane obci^zenia.
Analogiczne wykresy, sporz^dzone dla stali zbrojeniowych stosowanych
w Polsce, klasy A - I I , A - I I I i A - I I I N , s^ zamieszczone na koncu rozdzialu.
Przyj?to
= 200 GPa, a wspoiczynnik a pozostawiono we wzorach opisuj^cych i V, CO podkresla istnienie tego wspolczynnika i umozliwia korzystanie
z wykresow przy roznych jego wartosciach^^.

Rys. 6.23

6.4.4. Procedura wymiarowania

(2) Zalozenia EC2 z prostok^tnym wykresem napr?zenia w strefie sciskanej
CO

= 0,8,

Wymiarowanie zbrojenia prowadzimy zaktadaj^c, ze nosnosc przekroju ma

bye rowna obci^zeniu zewn?trznemu, tzn. M^^ = M ^ ^ i Nsd = Nj^^,

i?^ = 0,80 0,24 0,364 0,85 13300 = 790,1 k N ,

Przekroj zginany

^ = (l-0,4)-0,364 = 0,218 m,
Nj,, = -(790,1 + 305,9) = -1096,0 k N ,
M^, = 305,9-0,164+790,1 -(0,218-0,164) = 92,8 kNm,
(3) Zaiozenia PN-B-03264:2002
CO

= 1,0,

Dane s^ obliczeniowe wytrzymaiosci betonu i stah zbrojeniowej,/^^,/^^,

E^, Sy^=fyJE^, wspoiczynnik a, graniczna wysokosc strefy sciskanej (^H^,
obliczeniowy moment zginaj^cy M ^ j . Zakladamy wymiary przekroju b, h, d^, d^
(mozemy je zmieniac w trakcie obliczen), szukamy A^^ i ewentualnie A^2'
Obliczamy:
d hd^,

= 1,0 - 0,24 0,364 - 0,85 -13300 = 987,6 k N ,

f^cs =

= 611,4 k N ,
= 305,9 k N ,
C = 0,5,

^ = 0,5-0,364 = 0,182 m,
Nj^^ = -(987,6+611,4 + 305,9) = -1904,9 k N ,
Mj,, = 987,6*(0,182-0,164)-611,4'0,164+305,9-0,164 = -32,3 kNm.
lub
6.4.3. Diagramy interakcji momentu zginaj^^cego
i sily osiowej
Korzystaj^c z tablic 6.2 i 6.3 lub programow komputerowycli, opracowanycb dla zaiozen EC1992 w wielu krajowych osrodkacli, mozna sporz^dzic
wykresy nosnosci przekrojow obci^zonycli momentem i sii^ osiow^, przydatne
w projektowaniu.

z tablicy 6.2 odczytujemy s,^ i ^,

Da. ocj^^

jezeli s^jL > ^yd

^ ^ ^um (powody ograniczenia ^ mog% bye inne niz
osi^gni^cie przez zbrojenie rozci^gane s^^ = e^^ por. p. 6.3), to odczytujemy
z tablicy 6.2 wartosc wspoiczynnika co lub C i obliczamy
A,, = cDbd-^,
Jyd

"

(6.31)

Cdfyd
przy czym oczywiscie musi bye speiniony warunek A^^ > Aminj
jezeli
<Sy^ lub ^ > ^y,^, to nalezy dozbroic strefy sciskany tak, aby
W EC 2004 zamiast wyst?puj^cego w starszych wersjach wspoiczynnika cc wprowadzono
wspoiczynnik o nazwie a,, (por. pkt 4.2.6).

328

329

osi^gn^c
= e^^ lub ^ = (fumJ odczytujemy zatem z tablicy 6.2 /i,,u i cou^,
odpowiadaj^ce <^iim i obliczamy
.
^M = /^c.-/^um,

(6.33)

hd

^.1 =

1 - W

(6.34)

/.
/yd

-fed

(6.35)

przy czym 0-^2 nalezy przyj^cna podstawie e^2? odczytanego z tablicy 6.2 (lub
z wykresu na rys. 6.11 lub 6.12) dla ^ = ^ u m ; jezeli 1-8,2! < fyj^s. obliczamy
cr,2 = 1-6.2!-E.^ w przeciwnym razie G^^-fydJezeli zbrojenie rozci^gane nie miesci si^ w jednym rz?dzie, to napr^zenia
w zbrojeniu w kolejnych rz^dach'powinno si? przyjmowac odpowiednio do
stanu odksztaicenia tego zbrojenia. Dla przekrojow zbrojonych przy przeciwleglych kraw?dziach pr^tami rozmieszczonymi w dwoch rz^dach, w minimalnych wymaganych norm^ odst^pach, mozna zalozyc, ze odksztaicenia wszystkich pr?t6w w grupie s^ takie jak wiokna przechodz^cego przez srodek
ci^zkosci przekrojow pr?t6w w tej grupie. Wysokosc uzyteczna moze bye
wtedy mierzona do srodka ci^zkosci grupy pr^tow rozciq^ganych.
Zaleznosci (6.31), (6.32) oraz (6.34) w postaci podanej wyzej odnosz^ si? do
obliczeniowego modelu zbrojenia z gorn^ gai?zi^ poziom% co oznacza, ze przy
s'^fyJE^
napr?zenie w zbrojeniu jest stale i rowne /^^.
Jezeli zbrojenie nie ma wyraznej granicy plastycznosci i gorna gai^z
zaleznosci cr, j e s t pochylona, to nalezy w miejsce f^^ podstawie napr?zenie
(T,TL, odpowiadaj^ce odksztaiceniu e,^ zbrojenia rozci^ganego, odczytanemu
z tablicy 6.2.
Przykiad 6.7
Dane: b = 0,30 m, h = 0,45 m,
= 0,04 m, (rys. 6.25), beton klasy
C25/30, stal 18G2, moment zginaj^cy M^^ = 100 kNm. Obliczyc pole przekroju zbrojenia.
o

- 0

V-

-3.50
..r-r';:;

'

'

00

CXD

I s
o

15.20

0.30
Rys. 6.25

b)

-2.58

330
Przyjmujemy:
= 16,7 MPa, a = 0,85, f^, = 310 MPa, E, = 200 MPa,
wykres cr,- e, z poziom% gorn^ gal?zi% e^^ =fyJE^ = 310/200 = 1,55% Qak na
rys. 6.15).
Obliczamy;
i = 0,45-0,04 = 0,41 m,
100
^ " ~ 0,3 0,4P 0,85 16700 ^ ^'^^^^'
Jezeli nie ograniczymy odksztaicenia zbrojenia rozci^ganego e^j^, to stan
odksztaicenia przekroju przy zniszczeniu (na podstawie tab, 6.2c) jest taki, jak
na rys. 6.25a, a zatem > e^.^, wobec czego cr.^ =/y^; odczytujemy co = 0,1515
lub C = 0,922
= 0,1515 0,3 0,41 ^ ^ ^ 1 ^

106 ^

^^^^2

A^^ = 0,6962 0,3 0,41 ^'^^^^f'^' 10^ = 10660 m m ^

a przekroj zniszczylby si? w sposob niesygnalizowany, przez zmiazdzenie
betonu w strefie sciskanej.
Taki sposob zbrojenia przekroju jest nieekonomiczny, nalezy zatem dozbroic stref? sciskany tak, aby zmniejszyc jej wysokosc i zapewnic wykorzystanie nosnosci zbrojenia rozci^ganego. Przyjmujemy e,^ = Sy^ = 1,55%,* i z tablicy 6.2c odczytujemy odpowiadajq^ce tej wartosci /^iim = 0,3993 i co^^ =
= 0,5611. Zakladamy tez, ze ^2 = ^1 = 0^04 m, wobec czego djd =
= o',04/0,41 = 0,10, a zatem 8,2 = -37oo i ^.2 =fyd = 310 MPa. Obliczamy,
korzystaj^c ze wzorow (6.33) do (6.35)
Afi^^ = 0,4470-0,3993 = 0,0477,

.., = ( 0 , 6 1 1 . ^ ) 0 , 3 0 . 4 1 . ^ . 1 0 ^ = 3459^^

lub
-'-^"o,922-oill"310000-^Q'-^^^^""
Nalezy jeszcze sprawdzic, czy/tak okreslone pole przekroju zbrojenia jest
wi?ksze od minimalnego (por. rozdz. H i 13).
Jezeli chcemy ograniczyc e,^, np. do 10%^, to musimy posiuzyc si? tablicy
6.2a; stan odksztaicenia przekroju ilustruje rys. 6.25b, o) = 0,1520, C = 0,919,
a zatem jak poprzednio
=fy^ oraz
X , , = 0,1520-0,3-0,41- '

Przy takim zbrojeniu przekroju doszloby do jednoczesnego wyczerpania

nosnosci zbrojenia rozci^ganego i betonu w strefie sciskanej, przy jej wzgl?dnej
wysokosci (^ = 0,693 (tab. 6.2c). Jezeli chcemy ograniczyc wysokosc strefy
sciskanej, np. do
= 0,30, to z tab. 6.2c dla tej wartosci odczytujemy
conn. = 0,2429, fi,,n^ = 0,2126, 8 , , = 8,17Voo,
= - 2 , 3 3 7 (obydwa wi?ksze
od 8yJ i obliczamy:

^ '10^ = 856 mm^,

Afi^^ = 0,4470-0,2126 = 0,2344,

lub
100

= r^r^.r. . . .

. . ^^^^ * l o ' = 856 mm^.

0,919-04^310000

Jak widac, decyzja o ograniczeniu odksztalcen zbrojenia wlasciwie nie

wplyn?la na wymagane pole przekroju.

^ . ( 0 , 2 4 2 9 + 5 ^ ) . 0 , 3 . 0 , 4 1 . ^ . 1 0 - = 2835
A . = ? ^ 0 , 3 . 0 , 4 1 . 2 ^ . 1 0 ' = 14.7n^=.

Przykiad 6.8

Decyzja o ograniczeniu ^ powoduje zatem przyrost l^cznego pola przekroju

zbrojenia o okolo 15%.

Dane jak w przykiadzie 6.7, ale moment zginaj^cy M^^ = 320 kNm.
Obliczamy:

Przekroj sciskany mimosrodowo

320
~ 0,3-0,41^-0,85'16700
Z tablicy 6.2c odczytujemy s^^ = 0,577,, < ^yd, co oznacza, ze nosnosc
rozci^ganego zbrojenia nie b?dzie wykorzystana, bo a^^ ^s^^E = 0,00057 *
200000 = 114 MPa. Pole przekroju zbrojenia przy CD = 0,6962, odpowiadaj^^^J P^cs = 0,4470, wyniosloby w tym wypadku

Dane s^ wymiary przekroju b, h, d^^, d^, klasa betonu i stah zbrojeniowej,

wspoiczynnik a, ^Hm, obliczeniowy moment zginaj^cy
i obliczeniowa sila
sciskaj^ca iV^^, a szukamy
i-^52
W obliczeniach sii? Nsd nalezy podstawiac jako ujemn^.
Obliczamy kolejno (por. rys. 6.8),
d^h-d^,

A
Msd. = Msd-Nsd[^-d^j,

\
(6.36)

jezeli < ^lim, to zbrojenie sciskane nie jest potrzebne (choc moze bye
wymagane ze wzgl?d6w konstrukcyjnych), a zatem nalezy odczytac wspoiczynnik CD i obliczyc z warunku rownowagi sii w przekroju
A,, = cobdf^+^>A,,^,^,,.
Jyd Jyd

, (6.37)

przy czym, gdy chcemy uwzgl?dnic konstrukcyjne zbrojenie sciskane

o zalozonym polu przekroju A^^^ to obliczamy moment wypadkowej sily
w betonie sciskanym wzgl?dem osi zbrojenia A^^:
M,, = M,,-A,2a,2{d~d,l

i na podstawie pi^^ i co wybrac metod^ prob z tab. 6.2 lub 6.3 taki stau'
odksztaicenia przekroju, przy ktorym zostan^ spelnione warunki rownowagi
momentow i sii podluznych. Pole przekroju zbrojenia A^^ i A^^ oblicza si?
odpowiednio ze wzorow (6.40) i (6.41), przyjmuj^c jako /z^^iim i ^um wielkosci
odpowiadaj^ce przyj?temu stanowi odksztaicenia przekroju oraz napr?zenie
cr,2 wynikaj^ce ze stanu odksztaicenia. Jezeh s^^<Sy^, to we wzorze (6.40)
zamiast/yd nalezy przyj^c a^^ = B^IE^. Tok obliczen podano V przykladach
6.11 i 6.12.
Powyzsze zaleznosci zostaly zapisane dla obliczeniowego modelu zbrojenia
z poziom^ gorn^ gal?zi^ przyj?cie zaleznosci cr^ s^.z gorn^ gat?zi^
pochylona utrudnia znalezienie stanu odksztaicenia, dla ktorego s^ spebione
warunki rownowagi sii i momentow w przekroju, bo sily w zbrojeniu zalezy od
odksztaicenia takze po przekroczeniu e^j = fyd/E^ (przykiad 6.13).
P r z y k i a d 6.9

(6.38)

przyjmuj^c a^^ na podstawie spodziewanego odksztaicenia e,2 (por. rys.

6.11 i 6.12); nastijpnie obliczamy /z^,, odczytujemy CD i obliczamy przekroj
zbrojenia A^^ jak poprzednio z warunku rownowagi sii w przekroju:
A,^ = C D b d + ( 6 . 3 9 )
Jyd
Jyd
Jyd
jezeli ^ > (^lim, mozna sprobowac ograniczyc wysokosc strefy sciskanej do
^lim = ^lim^, przez dodanie zbrojenia sciskanego A^2 tak jak przy zginaniu,
a zatem
oraz

Dane jak w przykiadzie 6.7, ale przekroj jest mimosrodowo sciskany:

= 150 kNm, Nsd = 150 k N . Obliczamy moment sily wzgl?dem osi
zbrojenia A^^ na podstawie wzoru (6.36)
Msd, = 150+150 (^--0,04)
2
a nast?pnie
n =

Nalezy wtedy dodatkowo okreslic \ysp6iczynnik co zakladaj^c, ze cal^ sit?

przeniesie beton:
CD =

N
Sd
bdaf,/

(6.42)

177,8
= 0,2484.
0,3 0,41^^5-16700

Z tab. 6.2c wynika, ze e,j|^ 6,197,^ ^ 8yd, wobec czego cr,i =fy^. Jezeh
wysokosc strefy sciskanej uznamy za satysfakcjonuj^c^, bo ^ = 0,361, to
odczytujemy 0) = 0,2923 i obliczamy
A, =

Ten tok post?powania ilustruje przyktady 6.9 i 6.10.

Przy duzej sile podluznej i niewielkim momencie (tzn. malym mimosrodzie
sily) wyzej omowiony sposob post?powania nie da rozwi^zania. Zbrojenie
,
okreslone ze wzoru (6.40), moze bowiem okazac si? ujemne, tzn. sciskane,
a z zalozonego stanu odksztaicenia odpowiadaj^cego t=
wynika, ze
powinno bye ono rozci^gane.

= 177,8 k N m ,

( 0 , 2 3 . 0 , . 0 , 4 . . ? ^ - 3 ^ ) . 1 0 = U W .

Jezeh jednak chcemy uzyskac mniejsz^ wysokosc strefy sciskanej lub

zbrojenie w strefie sciskanej jest potrzebne ze wzgl?d6w konstrukcyjnych, to
przyjmujemy np. A^2 = ^02 mm^ (2016) i obliczamy moment sily, ktor^ musi
przeniesc strefa sciskana, wzgl?dem osi zbrojenia A^^, przyjmuj^c, ze 0-^2 "^fyd
oraz
= 0,04 m.
M , , = 177,8-402 10"^ 310000-(0,41-0,04) = 131,7 k N m ,
n =

131,7
= 0,1840.
0,3 0,4P-0,85-16700

Z tab. 6.2c odczytujemy dla tej wartosci /j,^^ i d2/d = 0,10, 8,2 = 2,127oo?
a zatem wlasciwie przyj?to napr?zenia w zbrojeniu A.zl odczytujemy
(D = 0,2058 i obliczamy z warunku rownowagi sii (6.39)

Msds = 100+1500 ( ^ - 0 , 0 4 ^ = 377,5 k N m ,

= ( o , 2 0 5 8 . 0 , 3 . 0 , 4 1 . ^ ^ - 3 ^ ) . 1 0 6 + 402 = 1077 m m ^

377,5

wobec czego A,j^ + A,2 = 1077+402 = 1479 mm^.

AO.A/112.oQC.-fcn(\r\
0,3-0,412-0,85-16700

l^cs

P r z y k i a d 6.10
Dane jak w przykiadzie 6.7, przekroj jest mimosrodowo sciskany M ^ . =
= 150 kNm, iVs, = - 1 0 0 0 k N . Obliczamy:
Ms,, = 150 +1000 ^ ^ - 0 , 0 4 ^ = 335,0 k N m ,
335,0
^--0,3-0,4P-0,85-16700 =^'^^^Z tab. 6.2c odczytujemy 8,^ = 0,12%, co oznacza, ze napr?zenie w zbrojeniu .4,1 byloby rowne zaledwie cr,^ = 0,00012 200000 = 24 MPa. Mozemy
sprobowac wykorzystac nosnosc tego zbrojenia przyjmuj^c s^^^ = s^^ = 1,55%,
czemu odpowiadaJ4 cou^ = 0,5611 i
= 0,3993 oraz e,^ = - 2 , 9 9 % >
>
= 1,557^. Obliczamy:
/ I =

0,4680-0,3993 = 0,0687,

'

Ta wartosc jest wi?ksza niz maksymalne fi^^ = 0,4950 (tab. 6.3 przy
djd = 0,10). Obliczamy dodatkowo ze wzoru (6.42):
1500
= 0,8591,
0,3-0,41-0,85-16700

CO =

a tak^ wartosc znajdziemy przy ^ duzo mniejszym od wymkaj^cego z wartosci

^ ^ j . Nadwyzk? momentu ponad to, co przeniesie sciskany beton, musimy zatem
przekazac na zbrojenie. Odpowiedni stan odksztaicenia przekroju nalezy
dobrac metodq, prob, przyjmuj^c kolejne wartosci ^:
(1) e = 1,04, CO = 0,8419, Mc. = 0,4777 (tab. 6.2c),
e,,= -0,13%
e,2=-3,167oo

= 26 MPa (sciskanie),
cr,2 = 310 MPa (sciskanie),

/l/i = 0,5273-0,4777 = 0,0496,

A,,

(^(^0,8419+^^y 0,3-0,41-0,85-16700-1500^26^-10^ =

= 2545 m m 2 > 0 ,
X . , = 5 ^ . 0 . 3 ^ 0 , 4 r ! ^ . 1 0 . = 430n>.>
Jezeli przyjmiemy, ze przekroj ma bye zbrojony symetrycznie, to mozemy
posiuzyc si? diagramem dla stali A - I I i dJd = d^/d = 0,10. Obliczamy:
^

150

= 0,4728,

0,007^ ff,, = OMPa,

(T,2 = 310 MPa (sciskanie),

= 0,5273-0,4728 = 0,0545,

1000
=

bha

(2) ^ = 1,00, CO = 0,8095,

e,2 =-3,157<,

^ fc/ia/e, "0,3-0,45^-0,85 1 6 7 0 0 " ' ^ ^ ' ^ '

Nd

CO oznacza, ze zbrojenie A^^ jest rozci^gane, a to nie zgadza si? z zalozonym

stanem odksztaicenia przekroju.

0,3 0,45 0,85 16700

= ^0,8095+^^^^0,3-0,41-0,85-16700-1500 = 191,1 k N ^ 0,

n 592
'

'

i dla tych wartosci odczytujemy z diagramu p = 0,135, wobec czego

A r = Az = \pbhf^ = l 0,135.0,3 0 . 4 5 M _ I ^ . io 417 mm^.
^
Jyd ^
310
Calkowite pole przekroju zbrojenia jest w tym wypadku o 5% wi?ksze niz
przy zbrojeniu niesymetrycznym.

a wi?c tez niezgodnie z zalozeniem.

(3) ^ = 0,99, CO = 0,8014, M - 0,4713,
e,i = 0,0357<,
e,2 = -3,1457

(T,i = 7 MPa (rozci^ganie),

cr,2 = 310 MPa (sciskanie),

= 0,5273-0,4713 = 0,0560,
Przykiad 6.11
Dane jak w przyMadzie 6.7, przekroj jest mimosrodowo sciskany M . . =
= 100 kNm, 2^5, = - 1 5 0 0 kN. Obliczamy

A , , = ( ^ ( ^ 0 , 8 0 1 4 + ^ ) 0,3 - 0.41 - 0,85 - 1 6 7 0 0 - 1 5 0 0 ^ ^ ^ 10 =

= 1124 mm^ > 0,

a wi?c zgodnie z zalozeniem o stanie odksztaicenia. Obliczamy zatem pole

przekroju zbrojenia A^^*

Przyjmujemy

= ^02 mm^ oraz e^^ = ~ 2 , 1 7 ^ , wobec czego

cr,2 = 310 + ( 4 0 0 - 3 1 0 ) - ^ ^ ^ = 311 MPa,

Obliczamy ze wzoru (6.38) (M^,, = 177,8 k N m jak poprzednio):
M=

Przykiad 6.12
Dane jak w przykiadzie 6.7, przekroj jest mimosrodowo sciskany: M j , =
= 100 kNm, Ns, = -2500 k N . Obliczamy:
Ms,, = 100 + 2500 Y ^ - 0 , 0 4

j = 562,5 kNm,

562,5
^"

0,3 0,4P-0,85 16700

= 0,7858,

= 0,7858-0,4950 = 0,2908,
0,2908\7
2500 \
0,3-0,411-0,1
-49 mm^ (sciskanie).
1,10004

310

3100Q07

131,5
0,3-0,412-0,85-16700

Stosujemy bgraiiiczenie s^^ <tO/^, a zatern z tablicy 6.2a odczytujemy

= - 2 , 0 8 7 ^ i CO = 0,2055. Poniewaz e,2 - 2 , 1 7 , wi?c (t,2 = 311 MPa
natomiast

2500
= 1,4319.
CO =
0,3-0,41-0,85-16700
Z tab. 6.3 dla djd = 0,10 przyjmujemy maksymalne wartosci co = 1,1000,
/i = 0,4950, CO odpowiada fi,i = ,2 = - 2 , 0 0 7 < , , a zatem o-,i = o-^^ =
= 310 MPa (sciskanie). Obliczamy

X,, =

177,8-402-10-^-311000-(0,41-0,04) = 131,5 kNm,

10^ =

X = ? ^ . 0 , 3 . 0 , 4 l 5 ^ . 1 0 = I820m,n^
1-0,1 '
'
310
Przykiad 6.13
Dane jak w przyldadzie 6.7, obci^zenie jak w przykiadzie 6.9: M^^ =
= 150 kNm, Nsd = 150 k N , ale przyjmujemy zaleznosc cr^s^ z pochylon^
gorn^ gal?zi^ (rys. 6.26).

10,0-1,55
0-,! = 31Q+(400-31Q)-^^'^ / ^ ^ = 326 MPa,
50,0-1,55
wobec czego z warunku fowiiowagi sii
= (0,2055 - 0,3 0,41 -0,85 -16700+402-10-^- 311000-150)
1
10^ = 1024 mm^
326000
Jak mozna zauwazyc^ napr?zenia w zbrojeniu vi,2' ^ odksztaiceniach
ograniczonych do js^^l < l^cul = 3,57oo= mog^ bye jedynie niewiele wi?ksze od
/ j , , i w obliczeniach przekroju ten przyrost mozna pomijac.
Przekroj rozci^gany

mimosrodowo

Dane jak poprzednio, obliczamy M ^ , , moment sily 'iVs, wzgl?dem osi

zbrojenia
ze wzoru (6.36), przy czym sila Ns, jest podstawiana jako
dodatnia:
Ms,s =

Msd-Ns,(^-d,'j.

Jezeli Msds < 0, to w przekroju nie ma strefy sciskanej i pola przekroju

zbrojenia A^^ i A^^ wyznacza si? z warunku rownowagi momentow wzgl?dem
osi obu zbrojeh (rys. 6.27) jako

''''
- M l ^
'50.C)
Rys. 6.26

(6.44

Tego stanu obci^zenia przekroju doty czy przykiad 6.14.

Jezeli Msds>0, to w przekroju jest strefa sciskana, a zatem obliczamy

339

338
M ^ . = 20-200'
-6!

^s2

Msd

'0,45

0,04 = -17,0 k N m < 0 ,

CO oznacza, ze w przekroju nie ma strefy sciskanej, a zatem (rys. 6.28)

^ ( , . , " ^ Y ^ . + 2 0 o Y : ; 7 7 ^ - 1 0 ^ = 497 m m ^
310000
0,41-0,04

Nsd^
A si

-17,0
"^'^

0,41-0,04 310000

10^ = 148 mm^ (rozci^ganie),

Rys. 6.27. Uklad sii w przekroju mimosrodowo rozci^ganym bez strefy sciskanej.
Sds

i z tablicy 6.2 odczytujemy

i e^i.
.
Jezeli e_5jL > fiyd, ^^^sx^'fyd^
a pole przekroju zbrojenia A^^, okreslone
z warunku rownowagi sii w przekroju, wynosi ze wzoru (6.37):

LO

00

'Am

pfcg^ A s2

LO

00

A,,={cobdccf,,+Nsa)^.
Jyd
Jezeli, mimo iz s^^ ^ Sy^, chcemy zastosowac zbrojenie ^4^2, to przyjmujemy
jego przekroj i wst?pnie zakladamy odksztaicenie ^2? ^ tym samym
(J52 = 1^521-^5- Poprawnosc zalozenia o odksztalceniu przekroju sprawdzamy
obliczaj^c kolejno (wzor 6.38):

Rys. 6.28

Przykiad 6.15
Dane o przekroju i materiaiowe jak w przykiadzie 6.7, przekroj jest
mimosrodowo rozci^gany: Ms, = 100 kNm, Nsd = 100 k N . Obliczamy:
Msj, = 100-100

jezeli 8^2
odpowiada zalozeniu, nalezy je oszacowac ponownie i obliczyc
powtornie M i /z,,.
jezeli e^2 odpowiada zalozeniu, odczytujemy co i obliczamy ^ ^ j l z warunku
rownowagi sii w przekroju ze wzoru (6.39):
4 i = icDbdccf^,+A,2 (^s2 + Nsd)j-,
Jyd
przy czym znak + " przy drugim czlonie jest wazny, gdy zbrojenie A^2 J^^^
sciskane.
Jezeli e^jL < ^yd l^b chcemy ograniczyc ^, to przyjmujemy CD^^ i fi,sYim i d^l^J
post^pujemy tak jak przy mimosrodowym sciskaniu (wzory 6.40 i 6.41).
Przykiad 6.14
Dane o przekroju i materiaiowe jak w przykiadzie 6.7, przekroj jest
mimosrodowo rozci^gany: Msd = 20 kNm, Nsd = 200 kNm. Obliczamy moment wzgl?dem osi zbrojenia A^^:

'0,45
- - 0 , 0 4 I = 81,5 k N m ,
2
81,5

0,3-0,412-0,85-16700
Z tab. 6.2a (e.i ^ 107J odczytujemy:
6,2 = -2,157 i e,= 107< wobec czego
= (0,1220 0,3 -0,41 0,85 16700+100)

= 0,1138.
^ = 0,177, co =

0,1220,

przy

1
10^ = 1010 mm2.
310000

Jezeli ze wzgl?d6w konstrukcyjnych potrzebne jest zbrojenie sciskane, to

przyjmujemy np. A^2 = 226 mm^ (2(^12) i obliczamy moment, jaki musi
przeniesc sciskana strefa betonu. Trzeba jednak zalozyc e^^, bo z podanych
wyzej wartosci odksztalcen wynika, ze b?dzie lfi,2l < e^a- Przyjmijmy np.
%2 0,60/^, wobec czego
o-,2 = 0,00060 - 200000 = 120 MPa (sciskanie),
M = 81,5-226-10-6.120000-(0,41-0,04) = 71,47 kNm,

340
71,47
_
^ 0,3-0,412-0,85-16700 ^

'

-^k^

a zatem z tab. 6.2c, przy djd = 0,10, e,^ = -0,737,,^ # - 0 , 6 0 7 ^ . Dokonujemy korekty s,^, przyjmuj^c
= -0=707^, wobec czego

Msd

Fc

(7,2 = 0,00070 200000 = 140 MPa,

Fs

M = 81,5-226 -10-<5 140000 - (0,41-0,04) = 69,79 kNm,

69,79
^ 0,3-0,412-0,85-16700 ' "
e^2= - 0 , 7 0 6 7 - 0 , 7 0 7 ^ , zgodnie z zalozeniem.
Odczytujemy CD 0,1037, s^j^ = 107oo. wobec czego a^^ = 310 MPa i z warunku rownowagi sii obliczamy

Msd

^ 1 = (0,1037 0,3 - 0,41 0,85 -16700 + 226 -10"-140000 +100) - ^ -10^ =

J 10000
= 1009 m m ^

Fs

6.5. Przekroj teowy

ObUczeniowq. szerokosc p o M przekroju teowego, wspolpracuj^cej z zebrem przy przenoszeniu obci^zen, okresla si? w sposob omowiony w podrozdziale 3.2.
Strefa sciskana w przekroju teowym moze miescic si? w grubosci polki lub
j ^ przekraczac (rys. 6.29).
W pierwszym przypadku x < / i ^ i przekroj obliczamy jako prostok^tny
o szerokosci b^, korzystaj^c z tablicy 6.2.
Jezeli X > /zj, a wi?c przekroj jest rzeczywiscie teowy, to wypadkow^ bryty
napr?zenia okreslone dla strefy sciskanej {bj-'x) nalezy zmniejszyc o wypadkow^ nieistniej^cej cz?sci tej strefy (bj^r-h^^ x hj) (rys. 6.30).
Wypadkow^ AF^ i rami? Az, okreslajq.ce jej odleglosc od dolnej kraw?dzi
polki, obliczamy jako
AF, = a,^{b,-b^){x-h,)aU
Az = k,ix-hj),

Rys. 6.29. Rsztalt strefy sciskanej w przekroju teowym

c2

"1^+

cf

Fc

Msd

^Fc^

Nsd

Fsi

s1

(6.45)
(6.46)
Rys. 6.30. Uklad sii w przekroju teowym

przy czym wspolczynniki co^ i

podane s^ w tablicy 6.4, w funkcji
odksztaicenia
wpoziomie dolnej kraw?dzi polki (rys. 6.30). Odksztaicenie
wynosi:

^cf = ^c2^.

(6.47)

Przy znanych wymiarach przekroju, znanych cechach wytrzymalosciowych

materialow i danym A^-j^ i As2^ nosnosc przekroju przy zginaniu lub mimo-

Tab. 6.4. Wspolczynniki do obliczania przejccoju teowego

.K

K
-0,1
-0.2
-0.3
-0.4
-0.5

hx^^

0,0492
0,0967
0,1425
0,1867
0,2292

0,335
0,336
0,338
0,339
0,341

-0,6
-0,7
-0,8
-0,9
-1,0

0,2700
0,3092
0,3467
0,3825
0,4167

0,343
0,344
0,346
0,348
0,350

[7oo]

-1,1
-1,2
-1,3
-1,4
-1,5

0,4492
0,4800
0,5092
0,5367
0,5625

0,352
0,354
0,356
0,359
0,361

Cd. Tab. 6.4. Wspoiczynniki do obliczania przekroju teowego

^cf EVoo]

-1,6

-V

-1,8
-1,9
-2,0
-2,1
-2,2

0,5867
0,6092
0,6300
0,6492
0,6667
0,6825
0,6970

-2,3
-2,4
-2,5
-2,6
-2,7
-2,8
-2,9

0,364
0,366
0,369
0,372
0,375
0,378
0,381

[7oo]

0,7101
0,7222
0,7333
0,7436
0,7531
0,7619
0,7701

0,385
0,388
0,391
0,394
0,397
0,400
0,402

^cf CVoo]

-3,0
-3,1
-3,2
-3,3
-3,4
-3,5

(^x

0,7778
0,7849
0,7917
0,7980
0,8039
0,8095

0,405
0,407
0,410
0,412
0,414
0,416

Przy obliczaniu potrzebnego pola przekroju zbrojenia post^pujemy w podobny sposob:

(1) obliczamy M^j^ wzgl?dem osi zbrojenia
ze wzoru (6.36):
Msds =

Msd-Nsi(y-dj),

i obliczamy /i J^k dla przekroju prostok^tnego bfh:

^_Msds_

(2) jezeli ^ ^ ^ (x ^ hf), to liczymy pole przekroju zbrojenia jak dla przekroju
srodowym sciskaniu przy
= const okreslamy nast?puj.co:
(1) zakiadamy, ze w obu zbrojeniach napr?zenia s^ rowne /^^ i z warunku
rownowagi sii
Alfyd-Alfyd-N,

X=

"fSd

(6.48)

bfCCfcd

(2) jezeh x^hj-,

to dalej post?pujemy jak dla przekroju prostok^tnego
o szerokosci bj^,
(3) jezeh x>hj;
korygujemy wysokosc strefy sciskanej, zapisuj^c warunek
rownowagi sii w przekroju w postaci
Axfyd-Aifyd-Nsd
= ^b^daf^^-cD^{b^-bJ(^d-hj)af^,,
(6.49)
przy czym odpowiedni stan odksztaicenia musimy dobrac metod^ prob,
sprawdzaj^c takze, czy zaiozenie o odksztaiceniach i napr^zeniach jest
poprawne,
(4) dla ustalonego stanu odksztaicenia przekroju odczytujemy ^, fi^^, co^ oraz
i obliczamy
= l^cs bf d"- ocf^d -

(bf - b J i^d - hj) af^, [d-h^-

k, {^d - /i^)] +

+A2fyd{d-d2)+Nsd(y-d,),
(6.50)
Jezeli posluzymy si? prostok^tnym wykresem napr?zenia w strefie sciskanej,
to zadanie staje si? prostsze. Obliczamy:
_

Aifyd-A2fyd-(bf-bJh^ccf^,-Nsd
K "fed

(6.51)

prostok^tnego o szerokosci by,

(3) jezeli ^ > ~ ^ > ^o przekroj jest rzeczywiscie teowy i musimy ponownie
okreslic wysokosc strefy sciskanej z rownania
/ i b y r f 2 ^ - c o , ( b y - f e J ( e d - a y ) c c / , , [ d - / i y - / c , ( e i - / i y ) ] = Ms,s,

(6.53)

przy czym wiasciwy stan odksztaicenia musimy ustalic metod^ prob,

(4) jezeli skorygowane ^ uznajemy za wlasciwe, to obliczamy A^^ z warunku
rownowagi sii w przekroju jako
4 x - { [ c o M - a ) , ( b ^ - b J ( ^ d - V ) ] of,,+N}j-,

(6.54)
Jyd

pami?taj^c o sprawdzeniu, czy 0^1= fyd,

(5) j e z e l i ^ uznajemy za zbyt duze, to przyjmujemy (^h^,, odczytujemy odpowiednie wspolczynniki i obliczamy ze wzoru (6.53) moment M^^, przenoszony przez sciskany stref? betonu, pole przekroju A^^ warunku rownowagi momentow wzgl?dem osi zbrojenia A^^
_Msds-M,,

2_

d-d,

a pole przekroju zbrojenia A^^ z rownania (6.54), z dodatkiem AA^^

wynikaj^oym z koniecznosci zrownowazenia sily w zbrojeniu A^,M i = ^ T ^ -

(6-55)

Jyd

x^

X=
Sprawdzamy na podstawie tablicy 6.2, czy e,^ > s^, i [e.^l > s^, i jezeli tak,
to obliczamy:

Dla przekrojow 0 najcz?sciej stosowanych geometrycznych proporcjach

i dla okreslonych klas stah s^ opracowane tablice, takie jak podane w [6.2]
i [6.1],
Przykiad 6.16

(bj. - bj h^[d--

+Azfyd{d-d2)

h,j + 0,8 xb^ (d-OA x) <d +

Nsdiy-d,).

(6.52)

Dany jest przekr6j 0 wymiarach i zbrojeniu jak na rysunku 6.31. Cechy

aiftterialowe:Xd ^ 16,7 M P a , / , , = 310 MPa, e,, = 1,557,,. Przekroj jest sciskany mimosrodowo, iV^j = - 7 0 0 k N . Okreslic M ^ , .

0.40

CD

CD
CD

M j j , = 0,3725 0,40 0,455^ 0,85 16700 - 0,7049 (0,40-0,20) (0,62 0,455 - 0.10)-0,85 16700

[0,455 - 0,10- 0,383 (0,62 0,455 - 0,10)] + 452 10- ^ 310000

(0,455 - 0,025) - 700 (0,283 - 0,045) = 227,6 kNm.

uo

JezeH przyjmiemy prostok^tny wykres napr?zenia w strefie sciskanej, to ze

wzoru (6.51)

ro
CO
CD

LO

A3p1.206mm2

(1206-452) 10- 310000-(0,40-0,20) 0,10 0,85 16700 + 700 _

^
0,20-0,85 16700
~

0.20

= 0,229 m,

Rys. 6.31

Obliczamy ze wzoru (6:48)

a zatem 8 , i = 2,077<, > e,, - 1,557^ i \sj = 3,22/,, > 1,55"/,,, napr?zenia
w zbrojeniu s^ wi?c rowne f^/, ze wzoru (6.52):

^ ^ ( 1 2 0 6 - 452) 10-^310000+700
= 0 , 1 6 4 m . > 0,10 m ,

0,40-0,85-16700

I
1
\
(0,40-0,20) 0,10 0,455-- 0,10 +

a zatem ze wzoru (6.49)

(1206 - 452) 10 - ^ 310000+700 =

+ 0,8 0,286 0,2 (0,455-0,40 0,286) 0,85 16700+

= [CO 0,4 0,455 - co^ (0,40 - 0,20) (0,455 ^ - 0,10] 0,85 16700,
+ 452-10-^-310000-(0,455-0,025)-700-(0,283-0,045) = 229,9 k N m .

0,182 0 ) - 0 , 2 0 CO, (0,455 e-0,10) = 0,06578 ;

Korzystamy z tablicy 6.2c

= 0,10, ^ = 0,05^ i z tablicy 6:4 -

P r z y k i a d 6.17

roz-

wazamy kolejne stany odksztaicenia:

(1) ( = 0,60 -^co= 0,4857 oraz s.^ > 1,55%, \s,^ > 1,55/^, zgodnie z zalozeniemj ze wzoru (6.47)

Dany jest przekroj o wymiaracb i zbrojeniu jak w przykiadzie 6.16.

Mimosrodowe sciskanie: Mja = 150 kNm,
= - 5 0 0 k N . Znalezc pole
przekroju zbrojenia. Obliczamy ze wzoru (6.36)
\, = 150 + 500-(0,283-0,045)- 269,0 k N m ,

0,60V = - 3 , 5 0 -

0,10

'

0,455

0,60

= - 2 , 2 2 7 o o - ^ . = 0,6996,

L = 0,06419 5^0,06578.
(2) ^ = 0,62-* CO = 0,5019, odksztaicenia zbrojenia jw.
fi,y=

-2,267-.

CO, =

0,7049,

L = 0,06567 ^ 0,06578,
wzoru76 5ot^^'''^ ^'^'^ /^ = 0,3725, a z tablicy 6.4 /c, = 0,383; nast?pnie ze

269,0'

- 02288

0,4-0,4552-0,85-16700

'

'

z tab. 6.2c ^ = 0,327 > ^ =

= 0,220.
a ,0,455
Okreslamy ponownie

z rownania (6.53):

M 0,4 - 0,455^ - 0,85 16700 - co, (0,40- 0,20) - (0,455 ^ - 0,10) - 0,85 -16700
- [0,455-0,10-/c,(0,455-(^-0,10)] = 269,0,
1175,5 -y.-2839 - co,- (0,455 - ^-0,10) - [0,355-k,- (0,455 ^-0,10)] = 269,0.
Wiasciwy stan odksztaicenia ustalamy metod^ prob, sprawdzajg^c przy

jakim ^ to rownanie jest spelnione:

(1)

f = 0,40 ^

= 0,2699 -> e,2 = - 3,50%,

% = -3,50-

0.40_M55 = l,587oo
j^j^
0,40~

L = 273,2 ^269,0,
(2)

^= 0 , 3 9 =

0 ) , = 0,5819,

K= 0,363,

'

0,2644^^2=-Woo,

= -1,537,0 ^ CO, = 0,5698,

/c, 0,362,

L = 269,8^^269,0.
Obliczamy pole przekroju zbrojenia ze wzoru (6.54) przy ^ = 0,39,
0) = 0,3157 i (T,,=fyd ^
4 i = {[0,3157 0,40 0,455-0,5698 (0,40-0,20)' (0,39 0,455-0,10)]
0 , 8 5 - 1 6 7 0 0 - 5 0 0 } - ^ ^ a o ^ = 614 mm^^

6.6. Przekroj kolowy i rurowy

Przy obliczaniu takich przekrojow obowi^zuj^ oczywiscie te same zalozenia CO poprzednio, omowione w p. 6.2.
Zbrojenie przekroju jest przyjmowane jako rownomiernie rozlozone po
obwodzie, co ulatwia obliczenia i jest zgodne z wymaganiami konstrukcyjnymi.
Zwykle przyjmuje si?, ze ten warunek jest speiniony, jezeli przekroj jest
zbrojony co najmniej szescioma pr?tami.
Na rysunku 6.32 przedstawiono przykladowe wykresy do obliczania
przekroju kolowego, a na rysunku 6.33 przekroju rurowego, zaczerpni?te
z pracy [6.2]. Wykresy mog^ bye stosowane przy dowojnych klasach betonu, ale
tylko dla okreslonej klasy zbrojenia i otuliny djd, a w przypadku przekroju
rurowego takze okreslonej grubosci scianki. Tak jak w odniesieniu do przekroju
prostok^tnego (por. rys. 6,24) wykresy zostaly opracowane dla a = 0,85.
Z wykresow mozna tez odczytac stan odksztaicenia przekroju przy rozwazanym obci^zeniu, a wi?c uzyskuje si? peine informacje 0 wyt?zeniu przekroju.
Wykresy interakcji momentu zginaj^cego i sly osiowej dla przekroju
kolowego, opracowane dla stali A - I I do A - I I I N i czterech wielkosci djh,
zamieszczone na koncu rozdzialu.

6.7. Przekroj ukosnie mimosrodowo Sciskany

W przekroju obci^zonym sil^ N^d oraz momentami Mg^y i M^^s kierunek
plaszczyzny zginania (nazywanej tez plaszczyzny przemieszczenia lub wyboczenia) nie pokrywa si? z kierunkiem plaszczyzny obciyzenia. Przyjmuj^c ogolne

Rys 6.32. Diagramy interakcji momentu

zginaj^cego i sily osiowej J a przek^^^^^^
kolowego (stal S400, djh - 010) - CEB/
/FIP Manual [6.2]

zaiozenia opisane w rozdz. 6.2 mozna rozwiyzac zadanie, znajduj^c poiozenie

plaszczyzny zginania z warunkow rownowagi sii i momentow w przekroju (jak
np. w pracach [6.5], [6.6], [6.7], [6.9], [6.10]. Mozna tez postypic odwrotnie
zalozyc w przekroju poiozenie osi oboj?tnej, okreslone przez k^t pochylenia
wzgl?dem glownej osi i wysokosc strefy sciskanej w tym ukosnym przekroju,
wyznaczyc sily wewn?trzne odpowiadajyce zalozonemu stanowi odksztaicenia
i z warunkow rownowagi sii i momentow w przekroju okreslic obci^zenie
zewn?trzne (np. praca [6.8]).
Punkty odpowiadajyce tak okreslonym kombinacjom obci^zen. niszczycych: A^^, M^^ i M ^ , tworzq- powierzchni? interakcji^(rys. 6.34). Moze bye
ona takze przedstawiona w postaci krzywych plaskich, dla kolejnych sii
normalnych.
AN

Rys. 6.34. Powierzchnia interakcji i krzywe interakcji dla przekroju ukosnie mimosrodowo
sciskanego

Rys. 6.33. Diagramy interakcji momentu zginaj^cego i siiy osiowej dla

przekroju rurowego (stal S400, r-Jr =
= 0,70, ^ , / ( r - r , ) = 0,50) - CEB/
/FIP Manual [6.2]

Wykresy sporzydza si? na ogol w wersji sprowadzonej, co pozwala na

stosowanie ich przy roznych klasach betonu i wymiarach przekroju. Ksztalt
powierzchni i krzywych interakcji zalezy jednak od wielu innych parametrow:
rodzaju stah zbrojeniowej, stopnia zbrojenia, rozkladu zbrojenia w przekroju,
wielkosci otuliny.
Opracowanie tablic wspolczynnikow ulatwiajycych obliczanie przekrojow
jest wi?c nierealne, natomiast stosowane sy nomogramy jeden z szesnastu,
przytoczonych w [6.2] i powtorzony w [6.3], jest przedstawiony na rysunku 6,35. Pozostale dotycz^ innych klas stali zbrojeniowej i innego rozmieszczenia zbrojenia w przekroju.
Przyblizony sposob wymiarowania przekroju obci^zonego w plaszczyznie
ukosnej jest podany w [6.2]. Zbrojenie nalezy jednak skoncentrowac w jednym
punkcie (rys, 6,36), co w wielu wypadkach moze bye zbyt duzym uproszczeniem.
Oblicza si? kolejno momenty sily zewn?trznej wzgl?dem. osi zbrojenia
(por. rys. 6.21):

zd

Msdsk

For a l l concrete grades

Reinforcement S400
^ i / / z = Z?i/5 = 0,10

0,50

Q,4Q

0,30 0,20

0,10

0,1Q

0,20

A s,torn i

0,30

0,40

0 50

Rys. 6.36. Warunki rownowagi sii zewn?trznycli i wewntrznych w przekroju obci^onym ukosnie
Msdsj = i^Sdiii^-}s)>
Msds,

(6-55)

= NsAK-^s\)

oraz moment wypadkowy

M,,,.= VMid.j+MLfc.

(6.57)

Nast?pnie zaklada si? wysokosc strefy sciskanej i kierunek osi oboj?tnej

w przekroju. Srodek ci?zkosci strefy sciskanej musi lezec na linii lycz^i-cej

0,50

0,40

0,30

0,20

0,10

0,10

0,20'

0,30

040

0 50

srodek ci?zkosci zbrojenia

z punktem dzialania s:y:y N^d - Kolejno okresla si?
poiozenie wypadkowej sily w betonie sciskanym, rami? sii wewn?trznych

^ = VO.-;cf +
if

lly>^l.

oraz pole przekroju zbrojenia

cd

hd

(0,

^s.lor fyd

bh_

V=

(6.58)

(/c.-/c/,

'ydlfcd
bhfc cd

przy czym
nalezy przyjmowac odpowiednio do odksztaicenia zbrojenia.
Zalozony stan odksztaicenia przekroju jest wiasciwy i iteracja jest zakonczona, jezeli speiniony jest warunek
Msd^^F.z,

mLe^A
^ ' ^ T " ^ ^ ^ ' ^ przekroju prostok^tnego obci^zonego dwukierunkowym
momentem i s i ^ p o d t e n ^ (stal S400.
=
= 0,10 zbrojenie umieszczone w narozach
przekroju) - CEB/FIP Manual [6.2]

gdzie

(6-60)

zas wspoiczynnik a = 0,8, poniewaz przyj^to zast?pczy prostok^tny wykres

napr?zema, a szerokosc strefy sciskanej zmniejsza si? w kierunku najbardziei
wyt^zonego wiokna.

Jc = -

Ten sam sposob mozna zastosowac przy sprawdzaniu stanu granicznego

nos'nosci, gdy dane s^ mimosrody sily j i k .

K=

0>3-I 0,255^ = -0,065 m ,

3
J

-(^^0,45-^-0,135^=: -0,180 m .

z = V0,065H(0,185+ 0,180)2 _ 0^3^^

P r z y k i a d 6.18
,0,371

Dany jest przekroj prostok^tny (rys. 6.37): b = 0,30 m, /j = 0 45 m

d, = 0,04^m, beton C40/50,
= 26,7 MPa, stal 18G2, f^, = 31o'MPai
V wspoiczynnik a = 0,8. Obci^zenie przekroju: Ns, = - 2 0 0
= -0,48 m,
= 0,12 m. Obliczamy:

- /

310000 W - ^ ^ " " - ^ -

= 0,0172 0,8 26700 = 367,4 k N ,

F,'z^

367,4-0,371 = 136,3 k N m ^ M^^, = 135,1 k N m .

L = 0,

6.8. Postanowienia dodatkowe

ks = 0,5h-d^ =: 0,5-0,45-0,04 = 0,185 m,

Msdsj =

-200-(-0,12)

24,0 k N m ,

Ms4sk = -200-(-0,48-0,185) = 133,0 k N m ,

Msds = V24,02+133,0^ = 135,1 k N m .

W EC2 z 1992 r. najwyzsz^ klas^ betonu byia klasa C50/60, a odksztaicenia

graniczne wynosily 2 i 3,5/^.
W E N 1992-1 (P' draft, July 1999) poszerzono klasyfikacj? betonu o szesc
nast?pnych klas, az do ClOO/115. Betonom tym przypisano odksztaicenia
nizsze niz betonom zwyklym, tj. do klasy C50/60 wl^cznie. Odksztaicenia te s^
tym mniejsze, im wyzsza jest klasa betonu, a ponadto zalezy od postaci
zaleznosci cr^ fi^(tab. 6,5).
Tab. 6.5. Odksztabenia betonu wg E N 1992-1 (P^ draft, July 1999)
Wielkosc

^C1W3 VOO

^C23

VoQ

h2ui 700

Rys. 6.37

W wyniku kolejnycb przyblizen przyj?to ksztalt i wymiary strefy sciskanej

jak na rysunku 6.37, wobec czego
4 . = 0,255 0,135 0,5 = 0,0172 m^,

Klasa betonu
< C50/60

C55/67 G60/75 C70/85 C80/95 C90/105 ClOO/115

-1,8 do -^2,6 -2,65

-3,5 -3,4

-2,7
-3,3

-2,8
-3,2

-2,9
-3,1

-2,95
-3,0
-3,0 . -3,0

-2,0
-3,5

-2,06
-2,7

-2,1
-2,5

-2,14
-2,4

-2,17^
-2,3

-2,03
--3,1

-2,2
-2,2

Postac
zaleznosci
krzywoliniowa.
paraboliczno-prostok^tna

W ostaniej wersji EC2, zatwierdzonej przez CEN w 2004 r., umieszczono

nieco iime wartosci (tab. 6,6 wi?cej informacji w rozdziale 4).
Oznacza to oczywiscie, ze wszystkie rozwazania przedstawione wyzej w tym
rozdziale odnosz^ si? jedynie do betonow zwyklych. Dotyczy to takze,
a wlasciwie przede wszystkim, tablic pomocniczych i diagramow interakcji
momentu zginajq,cego i sily osiowej.
Ograniczenie odksztalcen betonow najwyzszych klas prowadzi do wyraznego zroznicowania wykresow zaleznosci a^ s^ (rys. 6.38).
Otwart^ spraw^ pozostaje, czy to ograniczenie odksztalcen betonu wysokiej
wytrzymalosci, rzeczywiscie rejestrowane w badaniach probek, jest uzasadnione
W odniesieniu do elementow konstrukcyjnych. Wiele badah doswiadczalnych
[6.11-6.15] wykazalo, ze odksztalcalnosc elementow z betonu wysokowartosciowego jest nawet wi?ksza niz porownywalnych elementow z betonu zwyklego.

354
120

100 - - 0 < 8, < 8,

80

\::^
CI 00/1 If

tej zasady dla bardzo wysokich klas betonu powoduje przemieszczanie si? punktu
0 ku gorze przekroju, az do jego kraw?dzi dla betonu ClOO/115 (rys. 6.39c).
Zaiozenie, ze przy sciskaniu skrajnego dolnego wiokna przekroju kolejne
wykresy odksztalcen przechodz^ przez punkt 0 (linie przerywane na rys. 6.39), ma
jednak niewielki wplyw na wyniki obliczen. Dustruje to rysunek 6.40, na ktorym
porownano dwa wykresy interakcji momentu zginaj^cego i sily osiowej. Wykres
(1) otrzymano dla odksztalcen przekroju ograniczonych w sposob wyzej opisany,
wykres (2) ograniczaj^c jedynie odksztaicenia skrajnego sciskanego wiokna do
.
'I f

n=1.55

<

^c2

C80/95

n=1.7

C60/75

n=1.9

C50/60

n=2

24

n=Nd/bh, MPa
beton C30/37
stal A-lll
P1=P2=0.005
di/d=d2/d=0.10

20

C30/37

n=2

16

8
15

0.5

2.5

%c

3.5

Rys. 6.38. Zaleznosci (t^e^ dla betonow o roznych wytrzymalosciach wg EC1992

Zroznicowanie odksztaicen prowadzi ponadto do niejasnosci w opisywaniu

zakresu mozliwych odksztalcen przekroju. Zasad? ustalania, tego zakresu
przyj?t^ w EC1992 wyjasnia rysunek 6.39a (por. tez rys. 6.1). T? sam^ zasad?
utrzymano w niemieckiej wersji EC2 [6.16], co przy innych wartosciach
granicznych .odksztalcen prowadzi do usytuowania punktu 0 w odlegiosci
13/35 h od gornej kraw?dzi przekroju (rys. 6.39b). Konsekwentne stosowanie
3 , 5 %o

m=Md/bh^ MPa
0

ft

//
-2%o

^X
klasa betonu
^ 050/60

Rys. 6.40. Wykresy interakcji momentu zginaj^cego i sily osiowej przy roznych zalozeniach
dotycz^cych stanu odksztaicenia (opis w tekscie) dla betonu zwyklego klasy C30/37

^ ^ ^

A31

a)
.

12

klasa betonu
^,C50/60

klasa betonu
070/85

klasa betonu
ClOO/115

Rys- 6.39. Zasady ograniczania odksztaicenia strefy sciskanej: a) wedlug EC1992, b) wedlug
.DIN-1045 [6.161 c) wedlug E N 19924:1999

Wplyw Ograniczenia odksztalcen

na nosnosc przekroju sprawdzono na
przyldadzie betonu klasy ClOO/115. Wykresy interakcji momentu zginaj^cego i sily
osiowej sporz^dzono dla przekroju prostok^tnego, zbrojonego przy kraw?dziach,
i dwoch stopni zbrojenia symetrycznego =
= 0,005 i 0,03. Przyj?tonast?puj^ce
zalozenia dotycz^ce zaleznosci cr^s^ i ograniczania odksztalcen:
(1) krzywa
jak na rys. 6.38 (dla ClOO/115, n = 1,55), ograniczenie
odksztalcen do e,^ = 8,2u = - 2 , 2 7 , , ,
(2) krzywa cr^ e^i ograniczenie odksztalcen jak dla betonu zwyklego (n = 2,
e,2=-2,07oo, e,,,= - 3 , 5 7 J ,

356

(3) krzywa cr^ s^ do odksztaicenia s^, = ^c2u =

2 , 2 7 o o Jak na rys. 6.38, ale
ograniczenie odksztaicen do Sczu = " ~ 3 , 5 7 O O J
(4) krzywa c . - e , jak dla betonu zwykiego (n = 2, e,2u = - 3 , 5 7 ^ J , ale

,,--2,27oo-

Jak mozna zauwazyc (rys. 6.41 i 6.42), przyj^cie obliczeniowych zaiozen

jako (1) powoduje bardzo wyrazne znmiejszenie obliczeniowej nosnosci przekroju. Rozrdce nosnosci staj^ si? pomijalnie male, gdy sprowadzona sila
osiowa jest nmiejsza niz 0,2no, gdzie TIQ = (bhaf^ + 2:A^fy^)/bh. Uwaga ta
dotyczy obu rozwazanych stopni zbrojenia przekroju. Podobnie jest, gdy
wzgl^dne mimosrody sily e/h s^ wi^ksze od okolo 0,5 przy nizszym i okolo 0,9
przy wyzszym stopniu zbrojenia przekroju.
80

n=Nd/bh, MF 'a
70
beton C100/115
stal A-lll
60

P1-P2-0.005
di/d=d2/d=0.10

50

40

^ ^ 4 , 2 )

30

20

J :

n=0.2no

\
J

}
=0.5

10

Vld/bh^ M P a

10

rozwi^ania na drodze analitycznej, przy zalozonym ograniczeniu odksztalcen. Dla

uproszczenia mozna jednak uwzgl?dnic tylko dwa waxunki ograniczenie
odksztaicenia skrajnego wiokna strefy sciskanej do 8^2^ i odksztaicenia rozci^ganego
zbrojenia do 1 0 7 o o ? pomijaj^c ograniczenia wynikaj^ce z usytuowania punktu 0.
W kolejnych wersjach Eurokodu - z pazdziernika 2001 r., kwietnia 2002 r.
i grudnia 2003 r. ograniczono wytrzymalosc betonu do klasy C90/105
i zwi?kszono graniczne odksztaicenia (tab. 6.6 i rys. 6.43). Chyba przeoczeniu
nalezy przypisac przecinanie si? wykresow zaleznosci a^ s^ dla betonow
o sredniej wytrzymalosci, widoczne na rysunku 6.43,

Rys. 6.41. Wykresy interakcji momentu zginaj^cego i sijy osiowej przy roznych zalozeniach
dotycz^cych stanu odkszt^cenia (opis w tekscie) dla betonu klasy ClOO/115 przy
=.p2 = 0,005

Tab. 6.6. Odksztaicenia betonu wedlug EC2004

Klasa betonu

Wielkosc

Wykresy wykazuj^ ponadto, ze przy tej samej wielkosci e^2t/- - 3 , 5 7 o o

(krzywe (2), (3) i (4)), zaiozenia dotycz^ce zmieimosci samej funkcji cr^s^ malo
wplywaj^ na wyniki obliczen.
Z powyzszych uwag wynika, ze wymiaruj^c przekroj z betonu o wysokiej
wytrzymalosci lub sprawdzajq^c nosnosc takiego przekroju nalezy poszukiwac

< C50/60
^Cl,

Vex,
/oo

'c2, Voo
c l . Voo

- 1,8 do -2,45
-3,5
-2,0
-3,5

Postac zaleznosci
C55/67 C60/75 C70/85 C80/95 C90/105
krzywoliniowa
-2,8
-2,8
-2,6
-2,7
-2,5
-2,8
-2,8
-2,8
-3,0
-3,2
- 2 , 6 paraboliczno-2,5
-2,3
-2,4
-2,2
- 2 , 6 prostokq-tna
-2,6
-2,7
-2,9
-3,1

120

Graniczne odksztaicenia rozci^ganego zbrojenia e^^ nie s% okreslone

liczbowo, pozostawiono to w gestii norm krajowych. Zalecana jest jednak
wartosc 0,9 E^^^
^ przypadku stah stosowanych w Polsce znacznie przekracza 1 0 7 , , , przyj?te w PN-B-03264:1999 i podtrzymane w PN-B03264:
:2002. Ograniczenie odksztalcen zbrojenia nie jest juz ponadto zwi^zane
z charakterem zaleznosci cr^ (pozioma lub pochylona gorna cz?sc wykresu),
CO trzeba uznac za sluszne.
Wprowadzono tez dwa nowe warunki:
jezeli przekroj jest sciskany mimosrodowo, to obliczeniowa wartosc momentu nie moze bye nmiejsza niz M^^ =
* ^sd^ gdzie
= h/30 i nie mniej niz
20 m m ; jest to ograniczenie zblizone do stosowanego w P N (mimosrod
niezamierzony),
w cz?sciach przekroju poddanych obei^zeniu w przyblizeniu osiowemu
{e/h < 0,1), takich jak sciskane polki dzwigara skrzynkowego, odksztaicenia
nalezy ograniczyc do e^,
wysokosci rozwazanych fragmentow.

a^, M P a
100

0 < 8, < 8^c2

= t l-(l-ec/Be2)N
8j<

0.5

C90/105

n=1.4

C80/95

n=1.4

C60/75

n=1,6

C50/60

n=2

C30/37

n=2

15

Pismiennictwo

2.5

3.5

Rys. 6.43. Zaleznosci o-^-e, wedlug EC2002

Usankcjonowano tez sposob ustalania polozenia punktu 0, w zaleznosci od

^c2 i ^cu2 (rys. 6.44).
Te nowe ustalenia nie zmieniaj^ w zasadniczy sposob wnioskow sformuiowanych wyzej, odnosz^cych si? do wplywu wielkosci granicznych odksztalcen betonu na nosnosc przekroju.
c2u

As2

(l-c2/Sc2u)h

Asi

c2

Cud
-.^

A
B
0

graniczne odksztafcenia zbrojenia

graniczne odksztaicenia betonu
graniczne odksztaicenie betonu przy osiowym Sciskaniu
Rys. 6.44. Odksztaicenia w stanie granicznym nosnosci

[6.1] Bemessungshilfsmittel zu Eurocode 2 Teil 1 p I N V ENV 1992 Tell 1-1, Ausgabe 06.92)
Planung von Stahlbeton- und Spannbeton Tragwerken, DAfSt, H . 425, Berlin 1992.
[6.2] CEB/FIP Manual on Bending and Compression Design of Sections under Axial Action
Effects at the Ultimate Limit State, Bulletin d'Information No 141, Sept. 1982.
[6.3] Concrete Structures Euro-Design Handbook 1994/96, Editor J. Eibl, Ernst & Sohn, 1994.
[6.4] Czkwianianc A., Kaminska M . , Metoda nieliniowej analizy zelbetowych elementow
pr^towych, P A N K I L i W IPPT, Studia z Zakresu Inzynierii nr 36, Warszawa 1993.
[6.5] Galgoul N.Sz., Beitrag zur Bemessung von schlanken Stahlbetonstiitzen fur schiefe Biegung
mit Achsdruck unter Kurzzeit- und Dauerbelastung, DAISt, H . 361, Berlin 1985.
[6.6] Grzeschkowitz R., Quast U., Erweiterung von Traglastprogrammen fur schlanke Stahlbetondruckglieder, DAfSt, H . 423, s. 77-114
[6.7] Kordina K., Quast U., Bemessung von schlanken Bauteilen-Knicksicherheitsnachweis,
Beton-Kalender 1975, Berlin.
[6.8] Ross D.A., Yen J.R., Interactive Design of Reinforced Concrete Columns with. Biaxial
Bending, A C I Journal, Nov.-Dec. 1986, s. 988-993.
[6.11] Pendyala R., Mendis P., Patnaikuni I . , Full-Range Behavior of High-Strength Concrete
Flexural Members: Comparison of Ductility Parameter of High and Normal-Strength
Concrete Members, A C I Structural Journal, Jan.-Feb. 1996, s. 30-35
[6.12] Pecce M . , Fabbrocino G., Plastic Rotation Capacity of Beams in Normal and High
Performance Concrete, A C I Structural Journal, Mar. - Apr. 1999, pp. 290-296
[6.13] Fabbrocino G., Pecce M., Experimental Analysis of Influence of Flexure - Shear Interaction on
the Rotation Capacity of HPC Beams, Proc. 5^ International Symposium on Utilization of
High Strength/High Performance Concrete, June 1999, Sandeijord, Norway, Vol. I , p. 243-252
[6.14] Weiss W.J., Guler K., Shah S.P., An Experimental Investigation to Determine the Influence
of Size on the Flexural Behavior of High Strength Reinforced Concrete Beams, Proc. 5^^
International Symposium on Utilization of High Strength/High Performance Concrete,
June 1999, Sandeijord, Norway, Vol. I , p. 709-718
[6.15] Kaminska M.E., Doswiadczalne badania zelbetowych elementow pr^towych z betonu
wysokiej wytrzymalosci, Zeszyt 8, Wydawnictwo Katedry Budownictwa Betonowego
Politechniki Lodzkiej, Lodz 1999
[6.16] Deutsche Norm D I N 1045-1, Tragwerke aus Beton, Stahlbeton und Spannbeton, Teil 1:
Bemessung und Konstruktion, Juli 2002.

-1.0

Heton klasy < CbO/60

Stal klasy A-ll, fyd=310MPa
d^/h=0.20

369

371
Beton klasy < C50/60
Stal klasy A-lll, fyd=350MPa
cli/h=0.10

-0.6

T73

372
Beton klasy < C50/60
Stal klasy A-lll, fyd=350MPa
d^/h=0.15

M
^s2

%2/c,|=-M/|.75
aAi=-3.i/4.0

09

4^

bh afcd
As=Asi+As2
As1=As2

777

-0.6

Zakres p<1.0, beton klasy < C50/60

Stal klasy A-IIIN, fyd=420MPa
di/h=0.05

:-3.5/2.10

i/4.0
)/6.0
)/8.0

06

bhafcd
As-Asi+As2
As1=As2

385

787

388

399

401

403
Zakres p<1,0, beton klasy < C50/60
Stal klasy A-lllN, fyd=420MPa
di/h=0.10

404

405

7. Scinanie
7.1- Mo dele zjawiska
scinania i geneza metody E C 2
Sposob obliczania elementow zelbetowych ze wzgl^du na scinanie jest
wynikiem dhigiej ewolucji metod opartych przede wszystkim na modelach
kratownicowych tego zjawiska. Wyczerpanie nosnosci strefy przypodporowej
jest zawsze poprzedzone zarysowaniem, ktore ma wplyw na przebieg trajektorii
napr?zeh glownych. Konsekwencj^ zalozenia, ze w fazie 11 beton pracuje tylko
na sciskanie, jest obraz trajektorii przedstawiony na rysunku 7.1. Przyjmuje si?,
ze w strefie rozci^ganej trajektorie s^ liniami prostymi nachylonymi do osi
elementu pod k^tem 45.

Rys. 7.1. Trajektorie napr^zen gjownych w beice zelbetowej

Taki przebieg trajektorii, zgodny z obrazem zarysowania obserwowanym

w praktyce, jest podstaw^ klasycznego zalozenia E. Morscha [7.17], wedlug
ktorego napr?zenia styczne XQ ponizej osi oboj^tnej maj^ stal^ wartosc:

gdzie F jest sil^ poprzeczn^ w rozpatrywanym pionowym przekroju belki,

jest szerokosci^ zebra (srodnika), a z jest ramieniem sii wewn^trznych.
Przekroczenie przez glowne napr?zenie rozci^gaj^ce a, wytrzymalosci
betonu na rozci^ganie powoduje powstanie rys ukosnych, ktore w schemacie

TIT

Morscha wyodr^bniaj^ sciskane krzyzulce kratownicy nachylone pod k^tem

45 do osi elementu.
Strefa sciskana betonu stanowi pas gorny kratownicy, zas zbrojenie gtowne rozci^gany pas dolny. Strzemiona lub pr^ty odgi^te stanowi^ rozci^gane
slupki lub tez rozci^gane krzyzulce tejze kratownicy.
Sytuacja ulega zmianie, gdy na przekroj poprzeczny oprocz sily poprzecznej
V i momentu zginaj^cego M dziata zewn^trzna sila podiuzna N na mimosrodzie e. W tym przypadku rozkiad napr^zeh zalezy od mimosrodu e i stosunku N/V. Przy bardzo duzym mimosrodzie rozkiad napr^zeh r jest podobny do
wyst^puj^cego przy zginaniu,
W innych przypadkach (np. w elementach spr^zonych) o stopniu wyt^zenia
betonu b^dzie decydowaia wielkosc glownych napr^zeh rozciq.gaj^cych a,, zas
'Cmax >
(rys- 7.2b) b?dzie jedynie wplywac na znmiejszenie k^ta nachylenia
rys ukosnych w sciskanej strefie betonu. Szersze omowienie tej sprawy
Czytelnik znajdzie w [7.11] i [7.12].

Na rysunku 7.3 przedstawiono kilka schematow zast?pczej kratownicy

Morscha [7 17], przy zalozeniu, ze krzyzulce - zarowno sciskane (betonowe),
iak i rozci^gane (stalowe), s^ nachylone do osi pr?ta pod k^tem rownym 45.
W prostej analogii kratownicy pojedynczej odst?p pomi?dzy krzyzulcami
rozci^ganymi jest rowny c = 2z (rys. 7.3a).

a)

b)

Rys. 7.2. Wykresy napr^zen tr^,

i o-^ w zarysowanym przekroju belki zelbetowej

W przypadku rozci^gaj^cej sily zewn?trznej N dzialaj^cej na malym

mimosrodzie napr?zenia styczne maj^ stal^ wartosc na calej wysokosci
przekroju wynikaj^c^ z podzielenia sily poprzecznej V przez przekroj betonu
zawarty midzy gornym i dolnym zbrojeniem.
Klasycznaanalogiakratownicowa opierasi?nanast?pujq.cychzalozeniach:
a) strefa scinania moze bye odwzorowana jedn% lub kilkoma kratowicami
statycznie wyznaczalnymi,
b) pasy kratownicy: sciskany betonowy i rozci^gany zbrojenie glowne, s^
do siebie rownolegle,
c) k^ty nachylenia myslowo wydzielonych sciskanych krzyzulcow betonowych
s^ stale i rowne 45, ,
d) w przekroju prostopadlym do osi elementu sila w sciskanym pasie betonowym
jest rowna (co do wartosci bezwzgl?dnej) sile rozci^gaj^cej
w zbrojeniu glownym (rys. 7.1).

Rys. 7.3. Schematy kratownic zast.pczych Morscha przy pr.tach odgi.tych pod k.tem

Wydzielaj^c przekrojem Rittera przypodporowq, cz?sc kratownicy (rys,

7.3d), z warunku rownowagi otrzymuje si?:
sin "45' -

(7.)

W kratownicy z jednokrotnie krzyzuj^cymi si? pr?tami dla c = z

X 0 a = 45 (rys. 7.3b) otrzymuje si?:

Konsekwencj^ przyj?cia kratownic niezaleznych od siebie jest skazony

obraz wyt?zenia poszczegdlnych, myslowo wydzielonych elementow skladov/ych ustroju. Na podstawie analizy wynikow badah przeprowadzonych
w latach pi?cdziesi^tych F. Leonhardt i R. Walther [7.16] doszli do wniosku,
ze zarysowan^ belk? zelbetowe odtwarza wierniej kratownica wielokrotnie
statycznie niewyznaczalna (rys. 7.4). Ta statyczna niewyznaczalnosc kratownicy
zast?pczej pozwala wzi^c pod uwag? warunki nierozdzielnosci i rozne sztywnosci elementow skladowych. Na przyklad, dla przeci?tnych dahych x ^ l MPa
i fern ^ 2^ MPa, odksztaicenia sciskanych krzyzulcow betonowych wynios^:

Dla kratownicy z m-krotnie krzyzuj^cymi si? pr?tami (rys. 7.3c) otrzymuje si?:
2m-sin45
zas na odcinku c = 2z, na ktorym wyst?puje 2m pr?t6w odgi^tych, otrzymuje si?:
i^ = 2m-i? = 2m'

(7.4)

Z powyzszego wynika, ze wielkosc ukosnej siiy rozci^gaj^cej a zatem

I suma przekrojow odgi?tych pr?t6w, nie jest zalezna od stopn a z4eszczJnS
teyzulcow zast?pczej kratownicy. Ten wniosek jest wazny przy
OMSZ^"
"
^krzyzowaniu krzyzulcow w z a j e l i L a siebe m

2s:

Fs

natomiast odksztaicenia strzemion z wysokowartosciowej stali przy napr?zeniach w sytuacji uzytkowej wynios^:
e^:=_^12^ = 120-10-^
'
2,0-10^
Oznacza to, ze krzyzulce betonowe s^ okolo 20 razy sztywniejsze od
zbrojenia na scinanie. Podobna proporcja odksztalcen zachodzi pomi?dzy
betonowym pasem sciskanym i stalowym fozci^ganym. W rezultacie w przekroju poprzecznym prostopadlym do osi elementu sila
w pasie sciskanym
nie jest rowna sile J^^ w zbrojeniu glownym, stanowi^cym pas rozci^gany.
Ponadto zbrojenie poprzeczne, wielokrotnie mniej sztywne od pozostalych
elementow kratownicy, w nmiejszym stopniu uczestniczy w pracy ustroju niz to
wynika z modelu kratownicy zast?pczej statycznie wyznaczalnej.
Nachylenie pasa sciskanego do osi elementu (rys. 7.4) jest tym wi?ksze, im
nmiejszy jest stosunek dlugosci prz?sla / do wysokosci uzytecznej d. Analizuj^c
problem scinania na podstawie lukowo-sci^gowego schematu pracy, ktory jest
wlasciwy w belkach kr?pych, mozna stwierdzic, ze rola zbrojenia poprzecznego
maleje kosztem zwi?kszonego wyt?zenia zbrojenia glownego.
W beUcach zelbetowych o stosunku 12 < l/d < 20 hikowo-sci^gowy i kratownicowy model pracy belki wyst?puje jednoczesnie, przy czym ten ostatni
zaczyna dominowac wraz ze wzrostem.napr?zejDL stycznych i narastaj^c^ liczb^
rys ukosnycL
Wartosc napr?zejQ stycznych jest odwrotnie proporcjonalna do szerokosci
zebra (srodnika). W w^skich belkach liczba rys ukosnych i napr?zenia
w strzemionach s^ wi?ksze. Przebieg tego zjawiska mozna zaobserwowac na
rys. 7.5 [7.16], z ktorego wynika, ze napr?zenia w strzemionach zaczynaj^
ixitensywnie narastac dopiero po pojawieniu si? rys ukosnych, przy czym te
ostatnie powstaj^ najpozniej w przekroju prostok^tnym. Z rysunku 7.5 mozna
lez wyci^gn^c wniosek, ze z chwilq, pojawienia si? rys ukosnych intensywnosc
Przyrostu napr?zeh w strzemionach jest zblizona do obliczonej ze schematu

azeby mozna bylo nim si? poslugiwac w praktyce przy wymiarowaniu

zbrojenia na scinanie.
W tej sytuacji, po wielu naradach i dyskusjach na lamach prasy technicznej,
komitet CEB-FIP do spraw scinania i skr?cania przyj^l kompromisow^
koncepcj? H . Kupfera-H. Riischa wykorzystuj^c^ model kratownicy o rownoleglych pasach dolnym i gornym z uzmiennionym k^tem nachylenia krzyzulcow sciskanych. W odroznieniu od koncepcji H . Kupfera [7.14], k^t nachylenia tych krzyzulcow projektant moze w okreslonym przedziale przyjmowac dowolnie (a nie, jak proponowal H. Kupfer, na podstawie warunku
minimum energii odksztaicenia).
Koncepcja H . Riischa [7.21] juz w podstawowych zalozeniach rozni si?
zasadniczo od dotychczasowych opisywanych modeU kratownicowych. Nawi^zuj^c scisle do badan eksperymentalnych Riisch zalozyl, ze w pocz^tkowym
stadium zarysowania strefa przypodporowa belki zelbetowej przybiera postac
grzebienia z ukosnymi z?banii betonowymi, gdzie grzbiet grzebienia stanowi
sciskany stref? betonu. Liczba i ksztalt z?b6w betonowych zalezy od morfologii
zarysowania. JezeU w takim schemacie przetniemy wszystkie pr?ty zbrojenia
wmiejscach ich przejscia przez rysy, to betonowa konstrukcja dzwigara b?dzie
przedstawiac schemat podstawowy statycznie wyznaczalny.

120

180 2^0
Ohciqzenie

300 360 ^0
P=pl

^30 kN

Rys. 7.5, Napr^zenia w strzemionach w zaleznosci od grubosci zebra wediug badan F. Leonhardta
i R. Walthera

kratownicy zastgpczej Morscha. Roznica polega glownie na tym, ze wartosc

tych napr^zen jest, w porownaniu z teori^ Morscha, mniejsza o napr?zenia
w fazie bezrysowej pracy belki, co prowadzi do rownania:
'rys

/////////

(7.5)

w ktorym:
T napr?zenia styczne wywolane rozpatrywanym obci^zeniem,
Trys napr?zenia styczne odpowiadaj^ce sile F^^^^, przy ktorej pojawia si?
pierwsza rysa ukosna,
stopien zbrojenia poprzecznego.
Z dose dobrym przyblizeniem mozna przyj^c, ze Tj-ys jest rowne wytrzymaiosci betonu na rozci^ganie (rys. 7.6).
Z powyzszych rozwazah wynika, ze zbrojenie poprzeczne wyhczone na
podstawie klasycznej analogii kratownicowej prowadzi do przewymiarowania
zbrojenia na scinanie, Z drugiej strony, kratownica przesztywniona z krzywoliniowym pasem sciskanym (wg rys. 7.4) jest schematem zbyt skomplikowanym.

p,

rul

Rys. 7.6. Napr^zenia w zbrojeniu na scinanie: 1 teoretyczne wg E. Morscha, 2 wyidealizowany wynik doswiadczen

Oczywiscie w takiej postaci schemat ten nie b?dzie zdolny do przenoszenia

obci^zenia. Zdolnosc nosnq, uzyska on dopiero w wyniku dzialaj^cych w zbrojeniu podluznym i poprzecznym sil zespalaj^cych Xi i % (rys. 7.7), Sily te s^
Wielkosciami statycznie niewyznaczalnymi.

Przeci?te rysami pr?ty zbrojenia wi^z^ ze sob^ kraw?dzie rys. W wyniku tak
zwanego efektu klockuj^cego, oprocz sil
dzialaj^cych w kierunku pr?t6w,
powstaj^ statycznie niewyznaczalne sily 5^ skierowane poprzecznie. Na rysunku 7-7 s% to sily
do Y^^, Tego typu model, bliski rzeczywistosci, jest zbyt
skomplikowany, azeby mozna bylo go stosowac w praktyce. Przeszkod^ jest nie
tylko ilosc nadliczbowych wynikaj^cych z wewn?trznej statycznej niewyznaczalnosci ustroju, lecz przede wszystkim nieznany a priori obraz zarysowania.

a k^t nachylenia pr?t6w zbrojenia poprzecznego,

z rami? sil wewn?trznych.
Na rysunku 7.8 przedstawiono rowniez zaleznosc ajz dla k^tow nachylenia
strzemion a = 45, 60 i 90 przy zabezpieczeniu scinania oscyluj^cym od
0,3 do 1,0.
o)

fry\M(x)

Rys. 7.7. Schemat podstawowy oraz nadhczbowe sily w pr^tach zarysowanej belki zelbetowej

W wyniku analizy schematu zarysowania i sil dzialaj^cych w pr?tach

zbrojenia Riisch doszedl do wniosku, ze zbrojenie poprzeczne w sposob istotny
wplywa na rozklad napr?zeh w zbrojeniu glownym, zas sily klockuj^ce (Yj) maj^
znaczenie drugorz?dne i z korzysci^ dla bezpieczehstwa mog^ bye pomini?te.
Zaktadaj^c ponadto, ze przy obci^zeniu bezposrednio poprzedzaj^cym wyczerpanie nosnosci na scinanie odst?p pomi?dzy rysami jest niewielki, mozna takze
pominac wplyw sztywnosci zginanych z?b6w betonowych powstalych w wyniku
pojawienia si? rys ukosnych. W efekcie kohcowym ustroj nosny elementu
zelbetowego zmierza do kratownicy, w ktorej wg Riischa stan rownowagi moze
wyst^pic przy niepehiym zabezpieczeniu scinania. Peine zabezpieczenie scinania
[r] = 1) wynika z kratownicy Morscha, w ktorej nachylenie krzyzulcow
sciskanych jest stale i wynosi 45. Konsekwencj^ niepeinego zabezpieczenia
scinania jest mniejsze od 45 nachylenie betonowych krzyzulcow kratownicy
oraz zwi?kszona w porownaniu do M/z sila
w zbrojeniu glownym
stanowi^cym dolny rozci^gany pas kratownicy. Zwi?kszenie sily F^ wyst?puj^ce
w strefie przypodporowej mozna uwzgl?dnic przeksztalcaj^c wykres momentow
jak na rys. 7.8b. Odcinek jest okreslany w terminologii niemieckiej mianem
Versatzmass" (ang. shift length).
Dla schematu belki przedstawionej na rysunku 7.8 mozna
wyznaczyc ze
wzoru:

Rys. 7.8. Wielkosc aJz w zaleznosci od stopnia zabezpieczenia scinania T] i k^ta odgi^cia pr?t6w a

Ciekawym przyczynkiem do analogii kratownicowych jest koncepcja

A. Lipskiego [7.15], polegaj^ca na dopelnieniu. zastrzalu sciskanego dodatkowym zastrzaiem rozci^ganym (rys. 7.9). Oba zastrzaly mog^ bye zarysowane,
z tym ze zastrzal sciskany o nachyleniu Q przenosi sciskanie, natomiast
prostopadly do niego zastrzal rozci^gany nie przenosi sily rozci^gaj^cej, lecz
odtwarza efekt zwi?kszonej sztywnosci rozci^ganych strzemion (ang. - tension
stiffening effect), wywoiany wspoldzialaniem betonu na odcinkach'mi?dzy
rysami.

Rys. 7,9. Model A. Lipskiego

dr 0,46
,
- =
(1 -t- cot a) - cot a,
z
n
w ktorym:
ri stopien zabezpieczenia scinania.

,^
(7.6)

Teoria Lipskiego umozliwia wariantowanie k^ta nachylenia ^krzyzulca

sciskanego, co pozwala uwzgl?dnic mozliwosc wyczerpania nosnosci betonu
srodnika przed uzyskaniem granicy plastycznosci w strzemionach.

419

418
W rozwazanych dotychczas modelach kratownicowych nie nwzgl?dniono
przekazywania sil stycznych w plaszczyznach rys. Na ogol przyjmowano
potwierdzone w eksperymentach zalozenie, ze sciskane krzyzulce mog^ przecinac uprzednio powstale rysy nie wprowadzaj^c istotnych zaburzeh do pracy
modelu kratownicowego.
Istotny wldad do utrwalenia pogl^du o przydatnosci modelu kratownicowego do projektowania strefy przypodporowej belek zelbetowych wniosly
mi?dzy innymi: praca holenderska [7.18] i szwajcarska [7.13]. Prace te
opieraj^ si? na koncepcji zaczerpni?tej z teorii plastycznosci (rys. 7.10).

"^r^

Teoretycznie moze si? okazac, ze maksymalna wartosc

w belkach-scianach moze wyst^pic dla cot 0 < 1,0, lecz przyjmuj^c dla zwyklych belek
cot 0 = 1,0, maksymalny sil? poprzeczna otrzymuje si? przy zbrojeniu poprzecznym nachylonym pod kytem cc = 45. Sila ta przekracza wartosc
wyst?pujycy przy zbrojeniu strzemionami pionowymi (a = 90). Ten korzystny
efekt ukosnego zbrojenia jest pomijany przez wiele norm, w tym takze przez
angielsky BS 8110 [7.1].
Model przedstawiony na rysunku 7.10 stanowi podstaw? wytycznych
projektowania. wg zalecen CEB-FIP Model Code M C 90 [7.2], z ktorych
wywodzi si? procedura wymiarowania wediug EC2. Zalecenia CEB-FIP
ograniczajy kyt nachylenia krzyzulcow sciskanych do przedziahi 1,0 < cot 0 <
< 3,0 oraz okreslajy wartosc graniczny wytrzymaiosci betonu w tych krzyzulcach wzorem
1-

z ctg9

250

gdzie f^^ w [ M P a ] .

Na rysunku 7.11 przedstawiono podane w pracy [7.20] porownanie

wynikow badan z wartosciami obliczonymi wg M C 90 (linia przerywana)
i modelem kratownicy klasycznej.

Rozklad napr?zen
stycznych
w przekroju / - /

CEB-FIB

Rys. 7.10. Podstawowy model kratownicowy wediag [7.18] i [7.13]

Najwi?ksz^ nosnosc osi^ga si? wtedy, gdy napr?zenia w strzemionach

osi^gn^ granic? plastycznosci Z^, zas napr?zenia w betonie graniczn^ wartosc
fcfcd:^ {fed jest obliczeniowa wytrzymaiosci^ betonu na sciskanie, zas v jest
wspolczynnikiem efektywnosci (0,5 < v < 1,0)).
Analiza rownah rownowagi sil zewn?trznych z wewn?trznymi skladowymi
pionowych sil w przekrojach I - I i I I - I I (rys. 7.10) prowadzi do zwi^zkow:
/c

cot0 =
v.

(7.7)

-1^1.0,
Pv^'fy

Pw'fy

(7.8)
Jc

F'C0t(9

(7.9)

z
I
W przypadku zbrojenia na scinanie nachylonego do zbrojenia glownego pod
k^tem a zachodzi relacja:
v..

0.5

cota-|-

-1

(7.10)

HC90

. J

OA

0,3

^0,2

Schemat kratownicowy (CP1U)

0.1

Siia w zbrojeniu glownym wynosi:

^

(7.11)

A.
0,1

_L

0.2

0,3

Off

0.5

fw^fc

Rys. 7.11. Nosnosc na scinanie belek ze strzemionami na tie wynikow obliczen wg klasycznego
i zmodyfikowanego modelu kratownicowego [7.20]

Na podstawie tego porownania mozna stwierdzic satysfakcjonujycy zgodnosc doswiadczen z propozycjy CEB-FIP, a zatem i EC2, podczas gdy model
klasyczny daje wyniki znacznie mniejsze od doswiadczalnych.

420
7.2. M o d e l k r a t o w n i c o w y

wediug E C 2

Zaklada si?, ze na odcinku strefy przypodporowej, na ktory dziaia moment

M i siia poprzeczna V, wyst?pujy rysy, poczytkowo od kraw?dzi rozciyganej do
zbrojenia glownego pionowe, a nas?pnie do osi oboj?tnej ukosne, b?dyce
skutkiem dzialania sily poprzecznej i wywolanych niy ukosnych glownych
napr?zen rozciygajycych. Ten typ morfologii rys nawiyzuje do rozkladu
napr?zeh wg Morscha (rys. 7.2).
W mysl zalozeh EC2 modelem ukladu sil wewn?trznych jest kratownica
(rys. 7.12), w ktorej glowne zbrojenie rozciygane stanowi pas rozciq^gany sily F^,
natomiast strefa betonu przeciwlegiej kraw?dzi belki tworzy pas sciskany
z wypadkowy sily F^ oddalony od
o rami? sil wewn?trznych ^''.

Rys. 7.12. Rozklad sii wewn^txznych wediag EC2

W obszarze pomi?dzy pasami powstaje siatkowa konstrukcja zlozona

z przenikajycych si? krzyzulcow (zastrzalow). Sciskane krzyzulce, ktore stanowiy wydzielone ukosnymi rysami bloki betonowe z sily F^^, sy nachylone do osi
elementu pod kytem 0, zas krzyzulce rozciygane, ktorymi sy strzemiona i pr?ty
odgi?te, przejmujy sily F^ i sy nachylone do osi elementu pod kytem a.
Ten model siatki rownolegle ulozonych kratownic moze bye wg [7.19]
sprowadzony do kratownicy pojedynczej, w ktorej rownomiernie rozlozone
rozciygajyce i sciskajyce oddzialywania dzialajyce na odcinku
Ax = 2'(cota+cot 0),
zostajy skoncentrowane w pojedynczych
(rys. 7.13). Sily w pasach wynoszy:
Fc,=^-,

pr?tach

zast?pczej kratownicy

(7.12)
(7.13)

Rys. 7.13. Analogia kratownicowa wediug [7.19]

422
a sily w krzyzulcacli
-V
(7.14)

Sily w krzyzulcach. rozlozone rownomiernie (rozmazane) na dlugosci odcinka

Ax s% rowne
F
Ax

V
1
sm.0 z-(cota+cot0)
V

V
1
z sin0-(cota+cot0)'

^'

^^'^^^

Sila w pasie rozci^ganym przy rozmazanych silacL w srodniku belki wynosi:

1 V-Ax

M ; V-a^

^^^^^

a miara przemieszczenia linii M/z (niem. Versatzmass) jest rowna:

a/=^-(cot0-cota),

(7.19)

Oznaczajyc moment od obliczeniowych sil zewn?trznych przez M^^, a odpowiedniy sil? poprzeczny przez P^j, mozna rownanie (7.18) zapisac w postaci:
Fs.i = ^ + ^ | F d l ( c o t 0 - c o t a ) .
Z
A,

7.3. S c i n a n i e w e d i u g E C 2 z 2004 r .
7.3.1. Ogolne zasady

^"'~z'sina-(cota+cot0)"

wzrostem a^. Strome usytuowanie zbrojenia poprzecznego zmniejsza szybkosc

przekazywania obciyzenia w kierunku podpory. W przypadku strzemion
pionowych (a = 90) rol? przekazywania V w kierunku podpory przejmujy
wylycznie sciskane krzyzulce ukosne, konsekwencjy czego jest dalszy wzrost
wielkosci a^.

(7.20)

W strefie scinania sila JF^ wyst?pujyea W pasie rozciyganym jest wi?ksza od

M/z. Nast?puje rownolegle przesuni?cie wykresn sil rozciygajycych w kierunku
zmniejszajycego si? momentu o wartosc a^. Podobna transformacja, lecz
w kierunku przeciwnym, odbywa si? w pasie sciskanym, gdzie o taky samy
wartosc znmiejsza si? sila JF^ (rys. 7.13).
Wielkosc zalezy od kytow nachylenia krzyzulcow kratownicy. W przypadku, gdy kyty 0 i a sy rowne .45, b?dziemy mieh do czynienia z kratownicy
Morscha, dla korej
= 0.
Zmiany sil w pasach wynikajy z mechanizmu przekazywania sily poprzecznej w modelu kratownicowym. Sila sciskajyca biegnie zastrzaiem sciskanym
z pasa gornego do dolnego, gdzie jest przejmowana przez 2;brojenie poprzeczne
i ponownie przekazywana do pasa gornego. W ten sposob obciyzenie poprzeczne przekazuje si? na podpor?. Bardziej plaskie krzyzulce sciskane (0 < 45)
przekazujy obciyzenie niejako wi?kszymi skokami, przez co zmniejsza si?
zapotrzebowanie na zbrojenie poprzeczne kosztem wzrostu wyt?zenia krzyzulcow sciskanych. Wzrasta tez sila w pasie rozciyganym, co odzwierciedla si?

(1) Do sprawdzenia nosnosci przekroju zelbetowego na scinanie wykorzystujemy wartosci:

V^^
obliczeniowa sila poprzeczna od obciyzeh zewn?trznych,
^Kdc
~" obliczeniowa sila poprzeczna przenoszona przez element bez
zbrojenia na scinanie,
Vj^^^s "~ obliczeniowa sila poprzeczna przenoszona przez zbrojenie na
scinanie,
l^d^max ~ obliczeniowa sila poprzeczna wywolujyca w betonowych zastrzalach kratownicy Stan graniczny nosnosci.
(2) W strefie scinania elementow zelbetowych, gdzie obliczeniowe wartosci sil
scinajycych spelniajy warunek V^^ < T^^.c?
J^^t potrzebne obliczeniowe
zbrojenie na scinanie.
(3) W przypadku . stwierdzenia, ze obliczeniowe zbrojenie na scinanie nie
jest potrzebne, nalezy zastosowac minimum zbrojenia poprzecznego
(p. 7.6). Zbrojenie poprzeczne minimalne moze bye zaniechane w plytach
pelnych i wielootworowych lub zebrowych oraz w elementach drugorz?dnych.
(4) W strefach przypodporo\yych, w ktorych obliczeniowe sily zewn?trzne
okazy si? wi?ksze od T^^^,, nalezy zastosowac zbrojenie poprzeczne
doprowadzajyc do spelnienia warunku V^^ < T^^^^.
(5) W zadnej strefie elementu obliczeniowa sila poprzeczna nie powinna
przekraczac wartosci V^d,mB.x(6) W strefach scinania zbrojenie podluzne elementow zelbetowych winno bye
zwymiarowane z uwzgl?dnieniem zwi?kszpnej sily, wynikajycej z analogii
kratownicowej.

7.3.2. Obliczeniowe wartosci sil scinaj^.cych

(1) W przypadku zmiennej wysokosci strefy przypodporowej lub nachylonego
ci?gna spr?zajycego, skladowe pionowe wynikajyce z nachylonych sil
rozciygajycych lub sciskajycych w pasach (rys. 7.14) powinny bye uwzgl?dnione przy obliczaniu nosnosci scinania.

^25^
(2) Nosnosc na scinanie elementu z ukosnymi pasami (rys. 7.14), ze zbrojeniem
na scinanie, oblicza si? ze wzoru:
(7.21)
gdzie Vccd obliczeniowa wartosc skladowej sily scinajycej wywolana
nachyleniem pasa sciskanego (rys. 7.14),
Vtd obliczeniowa wartosc skladowej sily scinajycej od nachylonego pasa rozciyganego (rys. 7.14).

Tej redukcji nie uwzgl?dnia si? przy sprawdzaniu maksymalnej nosnosci

VRCI,ma.x krzyzulca sciskanego.
(4) W przypadkach, gdy obciyzenie skupione VECH dziala w odleglosci x < 2,5d
od kraw?dzi podpory, to cz?sc tego obciyzenia jest przekazywana na
podpor? przez ukosny krzyzulec i wowczas tylko cz?sc obciyzenia wynoszyca P' V^di pochodzycego od sily skupionej musi bye przeniesiona przez
zbrojenie poprzeczne (rys. 7.17). Wielkosc p wyznacza si? ze wzoru:
(7.22)

2,5'd'

T? redukcj? stosuje si? do okreslenia koniecznego zbrojenia na scinanie

i do wyznaczania zdolnosci nosnej elementu bez zbrojenia na scinanie.
Przy porownywaniu V^^ ^ T^d.max redukcja ta nie ma zastosowania.

7.4. E l e m e n t y n i e w y m a g a j ^ c e
zbrojenia poprzecznego n a scinanie
(1) Obliczeniowy wartosc nosnosci na scinanie Viid,c oblicza si? ze wzorow:
Rys. 7.14. Skladowe scinania w elemencie z ukosnymi pasami (kraw^dziami)

(3) Przy wymiarowaniu zbrojenia na scinanie w elementach poddanych

obciyzeniu rownomiernie rozlozonemu, obliczeniowy sil? scinajycy mozna
wyznaczac dla przekroju polozonego w odleglosci
liczonej od wewn?trznej kraw?dzi podpory (rys. 7.15). Powyzsze wynika styd, ze obciyzenie
pomi?dzy tym przekrojem a podpory jest przekazywane bezposrednio
poprzez sciskany beton na podpor? bez udziahi zbrojenia na scinanie.

VR,.C =

k (100 p, U)"'+0,15

<T,,]

d,

(7.23a)

ale nie mniej niz:

Fxa,c = ("n>in+0,15r,^)-b,'<i,

(7.23b)

w ktorych: f^^. charakterystyczna wytrzymalosc betonu na sciskanie

w [MPa],
200
/ c = l + ^ - ^ < 2 , 0 {d w [mm]),

qd = gd +Pd

\n

ITT

P,^^<0,02,
przekroj poprzeczny zbrojenia rozci^ganego, ktore si?ga
poza rozpatrywany przekroj na dlugosc wynosz^cq, co
najmniej l^^ + d (rys. 7.16),
rozpatrywany
/ przekr6j ,

A
v45'

Rys. 7.15

Rys. 7.16. Defmicja

przy obliczaniu

 najmniejsza szerokosc przekroju poprzecznego w strefie rozciyganej,

a^^ = -^<0,2f,,

w [MPa],

osiowa w przekroju poprzecznym (efektywna sila zewn?trzna,

^Ed > 0
sciskania),
Ac
poprzeczny przekroj betonu.
Wartosci Cjid,c i ^mm niogy bye ustalone w Zaiycznikach Krajowych,
natomiast wartosci rekomendowane w EC2 to:

(4) W przypadku ogolnym elementow poddanych zginaniu i dzialaniu sily

osiowej, jesli mozna wykazac, ze w stanie granicznym nosnosci nie wystypi
zarysowanie, mozna zastosowac sposob obliczania opisany w rozdziale
dotyczycym elementow niezbrojonych (rozdziai 17). Wartosci skladowych
obliczeniowego stanu napr?zenia mogy bye przyj?te jak nizej:

N^d "~

0 1R

oraz

v^,^ = 0,035 k'l'

(7.25)

(^cp = NEd/Ac,

(7.26)
gdzie k = 1,5, jezeh normy krajowe nie stanowiy inaczej.
Przy tym powinien bye spelmony warunek:

ff^\
'''Cp ^/cUd!

(2) W elementach jednoprz?slowych bez zbrojenia na scinanie, spr?zonych

splotami lub drutami z przyczepnosciy bezposredniy, nosnosc na scinanie
w obszarze zarysowanym od zginania powinno si? kontrolowac za pomocy
rownania (7.23). W obszarach niezarysowanych od zginania (gdzie napr?zejDLia rozciygajyce wywolane zginaniem sy nmiejsze od fctico.os/jc)
nosnosc na scinanie jest limitowana przez napr?zenia w srodniku (zebrze).
Dla tego obszaru nosnosc na scinanie jest obliczana z nizej podanej
zaleznosci:
F^..c = ^ V ( / c t a ) ' + ^f^cp-/..,

(7.24)

gdzie: /

moment bezwladnosci,
szerokosc przekroju poprzecznego z uwzgl?dnieniem kanalu
kabla wg wzorow (7.43) lub (7.44),
5 moment statyczny pola powierzchni nad osiy przechodzycy
przez srodek ci?zkosci przekroju wzgl?dem tej osi,
oci = IJlpti < 1,0 dla strunobetonu i rowne 1,0 dla innych typow
spr?zenia,
odleglosc rozpatrywanego przekroju od punktu, od ktorego
zaczyna bye liczona dlugosc zakotwienia,
lpt2 gorna, obliczeniowa wartosc 1^^ wg rozdzialu dotyczycego
konstrukcji spr?zonych,
(Tcp napr?zenia sciskajyce na osi centralnej od sily wywolanej
spr?zeniem (i ewentualnie inny sily podluzny):
^cp = ^jBdMc w [MPa]; N^d > 0 przy sciskaniu.

(3) Obliczanie zdolnosci nosnej scinania wediug wzoru (7.24) nie musi bye
przeprowadzane dla przekrojow poprzecznych, ktore lezy blizej podpory niz
punkt przeci?cia hnii wyprowadzonej pod kytem 45 z wewn?trznego naroza
podpory z osiy elementu.

gdzie
fcvd = -\/fM+(rcp-fctd
fcvd _Jfud + ^cp 'fctd

(7.27)

gdy

gdy

>a,^um,

(7.28)

przy czym
(^cMm fcd '^slfctd ' if ad +fcd) >

(7.29)

Elementy betonowe mog^ bye traktowane jako niezarysowane, gdy w stanie granicznym s^ sciskane lub jezeli wartosc bezwzgl^dna glownych
napr?zen rozciygajycych nie przekroczy/rtd.
(5) Dla wymiarowania zbrojenia podluznego Iktia
powinna bye przesuni?ta
w kierunku na zewnytrz (ku podporze) o odcinek a, (patrz rys. 7.13).
(6) Na odcinku 0,5d^x<2d
od kraw?dzi podpory nosnosc scinania moze
bye zwi?kszona do:

Rd.c

C^,,, k: (100 -ft -UYI'-(-VoAS

a,^ b^-d^Q,5byd-vfa,

(7.30)
gdzie
v = 0,6' 1 -

250

(/,, i <T,^ w [MPa]).

(7.31)

To zwi?kszenie mozna stosowac, gdy obciyzenie dziala na gorny kraw?dz elementu (patrz rys. 7.17), a podluzne zbrojenie jest pewnie zakotwione w w?zle. Dla x < 0,5d wazna jest nosnosc na scinanie obliczona
dla X = 0,5rf.
(7) Belki z obciyzeniem w bezposrednim sysiedztwie podpory mogy bye
alternatywnie wymiarowane z wykorzystaniem modelu rozporowo-sciygowego.

428

429

W analizie scinania mozna przyjmowac wartosc z ^ 0,9d. W elementach

spr?zonych z nachylonym ci?gnem, zbrojenie podluzne pasa rozciyganego
powinno przeniesc podluzny sil? rozciygajycy zwi?kszony od scinania
o /li^td = 0.5 V^d' (cot e - cot a).
(2) Maksymalne mozliwe wartosci cot0 okresla wzor:
l,O<cot0^2,5.

^1

Rys. 7.17. Obciyzenie skupione w poblizu podpory: a) belka swobodnie podparta, b) wspornik

Projektowanie (wymiarowanie) moze bazowac na tej wartosci. Zaleca si?

rowniez wartosci nmiejsze (z wartosciy limitowany najnizszy cot0 = 1,0).
(3) Dla elementow z pionowym zbrojeniem na scinanie nalezy przyjyc mniejszy
nosnosc scinania uzyskany ze wzorow:

7.5. E l e m e n t y w y m a g a j q ^ c e o b l i c z e n i o w e g o
zbrojenia na scinanie
(1) Projektowanie zbrojenia na scinanie bazuje na modeln kratownicowym
pokazanym na rys. 7.18, na ktorym:
a kyt pomigdzy zbrojeniem na scinanie i osiy elementu,
Q kyt pomi^dzy betonowym sciskanym krzyzulcem a osiy elementu,
F^^ wartosc obliczeniowa sily rozciygajycej w zbrojeniu podluznym,
F^d ~ obliczeniowa wartosc sily sciskajycej w betonie w kierunku podiuznej osi elementu,
najmniejsza. szerokosc przekroju pomi^dzy pasem rozciyganym i sciskanym (w elementach o staiej wysokosci wyznaczone jak przy zginaniu),
z rami? sil wewn?trznych; zwykle w elementach zginanych (przy zerowej
sile podiuznej) mozna przyjmowac z Q,9d..
Pas

.Sciskany

Zastrzal

Sciskany

(7.32)

cote,

cot0+taii0'

(7.33)

(7.34)

Dla elementow zelbetowych i spr?zonych, w ktorych obliczeniowe napr?zenia pozostajy ponizej 80% napr?zeniacharakterystycznego/^j., wspolczynnik v moze bye przyj?ty:
v = 0,6

dla ^ ^ 60 MPa,

(7.35a)

v==0,9-4>0,5

dla ^ > 60 MPa.

(7.35b)

Wartosc wspolczynnika moze bye przyj?ta wg norm krajowych. Wartosc

rekomendowana dla konstrukcji niespr?zonych wynosi 1,0. Natomiast
dla 0 < cr,^ < 0,25/,,,

(7.36)

dla 0,25/, < o - , ^ < 0,5/,,,

(7.37)

dla 0,5/, < a,^ < l,0/.

(7.38)

fed)

Zbrojenie

na

Scinanie

c = 2 , 5 - ( l - ^ )
Jed /

gdzie:
(T,^ dodatnie napr?zenie przy sciskaniu betonu od obliczeniowej sily
sciskajycej dzialajycej na przekroj betonowy z uwzgl?dnieniem
zbrojenia. Wartosc
nie moze bye obhczana w odleglosci mniejszej
niz 0,5d-cots liczyc od kraw?dzi podpory.
Maksymalny efektywny przekroj zbrojenia na scinanie A^^^ax wynika ze
wzoru:
A.
Rys. 7.18. Model kratownicowy oznaczenia

<0,5-a,-vX,.

(7.39)

431

430
(4) Dla elementow ze zbrojeniem ukosnym nosnosc na scinanie jest mniejszy
z Wartosci obliczonych ze wzorow:
VR,,S = ^-Z
s

-f^^, (cot 0 + cot a) sin a,

(7.40)

i
cota+cot 0
przy czym maksymalne efektywne zbrojenie poprzeczne .A^^.^ax wylicza si?
z relacji:
^jw,max 'fyyyd ^ 0,5 ' CL^'V
^
sina
'

w obliczeniach. Dla x < 0,5d przyjmuje si? x = 0,5d. Wartosc J^, z wyrazenia (7.46) nie powinna przekraczac wartosci T^,
obliczonej ze wzorow
(7.34) lub (7.41).
(8) Gdy obciyzenie jest przylozone u dolu przekroju, wowczas oprocz zbrojenia na scinanie nalezy zastosowac dodatkowe zbrojenie do przeniesienia
tego obciyzenia do gory.

0,?5ay

(5) Gdy zebro zawiera iniektowany zaprawy kanal kabla o srednicy 0 >
wowczas nosnosc scinania T^a.max.comp powinna bye obliczona na podstawie
nominalnej szerokosci zebra (srodnika):
fcw,non. = b . - O , 5 - l 0 ,

(7.43)

gdzie r 0 jest okreslane dla najbardziej niekprzystnego przekroju, zas 0 jest

zewn?trzny srednicy kanalu. Dla niezainiektowanego kanalu kabla lub
ci?gna bez przyczepnosci, nominalny grubosc zebra (srodnika) nalezy
obliczyc ze wzoru:
=

(7.44)

Wartosc 1,2 w wyrazeniu (7.44) ma uwzgl?dniac ewentualne zarysowanie

wzdluzne w krzyzulcu (zastrzale) betonowym powstajyce na skutek poprzecznego rozciygania. Jezeli do zapobiezenia rozlupaniu dane jest specjalne
zbrojenie poprzeczne, to zamiast 1,2 mozna zastosowac 1,0.
(6) Dodatkowy sil? rozciygajycy AF^^ wywoiany ,w zbrojeniu podluznym
scinaniem V^d mozna obliczyc ze wzoru:
;
^^fa=^-l^^a-M0-^cota),

Rys. 7.19. Zbrojenie poprzeczne w przypadkach dominacji schematu rozporowo-sciygowego

Zbrojenie poprzeczne na scinanie

(1) Zbrojenie na scinanie winno bye sytuowane pod kytem a rownym od 45
do 90 (rys. 7.18).
(2) Zbrojenie na, scinanie moze bye kombinacjy strzemion obejmujycych
zbrojenie podluzne w strefie rozciyganej i sciskanej rys. 7.20, jak tez
pr?t6w odgi?tych, peWnie zakotwionych w sciskanej i rozciyganej strefie
elementu.

(7.45)

przy czym za M^Jz+AF^d

powinno si? przyjmowac wartosci wi?kszej
od wartosci M^d.^J^^
(7) Jesli na odcinku
(a^ jak na rys. 7.19) o dlugosci 0,5d! <
< 2,0(i
obciyzenie dziala na gorny kraw?dz elementu, to nosnosc na scinanie moze
bye zwi?kszona do:
l^iid = >iid.c+^^-/yw-sina,
,
(7.46)
gdzie:
T^d.c J^st wartosciy obliczony ze wzoru (7.30) dla najniekorzystniejszej
wartosci x, a A^^-fy^^ jest nosnosciy na scinanie zbrojenia przeci?tego
ukosny rysy (patrz rys. 7.19). Tylko zbrojenie rozmieszczone w srodkowej cz?sci a majycej dlugosc 0,75
moze bye uwzgl?dni.one

Rys. 7.20. Przykiad zbrojenia na scinanie. {A\a wewn^trzne H] strzemiona

zamykaj^ce

(3) Ramiona strzemion winny bye efektywnie zakotwione. Lyczenie ramion na

zaklad w poblizu powierzchni bocznej jest dopuszczalne, o ile strzemiona
nie sy przeznaczone do przej?cia skr?cania.

'

(4) Jesli stosuje si? zbrojenie mieszane w postaci pr?t6w odgi?tych i strzemion,
to strzemiona winny zapewniac minimum 50% nosnosci.
(5) Stopieii zbrojenia na scinanie oblicza si? ze wzoru:
A
Pw = i-^'.

ne na kratownic? pionowy w osi belki, ktora calosc obciyzejd przekazuje na

podpory (rys. 7.21).

' 1

(7.47)

gdzie
stopien zbrojenia na scinanie, ktory nie powinien bye mniejszy od

2
>

Aw ~ powierzchnia zbrojenia poprzecznego na dlugosci ,,5",

s
odleglosc mi?dzy zbrojeniem na scinanie mierzona wzdluz osi
elementu.
Wartosc p,v.mm ustalana jest normami krajow UE. Wartosciy rekomendowany wg EC2 jest:

' 1r
M

^<

M
y

y
=

(,48)

Jyk

= 0,6-rf *(!-}-cot a).

(7.49)

(7) Maksymalny odst?p pomi?dzy pr?tami odgi?tymi pracujycymi na scinanie

nie powinien przekraczac s^^^^^, gdzie
^6.max = 0,6-^-(H-cota).

(7.50)

(8) Maksymalny rozstaw strzemion pionowych s^^^^ powinien spelniac warunek

= 0,75'^ ^ 600 mm.

7.6. S c i n a n i e p o m i ^ d z y

zebrem i

(7.51)

plyt^

W przekroju teowym w plaszczyznie styku zebra z plyty wyst?pujy

napr?zenia scinajyce, ktore przy braku odpowiedniego zbrojenia mogy doprowadzic do oddzielenia plyty od zebra. Na taky mozliwosc jako pierwszy
zwrocil uwag? Morsch [7.17]. Problem ten przez dhigi okres czasu nie
wzbudzal niepokoju, poniewaz najcz?sciej skutecznie przeciwdzialalo tej separacji zbrojenie plyty usytuowane prostopadle do osi belki. Dopiero w ostatnich
latach problem ten zostal szerzej potraktowany w zaleceniach CEB-FIP [7.2]
oraz w normie brytyjskiej [7.1]. Ostatecznie przyj?to przestrzenny schemat
kratownicy zast?pczej, w ktorym potraktowano plyt? jako zespol sciskanych
krzyzulcow polyczonych ci?gnami zbrojenia rozciyganego. Z kolei sily z kratownicy poziomej usytuowanej w srodkowej plaszczyznie plyty sy przenoszo-

*4R

uR

/-

*X

(6) Maksymalny rozstaw pomi?dzy pr?tami zbrojenia poprzecznego na scinanie w kierunku podluznym nie powinien przekraczac wartosci:
W

Mr

Rys. 7.21. Kratownica zast^pcza model wspolpracy p i y t y z zebrem

Norma EC2 traktuje polk? jako zespol sciskanych krzyzulcow polyczonych

ci?gnami w postaci zbrojenia rozciyganego. Zalozenia projektowania styku
plyty z zebrem sy nast?pujyce: . .
(1) Wytrzymalosc na scinanie na styku zebra z idyty moze bye obliczona przy
zaiozeniu, ze wystajyce poza zebro cz?sci plyty tworzy uklad dozony ze
sciskanych zastrzalow zespolonych ci?gnami w postaci rozciyganego zbrojenia.
(2) Stan graniczny moze bye osiygni?ty przez sciskanie w krzyzulcach lub
przez rozciyganie w ci?gnach (zbrojeniu), ktore zapewnia polyczenie (zespolenie) plyty z zebrem. Minimalna ilosc zbrojenia na styku plyty i.zebra
musi odpowiadac zaleceniom konstrukcyjnym.
(3) Podluzna sila scinajyca na jednostk? dlugosci
w kierunku osi belki jest
okreslona przez zmian? sily podiuznej w aktualnie rozpatrywanej cz?sci
plyty (rys. 7.22).
(7.52)
gdzie:
jest grubosciy plyty na styku z zebrem.
Ax jest rozwazany dlugosciy rys. 7.22, .
AF^ jest zmiany sily w rozpatrywanej cz?sci plyty na dlugosci Ax.
Maksymalna wartosc, ktora moze bye przyj?ta dla /Ix, jest polowy odleglosci
mi?dzy przekrojem, gdzie moment jest rowny zeru i przekrojem, gdzie jego
wartosc jest maksymalna. W przypadku, gdy dziala obciyzenie skupione,
przyj?ta wartosc Ax nie powinna przekraczac odleglosci pomi?dzy silami.

434
7.7. S c i n a n i e p o m i ^ d z y w a r s t w a m i b e t o n u
wykonanymi w roznych terminach
(1) Poza spelnieniem wymagan w zakresie konstruowania zbrojenia na styku
betonu prefabrykowanego i uzupelniajycego (in situ) powinny bye dodatkowo spetoione nast?pujyce warunki:
(7.55)

^Edi ^ %di5

gdzie VEdi j^st wartosciy obliczeniowy napr?zeh scinajycych wyliczony ze

wzoru:
'^Edi =
z

Rys. 7.22. Oznaczenia dla zi^cza plyta-zebro

(4) Zbrojenie poprzeczne na jednostk? dhigosci A^f/sj- moze bye okreslone na

podstawie warunku:

Edi

(7.56)

w ktorym:
P jest stosunkiem sily podiuznej w przekroju nowego betonu do
calkowitej sily podiuznej w strefie sciskanej lub rozciyganej (obie
wyliczone w rozpatrywanym przekroju),
V^d j^st sily poprzeczny,
z
jest ramieniem sil przekroju zespolonego,
b.
jest szerokosciy styku wg rys. 7.23.
bi

W celu zapobiezenia zniszczeniu przez sciskanie w betonowym zastrzale

winien bye spelniony warunek:
'
v-^-sin(9^-cos0^.

(7.54)

Przy braku bardziej rygorystycznycli wymagan do obliczen mogy bye

wykorzystane nizej podane wartosci kytow 0^:

bi

1,0 ^ cot0^ < 2,00 dla polki (plyty) sciskanej ( 4 5 > 0^ ^ 26,5),
1,0 < cot0^ < 1,25 dla polki (plyty) rozciyganej (45 >0j^^

Rys. 7.23. Przyklady stykow

38,6).

(5) W przypadku kombinacji scinania na styku plyta-zebro i poprzecznego

zginania decyduje wi?ksza powierzchnia obliczonego zbrojenia, spelniajyca
wymaganie (7.53) lub wymagania ze wzgl?du na poprzeczne zginanie plyty,
prostopadle do zebra.

Obliczeniowy wytrzymalosc na scinanie w styku

nania:

wyznacza si? z row-

^Rdi = c 'f,,d + f^'^n + P 'fyd (/^ sin a+cos a) < 0,5 V -fd.

(7-57)

gdzie

(6) JezeU
jest mniejsze lub rowne 0,4/^^, to w polyczeniu plyty z zebrem
dodatkowe zbrojenie nie jest potrzebne.

ci

(7) Zbrojenie podluzne w plycie powinno bye dobrze zakotwione poza liniy
A~A (rys. 7.22).

fctd

sy wspolczynnikami zaleznymi od szorstkosci powierzchni stykowych,

jest obliczeniowy wytrzymalosciy betonu na rozciyganie
(fctd fcth,0,05

436
cr^ jest napr?zeniem na jednostk? powierzchni wywolanym zewn?trzny
siiy normahiy dzialajycy na powierzchni? styku, dodatniy dla sciskania
i ujemny dla rozciygania, ktora moze dzialac jednoczesnie z sily
scinajycy, przy czym ma spelniac warunek
< 0,6/,^. Jezeli o- jest
napr?zeniem rozciygajycym, wowczas c -f^^^ nalezy przyjyc rowne zeru,
p=

AJAi,

A^ jestpowierzchniy poprzeczny zbrojenia przecinajycy styk, obejmujycy

zbrojenie na scinanie, jezeli takowe istnieje, mozna uwzgl?dnic tylko
zbrojenie odpowiednio zakotwione po obu stronach styku,
Ai jest powierzchniy zlycza,
a jest kytem zdefmiowanym na rys. 7.24 (45 < a < 90),
V jest wspolczynnikiem efektywnosci, zgodnie ze wzorem (7.31).

(3) Stopniowanie rozkladu zbrojenia poprzecznego moze bye przyj?te w sposob pokazany na rys. 7.25. Tam gdzie warunki zespolenia pomi?dzy
betonem starym i nowym sy zapewnione przez sztywne elementy (np.
wbetonowane kratownice), udzial stali moze bye przyj?ty jako wypadkowa
sil ukosnych pod warunkiem, ze 45 ^ a ^ 135.
(4) Podluzna sila scinania spoinowanego (np. przez wypelnienie iniekcjy)
zlycza pomi?dzy plyty lub sciany moze bye wyliczona zgodnie z rozdz. 7,3.1
(1), jakkolwiek jezeli zlycze jest znaczyco zarysowane, to nalezy przyjyc
wartosc c = 0 dla powierzchni gladkich i c = 0,5 dla szorstkich.

,:,. 1

11,

,.. . T -

1 iiiiiii II i r : : : : n i r i [ E : : i 1

beton "insita"

Edi
p ' fyd (p. sin a + cos a )

Rys. 7.25. Wykres scinania prezentuj^cy niezb^dne zbrojenie zespalaj^ce zi^cze

beton prefabiykowany

7.8. P r z y k l a d
Rys. 7.24. Zi^cze z wci^ciami

(2) W przypadkach braku doldadnych danych od producenta odnosnie

szorstkosci powierzchni prefabrykatu, klasyfikujycych je np. do bardzo
gladkich lub tez szorstkich, mozna przyjmowac przy:
bardzo gladkich powierzchniach wykonanych w formach stalowych,
wykladzinach plastykowych lub specjalnie przygotowanych powierzchniach drewnianych c = 0,025 i fi = 0,5,
gladkich powierzchniach uformowanych slizgowo lub wyciskowo bydz
powierzchniach pozostawionych bez specjalnego wygladzania po zawibrowaniu c = 0,35 i [1 = 0,6,

Na rysunku 7.26 przedstawiono fragment konstrukcji w postaci belki

dwuprz?slowej ze wspornikiem (a geometria belki, b charakterystyczne
obciyzenia stale, c charakterystyczne obciyzenia zmienne, d schemat
statyczny, e obwiednia momentow zginajycych od obciyzeh obliczeniowych
dla jg = 1,35 i -y^ = 1,5,/ - obwiednia sil poprzecznych). Przyklad obejmuje
wymiarowanie prz?sla AB. Obciyzenia stale i zmienne oraz ksztalt przekroju
(teowy) zostaiy tak dobrane, azeby mozna byto przedstawic poszczegolne
procedury wymiarowania na scinanie wg EC2. W nawiasach na rys. 7.26e
1 7.26f podano porownawczo wielkosci momentow zginajycych i sil porzecznych obliczonych wg P N dla jg = 1,1 i
= 1,4.
Charakterystyki wytrzymalosciowe betonu i stali:

powierzchniach szorstkich z co najmniej 3 mm wgt?bieniami w odst?pach

okolo 40 mm c = 0,45 i fi = 0,7,

Beton C 25/30

powierzchniach przygotowanych w sposob przedstawiony na rys. 7.24

c = 0,50 i fi = 0,9.

StalfS 240
Stal S 410

^ = 25 MPa
4 . = 31 GPa
= 240 MPa
/^^ = 410 MPa

/ , = 25/1,5 = 16,67 MPa

= 240/1,15 = 210 MPa
f^, = 410/1,15 = 350 MPa

438
Zbrojenie belki na zginanie zostalo przedstawione na rys. 7.27.

As=50,2^cnf; - 1,12Vo A^ = kl, 10 cm\= 105Vo

\

-K
I

J^O

^^^0

360

i i ^ Q 360

2S.

jJ.4Q

755

4-

800
1

2025
\180kN

bsokN

'rrmrnTI i m t i i u l i i n u i i

80hN/m
iiiniiMini iiH
71

35kH/m

25kN/m

c)

8,00m

Rys. 7.27

Przekroj wymiarujemy w odleglosci <i = 1,12 m od krawgdzi podpory

A (patrz rys. 7.15):
= 1116,00-(i;35-80,00 +1,50-35,00)

/0,40
\

d)

+ U2

= 1116,00-160,50-1,32 = 904,14 k N .
Wspolczynnik k wg p, 7.4 wynosi:
A

Sila poprzeczna przenoszona przez element niezbrojony wg zaleznosci

(7.23a) wynosi (przy
= 0,0112):
VRd,c = 0,12 1,42 (100 0,0112 25)^/^ - 0,40 1,12 = 0,23181 M N =
= 231,81 k N < 904,14 k N ,

f)

CO oznacza, ze zbrojenie na scinanie jest niezb?dne.

7.8.1. Zbrojenie strzemionami

Rys. 7.26

Przyj?to zbrojenie strzemionami dwuci?tymi 012 mm ze stali S 410. Ich

przekroj w jednej plaszczyznie wynosi:
A^^ = 2'0,25 3,14 1,2^ = 2,26 cm^.

Dla przyj^tego betonu wspolczynnik efektywnosci, obliczony ze wzoru

(7.31), wynosi:

Zalozono wartosc kyta nachylenia krzyzulcow cot0

1,25 (tanS = 0,80).
Wymagany rozstaw strzemion ze wzoru (7.33) przy przyj?ciu T^^,^ = T^^:
226-10"'^
s=

' 0,9 1,12 35 10^ 1,25 = 0,110 m = 11,0 cm.

440
7.8.2. Zbrojenie strzemionami i pr^tami odgi^tymi

Stopien zbrojenia dla przyj^tego s = 11,0 cm:

2,26
= 0,0051.
11,0-40

Zalozono kyt nachylenia betonowych krzyzulcow sciskanych 0 ~ 45

(cot Q = tan 0 = 1,00). Przyj^to zbrojenie strzemionami dwuci^tymi 012 mm ze
staU S 240, ktorych przekroj w jednej plaszczyznie wynosi:

Sprawdzenie warunku (7.42):

2,26-10-^^-35-10'^
0.40.0.11
=

A,^^ = 2 0,25.3,14.1,2^ = 2,26 cm^

0,5-1,0-0,54-16670

"''^ < ^
l^O
= 1

Sprawdzenie nosnosci betonowych krzyzulcow sciskanych wg zaleznosci (7.34):

jR.d,max

1,0-0,40-0,9-1,12-0,54-16670
- 1770,50 k N > 1116,00 k N .
0,80 + 1,25

oraz pr^ty odgi^te 020 mm ze stah S 410 o kycie nachylenia a = 45, dla
ktorych:
^ , , = 0,25-3,14-2,0^ - 3,14 cm^.
Minimalna sila poprzeczna do przejscia przez strzemiona:
F^.,n.in = 0,5-904,14 = 452,07 k N .

Weryfikacja siiy w zbrojeniu rozciyganym:

przemieszczenie linii M/z wg wzoru (7.19):

Potrzebny rozstaw strzemion wg rownania (7.33) wynosi:

0 9-112
^. = - ^ ^ f ^ - ( l > 2 5 - 0 ) = : 0 , 6 3 m,

996-10"'^

moment zginajycy w odleglosci d = 1,12 m od kraw?dzi podpory (1,32 m

od jej osi):

s = '^^^^^

' 0,9 -1,12 - 21 10^ -1,00 = 0,106 m = 10,6 cm.

Stopien zbrojenia dla przyj?tego s = 10,0 cm:

M^d = 1689,00-1116,00 1,32+ ^^^'^^^ ^^^^^ = 355,71 kNm,

^-=i|rVo=-'"Sila przenoszona przez strzemiona dla przyj?tego rozstawu wg wzoru (7.33):

sila w zbrojeniu wg zaleznosci (7.20):

9 9^'

V^d, = ^-^^

= ^ ^ + 1 - 9 0 4 , 1 4 . ( 1 , 2 5 - 0 ) = 917,^^^

10""^

- 0,9 -1,12 21 -10^ -1,00 = 478,40 k N .

Sila do przeniesienia przez pr?ty'odgi?te:

sila przenoszona przez przyj?te zbrojenie (16020):

Kvd2 = 904,14-478,40 = 425,74 k N .

T= 50,24-10-^.35-10^ = 1758,40 k N > 917,97 k N .

Potrzebny rozstaw pr?t6w odgi^tych wynikajycy z rownania (7.40):

Powyzsze obliczenia wykonano przy cot 0 = 1,25. Wyniki obliczen dla

innych wartosci cot (9 przedstawiono w ponizszej tablicy.

'^^^^^

' 0,9 1,12 - 35 -10^ (1,00+1,00) - 0,707 = 0,368 m = 36,8 cm.

Sprawdzenie stopnia zbrojenia pr?tami odgi?tymi dla przyj?tego 5 = 36,0 cm:

Tab. 7.1. Zestawienie wynikow wg E C 2 dla roznych k^tow 0

cotO
on
VR,,^, [kN]

A.,Js^ [cmVm]

4/7

0,6

1,0

1,25

1,75

1,667

1,00

0,80

0,60

7/4

2,5

4/7

0,40

60,26

59,04

45,00

38,66

30,96

29,74

21,80

1563,77

1601,03

1814,77

1770,50

1601,03

1563,77

1251,56

25,63

20,50

15,37

14,64

10,25

44,85
0,0112

[cm]

1/0,6

28,80

42,71
0,0107
30,24

0,0064
50,40

0,0051
63,00

0,0038
84,02

0,0037
88,20

0,0026

''-36.0.4o'o.707-^^-

'

Sprawdzenie nosnosci betonowych krzyzulcow sciskanych dla cota = 0, wg

wzoru (7.41):
0 + 1,00
F;.d,ax = 1,0 - 0,40 - 0,9 -1,12 - 0,54 -16670 ^ ^ j ^ =

126,00

= 1814,77 k N > 1116,0 k N .

Podobnie jak opisano w punkcie 7.8.1, dla przyj^tego rozstawu strzemion

i pr^tow odgi^tych nalezy dodatkowo sprawdzic wymagania konstrukcyjne.

Fe, =

1050,32-160,50

kN.

= 2200 kPa = 2,20 MPa.

0,40-0,9-1,12

7.8.3. Sprawdzenie styku zebra z plyt^,

b^ = b^ + 0,2

888,54

Napr?zenia scinajyce w srodniku obliczone ze wzoru (7.1) wynoszy:

888,54

Szerokosc wspolpracuj^ca plyty przy zaiozeniu, ze w prz^sle A~B

losc mi^dzy punktami zerowymi momentow /q = 0,7 Z:

0,9 1 , 1 2 =

odleg-

Napr?zenia scinajyce na styku polki ze srodnikiem mogy bye przyj?te jako

stale, wyznaczone z nast?pujycego zwiyzku (por. [7.18] str.40):

= 0,40 + 0,2' 0,7 8,00 = 1,52 m.

" ^ "^ ^few

' ^ ^ih-K).^
T^TT

^ o,982 2,20 = 2,16 MPa.

^ 0,40-(l,52-0,40)^20
2-1,52-0,15

Obliczeniowy przekroj poprzeczny prz?sla AB przedstawia rys. 7.28.

U7,50
a)

Zy=152cm

1269,0
/- kNm

kN

JSnM

T-i
II

5^=40
Rys.

1050^2 kN

kNm

kN/w" \
160.50 kN/m

1081,18 kN

if.OOML

A.QOm
Si.OO m

b)

-1392,^4 kNm

-1269.00 kNm

7.28

8,00-4,00'4,00-0,5
= 64,00 k N m
(80,00- 8,00) 4,00 5 4,00 1/3'
= 192,00 k N m
180,00-3,80
= 684,00 k N m
Mfc = 94O,O0kNm

trd

Celem okreslenia zasi^gu maksymalnego momentu dodatniego w prz^sle

AB przyj?to, ze obciyzenie zmienne (uzytkowe) wyst^puje jedynie na dlugosci
tego prz?sla.
Oddzialywanie ze wspornika od charakterystycznych obciq.zen stalych
wynosi (rys. 7.26):

\xf1M

M^= 1648, 28kNm

c)

1050,32 kN
833.65 kN

Moment od sil obliczeniowych Af^ ==940,00 1,35 = 1269,00 kNm.

Schemat sil obliczeniowych do wyznaczenia M^ax w prz?sle AB oraz
wykresy sil wewn?trznych przedstawia rys. 7.29.
-1081.18 kN

A) Podpora A
Zgodnie z wynikami bada,n eksperymentalnych pirzyj^to, ze miarodajna sila
poprzeczna, decydujq,ca o maksymalnej sUe rozciygajycej w polce, wyst?puje
w odleglosci z = 0,9^ liczyc od podpory. W rozpatrywanym przykladzie:

Rys. 7.29

Poniewaz poika przekroju teowego znajduje si^ w strefie rozei^ganej,

przyj?to wg p. 7.6 k^t 0 = 38,6 (sin <9 = 0,6239, cos0 = 0,7815, eot0 = 1,25),'
st^d napr^zenia przenoszone przez sciskane krzyzulce betonowe, obliczone ze
wzoru (7.54), wynoszy:
^iid.n.ax = 0,54 16,67 0,629 0,7815 = 4,42 MPa,
CO oznacza, ze nosnosc krzyzulcow sciskanych jest wystarczaj^ca, poniewaz:

C) Przeslo
Jak wynika z rys. 7.29, punkty zerowe momentu zginajycego wyst?pujy
w odleglosci 1,35 m od podpory A oraz 1,44 m od podpory B. Jako
miarodajny do obliczen przyj?to cz?sc prz?sla od srodka w kierunku podpory
B (z uwagi na wi?ksze wartosci sil poprzecznych). Srednia sila poprzeczna na
tym odcinku wynosi:
V^, = 0,5 - (850,06 + 439,18) = 644,62 k N .

%a,max = 4,42 MPa > v^^ = 2,16 MPa.

Potrzebnq, ilosc zbrojenia na jednostk? dhigosci beUci, na styku polki
z zebrem, oblicza si? przeksztalcaj^c wzor (7.53), z ktorego otrzymuje si? przy
zastosowaniu stah zebrowanej:
Ar

2160-0,15

'

7 " ^ 35^0-^-1,25 ^ ^'"^^'

^ =
^ 1600 kPa = 1,60 MPa,
"
0,40-0,9-1,12

,
^

i;2d = 0,982-1,60 = 1,57 MPa.

= ^^"^^ ^ ^ ' Z ^ -

Potrzebny rozstaw pr?t6w 08 wynosi (gor^ i dolem):

2-0,50
^/=

Napr?zenia scinajyce wynoszy:

Sprawdzenia krzyzulcow betonowych dokonano dla kyta Q = 26,5 (dla

ktorego sin0 = 0,4462 cos0 = 0,8949 cot0 = 2,00), poniewaz polka przekroju
teowego jest w tym obszarze sciskana:
%a,max = 0,54 -16,67 0,4462 - 0,8949 = 3,59 MPa > 1,57 MPa.

0,135 m = 13,5 cm.

Obliczenie zbrojenia:

B) Podpora B
Miarodajna do wymiarowania zbrojenia sila poprzeczna w odleglosci
z = 0,9(i od podpory wynosi:
= 1081,18 -160,50 0,9 1,12 = 919,40 k N . .

A^ ^

1570-0,15 ^
35-10^-2,00

Rozstaw pr?t6w (j) 8 (gory i dolem):

Napr?zenia scinajyce wynoszy:

'

919,40
^ = 0,40-0,9 U 2 = ^ ^ ^ Q ^ ^ ^ - ^ ' ^ ^ ^ P ^ '
= 0,982'2,28 = 2,24 MPa.
Sprawdzenie krzyzulcow sciskanych:
= 2,24 MPa < i ; ^ , , ^ , , = 4,42 MPa.
Potrzebna ilosc zbrojenia na jednostk? dlugosci:
A,^

2240'0,15

17 " 35.10^-1,25 ^^'^^'

"^1"^ ^ ^'^^

'''^^l'^-

Przyjmujyc jak na podporze A gory i dolem pr?ty (i8 mm w polce, otrzymuje

SI? rozstaw:
r xj Y
f
,
j
j
2-0,50
= 0,130 m = 13,0 cm.
7,68

^ 10--^ m V m = 3,36 cm^m.

'

^ 2 ^ 0 ^ ^ 0,298 m S 30 cm.
3,36

7.8.4. Porownawcza analiza belki swobodnie podpartej

W celu porownania wynikow rozwazono wolnopodparty belk? 0 rozpi?tosci takiej, jak rozpatrywane uprzednio prz?slo belki ciyglej (patrz rys. 7.30:
a) schemat obciyzen, b) wykres obliczeniowych sil poprzecznych, c) przekroj
poprzeczny):
Charakterystyczne wartosci obciyzen:
stalych
plyta zelbetowa 0,15-25,00 = 3,75 kN/m^ =^ 3,75-2,00 = 7,50 k N / m
obciyzenie dopehiiajyce
3,00 kN/m^ ^ 3,00 - 2,00 = 6,00 kN/m__
6,75 kNm^
13,50 kN/m
zebro 1,05-25,00
= 26,25 kNm^
26,25-0,40 = 10,50 kN/m
kraw?dziowe
=^ 2-28,00
= 56,00 k N / m
^
razem
= 80,00 kN/m

 zmiennych (uzytkowych)
rownomierne
= 7,50 kN/m^
kraw?dziowe

A) Metoda uproszczona

7,50-2,00
= 15,00 k N / m
2-10,00
=20,00 k N / m
razem 1?^ = 35,00 k N / m
Obliczeniowe wartosci obciyzen i sil poprzecznych wynoszy:
q, = 1,35-80,00+1,50-35,00 = 160,50 kN/m,
Q, = 1,35 - 350,00 + 1,50-250,00 = 847,50 k N ,
VE, = (0,00 m) = 0,5 -160,50 - 8,00 + 0,5 - 847,50 = 1065,75 k N ,
V^, (4,00 m) = 1065,75 -160,50 - 4,00 = 423,75 k N .

Srednia sila poprzeczna na rozpatrywanym odcinku belki od M = 0

(x = 0,00 m) do M = M^^ (x = 4,00 m) wynosi:
= 0,5-(1065,75+432,75) = 744,75 k N .
grednie napr?zenia scmajyce na styku plyty z zebrem:
Tn =

744,75
= 1850 kPa = 1,85 MPa,
0,40-0,9-1,12

0,40-(2,00-0,40)
1,85 = 1,067 -1,85 = 1,97 MPa.
2-2,00-0,15

Szerokosc wspolpracujyca plyty:

= 0,40 + 0,2 - 8,00 = 2,00 m.

Sprawdzenie krzyzulcow betonowych:

=250 kN
G, =350 kN '

aJ

v^, = 1,97 MPa <

^ 1 1 1 11

p = 35 kN/m
3k = SO kN/m

4,00 m

= 3,59 MPa.

Obliczenie zbrojenia:

4,00 m
mm
Przyjmujyc w plycie gory i dolem pr?ty ^8 otrzymuje si? ich irozstaw:

b)

106575 kN
903,97 kN

4,22

lO,9-1,12m

= 0,237 m ^ 23,5 cm.

Rozwazajyc sii? poprzeczny w odleglosci z = 0,9d od podpory otrzymujemy:

= 1065,75-160,50-0,9 1,12 = 903,97 k N ,
903,97
-903,97 kN^-1065,75kN
cj

28,00* 10,00kN/m

I T

0,40-0,9-1,12

28,00*10,00 kN/m

26,25 kN/m'
7,50 kN/m^
5,75 kN/m^

= 1,067 - 2,24 = 2,39 MPa.

Sprawdzenie krzyzulcow betonowych:

v^, = 2,39 MPa < v^,,^,, = 3,59

1 n n .11 M J ^
I

Rys. 7.30

MPa.

Potrzebna ilosc zbrojenia:

2390-0,15

0.80m I Q40/ni 0,80m

'h.OOm

= 2240 kPa = 2,24 MPa,

Sf
Sf

35-lO'^-2,00
JD-iU'-Z,UU

= 5,12-10-"^ mVm = 5,12 cm^m.

Potrzebny rozstaw zbrojenia

zbrojenia (gory i dolem pr?ty (/>8 mm) wynosi w tym
przypadku:
=

= 0,195 m = 19,5 cm.

B) Schemat kratownicowy
W poziomej kratownicy zast^pczej usytuowanej w poiowie grubosci piyty
przekroju teowego (rys. 7.31) w odst?pach z-cotO, na skutek dzialania sily
poprzecznej F^^ powstaje sily rozci^gajq^ce
= F^^ tan cot (9/2. K ^ t ^ moze
przyjmowac wartosci od 27 do 30 (patrz badania Bachmanna [7.7]). Mozna
zatem przyjyc, ze t a n 0 , 5 . Przyjmuj^c k^t nachylenia krzyzulcow sciskanych 0 = 45, otrzymujemy sil? rozci^gaj^c^ na jednostk? dlugosci belki:

(na korzysc bezpieczehstwa) na mimosrodowo rozciyganie wg schematu

podanego na rys. 7.32, przy zaiozeniu minimalnego zbrojenia w strefie
sciskanej ( m m = 0,0015fc/x^).Uzyskane w ten sposob zbrojenie nalezy
rozmieszczac jak na rys. 7.33.

Rys. 7.32

1^ ^-^-^^-iX

' I
, ,

I I I
I I !
1

^ zbrojenie \7brcjefie
^zbrojenie obliczeniowe
konsfn

7/'0K'e|

konstr.

Rys. 7.33
Rys. 7.31. Schemat kratownicy zast^pczej: a) ustroj konstrukcyjny, b) zast^pcza kratownica

Przy podporze posredniej przyjmuje si? k^t p = 45 (tanj3 = 1,0), co

zwi?ksza sil? Z do wartosci:

Dla belki wolnopodpartej (rys. 7.30) odcinek przylegajycy do podpory, na

ktorym wymagane jest jedynie zbrojenie konstrukcyjne, ma dhigosc:
X

^""27Jezeh uwzgl?dnia si? moment dzialaj^cy na plyt? prostopadle do osi zebra,

to zbrojenie l^cz^ce zebro z plyt^ nalezy zwymiarowac wg Bachmanna

'

=
4

0 , 9 ^ , + ^ - 0 , 9 4 , 1 2 + ^ - 1,51 ^
4
4

Sila poprzeczna w odleglosci z = 0,9(i od podpory wynosi:

V^, = 1065,75 -160,50 0,9 1,12 = 903,97 k N .

451
Srednia wartosc obliczeniowej sily poprzecznej na odcinku 4,00 0,9 1,12 =
= 2,99 m wynosi:

Szerokosc krzyzulca sciskanego wynosi:

fc^ = z cot 0 sin ^,

V^, = 0,5 (903,97 + 423,75) = 663,86 k N .

Sila rozciq-gajyca na jednostk? dlugosci belki wynosi w przyblizeniu:

CO dla przyj?tych wartosci z=-0,9d, 0 = 45, p = 30 daje:

b, = 0,9 1,12 1,000 0,500 = 0,50 m = b / 4 .
Siia w krzyzulcu sciskanym:

CO daje

Z,
4 / =^

= 4,70 10-^ mVrn ^ 4,70 cmVm.

Przyjmujyc gory i dolem (pS mm, otrzymuje si? rozstaw pr?t6w:

_ Z - z - c o t 0 164,65-0,9-l,12-l,000
sin^
~
0,500
-J^i.y^J^W-

Napr?zenia w betonie wynoszy:

2-0,50
5/ = - 4,70 = 0,213 m 21 cm.
Obliczajyc zbrojenie ianym sposobem, otrzymuje si?:
663,86

Z = ^ - t ^ . t a n ^ i
2-0,9-1,12
2z
Af =

2,00-0,40
2,00

tan30 = 152,10 kN/m.

= 4,35 lO-'^ mVm = 4,35 cm^m. ,

2-0,50'
= 0,230 m = 23 cm.
4,35

Sprawdzenia betonowych krzyzulcow sciskanych dokonujemy wediug schematu podanego na rys. 7.34.

Rys. 7.34

<

33193

= 0,54 16,67 = 9,00 MPa,

CO oznacza, ze nosnosc betonowych krzyzulcow sciskanych jest wystarczajyca.

Pismiennictwo
[7.1] BS8110. Code of Practice for design and construction, London, British Standard I n stitution, 1985.
[7.2] CEB-FIP Model Code for concrete structures, M C 90, Lausanne, Comite Euro-International du Beton, 1993.
[7.3] Eurocode 2: Design of concrete structures Part 1: General rules and rules for buildings,
E N 1992-1 (Revised final draft, April 2002).
[7.4] D I N 1045. Beton und Stahlbeton. Bemessung und Ausfiihrung, Dezember 1978.
[7.5] PN-84/B-03264. Konstrukcje betonowe, zelbetowe i spr^zone. Obliczenia statyczne i projektowanie.
[7.6] PN-B-03264:1999. Konstrukcje betonowe, zelbetowe i spr?zone, Obliczenia statyczne
i projektowanie.
[7.7] Bachmann H.: Langsschub und Querbiegung in Druckplatten von Betontragem, Betonund Stahlbetonbau, 3/1978.
[7.8] Boriszanski M . S.: Rasczot otognutych stierzni i chomutow w izgibajemych zelezobetonnych elemientach po stadii rozruszenia, Strojizdat, Moskwa 1946.
[7.9] Eibl 1: Concrete Structures Euro-Design Handbook 1994/96, Ernst u. Sohn, 1995.
[7.10] Godycki-Cwirko T.: Mechanika betonu, Arkady, Warszawa, 1982.
[7.11] Godycki-dwirko T.: J^cinanie w zelbecie, Arkady, Warszawa 1968.
[7.12] Godycki-(5wirko T.: Za i przeciw analogii kratownicowej Morscha, Inzynieria i Budownictwo, 10/1965.
[7.13] Grob J., Thiirlimann B.: Ultimate strength and design of reinforced concrete beams under
bending and shear, lABS Memoirs, 36-11 1976, pp. 105-120.
[7.14] Kupfer H.: Erweiterung der Morsches-Fachwerkanalogie mit Hilfe des Prinzips vom
Minimum der Formanderungsarbeit, Bulletin d'Information nr 40, CEB Paris, Janvier
1964.
[7.15] Lipski A.: Poutres a ame mince en beton arme on precontraint, Annales des Travaux
Publies de Belgique, No. 1-2, 1971-72 p. 84.

452
[7.16] Leonhardt F., Walther R.: Beitrage zur Behandlung der Schubprobleme in Stahlbetonbau,
Beton- und Stahlbetonbau, 1961 s. 277, 1962 s. 32, 54, 141, 161, 184.
[7.17] Morsch E.: Der Eisenbetonbau, seine Theorie und Anwendung, Bd I , Verlag K.. Wittwer,
Stuttgart, 1929,
[7.18] Nieison M . P., Braestrup M . W., Bach F.: Rational analysis of shear in reinforced concrete
beams, lABSE, Proceedings P15/78.
[7.19] Ramm W.: Grundlagen und Anwendung des EC 2, Teil 1, Univ. Kaserslautern, Bauingenieurwessen, 1992.
[7.20] Regan P. E.: Research on shear: a benefit to humanity or a waste of time?, The Structural
Engineer, Vol. 71, No 19/5, October 1993.
[7.21] Riisch H.: Uber die Grenzen der Anwendbarkeit der Fachwerkanalogie bei der Berechnung
der Schubfestigkeit von Stahlbetonbalken, Ehrenbuch Prof. Ing. F. Camus, AMICET
A L U M N I 1964.

8.

S k r ^ c a n i e

8.1. W p r o w a d z e n i e
Tak zwane czyste skr?canie zachodzi wowczas, gdy na obu koncach pr?ta
dzialajy momenty w piaszczyznach rownoleglych do plaszczyzn przekroju
poprzecznego, przeciwnie wzgl?dem siebie skierowane (rys. 8.1). W przypadku,
gdy oba kohce pr?ta mogy si? swobodnie deformowac, mamy do czynienia
z czystym skr?caniem, zwanym swobodnym.

Rys. 8.1. Deformacja pr^tow w wyniku swobodnego skr^cania: a) pr^t o przekroju kolowym,
b) prostok^tnym

Pr?ty o przekrojach koiowych i pierscieniowych charakteryzujy si? tym, ze

przy czystym skr?caniu ich plaszczyzny plaskie i rownolegle do siebie przed
skr?ceniem w wyniku dzialania momentu skr?cajycego obracajy si? tylko
wzgl?dem siebie o pewien kyt 0, pozostajyc nadal plaskimi i rownoleglymi (rys.
8.1a i rys. 8.2).
Plaszczyzny innych przekrojow, w tym prostokytnych, w wyniku swobodnego skr?cenia ulegajy spaczeniu (rys. 8.1b). W dowolnej plaszczyznie prze-

"455

454
kroju pr?ta skr?canego, prostopadiej do osi, wyst?pujy napr?zenia styczne T,
ktorych wartosc okresla si? z warunku zrownowazenia zewn?trznego momentu skr?cajycego T momentem napr?zeh r dzialajycych na polu przekroju
(rys. 8.2b). Cz?sc pr?ta odci?ta przekrojem odksztalca si? w sposob pokazany
na rysunku 8.2c.
K y t y mi?dzy tworzycymi walca o promieniu p zwiyzany jest z napr?zeniami T zaleznosciy Hooke'a y = x/G. Przy dlugosci pr?ta rownej 1 wartosc hiku opartego na kycie y b?dzie takze rowna y, zatem mozna napisac:

Poniewaz ostatnia z calek jest biegunowym momentem bezwladnosci J Q ,

ruozna wi?c napisac:
0styd
0=

G'J,

Biegunowy moment bezwladnosci J Q moze bye latwo obliczony w nawiyzauiu do rysunku 8.3:

skyd
x=9'P'G,
gdzie
G =

(v wspolczynnik Poissona)

2-(l-fv)

c)
Rys. 8.3

p'-dA^

2%^

p^^dp = 2n'-

32 '

a przy dlugosci pr?ta /

0 =
b)

G'Jo

Po przeksztalceniach otrzymujemy wzor na napr?zenia styczne:

T'p
X=
Jo'

(8.1)

a oznaczaj^c WQ = JQJT, ze wzoru (8.1) otrzymujemy

T
gdzie
Rys. 8.2. Stan napr^zen skr?canego siupa o przekroju okr^-glym po zarysowaniu

Moment wywoiany elementarnymi silami stycznymi T J A wzgl?dem srodka

ci?zkosci przekroju musi zrownowazyc moment zewn?trzny, styd:
T=^]x'dA'p
0

=
0

]e'p'"G'dA=0'G']p^'dA.
0

32 'd~
Dla przekroju kolowego:
_ 16r

16

456
Rozklad napr?zeh stycznych w przekroju poprzecznym i podluznym
wywolanych momentem skr?caj^cym pr?t o przekroju kolowym przedstawia rysunek 8.4.
max

Tab. 8.1. Wspolczynniki m i n

h/b

1,00

1,25

1,50

2,00

3,00

4,00

6,00

0,140

0,171

0,196

0,229

0,263

0,281

0,299

0,313

0,333

0,208

0,221

0,231

0,246

0,267

0,282

0,299

0,313

0,333

10,00

00

8.2. S k r ^ c a n y e l e m e n t w f a z i e I I
Z napr?zeniami stycznymi wywolanymi dzialaniem momentu skr?caj^cego
skojarzone s^ glowne napr?zenia rozciygajyce i sciskajyce {a^ (72) nachylone do
osi podiuznej pod kytem 45. Po przekroczeniu przez glowne napr?zenia
rozciygajyce
wytrzymaiosci na rozciyganie, powstajy na obwodzie belki rysy
ukosne w ksztalcie spirah nachylonej do osi podiuznej pod kytem 45 (rys. 8.6).
Rys. 8.4. Napr?zenia styczne od skr^cania

W przekrojach prostok^tnych najwi?ksze napr?zenie styczne wyst?puje we

wloknach skrajnych w poiowie dlugosci wi?kszego boku h, natomiast w narozach i srodku przekroju jest rowne zeru (rys. 8.5).

Rys. 8.6. Zarysowanie skrcanej belki betonowej (zbrojonej tylko pr^tami podiuznymi)

Rys. 8.5. Napr^zenia styczne od skr?cania przekroju prostok^tnego

Napr?zenia T^.^^ oraz k^t skr?cenia 0 dla pr?ta o dlugosci rownej 1 obliczamy ze wzorow

(8.2)

Belka betonowa lub zelbetowa o niepeinym zbrojeniu (np. tylko pr?tami

podiuznymi) niszczy si? jednoczesnie z pojawieniem si? pierwszej spiralnej rysy
obwodowej. Pierwsze badania elementow betonowych i zelbetowych 0 przekroju kolowym i rurowym przeprowadzil Morsch w 1904 roku, natomiast
badania elementow o przekroju prostokytnym w roku 1912 przeprowadzili
Bach i Graf [8.1]. Dla elementow 0 przekroju prostokytnym Bach zaleca wzor
do obliczania najwi?kszego napr?zenia scinajycego, wyst?pujycego na dluzszym boku przekroju (/z) w postaci

gdzie
1/^ = 3 + - ^ .

T
n-G-b^-h'

(8.5)

0,45+(8.3)

Dla prostok^ta Jj. = nb^ h, zas

= mb^ h.
Wartos'ci wspolczynnikow m i n, zalezne od stosunku bokow prostok^ta
h/b, zestawiono w tablicy 8.1.

Pierwsze rysy ukosne od skr?cania pojawiajy si? z reguly na dluzszym

boku, tam gdzie
= T^^XJ przy czym wielkosc momentu rysujycego T^^s j^st
tego samego rz?du dla elementow betonowych niezbrojonych i zbrojonych.
Zasadnicze roznice wyst?pujy tylko w odniesieniu do momentu niszczycego.

458
Sif(/ w priekroju II-U

Cz?sto obecnie wykorzystywany model kratownicy przestrzennej do symnlacji pracy elementow zelbetowych w fazie zarysowanej spowodowanej dzialaniem momentu skr?cajycego T zostal po raz pierwszy zaproponowany w roku
1929 w dysertacji Rauscha i byl stosowany w jego pozniejszych pracach
[8.2]. W modelu tym sciskane krzyzulce miaty nachylenie 45 do osi elementu,
zas krzyzulce rozciygane pokrywaly si? z kierunkiem pr?t6w zbrojenia poprzecznego.
Powyzsze jest rownoznaczne z zalozeniem, ze w przej?ciu momentu
skr?cajycego uczestniczy tylko zewn?trzna skorupa betonowa, niezaleznie od
tego, czy ma si? do czynienia z elementami o przekroju pelnym, czy tez
dryzonym (rys. 8.7):

Pr^ty ro2CLo,gQne
Prqty sciskane
Rys. 8.8. Przestrzenna kratownica zast^pcza, siuz^ca do wyznaczania sii w strzemionach
pionowych zarysowanego od skr^cania pr^ta zelbetowego [8.4]

Z warunku rownowagi sil w przekroju I I - I I otrzymuje si?:

4F,, = 4'
oraz
4F

(8.6)

Z tych zaleznosci otrzymujemy sily

Rys. 8.7. Schemat sii w skr^canym przekroju zelbetowym pp zarysowaniu wg Fuchssteinera [8,3]

Nawiyzujyc do schematu sil w zarysowanym elemencie zelbetowym zbrojonym strzemionami pionowymi i pr?tami podiuznymi w narozach (rys. 8.7)
mozemy do wyznaczenia sil w strzemionach pionowych przyjyc kratownic?
przestrzenny pokazany w wersji Leonhardta [8.4] na rysunku 8.8, w ktorej
sciskane krzyzulce betonowe wydzielone rysami ukosnymi sy na kazdym boku
pionowym i poziomym nachylone do osi pr?ta pod kytem rownym 45. Niemal
identyczny schemat przestrzennej kratownicy umozliwiajycej przejrzysty procedur? wymiarowania zbrojenia na skr?canie przyj?ly normy krajow europejskich, w tym niemiecka D I N 1045 [8.5], brytyjska BS 8110 [8,6], zalecenia
CEB-FIP [8.7] oraz norma europejska [8.8].
Z rownowagi sil w w?zle B (rys. 8.8) wynika, ze sila rozciygajyca
w strzemieniu wyniesie

Wykorzystujyc wielkosci tych sil oraz uwzgl?dniajyc ich usytuowanie

w przestrzennej kratownicy przy zaiozeniu
== i
- A^, otrzymuje si?
wzory na napr?zenia:
T
'''~2A'a:
T

_
u.

(8.7)
(8.8)

gdzie i
sy odpowiednio rozstawem i przekrojem poprzecznym strzemion,
Uj^==2(bj,+hf,), A^^b^h^
(wediug rys. 8.9), zas
jest^'sumy przekrojow
pr?t6w podluznych.
/
Wymiarujyc zbrojenie na skr?canie wediug teorii Raus'^ha przy uwzgl?dnieniu oznaczeh wg rysunku 8.10, otrzymuje si? przekroj zbrojenia:

460

(8.9)

Wedhig Leonhardta [8.4], zewn?trzna skorupa betonowa pelnego przekroju pracujyca efektywnie na skr?eanie (rys. 8.7) moze bye wyznaczona przy
wykorzystaniu schematow zilustrowanych na rysunku 8.11, przy czym mozna
zalozyc b^==bj, i
= hj,.

(8.10a)

Szczeqdl A "

lub
(8.10b)
oraz
(8.10c)
gdzie:

i
a^i
LA^i

przekroje pojedynczych pr?t6w uzwojenia i strzemion,

przekroj pojedynczego pr?ta podiuznego,
sumaryczny przekroj pr?t6w podluznych.

Rys. 8.11. Zewn^txzna warstwa betonowa pelnego przekroju pracuj^ca efektywnie na skr^canie

8.3. S z t y w n o s c s k r ^ c a n i a w f a z i e I
Sztywnosc skr?cania elementu niezarysowanego mozna wyrazic wzorem
K=:G-Jy = ^
6/

[kNm^],

(8.11

E
tzw. modul scinania.
2 ( l + v)
Jj, biegunowy moment bezwladnosci przekroju,
0=
kyt charakteryzujycy obrot.
Sztywnosc skr?cania betonowego pr?ta o przekroju kolowym wynosi:

gdzie: G =

(8.12;

2 '

skyd
T

1 ^2
7tr='G,'{8,-8^y

(8.13

Wielkosci
i 82 sy odksztalceniami jednostkowymi w kierunku napr?zer
glownych
i
(rys. 8.12).
,2= y (0^2-1^0',)^

a)

A -A
T

y
y

7^ / A

\/
A

y \

Ukosne /
rozciqqame
Rys. 8.10

Rys. 8.12. Odksztaicenia skr?canego przekroju kolowego zbrojonego spiral^

Przy skr?caniu w fazie I stalowe pr?ty praktyeznie pozostajy beznapr?zeniowe, a ich wplyw na sztywnosc skr?cania Kj^ pozostaje pomijalnie
maly (przy silnym zbrojeniu podluznym AKj, < 0,5%). Inaczej ma si? sprawa
ze zbrojeniem spiralnym (rys. 8.12), w ktorym jeszcze przed zarysowaniem
wyst?pujy znaczyce napr?zenia rozciygajyce. Jezeli zbrojenie spiralne jest
nachylone do osi elementu pod kytem a = 45, a przekroj poprzeczny przecina n spiral rozmieszczonych na okr?gu opisanym promieniem r^, wowczas
odksztaicenia stah przy odksztalceniu jednostkowym
zwi?kszy moment
skr?cajycy o:
AT =

(8.14)

Oznaczajyc stopien zbrojenia spiraly nachylony pod kytem oc przez

^spir

/;:

otrzymamy sztywnosc:
(8.15)

8.4. S z t y w n o s c s k r ^ c a n i a w f a z i e I I
Ilosc badah eksperymentalnych i teoretycznych dotyczycych sztywnosci
skr?cania jest stosunkowo niewielka, przy czym podejscie do tego zagadnienia
bylo rozne. Jedni autorzy defmiowali sztywnosc w wybranych punktach
pochodny dT/dO (0-kyt skr?cenia), inni z kolei okreslah sztywnosc ilorazem
Kj^ T/0. Rozbieznosci w tym zakresie ilustruje rysunek 8.13, podany w pracy
[8.12].
Sztywnosc skr?cania w fazie I I po zarysowaniu bywa najcz?sciej przedstawiana w postaci wzorow empirycznych w rodzaju Kj' = C {G^Jj)\ ktorym
wartosc (G^^J^)-jest odniesiona do jakosci betonu i ksztaltu przekroju, podczas
gdy C jest wspolczynnikiem zmniejsza]ycym, ktory uwzgl?dnia wplyw zbrojenia i zarysowania. Przykladem takiego podejscia moze bye wzor na sztywnosc
skr?cania wg Hsu [8.13]:
K^r-^OmiPTL+PTsyiGc-Jrl
gdzie: P^^+PTS

J^st sumaryczny mocy zbrojenia w [ % ] ,

przy czym PTL =

PTS =

^SI/A,
A^J/CSA^

zas Uj jest obwodem zamkni?tego strzemienia.

(8.16)

Pierwszy teoretyczny podbudow? wzorow na sztywnosc skr?cania w fazie

I I kwadratowego skrzynkowego przekroju podali Lamport i Thiirlimann
w pracy [8.14]. Nast?pnie Lamport w pracy [8.15] uogolnil to na przekroj
prostokytny. Upraszczajyc wzor na
(przez pomini?cie wydluzen betonu)
otrzymal dla prostokytnego przekroju wzor:

gdzie

4*%

u, = 2-(b,+/z,),
Wg rys. 8.10.,
Obszerniejsze informacje dotyczyce zagadnienia sztywnosci Czytelnik znajdzie w pracy T. Godyckiego [8.9].
Reasumujyc nalezy tu podkreslic, ze kyt obrotu skr?canego elementu po
zarysowaniu zwi?ksza si? bardzo znacznie (patrz rys. 8.14), co moze prowadzic
do tak duzych odksztalcen, ze pomimo zapewnionej nosnosci na skr?canie
konstrukcja nie b?dzie spelniac wymaganych uzytkowych, tym bardziej jezeli
uwzgl?dni si? narastanie odksztalcen nie tylko z tytulu zmniejszenia sztywnosci

"

skr?tnej po zarysowaniu, lecz takze z tytulu zjawisk reologicznych, przede

wszystkim pelzania.
Narastanie kyta skr?cania 0 od pelzania i skurczu na przykladzie badan
Karlssona [8.10] przedstawiono na rysunku 8.15.
Obserwujyc wielkosc odksztalcen postaciowych wywolanych zarysowaniem (rys. 8.14) oraz skurczem i pelzaniem (rys. 8.15) dochodzimy do wniosku.

12500

10000
VQl:
VQ2:

7500

VQ3:
VQ5:

c
I

ze zjawiska tego w wielu przypadkach praktyeznie nie mozna pominyc. Nalezy

przy tym wyrazic zdziwienie, ze zagadnienie to nie znalazlo zadnego odzwierciedlenia w przepisach normowych.
8.5. S k r ^ c a n i e w u j ^ c i u E C 2 z 2004 r .
8.5.1. Uwagi ogolne

15000

E
5

465

VB6:

djh^
d/b =
d/b =
d/b =

1,00
= Pw =0,33%
1,83 A = Pw = 0,36%
3,12 A = Pw =0,40%
5,75 p, = Pw =0,45%
1,83
Pw = 0,33%

5000

2500

10

20

30

40

50

(1) W konstrukcjach, w ktorych rownowaga elementow konstrukcji zalezy od

wytrzymaiosci elementu na skr?canie, projektowanie winno uwzgl?dniac
oba stany graniczny uzytkowalnosci i stan graniczny nosnosci.
(2) W konstrukcjach statycznie niewyznaczalnych, w ktorych skr?canie wynika
tylko z warunku nierozdzielnosci, natomiast statecznosc konstrukcji nie
zalezy od nosnosci na skr?canie, skr?canie nie musi bye analizowane
w stanie nosnosci granicznej. W takich przypadkach nalezy zastosowac
zbrojenie minimalne w postaci strzemion i pr?t6w podluznych, azeby
zapobiec intensywnemu zarysowaniu.
(3) Nosnosc na skr?canie przekroju moze bye ocehiana na bazie cienkosciennego na skr?canie zamkni^tego przekroju, w ktorym rownowaga
jest zapewniona przez zamkni$ty przeplyw scinania". Pelny przekroj
moze bye zastypiony ekwiwalentnym przekrojem cienkoscieimym. Przekroje zlozone, takie jak teowe, mogy bye dzielone na cz?sci, z ktorych
modelowane sy ekwiwalentne elementy cienkosciennfe (rys. 8.16). Projektowanie kazdej cz?sci moze bye prowadzone oddzielnie. Calkowita nosnosc na skr?canie jest wowczas sumy nosnosci poszczegolnych elementow cienkosciennych.

60

Rys. 8.14. Spadek sztywnosci skr^cania wywoiany zarysowaniem

25

^00 dni
20

>

15

urcr

- - - - wartosci eksp.
wartosci obi.

10
g
E

1
0.01

0.02

0.03

0.04

0.05

0.06

k^t skr^ ce n i a [ra d/m]

Rys. 8.15. K ^ t skrocenia belki 0 od pelzania i skurczu wg [8.10]

Rys. 8.16. Rozklad momentu skr^caj^cego na cz^sci obci^zaj^ce srodnik i polki

(4) Podzialu dzialajycego momentu skr?cajycego na cz?sci dokonuje si?

proporcjonalnie do sztywnosci skr?cania tych cz?sciw stanie niezarysowanym. Dla przekrojow niepelnych ekwiwalentna grubosc sciaii przekroju nie
powinna przewyzszac ich grubosci rzeczywistej. Projektujyc elementy
zelbetowe nalezy pami?tac, ze po powstaniu rys ukosnych sztywnosc
skr?cania maleje w znacznie wi?kszym stopniu niz ma to miejsce w przypadku sztywnosci zginania ([8.6], [8.7], [8.8]).

466

(3) Zbrojenie podluzne wynikajyce z tytulu skr?cania TA^i moze bye obliczone
z (8.20):

8.5.2. Procedura wymiarowania wg E G 2

(1) Napr?zenie scinajyce wywolane czystym*' momentem skr^cajycym moze
bye obliczone ze wzoru:
(8.18)

2'A,

Sila scinajyca VEd,i w sciancQ f' wywolana skr?caniem jest rowna:

^ndj

= ^t.i'Mi'Z,,

^^sl 'fyd _ jEd_,

cote.
2A^
gdzie
fyd
Q

(8.20)

jest obwodem powierzchni A^,

"~ jest obliczeniowy granicy plastycznosci zbrojenia podluznego A^^,
jest kytem nachylebia zastrzalu sciskanego (rys. 8.18).

(8.19)
model kratownicowy

gdzie: T^^ obliczeniowy moment skr?cajycy wg rys. 8.17,

linia centralm

46T

zevmqtrzna krawqdz.
^\ efektywnego (obwod "u")
TcH^O
/

(otulina)

T<M<0
Rys, 8.17. t)znaczenia

pole powierzchni zawartej wewnytrz figury zakreslonej liniy

centralny (rys. 8.17), lycznie z wewn?trznym otworem,
napr?zenia scinajyce od skr?cania,
efektywna grubosc scianki, ktora moze bye rowna ilorazowi
A/u, lecz nie mniej, niz podwojna wartosc odleglosci od
srodka zbrojenia podluznego do kraw?dzi. Dla przekroju
z otworem nie wi?cej niz rzeczywista grubosc sciany,
A
powierzchnia calkowita przekroju poprzecznego, lycznie
z wewn?trznym otworem, jezeh takowy istnieje,
u
obwod zewn?trzny przekroju poprzecznego,
dlugosc boku sciany, okreslona punktami przeci?cia sysiadujycych scian rys. 8.17.
(2) Potrzebne zbrojenie poprzeczne na skr?canie (wzor (8.18)) i scinanie winno
bye zsumo wane, niezaleznie odtego, czy do tyczy przekroju pelnego czy tez
skrzynkowego (wewnytrz pustego). Ograniczenia dotyczyce kyta 0 podane
w rozdz. 7 sy obowiyziujyce ,w przypadku lycznego. dzialania scinania
i skr?cania. Maksymalna nosnosc elementu przy jednoczesnym scmaniu
i skr?caniu wynika z relacji (8.21) i (8.22).

Rys. 8.18. Model do wymiarowania.na skr?canie nawi^zuj^cy do zalozen EC2

W pasie sciskanym zbrojenie podluzne moze bye zredukowane proporcjonalnie do dzialajycej sily sciskajycej. W rozciyganym pasie kratownicy
zbrojenie podluzne na skr?canie ma bye dodane do zbrojenia tam istniejycego z tytulu innych wielkosci statycznych. Zbrojenie podluzne na ogol
powinno bye rozrzucone na diugosci boku Zf", lecz przy mniejszych
przekrojach moze bye skoncentrowane w narozach.
(4) Maksymalna nosnosc elementu poddana skr?caniu jest limitowana nosnosciy zastrzalow sciskanych. Azeby nie przekroczyc tej nosnosci, powinien bye
spelniony warunek:
Tgd
gdzie: T^,
VEd,M>

I VEd,w ^ ^

jest obliczeniowym momentem skr?cajycym,

jest obliczeniowy sily poprzeczny,

(8.21)

469
TRd,tnax jest obliczeniowy nosnosciy na skr^canie obliczany ze wzoru:
Ti,d.n.ax = 2v a,^ 'f,,' A , r sin 0 cos 0,
(8.22)
w ktorym v i a^^ oblicza si? jak przy scinaniu.
(5) W elementach o przekrojach pelnych, w przyblizeniu prostokytnych,
wystarczajyce jest zbrojenie minimalne pod warunkiem, ze
(8.23)
gdzie T^d.c oznacza rysujycy moment skr?cajycy obliczany ze wzoru:
V , = 2X, tef,r/ctd,

(8.24)

a VRd.c oblicza si? ze wzorow (7.23a) i (7.23b).

Paczenie przekrojow skr?canych skrzynkowych (zamkni?tych) i przekrojow
pelnych na ogol nie musi bye sprawdzane. Natomiast spaczenie przekrojow
skr?canych otwartych moze wystypic zwlaszcza w przypadku przekrojow
smukiych. Sprawdzenie to moze bye wykonane na bazie modeh kratownicowych bydz tez tzw. beam-grid model". We wszystkich przypadkach
wymiarowanie musi bye przeprowadzone zgodnie z obowiyzujycymi zasadami wymiarowania uwzgl?dniajycynii zginanie, sily osiowe podluzne
i poprzeczne.

Dla okreslenia nosnosci elementu na skr?canie nalezy wyznaczyc zast?pczy

przekroj dryzony o efektywnej grubosci scianki t^^ i przynaleznej tej grubosci
linii srodkowej wyznaczyc powierzchni? rdzenia Aj^ = A^f. Napr?zenia scinajyce mozna wyznaczyc, wykorzystujyc wzor Bredta:
T^d
2'A,^t

(8.25)

gdzie TBd - obliczeniowy moment skr?cajycy,

A. - powierzchnia zawarta wewnytrz linn srodkowej zast?pczej grubosci scian (w odleglosci
od powierzchni zewn?trznej),
lycznie z pustky wewn?trzny jezeh takowa istnieje rys. 8.19,
powierzchnia zakreskowana.

8.5.3. Sprawdzanie nosnosci i obliczanie zbrojenia

Do wymiarowania skr?cania przyj?ty zostal model St. Venanta, ktory
w przekrojach pelnych jak tez skrzynkowych zaklada przypowierzchniowy
przepiyw scinania (ang. shear flow", niem. "Schubfliessen"). Oznacza to, ze
przy pelnych przekrojach poprzecznych wewn?trzna strefa rdzenia przekroju
nie bierze udzialu w przenoszeniu obciyzenia. Styd wynika, ze dla pelnych
przekrojow moze bye przyj?ty zast?pczy cienkoscienny przekroj wydryzony
0 obliczeniowej grubosci scianki t = t^f. Roznice w nosnosciach przekrojow
peiaych i wydryzonych pojawiajy si? przy jednoczesnym dzialaniu scinania
1 skr?cania. Wymiarowanie na skr?canie zast?pczego przekroju dryzonego
w stanie granicznym nosnosci mozna przeprowadzic na bazie sciennego
modelu scmania lub rownowaznego przestrzennego modelu kratownicowego,
przedstawionego w wersji Leonhardta na rysunku 8.8. Model kratownicowy
i odpowiadajycy mu cienkoscienny w wersji wczesniejszych zalozeh obliczeniowych EC2 zostal pokazany na rysunku 8.18.
W modelu skr?cania przyj?to nachylenie glownych napr?zeh sciskajycych
pod kytem 0. K y t ten moze bye, wg zalecen niemieckich (DAfStb-Richtlinie),
przyj?ty z przedzialu: 4/7 ^ cotO < 7/4. Do przej?cia napr?zen rozciygajycych
w stanie zarysowanym ze wzgl?d6w praktycznych nalezy stosowac siatk?
ortogonalny. Ze wzgl?du, na potrzeb? ograniczenia szerokosci rozwarcia rys
ukosnych, zbrojenie pr?tami podiuznymi winno bye rozlozone rownomiernie
na obwodzie przekroju poprzecznego.

Rys. 8.19. Oznaczenia w zast^pczym przekroju skrzynkowym: a) przekroj wieloboczny, b) przekroj

prostokytny

Sprawdzanie nosnosci przekroju na skr?canie przebiega podobnie, jak to

si? dzieje w przypadku scinania. Moment skr?cajycy 7^^ powinien spelniac
nierownosci:
TEd < Tr

(8.26a)

(8.26b)
^Ed ^ '^Rd2^
gdzie:
^d.max wartosc obliczeniowa nosnosci na skr?canie ze wzgl?du na nosnosc
krzyzulcow betonowych (sciskanych) wydzielonych ukosnymi rysami,

obliczeniowa nosnosc skr?cania determinowana zbrojeniem na

'^Rdl
skr?canie^l
Nosnosc sciskanych krzyzulcow betonowych jest przy skr?caniu ograniczona
wartosciy a^-v/.^. Wspolczynnik v uwzgl?dnia obnizenie wartosci
z uwagi
Oznaczenie T^^^, znane ze starszych wersji Eurokodu, nie wyst^puje w EC2 [8.8] z 2004 r.
W tej wersji EC2 zapewne przez pomyik? w ogoie nie zamieszczono wzorow, sluzycycli do
obliczania zbrojenia poprzecznego na skr?canie! Model zjawiska jest taki sam jak w wersjach
starszych, a zatem Autorzy zachowali tu wzor i oznaczenia z wersji poprzednich.

470
Dane:

na poprzeczne napr?zenia rozciygajyce i jest obliczany ze wzoru:

V

= 0,6 1 -

a,w[MPa]),

250

(8.27)

zas wspolczynnik
wyznacza si? wg wzorow (7.36) do (7.38).
Wykorzystujyc model kratowiiicy przestrzennej z zalozonym kytem nachylenia sciskanych krzyzulcow 0, otrzymamy:
(8.28)
Rownanie (8.28) po przeksztatceniu i po przyj?ciu T^jj =
mozna
wykorzystac do obliczenia strzemion potrzebnych z uwagi na skr^canie.
a mianowicie:
A.

= o,5-r.Ed

(8.29)

beton C 30/37
stal
szerokosc belki
wysokosc belki
wysokosc uzyteczna
otulina zbrojenia
wspolczynnik

f,^ = 30 MPa X , = 30/1,5 = 20,00 MPa,

/^;t = 410MPa /^^ = 410/1,15 = 350 MPa,
30 cm,
h = 60 cm,
d = 55 cm,
c =,3,5 cm,
a^^ = 1,0 (dla konstrukcji niespr?zonych).

Moment skr?cajycy obciyzajycy belk? 700,00 0,10 = 70,00 kNm,

Moment - reakcja
Tj;d = 0,5'70,00 = 35,00 kNm,
Sila poprzeczna
F^^ = 0,5 700,00 = 350,00 k N (ci?zar wlasny belki
pomini?to).
Do wymiiarowania przyj?to cot0 = 1,25 (tan 9 = 0,80, sin 0 = 0,6247, cos
e = 0,7809) oraz a = 90.
A) Wymiarowanie na Scinanie

^Jfc'/ywd'COt0,

gdzie: A^^ powierzchnia przekroju strzemion pionowych przy kazdym

boku przekroju poprzecznego elementu,
odleglosc mi?dzy strzemionami w kierunku dlugosci elementu.
Zbrojenie podluzne A^i do przej?cia poziomej skladowej ukosnych
napr?zeh rozciygajycych przy zaiozeniu fyu =fywd fyd mozna obliczyc
z przeksztalconego wzoru (8.20):
(8.30)

Wspolczynnik efektywnosci dla przyj?tej klasy betonu, obliczony ze wzoru

(7.31);

Siia 7j^4,n,,;^ ze wzoru (7.34):

-

' 1,0 0,30 -0,9'0,55-0,53 20000

J
= 767,85 k N ,
1,25 + 0,80

yd
F^a

350,0

FKd,.ax

767,85

= 0,456..

8.6. P r z y k l a d
Belka pokazana na rysunku 8.20 obciyzona jest w srodku rozpi?tosci
obHczeniowy sily skupiony F,^^ = 700,00 k N dzialajycy na mimosrodzie e =
1 A m.
=_ A
0,10

Przekroj strzemion na jednostk? dlugosci z przeksztalconego

(7.33):
""^

y ;

0,9-0,55-35-10*-1,25

= 16,16 cmVm.

B) Wymiarowanie na skr^canie
c

Przyj?ta grubosc scianki:

= 2'l30 + 60) ^

i^Przeciwdziaianie
skr^caniu
Rys. 8.20

cm > 2c = 2 3,5 = 7,0 cm,

30-2-10/2 = 20 cm.

wzoru

Pismiennictwo

60-2-10/2 = 50 cm,
ylj,= 2 0 - 5 0 = 1000 cm^
Ufc=2'(20 + 50) = 140 cm.
Moment skr?cajycy TJ^^.^ax ze wzoru (8.22):
7id,ax = 2 0,53 20000 0,10 0,10 0,6247 0,7809 = 103,42 kNm, '
35,00
'

Ti,,:,,,

103,42

'

' "

Rysujycy moment skr?cajycy wg wzoru (8.24) przy/^tj = 1,33 MPa:

TR^^, = 2; 0,1 'Om' 1>33,

0,01862 M N m = 18,62 k N m <T^, = 35,0^ kNm,

lid
a wi?c > 1 i warunek (8.23) nie jest spetuiony. Trzeba obliczyc obrojenie
poprzeczne.
Przekroj strzemion na jednostk? diugosci ze wzoru (8.29):
- 0>5 35
= 4,00 cmVm.
s^/r
.0,10-35-10*-1,25
Przekroj zbrojenia podiuznego ze wzoru (8.30):
A , ^ ) = 0,5 35-1,40:1,25^^^^^^^^, = 8,75 cm^.
Przyj?to z uwagi na skr?canie 6 0 14 o A^^ = 9,24 cm^ > 8,75 cm^.
C) Lyczny efekt skrgcania i scinania
Sprawdzenie krzyzulcow sciskanych z warunku (8.21):
0,3,38 + 0,456- 0,794 < 1 .
Potrzebny lyczny przekroj strzemion na jednostk? dlugosci:
^

+2-

= 16,16+2-4,00 = 24,16 cmVm.

Przyj?to strzemiona cj) 12 mm w rozstawie

= 9,0 cm, co daje:

[8.1] Bach C, Graf O.: Versuche uber die Wiederstandsfahigkeit von Beton und Eisenbeton egen
[8.5] D I N 1045-1. Tragwerke aus Beton, Stahlbeton und Spannbeton. Juii 2001.
[8.6] BS8110. Code of Practice for design and construction, London, British Standard
Institution, 1985.
[8.7] CEB-FIP. Model Code for concrete structures, M C 90, Lausanne Comite Euro-International du Beton, 1993.
[8.8] E N 1992-1-1. Eurocode 2: Design of Concrete Structures. Part 1-1: General Rules and Rules
for Buildings, CEN December 2004.
[8.9] Godycki-CSwirko T.: Mechanika betonu, Arkady, Warszawa, 1982.
[8-10] Karlsson L, Elfgren L., Losberg A.: Long-time behaviour of reinforced concrete beams
subjected tu pure torsion, A C I Journal 71 (1974), No 6.
[8.11] Leonhardt F.: Vorlesungen iiber Massivbau, I V Teil, Springer Verlag, 1977.
[8.12] Leonhardt F., Schellkig G.: Torsionsversuche an Stahlbetonbalken, D.A.f Stb., H.239, 1974.
[8.13] Hsu T. T. C: Torsion of Structural Concrete, A C I SP-18, 1968.
[8.14] Lampert P., Thiirlimann B.: Torsionsversuche an Stahlbetonbalken, E T H Zurich 1968.
[8.15] Lampert P.: Postcracking StiEnes of Reinforced Concrete Beams on Torsion and Bending,
Univ.Toronto, Pub 71-20, 1971.

9. Przebicie
9.1.

Wprowadzenie

Wyodr?bniemeproblematyki przebicia miato miej

w latach 50. XX w.,
kiedy wprowadzano do praktyki plaskie stropy bezbelkowe i bezglowicowe.
Wczesniej podejmowano sporadycznie problem przebicia w odniesieniu do
fundamentow - np. O. Graf w Niemczech 1933-1938 lub RE. Richart w USA
1939-1948 (patrz [9.7]). W plytach stropowych w szkieletowych ustrojach
bezbelkowych dominowaly wczesniej stropy grzybkowe o roznej konstrukcji
i wymiarach glowic.
Od poczytku prac teoretycznych i doswiadczalnych na temat przebicia
pojawiiy si? rozbieznosci poj?ciowe i terminologiczne dotyczyce rozroznienia
przebicia przez scinanie" (ang. punching shear) i ^przebicia przez zginanie" (ang.
flexural punching). Choc cz?sto probowano lyczyc w rozwazaniach te fizycznie
nierozdzielne zjawiska, to jednak,nie uzyskiwano rozwiyzah zadowalajyco
zgodnych z obserwacjami i wynikami doswiadczen.
W obecnych przepisach normowych i zaleceniach o mi?dzynarodowym
zasi?gu wyodr?bniona problematyka przebicia albo w ogole nie jest wyszczegolniona (norma amerykahska ACI318-02 [9.1] i wczesniejsze), albo jest
polyczona ze scinaniem (norma brytyjska BS8110:1985 [9.2]), albo jest ukryta
w zaleceniach dla obciyzeh skupionych (zalecenia CEB-FIP MC90 [9.4],
jednak z licznymi odsylaczami do Biuletynu CEB Nr 168 poswi?conego
przebiciu [9.15]). Dopiero w EC2 wprowadzono wydzielony obszerny podrozdziai (obecnie 6.4) poswi?cony przebiciu. Podejscie EC2^\ czym wspomniano
dalej, preferuje przebicie przez scinanie", skromniej wzmiankujyc interakcj?
towarzyszycego zginania. Nie w tej kwestii nie wnoszy obszerne komentarze do
EC2, jak chocby [9.10], gdzie niestety ograniczono si? do przepisania zalecen
z wersji EC2 (1991), nie komentujyc i nie rozszerzajyc tej tematyki.
W problematyce przebicia projekty zalecen EC2 w kolejnych wersjach znaczyco si? roznily;
czytelnikowi polskiemu najbardziej znana jest wersja z 1991 roku (przetiumaczona i wydana
w kraju w 1993 r.), ale istotnie zmienione wersje opublikowano w lipcu 1999, styczniu 2000,
pazdziemiku 2001, kwietniu 2002 i grudniu 2004. W tym rozdziale, z uwagi na wskazanie kolejnych
zmian, stosuje si? skroty EC2 (1991), EC2 (1999) oraz EC2 (2004).

-zr/71
Nie wchodzyc tu w histori? rozwoju problematyki przebicia (patrz [9.7],
[9.15]), nalezy jedynie podkreslic, ze najstarsze i najszerzej rozpowszechnione
podejscie do przebicia polega na obliczaniu umownych napr?zeh scinajycych
na roznie defmiowanej powierzchni przebicia wokol pola obciyzenia lub
obrysu slupa. Warunek bezpieczehstwa obejmuje porownanie tego napr?zenia
z umowny wartosciy, wyrazony zwykle w funkcji wytrzymaiosci betonu na
rozciyganie. We wspolczesnych zaleceniach, nie zmieniajyc generalnej zasady,
wprowadzono w miejsce napr?zeh sily przenoszone na powierzchni przebicia,
CO pozwolilo na wprowadzenie obok umownej nosnosci samego betonu
takze nosnosci stali zbrojenia poprzecznego.
Najkrocej oceniajyc to tradycyjne podejscie, niezaleznie od roznych jego
wariantow i prob kalibrowania wspolczynnikow, trzeba stwierdzic, ze ma ono
niewiele lub zgola nic wspolnego z fizycznym zjawiskiem przebicia obserwowanym doswiadczalnie, a jedyny jego zalety jest prostota i mozliwosc
dostosowania wartosci wspolczynnikow do zgodnosci z wynikami badah dla
najprostszych przypadkow.
Glownym celem dalszych rozwazah jest omowienie zalecen zawartych
w EC2 na tie innych wspolczesnych zalecen lub wybranych pozycji zrodiowych.

9.2. P r z e b i c i e o s i o w o

symetryczne

Wi?kszosc dotychczasowych badah i rozwazah teoretycznych dotyczyla

przypadkow przebicia osiowo symetrycznego, czyli takich, w ktorych na
polyczenie slupa z plyty lub slupa z fundamentem nie dziala zewn?trzny
moment. W istocie, w wi?kszosci przypadkow wewn?trznych polyczeh plaskiego stropu ze slupami momenty zginajyce przeka:zywane na w?zly sy
niewielkie. Rowniez obciyzenia skupione na wewn^trznych cz?sciach strop6w
mogy bye lokalnie traktowane jako dzialania osiowo symetryczne.
9.2.1. Model obliczeniowy
Wybor modelu obliczeniowego do sprawdzenia nosnosci na przebicie przez
scinanie ma zasadnicze znaczenie dla calej procedury post?powania przy
projektowaniu, Przedstawiony w poprzednich wersjach EC2 (1991, 1999, 2000)
model obliczeniowy potraktowano nie jako zasad? (P), lecz jako regul?;
zasygnaUzowano w ten sposob dyskusyjny charakter wybranego modelu.
W europejskich zaleceniach CEB-FIP i EC2 modele te, przy ogolnym
podobiehstwie, istotnie e\yoluowaly w szczegolach, co mialo duze znaczenie dla
wynikow obliczen rys. 9,1. Obecnie model pokazany na rysunku 9.Id jest
uznany jako obowiyzujycy we wszystkich normach lub zaleceniach bazujycych
na EC2, a tylko problematyka nosnosci zbrojenia na przebicie (p. 6.4.4 (1)) jest
zahczona do regul, ktore mogy bye uj?te odmiennie w zalycznikach krajowych".

W kolejnych modelach obliczania nosnosci na przebicie (rys. 9.1a-d)

zwracajy uwag? znaczne roznice w podstawowym zaiozeniu dotyczycym
polozenia przekroju kontrolnego (kr3^ycznego). Dla fundamentow wyst?powaly jeszcze roznice w sposobie uwzgl?dniania obciyzenia od reakcji gruntu.
Ostatecznie jednak zalecenia EC2 sy bardzo zblizone do CEB-FIP MC90, ale
trzeba bylo na to az dziesi?ciu lat kolejnych uzgodnieh.
Oceniajyc ogolnie te modele na podstawie znanych obserwacji przebicia
przez scinanie w badaniach doswiadczalnych, trzeba wziyc pod uwag?, ze
ukosna powierzchnia zarysowania poprzedzajycego zniszczenie jest w rzeczywistosci nachylona srednio pod kytem 25 do 35^ i jest w duzej mierze zalezna
od intensywnosci zbrojenia plyt na zginanie. Przyj?te w MC90 i EC2 polozenie
przekroju kontroluego daje kyt 26,6, a zatem kyt bliski dolnej granicy
z zakresu obserwacji doswiadczalnych. Nie mozna jednak na tej podstawie
wnioskowac o marginesie bezpieczehstwa wynikajycym z zalozeh modeli,
bowiem drugim czynnikiem sy tu wielkosci sil dopuszczanych wzdluz obwodu
kontrolnego.
9.2.2. Pole obciyzenia
Przez pole obciyzenia (Xioad) rozumie si? zarowno przekroj shipa przekazujycego reakcj? podporowy, jak i rzeczywisty obrys skupionego obciyzenia
dzialajycego na plyt?.
Zalozenia dotyczyce rozmiarow i ksztaltu pol obciyzenia, przy ktorych
mogy bye stosowane ogolne zasady sprawdzania przebicia, podano obecnie
w EC2 jedynie opisowo, stwierdzajyc, ze przebicie dotyczy przypadkow,
w ktorych chodzi o stosunkowo male pole obciyzenia". Poniewaz ma to
znaczenie dla projektowania, wypada przytoczyc wczesniejsze zalecenia, podane w EC2 (1991, 1999). ChodzHo tu z jednej strony o ograniczenia co do
rozmiarow pola obciyzenia w stosunku do grubosci plyty, przy ktorych
dopuszcza si? rownomierne rozlozenie sily na tym polu, a z drugiej ograniczenia CO do nakladania si? stref sysiadujycych pol obciyzeh.
W pierwszym przypadku ograniczenie dotyczylo pola kolowego srednica
< 3,5d, lub prostokytnego obwod < ll<ij przy stosunku wi?kszego do
mniejszego bokn < 2. To ostatnie ograniczenie bylo przyj?te w wielu kolejnych
wersjach normy amerykahskiej ACI-318, z normy z roku 2002 wlycznie [9.1].
Dla dowolnych ksztaltow podaje si? tam zaleccjoda dotyczyce zast?pczego pola
obciyzenia, bowiem nie jest to calkowicie oczywiste. Celowe jest zatem
powtorzenie za normy A C I [9.1] wyjasnienia, jak podchodzic do dowolnego
obrysu pola obciyzenia rys. 9.2a. Pozwala to jednoznacznieinterpretowac
zasad? obwodu pola obciyzenia Urf), zwlaszcza przy rozbudowanych
ksztahach - rys. 9.2b.
Drugie zastrzezenie w EC2 (1991, 1999, 2002) dotyczy ograniczenia
odleglosci sysiednich pol obciyzeh i jest zwiyzane z zatozeniem obwodow
kontrolnych (omawianych ponizej), ktore nie powinny si? przecinac.

obrys z a s i ^ p c z e g o pola
obciqzenfQ
S'-HS^

(uQ<11d)

pole obciqzenia Aiqqjj

Rys. 9.2. Zast?pcze pola obci^enia dla ziozonych ksztaitow pola rzeczywistego

9.2.3. Obwod. i przekroj kontrolny (krytyczny)

Zalozenie dotyczyce przekroju i obwodu kontrolnego (dawniej: krytycznego) ma zasadnicze znaczenie dla sprawdzania nosnosci na przebicie przy
scinaniu, a takze dla zalecanego rozmieszczenia ewentualnego zbrojenia
poprzecznego. Przekroj kontrolny to przekroj wyznaczony przez obwod
kontrolny^ (krytyczny), pomnozony przez caly wysokosc. uzyteczny plyty
^ (sredniy dla dwoch kierunkow).
W tej mierze utrzymywaly si? przez wiele lat jednolite niemal zasady
w roznych zaleceniach i normach, zakladajyce odleglosc przekroju krytycznego
0,5<i wzgl?dem obrysu pola obciyzenia. Korespondowalo to ze srednim
obwodem powierzchni przebicia o kycie nachylenia tworzycych stozka lub
scian bocznych ostroshipa rownym 45.^
Autorzy raportu CEB [9.1,5] z .1985 roku uznali to za malo realistyczne"
zalozenie i od tego czasu rozpocz?to wprowadzanie: zroznicowanych zasad
okreslania obwodu kontrolnego. Jedynie przepisy A C I [9.1] zachowano
w niezmienionym zapisieod ponad 30 lat. Tablica 9.1 ilustruje zmiany w EC2
oraz wybrane zalecenia zawarte w mi?dzynarodowych dokumentach i w normach o znaczeniu mi?dzynarodowym, takich jak norma amerykahska [9.1],
brytyjska [9.2] i norweska [9.5].
Porownanie zalecen normowych, a takze wywody ,w raporcie [9.15]
wskazujy, ze wplyw na przyj?cie w EC2 (1991, 1999) obwodu krytycznego
w. odleglosci 1,5d mial P.E. Regan, ktory przeforsowal przyj?ty wczesniej taki
obwod w normie brytyjskiej CPUO z 1971 r., a nast?pnie w normie BS8110
[9.2]. Ogolnym uzasadnieniem prezentowanym przez Regana bylo zblizenie
wartosci umownych napr?zeh granicznych na powierzchni przekroju krytycznego do tych, ktore przyjmuje si? w obliczaniu belek na scinanie. Argument
ten byl slaby od poczytku, a dalsze uscislenia wplywu innych czynnikow
decydujycych o nosnosci, jak np. stopnia zbrojenia na zginanie, zupelnie go
podwazyiy.
Jak bardzo niezgodne sy zalozenia dotyczyce obwodow krytycznych,
W kontekscie innych zalecen w tych samych normach, swiadczy podane dalej

porownanie nosnosci przykiadowego w?zla plyta-ship, obliczonej wediug

roznych przepisow.
Wediug EC2 (1991, 1999), dla przypadkow nie spelniajycych wspomnianych
(w p. 9.2.2) w ograniczen wymiarowych pola obciyzenia zalecono, na przykladzie
wydluzonego prostokyta (sciany), przyblizone uwzgl?dnianie koncentracji
obciyzeh przy krotszych kraw?dziach, za pomocy redukcji obwodu krytycznego.
Przepis ten byl przeniesiony w calosci z CEB-78 [9.3]. Bylo to dose dowolne
zaadaptowanie przepisow szczegolowych, bowiem w EC2 (1991, 1999), przy
zaiozeniu obwodu krytycznego w 1,5d (rys. 9.3a), redukcja tego obwodu jest
proporcjonalnie mniejsza niz wediug obwodu przyj?tego w CEB-78 (rys. 9.3b).

a5ai

-H
a

\n
\

in r

2b

IJL

4ZT

5,5d-bi

T
I.
I

b
2,&d

1
t5d

a
1 ^

2b
5,6d-b-,

b
2.8d

Rys. 9.3. Redukcja obwodu kontrolnego (krytycznego) dla pol obciyzenia o wydiuzonym ksztalcie
(a>2b) lub duzych {2a+2b > lid): a) wediug EC2 (1991, 1999), b) wediug CEB-78

Obecne zalecenia EC2 (2002) nie powtarzajy zalecen EC2 (1991,1999), ani nie
dajy wskazowek zamiennych, a zatem projektant zmuszony jest adaptowac
przepisy wczesniejsze.
9.2.4. Zasady obliczania przebicia przez scinanie
W zakresie ustalania sil poprzecznych wzdluz obwodu kontrolnego przepisy
EC2 byly rowniez modyfikowane w kolejnych wersjach. Przyj?te ostatecznie
zalecenia sy kombinacjy zalecen z wczesniejszych wersji EC2 (1991, 1999)

483
oraz bardziej szczegolowych zalecen wzi?tych wprost z CEB-FIP MC90
[9.4].
Ogolne zasady obliczen wg EC2 oparte sy na jedriolitym podejsciu do
przebicia osiowo symetrycznego i mimosrodowego. Wielkosciy miarodajny jest
wartosc obliczeniowego napr?zenia scinajycego na powierzchni przekroju
kontrolnego:
''Ed
d

jy^^^ _ obliczeniowy moment przekazywany z plyty lub stopy na ship;

wspolczynnik zalezny od stosunku wymiarow bokow przekroju slupa
j[
__ jego wartosc zalezy od stosunku cz?sci momentu
przenoszonej przez nierownomierne scinanie do cz?sci przenoszonej
przez zginanie i skr?canie; patrz rys. 9.5 i tab. 9.2;

(9.1)

gdzie:
V^d calkowita obliczeniowa sila poprzeczna, obhczana w plytach stropowych
bez potrycania cz?sci obciyzeh dzialajycych w obr?bie pola kontrolnego
^contj a- w fundamentach z potryceniem tej cz?sci obciyzeh (patrz
rys. 9.1d);
dlugosc obwodu kontrolnego: dla wewn?trznych polyczeh plyta-slup jest
to pelny obwod lezycy w odleglosci 2d od obciyzonego pola; w przypadku
polyczeh przykraw?dziowych lub przynaroznych stosuje si? albo podstawowy obwod kontrolny wediug tablicy 9.1, albo gdy upraszczamy
obliczenia przyjmujyc rownomiemy rozklad sil na obwodzie kontrolnym,
CO jest dopuszczalne przy dzialaniu momentow tylko w plaszczyznie
prostopadiej do kraw?dzi zredukowany obwod kontrolny u^* (rys. 9.4);
wymiar pola obciyzenia rownolegly do mimosrodu obciyzenia (rys. 9.4);
C2 wymiar pola obciyzenia prostopadly do mimosrodu obciyzenia;
d srednia wartosc wysokosci uzytecznej przekroju 0,5 {d^+dy);

Rys. 9.5. Rozklad sil poprzecznych od niezrownowazonego momentu M ^ j

Tab. 9.2. Wartosci wspolczynnika k dla prostokytnego pola obciyzenia wg EC2

<0,5

1,0

2,0

>3,0

0,45

0,60

0,70

0,80

W-^ funkcja obwodu kontrolnego (biegunowy wskaznik zginania)

(9.3)

^0,5c^

dla prostokytnego pola obciyzenia, (rys. 9.5) wartosc ta wynosi:

\

^ 0,5C2

02

W^^0,5cl+c^C2+4c2d

-^1,5d

2d

(9.4)

odleglosc odcinka. dl od osi, wokol ktorej dziala moment M ^ ^ .

, W EC2 podano takze przyblizone wzory do wyznaczania wartosci P dla
wewn?trznych siupow:
dla siupow 0 przekroju kolowym o srednicy D

2d

J
2d
^1,5d

2d

+ 16d''+27tdc^,

(9.5)

^ 0,5c^

Rys. 9.4. Zast?pczy obwod kontrolny w-^* stosowany przy mimosrodach obciyzen w?zl6w skrajnych
lub naroznych skierowanych ku wn?trzu plyty, na ktorym przyjmuje si? rownomiemy rozklad siiy
poprzecznej

dla przekrojow prostok^tnycb, przy w?zlach obci^zonycb momentami

w dwoch kierunkach

Wspolczynnik ^ zalezy od momentow dzialajycych na w$zel:

(9.2)

gdzie wartosci mimosrodow obciyzenia e^, Sy to odpowiednio ilorazy MEdx/VEd

i Msdy/Vsi.

484

485

Jak wczesniej wspomniano, zalecenia powyzsze wzi?to z przepisow podanych w CEB-FIP MC90 [9.4], gdzie zlagodzono zalecenie wczesniejsze
z 1978 r. [9.3].
W istocie nie ma uzasadnienia dla odr?bnego traktowania plyt stropowych
i fundamentow (patrz rys. 9.1b, c, d). Mozna jedynie ilosciowo ocenic, ze o ile
w przypadku fundamentow potrycenie bryly odporu gruntu na polu podstawy
stozka lub ostroslupa przebicia prowadzi do znacznej redukcji sily przebijajycej (bo naciski majy duze wartosci), o tyle w stropach redukcja taka bylaby
niewielka i mozna j y pominyc.
Napr?zenie scinajyce od obliczeniowej sily poprzecznej na powierzchni
przekroju kontrolnego Vj^^ jest porownywane z trzema wartosciami uznanymi
za granice nosnosci obhczeniowej, wyrazonej w napr?zeniach:
%d,c
obliczeniowa nosnosc dla plyt bez zbrojenia poprzecznego na
przebicie,
i^Rd,cs obliczeniowa nosnosc dla plyt ze zbrojeniem poprzecznym na
przebicie, zalezna od zbrojenia,
%d,max maksymalna obliczeniowa nosnosc na przebicie na rozwazanym
obwodzie.
Maksymalne napr?zenie scinajyce, T^^^^ax okresla si? jak przy scinaniu
belek: %d,max = 0,5vX^, gdzie v = 0,60 ( 1 - ^ / 2 5 0 ) , przy c z y m ^ wstawia si?
w MPa.
Jezeli Vj^^ ^ %d,c5 "to i^i^ j^st potrzebne zbrojenie poprzeczne, a wystarcza
nosnosc betonu plyty.
Jezeh v^^ > v^^^^, ale v^^ ^ ^d.max^ lo nalezy wzmocnic plyt? zbrojeniem poprzecznym (w celu nnikni?cia zniszczenia poza obszarem zbrojenia
poprzecznego nalezy dokonac sprawdzenia nosnosci takze poza tym obszarem).
Jezeli v^^ > i^i^i.uiax? lo konieczne jest powi?kszenie wymiarow przekroju
slupa lub grubosci plyty, albo zastosowanie wyzszej klasy betonu.
Podobnie jak powyzej, warunki wyrazone w napr?zeniach sy stosowane
w kolejnych edycjach norm ACI juz od 1971 roku. Przewiduje si? tam jednak
rozne wartosci graniczne mozliwego wzmocnienia plyty w przypadku zbrojenia
mi?kkiego i przy stosowaniu sztywnych wkladow (patrz [9.7]).
Przyblizone zalecenia EC2 dotyczyce obliczania ze wzgl?du na mimosrodowo przebicie w plytach stropowych poddano dyskusji dalej,
w podrozdz. 9.3.
9.2.5. Nosnosc na przebicie plyt i fundamentow
bez zbrojenia poprzecznego
Umowna.nosnosc obliczeniowa przekroju kontrolnego ma obok lokalizacji obwodu kontrolnego zasadnicze znacznie dla obliczen sprawdzajycych.
We wczesnej wersji EC2 (1991), jako podstawowy wytrzymalosc betonu na
scmanie (TJ^J przyj?to wartosc nie majyey zadnego odniesienia fizycznego.

a wynikajycy z dostosowania wynikow obliczen do wynikow badah. Byla to

wartosc wspolna dla scmania belek i scinania przy przebiciu plyt, zalezna od
klasy betonu. Zasad? t? przemesiono prawie calkowicie z zalecen CEB z 1978
roku [9.3].
Inne wyrazenia na obliczanie nosnosci przyj?to w wersjach EC2 (1999)
i EC2 (2002), przy czym zmiany te wynikajy z przyj?cia zalecen CEB-FIP
MC90 [9.4]. Zroznicowano zalecenia dla dwoch podstawowych przypadkow plyt stropowych i stop fundamentowych.
Nosnosc na przebicie plyt stropowych bez zbrojenia poprzecznego wyznacza si? ze wzoru:
^Rd^c = C^d.c^(100pJJ^/H0,10cr,^ ^ K,^+0,10a,^),

(9.7)

(po prawej stronie znaku nierownosci podano minimalny nosnosc, jaky ma

miec plyta bez zbrojenia)
gdzie:
k = l+

/ ^ 2,0 przyjmujyc d w milmietrach.

= ^/pi^'p^y ^ 0,02; wartosci stopnia zbrojenia poziomego w prostopadlych

do siebie kierunkach x i j ; nalezy okreslac jako srednie na szerokosci plyty
rownej szerokosci slupa powi?kszonej o 3d po kazdej stronie slupa,

^cx^ ^cy ~ napr?zenia normalne w betonie w kierunkach x i y (sciskania

dodatnie),
^cx = N^dJAx

oraz

= N^dJAy^

NEd,x} NEd,y sily podluzne zebrane z calej szerokosci prz?sla w przypadku

siupow wewn?trznych oraz jedynie z obszaru przekroju kontrolnego dla
skrajnych siupow; sily te mogy pochodzic zarowno od obciyzenia, jak
i od spr?zenia,
pole przekroju betonu jak przy okresleniu sil (cala szerokosc prz?sla
dla
wewn?trznych i jedynie przekroj kontroluy dla skrajnych
siupow).
Wartosci Cjid,c i ^min przewidziano do ustalenia w Zalycznikach krajowych", ale podano jako wartosc zalecany ^ ^ ^ = 0,18/^^ oraz wartosc
v^,^ = 0,035
k"'fil\
Nosnosc na przebicie stop fundamentowych bez zbrojenia poprzecznego
nalezy sprawdzac dla kolejnych obwodow kontrolnych od lica slupa do wartosci
2d. W stopach ostroslupowych nosnosc zalezy od wysokosci przekroju nalezy
zatem obliczyc najmniejszy nosnosc. Nosnosc wyznacza si? ze wzoru:
VRd,c = C^d.c k (100

2d/a > v^,^ 2d/a,

(9.8)

486
Asy(^15 CO 125)

Asx(^16 CO 125}

gdzie:
a odlegiosc od liea slupa do kolejno rozwazanego obwodu kontrolnego
(moze si? takze zmieniac wartosc p^.
Przy sprawdzaniu stopy fundamentowej pod obciyzeniem osiowo symetrycznym okresla si? zredukowany sil? przebijajycy (patrz rys. 9.1d) z potryceniem odporu gruntu w obszarze rozwazanego obwodu kontrolnego
(okreslonego wymiarem a\i zredukowany wartosc l^d.rcd = ^ i a - ' ^ l ^ E d Wartosc ta pozwala ustalic wymagany nosnosc v^^ = VEd.xcdMi d.
Przy obciyzeniu mimosrodowym redukcj? uwzgl?dnia si? tylko wyznacza] yc sil? i ustala wymagany nosnosc w rozwazanym przekroju z wyrazenia:

mi

aojib^' t.ir

(9.9)

VBd.r.6 W

W porownaniu z zaleceniami europejskimi aktualne przepisy amerykahskie A C I [9.1] sy rozbudowane i ujmujy nieco inne czynniki. Nosnosc przy
przebiciu jest obliczana jako najnizsza z trzech wartosci:

Rys. 9.6. Prosty przyklad wgzla plyta-ship do porownawczych obliczen nosnosci

K = mm{l{2+mVfcKdy,L^^^^^^

[4V^bo^]}.

(9-10)

gdzie:
'

v(^[psi] = 0 , 0 8 3 2 V ^ [ M P a ] ,

oznacza obwod przekroju krytycznego (w odst?pie 0,5d od slupa),

oznacza proporcj? bokow pola obciyzenia,
oznacza wspolczynnik wyrazajycy polozenie pola obciyzenia wzgl?dem
kraw?dzi plyty (np. oc^ wynosi 40 dla wewn?trznego slupa, 30 dla przykraw?dziowego i 20 dla przynaroznego).
Dla orientacji, jak znacznie rozniy si? oszacowania nosnosci wediug
roznych zalecen, przeprowadzono przyldadowe obliczenia.
9.2.5.1. P r z y k l a d

u obwod krytyczny w odleglosci l,5d,

u = 4c + 2n(l,5d)^3,n
m,
V^,, = 0,292 M N ,
nosnosc wediug EC2 (2000) -

/ c = l + ^^2,0;

analogicznie wg CEB-FIP MC90,

/c = 1,978,

U; obwod kontrolny w odleglosci 2d,

Ui = 4c + 27v(2d) = 3,^3m,
= 0,
v^a.c - 0,536 MN/m\
VRdc = VRd,cdu, = 0,429 M N .

Porownac nosnosc na przebicie przez scinanie dla wewn?trznego w?zla

ustroju plytowo-slupowego (rys. 9.6), obliczony wediug roznych przepisow
normowych:

nosnosc wediug EC2

vjid.c = CR,,, k (100 A f , ) " ' + 0,10 p,^,
C^a.c = 0,18/1,50 = 0,12,

h = 240 mm, d = 209 mm (srednio),

k=i+

= 300 mm. A,, = 4 ^ = 1608 mm^,

Ax = Piy = 0 , 0 0 7 7 , = 15 MPa (we wzorach z poszczegolnych norm, nie

cytowanych tu wczesniej, zachowano oryginalne symbole).
- nosnosc wediug EC2 (1991)
>jid. = T j ^ , / c ( l , 2 + 4 0 p , ) i u .

^Rd - 0,21 MPa dla ^ = 15 MPa,

= 1,6-J = 1^6-0,209 = 1,391,

2,0: fe= 1,978,

U; obwod kontrolny w odleglosci 2d,

Ui = 4c+2%{2d) = 3,^3m,
VRd.o = 0,536 M N / m ^
Fjiac = wjid.cd"; = 0,429 M N ,
czyli jak poprzednio wg EC2 (2000) i CEB-FIP MC90.

489
-

nosnosc wediug ACI318-99 [9.1],

F, = m i n { [ ( 2 + 4 / ^ J V ^ f c o ^ ] , [(^.^7^0 + 2)V^'fe^^],

[A^lh,d-]]C,

= 1,0 dla kwadratowego przekroju slupa,

= 40 dla wewn?trznego w?zla,
IDQ obwod krytyczny w odleglosci 0,5 (bez wyokrygleh),
b^ = 4(c + ^) = 2,036 m,
C = 0,0832 wspolczynnik przeliczenia jednostek,
V, = 0,467 M N ,
(Uwaga: wspolczynniki obciyzenia wg A C I wynoszy od 1,4 do 1,7 i sy
najwyzsze w porownaniu z wartosciami z pozostalych analizowanych tu
przepisow na przyklad odpowiednio 1,35 i 1,5 wediug EC2),
-

wediug NS3473 [9.5],

= 0,33
+
AJy,
d) dK < 0,66/,,
/ . . - / J r c - 0 , 8 2 1 MPa,
= 100 MPa,
A, = pd{c + 2d) = 0,001155 m ^
/ c , = 1,5-^ = 1,291
(1,0 </c, < 1,4),
b^ obwod kontrolny w odleglosci d (bez wyokrygleh),
b^ = 4(c + 2^) = 2,872 m,
= 0,271 M N .

Znaczne roznice wynikow, wyst?pujyce juz w tak prostym przykladzie,

stawiajy pod znakiem zapytania co najmniej cz?sc przepisow normowych.
Wyniki obliczenia wediug EC2 (1991) i EC2 wykazujy wielkie roznice, co
sklania do krytycznej oceny i nie pozwala traktowac zalecen EC2 jako w pelni
miarodajnych.
Dla porownania, ten sam w?zel wedhig prostych zalecen polskiej normy
PN-B-03264:2002 (wzor (85) w normie) ma nosnosc:
^M-fctdU.d,
(9.11)
dla
= 15 MPa (interpolujyc)
= 0,84 MPa,.
= 2,036 m (obwod krytyczny w odleglosci 0,5d analogicznie jak w ACI),
NR, = 0,357 M N ,
CO jest wartosciy stosunkowo wysoky, zwazywszy, ze nosnosc ta jest porownywana z obciyzeniem obliczeniowym okreslanym przy niskich wspolczynnikach obciyzenia (y^^ = 1,1 i -y^^ = 1,2 do 1,4).
9.2.6. Nosnosc na przebicie plyt i fundamentow
ze zbrojeniem poprzecznym
Przepisy w tym zakresie zmienialy si? bardzo silnie i szczegolowe zalecenia
sy nadal w duzym stopniu dyskusyjne.
W przepisach EC2 (1991) przyj?to jako regul?, ze nosnosc plyty w wyniku

zastosowania jakiegokolwiek zbrojenia poprzecznego moze wzrosnyc nie

wi?cej niz o 60% w stosunku do nosnosci plyty bez tego zbrojenia, czyh:
%d2 = 1.6z;^,i,

(9.12)

natomiast obliczenie nosnosci polegalo na zsumowaniu nosnosci plyty bez

zbrojenia poprzecznego z nosnosciy tego zbrojenia umieszczonego w obszarze
pola krytycznego:
^Rd2 = ^Rdl

U
Zbrojenie poprzeczne mozna bylo uwzgl?dniac pod nast?pujycymi warunkami:
plyty plaskie (bez glowic) ze zbrojeniem poprzecznym na przebicie musialy
miec grubosc co najmniej 200 mm,
zbrojenie poprzeczne musialo miec pole wi?ksze od minimum zgodnie ze
wzorem:
= A,^ sin a/(X,,u - Xioad) > 0,6 p^,^i^,

(9.14)

gdzie w mianowniku wyrazono roznie? mi?dzy polem krytycznym a polem

obciyzenia plyty Wartosc p^,jnin j^st podana w EC2 (1991) w ogolnych
warunkach dla scinania.
W przepisach CEB-78 [9.3] byly zawarte podobne zalecenia, jednak
wymagano tam, przy tym samym ograniczeniu VR^I = ^^^'^RdiJ ^by zbrojenie
poprzeczne przenosilo co najmniej 0,75^^^,2Nieco skorygowane wyrazenia podano w wersji EC2 (1999), przy czym
zastosowano zmienione oznaczenia. Sprowadzaly si? one do nast?pujycych
glownych zasad:
maksymalny nosnosc zbrojonej poprzecznie plyty ograniczal warunek:
^d.max = IJ^d.c,

(9.15)

nosnosc lyczny betonu i zbrojenia poprzecznego ograniczono warunkiem:

VR,. = VR,,Mll^-^f^".

(9.16)

Zalecenia EC2 z 2002 i 2004 r. wprowadzily daleko idyce zmiany,

przyjmujyc zasady zblizone do przepisow CEB-FIP MC90 [9.4]. Glowny
zasady jest obecnie zalecenie sprawdzania nosnosci w trzech strefach:
(a) w strefie, w ktorej konieczne jest zbrojenie poprzeczne,
(b) w strefie bezposrednio przylegajycej do pola obciyzenia lub obrysu slupa,
(c) w strefie zewn?trznej poza strefy zbrojenia poprzecznego.
W strefie (a) wzor na nosnosc ma postac istotnie odmienny od dawnych
warunkow (9.13) lub (9.16):
VRd,cs = ' 0 , 7 5 . ^ , , + 1,5^ ^ ^ W s m a
s,
u^d
gdzie: u^a,c wediug wzoru (9.7),

^^^^^^

491

490
_ powierzchnia zbrojenia w jednym obwodzie zbrojenia wokol pola
obciyzenia,
Sj.
rozstaw obwodow zbrojenia (co najmniej dwa obwody),
fywd,c obliczeniowa efektywna wytrzymalosc stah zbrojenia poprzecznego,
wyznaczona ze wzoru:
fywd,c = 250 +0,25 d ^fywd (wc wzorzc wytrzymalosc w MPa, d w milimetrach),
oc

kyt mi?dzy zbrojeniem poprzecznym a plaszczyzny plyty.

Jezeh zaprojektowano tylko jeden obwod zbrojenia poprzecznego i spelnione sy wymagania konstrukcyjne (rozdziai 13), to do wzoru (9.17) nalezy
podstawie d/s^. = 0,67.
Ponadto, w EC2 zawarto przepis o mozliwosci stosowania innych typow
zbrojenia (np. sztywnych wkladow), pod warunkiem doswiadczalnego okreslenia VRd,csW strefie (b) wymagane jest sprawdzenie warunku bezpieczehstwa ze
wzgl?du na przekroczenie maksymalnego napr?zenia na scinanie w postaci:

Rys. 9.7. Zalecane w EC2 obwody kontrolne lez^ce poza zbrojeniem poprzecznym, dla ktorych
konieczne jest obliczenie nosnosci piyty jako konstrukcji bez zbrojenia poprzecznego

' ....r..._.?... NO
%. = ^ ' < % . . n . a x = 0 , 5 v / ,
u^d

(9.18)

gdzie:
V = 0,60(l-^,/25Q);
w MPa),
dla slupa wewn?trznego
UQ = 2{c^+Cy),
dla shipa przykraw?dziowego UQ = c^+3d ^ c^ + 2Cy,
dla slupa przynaroznego
UQ = 3d ^ Cy. + Cy,
c^, Cy to boki przekroju slupa, przy czym bok
dla slupa lezycego przy
kraw?dzi jest rownolegly do tej kraw?dzi.
W strefie (c) obowiyzuje wzor na nosnosc samego betonu (9.7), a obwod
kontrolny, w ktorym nie jest konieczne zbrojenie, ustala si? dla sily poprzecznej
ze wzoru:
' ^

O:. jo
o\. jo

/o

ooo o
: T
oi
o/
o o/ y o
Ui

2d

2d

c-zbrojenie poprzeczne pomijane w obliczeniu

(9-19)
^Rd,cd
Ostatni obwod pr?t6w zbrojenia porzecznego powinien bye umieszczony
wewnytrz obszaru zawartego w obwodzie u^^t lub Uout.cf (rys. 9.7), w odleglosci
nie wi?kszej niz 1,5^ od brzegu obszaru.
Nalezy podkreslic, ze zasady sprawdzania 'zbrojenia zawarte w EC2
wynikajy bezposrednio z zalecen podanych znacznie wczesniej w przepisach
CEB-FIP MC90 [9.4] - rys. 9.8. Okreslono tam bardzo dokladnie obszar,
z ktorego zbrojenie poprzeczne jest uwzgl?dniane. Obszar ten jest ograniczony
obwodami w odleglosci d i 2d od pola obciyzenia - rys. 9.8a.
Pierwszy rzyd zbrojenia poprzecznego powinien lezec w odleglosci nie
wi?kszej niz pd od brzegu slupa, gdzie jest stosunkiem nosnosci plyty bez
zbrojenia do wymaganej nosnosci. W precyzyjnych zaleceniach CEB-FIP

~L

Rys. 9.8. Zalecenia uwzgl^dniania zbrojenia poprzecznego i obwodu kontrolnego poza zbrojeniem
wg CEB-FIP MC90 [9.4]: a) zasada rozmieszczenia zbrojenia obliczeniowego i dodatkowego,
b) reguia okreslania zewn^trznych obwodow kontrolnych u lub u^^.f, gdzie wymagane jest
sprawdzenie nosnosci na przebicie plyty bez zbrojenia poprzecznego

'

MC90 rozmieszczenie zbrojenia deeyduje ponadto o zewn^trznym obwodzie

kontrolnym u^, poza strefy zbrojenia, gdzie sprawdzac nalezy nosnosc plyty
bez zbrojenia (rys. 9.8b). Podejscie CEB-FIP MC90 jest znacznie dogodniejsze
w praktyce ustala si? rozklad zbrojenia i sprawdza nosnosc w odleglosci 2d
od ostatniego rz?du zbrojenia, stosujyc obwody kontrolne wg rys. 9.8b.
Przepisy amerykanskie ACI-318 [9.1] dopuszczajy w istocie nieco nmiejszy
przyrost nosnosci w wyniku zbrojenia poprzecznego (granica wynosi
{6-s/]^)bod, czyli najcz?sciej 1,5 FJ, a w dodatku, powolujyc si? na badania
N . M . Hawkinsa [9.13], zalecajy przeniesienie przez zbrojenie poprzeczne
nadwyzki sily przebijajycej powyzej (2^/J^)borf. Rownoczesnie, w przypadku
sztywnych wkladow (ang. shearhead), maksymalny nosnosc mozna zwi?kszyc
do {J-^/fDh^d, czyh praktyeznie do 1,75 F^. Przepis ten bazuje na badaniach
W-G. Corleya i N.W. Hawkinsa [9.11].

a)
przekroj

9.2.7. Nosnosc na przebicie plyt stropowych

z giowicami podporowymi
Problem ten byl w przeszlosci rozwazany dla stropow grzybkowych; przy
zalecanych wtedy znacznych rozmiarach glowic wymiar glowicy przy styku
z plyty mial miescic si? w zakresie a = (0,2-^ 0,3)/, a wymagane nachylenie
tworzycych glowicy stozkowej lub scian glowicy ostroslupowej bylo nie
mniejsze od 45.
W stropach plaskich glowice mi?dzy slupem a plyty sy znacznie nmiejsze
i najcz?sciej przyjmujy postac pogrubionej plyty (ang. droy panel), a rzadziej sy
ksztahowane ze skosami.
W EC2, a takze we wszystkich wersjach poprzednich EC2, zamieszczono
dosyc szczegolowe zalecenia do obliczania glowic. Obecnie rozroznia si? dwa
przypadki nmiejszej i wi?kszej glowicy (rys. 9.9).
Odleglosc przekroju kontrolnego dla przypadkow podanych na rysunku 9.9 wynosi:
- dla kolowej glowicy o malym wymiarze
< 2/z^
-

W - 2 d - t - / ^ + 0,5c,

(9.20)

dla prostokytnej glowicy o malym wymiarze

< 2h^, majycej wymiary

k = c, + 2l^ 1^ = 0^ + 21^2^
-

W = 2^ + 0,56
albo w = 2^ + 0,69/^,
(9.21)
dla duzej glowicy
> 2{d + hj^) wg rysunku 9.9b przyj?to dwa przekroje
kontrolne, niezaleznie od ksztaltu
W.ext = 2^ + /^+0,5c

oraz

w , i n t = 2(^ + /z^)-t-0,5c.

(9.22)

Dla przypadkow glowic o wymiarach posrednich 2h^<l^^2{d

+ h^
w ostatniej wersji EC2 nie podano zalecenia, ale w analogu do zalecen EC2
(1999) mozna zalozyc przekroj kontrolny:
2/,, + 0,5c.

(9.23)

Rys. 9.9. Podstawowe przekroje kontrolne do sprawdzania nosnosci piyt z giowicami: a) przy maiej
giowicy: / H < 2 / J ^ ; b) przy duzej ^owicy: iH>2{d+hjj)

9.3. P r z e b i c i e

mimosrodowe

9.3.1. Ogolna charakterystyka

Przebicie mimosrodowe, w odroznieniu od osiowo symetrycznego, zachodzi przy jednoczesnym dzialaniu sily poprzecznej i skupionego (niezrownowazonego w plycie) momentu. Mamy tu w istocie dwa przypadki:
niesymetri? obciyzenia, przy ktorej na geometrycznie symetryczny w rozwazanym kierunku w?zel plyty ze slupem dziala sila poprzeczna i moment
zginajycy,
- niesymetri? geometryczny, przy ktorej juz sam w?zel ma uklad niesymetryezny, co wywoluje mimosrod dzialania sily obeiyzajycej.
Pierwszy przypadek to przede wszystkim wewn?trzna podpora slupowa
plyty poddanej nierownomiernemu obciyzeniu lub symetryczna stopa fundamentowa obciyzona sily i momentem. Drugi przypadek zachodzi przy

skrajnym lub naroznym usytuowaniu podpory w plycie lub przy niesymetrycznej stopie fundamentowej.
Rozroznianie tych przypadkow jest konieczne przy sprawdzeniu nosnosci
plyty na przebicie przez scinanie, bowiem majy one zasadniczy-wplyw na
wielkosc pola kontrolnego i zwiyzanego z tym przekroju kontrolnego. Poniewaz praktyczne przypadki mimosrodowego przebicia mogy bye bardzo zroznicowane, dlatego wszystkie zalecenia i normy podajy jedynie ogolne zasady.
W pierwszym rz?dzie podane sy reguly okreslania przekrojow kontrolnych
(krytycznych) dla podstawowych przypadkow usytuowania slupa, bydz pola
obciyzenia wzgl?dem kraw?dzi plyty (patrz tablica 9.3). Drugy grup? przepisow
z tego zakresu, juz nie tak konsekwentnie podawany w roznych zaleceniach,
stanowiy zasady uwzgl?dniania niezrownowazonego momentu w plycie nad
podpory slupowy.
EC2 podaje zasad? uwzgl?dniania jednoczesnego dzialania sily poprzecznej
i momentu wtedy, gdy znane sy obydwie z tych wartosci (np. z analizy ustroju
metody ram zast?pczych). Zasad? t? przedstawiono ogolnie w p. 9.2.4 i na
rysunku 9.5.
Ponadto, w EC2 przedstawiono metod? przyblizonego uwzgl?dniania
momentu w w?zle plyta-ship, za pomocy odpowiedniego zwi?kszenia sily
poprzecznej obliczeniowej T^^. Wspolczynnik zwi?kszajycy P przyporzydkowano trzem typowym sytuacjom rys. 9.10a.
Niestety ta metoda jest nadmiernie uproszczona pochodzi z wersji
poprzednich EC2 (1991, 1999), a pierwowzorem jej byly zalecenia normy
brytyjskiej BS8110 [9.2]. Na rysunku 9.10b podano istot? zalecen brytyjskich.

sKJp

JE jn_narozny___
1

I s^up
E 3-^ rowe dziow y_

! stu p
j7 7n_wewn^lrzny

niezrdwnowazdny
,
moment

b)

reakcja
podporowa

9.3.2. Porownanie i ocena zalecen

Wediug EC2 w plytach, w ktorych nie przeprowadza si? dokladnej anahzy
wspolpracy plyt i siupow tworzycych ustroj szkieletowy, nalezy stosowac
zamiast zamiast sily poprzecznej V^d wartosc pv^d wg wzoru (9.1). Wspolczynniki p podano na rysunku 9.10a. Tak powi?kszony wartosc sily poprzecznej
i wynikajycy styd sredniy wartosc v^, stosuje si? do sprawdzania plyty jak przy
przebiciu osiowo symetrycznym.
Tendencja do uproszczenia zalecen dpprowadzila w przypadku wskazah
dla sytuacji nad slupem przykraw?dzio\yym do bl?du ten sam wspolczynnik
P dla obydwu kierunkow dzialania momentow niezrownowazonych (prostopadle lub rownolegle do kraw?dzi) jest pomylky.
Znaczenie pelniejsze sy zalecenia podane w normie brytyjskiej oraz
w szczegolowym komentarzu do tej normy autorstwa R.T. Whittle'a [9.17].
Uwzgl?dniajy one przede wszystkim kierunek dzialania niezrownowazonego
momentu (rys. 9.10b).
Nad podpory wewn?trzny reakcj? zast?pczy nalezy obliczac ze wzoru:
Kff(2)=K(l,0-M,5M,/F,x)^l,15P^,

(9.24)

RYS 9 10 Wspoiczynniki do przyblizonego uwzgl?dniania momentow przy sprawdzaniu nosnosci

na przebi:ciepiyt w szkielecie plytwowo-siupowym: a) wspolczynnik ^ wedtug EC2, b) zast^pcze siiy
przebijaj^ce V^^^ wediug normy brytyjskiej BS8110 [9.2]

a nad podpory skrajny ze wzoru:

. Kff(4) = V,il25 + l5MJV,x)

^ 1,40 7,.

(9.25)

Znaczenie symboh w tych wzorach wyjasniono na rysunku 9.10b.

Z porownania widac, ze do EC2 wzi?to wspolczynniki minimalne dla
podpor posrednich w pasmach ciyglych plyty (wewn?trznych i kraw?dziowych), natomiast zwi?kszono wyraznie wspolczynihki dla sytuacji przynaroznych i przykraw?dziowych. Takie zalozenia sy uzasadnione dla przypadkow
relatywnie wiotkich siupow posrednich, a sztywnych siupow naroznych i skrajnych w rzeczywistosci jednak cz?sto wyst?pujy przypadki odwrotne.
Starsze wersje EC2 (1991, 1999), oprocz przyblizonego uj?cia wplywu
momentow zgmajycych na wielkosc sily przebijajycej (wspolczynnik P\-

497
raly minimalne wielkosei momentow, jakie nalezy w plycie nad podpory
slupowy uwzgl?dnic przy wymiarowaniu zbrojenia na zginanie. Wielkosci te
bierze si? pod uwag? wtedy, gdy z obliczen konstrukcji szkieletu plytowo-slupowego nie wynikajy wartosci wi?ksze. Sy to wskazowki istotne dla
praktyki projektowej i dlatego warto je tu przytoczyc.
Pasma stropu o prostokytnej siatce podpor, dla ktorych zalecono w EC2
(1991) minimalne wielkosci momentow, przedstawiono na rysunku 9.11.

'Sdx

Zalecenie dotyczyce minimalnych wartosci momentow w plycie w istocie

okresla minimum zbrojenia w glownych pasmach nad podporami i przy
kraw?dziach. Momenty te powinny bye rozpatrywane lycznie z wytyeznymi
konstruowania, zwlaszcza w cz?sciach przykraw?dziowych i przynaroznych
plyty.
Calkowicie odmienne podejscie prezentujy zalecenia amerykanskie A C I
[9.1], w niewielkim stopniu w tej cz?sci modyfikowane od 1971 roku. Material
zrodlowy stanowily tu glownie wyniki badah N.W. i I . M . Hansonow [9.12],
Zaleca si? tu sprawdzanie zast?pczych napr?zeh scinajycych wzdluz przekroju
krytycznego, z uwzgl?dnieniem dzialania na ten przekroj sily poprzecznej
(reakcji slupa) i momentu zginajycego wyznaczonego z analizy szkieletu.
Metoda ta pozwala na jednoczesne uwzgl?dnieme momentow w dwoch
kierunkach; wowczas ograniczenie wielkosci napr?zeh dotyczy ekstremalnej
wartosci naroznej. Udzial zbrojenia poprzecznego jest rozwazany jako sredni
przyrost nosnosci przekroju krytycznego, niezaleznie od usytuowania zbrojenia
wzgl?dem miejsca ekstremalnych napr?zeh. Szczegoly zasad normy amerykahskiej podano m.in. w pracach [9.6] i [9.7].

9.4. O t w o r y w s t r e f i e

Rys. 9.11. Oznaczenia minimalnych jednostkowych momentow zginajycych podporowych m^, oraz
okres'lenie szerokos'ci pasm piyty przejmujycych te momenty wg EC2 (1991)

Wartosci momentow mmimalnych okresla si? ze wzoru:

(9.26)
gdzie: Vs, ~ sila poprzeczna na podporze (reakcja shipa),
y] - wspolczynnik okreslajycy wartosc momentu podany w tablicy 9.3.
. 9.3. Wspoiczynniki TJ do okreslania obliczeniowych wartosci minimahych momentow
>iycie nad podporami siupowymi (rys. 9.11) (wartosci podano dla momentow okres'lajycych
zbrojenie piytyg6ry" i doiem")
Usytuowanie
siupa
Siup
Siup
Siup
Siup

wewn^trzny
skrajny
skrajny
narozny

Kierunek
momentu
w obu kierunkach
X do kraw^dzi
11 do kraw^dzi
w obu kierunkach

Wspolczynnik rj

Szerokosc pasma

gory

doiem

przejmujycego

0,125
0,125
0,250
0,500

0
0,125
0
0,500

0,30/ .
na metr
0,15/
na metr

przebicia

Wplyw otworow w strefie przyslupowej stropow plytowych jest waznym

problemem z uwagi na powszechne wyst?powanie takiej sytuacji w budynkach. Wszystkie normy wprowadzajy w takich przypadkach redukcj? obwodow kontrolnych (krytycznych). Roznice natomiast w przeszlosci bardzo znaczne dotyczy obecnie przede wszystkhn obszaru, w ktorym
otwory majy wplyw na nosnosc. Na rysunku 9.12 przedstawiono porownanie przepisow roznych norm; roznice te nie znajdujy pelnego udokumentowania w doswiadczeniach.
9.5. A n a l i z a m e c h a n i z m u p r z e b i c i a
wediug wspolczesnych uj^c p r o b l e m u
Juz z poczytkiem lat 1960. w cyklu prac badaczy szwedzkich ze Sztokholmu (Nylander, Andersson, Kinnunen - patrz [9.7], [9.15]) poddano
krytyce uproszczony matod? analizy przebicia, wprowadzony przez badaczy
amerykahskich (glownie Elstner i Hognestad 1956), polegajycy na rozwazaniu przekroju krytycznego.
Na podstawie obszernych badah mechanizmu zniszczenia plyty przez
przebicie powstaly wowczas modele teoretyczne, najpierw dla otoczenia
wewn?trznej podpory slupowej bez zbrojenia poprzecznego (1960), nast?pnie ze zbrojeniem poprzecznym (1963) i wreszcie dla przypadkow podpory
w sysiedztwie brzegu plyty (1966). Byly to modele spr?zysto-kruche, wprowadzone do przepisow mi?dzynarodowych CEB w roku 1966. Podstawy

<6d

Rys. 9.13. Synteza obserwacji mechauizmu zniszczenia plyty przez przebicie rozwazana w teoretycznych modelach spr^zysto-kruchych

II
<5d

NS3473-92

Rys. 9.12. Porownanie normowych zalecen redukcji obwodu kontrolnego (krytycznego) w przypadku wyst^powania otworow w piycie, w sysiedztwie podpory slupowej

zalozeh teoretycznyeh byly obserwacje zachowania si? osiowo symetrycznych

modeh, przedstawione schematycznie na rysunku 9.13.
Zgodnosc wynikow obliczen z eksperymentami byla zadowalajyca w zakresie najprostszych przypadkow osiowo symetrycznych, natomiast stwierdzano duze rozbieznosci w porownaniach z badaniami bardziej ziozonych
przypadkow. W dodatku byly to metody uciyzliwe rachunkowo. Roznice
wynikow obliczen,i wynikow badah byly tego samego rz?du, co przy
stosowaniu nproszczonych pol-empirycznych metod zalecanych w kolej-

nych normach amerykahskich, poczywszy od 1971 r. (patrz porownanie

w [9.6]).
Kolejne proby teoretycznego podejscia do problemu przebicia bazowaly na
coraz obszerniejszym materiale empirycznym. Zgodnie przyj?to jako podstaw?
modeh zniszczenia w?zla plyta-ship mechanizmy pokazane schematycznie na
rysunku 9.14.
Najbardziej kompletne modele, pozwalajyce na anahtyczne obhczanie
nosnosci plyty zelbetowej na przebicie, to:
spr?zysty model D , Noltinga [9.14], biorycy za podstaw? analizy kryterium
napf?zenia sciskajycego w kierunku rysy ukosnej wokol pola obciyzenia,
-- plastyczne modele M.W. Braestrupa i in. [9.8], dotyczyce glownie osiowego
przebicia, zakladajyce koncentracj? napr?zeh na dwukrzywiznowej (a wi?c
nie stozkowej) powierzchni obrotowej wokol pola obciyzenia i wystypienie
zniszczenia z chwily przekroczenia granicznej wartosci odksztaicenia postaciowego betonu na tej powierzchni,
- spr?zysto-plastyczny model C.E. Bromsa [9.9], rozwijajycy pierwotne
modele szwedzkie, z uwzgl?dnieniem wi?kszej liczby czynnikow decydujycych o zniszczeniu,
Wszystkie zaproponowane dotyd metody dokladnej analizy przebicia

9.6.
obwodowQ rysQ od zginania
ukosna rysa
/od scinania

\silnie wyt^zony beion

obwodowG rysa od zginania

A u k o s n o
rysa
/od scinania

Xsiinie wyt^zony beton

Rys. 9.14. Mechanizmy zniszczenia strefy podporowej piyty przy przebiciu osiowym (a) i mimosrodowym (b)

sy na razie zbyt ziozone do stosowania ich w praktyce. Wydaje si?, ze

stosunkowo najiatwiej mozna przystosowac do projektowania metod? podany
przez C.E. Bromsa [9.9]. Przyj?to w niej alternatywne kryteria zniszczema,
obydwa zwiyzane ze strefy sciskany w sysiedztwie obrysu slupa (pola obciyzenia). Jako dwie mozliwe przyczyny zniszczenia rozwaza si? tu albo
przekroczenie promieniowego napr?zenia sciskajycego (analogicznie jak to juz
przyjmowano w latach 60. XX w.), albo przekroczenie obwodowego odksztaicenia przy sciskaniu.
Alternatywny charakter tej anahzy moze bye szczegolnie przydatny wobec
rozszerzania si? wachlarza stosowanych betonow, zwlaszcza w kierunku
betonow o wysokiej wytrzymaiosci, w ktorych charakterystyki t r - e lub relacje
mi?dzy wytrzymalosciy na sciskanie i rozciyganie, lub wreszcie zachowanie si?
w ziozonych stanach napr?zenia - wyraznie si? rozniy (patrz [9.16]).

Podsumowanie

Przepisy dotyczyce obliczania i zasad konstruowania plyt zelbetowych na

przebicie zawarte w EC2 nawiyzujy w duzym stopniu do zalecen CEB-FIP
MC90 [9-4]. Niedobrze si? stalo, ze przez 10 niemal lat probowano w zakresie
przebicia koniecznie zroznicowac te dwa dokumenty.
Zadna z metod obliczania plyt na przebicie, zalecanych w przepisach
lub normach o zasi?gu mi?dzynarodowym, nie reprezentuje podejscia zadowalajyco zgodnego z obserwacjanh zjawiska uzyskanymi z doswiadczen.
Powszechne jest dyzenie do bazowania, podobnie jak przy scinaniu elementow pr?towych, na umownej wartosci wytrzymaiosci betonu na rozciyganie.
Doswiadczenia i analizy oparte na zaawansowanych modelach materialowych wskazujy natomiast, ze czyninkiem decydujycym zwiyzanym z betonem jest jego wytrzymalosc na sciskanie w strefie przylegajycej do slupa
i odksztalcalnosc betonu w trojosiowym stanie napr?zenia zachodzyeym
w tej strefie.

9.6.1. Przyklad
Sprawdzenie na przebicie plyty stropu w otoczeniu slupowej podpory
wewn?trznej, wediug przepisow EC2.
(a) Dane geometryczne i materialowe:
- siatka siupow:
= 6,60 m, ly = 6,00 m,
- grubosc calkowita plyty h 0,24 m,
- srednia wysokosc obliczeniowa d = 0,21 m,
- przekroj slupa c =
= 0,40 m,
- beton
- 20 MPa, l/fj, = 2,714 MPa,/,, = 13,3 MPa,
- stal fy^ = 355 M P a , / , , = 310 MPa (stal 18G2),
- stopien zbrojenia na zginanie
= p^^ = Piy - 0,009.
(b) Obciyzenia:
- ci?zar wlasny plyty 25 kN/m^ x 0,24 m = 6,00 kN/m^,
- pozostale obciyzenia stale (posadzka, sufit) 1,50 kN/m^,
- razem obciyzenia stale:
= 7,5 kN/m^,
- obciyzenia zmienne
= 3,0 kN/m^.
Wspolczynniki obciyzenia: JQ 1,35,
= = 1,50.
(c) Sprawdzenie przebicia przez scinanie:
calkowita sila poprzeczna na podporze wewn?trznej
V^d = {lo G.+yp Q.) I.ly = (1,35 X7,50+1,50 x 3,00) x 6,60 x 6,00 = 579,15 k N ,
wspolczynnik wplywu mimosrodu dla podpory wewn?trznej (rys. 9.9a):
^ = 1,15,
obwod kontrolny:
" i = 4c + 27r(2^) = 4 X 0,40+27C x 2 X 0,21 = 4,24 m,
zast^pcze napr^zenie scinajyce na obwodzie kontrolaym (wzor 9.1):

502

%a = ^

= 0>748 MPa,

obliczeniowa nosnosc na przebicie dla plyty bez zbrojenia poprzecznego wzor (9.7):
VRd,c = CRdAi^OOpj,,)'^^+
0,10cr^^ > K,^ + 0,10a,^\
Cj,d,c = 0,18/1,5 = 0,12,
fe= 1 4 - ^ ^ ^ 2 , 0 ;

k = 1,916;

v^, = 0,57915/1,60 X 0,21 = 1,723 MPa < 0,5 v / , = 3,67 MPa - warunek spelniony.
(f) Sprawdzenie przebicia poza strefy zbrojenia (z pomini?ciem wplywu niezrownowazonego momentu)
obwod kontrolny, w ktorym nie jest konieczne zbrojenie ze wzoru (9.19):
Uout.cr =

PVJidvRd^c) = 1,15

0,57915/0,21

%rf,max = 0,5 v/,

v = 0,60(1-/^/250) = 0,552,
v^d = 0,748 MPa < VRd,m.. = 3,67 MPa.
Mozliwosci post?powania:
A zwi?kszenie wymiaru slupa i/lub grubosci plyty,
B podwyzszenie klasy betonu,
C zastosowanie zbrojenia poprzecznego.
Wybrano post?powanie C.
(d) Wymagana nosnosc na przebicie plyty zbrojonej poprzecznie ze wzoru
(9.17):
'^Rd^cs = 0,75 VRd,c +1>5 (d/s^) A^^ fy^dM sin, a/u^ d > v^, = 0,748 MPa,
przyj?to zbrojenie w postaci samych strzemion pionowych (sin a = 1);
ograniczajycy warunek dla zbrojenia poprzecznego
2504-0,25^^/,,,,
/^wd.cf = 250-f 0,25 X 210 = 302,5 MPa
= 319 MPa,
%a.c = 0,621 MPa,
warunek konstrukcyjny s, < 0,75 J =157,7 mim - zaokryglono do 150 mm,
^/5, = 210/150 = 1,4;
wymagane zbrojenie w jednym obwodzie:
4 w = [(0,748 - 0 , 7 5 X 0,621)/(1,5 x 1,4 x 302,5 x 1,0] x 4,24 x 0,21 x 10^ =
= 396 m m ^
przy zaiozeniu strzemion 08 mm (50,3 mm^) wymagana w jednym obwodzie
liczba gal?zi wynosi:
= 396/50,3 = 7,9; przyj?to 8 gal?zi strzemion 08 mm
(402 mm^). Stosownie do warunkow konstrukcyjnych odst?p rz?d6w strzemion nie moze przekraczac 0,15d = 157,5 mm, przy czym pierwszy rzyd nalezy
umiescic w odleglosci nie wi?kszej niz 0,5d = 105 mm od brzegu shipa.
(e) Sprawdzenie przebicia w strefie bezposrednio przy slupie wzor (9.18);
^Bd==PV^Ju^d^0,5vf,
Uo dla wewn?trznego slupa: UQ = 2(c^+Cy) = 1,60 m,

0,621 = 5,11 m,

odleglosc tego obwodu od lica slupa:

a = (5,11 - 4 X 0,40)/27c = 0,56

%..c = 0,621 MPa > v^,^ = 0,035/c^/^y;i/^ = 0,435 MPa,

nosnosc na przebicie plyty bez zbrojenia poprzecznego, nie jest wystarczajyea, bo warunek
> %d nie jest spelniony: 0,621 < 0,748 MPa,
sprawdzenie warunku maksymalnej nosnosci na scinanie:

m,

ostatni obwod zbrojenia wymagany w odleglosci od lica slupa:

0,56-1,5^ = 0,245 m;
wystarczaj^ zatem dwa obwody zbrojenia; pierwszy w odleglosci 100 mm
(< 0,5d = 105 mim) i drugi w odleglosci 250 m m ( < 0,5d + 0,15d = 262,5 mm).

CO

016

95

./ / / , .

\^. \

1
(

. 150 100

1 '
\8

400
Rys. 9.15. Zbrojenie na przebicie w strefie podpory wewn^trznej sprawdzanej w przykladzie

Pismiennictwo
[9.1] A C I 318-02 Building Code Requirements for Structural Concrete and Commentary.
American Concrete Institute, Farmington Hills, 2002.
[9,2] BS 8110: Part L Code of practice for design and construction. British Standard Institution,
London, 1985,
[9.3] CEB-FIP Model Code for Concrete Structures. Comite Euro-International du Beton, 1978.
[9.4] CEB-FIP Model Code 1990: CEB Bulletin d'Information No 213/214, May 1993.
[9.5] NS 3473E - 1992. Concrete Structures. Design rules. 4th edition. Norwegian Council for
Building Standarization (NBR), November 1992.
[9,6] Ajdukiewicz A.: Analiza metod obliczania piyt zelbetowych na przebicie. Inzynieria
i Budownictwo, nr 7, 1968.
[9.7] Ajdukiewicz A., Starosolski W.: Zelbetowe ustoje plytowo-slupowe. Arkady, Warszawa,
1981; uaktualnione wydanie w j?z. angielskim: Reinforced-Concrete Slab-Column Structures. Elsevier, Amsterdam-Oxford-New York-Tokyo, 1990.

[9.8] Braestrup M.W., Nielsen M.P-, Jensen B.C., Bach F.r Axisymmetric punching of plain and
reinforced concrete. Report R75, Structural Research Laboratory, T.U. of Denmark,
Copenhagen, 1976.
[9.9] Broms C.E.: Punching of Flat Plates A Question of Concrete Properties in Biaxial
Compression and Size Effect. A C I Structural Journal, Vol. 87, No 3, May-June 1990.
[9.10] Concrete Structures. Euro-Design Handbook 1994/1996. (editor LEibl), Ernst & Sohn,
Berlin 1995.
[9.11] Corley W.G., Hawkms N.M.: Shearhead Reinforcement for Slabs. A C I Journal, Proceedings, Vol.65, No 10, October 1968.
[9.12] Hanson N.W., Hanson J.M.: Shear and Moment Transfer Between Concrete Slabs and
Columns. Journ. of Portland Cement Association, V o l 10, No 1, 1968.
[9.13] Hawkins N . M . : Shear Strength of Slabs with Shear Remforcement. SP2 Shear i n Reinforced
Concrete, Vol. 2. American Concrete Institute, Detroit, 1974.
[9.14] Nolting D.: Des Durchstanzen von Platten aus Stahlbeton Tragverhalten, Berechnung,
Bemessung. Heft 62, Institut fiir Baustoffe, Massivbau und Brandschutz, T.U. Braunschweig, 1984.
[9.15] Punching Shear in Reinforced Concrete. A State of Art Report by P.E. Regan and M.W.
Braestrup. CEB Bulletin' dinformation No 168, January 1985.
[9.16] Tomaszewicz A.: Punching Shear Capacity of Reinforced Concrete Slabs. Report 2.3. SP2
- Plates and Shells; High-Strength Concrete. SINTEF Structures and Concrete, Trondheim, July 1993.
[9.17] Whittle R.T.: Design of reinforced concrete flat slabs to BS8110. CIRIA - Construction
Industry Research and Information Association, London, 1985.

10. Stan graniczny nosnosci

z udzialem efektow odksztalcen
konstrukcji
10.1.

Wprowadzenie

Podstawy metod analizy konstrukcji jest zalozenie o rownowadze statecznej.

W sensie ogolnym oznacza ono, ze niewielkie zaklocenia uldadu powodujq,
niewielkie odchylki od stanu niezakloconego, a po zdj^ciu tych zakiocen uklad
powraca do stanu wyjsciowego. Statecznosc rownowagi ciala odksztalcalnego
mozna zdefiniowac jako szczegolny przypadek ruchu tego ciala; w odniesieniu
do konstrukcji budowlanych i inzynierskich wystarcza na ogol statyczne
kryterium statecznosci polegaj^ce na badaniu, czy rozwazany uldad (model
konstrukcji i dzialajycych nan obciyzejd) moze zajmowac inne niz wyjsciowe
polozenie rownowagi (statecznej lub niestatecznej).
Te inne polozenia rownowagi zwiyzane sy z odksztalceniami i przemieszczeniami ustroju konstrukcyjnego, przy czym z oczywistych wzgl?d6w, w budownictwie dopuszcza si? wylycznie wyst^powanie malych przemieszczen.
Konsekwencjy takiego podejscia jest przyj^cie zasady zesztywnienia, ktora
oznacza, ze wplyw przemieszczen na wartosci reakcji i sil wewn?trznych jest
pomijalnie maly.
Metody analizy konstrukcji oparte na zasadzie zesztywnienia nazywa si?
metodami I rz^du. W wi?kszosci przypadkow dajy one dostatecznie dobre
rezultaty obliczen. Jednakze, gdy w elementach ustrojow (zachowawczych)
wyst?pujy znaczne sciskajyce sily osiowe, wplyw przemieszczen elementow
i zwiyzanych z nimi obciyzeh moze okazac si? istotny i nie powinien bye
zaniedbywany przy obliczaniu sil wewn?trznych i w analizie stanu wyt?zenia
konstrukcji. Ustroje, w ktorych efekt ten wyst?puje, nazywa si? geometrycznie
nieliniowymi, a sposoby obliczen z uwzgl?dnieniem przemieszczen, czyli odrzucajyce zasad? zesztywnienia metodami I I rz^du.
Rownanie rozniczkowe stanowiyce podstaw? okreslenia algorytmow metod
I I rz?du przedstawia warunek rownowagi nieskohczenie malego wycinka pr?ta
w konfiguracji odksztalconej i uwzgl?dnia tez czlon pochodzycy od sily osiowej
na stosownym przemieszczeniu. Efekt dzialania sily osiowej mozna zinter-

pretowac jako zmian? sztywnosci pr?ta; zmniejszenie przy sciskaniu i wzrost

przy rozciyganiu. W miar? powi?kszania wartosci sU:y sciskajycej wzrastajy
nieliniowo przemieszczenia, dyzyc asymptotycznie do nieskonczonosci, gdy s^a
osiowa zmierza do wartosci krytycznej, przy ktorej nast?puje utrata wyjsciowej
rownowagi statecznej. (Ten niezgodny z doswiadczeniem wynik bierze si?
z uproszczonego zapisu rownania rozniczkowego linii ugi?cia; w rozwiyzaniu
dokladnym, otrzymanym za pomocy calek eliptycznych, ciygowi wartosci sil
krytycznych odpowiadajy kolejne konfiguracje odksztalconych postaci konstrukcji o skohczonych wartosciach przemieszczen).
Metody 11 rz?du i analiza statecznosci konstrukcji (dajyca si? cz?sto
sprowadzic do problemu wyboczenia) bazujy na modelu ciala liniowo spr?zystego. Na tym gruncie uzyskano rozwiyzania problemow statecznosci wi?kszosci technicznie waznych typow konstrukcji i opracowano efektywne algorytmy
metod 11 rz?du. Niestety w realnych konstrukcjach inzynierskich model ciala
liniowo spr?zystego ma ograniczono zastosowanie; z pewnosciy nie jest sluszny
w odniesieniu do stanu granicznego konstrukcji zelbetowych, bowiem zwiyzki
cr 8 dla betonu, a takze (w stanie granicznym nosnosci) dla stali sy silnie
nieliniowe. Ustroje, w ktorych materialowe zwiyzki konstytutywne sy nieliniowe, nazywa si? fizycznie nieliniowymi. Konstrukcje zelbetowe, w ktorych
wyst?pujy duze sily sciskajyce, sy zarowno geometrycznie, jak i fizycznie
nieliniowe. W konstrukcjach z jednorodnych materialow spr?zysto-plastycznych, takich jak stal konstrukcyjna, przy niezbyt duzych smuklosciach
elementow, odksztaicenia wchodzy w stref? plastyczny jeszcze przed osiygni?ciem sily krytycznej, co powoduje, ze jest ona mniejsza od wartosci
eulerowskiej, wyznaczonej dla ciala liniowo spr?zystego. Praktyczne wartosci
napr?zeh krytycznych jako funkcji smukiosci wyznaczyc mozna wtedy m.in. za
pomocy modyfikacji opartej na module stycznym (krzywa Engessera-Shanley'a) lub jej aproksymacji zaproponowanej przez Johnsona i Ostenfelda.
W zelbecie sytuacj? komplikuje dodatkowo fakt wyst?powania rys w strefach rozciyganych i pelzanie betonu pod wplywem obciyzeh dlugotrwalych
w strefach sciskanych. Obydwa te czynniki wywohijy dalszy degradacj?
sztywnosci elementow sciskanych. Pozostajyc przy zaiozeniu plaskich .przekrojow i kontynualnych zmian sztywnosci, rysy uwzgl?dnia si? najcz?sciej jako
rozmyte (usrednione na odcinku mi?dzy dwoma kolejnymi przekroj ami
zarysowanymi), z uwzgl?dnieniem efektu wspolpracy betonu rozciyganego
znanego pod nazwy tension stiffening. Najprostszym sposobem uwzgl?dnienia
pelzania betonu jest odpowiednia modyfikacja modulu spr?zystosci; lepsze
oszacowania uzyskuje si? przez oddzielne uwzgl?dnienie czynnikow wplywajycych na wielkosc odksztalcen pelzania,
Podatnosc konstrukcji na efekty wywolane dzialaniem sciskajycych sil
osiowych ocenia si? za pomocy smukiosci, rozdzielajyc pr^ty na kr^pe,
w ktorych efekty 11 rz?du sy zaniedbywalnie mate, i smukle, w ktorych trzeba
uwzgl?dniac wplyw przemieszczen na wartosci sil wewn?trznych, a nosnosc
graniczna moze bye zarowno skutkiem wyt?zenia przekroju krytycznego.

jak i utraty statecznosci. Dla pojedynczych pr?t6w lub ziozonych konstrukcji

o w?zlach nieprzesuwnych zadanie mozna sprowadzic do problemu lokalnego,
polegajycego na badaniu poszczegolnych elementow (pr^tow wydzielonych).
W przypadku konstrukcji o w?zlach przesuwnych badaniu podlegac musi caly
ustroj.
W odniesieniu do pr?t6w wydzielonych spotyka siq dwa techniczne
sposoby oszacowania wplywow drugiego rz?du. W kazdym z nich mimosrod
sily sciskajycej wyznaczony metodami I rz?du powi?ksza si? o mimosrod
dodatkowy reprezentujycy imperfekcje konstrukcji, uzyskujyc w efekcie mimosrod poczytkowy. Nast?pnie dyzy si? do oszacowania przyrostu tego mimosrodu spowodowanego dzialaniem sily sciskajycej. Sposob multiplikatywny
(stosowany m.in. przez normy polskie, radzieckie i amerykanskie) polega na
przenmozeniu mimosrodu poczytkowego przez wspolczynnik zwi?kszajycy
T] = l/{lNjEjN^j.it),
gdzie N^^^^ oznacza sil? krytyczny rozwazanego pr?ta
obliczony wzorami uwzgl?dniajycymi specyfik? przekroju zelbetowego. Sposob
ten nie uzaleznia przyrostu mimosrodu od ksztaltu linii ugi?cia (a scislej
zaldada ksztalt sinusoidy), zaleznej przeciez od geometrii, warunkow podparcia i od konfiguracji obciyzenia pr?ta. Dzi?ki przyj?ciu sily krytycznej na
stosunkowo niskim poziomie daje oszacowanie mimosrodu calkowitego od
gory i zawsze sprowadza problem wyczerpania nosnosci do zniszczenia
materialowego (nie uwzgl?dniajyc mozliwosci wczesniejszej utraty rownowagi
statecznej).
Sposob addytywny (zalecany przez CEB-FIP Model Code, stosowany
przez niektore normy zachodnioeuropejskie i przyj?ty w EC1992) usxednia lini?
ugi?cia i na tej podstawie wyznacza mimosrod drugiego rz?du, ktory nalezy
dodac do mimosrodu poczytkowego, by otrzymac mimosrod calkowity.
Wsrod metod I I rz?du EC 2002 wyroznia metod? ogolny i dwie metody
uproszczone: (a) oparty na nominalnej sztywnosci, i (b) polegajycy na
oszacowaniu krzywizny. Obydwie dajy mozliwosc nieco lepszego oszacowania
ksztaltu linii ugi?cia niz sinusoida.
Podstawy obliczen metody ogolnej jest warunek zgodnosci sil wewn^trznych.
Przy zachowanym zaiozeniu plaskich przekrojow i znanych zwiyzkach crs
dJa betonu i stali nalezy tak dobrac odksztaicenia kolejnych przekrojow na
dlugosci rozwazanego elementu, aby sila osiowa i moment zginajycy obliczone
raz jako skutek dzialania obciyzeh zewn?trznych na odksztalconej konfiguracji
konstrukcji, a drugi raz jako odpowiedz przekrojow na wymuszone odksztaicenia byly sobie rowne {N^ = NR i
= Mj^}.
Zadanie postawione tak ogolnie mozna probowac rozwiyzywac tylko na
drodze numerycznej przy uzyciu komputerow, dzielyc rozwazany pr?t na
krotsze odcinki, dla ktorych oblicza si? wartosci usrednione. Rozwiyzania
poszukuje si? na ogol metody przyrostowy, z iteracyjnym uzgadnianiem
wynikow. Metoda przyrostowa pozwala rownoczesnie na badanie statecznosci,
bowiem dopuszczalne jest wylycznie rozwiyzanie nalezyce do statecznej (wznoszycej si?; dN^/dM^ > 0) gal?zi wykresu { M ^ , A^^}. Graniczne wartosci otrzy-

muje si? w punkcie przeci?cia linii (M^, N^) z wykresem interakcji przekroju
{M^d, NR,}, rozumianym jako miejsce geometryczne wszystkich sprz?zonych
par wartosci sily osiowej i momentu zginajycego, przy ktorych nast?puje
wyczerpanie nosnosci przekroju. Mowimy wtedy o zniszczeniu materialowym
(rys. 10.1, pkt A). Gdy w obr?bie wykresu interakcji mozliwa jest opadajyca
(niestateczna) galyz wykresu (M^, NE), utrata rownowagi statecznej nast?puje
w punkcie (5) o wsp61rz?dnych (Mjg, A^.n,ax); wartosci te przyjmujemy jako
nosnosc slupa i mowimy, ze nast?puje zniszczenie przez utraty statecznosci,
choc w rzeczywistosci nastypi zniszczenie materialowe w punkcie (A') przeci?cia si? z wykresem interakcji. Przyklad zachowania si? pr?ta podpartego
przegubowo i przegubowo-przesuwnie pod dzialaniem sily sciskajycej przylozonej na takich samych mimosrodach przedstawiono na rysunku 10.1.

wykres interakcji

wyczerpanie no^no^ci
{ A/g , iVg }

dN
aM

wykres sil

rownowaga
niestateczma

z czym odpada koniecznosc podzialu na mniejsze odcinki, a warunek zgodnosci moze bye sprowadzony tylko do przekroju krytycznego. Taka jest idea
analizy slupa wydzielonego, przewidziana w EC2; jednak i w tych przypadkach
uzgodnienie wynikow odbywa si? na drodze iteracyjnej. Dalszym uproszczeniem (EC 1992) slupa wydzielonego jest slup modelowy, w ktorym dla
niezbyt malego mhnosrodu zaklada si? realizacj? okreslonej krzywizny (w obszarze bliskim przekroju krytycznego) jako funkcji odksztalcen uplastycznienia
stah &y,. Algorytmy metod nproszczonych sprowadzajy rozwiyzanie do zniszczenia materialowego i sy tak wykalibrowane, by dawac rozwiyzania po stronie
bezpiecznej. Ze sposobow obliczen elementow podlegajycych wplywom drugiego rz?du, tylko sposob slupa modelowego nadaje si? do manualnych obliczen
inzynierskich, choc i tu dla mniejszych mimosrodow konieczne jest post?powanie iteracyjne.
Przyst?pujyc do obliczen konstrukcji, w ktorych wyst?pujy (nie dajyce si?
pommyc) sily sciskajyce, nalezy najpierw rozstrzygnyc spraw? przesuwnosci
(lub nieprzesuwnosci) w?zl6w, a nast?pnie za pomocy porownania smukiosci
z wartosciami granicznymi okreslic, czy konieczne jest uwzgl?dnienie wplywow
drugiego rz?du. Jezeli potrzeba taka zachodzi, konstrukcj? o w?ziach przesuwnych analizowac nalezy jako calosc, a do konstrukcji o w?zlach nieprzesuwnych i pojedynczych elementow zastosowac mozna metod? siupow wydzielonych. Schematy post?powania w tej sprawie przedstawione zostaiy w zalyczniku A3 normy EC1992; przytaczamy je w naszym opracowaniu, choc ostatnia
wersja EC2 z nich rezygnuje. Zasadnicze przepisy dotyczyce omawianych tu
zagadnieh zamieszczono zostaiy w EC1992, punkt 4.3.5 i Zalycznik A3,
niektore odniesienia znalezc mozna tez w rozdziale 2, 3 i zalyczniku A2.
W dalszych punktach nmiejszego rozdziab bardziej szczegolowo objasnimy
i skomentujemy przepisy EC1992 i wersji pozniejszych, dokonamy pewnych
porownah, w szczegolnosci z normami polskimi [10.6] i [10.7] oraz przedstawimy niektore spotykane w (obcoj?zycznej) literaturze sposoby sprawdzania
nosnosci i wymiarowania smukiych siupow zelbetowych. Zamiescimy tez kilka
przykladow hczbowych.

M
Rys. 10.1. Wykres interakcji {Mj^ N^,,} przekroju i wykresy sii wewn?trznych {Mj,, N^} w pr?cie
sciskanym. A - zniszczenie materi^owe {M^t^ M^,, A^^:= N^) pr?t6w kr^pych , , 1 " i o umiarkowanej smukiosci 2", B - zniszczenie przez utraty statecznosci pr?ta bardzo smukiego 3"

W celu umozliwienia inzynierskiego, choc nie zawsze manualnego projektowania zaproponowano metody uproszczone, majyce jednak ograniczony
zakres stosowania. Ograniczenia te z jednej strony mogy dotyczyc konfiguracji
ustroju, a z drugiej obciyzeh (najcz?sciej rozwaza si? pr?ty pryzmatyczne, czyli
prostolmiowe o stalym przekroju betonu i stali na dhigosci obciyzone silami
skupionymi przylozonymi na koncach pr?ta). W takim modelu z dostatecznie
dobrym przyblizeniem mozna przewidziec postac linii ugi?cia pr?ta, w zwiyzku

10.2. M o d e l o w a n i e

ukladu

Modelowanie rzeczywistej konstrukcji i dzialajycych na niy obciyzeh

polega na doborze zast?pczego wyidealizowanego ukladu, na ktory skladajy si?
opisy geometrii, wi?z6w i cech fizycznych konstrukcji oraz opisy oddzialywah
(obciyzeh). IdeaHzacja ukladu dobierana jest z punktu widzenia wymogow
metody analizy; b?dzie bardziej uproszczona przy metodach analizy (i syntezy),
ktorych mozemy dokonac manualnie (krotkhni algorytmami, poshigujyc si?
kalkulatorem), a moze bye znacznie doskonalsza, gdy analiz? prowadzimy za
pomocy programow komputerowych, np. z zastosowaniem metody elementow
skohczonych. W uj?ciu EC2 chodzi raczej o modelowanie uproszczone.

W modelowaniu chodzi rowniez o to, by moc dokonac pewnych oszacowah

na poziomie danych, lub przy niewielkim ich przetworzeniu. Jako regul?
w EC1992 przyjmuje si?, ze okreslony czynnik mozna pominyc, jezeh jego
skutek nie powi?ksza efektu innych, podstawowych czynnikow o wi?cej niz
10%. Przykladem oszacowah na poziomie (prostego przetworzenia) danych
jest podzial shipow na kr?pe (bez potrzeby uwzgl?dniania wplywow 11 rz?du)
i smukle (gdzie wplywy te trzeba uwzgl?dniac) tylko za pomocy wyznaczenia
ich smukiosci, bez koniecznosci dowodu, ze wplywy I I rz?du w slupach
kr?pych (w tym przypadku porownywane wartosciami momentow zginajycych) sy nmiejsze niz 10%. Niestety nie w kazdym przypadku znajdujemy
w EC1992 takie proste reguly; np. [EC1992; 4.3.5.1.P(2)] mowi, ze podane
zasady obliczania dotyczy elementow poddanych dzialaniu sily podiuznej
i momentu zginajycego, dla ktorych wplyw skr?cania moze bye pomini?ty.
I tyle nie podano prostej reguly wylyczenia skr?cania z analizy; zatem trzeba
anaUz? taky przeprowadzic albo co najcz?sciej si? zdarza przy jej
zaniechaniu zdac si? na doswiadczenie projektanta.
10.2.1. Modelowanie geometrii i wi^zow
Modelowanie geometrii i wi?z6w konstrukcji, w ktorych istotne mogy bye
wplywy I I rz?du, powinno bye dokonywane wediug zasad przyj?tych w mechanice budowli na elementy liniowe (belki, slupy, luki), powierzchniowe
plaskie (plyty, sciany) lub zakrzywione (powloki). W naszych rozwazaniach
ograniczymy si? w zasadzie do siupow, ewentualnie scian.
Jako slup mozna przyjmowac element (sciskany), ktorego wysokosc jest co
najmniej 3 razy wi?ksza od wi?kszego wymiaru przekroju poprzecznego, a ten
nie przekracza 4-krotnie mniejszego wymiaru przekroju, Gdy warunki te nie sy
spelnione, element nalezy rozpatrywac jako scian?.
EC1992 nie daje wskazowek co do modelowania w?zl6w konstrukcji
ziozonych; na ogol sy to albo w?ziy sztywne, albo peine przeguby, choc zwraca
uwag? na potrzeb? uwzgl?dnienia niepewnosci w ocenie utwierdzenia w w?zlach. W zelbecie monolitycznym w?zly sztywne majy peine uzasadnienie,
w konstrukcjach prefabrykowanych projektant powinien starannie przeanalizowac przyj?cie rodzaju w?zla zarowno w zaleznosci od jego konstrukcji,
jak i skutkow obliczeniowych co do rozkladu sil wewn?trznych. Typowe
polprzeguby siupow ram modelujemy raczej jako peine przeguby, poniewaz
przy tym schemacie dlugosci wyboczeniowe siupow sy wi?ksze (rozwiyzanie po
stronie bezpiecznej).
Nie znajdziemy tez wskazowek w sprawie przyjmowania dlugosci pr?t6w,
(a w szczegolnosci siupow) w modelowaniu geometru konstrukcji, tak aby
mozna bylo pominyc w analizie zwi?kszony sztywnosc w obr?bie w?zl6w.
Przyjmujyc dlugosci wyliczone do punktow przeci?cia osi pr?t6w, otrzymujemy rozwiyzanie po stronie bezpiecznej, choc nieprawdziwe. Ta prawdziwa
dlugosc zawiera si? mi?dzy dlugosciy osiowy a dlugosciy mierzony do kraw?dzi

w?zl6w Qak zaleca przyjmowac A C I [10.2]). Problem ten byl badany m.in.
przez J. Schlaicha [10.33], [10.34], J. MacGregora [10.28], a w Polsce przez
A. Czkwianianca i M . Kamihsky [10.12], [10.13].
W pewnych przypadkach na statecznosc i rozklad sil wewn?trznych
w konstrukcji mogy miec wplyw odksztaicenia podloza gruntowego EC1992;
A3.1.P(9), [EC2004; 5.1.2 i Aneks G ] . Gdy mamy do czynienia ze slupem
utwierdzonym w fundamencie stopowym i w przekroju utwierdzenia wyst?puje
duzy moment zginajycy, to efekt obrotu fundamentu mozemy modelowac
przez zastypienie go fikcyjnym prz?slem o takiej same] zdolnosci obrotu. Na
poziomie utwierdzenia slupa w fundamencie zakladamy podpor? przegubowy
i przedluzamy slup (o tej samej wartosci EI) do nast?pnej podpory przegubowej. Jezeh podloze da si? opisac modelem Winklera i potrafimy wyznaczyc jego
wspolczynnik podatnosci C, to dlugosc tego (fikcyjnego) prz?sla mozna
obliczyc ze wzoru = 3EI/{If^^^C),
gdzie Jf^^d oznacza moment bezwladnosci
podstawy fundamentu.
Model geometryczny konstrukcji zlozonej z pr?t6w pryzmatycznych pozwala na ocen? potrzeby uwzgl?dnienia wplywow I I rz?du. W tym celu musimy
rozroznic ustroje o w?zlach nieprzesuwnych i przesuwnych. Nieprzesuwnosc
konstrukcji moze wynikac z duzej sztywnosci wlasnej elementow konstrukcyjnych lub bye skutkiem wyst?powania w konstrukcji specjalnych elementow
usztywniajycych. Jest zrozumiale, ze jako joieprzesuwne traktujemy takie
konstrukcje, ktorych przemieszczenia w?zl6w sy na tyle male, by analiz?
wplywow drugiego rz?du mozna sprowadzic do zagadnienia lokalnego.
Budynki o konstrukcji nosnej scianowej w zasadzie traktuje si? jak
konstrukcje usztywnione i nieprzesuwne.
Aby mozna bylo uznac, ze konstrukcja budynkow i ustrojow szkieletowych
zawierajycych elementy uSztywniajyce jest nieprzesuwna, muszy one spelniac
okreslone warunki posadowienia i sztywnosci [EC1992; 4.3.5.3.2.(1)] oraz
rozmieszczenia [EC1992; A3.2.(l)]. Posadowienie powinno bye takie, by
minimahzowac obrot (nie podano warunku ilosciowego), a sztywnosc taka, by
przejyc co najmniej 90% obciyzeh poziomych dzialajycych na konstrukcj?
i zapewnic statecznosc usztywnianej konstrukcji. Wazny rol? odgry wa rozmieszczenie elementow usztywniajycych- W przypadku ustrojow szkieletowych lub
ram sy to zazwyczaj trzony komunikacyjne lub instalacyjne oraz sciany
spelniajyce rol? tarcz ze wzgl?du na obciyzenia poziome. EC1992 zaleca, by byly
rozmieszczone (na rzucie budynku) mozliwie symetrycznie, ale w gruncie rzeczy
chodzi 0 takie ich usytuowanie, aby zminimalizowac efekty skr?cania budowli
spowodowane glownie silami pochodzycymi od wiatru z dowolnego kierunku.
EC1992 zaleca tez [A3.3.(l)], aby tak projektowac elementy usztywniajyce,
by zdolne byly przejyc wszystkie sily poziome (100%)) dzialajyce na konstrukcj?.
Pozwala to uniknyc (obliczeniowego uwzgl?dniania) sil poziomych w elementach
uszty wnianych.
Szkielety i ramy z elementami usztywniajycymi uznac mozna za nieprzesuwne [EC1992; A3.2.(l)], jezeli spelniajy nast?pujyce warunki:

513

512
,

ZF^

^ f0,2 + 0,ln

dla

n^3,

gdzie:
Kot

J^st caikowity wysokosciy konstrukcji w [ m ] , mierzony od

przekroju utwierdzenia siupow w fundamentacti,
r(cm^c) oznacza sum? sztywnosci gi?tnycli wszystkich pionowych
elementow usztywniajycych, wyst?pujycych w rozwazanym
kierunku,
SF^
jest sumy obciyzeh pionowych dzialajycych na wszystkie
elementy konstrukcji, wyznaczonych dla stanu granicznego
uzytkowalnosci (SGU); {y^ = 1),
n
oznacza liczb? kondygnacji.
EC1992 naklada dodatkowe warunki na elementy usztywniajyce. W szczegolnosci stanowi [A3.2.(l)], ze w elementach usztywniajycych napr?zenie
rozciygajyce w betonie pod dzialaniem kombinacji obciyzeh miarodajnej dla
SGU nie powinno przekraczac wartosci/^t^t,0.05 Stwierdza si? tez, ze jezeli
sztywnosc elementow usztywniajycych jest zmienna wzdluz wysokosci, to do
obliczen przyjmowac nalezy odpowiedniy sztywnosc zast?pczy. Zasady dobierania sztywnosci zast?pczej nie sy podane; racjonalne wydaje si? oszacowanie
polegajyce na doborze takiej sztywnosci zast?pczej (staiej na wysokosci elementu
usztywniajycego), przy ktorej dla schematu wspornika pionowego utwierdzonego w fundamencie przemieszczenia kohcow obydwu elementow b?dy takie
same.
Warto zauwazyc, ze warunki (10.1) zostaiy przej?te z CEB-FIP Model Code
1978 [10.3]. W Model Code 1990 [10.4] prawe strony tego warunku zostaiy
zmodyfikowane mi?dzy innymi przez wprowadzenie wspolczynnika:
\ NJ{AJJ,

(10.2)

reprezentujycego wyt?zenie spowodowane dzialaniem sily osiowej. Dla ram

usztywnionych w sposob regularny z w przyblizeniu rownymi wysokosciami
pi?ter oraz obciyzeniami na kazdym pi?trze, przy oznaczeniach jak wyzej,
warunek nieprzesuwnosci wg [10.4] mozna doprowadzic do postaci:

Przy duzej sztywnosci siupow ramy bez elementow usztywniajycych rowniez mogy bye traktowane jak nieprzesuwne (EC1992 A3.2.(3)). Jest to mozliwe tylko wtedy, kiedy na kazdej kondygnacji, kazdy ze siupow moze przejyc nie mniej niz 70% sredniej sumy obciyzeh pionowych,, co wyraza si?
wzorem:
NR, ^ 0,7 NEd,m = 0,7

IFJn,

(tu n oznacza hczb? siupow na rozwazanej kondygnacji) i spelnia warunek:

;^<fl5/^^
gdzie

dla

<
^-lo/h

v<0,36,
(10.6)

przy czym IQ oznacza dlugosc efektywny (obhczeniowy) elementu sciskanego

(slupa), a i jest promieniem bezwladnosci przekroju poprzecznego tego slupa.
EC1992 nie podaje, czy przy obliczaniu promienia bezwiadnosci nalezy
uwzgl?dniac zbrojenie przekroju; poniewaz oszacowanie to nast?puje w poczytkowej fazie obliczen kiedy nie znamy jeszcze potrzebnego zbrojenia,
najcz?sciej dokonywane jest tylko dla przekroju betonu cb daje rozwiyzanie
po stronie bezpiecznej.
W EC2004 nie uzywa si? poj?cia ustrojow o w?zlach przesuwnych bydz
nieprzesuwnych, ograniczajyc si? tylko do:
ustrojow lub elementow usztywnionych, rozumianych jako takie, ktore
w analizie i projektowaniu z zalozenia nie biory udzialu w zapewnieniu
ogolnej poziomej statecznosci konstrukcji,
ustrojow lub elementow usztywniajycych, rozumianych jako takie, ktore
w anahzie i projektowaniu z zalozenia uczestniczy w zapewnieniu ogolnej
poziomej statecznosci konstrukcji.
EC2004 stanowi, ze efekty I I rz?du mogy bye w analizie pomini?te, jezeli
nie przekraczajy 10%) efektow obliczonych za pomocy metod I rz?du. Podane
sy tez uproszczone kryteria oceny, kiedy analiza I I rz?du nie jest wymagana.
Ogolny warunek, odnoszycy si? w zasadzie do ustroju konstrukcyjnego,
pozwalajycy pominyc efekty I I rz?du, ma postac:

Fy,Ed<0,lFv,B^

' - V ^ ( c . I . ) ^ 10,12^ V ^ ,

dla

v , , > 0,39.

^^^'^^

We wzorze tym = 1,8 l,44/(n-l- 0,8). Ograniczenia wynikajyce z warunkow

(10.1) sy znacznie lagodniejsze w porownaniu z warunkami (10.3). I tak np. dla
n = 3]po prawej stronie wzoru (10.1) otrzymujemy wartosc 0,5, ze wzoru (10.3) dla
^Ed = 0,3 i 0,6 odpowiednio 0,11 i 0,13. Dla n = 10 znajdujemy 0,6 oraz 0,13 i 0,16.
Nalezy dodac, ze w MC90 [10.4] zlagodzone zostaiy wymagania odnosnie
dopuszczalnych wartosci napr?zeh rozciygajycych w elementach usztywniajycych do wartosci/^f^, co oznacza wzrost 0 25-30% wporownaniu z/ct^.o.os wymaganym przez EC1992.

(10.4)

(10.7)

gdzie
Fv,Ed jest sumaryczny sH^, pionowy (z elementow usztywniajycych i usztywnionych),
jest globalny sily wyboczeniowy uwzgl?dniajycy w ogolnym przypadku efekty zginania (opisywane za pomocy krzywizny 1/r = M/EI)
i scmania (y = Fj^/S),
Jezeh przypadek taki zachodzi, to:
Fy^^ =

? ^

(10.8)

514

515

gdzie:
Py^^=
jest globalny sily wyboczeniowy pochodzycy od scinania, przy
czym
oznacza lyczny sztywnosc na scinanie elementow usztywniajycych,
PvBB jest globalny sily wyboczeniowy pochodzycy od zginania i wyraza si?
jy wzorem:
Fy,,,=^(EI)/I/,

(10.9)

w ktorym:
SEI jest sumy sztywnosci na zginanie elementow usztywniajycych w rozwazanym kierunku, z uwzgl?dnieniem efektow zarysowania, Przy braku
dokladniejszych oszacowah, dla zarysowanych elementow usztywniajycych
mozna przyjmowac EI 0,4EcdIc> gdzie
= E^Jy^^. Wartosc y^-^ powinna
bye okreslona w dokumencie krajowym; EC2002 zaleca przyjmowac y^^ = 1,2.
Jezeli w stanach granicznych. nosnosci elementy usztywniajyce nie sy zarysowane, to mozna przyjmowac 1 = 0,8 E^^J^,
L jest calkowity wysokosciy budynku liczony od poziomu, wzgl?dem
ktorego liczy si? moment - utwierdzenia,
jest wspolczynnikiem zaleznym od Uczby kondygnacji, od zmian sztywnosci wzdluz elementow usztywniajycych, od utwierdzenia podstawy (fundamentu) i od rozkladu obciyzenia. Jezeli elementy usztywniajyce nie zmieniajy
(znaczyco) sztywnosci wzdluz swojej wysokosci, a przyrost obciyzenia w kolejnych kondygnacjach jest (w przyblizeniu) taki sam, to ^ mozna obliczyc ze
wzoru:

Jezeli mozna wykazac, ze w stanie granicznym nosnosci elementy usztywniajyce nie sy zarysowane, wspolczynnik 0,31 w powyzszym wzorze mozna
powi?kszyc do wartosci 0,62.
10.2.2. Model fizyczny
Przez model fizyczny rozumiec b?dziemy zbior definicji okreslajycych pola
napr?zeh i odksztalcen (zwiyzki konstytutywne) w rozwazanych elementach
i konstrukcjach. Zasadnicze zalozenia w tym zakresie podane sy w EC1992;
A3.4.
W szczegolnosci obowiyzuje zalozenie plaskich przekrojow jako usrednienie zachowania si? odcinkow elementow pomi?dzy kolejnymi rysami.
EC2 rozroznia dwa rodzaje (zalecanych) zwiyzkow mi?dzy napr?zeniami
i odksztalceniami w betonie. Pierwszy z nich modeluje zachowanie si? betonu
pod obciyzeniem krotkotrwalyni i przeznaczony jest do obliczania przemieszczen, a wi?c rowniez do obliczania efektow drugiego rz?du. Charakteryzuje si?
staly wartosciy odksztalcen e^j^ = 0,0022, przy ktorej w betonie wyst?puje
maksymalne napr?zenie
=/c i zmienny, zalezny od klasy betonu, wartosciy
odksztalcen granicznych G^^^. Traktujyc odksztaicenia skrocenia jako ujemne,
a przynalezne wartosci napr?zeh jako dodatnie, w przedziale 0 >
^ e^j^
wyst?puje wznoszyca si?, a w przedziale e^j^ > ^c.^ ^cu opadajyca galyz wykresu
(Ts. Zwiyzek <j{e^) opisywany jest wzorem:

.f

. l + (/c-2)77'

(10.13)

gdzie:
gdzie:
oznacza liczb? kondygnacji,
k (O/M) (EI/L) jest wzgl?dny podatnosciy na moment utwierdzenia. Dla
sztywnego utwierdzenia jest fe =^ 0.
Jezeh system usztywniajycy nie wykazuje znaczycych odksztalcen od
scinania, co ma miejsce np. w przypadku usztywniajycych' scian bez duzych
otworow, udzial sztywnosci na scinanie mozna pominyc i wtedy warunek (10.7)
redukuje si? do wzoru:
F^^,^0,lFy^,^,

(10.11)

Dodatkowo, gdy ustroj jest w przyblizeniu symetryczny i nie zagraza

niestatecznosc w wyniku skr?cania oraz gdy mozna przyjyc, ze elementy
usztywniajyce sy zarysowane i sztywno zamocowane w fundamentach (k = 0),
zamiast wzoru (10.7) mozna stosowac wzor:

przy czym (do obliczen efektow drugiego rz?du)'przyjmbwac nalezy 7^= fcjyc
oraz E, = E,Jy,\ podstawie [EG1992; A3.1.P(6)] stosowac tu mozna
zmniejszony wartosc wspolczynnika bezpieczehstwa dla betonu y^ = 1,35.
Do sprawdzania stanu granicznego nosnosci (przekroju) zaleca si? przyjmowac w betonie rozklad paraboliczno-prostokytny (oznaczany dalej p r).
Charakteryzuje si? on stalymi wartosciami s^^= 0,002 i e^^ = 0,0035,
wznoszycy si? gal?ziy wykresu a-s w przedziale 0 > 6, >
i poziomy
w przedziale e^jL >
^ ^cu- Mozna go opisac zwiyzkami:
T-10008,(1 +250ejo/;^

dla

0 > e, > e.^,

\ocfcd

dla

8,1 >

'

(10.14)

8,^

Wartosci OL i f^,=fjy^
objasniono w rozdziale 4.
Zwiyzki cr 8 dla stali zbrojeniowej idealizowac mozna w postaci wykresu
bilinearnego scharakteryzowanego dokladnie w rozdziale 5. Ogolniejszy model

516

dotyczy stali ze wzmocnieniem; powyzej/^^ (lub f^, = f^Jy^ dla SGN) odcinek
prostej wykresu cr e jest rowniez nachylony wzgl?dem osi Os. Stal bez wzmocnienia charakteryzowana jest poziomym odcinkiem plastycznym
=fy]c (lub
cr^ =/yj). W zasadzie kazda stal zbrojeniowa wykazuje wzmocnienie; jednak ze
wzgl?du na prostszy postac wzorow, w obliczeniach manualnych na ogol
przyjmuje si? opis zachowania si? stali bez wzmocnienia. E C 1 9 9 2 'podaje
graniczne wydluzenia jednostkowe stali jako e^^ = 0 , 0 1 , przy czym dla stah bez
wzmocnienia przy wymiarowaniu przekroju pozwala [ E C 1 9 9 2 ; 4 . 2 . 2 . 3 . 2 . ( 5 ) ]
tych ograniczen nie uwzgl?dniac. Zdaniem autorow niniejszego rozdzialu
post?powanie takie nie jest odpowiednio po pierwsze ze wzgl?du na
skohczone wartosci wydluzen przy zerwaniu stali, a po wtore w zwiyzku z tym,
ze im wi?ksze wydluzenia stali, tym wi?ksza niezgodnosc z zalozeniem plaskich
przekrojow.
W celu powiyzania zwiyzkow konstytutywnych z wartosciami sil wewn?trznych (M,N) korzystamy z zalozenia plaskich przekrojow. Poshigujyc si?
odksztalceniami skrajnego wlokna sciskanego betonu
i (usrednionymi
pomi?dzy rysami z uwzgl?dnieniem wspolpracy betonu rozciyganego) odksztalceniami skrajnego pr?ta stali e^^^ (odleglego o d od skrajnego wlokna
sciskanego), mozemy zapisac zwiyzek na lokalny usredniony krzywizn? rozwazanego elementu:

Dla modelu ciala liniowo spr?zystego obowiyzuje wzor 1/r = M/{EI).

Korzystanie z tego wyrazenia w odniesieniu do elementow zelbetowych jest
w scislym sensie bardzo trudne z uwagi na nieliniowosc zwiyzkow cre,
koniecznosc uwzgl?dnienia rys, wspolpracy stali ze zbrojeniem rozciyganym na
odcinku mi?dzy rysami {tension stiffening) oraz efektu odksztalcen opoznionych.
Dopasowanie uzyskac mozna przez modyfikacj? sztywnosci B = EI o charakterze kontynualnym lub dyskretnym; problematyka ta ma bogaty literatur?.
E C 1 9 9 2 preferuje inne podejscie przy obliczeniach I I rz?du. Dysponujyc
zwiyzkami cre, przy zadanych odksztalceniach kraw?dziowych, mozemy
wyznaczyc sprz?zony par? sil wewn?trznych {MR, NR) W rozwazanym przekroju.
Poshigujyc si? (ogolnie waznym) zwiyzkiem mi?dzy lokalny wartosciy krzywizny
a przemieszczeniem (ugi?ciem) pr?ta:

r(x)

= K(x)l,

(10.16)

mozemy wyznaczyc jego lini? ugi?cia. Z kolei obciyzenia zewn?trzne dzialajyce

na mimosrodach poczytkowych i dodatkowych powstalych w wyniku ugi?cia
pozwalajy (w kolejnych przekrojach) okresHc par? sil (M^, N^), Z warunku
{Mjs = MR i NE = NR} znajdujemy rozwiyzanie, dobierajyc odpowiednio
wartosci odksztalcen kraw?dziowych.

W zaleznosci od wielkosci sily i mimosrodu rysy mogy wystypic lub nie.

Przy braku rys, co ma miejsce gdy cr, <ftm, krzywizn? obliczamy ze wzoru
(I/T-)^ = (e,i-ec2)/^ (oznaczenia wg E C 1 9 9 2 ; rys. 4 . 1 1 ) . Gdy rysy wyst?pujy, by
wyznaczyc s,^ korzystamy ( E C 1 9 9 2 ; A 2 . 2 ) ze zwiyzku:
r+

(10.17)

E.

gdzie
to odksztaicenia stali wyznaczone dla przekroju niezarysowanego
pod obciyzeniem wywohijycym zarysowanie, a pozostale symbole objasniono
w punkcie 11.4.3. We wzorze (10.17) powinien obowiyzywac warunek
(^s ^fyichs^ poniewaz po przekroczeniu tej wartosci pojawia si? przegub
plastyczny [EC1992; A2.2.(4)], co przy obliczaniu efektow I I rz?du nie powinno
miec miejsca.
Wplyw pelzania betonu omowimy oddzielnie w punkcie 10.5.
EC2004 zachowuje przyj?te modele fizyczne i wprowadza tylko pewne
zmiany uscislajyce oraz porzydkujyce. Odksztalcema skrocenia i napr?zenia
sciskajyce w betonie przyjmuje si? jako dodatnie, co ulatwia zapis i eliminuje
zrodlo nieporozumieh.
Do opisu zwiyzkow cre pod obciyzeniem krotkotrwalym w jednoosiowym stanie napr?zeh pozostaje wzor (10.13), ale wartosc e,^, dla ktorej cr,
osiyga swoje maksimum, uzalezniona jest (EC2004, tab. 3.1) od klasy betonu
i przyjmuje wartosci od l,87oo dla B15 do 2,87oo dla B105 wediug zaleznosci
Sci(7oo) = OjT/cm^^- Rowniez 8^^ (odksztalcenie graniczne dla obciyzenia krotkotrwalego) utrzymuje staly wartosc 3,57oo tylko dla betonow od B15 do B60,
a poza tym przedzialem oblicza si? ze wzoru fici/i (7oo) = 2,8-1-27 [(98/,J/
/lOO]"^. Wspolczynnik /c nalezy obliczac ze wzoru /c =
l,lE^^8^jf^^.
Shizycy do sprawdzenia nosnosci i wymiarowania przekroju wzor (10.14)
ma teraz postac:
1-(1-^

^c2

dla

0 < e, <

dla

8,2 < 8, < 8,

8,2,

(10.18)
'cu2'

Wykladnik pot?gowy n zachowuje wartosc n = 2 dla betonow w przedziale

od B15 do B60, a dla wyzszych klas opisywany jest wzorem n = l , 4 - { + 23,4 [(90-/,J/100]'^. Podobnie e,^2 (odksztalcenie graniczne dla wymiarowania) w przedziale jak wyzej zachowuje wartosc 3,5I^, a dla wyzszych klas
oblicza si? ze wzoru 8,^2 ( 7 J = 2,6 + 35 [(90-/,fc)/100]^. Uregulowania dotyczyce betonow klas wyzszych niz B60 uwzgl?dniajy fakt, ze w miar? wzrostu
wytrzymaiosci wykres a 8 staje si? coraz bardziej plaski.
W odniesieniu do stah zbrojeniowej, EC2002 zachowuje ten sam model co
poprzednio. Zaleznie od klasy stali (A, B, C) podane sy (tylko) dolne granice
wydluzen charakterystycznych 8^^ wyst?pujycych przy maksymalnej sile oraz

minimalne wartosci stosunku k = ift/fy)jc' Obliczeniowy wartosc wytrzymaiosci

z uwzgl?dnieniem wzmocnienia wyznacza si? teraz jako/^j = kfyjy^. Wartosci
^ud powinny bye podane w dokumencie krajowym;, EC2004 zaleca przyjmowac
e^^ = 0,9e^fc, CO nie wydaje si? rozsydne, gdyz przy wymiarowaniu przekroju
z uwzgl?dnieniem efektu wzmocnienia stali prowadzi do osiygni?cia f^, dla
mniejszych wartosci wydluzen.

10.2.3. Niepewnosci modelu imperfekcje

Niepewnosci modelu obliczeniowego zwiyzane z jednej, strony z wielkosciami i kombinacjami oddzialywah (obciyzeh), a z drugiej z cechami materialow i metodami obliczen anahzowane sy na gruncie teorh niezawodnosci
przyj?tym w Eurokodach sposobem F O R M {first order reliability method),
CO prowadzi do metody rozdzielonych wspolczymikow bezpieczehstwa. Pozostajy jednak niepewnosci zwiyzane z geometryczny idealizacjy konstrukcji; nie
uwzgl?dniamy w sposob jawny odchylek wymiarowych, osie pr?t6w przyjmujemy jako zdefmiowane w przestrzeni odcinki linh (najcz?sciej) prostej,
wi?zy sprowadzamy do punktow lub przekrojow, zakladamy tez zdeterminowane polozenie obciyzeh. Losowe niepewnosci zwiyzane z idealizacjy
geometrh nazywa si? imperfekcjami i uwzgl?dnia obliczeniowo w postaci
dodatkowych wychyleh konstrukcji (z pionu) lub dodatkowych mimosrodow
albo w postaci dodatkowych sil poziomych.
Analizujyc konstrukcj? jako calosc postuluje si? jej wychylenie z pionu
o kyt V. Zwiyzane z tym post?powanie opisane jest w jpunkcie 3.2.4.
Dla slujpow wydzielonych, imperfekcje geometryczne uwzgl?dmc mozna
przez dodanie do mimosrodu sily podiuznej (obliczonego wediug teoru I rz?du)
dodatkowego mimosrodu:
(10.19)
gdzie
oznacza dlugosc efektywny slupa. Norma polska [10.7] nazywa ten
mimosrod niezamierzonym (e) i podaje dla niego trzy wartosci, z ktorych
trzeba wybrac najwi?kszy. Porownania ilosciowe wskazujy na podobne, choc
nie identyczne, wartosci otrzymane z obydwu norm,.
W odrdesieniu do ustrojow i elementow poddanych obciyzeniom pionowym EC2004 wprowadza szczegolowe uregulowania dqtyczyce przyjmowania imperfekcji geometrycznych. Podstawowy sposob oszacowania lycznych imperfekcji polega na wyznaczeniu kytowego wychylenia 0 ustroju
konstrukcyjnego lub elementu od przewidywanego w projekcie polozenia
(najcz?sciej pionowego). Ogolna postac wzoru na wychylenie jest iiast?pujyca:
(10.20)

gdzie:
jest wartosciy podstawowy, ktory podawac powinien dokument krajowy; EC2002 zaleca przyjmowac 00 = 1/200,
_ 2/\//; 2/3 ^ a;, < 1 jest wspolczynnikiem redukcyjnym zaleznym od
wysokosci / [ m ] rozwazanej konstrukcji lub elementu,
a = y^0,5 (1-h 1/m) jest wspolczynnikiem redukcyjnym zaleznym od Uczby
m pionowych elementow uczestniczycych w przejmowaniu obciyzeh, przy
czym:
dla elementow wydzielonych, / = rzeczywista dlugosc elementu, m =
dla ustroju usztywniajycego, / = wysokosci budynku, m = liczbie pionowych elementow biorycych udzial w przejmowaniu sil poziomych,
gdy rozwaza si? oddzialywanie imperfekcji na tarcze strop owe lub
dachowe w postaci sil poziomych, nalezy przyjmowac / = wysokosci
kondygnacji, m = liczbie elementow pionowych na przyleglych kondygnacjach, biorycych udzial w przejmowaniu calkowitej sy:y poziomej ze
stropu.
\
e,
N

/7T7
al) nieusztywnione

/7Z7.

a2) usztywnione

a) elemonty wydzielone zmimo^rodowy silypodluzny lub z sily popr^

b) system usztywniajycy

c l ) tarcza stropowa

c2) taroza dachowa

Rys. 10.2. Przykiady efektow imperfekcji geometrycznych

W przypadku elementow wydzielonych, efekt imperfekcji moze bye uwzgl?dniany na dwa sposoby:
a) jako mimosrod = S-IQ/I, gdzie /Q jest dlugosciy efektywny. Dla scian
lub siupow wydzielonych w ustrojach usztywnionych, EC2004 zezwala przyjmowac po stronie bezpiecznej cc^ l, co prowadzi do wartosci
=/Q/400,
b) jako sil? poprzeczny
w polpzeniu, ktore wywoluje najwi?kszy
moment;
dla elementow nieusztywnionych 11^= O^N (patrz rys. 10.2al),
dla elementow usztywnionych H^^IO-N
(patrz rys. 10.2a2), przy czym
N oznacza sil? pionowy. Mimosrod wygodnie jest stosowac w ustrojach
statycznie wyznaczalnych, podczas gdy sil? H^. zarowno w statycznie wyznaczalny ch, jak i niewyznaczalnych,
W przypadku ustrojow konstrukcyjnych efekt nachylenia moze bye zastypiony przez sily poprzeczne wlyczone do analizy razem z innymi oddzialywaniami: i
na system usztywniajycy H^^ 9-{Nj,-N^);
na tarcz? stropowy

= e^{Nj,+N,)/2; (patrz rys. 10.2cl),

na tarcz? dachowy H^^O-N^;

w powyzszych wzorach

(patrz rys. 10.2b),

(patrz rys. 10.2c2);

i A^z, sy to s^y pionowe wywolujyce H . .

10.2.4. Wspolczynniki bezpieczeiistwa

Poniewaz analizy n rz?du dotyczy stanu granicznego nosnosci (statecznosci
i wyt?zenia), bezpieczehstwo konstrukcji powinno bye zagwarantowane na
takhn samym poziomie jak w konstrukcjach, dla ktorych wystarczy obliczenia
I rz?du. W zwiyzku z tym, w zasadzie miarodajne sy wartosci cz?sciowych
wspolczynnikow bezpieczehstwa (zarowno po stronie obciyzeh jak i materialow) przynalezne do SGN i omowione w rozdziale 2.
Jednak w odniesieniu do budynkow wielokondygnacyjnych (wg EC1992
o wysokosci przekraczajycej 22 m ponad poziom terenu) przyjmowac mozna
[EC1992; A3.1.P(1),P(3)] nmiejsze wartosci
i y^, U podstaw tej redukcji lezy
(prawdopodobnie) poglyd, ze budynki takie - zwlaszcza o konstrukcji nosnej
scianowej - sy silnie przesztywnione, co nie w pelni uwzgl?dnione jest
w schemacie obliczeniowym i w zwiyzku z tym obliczone wplywy I I rz?du
mogy bye nieznacznie przeszacowane. W szczegohiosci (w odniesieniu do
budynkow wielokondygnacyjnych) wartosci y^ zmniejszyc mozna o okolo
10%, a jezeh uwzgl?dnia si? obliczeniowo wplyw pelzania, to zaleca si?
przyjmowac dla obciyzenia prawie stalego:
= 1,1 dla konstrukcji statycznie niewyznaczalnych,
yp = 1,2 dla konstrukcji statycznie wyznaczalnych.
W obliczeniach ram metody ogolny [EC1992; A3.1.(6)] stosowac mozna
rc = l,35.

10.3. M e t o d y

analizy I I rz^du

Do analizy wplywow 11 rz?du EC1992 przewiduje [A3.1.(7)] mozliwosc

stosowania doskonalszych metod ogolnych lub odpowiedmo sprawdzonych
metod nproszczonych.
Scisle metody ogolne mozliwe sy do zastosowania jedynie w postaci
odpowiednich programow komputorowych. Najbardziej ogolne podejscie daje
uj?cie za pomocy MES, z uwzgl?dnieniem zwiyzkow konstytutywnych wlasciwych dla zelbetu - rowniez w fazie zarysowanej (najcz?sciej modelowanych
za pomocy tzw. techniki rys rozmytych); nalezy tez brae pod uWag? powtarzalnosc obciyzeh i wplywy reologiczne. Budowa tak ogolnych programow jest
trudna i nie wszystkie problemy zostaiy do kohca rozwiyzane. Obliczenia
prowadzi si? metody przyrostowy, a wyniki uzgadniane sy w sposob iteracyjny.
Wymagajy one komputerow duzej mocy i stosowane sy prawie wylycznie do
celow symulacyjnych, zast?pujycych badania doswiadczalne.
Dose rozpowszechnione sy programy komputerowe do analiz drugiego
rz?du i statecznosci konstrukcji pr?towych oparte na fizycznym modelu ciala
liniowo spr?zystego, Stosujy one MES lub metod? przemieszczen (b?dycy
szczegolnym przypadkiem MES, gdy element skohczony dotyczy calego pr?ta).
Uwzgl?dnienie wplywow I I rz?du polega na uzaleznieniumacierzy sztywnosci
i wektorow sil wyjsciowych od sil osiowych wyst?pujycych w pr?tach [10.18,
rozdz. 8]. Badanie statecznosci polega na wyznaczeniu takich obciyzeh
(krytycznych), przy ktorych wyznacznik macierzy sztywnosci rowna si? zero.
Programy te mozna wykorzystac do obliczen konstrukcji zelbetowych, pod
warunkiem, ze potrafimy oszacowac zast?pczy sztywnosc J5 poszczegolnych
pr?t6w. Z natury rzeczy wynika, ze oszacowania te mogy bye tylko przyblizone.. EG1992 nie podaje w tym zakresie zadnych wskazowek. W komentarzu do A C I [10.16] znajdujemy stwierdzenie, ze sztywnosc siupow mozna
wyznaczac ze wzoru:
B^^, = (0,2EJ,+EJ,W

+ P),

(10.20)

gdziQ p = MEJMprzy
czym M^g to moment zgmajycy od prawie staiej
kombmacji obciyzeh, a M^d to (calkowity) moment zgmajycy wyst?pujycy
w (rozwazanym) SGN. Z kolei sztywnosc belek (rygli) ze wzoru
5 , _ = 0,5J,.

(10-21)

Trudnosc w stosowaniu wzoru (10.20) przy projektowaniu polega na tym,

ze w tej fazie obliczen nie znamy jeszcze zbrojenia. J. MacGregor i S. Hage
[10.29] zalecajy do obliczen I I rz?du uzywac oszacowah 5^^! = 0,8,Ijr oraz
J5bcam = 0 , 4 J , . Stwierdzajy tez, ze odpowiednia wartosc dla scian usztywniajycych jest gorzej rozpoznana, ale jako akceptowalny przyjyc mozna
S^aii = 0,8 J choc na nizszych pi?trach, gdzie wyst?pujy ekstremalne rysy,
wskazane mogy bye wartosci nizsze.

Gdy nie dysponuje si? programem do obliczen wediug teorii I I rz?du,

a ustroj jest przesuwny, efekty przemieszczen na wartosci sil wewn?trznych
wyznaczyc mozna za pomocy iteracyjnego sposobu znanego pod nazwy P~A,
wykorzystujycego obliczenia sil wewn?trznych i przemieszczen wediug teorii
I rz?du. Stosowac go mozna do ram, ktorych slupy poszczegolnych kondygnacji z majy t? samy wysokosc /. i sy obciyzone, silami poziomymi tylko
w osiach rygli. Rozpoczynamy od wyznaczenia (najiatwiej za pomocy programu komputerowego) wzgl?dnych przemieszczen poziomych / I ^-poszczegolnych kondygnacji (przesuni?cie gornego rygla wzgl?dem dolnego). Suma
iloczynow SPiAi sil pionowych przypadajycych na slupy kondygnacji x musi
bye rownowazona sumy przyrostow momentow zginajycych na dolnych
koncach siupow (tej kondygnacji). T? samy sum? przyrostow momentow
zginajycych otrzymamy dzialajyc zast?pczy sily poziomy:
(10.22)
przylozony dodatkowo na poziomie gornego rygla z-tej kondygnacji ramy,
Zatem aby ujawnic wplyw przemieszczen na wartosci sil wewn?trznych,
wyznaczamy iJsubst.i dla kazdej kondygnacji, dodajemy do poziomych obciyzeh
zewn?trznych i ponownie rozwiyzujemy ram? obliczajyc nowe wartosci A^
JezeU rama pozostaje w zakresie rownowagi statecznej, to przyrosty wartosci
otrzymane z kolejnych obliczen tworzy ciyg wartosci malejycych, Proces;
iteracji mozemy zakonczyc, gdy uznamy, ZQ Af obliczone z dwu kolejnych
krokow rozniy si? dostatecznie malo.
Wyjasnienia wymaga rola wspolczynnika korekcyjnego y we wzorze (10,22),
Otoz wykres momentow zginajycych wyst?pujycy na kazdym slupie pod
wplywem momentow przekazujy cych si? z w?zl6w ( M / i M,) oraz sily
dzialajycej na gorny koniec slupa, ma ksztalt zwiyzany z liniy ugi?cia slupa
i ograniczony jest dwoma odcinkami krzywej wypuklej (rys, 10,3), Przy takieh
samych wartosciach na koncach, wykres momentow w slupie pod. dzialaniem

^ "

(A) MomPA ,(B)Mom HI

Rys.^ 10.3^ Schemat zast?pczyqh sil poziomych do obJigzen mmy przesuwnej metody
I )
wykres momentow w slupie pod dziakiaem(P,M,,M^^
pod dzialaniem (i?,fa,t, M ^ , M J

Hsubst i zlozony jest z dwoch trojkytow zwroconych ku sobie wierzcholkami.

W zwiyzku z tym, rzeczywiste przemieszczeiha poziome zwiyzane z dzialaniem
p^A b?dy nieco wi?ksze niz obliczone pod wplywem i?subst.L= I^PiAJl.. Styd
koniecznosc wprowadzenia \ysp61czynnika korekcyjnego 'y > 1 zwanego w literaturze wspolczynihkiem gi^tkosci (flexibility factor). Shu-Ming i iilni [10.35]
oceniajy, ze moze on si? zmieniac w granicach od 1,0 do 1,22; w praktycznych
zastosowaniach zalecajy przyjmowac y ,= 1,15.
Traktujyc przyrosty przemieszczen poziomych A^ jako szereg nieskohczony,
a wartosc przemieszczenia przy pierwszej iteracji oznaczajyc A^, mozemy wedhig
J MacGregora [10.25] obUczyc kohcowe przemieszczenie jako sum? szeregu:
f^^,,-

(io:23)

wzorze tym i:Vi oznacza sum? sil poprzecznych wyst?pujycych w slupach rozwazanej kondygnacji. Zakladajyc prpporcjonalnosc momentow zginajycych do przemieszczen i oznaczajyc wartosci momentow zgmajycych z pierwszej iteracji jako M Q , ostateczne wartosci momentow z uwzgl?dmeniem
wplywow drugiego rz?du obliczyc mozemy ze wzoru
M=

(10-24)
yiIP,)Ao

W monografh [10.25] znalezc mozna przyklad Uczbowy obhczenia wielopi?trowej ramy przestiWnej metody P / I .
Wzory (10.23) lub (10.24) mogy sluzyc rowniez do badania statecznosci;
uklad zachowuje rownowag? stateczny, gdy mianownik powyzszych wzorow
przyjmuje wartosci wi?ksze od zera. I m wartosc mianownika blizsza jest
jednosci, tym efekty I I rz?du sy slabsze. Na tej podstawie mozna rowniez
skonstruowac [10.26] (umowne) kryterium rozroznienia przesuwnosci i nieprzesuwnosci ram ihe posiadajycych elementow usztywniajycych.
Opisane wyzej post?powanie stosowane jest wtedy, kiedy nie da si?
problemu obliczenia smukiych siupow zelbetowych sprowadzic do zagadmenia
lokalnego, a wi?c dla ustrojow, ktore zaliczyc trzeba do przesuwnych. EC1992
czyni jednak wyjytek [A3.5.(3)] dla regularnych ram przesuwnych, do ktorych
zalicza ramy o zblizonej sztywnosci rygli i siupow, przy czym srednia smuklosc
siupow kazdej kondygnacji musi spelniac warunek:
'

.f20/v^
'"^[50

dla
dla

v,<0,16,
v,>0,16.

.^Q25)

Metody uproszczone dopuszczone przez EC1992 [A3.1.7], obejmujy:

(a) przybUzone analizy nieliniowe I I rz?du z uproszczeniem polegajycym na
zaiozeniu z gory rozkladu sil wewn?trznych i/lub postaci odksztalconej
konstrukcji;

(b) analizy I rz?du przekrojow zginanych i sciskanych w stanie granicznym

nosnosci, z wartosciami sil wewn?trznych N^, i/lub Mj^, zwielokrotnionymi
przez przenmozenie odpowiednimi wspolczynnikami, uwzgl?dniajycymi
przyrost M ^ ^ powstaly w wyniku odksztalcen.
Metody uproszczone dotyczy w zasadzie siupow wydzielonych. Mozna
je stosowac do siupow pojedynczych lub wyodr?bnionych myslowo z konstrukcji meprzesuwnych [EC1992; 4.3.5.3.4] (rys. 10.4). Sposob oparty na
(a) nosi nazw? metody slupa modelowego i jest podany w [EC1992;
4.3.5.6.3]. Sposoby. oparte na (b) mogy bye (przynajmniej na razie, poki nie
zostany opracowane i rozpowszechnione dogodne pomoce do projektowania) waznym uzupelnieniem metod projektowania siupow smukiych. Sposob
taki stosowala dotychczas z dobrym skutkiem norma polska [10.7], i to
zarowno do siupow w ustrojach nieprzesuwnych, jak i przesuwnych. Poniewaz przez okres kilkunastu lat obowiyzywania tej normy zaprojektowano
i wykonano wiele obiektow wedtug .jej przepisow i nie ma doniesieh
o awariach spowodowanych utraty nosnosci smukiych siupow, zdaniem
autorow niniejszego rozdzialu mozna j y nadal stosowac w tych przypadkach, ktore nie spelniajy warunkow przewidzianych w EC1992 dla siupow
wydzielonych i modelowych. Nowa norma polska [10.7] podtrzymala poprzedni sposob analizy siupow smukiych; co wi?cej, dopuscila go w nieco
innej postaci EC2004.
EC2004 wyroznia nast?pujyce metody analizy 11 rz?du metod? ogolny oraz dwie metody uproszczone:
(a) metod? oparty na oszacowaniu nominalnej sztywnosci,
(b) metod? oparty na oszacowaniu krzywizny (linii ugi?cia).
a)

b)

Metod? (a) mozna stosowac zarowno do elementow (siupow) wydzielonych,

jak i ustrojow konstrukcyjnych, pod warunkiem odpowiedniego oszacowania
nominalnej sztywnosci. Metoda (b) nadaje si? glownie do siupow wydzielonych.
Metoda ogolna pozwala na wyznaczenie wplywow I I rz?du, uwzgl?dniajyc
zarowno geometryczny, jak i fizyczny nieliniowosc oraz wplyw pelzania. Do
opisu zwiyzkow o-e sluzy zaleznosc (10.13), przy czym dla analizy w, stanie
granicznym nosnosci zamiast/,^ nalezy przyjyc/,^, a JS^^ zastypic wartosciy
= E^Jy^E' (Wartosc y^^ powinna bye okreslona w zalyczniku krajowym;
EC2004 zaleca przyjmowac y^j^ = 1,2). Przy braku dokladniejszego uj?cia,
wplyw pelzania mozna uwzgl?dnic mnozyc wartosci odksztalcen betonu
wchodzyce do wzoru (10.13) przez wspolczynnik (1+ 9cff)? gdzie cp^^^ oznacza
efektywny wspolczynnik pelzania betonu.
Rozwiyzanie zagadnienia otrzymuje si? doprowadzajyc do zgodnosci sil
wewn?trznych obliczonych z jednej strony jako skutek dzialania obciyzeh
na odksztalconej konfiguracji konstrukcji, a z drugiej jako odpowiedzi
konstrukcji na wymuszone odksztaicenia (przekrojow). Dokladnosc rozwiyzania zalezy od liczby przekrojow analizowanej konstrukcji i powinna bye
odpowiednio duza. Tak postawione zadanie mozna rozwiyzac tylko za pomocy
wyspecjalizowanego programu komputerowego. Jako uproszczony alternatyw?, EC2004 dopuszcza ograniczenie si? tylko do przekrojow krytycznych
(jednego na wydzielonym elemencie) i przyj?cie stosownego ksztaltu linii
ugi?cia, np. podobnego do wykresu momentow z rozwiyzania I rz?du.
W zalyczniku H do EC2004 przedstawiono dla ustrojow konstrukcyjnych
sposob obliczenia globalnych efektow I I rz?du oparty na idei metody P A.
Polega on na obciyzeniu konstrukcji fikcyjny sily poziomy i ^ j ^ ^ j , powi?kszony
w stosunku do sily poziomej Fjj^Q^d pochodzycej od obciyzeh zewn?trznych
w taki sposob, by obliczone z jej udzialem sily wewn?trzne zawieraly juz efekty
I I rz?du:
Fn.Ed-,

^"'7,

(10.26)

gdzie
oznacza globalny sil? wyboczeniowy, obliczany w ogolnym przypadku wzorem (10.8), a gdy wplyw scinania mozna pominyc, wzorem (10.9). W tym
przypadku nalezy posluzyc si? nominalny sztywnosciy i uwzgl?dnic wplyw
pelzania.
Jezeli sy trudnosci z wyznaczeniem globalnej sily wyboczeniowej, dopuszcza si? wyznaczenie JF^^^^ ze wzoru:

f J^H.lW-^H.OJBd
^i^m^^^^^^

wydzielonych; (a) - slup pojedynczy, (b) - slupy pol.czone

g bowo w konstrukcji nieprzesuwnej, (c) _ smukly element usztywniajycy, (d) - slupy
zamocowane w w?zlach konstrukcji nieprzesuwnej

gdzie Pj5,ijBd oznacza fikcyjny sil? poziomy, dajycy te same momenty zginajyce
CO sila pionowa Fy^Ed dzialajyca na odksztalconej postaci konstrukcji (pierwszego rz?du) wywolanej sily Fjj^oEd, obliczony dla sztywnosci nominalnej.

526
Wartosc ze wzoru (10.27) oblicza si? metody kolejnych przyblizeh, gdzie
efekt obciyzeh pionowych i przyrostow odksztalcen wyrazony za pomocy
zast?pczych sil poziomych dodaje si? w kolejnych krokach. Przyrosty te
powinny tworzyc ciyg geometryczny malejycy. Zakladajyc, ze zachodzi to
rowniez w pierwszym kroku, suma przyrostow moze bye wyrazona wzorem
(10.27); wymaga to jednak przyj?cia we wszystkich krokach tej samej nominalnej sztywnosci.
W innych przypadkach, np. gdy w pierwszym kroku przyjmde si? elementy
niezarysowane, a w nast?pnych krokach okaze si?, ze zarysowanie wystypi albo
zmieni si? znaczyco rozklad zast?pczych sil poziomych, nalezy zastosowac
wi?cej krokow, az do osiygni?cia sytuacji, kiedy kolejne przyrosty utworzy ciyg
geometryczny. Przykladowo obliczenie zawierajyce dwa dodatkowe kroki
przedstawia si? nast?pujyco: F ^ ^ M ^ PnMd+pR^iBd +
FnaEdll{l-FB,^Edl
/FsaEd)'

10.4. S l u p y W y d z i e l o n e
Podane w EC2 metody analizy siupow wydzielonych dotyczy w zasadzie
elementow o stalym przekroju poprzecznym betonu i zbrojenia, obciyzonych
wylycznie na koncach. Sy to silne warunki ograniczajyce, choc najcz?sciej
przyjmowano w projektowaniu inzynierskim. W przypadku odst?pstwa od nich
nalezy posluzyc si? metodami ogolnymi (niestety rowniez w EC2 nierozwini?tymi).
10.4.1. Dlugosc

efektywna

Do analizy siupow wydzielonych EC2 stosuje tradycyjne podejscie, sprowadzajyce rzeczywisty dlugosc slupa do dlugosci zast?pczej IQ, zwanej w EC2
i dalej w niniejszym opracowaniu dlugosciy efektywny (w dotychczasowej
normie polskiej [10.7] dlugosciy obliczeniowy). Dlugosc efektywna to taka
dlugosc elementu sciskanego sily osiowy przylozony na koncach, ktora dla
zadanych warunkow podparcia pozwala obliczyc sil? krytyczny wzorem
Eulera:
^ c r i t - ^ ,

(10.28)

wyprowadzonym dla prgta podstawowego [10.38], ktorym jest pr?t pryzmatyczny z materialu liniowo-spr?zystego, podparty na koncach przegubowo
i przegubowo-przesuwnie, obciyzony przylozony na koncach osiowy sily
sciskajycy. Rzeczywisty dlugosc slupa /coi przetwarza si? w dlugosc efektywny
za pomocy wspolczynnika p wzorem:
^0 = ^^col-

(10.29)

Dlugosc efektywna ma swojy interpretacj? geometryczny; jest to taka

dlugosc elementu, przy ktorej odksztalcona postac osi pr?ta (linia ugi?cia)
odpowiada polfali sinusoidy. Dla pr?t6w nieprzesuwnych jest j3 < 1, zatem
dlugosc efektywna jest cz?sciy dlugosci rzeczywistej, dla przesuwnych jest
^ 1, w zwiyzku z czym dlugosc efektywna obejmuje tez urojony cz?sc pr?ta,
uzupelniajycy dlugosc rzeczywisty do pelnej polfali sinusoidy linh ugi?cia.
W ramach warunki podparcia kohcow slupa majy charakter spr?zysty,
posredni mi?dzy przegubem a sztywnym zamocowaniem. Okolicznosc ta
wplywa na dlugosc efektywny w ten sposob, ze wielkosc p wyznacza si?
[EC1992; 4.3.5.3.5] jako funkcj? tzw. wspolczynnikow sztywnosci zamocowania kohcow (A i B) slupa:

gdzie cc oznacza wspolczynnik zalezny od warunkow podparcia rygli

(o dhigosciach l^^^ na koncach przeciwleglych do zbiegajycych si? w rozpatrywanym w?zle; nalezy przyjmowac:
a = 1 , 0 przy zamocowaniu spr?zystym lub sztywnym,
a = 0,5 przy podparciu przegubowym,
a = 0 przy braku podparcia.
Wartosc wspolczynnika P odczytuje si? z nomogramow przedstawionych
na rysunku 10.5. Nomogramy te opracowane zostaiy przez Jacksona i Morelanda przy zaiozeniu materiahi liniowo spr?zystego, dla typowego slupa
srodkowego ramy o nieskohczonej liczbie naw i kondygnacji, o tych samych
sztywnosciach i rozpi?tosciach siupow i rygli Zalozono, ze obciyzone sy tylko
slupy silami osiowymi przylozonymi do ich gornych kohcow, i ze wyboczenie
moze nastypic rownoczesnie we wszystkich slupach. Przy tych malo realistycznych zalozeniach, w praktyeznie spotykanych ramach jak oceniajy
Shu-Mhig i in. [10.36] moze wystypic niedoszacowanie dlugosci efektywnej
do 15%.
Nomogramy, przeznaczone pierwotnie do konstrukcji stalowych, w roku
1971 zostaiy wprowadzono do normy amerykahskiej ACI-318 i zacz?to je
stosowac rowniez do projektowania konstrukcji zelbetowych. Odbyla si? dose
szeroka dyskusja co do wartosci sztywnosci F I , ktore nalezy przyjmowac do
wyznaczenia wspolczynnikowfc^iubB-Generalnie zwracano uwag? [10.25], ze
bezposrednio przed zniszczeniem siupow, nie sy one w ogole lub sy tylko slabo
zarysowane, podczas gdy rygle sy zarysowane bardzo znacznie. Nalezaloby
zatem uwzgl?dnic zbrojenie i stopien zarysowania informacje te jednak nie
sy dost?pne w tej fazie obliczen projektowych. Chcyc uzyskac wyniki po stronie
bezpiecznej, trzeba raczej przeszacowac sztywnosc E I po stronie siupow,
a niedoszacowac sztywnosc rygli. W pracy J. MacGregora [10.27] znajdujemy
zalecenie, by przy smukiosci X nieprzekraczajycej 70 do 80, przyjmowac dla
shipow
(brak rys), a dla rygh 0,5

529
Warto zauwazyc, ze norma polska [10.7] w zalyczniku nr 1 podaje
podobny sposob szacowania dlugosci efektywnej, zamieszczajyc wzory na
dlugosci wyboczeniowe jako funkcje sztywnosci gi?tnych K^,AiuhB, obliczanych
jako odwrotnosci /c^iubs- Wyniki uzyskane z normy polskiej sy bhskie do tych,
ktore uzyskuje si? z nomogramow zamieszczonych w EC1992.
EC2004 podtrzymuje poj?cie dlugosci efektywnej; dla elementow wydzielonych obliczanych wediug zaleznosci (10.29), przy czym wartosci p podane
sy na rysunku 10.6.

^ 1
VTT

(/777

a)/o = /

b)/o = 2r

c)/o = 0,7/

(/777

(y777

d)=//2

e)/<, = /

f)I/2<l,<l

g)/Q >2/

Rys. 10.6. Przyklady roznych postaci wyboczenia i przynaleznych dlugosci efektywnych elementow
wydzielonych

Dla elementow wchodzycych w sklad regularnych ram podany jest sposob

podobny do tego, ktory stosuje norma polska, tyle ze oparty na wzgl?dnej
podatnosci na obrot zamocowah kohcow slupa k-^ i k^, ktore wyznacza si?
z zaleznosci:
k = {e/M){EI/l),
(10.31)
gdzie:
6 jest obrotem elementow utwierdzajycych rozwazany w?zel pod wplywem
momentu zginajycego M ,
I jest dlugosciy elementu sciskanego w swietle mi?dzy punktami zamocowania,
EI jest sztywnosciy gi?tny elementu sciskanego, przy czym jezeli do
rozwazanego w?zla dolyczony jest jeszcze inny element sciskany (ship), to
zamiast (EJ/I) nalezy przyjyc [(I/0^-t-(EI//)J, przy czym mdeksy a i h dotyczy
siupow zbiegajycych si? w w?zle.
Dlugosc efektywny elementow usztywnionych (rys. 10.61) wyznacza si? ze
wzoru:
io = 0,5/ / 1-^

/
0,45+ kj

1+7

kj

(10.32)

530

a)

a elementow meusztywnionych (rys. 10.6g) ze wzoru:

NEd

V\

1 + 10- ^1 " ^2
Zo = /-max^

NEd

b)

NEd

c)

-02

-02

(10.33)
1 + kJ

\+ h

'01

Przy okreslaniu diugosci efektywnej nalezy uwzgl?dnic wplyw zarysowania

na sztywnosc elementow utwierdzajycych, chyba ze mozna wykazac, iz nie sy
one zarysowane w SGN.
EC2004 daje rowniez wskazowk?, w jaki sposob okreslac dlugosc efektywny elementow sciskanych nie spelniajycych warunkow slupa podstawowego, a wi?c np. takich w ktorych nast?puje (istotna) zmiana wartosci sily osiowej
lub przekroju poprzecznego wzdluz pr?ta. Mozna tego dokonac pod warunkiem (nalezytego) oszacowania reprezentatywnej wartosci EI oraz wyznaczenia
(np. za pomocy metod numerycznych) sily wyboczeniowej Nj^. Wtedy
/O^TUVEWB-

(10.34)

10.4.2. Smuklosc
Smuklosc pr?ta pryzmatycznego zdefiniowalismy (X = IJi) jako stosunek
dlugosci efektywnej do promienia bezwladnosci przekroju, obliczonego bez
udzialu zbrojenia. Na podstawie warunkow odniesionych do smukiosci
EC1992 pozwala [4.3.5.3.5.(2) 1.4.3.5.5.3.(2)] rozstrzygnyc, czy slupy mozemy
traktowac jako kr?pe, w odniesieniu do ktorych nie jest konieczne uwzgl?dnianie wplywow 11 rz?du, czy jako smukle, w ktorych koniecznosc taka
zachodzi. Ogolna postac warunkow zalezy od wielkosci i znaku mimosrodow
sil sciskajycych przyiozonych na koncach pr?ta. Mimosrody te, oznaczane
odpowiednio e^^ i
(rys. 10.7) definiuje si? na podstawie warunku:
-02 > K i l -

'

]N

Ed

01

1N

Ed

NEd

Rys. 10.7. Schematy siupow z rownymi (a) i roznymi (b) i (c) mimosrodami na koncach

(10.37)
M^,>NEA/20.

(10.38)

Podwojny warunek (10.36) zostal po raz pierwszy wprowadzony do MC78

[10.3], a nast?pnie zamieszczony w EC1992. W MC90 [10.4] obnizono w nun juz
jednak wartosci krytyczneopolow?, do wartosci 2crit,i = 7,5/->/v^orazi^j.it.2 = 12.
Ograniczenie w postaci 1^^^^^^ wyst?puje tylko w MC90 i EC1992. Natomiast
w normie amerykahskiej ACI-318 [10.2] obowiyzuje jedynie druga z wartosci
krytycznych, zapisana w postaci ^crit.2 = 22(1 601/^02)Graficzne porownanie wartosci l^^^^ 2 wediug omawianych norm przedstawione jest na rysunku 10.8.

(10.35)

Wediug EC1992 efektow 11 rz?du mozna w slupach wydzielonych nie

uwzgl?dniac, jezeli spelniony jest warunek:
Xnt.i = 1 5 / V ^

dla

v , < 0,36/(2-^oi/^ozf:

^,i,,2 = 25(2-.,oi/so2)

dla

v, > 0,36/(2-^01/^02)^

'

b?dycy kompilacjy wymagan [4.3.5.5.3.(2) i wzoru (4.62); EC1992]. We wzorach

powyzszych, jezeh e^^ =
= 0, a takze dla siupow zamocowanych u podstawy i swobodnych na gornym kohcu, nalezy przyjmowac e^^le^^ 1Konieczne jest przy tym, by na koncach slupa spelnione byly (rownoczesnie) warunki:

Rys. 10.8 Wartosci Au,2 wediug norm EC1992, MC90 [10.4] i ACI-318 [10.2] (linie ci^^e) oraz
wartosci
wediug normy PN-84 [10.6] i normy SNiP-84 [10.9] (Hnie przerywane)

532
Norma PN-84 [10.6], podobnie jak szereg innych norm, a w tym m.in.
normy dawnego Zwiyzku Radzieckiego, pomijajy wplyw wyrazenia
{I CQJCQ^ na smuklosc krytyczny, podajyc dla niej tylko jedny liczb?, ktora
u nas, podobnie jak w starej normie radzieckiej SNiP z 1962 r. [10.8], wynosi
35, i ktora w SNiP z 1984 r. [10.9] zostala zredukowana do 14. Obydwie te
wartosci przedstawiono na rysunku 10.8 liniy przerywany.
Smukiosci krytyczne ustalane sy arbitralnie i w ciygu ostatnich kilkunastu
lat obserwuje si? wyrazny tendencj? obnizania tych smukosci. Rozwiyzanie
teoretyczne [10.40] dla pr?ta podstawowego, w ktorym uwzgl?dnia si? efekt
skrocenia pr?ta w wyjsciowym rownaniu rozniczkowym, prowadzi do wniosku,
ze dopiero przy X <2% wyboczenie spr?zyste pr?ta w ogole nie moze wystypic.
Na podstawie oszacowania dokonanego w pracy W. Kukulskiego i J. Bielawskiego [10.24] stwierdzono, ze pomijanie wplywu smukiosci na nosnosc
siupow o X odpowiadajycym podawanym przez rozne normy wartosciom
krytycznym prowadzic moze w skrajnych przypadkach do oceny nosnosci tych
siupow z nadmiarem, podanym procentowo w tabhcy 10.1. Oszacowanie to
przeprowadzono na podstawie obliczen siupow obciyzonych z jednakowymi
mimosrodami na koncach, wykonanych z betonu C25/30, o przekroju prostokytnym i zbrojeniu symetrycznym ze stah o wytrzymaiosci obliczeniowej 350
MPa. Do obliczen porownawcziych stosowano metod? ogolny. Jak widac
z tablicy, nadmiar w ocenie nosnosci, na co m.in. zwraca uwag? MC90 [10.4],
rosnie wraz ze .znaniejszaniem si? stopnia zbrojenia:
Tab. 10.1. Nadmiar w ocenie nosnosci siupow przy pomijaniu wplywu. smukiosci dla X krytycznych
wg roznych norm (wyrazony w procentach)

ejh

MC90

SNiP-84

ACI-318

EC1992

PN-84

0,0060

0,4
0,6
0,8

2,5
4,5
4,8

3,4
5,9
6,1

7,7
13,7
11,0

10,1
16,7
12,9

19,9
26,6
19,1

0,0200

0,4
0,6
0,8

1,0
1,4
1,5

1,4
1,8
2,0

3,2
4,0
4,4

3,6
5,5
5,6

9,0
10,4
10,6

EC2004 podtrzymuje mozliwosc wylyczenia kr?pych elementow wydzielonych z analizy 11 rz?du i podaje nowy graniczny wartosc smukiosci
^lim (poprzednio oznaczany Icrit)? ponizej ktorej moze to nastypic:
2 < 4 m = 20-A-5'C/V^,
(10.39)
gdzie:
X == IJi (dlugosc efektywna do promienia bezwladnosci niezarysowanego przekroju betonu),
^ = V ( l + 0,2(peff) (jezeh ^eff nie jest znane, mozna przyjyc A = 0,7),
-B = \ / l + 2co (jezeh o) nie jest znane, mozna przyjyc B = 1,1),
^ = ^PTjn Qozeh
nie jest znane, mozna przyjyc C = 0,7),
9cff jest efektywnym wspolczyimikiem pelzania.

CO = AJyJiAJ,^
jest mechanicznym stopniem uzbrojenia, gdzie
oznacza
pole przekroju calego zbrojenia podluznego,
n = NEdliAcfcd) oznacza wzgl?dny sil? normalny,
Gdy mamy do czynienia.ze slupem nieusztywnionym lub usztywnionym,
ale tylko z momentami I rz?du albo w przewazajycym stopniu wywolanymi
imperfekcjami, lub wreszcie obciyzonym poprzecznie, nalezy przyjmowac
7-^ = 1. W przeciwnym przypadku (czyli dla siupow usztywnionych bez
obciyzenia poprzecznego na dlugosci)
= MQJMQ2,
gdzie MQ^ i
sy to
momenty zginajyce na koncach slupa, takie ze ]Moil ^ l-Mo2l- Jezeli momenty
MQX i M'oi wywolujy rozciyganie po tej samej stronie slupa, nalezy przyjmowac
jako dodatuie; w przeciwnym wypadku ujemne. .
10.4.3. Ogolne metody obliczen
Ogolne metody wyznaczania nosnosci smukiych siupow nie zostaiy
w EC1992 zdefiniowanew sposob jednoznaczny. Mozna przyjyc, ze sy to metody,
w ktorych nie zaklada si? z gory postaci odksztalconej slupa, lecz wyznacza si? jy
na podstawie odksztalcen skrajnych przekrojow, uwzgl?dniajyc zmieniajycy si?
na dlugosci slupa, nieliniowy rozklad napr?zeh w kolejnych jego przekrojach.
W Podr?czniku" [10.11] jako przyklad metody ogolnej podano metod?
roznie skohczonych, ktora po raz pierwszy zastosowana zostala do obliczen
smukiych siupow zelbetowych przez A. Habela [10.21], [10.10]. W metodzie tej
rownanie rozniczkowe oparte na zwiyzkach (10.15) i (10.16) zast?puje si?
rownaniem. roznicowym:
(10.40)
2
a
w ktorym a oznacza odst?p dwu sysiednich punktow umownego podzialu pr?ta,
a przemieszczenie y^^^ kolejnego punktu wyrazic mozna przez krzywizn?
i przemieszczenia dwu poprzednich:
y.^i

= -a'^n-\-2y-y_,.

(10.41)

Przy jednakowych mimosrodach na obu koncach slupa (rys. 10.9) obliczenia

mozna rozpoczynac od przekroju polozonego w poiowie jego dlugosci (punkt 0),
zakladajyc wartosci e^eQ+y^
oraz N i wyznaczajyc krzywizn? TC^ W tym
punkcie. Rownanie (10.41) dla punktu 0 przybiera wowczas postac:
y=-^+3'o-

(10-42)

Znaj^c wartosc ugi^cia y.^ mozna obliczyc moment

N{ei +>'i) i wyznaczajyc odpowiednio krz5^izny w kolejnycK punktacii shipa, okreslic:
y^^ -a?-K^ + 2y^-yQ,
y.3 = -a^K^ + 2y^-y^,
y = - a ^ K ; _ i - 2 3 ; _ i - y _ 2 -

35T

534

do 0,11 Oh. Badanie siupow przeprowadzono az do ich zniszczenia, wyznaczajyc w ten sposob ich nosnosc. Zestawienie wynikow przedstawiono na
rysunku 10.10.
L6n
wartosc srednia = 1,099
^dos
odchyl. standard. =^0,143
^obl
1,4 L2-

1-

0,8-

a6 -I
0

r-

0,005

0,01

0,015

0,02

stopien zbrojenia
Rys. 10.10. Porownanie nosnosci siupow obliczonych metody ogolny bez uwzgl^dnienia
stiffening i wyznaczonych doswiadczalnie [10.37]
Rys. 10.9. Schemat slupa obliczanego metody roznie skohczonych

Problem jest o tyle trudny, ze nosnosc slupa moze zostac wyczerpana albo
wskutek zniszczenia materialowego przy osiygni?ciu przez beton i/lub stal
odksztalcen granicznych, albo wskutek wczesniejszej utraty rownowagi statecznej. W zwiyzku z tym obliczenia muszy bye prowadzone metody przyrostowy
sily N, z iteracyjnym uzgadnianiem wynikow na kazdym poziomie sily, az do
osiygni^cia przez niy wartosci maksymalnej, przy nieznanych z gory wartosciach odksztalcen skrajnych wlokien najbardziej wyt?zonego przekroju shipa.
Rozwiyzanie zadania polega na znalezieniu takiej pary sil ( M ^ , N^), przy
ktorej ugi?cie kohcow slupa jest rowne zero.
Gdy mimosrody na koncach siupow nie sy sobie rowne, obliczenia
rozpoczyna si? od jednego z kohcow i prowadzi do uzyskania zerowego ugi?cia
na drugim kohcu.
Za pomocy programu opartego na powyzszych zalozeniach, z wykresem
ce dla betonu wediug wzoru (10.13), a dla stah przyj?tym jako, bilinearny
z poziomy polky plastycznosci przeprowadzono obliczenia porownawczo
nosnosci 62 smukiych siupow zelbetowych, badanych doswiadczalnie przez
K. Tala i E. Czistiakowa [10.37]. Slupy byly wykonane z betonu i stali
o roznych cechach wytrzymalosciowych i obciyzone na koncach sily przylozony na takich samych mimosrodach, zmieniajycych si? w przedziale od 0,066 h

/\J\

tension

Analiza wynikow wskazuje, ze przy malych stopniach zbrojenia opisana

wyzej metoda dawala zbyt niskie oszacowanie nosnosci. Fakt ten mozna
wythimaczyc tym, ze w programie me uwzgl?dniono efektu wspolpracy betonu
rozciyganego na odcinkach pomi?dzy rysami; w rzeczywistosci bowiem srednie
wydluzenia stali rozciyganej sy mniejsze od wydluzen lokalnych, obliczonych
dla przekroju przez rys?. Efekt tension stiffening jest tym silniejszy, im nizszy
jest stopien uzbrojenia elementu.
EC1992 zaleca uwzgl?dnienie wspolpracy betonu rozciyganego za pomocy
wzoru (10,17). Poza tym istnieje wiele propozyqi dotyczycych rozkladu tych
napr?zeh, omawianych mi?dzy innymi w pracy A. Czkwiaoianca i M . Kamihskiej
[10.14]. Jednym z prostszych jest sposob U. Quasta [10.31], polegajycy na przyj?ciu
na calej wysokosci strefy rozciyganej przekroju, rownomiemego rozkladu napr?zeh
w betonie o rz?dnej, ktora w miar? wzrostu odksztalcen zbrojenia rozciyganego
maleje liniowo w przedziale e^^ < < e^. Zredukowany" w ten sposob wartosc
wytrzymaiosci betonu na rozciyganie Xt.rcd obhczyc mozna ze wzoru:

/...d=^^%^l

(10.43)

w ktorym to wydluzenie zbrojenia wynikajyce z rozpatrywanego rozkladu sil

w przekroju, a s^i lo wydluzenie betonu, odpowiadajyce osiygni?ciu przez
napr?zenia rozciygajyce wytrzymaiosci betonu na rozciyganie.

Po wprowadzeniu do programu komputerowego efektu tension stiffening

wediug propozycji Quasta, dokonano ponownych obliczen porownawczych do
badah siupow Tala i Czistiakowa i drogy prob stwierdzono, ze dobre dopasowanie
wynikow nast?puje dla f t = 0,05/,. Otrzymuje si? wtedy sredniy wartosc
Ndos/Nohi
= 0)987, przy odchyleniu standardowym wynoszycym 0,095 (rys. 10.11).
Na rysunku 10.12 przedstawiono porownanie nosnosci siupow obliczonych
metody ogolny bez uwzgl?dniania i z uwzgl?dmeniem tension stiffening dla
1/4 1

warto^d srednia = 0,987

odchyl. standard. = 0,095

L2 -

AA

10.4.4. Uproszczone metody obliczen

4 - ^

as -

A
A

A
A
A
A

A
A

a6
0

0,005

0.01

elementow zbrojonych symetrycznie, o calkowitym stopniu uzbrojema

^ J A c = 0,006 i 0,04. Jak widac, przy nizszym stopniu uzbrojenia i wi?kszych
wartosciach mimosrodow wplyw ten dochodzi do 30%.
Norma EC2004 podaje tylko podstawowe wskazowki odnosnie do metody
ogolnej. Stanowiy one, ze nalezy stosowac (przyj?te w EC2004 i omowione
w odpowiednich punktach niniejszego rozdzialu) zwiyzki cr e dla betonu
i stali z uwzgl?dnieniem pelzania betonu oraz z zaleceniem uwzgl?dmania
(korzystnego) efektu tension stiffening. Jako podstawowy warunek okresla si?
zasad? zgodnosci sil wewn?trznych w odpowiednio duzej liczbie przekrojow
poprzecznych. Dopuszczalnym uproszczeniem moze bye ograniczenie si? tylko
do przekroju (przekrojow) krytycznych i zalozenie mi?dzy nimi stosownej Imii
ugi?cia, np. podobnej do wykresu momentow zginajycych z obliczen I rz?du.

0,015

0,02

stopien zbrojenia As/Ac

Rys. 10.11. Porownanie nosnosci siupow obliczoneych metody ogolny z uwzgl^dnieniem
stiffening i wyznaczonych doswiadczalnie [10.37]

tension

Przedstawione w EC1992 uproszczone metody obliczen siupow wydzielonych dotyczy wylycznie siupow pryzmatycznych, a wi?c o stalym przekroju
poprzecznym betonu i stali (z pomini?ciem zakladow wkladek zbrojenia),
poddanych dzialaniu momentow zginajycych pierwszego rz?du zmieniajycych.
si? liniowo na dlugosci slupa, co oznacza, ze obciyzeniem slupa mogy bye tylko
momenty i sily przylozone na jego koncach.
Uproszczenie polega na przyj?ciu ksztaltu linh ugi?cia jako znanej. Pozwala to sprowadzic problem analizy do najbardziej wyt?zonego (miarodajnego) przekroju i uniknyc calkowania wzdluz elementu. Calkowity mimosrod
^tot sily podiuznej w przekroju miarodajnym okresla si? wzorem:
^ t o t - ^ o + e. + ^ z /

I T

- H - OG
C 20, S 400
7o/h = 30

As/Ac = 0,040

Rys. 10.12. Porownanie nosnosci siupow obliczoneych metody ogolny bez uwzgl^dnienia (OG)
i z uwzgl^dnieniem (OGts) tension stiffening -

(10-44)

gdzie:
^0 = M^dJNjsd, przy czym M^,^ to moment zginajycy obliczony wediug
teorii I rz?du,
e^ to mimosrod dodatkowy wyznaczony ze wzoru (10.19),
62
mimosrod drugiego rz?du, wyznaczony metodami przyblizonymi.
Jezeh mimosrody na koncach slupa sy takie same, to wielkosc e^ == const
na calej jego dlugosci. Dla mimosrodow kohcowych rozniycych si? wielkosciy
i/lub znakiem, zdefiniowanych zgodnie ze wzorem (10.35), EC1992 wprowadza
poj?cie mimosrodu rownowaznego e^, ktory nalezy wyznaczac jako wi?kszy
z dwu nast?pujycych wartosci:
. , = 0,6.02 + 0,4^01.

(10-45)

ee = OAe,

(10.46)

i przyjmowac we wzorze (10.44) zamiast e^.

Wzor (10.45) zostal wyprowadzony przez J. Waltera [10.39] dla konstrukcji
metalowych, a nast?pnie bez znhan przyj?ty przez normy wielu krajow rowniez

539
dla konstrukcji zelbetowych. Prowadzi do niego analiza polegajyca na znajdowaniu polozenia i wielkosci ekstremalnego mimosrodu wyst?pujycego na
dlugosci slupa, wzgl?dem prostej lyczycej mimosrody na jego koncach.
W miar? powi?kszania sily sciskajycej polozenie ekstremalnego mhnosrodu
przesuwa si? w kierunku srodka slupa.
Norma EC2004, pozostawiajyc nadal samy ide? metody, wprowadzila
istotne zmiany i uzupelnienia w nproszczonych metodach (sposobach) obliczen
smukiych siupow wydzielonych i wyroznila:
(a) metod? oparty na sztywnosci nominalnej omowiony w punkcie
10.4.7,
(b) metod? oparty na oszacowaniu krzywizny omowiony w punkcie
10.4.8.
Dokument krajowy powinien wskazac jedny z tych metod jako obowiyzujycy w danym kraju. Mozna przypuszczac, ze z uwagi na dotychczasowy
tradycj? i zakres stosowalnosci, w Polsce obowiyzywac b?dzie metoda (a).

szaru nizszych smukiosci, w ktorych efekt I I rz?du zanika, do obszaru

smukiosci, w ktorym efekt ten ujawnia si? w pelni.
Wyprowadzenie podstawowe] cz?sci wzoru (10.47) opiera si? na nast?pujycych zalozeniach upraszczajycych:
(a) przemieszczenia slupa oblicza si? tak jak dla pr?ta z materialu hniowo-spr?zystego, zatem M/EJ = 1/r;
(b) ugi?cie gornego kohca slupa wzgl?dem przekroju utwierdzenia oblicza
si? jako wartosc sredniy ugi?c spowodowanych silami przylozonymi do
kohca slupa; moment zginajycy I rz?du w przekroju utwierdzenia
wynosi M = F^eQ+Hl;
(c) uwzgl?dniajyc, ze dla slupa wspornikowego IQ = 21, na podstawie
znanych z wytrzymaiosci materialow wzorow na ugi?cie kohca wspornika otrzymamy:

10.4.5. Metoda siiipa modelowego

W sposob ogolny krzywizn? 1/r w przekroju utwierdzenia wyznaczac

mozemy ze wzoru (10.15), doprowadzajyc do rownowagi sil wewn?trznych
i zewn?trznych. W tym przypadku rowniez musimy stosowac metod? przyrostowy z iteracyjnym uzgadnianiem wynikow; a zasadnicze uproszczenie algorytmu polega na ograniczeniu analizy do przekroju utwierdzenia.
Za pomocy odpowiedmego programu komputerowego (jednak bez uwzgl?dnienia efektu tension stiffening) dokonano znow obliczen porownawczych w stosunku do wspomnianych juz badah [10.37]; wyniki przedstawiono na rysunku 10.14. Jak widac, metoda slupa modelowego daje w tym przypadku (nawet)
nieco lepszy zgodnosc niz metoda ogolna bez uwzgl?dnienia efektu tension
stiffening, ale nadal gorszy rhz metoda ogolna z uwzgl?dnieniem tego efektu.
Wszystkie omowione dotychczas metody wymagaly post?powania iteracyjnego, CO praktyeznie wylycza je z zastosowah do manualnych obliczen
inzynierskich. Zapewne z tego powodu, zastrzegajyc ze dotyczy to przypadkow, w ktorych duza doklanosc nie jest wymagana", EC1992 dopuszcza
[4.3.5.6.3.(4) wzor (4.72)] obliczanie krzywizny ze wzoru, w ktorym nie jest
juz wymagane iteracyjne. uzgadnianie wartosci odksztalcen kraw?dziowych
przekroju:

Metod? slupa modelowego w wersji podawanej przez [EC1992; 4.3.5.6.3]

stosowac mozna do obliczen elementow o przekroju prostokytnym lub
kolowym, posiadajycych smuklosc X < 140 i gdy mimosrod pierwszego rz?du
spelnia warunek
> 0,1/i.
Slup modelowy jest slupem wspornikowym zamocowanym u podstawy
i swobodnym na gornym kohcu (rys. 10.13). Obciyzenie, slupa stanowiy: sila
podluzna i^^ dzialajyca, na mimosrodzie
i sila pozioma K przylozona do gornego kohca slupa. Najwi?ksze przemieszczenie gornego
kohca slupa wyst?puje wzgl?dem
przekroju utwierdzenia .tot = ^o +
+
+ H (wzor 10.44).
Mimosrod e^^ czyli przemieszczenie I I rz?du, wyznaczyc mozna
z przyblizonej zaleznosci:,
e2

= i^l

EI\2'

3/^

_ a/20-0,75 dla 15 < 2 ^ 35,

48EJ ~ 10'

(.0.4,

(10.50)

przy czym:
^

N^d-N^,^.

(10.51)

^~|l,0

Rys. 10.13. Schemat slupa modelowego

dla 2 > 35.

(10.48)
Zadaniem wspolczynnika
jest
zachowanie ciyglosci stosowania
wzoru (10.47) przy przejsciu z ob-

i =

\ )

gdzie:

12EI

gdzie:
N^,d to nosnosc obliczeniowa przekroju poddanego dzialaniu samej tylko
sily obliczeniowej; mozna przyjyc N^d = (^LdA+fydA^
N^d to dzialajyca w slupie obliczeniowa sila osiowa.

wartosc sYednia = 1,026

odchyl. standard. = 0,106

10.15, gdzie przedstawiono obliczenia porownawczo wykonane za pomocy tej

wersji metody siupow wydzielonych, znow do badah doswiadczalnych [10.37].
2 -1

1,2

L6-

^--^

0,8

Nobl

wartosc srednia = 1,170

odchyl. standard. = 0,347

L21 -

0,6

- 0,005

0,01

r
0,015

0,02

stopien zbrojenia Ag/Ac

A
A

0.8-

a6

N^^i to taka wartosc sily osiowej, przy ktorej nosnosc przekroju na

zginanie jest najwi?ksza; przy braku dokladniejszych obliczen, dla symetrycznie
zbrojonego przekroju prostokytnego moza przyjyc iV^ai =
0,4f,A^.
Jako oszacowanie po stronie bezpiecznej przyjmowac mozna zawsze ^ 2 = h
Ze wzoru (10.50) wynika, ze dla iV^j < iVbai przyjmuje si? krzywizn?
1/r = const, okreslony przy zaiozeniu, ze roznica odksztalcen mi?dzy skrajnym
wloknem zbrojenia rozciyganego a skrajnym wloknem sciskanym betonu
wynosi okolo 2,26^^. W przedziale iVbai < N^d < Nud za sprawy wspolczynnika
K2 krzywizna ta maleje liniowo do zera. Dla K 2 = 1 post?powanie iteracyjne
nie jest juz potrzebne. Przy K2<1 wynik trzeba dobrac za pomocy prob.
W metodzie tej wartosc mimosrodu 62 oblicza si? tak jak w podstawowej
metodzie slupa modelowego, korzystajyc ze wz;oru (10.47) przy podstawieniu
krzywizny 1/r wyznaczonej ze wzoru (10.50), oraz wartosc mimosrodu calkowitego e^^^ ze wzoru (10.44). Nosnosc slupa wyznacza si? natomiast przy
zaiozeniu materialowego" zniszczenia przekroju najbardziej wyt?zonego, nie
uwzgl?dmajyc tak jak w iimych metodach EC1992 mozliwosci wyczerpania nosnosci slupa na skutek utraty statecznosci. Jest to zalozenie bardzo
istotne z praktycznego punktu widzenia, poniewaz pozwala ono na korzystanie
w obliczeniach ze wzorow na nosnosc przekroju mimosrodowo sciskanego.
Sposob oparty na wzorze (10.50), ktory mozna nazwac uproszczony wersjy
metody shipa modelowego (choc EC1992 nazwy takiej nie stosuje, gdyz z natury
swej, metoda shipa modelowego jest metody uproszczony), daje na ogol zanizone
wyniki nosnosci siupow, zwlaszcza w obszarach niskich stopni uzbrojenia.
Wniosek taki wyciygnyc mozna na podstawie danych zamieszczony ch na rysunku

0,02

0,015

0,01.

0,005

Rys. 10.14. Porownanie nosnosci siupow obliczonych metody slupa modelowego w wersji
podstawowe] i wyznaczonych doswiadczalnie [10.37]

stopien zbrojenia Ag/Ac

Rys. 10.15. Porownanie nosnosci siupow obliczonych metody siupa modelowego w wersji
podstawowej i wyznaczonych doswiadczalnie [10.37]

Podobny efekt niedoszacowania nosnosci obliczonych za pomocy uproszczonej wersji metody slupa modelowego zachodzi dla malych mimosrodow.
Widac to wyraznie z wykresu przedstawionego na rysunku 10.16. Przy dose
1 -r

--OGts
ECP

fcAo

- ^ M C Z

0,8 --

C 20, S 400
/o/h = 30
0,6As/Ac= 0,040
0,4--

0,2 --

0,2

0,4

0,6

0,8

Rys. 10.16. Porownanie nosnosci siupow obliczonych metody ogolny z uwzgl?dnieniem^ ten^fon
uproszczonej (MCZ)

stiffening (OGts), oraz metody siupa modelowego w wersji podstawowej (ECP) i

542
wysokim stopniu zbrojenia zbieznosc wszystkich metod mozna uznac za zadowalajycy, jakkolwiek uproszczona wersja metody shipa modelowego daje w tym
przypadku wyniki meco wyzsze niz pozostale dwie metody. Natomiast przy niskim
stopniu uzbrojenia i mniejszych wartosciach mimosrodow wyraznie nie docenia ona
nosnosci siupow. Zjawisko to pot?guje si? ze wzrostem smukiosci shipa.
Obszerny analiz? dokladnosci obliczen siupow wydzielonych metody shipa
modelowego znalezc mozna w pracy U . Quasta [10.32]. Wynika z niej, ze dla
dopuszczalnego zakresu smukiosci i mimosrodow wyst?puje na ogol niedoszacowanie nosnosci siupow w granicach od 0 do 15%.
10.4.6. Porownanie metod EC1992 z innymi
metodami normowymi

zbrojenia metoda slupa modelowego w obydwu wersjach dawala lepszy

zgodnosc z metody ogolny uwzgl?dniajycy tension stiffening. Jak widac
z rysunku 10.16, przy poslugiwaniu si? wzorem (10.47), dla AJA^ = 0,04
otrzymuje si? nosnosci o kilka procent wyzsze od otrzymanych z metody
ogolnej. Stosujyc wzory (10.53) do (10.56), a wi?c post?pujyc wediug przepisow
MC90, otrzymuje si? lepszy zgodnosc z metody ogolny od otrzymanej
z EC1992. Dla slupa modelowego w wersji podstawowej ilustruje to rysunek
10.17, a wersji uproszczonej rysunek 10.18. Wprowadzona korekta nie
likwiduje natomiast jak widac to rowniez z rysunku 10.18 duzej
rozbieznosci mi?dzy metody ogolny a uproszczony wersjy metody slupa
modelowego, wyst?pujycej przy slupach o duzej smukiosci i niskim stopniu
zbrojenia, szczegolme w obszarze malych mimosrodow.

Przedstawiona wyzej metoda slupa modelowego rowniez w wersji

uproszczonej - przej?ta zostala z MC78 [10.3]. W MC90 [10.4] podano
poprawiony wersj?, dajycy nieco wyzsze wartosci mimosrodu drugiego rz?du
e^. Odpowiedni komplet wzorow dla slupa o stalym przekroju betonu
i zbrojenia przedstawia si? nast?pujyco:

a zakladajyc, ze mozna przyjyc 1/roi = ^oiA^totT-tot) gdzie e^^ = e^ + e^, otrzymujemy:

\ 1 0 / \/
Smuklosc X^, ponizej ktorej mozna zaniedbac wplywy I I rz?du, wyznacza
si? teraz ze wzorow:
0

^ ^ r7,5(20-.oiK2)/V^
'

[12 (2-.01/^02)

dla

v^, < 0,39,

dla

v^,>0,39,

dla

2,<2<1,52

dla

1>1,5X^.

^tot

= X . ^ .
^

0,6

0,8

Oo/h
Rys. 10.17. Porownanie nosnosci siupow obliczonycti metody ogolny z uwzgl?dnieniem tension
stiffening (OGts) oraz metodq. siupa modelowego w wersji podstawowej wg EC1992 (ECP) i wg
MC90 (MCP)

^ ^

Jezeh duza dokladnosc nie jest wymagana, to dla zbrojonego symetrycznie

przekroju prostokytnego krzywizn? mozna wyznaczyc ze wzoru:
-

0,4

^ ' ^

przy czym, gdy e^^ = e^^ 0, nalezy przyjmowac e^Je^^ = 1, natomiast:

2^/2,-1)

0,2

(10.56)

We wzorach powyzszych 1/r tot to krzywizna odpowiadajyca mimosrodowi

^tot> pozostale oznaczenia jak we wzorach poprzednich.

Celem przedstawionej korekty bylo obnizenie nosnosci siupow otrzymywanej przy wyznaczaniu mimosrodu e^, tak by przy wyzszych stopniach

Przypomnijmy jeszcze post?powanie przewidziano w normie polskiej

PN-84/B-03264 [10.6] i (z niewielkhni znhanami) powtorzone w PN-B-03264
[10.7] przy obliczamu nosnosci smukiych siupow zelbetowych. Jest to o tyle
istotne, ze P N nie stawia tak silnych ograniczen wobec podanej metody jak
EC1992. W celu uwzgl?dnienia imperfekcji i wplywow I I rz?du, EC1992 stosuje
konsekwentnie metod? mimosrodu dodatkowego (addytywny), natomiast
w P N sumuje si? tylko mimosrod statyczny (I rz?du) i mimosrod reprezentujycy imperfekcje {e^ = e^+e), natomiast wplywy I I rz?du ocenia si? metody
powi?kszania mimosrodu (multiplikatywny), za pomocy wzoru zaproponowanego przez Timoszenk? [10.38]:

544
1 -r

Wzor (10.58) wykalibrowany zostal na podstawie wynikow badan doswiadczalnych [10.37], przy wartosci wyst?pujycego na poczytku wzoru wspolczynnika hczbowego rownego 8. Do celow projektowych postanowiono jednak
obnizyc jego wartosc do 6,4 dzielyc hcznik przez odpowiednik cz?sciowego
wspolczynnika bezpieczehstwa y = 1,25 i pokrywajyc w ten sposob niepewnosc
modelu obliczeniowego. Swiadomosc tego jest istotna przy porownywaniu
wynikow otrzymanych z metody przyj?tej w normie polskiej [10.6] z wynikami
badah doswiadczalnych. Porownanie takie przedstawiono na rysunku 10.19.
Widac z niego, ze polska metoda normowa daje zgodnosc z wynikami
doswiadczalnymi nie gorszy niz metoda podstawowa z EC1992 z uwzgl?dnieniem tension stiffening (porownaj rys. 10.11). We wzorze (10.59) uwzgl?dniono tez wi?ksze rozrzuty cech betonu w porownaniu ze staly.

OGts
ECZ

wartosc srednia =
odchyl.standard. =
A

L 4 --

Rys. 10.18. Porownanie nosnosci siupow obliczonych metod^i ogolny z uwzgl^dnieniem tension
stiffening (OGts) oraz metody slupa modelowego w wersji podstawowej wg EC1992 (ECP) i wg

L2-

{\

MC90 (MCP)

^tot

^0"

N orit

'EJc/

0,11

lll2kiA0,l

A A
A

0,6
0,005

0,01

0,015

0,02

stopien zbrojenia AJA^

(10.58)

Rys. 10.19. Porownanie nosnosci siupow obHczonych metody podany w PN-84/B-03264 i wyznaczonych doswiadczalnie [10.37]

a wediug [10.7]
'EJc/

as-

a wyst?puj^c4 w tym wzorze sil? krytyczny JV,it oblicza si? ze zmodyfikowanego wzoru Eulera (10.28), uwzgl?dniaj%cego specyfik? zelbetu - wediug [10.6]:
crlt ^

(10.57)

1-

0,11

+ eJh

+EJ

(10.59)

z warunkiem ograniczaj^cym:
eo
[0,5-0,01 ( y / i + Z J
/i -"10,05

gdzie

w MPa,

przy czym I, il^

to momenty bezwladnosci pola przekroju nio - betonu i zbrojenia, a wspolczynnik:

(10.60)
odpowied-

Metoda multiplikatywna, z prostszy postaciy wzorow na sil? krytyczny,

wprowadzona zostala rowniez do normy amerykahskiej ACI-318 w wydaniu
z 1971 r. [10.2]. W normie tej pomini^to wplyw mimosrodu CQ na sztywnosc
przekroju betonowego i przyj^to:
Ncrit = -p ( 0 , 2 , : , + , ! , ) ,

(10.62)

zezwalaj^c takze na poslugiwanie si? jeszcze bardziej uproszczonym wzorem:

K = k,,= 1 + 0 , 5 ^ cp (a,, to),
wyraza wplyw obciyzenia dingotrwalego.

(10.61)
?^crit = - ^ 0 , 4 , J , .

(10.63)

546
Nosnosci shipow obhczone wediug normy polskiej [10.6] oraz wediug
EC1992 metody ogolny z uwzgl?dnieniem tension stiffening, a takze metody
slupa modelowego w wersji podstawowej przedstawiono na rysunku 10.20.
2 rysunku tego widac, ze przy wi?kszych wartosciach mimosrodow wszystkie
trzy metody dajy podobne wyniki. Natomiast przy malych mimosrodach
norma polska' daje nieco wi?ksze wartosci sil niszczycych niz pozostale dwie
metody, co jednak wydaje si? bye uzasadmone wynikami badah doswiadczalnych (porownaj rys. 10.19).
1 T

i podlozem. Sily wewn?trzne (momenty zginajyce i sila osiowa) otrzymane z tej

metody powinny sluzyc do sprawdzania nosnosci lub projektowama przekroju.
Sztywnosc nominalna smukiych elementow sciskanych o dowolnym ksztalcie przekroju poprzecznego moze bye wyznaczona ze wzoru
EI = K,E,,I,+K,EJ,,

gdzie:
E^, = E^JjcE lo obliczeniowa wartosc modulu spr?zystosci betonu,
to moment bezwladnosci przekroju betonu,
to moment bezwladnosci przekroju stali zbrojeniowej,
E^ to obliczeniowa wartosc modulu spr?zystosci stali zbrojeniowej,
to wspolczynnik wyrazajycy wplyw zarysowania, pelzania betonu itp.,
to wspolczynnik wyrazajycy udzial zbrojenia.
Gdy stopien zbrojenia p = AJA^ > 0,002, wtedy mozna przyjmowac:
K,=^kMl
+ cp^nl
gdzie;
to pole przekroju calego zbrojenia,
A, to pole przekroju betonu,
cp^if to efektywny wspolczynnik pelzania (patrz punkt 10.5),
k,^^fJ26;

OH
0

H
0,2

1
0,4

0.6

0,8

1
1 ;
eo/h

Rys. 10.20. Porownanie nosnosci siupow obliczonych metody ogolny z uwzgl^dnieniem tension
(OGts) i metody slupa modelowego w wersji podstawowej wg EC1992 (ECP), oraz
metody podany w normie PN-84/B-03264 (PN)

stiffening

Przedstawione w tym podrozdziale wyniki obliczen, przyjmowano do

porownah z wynikami badah doswiadczalnych, wyznaczone zostaiy dla
wartosci srednich wytrzymaiosci i modulu spr?zystosci betonu i stah. Przy
przyj?ciu wartosci obliczeniowych, wskutek roznego wykalibrowania zapasow
bezpieczehstwa, przebieg porownywanych krzywych (prawdopodobnie) nie
bylby tak zgodny.
10.4.7. Analiza n rz^du
oparta na sztywnosci nominalnej wediug E C 2 z 2004 r.
W tej metodzie (raczej sposobie) podstawy analizy jest nalezyte oszacowanie zast?pczej sztywnosci rozwazanego elementu zwany dalej sztywnosciy
nominalny. Nalezy przy tym uwzgl?dnic nieliniowosc materialowy, zarysowanie
i pelzanie wplywajyce na zachowanie si? calego elementu, Uwarunkowania te
powinny bye takze uwzgl?dnione w odniesieniu do przyleglych elementow
biorycych udziai w obliczeniach, jak np. belki, plyty stropowe czy fundamenty.
W razie potrzeby nalezy brae pod uwag? interakcje mi?dzy fundamentem

(10.64)

(^wMPa),

N
k ^ < 0,20.
' ~ AJa 170

(10.65)

(10.66)
(10.67)

Jezeli wspolczynnik smukiosci' X nie jest (jeszcze) okreslony, wtedy mozna

przyjyc:
kiF= 0,30'

< 0,20.

(10.68)

Pod warunkiem p ^ 0 , 0 1 , jako alternatywne uproszczenie we wst?pnej fazie

obliczen, mozna przyjyc:
K

= o,

X , = 0,3/(l + 0,59,).

(10.69)

W konstrukcjach statycznie niewyznaczalnych nalezy uwzgl?dnic niekorzystny wplyw zarysowania ria sztywnosc przyl^czonych (w w?zlach) elementow.
W tym celu nie nalezy jednak uzywac wzorow (10.64-10.69). Cz?sciowe
zarysowanie i tension stiffening mozna obliczeniowo oszacowac w sposob
omowiony w rozdziale dotyczycym sprawdzania ugi?c. Jako uproszczenie
dopuszcza si? przyj?cie pehiego zarysowania, bo to zmniejsza sztywnosc
utwierdzenia siupow w w?zlach. Do obliczenia sztywnosci nalezy przyjmowac
efektywny modul spr?zystosci betonu:
przy czym jako cp^^i mozna stosowac taky samy wartosc jak dla siupow.

548

549

Ostateczny obliczeniowy ekstremalny moment zginajycy, zawierajycy rowniez efekty 11 rz?du, oblicza si? ze wzoru:
(10.71)
gdzie:
MoEd to moment zginajycy obliczony z analizy I rz?du; gdy momenty na
koncach pr?ta nie sy sobie rowne, nalezy posluzyc si? zast?pczym
momentem I rz?du obliczonym wzorem (10.75),
N^d lo obliczeniowa wartosc sily osiowej,
to sila wyboczeniowa obliczona z udzialem sztywnosci nommalnej.
Dla slupa wydzielonego o stalym przekroju, obciyzonego tylko na koncach
silami sciskajycymi (pr?t podstawowy), linia ugi?cia - a zatem i wykres
momentow po wystypieniu zjawiska wyboczenia ma ksztalt sinusoidy. Wzor
(10.71) jest modyfikacjy wzoru (10.57), pozwalajycy uwzgl?dmc za pomocy
wspolczynnika p inny niz sinusoidalny ksztalt linh ugi?cia slupa. O ksztalcie tej
linh decyduje rozklad momentow zgmajycych na dhigosci pr?ta i na tej
podstawie mozna wyznaczyc wartosc p. Przyjmujyc wzor na ugi?cie pr?ta
podstawowego o dlugosci IQ W postaci MII/{CQEI),
gdzie M jest ekstremalnym
momentem zginajycym, a CQ zalezy od rozkladu momentow zginajycych na
dlugosci pr?ta, wspolczynnik P mozna wyznaczyc ze wzoru:
P = n^/CQ.

(10.72)

Na podstawie rozwiyzah z wytrzymaiosci materialow, w zaleznosci od

ksztaltu wykresu momentow zginajycych, znajdujemy: dla staiej wartosci
momentow na dhigosci pr?ta CQ = 8, dla paraboh CQ = 48/5 = 9,8, dla trojkyta
z M w srodku rozpi?tosci CQ = 12 itp. Dla sinusoidy jest oczywiscie CQ = TC^,
skyd p = li wtedy wzor (10.58) sprowadza si? do znanej (10.57) postaci, ktory
przy stosowanych oznaczeniach zapisujemy:

Dla elementow bez obciyzeh poprzecznych na dlugosci i jezeh momenty

kohcowe nie sy sobie rowne, poslugujemy si? zast?pczym momentem I rz?du
obliczonym wzorem (10.75), o ktorym zakladamy, ze ma wartosc staly na
calej dlugosci pr?ta; w tej sytuacji, zgodnie z powyzszym rozumowaniem
nalezy przyjyc CQ = 8. Wartosc CQ = 8 nalezy rowniez przyjmowac dla elementow o podwojnej krzywiznie hnh ugi?cia, a takze jako racjonalne uproszczenie dla pr?t6w o zmiennym przekroju i/lub obciyzonych dodatkowo na
dlugosci. Wreszcie CQ = S stosowac mozna do analizy globalnej pewnych
typow konstrukcji usztywnionych, w ktorych zasadniczy rol? odgrywajy
momenty zginajyce, dzi?ki usztywnieniu za pomocy scian przejmujycych sily
poprzeczne.
W bardziej ziozonych przypadkach poslugiwac si? trzeba metody ogolny.

10.4.8. Analiza I I rz^du oparta na nominalnej

krzywiznie wediug E C 2 z 2004 r.
Metod? t? stosuje si? glownie do elementow wydzielonych o staiej sile
normalnej na dlugosci slupa i o okreslonej dlugosci efektywnej. Pozwala ona
wyznaczyc nominalny moment drugiego rz?du dzi?ki oszacowaniu maksymalnej krzywizny. Sily wewn?trzne (momenty zginajyce i sila osiowa) otrzymane
z tej metody powinny sluzyc do sprawdzania nosnosci lub projektowania
przekrojuOstateczny moment zginajycy zapisujemy teraz jako:
MEci = MQEd+M2,

(10.74)

gdzie:
MQEd to moment zginajycy I rz?du z uwzgl?dnieniem efektow imperfekcji,
M2
to nominalny moment I I rz?du.
Maksymalny wartosc M^d otrzymuje si? przez zlozenie wykresow M Q ^ ^
i M2, przy czym rozklad tego ostatniego mozna przyjmowac w postaci
paraboli lub sinusoidy na dlugosci efektywnej pr?ta.
Jezeh momenty I rz?du na koncach slupa M Q I i MQ2 sy rozne, to mogy bye
zastypione przez rownowazny moment (rownomiernie rozlozony):
Mo, = 0 , 6 M o i + 0 , 4 M o 2 ^ 0 , 4 M o i ,

(10.75)

gdzie M Q I , MQ2 sy to momenty zginajyce na koncach slupa, takie ze

I M Q I I > | M o 2 l - Gdy momenty MQ^ i M Q 2 wywolujy rozciyganie po tej samej
stronie slupa, nalezy je przyjmowac z tym samym znakiem; w przeciwnym
wypadku znaki momentow powinny bye rozne.
Nominalny moment I I rz?du M2 oblicza si? ze wzoru:
M2 = NEde2,

(10.76)

gdzie ^2 = (1/r) IQ/C oznacza mimosrod wynikajycy z linh ugi?cia. Wspolczynnik

c spelnia t? samy rol? co CQ we wzorze (10.72). Przy stalym przekroju slupa na
dhigosci na ogol przyjmuje si? c = 10(?^ TC^); jednak jezeh rozklad momentow
I rz?du na dlugosci shipa jest staly, nalezy przyjyc (odpowiednio) c = 8.
Dla elementow 0 stalym na dhigosci, symetrycznym (wlyczajyc zbrojenie)
przekroju poprzecznym, krzywizn? 1/r mozna wyznaczyc ze wzoru:
l/r = K,K^{l/rQ),

(10.77)

gdzie I/TQ = SyJ{0,45d\t Syd fyd/E^, zas d oznacza wysokosc uzyteczny przekroju; jezeh jednak cale zbrojenie nie jest skoncentrowane przy
przeciwleglych kraw?dziach i jego cz?sc jest rozlozona rownolegle do plaszczyzny zghiania, to d oblicza si? ze wzoru d = (hl2) + i^, gdzie jest promieniem
bezwladnosci pola przekroju calego zbrojenia.
Wspolczynnik K^. zalezy od sily osiowej i wyraza si? wzorem:
^r = K - n ) / K - ^ b a i ) ^ l ,

(10.78)

33T

550
gdzie:
^ = NEd/iAfyd) to wzgl?dna sila osiowa,
nfeai

to taka wartosc n, przy ktorej przekroj zdolny jest przeniesc najwi?kszy

moment zginajycy; mozna przyjyc przyblizony wartosc n^ai = 0,4.
Wspolczynnik
wyraza wplyw pelzania betonu:
K^ = l+Pcp,,,>i,

(10.79)

gdzie ^ = 0,35+/cfc/200 2/150, a ^^ff jest efektywnym wspolczynnikiem pelzania (patrz punkt 10.5).

10.5. W p l y w p e l z a n i a
W przypadku, gdy obciyzenia majy w znacznej mierze charakter dlugotrwaly, pelzanie betonu wywolane prawie stalymi wartosciami obciyzeh moze
miec istotny wplyw na efekty drugiego rz?du. Poniewaz shipy sciskane zajmujy
na ogol pozycj? pionowy, zasadnicze znaczenie b?dy tu odgrywac obciyzenia
poziome. Trzeba tu na przyklad uwzgl?dnic obciyzenie scian parciem ziemi lub
sily rozporu elementow lukowych; ale takze zast?pcze sily poziome jako skutki
imperfekcji i przesuni?c bocznych, spowodowanych prawie stalym obciyzeniem
pionowym.
Wplyw pelzania nalezy uwzglgdniac, jezeh w wyniku jego dzialania nast^puje
zwi?kszeme momentow zginajycych (i sil osiowych [EC1992; A3.4.(8)]) obliczonych wediug teorh pierwszego rz?du o wi?cej niz 10%. EC1992 nie podaje
sposobu oszacowania wplywow pelzania na poziomie danych. Pewny wskazowk i mogy stanowic (odnoszyce si? do siupow wydzielonych) warunki pomini?cia
wplywu pelzania zamieszczono w MC90 [10.4]; wymagane jest tu spetnienie
przynajmniej dwu z ponizszych trzech warunkow:
2<53/{^/i/^)

(^wMPa),

eo^lh,
a,^,<0,2,

'

(10.80)
(10.81)
(10.82)

w ktorych:
= NEg/{fck-^c)l P^zy czym N^g jest sily osiowy od prawie staiej kombinacji obciyzeh,
CQ mimosrod pierwszego rz?du sily N^g,
h wysokosc przekroju elementu,
oCx - stosunek sily TV^^ do (calkowitej) sily obliczeniowej N^d wyst?pujycej
w SGN,
^1 - stosunek momentu zginajycego M^g od prawie staiej kombinacji
obciyzeh do (calkowitego) momentu zgiuajycego M^d wyst?pujycego
w SGN.

Z warunkow tych wynika na przyklad, ze dla slupa o smukiosci 2 = 35

z betonu C 20/25, wplyw pelzania moze bye w, obliczeniach pomini?ty, jezeli
0,3 oraz-wspolczyimiki a i ^ nie przekraczajy wartosci rz?du 0,45.
EC1992 dopuszcza [A3.4.(8)] rozne metody uwzgl?dniania wplywow pelzania,
w tym przyblizone; jednak podaje tylko wzor na zredukowany wartosc modulu
spr?zystosci betonu Ec.cff dokonany z udzialem wspolczynnika pelzania:
.^.cff-,_^^y,\

(10.83)

W MC90 [10.4] znajdujemy dwa sposoby uwzgl?dnienia wplywow pelzania; pierwszy polega na modyfikacji wykresu asw ten sposob, ze wszystkie
odksztaicenia mnozy si? przez wspolczynnik
= l + a^P^ (oznaczenia jak
wyzej). Wediug drugiego sposobu nalezy do mimosrodu calkowitego etot dodac
jeszcze mimosrod dodatkowy e obliczony ze wzoru:
(p(co,

(10.84)

-1

exp

Istniejy tez prostsze propozycje. Wediug K. Kordiny i U . Quasta [10.23]

efekt pelzania betonu uwzgl?dniac mozna przez stosowne.powi?kszenie dlugosci efektywnej slupa, mnozyc wartosc IQ przez wspolczynnik:
V, = V^+MEg/MEd/

'

(10.85)

dzi?ki czemu w obliczeniach nast?puje stosowne powi?kszenie ugi?cia slupa.

Wreszcie, gdy duza dokladnosc joie jest wymagana, wystarcza]ycym zabiegiem
jest przenmozenie mimosrodu n rz?du 62 przez wyrazenie ( l + M ^ ^ / M ^ J .
Efekt pelzania w pojedynczym slupie lub w slupie wydzielonym, ale ze
stalymi wartosciami mimosrodow na koncach obciyzonych, mozemy przesledzic na rysunku 10.21. Przypadek (1) przedstawia zachowanie si? slupa
obciyzonego doraznie az do zniszczenia
(punkt A i ) . Przypadek (2) pokazuje
sytuacj?, w ktorej sila N2 nia charakter
dlugotrwaly; pod jej dzialaniem nast?puje dalszy przyrost mimosrodu, a zatem i momentu zginajycego. Jezeli odksztaicenia pelzania b?dy wystarczajyco duze nastypi opisane przez
A Gwozdiewa i E. Czistiakowa [10.20]
zniszczenie zwane wyboczeniem od
pelzania" (creep buckling; A2)' Jest to
sytuacja niedopuszczalna, ktora w praktyce nie powinna si? zdarzyc. Pokazuje, ze przy duzych wartosciach sily
Rys. 10.21. Wplyw pelzania betonu na nosnosc dzialajycej dhagotrwale^ konieczne jest
slupa pojedynczego [10.26]
obhczeniowe uwzgl?dnienie pelzania.

W typowej sytuacji (3) sila dlugotrwala

wywoluje przyrost momentow
(odcinek B C) nie doprowadzajycy jeszcze do wyczerpania nosnosci, ktore
nastypic moze dopiero (A3) po przylozeniu dodatkowej sily doraznej. Linia
przerywana (3') wskazuje na obliczeniowy sposob uwzgl?dniania efektu pelzania
np. za pomocy zredukowanej wartosci Ec.cff; przy dobrze dobranej teorii linie (3)
i (30 powinny zetknyc si? w punkcie A 3 . Efekt pelzania w sposob oczywisty obniza
nosnosc slupa; na rysunku 10.21 wyraza go odcinek pionowy
NIAX)-N{A^).
Przerywana linia lezyca na zewnytrz wykresu interakcji i nalezycy do niej
punkt A 3 przedstawiajy mozliwy przyrost nosnosci przekroju, wynikajycy
z powi?kszania si? wytrzymaiosci betonu w czasie. Jest to efekt dzialajycy na
korzysc bezpieczenstwa, ale EC1992 nie przewiduje mozliwosci uwzgl?dniania
go w obliczeniach.
W przypadku ram nieprzesuwnych, ktorych slupy polyczone sy w w?zlach
z ryglami, wielkosci momentow zginajycych w slupach rowniez w przekrojach przyw?zlowych 2;alezy od sztywnosci pr?t6w zbiegajycych si?
w w?zlach. Na podstawie analiz teoretycznych R. Manuela i J. MacGregora
[10.30] potwierdzonych badaniami doswiadczalnymi W. Furlonga i P. Fergusona [10,17] zachowanie si? siupow smukiych pod obciyzeniem doraznym
i dlugotrwalym mozna zilustrowac jak na rysunku 10.22.
W swej cz?sci srodkowej slup zachowuje si? w przyblizeniu tak, jak
pokazano na rysunku 10.21. Natomiast w przyw?zlowych przekrojach slupa,
wskutek zmian sztywnosci gi?tnej pr?t6w zbiegajycych si? w rozwazanym

, :

,
^ \I

obciqzenie
doratne

przekroj
przyw^zl'owy

w?zle, w miar? powi?kszania obciyzenia momenty przyw?zlowe malejy,

a nakladajycy si? efekt pelzania prowadzi do ich dalszej redukcji (rys. 10.22;
odcinek C D). W niekorzystnych przypadkach spowodowac to moze nawet
zmian? znaku momentow przyw?zlowych (punkt J); okolicznosc ta powinna
bye brana pod uwag? przy projektowamu zbrojenia. W slupach kr?pych ram
nieprzesuwnych efekt zmian wartosci momentow zginajycych spowodowany
pelzaniem betonu moze bye silniejszy w przekrojach przyw?zlowych niz
w srodku slupa [10.30],
Opisane wyzej zachowanie si? siupow pod obciyzeniem dlugotrwalym
uzasadnia przepis (EC1992; A3.4.(9)) pozwalajycy w budynkach nieprzesuwnych pomijac wplyw pelzania w smukiych elementach sciskanych polyczonych
w?zlami z plytami lub belkami,
Wediug EC2004 wplyw pelzania w analizach I I rz?du mozna pominyc (co
odpowiada przyj?ciu ^^ff = 0\h spelnione sy rownoczesnie nast?pujyce
warunki:
cp (co, to) < 2,

75,

MoEd/Nsd

(10.86)
>K

gdzie Mod jest momentem I rz?du, a /x jest wysokosciy przekroju w rozwazanym

kierunku. Jezeh jednak warunki pozwalajyce pommyc analiz? I I rz?du, [EC2002;
5.8.2.(6), 5.8.3.1.(1), 5.8.3,3.(1)] sy bliskie wartosciom granicznym, to pomini?cie
zarowno analizy I I rz?du jak i pelzania wydaje si? nie calkiem uzasadnione,
chyba ze mechaniczny stopien uzbrojenia CD = AJ^JiAJ^^ ^0,25,
Jezeh brak podstaw do pomini?cia wplywu pelzania, w analizach I I rz?du
nalezy uwzgl?dniac go wediug ogolnych zasad w zaleznosci od dlugosci okresu
wyst?powania obciyzeh wchodzycych do rozpatrywanej kombinacji oddzialywah, W uproszczony sposob, wplyw oddzialywah dlugotrwalych mozna
uwzgi?dnic za pomocy efektywnego wspolczynnika pelzania ^^ff. ktory lycznie
z obliczeniowymi wartosciami obciyzeh pozwala wyznaczyc odksztaicenia
pelzania (krzywizn?) odpowiedniy dla obciyzeh prawie stalych:

gdzie:

D /
/ /
/ /

/
\j w Srodku
si'upa

\
/
y

M
Wplyw peizania betonu na nosnosc siupa w ramie nieprzesuwnej [10.25]

g)(oo, to) to kohcowy wspolczynnik pelzania,

Mo5p
to moment zgmajycy I rz?du od prawie staiej kombinacji
oddzialywah w stanie granicznym uzytkowalnosci (SGU),
Mod
to moment zginajycy I rz?du od obliczeniowej kombinacji oddzialywah w stanie granicznym nosnosci (SGN).
Mozhwe jest rowniez wyznaczenie (p^ff na podstawie ostatecznych
(z uwzgl?dnieniem wplywow I I rz?du) momentow zginajycych MBCLP i M^a, ale
wymaga to post?powania iteracyjnego i sprawdzenia statecznosci pod dzialaniem prawie stalych obciyzeh przy ^cff = <p(^? ^o)-

Jezeli stosunek M Q E ^ P / M O J E J zmienia si? w obszarze elementu lub konstrukcji, mozna go wyznaczyc w przekroju, gdzie wyst?puje maksymalny moment
MoEgip, ^^^^
reprezentatywnej wartosci sredniej.

10.6- Elementy sciskane dwukierunkowo

Jako sciskany dwukierunkowo rozumiec b?dziemy pr?t pryzmatyczny
posiadajycy co najmniej jedny, przechodzycy przez os podluzny (x) elementu
plaszczyzn? symetrh, obciyzony w ten sposob, ze plaszczyzna obciyzema nie
pokrywa si? z (zadny) plaszczyzny symetrh. W przekroju poprzecznym takiego
pr?ta wyroznimy os Oz pokrywajycy si? ze sladem plaszczyzny symetrh i drugy,
prostopadly do niej os Oy. Z obliczen statycznych (wediug metod I rz?du)
otrzymamy trzy sprz?zone wartosci sil wewn?trznych (M^^, M^y, N^), ktore
mozemy zastapic ekwiwalentnym ukladem {e^ = Mj^JN^,
= M^y/NE, N^);
mimosrody sily sciskajycej oznaczone
i Cy odmierzamy odpowiednio
w kierunku Oz i Oy.
Przy oszacowaniu wplywow drugiego rz?du w odniesieniu do pr?t6w
dwukierunkowo mimosrodowo sciskanych obowiyzujy te same zasady co
w przypadku pr?t6w sciskanych jednokierunkowo [EC1992; 4.3.5.6.4.(2)];
a zatem w przypadku pr?t6w kr?pych wystarczy wartosci sil wewn?trznych
otrzymane z obliczen metodami I rz?du, natomiast w przypadku siupow
smukiych trzeba uwzgl?dniac wplyw przemieszczen na wartosci sil wewn?trznych..Sprawdzenie smukiosci nalezy przeprowadzic w dwu prostopadlych (Oz
i Oy) kierunkach [EC1992; A3.1.(8)]; moze si? okazac, ze tylko w jednym z nich
slup jest smukly i wtedy nalezy to odpowiednio uwzgl?dnic w obhczeniach.
W przypadku siupow smukiych, ktore dajy si? zakwalhikowac jako
wydzielone, kohcowe wartosci mimosrodow obliczac mozna ze wzorow:
W

= S0. + ^az + S2^,

^iouy-eoy + ^ay + ^ly'

i sil wewn?trznych (na ktory skladajy si? wypadkowa ze strefy rozciyganej

i sciskanej) muszy lezec na jednej prostej (slad plaszczyzny zrownowazenia sil),
a moment sil wewn?trznych wzgl?dem punktu przylozenia wypadkowej sil
zewn?trznych musi bye rowny zero. Zasadniczym problemem obliczeniowym
jest tu wyznaczenie polozenia wlokna oboj?tnego, ktore w ogolnym przypadku
nie b?dzie prostopadle ani do sladu plaszczyzny obciyzenia, ani do sladu
plaszczyzny zrownowazenia, sh. W praktyce problem ten (dla zadanego
przekroju betonu i zbrojenia oraz przyj?tych funkcji cx-s) mozliwy jest do
rozwiyzania tylko na drodze iteracyjnej, z zastosowaniem komputerow. Prostopadly do wlokna oboj?tnego kierunek nazywany jest (lokalnym) kierunkiem
zgmania. Poniewaz kierunek ten zmienia si? wzdluz dhigosci pr?ta, dwukierunkowemu ugi?ciu towarzyszy rowniez skr?canie. Przy spotykanych w praktyce
smuklosciach zarowno samych pr?t6w, jak i przekrojow (h/b), wplyw skr?cania
jest na ogol zaniedbywalny.
Manualne sposoby obliczania siupow sciskanych dwukierunkowo dotyczy
elementow o przekroju prostokytnym. Mozliwe sy tu dwa warianty:
Po wyznaczeniu e^t.^ i ^tot.y sprawdza si? nosnosc lub dobiera potrzebne
zbrojenie za pomocy specjalnych wykresow interakcji." Zagadnierue to
zostalo omowione blizej w punkcie 6.7.
Jezeh plaszczyzna obciyzenia odchyla si? tylko nieznacznie od jednej
z plaszczyzn symetrh przekroju, mozliwe jest post?powanie uproszczone,
polegajyce na niezaleznym sprawdzeniu nosnosci slupa w obydwu kierunkach symetrh [EC1992; 4.3.5.6.4]. Wedhig EC1992 wystarczy sprawdzenie
odchylenia pierwotnej plaszczyzny obciyzenia (e^^, e^y), bez uwzgl?dnienia
mimosrodow przypadkowych i mimosrodow drugiego rz?du.
Niezalezne sprawdzenie nosnosci w dwu kierunkach jest dopuszczalne,
jezeh spelniony jest jeden z dwu (wzajenmie wykluczajycych si?) ponizszych
warunkow:

(10.88)
(10.89)

Rozwazajyc lini? ugi?cia takiego slupa powstajycy w trakcie przyrostu sily

(prziylozonej do kohcow slupa na mimosrodach e^^ i e^y), stwierdzamy, ze Imia
ta staje si? krzywy przestrzenny, poniewaz przyrosty przemieszczen e^^^x),
^2yW wzdluz dlugosci (x) pr?ta b?dy si? roznie mi?dzy soby zarowno
w rozwazanym przekroju, jak i wzdluz dlugosci pr?ta. Zatem (rowniez)
w przekroju najbardziej wyt?zonym, slad plaszczyzny obciyzenia nie b?dzie si?
pokrywal ze sladem plaszczyzny obciyzenia w przekroju przylozenia sil i b?dzie
si? odchylai w Merunku, w ktorym pr?t ma mniejszy sztywnosc. W stanie
granicznym nosnosci przyrosty te b?dy wyraznie nieliniowe. Poslugujyc si?
przyj?ty w EC1992 metody slupa modelowego, mozemy je wyznaczyc oddzielnie dla kazdego kierunku w sposob opisany poprzednio.
^ W kazdym przekroju musi nastypic zrownowazenie sil zewn?trznych
1 wewn?trznych. Geometrycznie oznacza to, ze wypadkowa sil zewn?trznych

P,<0,2,
P,<0,2.

'

(10-90)
(10.91)

Spelnienie ktoregokolwiek z tych warunkow oznacza, ze punkt przylozenia

sily
lezy w polu zakreskowanym na rysunku 10.23. Jezeh zaden z nich nie
jest spelniony, wymagane jest obliczenie dokladniejsze.
Badania R. Grzeschkowitza, K. Kordmy i M . Teutscha [10.19] wykazaly,
ze jezeh spehiiony jest ktorykolwiek z warunkow (10.90) lub (10.91) i stosunek
wi?kszego z mimosrodow do przynaleznego boku przekroju przekracza
wartosc 0,2 (np. eJh > 0,2; rys. 10.24), to do sprawdzenia nosnosci w kierunku
nmiejszego mimosrodu nalezy przyjmowac zredukowany wymiar przekroju
w kierunku poprzecznym (do nmiejszego mhnosrodu). Zredukowany wymiar
przekroju wyznaczac mozna przy zaiozeniu Imiowego rozkladu napr?zen
w calym przekroju betonowym (bez udzialu zbrojenia), obciyzonym sily N^, na

Rys. 10.23. Ilustracja warunkow pozwalaj^cych na niezalezne sprawdzanie nosnosci w dwu

kierunkach

wi?kszym mimosrodzie pocz^tkowym powi?kszonym o mimosrod przypadkowy (np. e, + e^; rys. 10.24), jako odleglosc (h') wlokna oboj?tnego od
kraw?dzi bardziej sciskanej. Z warunku zerowych wartosci napr?zen w przekroju mimosrodowo sciskanym:
,
Nsi_NsAc,

= b-h^/12 otrzymujemy:
h' = 0,5h+

(10.93)

h/2cD o ^
+ A CM
.N

(D

, 0,5^V2,<2,
oraz wzgl?dne mimosrody

(10.94)

spelniajy jeden z warunkow:

Bj(h'-0,5h)
(10.92)

dla A, = bh oraz

Podobne warunki niezaleznego sprawdzenia nosnosci w dwu kierunkach

znalezc mozna w MC90 [10.4]. Rozihca polega na tym, ze w warunkach (10.90)
i (10.91) wyst?pujy tu sumy mimosrodow poczytkowych i przypadkowych, ale
prawe strony tych nierownosci majy wartosc 0,25. Wazne jest tez, ze przy
sprawdzaniu nosnosci przekroju o zredukowanej szerokosci MC90 pozwala
uwzgl?dmc zbrojenie znajdujyce si? w calym przekroju; w EC1992 nie ma na
ten temat zadnej wzmianki.
EC2004 wprowadza istotne zmiany odnosnie do metod analizy elementow
dwukierunkowo sciskanych. Jako podstawowy wskazuje si? metod? ogolny, ale
tematu tego dalej si? nie rozwija. Podaje si? natomiast zasady analizy za pomocy
metod nproszczonych, przy czym zwraca si? uwag? na wyszukanie miarodajnego
przekroju na dlugosci pr?ta, a mianowicie takiego, w ktorym wyst?puje
krytyczna kombinacja momentow zginajycych.
Jako pierwszy krok zaleca si? przeprowadzenie niezalezne] anahzy w dwu
glownych kierunkach, przy czym udzial imperfekcji powinien bye uwzgl?dniany tylko na kierunku bardziej niekorzystnym.
Dalsza analiza nie jest konieczna, jezeh stosunek Xy/X^ smukiosci Xy = l^y/iy
oraz 4 = IQJI^ pr?ta w kierunkach y~y oraz z z miesci si? w przedziale:

CD O

Rys. 10.24. Ilustracja redukcji szerokosci przekroju poprzecznego przy niezaleznym sprawdzaniu
nosnosci w dwu kierunkach

^A^0,2

lub

^^<0,2,

(10.95)

gdzie:
bg^, /ig^ oznaczajy odpowiednio zast?pczy szerokosc i zast?pczy wysokosc
przekroju w rozwazanych kierunkach z~z, yy- Dla przekroju
prostokytnego b^^ = b,h^^ = k Jezeh ksztah przekroju nie jest
prostokytny, to zast?pczy szerokosc wyznacza si? ze wzoru
b^^ = iy A/12, a zast?pczy wysokosc ze wzoru h^^ =
gdzie
iy oraz
sy to promienie bezwladnosci przekroju odpowiednio
w kierunkach y y oraz zz.
Nalezy zwrocic uwag? na to, ze w uj?ciu EC2004 momenty zgmajyce wyznacza
si? zgodnie z wektorowym uj?ciem momentu zgiuajycego (przeciwme niz
w EC1992 i normie polskiej) czyh nie wzdluz osi, ale wzgl?dem
osi, uzywajyc prostopadlego mimosrodu; zatem jest
= MEdy/N^d i ^y =^
='MEdz/NEd (rys. 10.25). We wzorach tych Msdy i M^a^ sy to momenty
z uwzgl?dnieniem wplywow I I rz?du, a A^^^ jest sily osiowy wywoiany rozwazany
kombinacjy oddzialywah.
Jezeli warunki (10.94) i (10.95) nie sy spelnione, nalezy uwzgl?dnic zginanie
w obydwu kierunkach, wlyczajyc w to efekty I I rz?du (chyba ze warunki
sformulowane dla elementow obciyzonych w jednym kierunku zastosowane
oddzielnie do kazdego z rozwazanych kierunkow pozwalajy je pomiuyc). Przy
braku dokladnych metod analizy przekroju poddanego dwukierunkowemu

558

10.7. Zwichrzenie belek smukiych

W przypadku, gdy wyst^puje zagrozenie, ze belki mogy ulec zwichrzeniu,
EC1992 nakazuje przeprowadzenie sprawdzenia odpowiednimi metodami
obliczen. Nie podaje jednak tych metod. Podaje natomiast dwa warunki,
ktorych spelnienie, zarowno dla belek zelbetowych, jak i spr^zonych, mozna
uznac za wystarczajyce dla ich zabezpieczenia przed zwichrzeniem:
lot<50b^

(10.98)

/z<2,5b,

Rys. 10.25. Objasnienie mimosrodow

gdzie:
b szerokosc polki sciskanej,
h calkowita wysokosc belki,
/or dlugosc polki sciskanej mi?dzy podparciami poprzecznymi.
Jezeli warunki te nie sy spelnione, niezb?dne sy odpowiednio obliczenia.
Szeroki przeglyd stosowanych w praktyce metod pbliczeh zawarty jest
w pracy O. Denke, K . Holza i H.U. Litznera [10.15]. Ogolne zasady
postfpowania przy sprawdzaniu belek na zwichrzenie, a takze jedny z nproszczonych metod obliczen podaje MC90 [10.4].
, EC2004 uscisla nieco warunki, przy ktorych mozna zrezygnowac ze
sprawdzenia zwichrzenia belek, a mianowicie:

Zginaniu, mozna zastosowac nastgpujyce uproszczone kryterium:

'MEdyV
M Rdy/

/M
M

^Edz
Rdz

(10.96)
- w sytuacjach. trwalych % <

gdzie:
M:Edy i Mgda s% to momenty obliczeniowe odpowiednio wzgl?dem osi zz
i y y z uwzgl?dnieniem efektow 11 rz^du,
^Rdy i M^as s% to obliczeniowe nosnosci przekroju na dzialanie momentow zginajycych w odpowiednich kierunkach,
a jest to wykladnik pot?gowy, ktory nalezy przyjmowac:
dla przekrojow kolowych i eliptycznych a = 2,
dla przekrojow prostokytnych wediug zaleznosci:
1,0

dla

<0,1,
N

a - ^ 1,0-f
1,5 +

'N

Rd
N

Ed -0,1)/1,2

dla

0,7)/0,6

dla

0,7 ^ ^ ^ 1 , .

" - / I -

"~'

: " ^ N R ,

/N

\NRd

0,1 ^ - ^ ^ 0,7,
Rd

(10.97)

gdzie:
NEd

to obliczeniowa sila osiowa,

to obliczeniowa nosnosc przekroju na dzialanie sily
osiowej.

^Rd=Acfcd+A^fy^,

(10.99)

^^^^^^^3

hfb < 2,5,

(10.100)

10

w sytuacjach przejsciowych -~ < (hfby/'^

(10.101)

gdzie:
IQJ^ jest to odleglosc pomi?dzy przekrojami utwierdzonymi na skr?canie,
h to (calkowita) wysokosc belki w srodkowej cz?sci /Q^,
b to szerokosc sciskanej cz^sci przekroju belki (polki).
Jezeli warunki powyzsze nie sy spehhone, nalezy przeanalizowac mozliwosc
zwichrzenia belek przyjmujyc wystypienie imperfekcji w postaci bocznego
wygi?cia o strzaltce //300, gdzie / jest calkowity dlugosciy belki.
Sprawdzenia nalezy dokonac dla belek prefabrykowanych w fazie transportu i montazu, a dla belek zabudowanych w konstrukcji wtedy, kiedy nie majy
one wystarcza]ycych usztywnieh bocznych.

10.8. Materialy pomocnicze do projektowania

Przy slupach kr^pych, obliczanych bez uwzgl^dnienia wplywu smukiosci,
zarowno do sprawdzania ich nosnosci, jak i okreslania nieb^dnego zbrojenia
poslugiwac si? mozna jezeli nie dysponuje si? odpowiednim programem

561
komputerowym i obliczenia muszy bye wykonane r?cznie albo tab licami,
albo wykresami interakcji momentu zginajycego i sily podiuznej. Tablice takie
oraz przyklady ich stosowania, a takze khka wybranych wykresow interakcji
(w ktorych uwzgl?dniono juz a = 0,85) podano w rozdziale 6.
Wykresy interakcji sporzydzane sy dla sprowadzonych momentow i sil
podluznych:
... = ^

'v

/,

\d

^Sd

\\

(10.102,
(/^d

min' "^Rd) V

^ R d ~ ^Sd

V
/\
/ \

(10.103)

(^d

Al^^ys^K

max^^Rd)

(I)

^cJcd
gdzie:

M^d ~ moment zgmajycy obliczony wzgl?dem osi prostopadiej do plaszczyzny zginania przechodzycej przez srodek ci?zkosci przekroju betonowego, od hapr?zeh normalnych w przekroju, b?dycy hmkcjy przyj?tego
rozkladu cre i x (nosnosc na zginanie sprz?zona z nosnosciy na
sciskanie),
^Rd ~ wypadkowa napr?zeh normalnych w przekroju (betonu i zbrojenia), b?dyca funkcjy przyjgtego rozkladu cr s i x (nosnosc na
sciskanie).
W celu poslugiwania si? wykresami takze wartosci sil wewn?trznych M^^
i N^d muszy zostac sprowadzone do postaci:

> B , = - ^ -

(10105)

^cJcd
Sprawdzenie nosnosci przekroju obciyzonego sprz?zony pary sil (/i^^, v^d)
polega na wykazaniu, ze nie lezy ona poza obszarem ograniczonym wykresem
interakcji, schematycznie przedstawionym na rysunku 10.26, b?dycym miejscem geometrycznym zbioru punktow {/^j^j, % ^ } .
Poniewaz wykres interakcji tworzy niewkl?sly krzywy zamkni?ty,
dla wykazania, ze nosnosc przekroju jest dostateczna, wystarczy stwierdzic, ze:
-

przy

Uiij = %d

jest
f^Rdmia < t^Ed < f^Rdmax,

' (10.106)

lub, ze przy ^ = ^ jest

^Rd ^Sd
KdKKdl

(10.107)

/ x ^ l / ^ d

max' ^Rd^

Rys. 10.26. Sprawdzenie nosnosci przekroju przy poshigiwaniu si? wykresem interakcji '

Obydwa te przypadki, oznaczone jako I i I I , przedstawione sy na rysunku 10.26.

Warunki (10.106) i (10.107) obowiyzujy oczywiscie rowniez przy sprawdzaniu nosnosci za pomocy tabhe. Nalezy wowczas jedynie zastypic sprowadzone wartosci momentow zginajycych i sil podluznych przez ich wartosci
rzeczywiste.,
,
, j?
Zasady wymiarowania zbrojenia przy stosowaniu tablic omowione .sy
szczegolowo w , rozdziale 6. Poslugiwanie si? do . wyroiarowania zbrojenia
stosowanymi w praktyce wykresami interakcji jest bardzo latwe, poniewaz
jak widac to z przykladowych wykresow zamieszcz;onych \ rozdziale.6 podawane na tych wykresach krzywe wyznaczone sy dla sprowadzonych stopni
zbrojenia CD = {A,fyJA,fJ.
Wartosci co niezb?dne dla przemesiehia przez
przekroj zadanej sprz?zonej pary sil (/^^^, u^gj mogy wi?c bye, pdczytywane
wprost z wykresu.
, Przy slupach smukiych mozliwosc poslugiwania si? w obliczeniach tablicami i wykresami mterakcji jest ograniczona tylko do uproszczonej wersji
metody slupa modelowego, co wynika z przyj?tego w niej zalozenia, ze
zniszczenie slupa nast?puje zawsze na skutek wyczerpania nosnosci przekroju
najbardziej wyt?zonego (zniszczeniematerialowe"), podczas gdy w podstawowej wersji slupa modelowego uwzgl?dniana jest mozliwosc utraty statecznosci slupa.
W celu sprawdzenia nosnosci slupa smuklego nalezy kolejno obliczyc
wartosc wspolczynnika K2 ze wzoru (10.51), krzywizn? 1/r ze wzoru (10.50),
mimosrod ^tot ze wzoru (10.44) i moment zginajycy MEd,tot == Nf^d ^tou a przy

562
posiugiwaniu si? wykresem interakcji sprowadzone wartosci /i^^.tot? '^Ed oraz
sprawdzic, czy spelniony jest warunek (10.106) lub (10.107).
Przy okreslaniu niezb?dnego przekroju zbrojenia wystypic moze natomiast
koniecznosc jego doboru drogy kolejnych prob. M a to miejsce wowczas, gdy
z obliczen otrzymuje si?
1. Przypadek taki zachodzi dla iVd>A^baiW celu okreslenia wlasciwej wartosci K2 nalezy w tej sytuacji doprowadzic
metody kolejnych przyblizeh do zgodnosci otrzymywanego z obliczen przekroju zbrojenia
z przekrojem zakladanym do wyznaczania sily iV^ wyst?pujycej we wzorze na K2.
. ,
,
Do okreslenia niezb?dnego przekroju zbrojenia wediug EC1992 sporzydzono juz nomogramy eliminujyce calkowicie koniecznosc przeprowadzania
obliczen. Dwa przyklady takich nomogramow, zaczerpni?te z pracy K . Kordiny [10.22], przedstawione sy na rysunkach 10.27 i 10.28. Dotyczy one
siupow o symetrycznie zbrojonym przekroju prostokytnym przy
=
=
= 0,lh.
;

,
W celu wskazania sposobu kbrzystania z obydwu nomogramow zaznaczono na nich tok post?powania dla slupa o smukiosci l^/h = 34,8
obciyzonego sprowadzony sily podluzny v^d = 0,272 i sprowadzonym momentem /z^^== 0,163 przy sprowadzonym mimosrodzie e-^/Zi = (^o+^a)^ = 0,6.
Wartosci te zaznaczone sy luzej w nawiasach przy omawianiu kolejnych
krokow prowadzycych do odezytaniaposzukiWanej wartosci CO.
Przy poslugiwaniu si? nompgramem
(rys. 10,27) tok post?p6wania jest
nast?pujycy; Na lewej, pionowej skah homogramu odnajduje si? zadany
wartosc /z^j(0yl63), a.na prawej skaU zadany wartosc ZQ//I(34,8) i za' pomocy
prostej^ lyczy si? punkty odpowiadajyce tym dwom wartosciom. Na wykresie
fij^^ odnajduje si? nast?pnie punkt przeci?cia prostej z liniy zblizony do
pionowej, odpowiadajycy zadanej wartosci VB^{0,212). Punkt ten wyznacza
na krzywych co poszukiwany wartosc tego parametru (0,62). ^
Przy poslugiwaniu si? nomogramem eJh (rys. 10.28) na lewym wykresie
odnajduje si? na polozonej po jego'prawej stronie podzialce /Q//I zadany
wartosc tego' stosunku (34,8) i iyczy j y liniy prosty z poczytkiem ukladu osi
1/r i ei//x. (lewy dolny rog wykresu). Nast?pnie odnajduje si? ha lewej
podzialce ^JL/ZI zadahy wartosc sprowadzonegb mimosrodu (0,6) i dokonuje
rownoleglego przesuni?cia wyznaczonej uprzednio prostej, tak aby przecinala ona lewypodzialk? na poziomie zadanego ei/h. Przesuni?ta Ukosna
prosta przecina po prawej stronie krzywe
Nalezy odnalezc punkt przeci?cia tej ukosnej prostej z krzywy odpowiadajycy zadanej wartosci
0,272). W rozpatrywanym prizypadku jest to pionowa prosta dla v^d
mieszczycego si? w granicach od 0 do 0,4; z punktu przeci?cia ukosnej
prostej z pionowy Wykresla si? teraz.lini? poziomy przechodzycy na ptawy
wykres oraz znajduje na tym wykresie punkt przeci?cia z prosty odpowiadajycy zadanej wartosci u_g^(-0,272). Schodzyc odtego punktu pionowo w dol
odczytac mozna na skali co, u podstawy prawego wykresu, poszukiwany
wartosc co(0,62).

A =

CO

klosQ betonu C 16/20 20/25 25/30 30/37 35/45 40/50 45/55 50/60
40,8 32,6 26,1 21.7 18.6 16,3 14,5 13,0

40
sprowadzony m o m e n t
wszystkie C oraz S 500
hi/h=0,10
po obu stronach

kj2

fy<j=435 N/mm^

sprowadzona

siia

podluzna

^Ed=NEd/Ac^fcd

sprowadzony stopieh
w=(A3/Ajx(f^yf^^)

zbrojenia

10<4,3

Rys. 10.27. Nomogram ^ do okreslenia przekroju zbrojenia dla siupow o symetrycznie zbrojonym
przekroju prostokytnym

564

565

10.9. Przyklady
Przyklad 10.1
Sprawdzenie nosnosci skrajnego slupa A-B w ustroju jak na rys. 10.29. wg
EC1992 oraz wg EC2004.
B

G
\^6,00

16 0 0 -

-16,00^

Rys. 10.29

Dane do obliezeh:
Calkowita sila podluzna N^d 776 kN, momenty zginajyce na dolnym
kohcu slupa; calkowity M^g^^^ = 168 kNm, od prawie staiej kombinacji obciyzeh M^g^A = 137 kNm.
Wymiary slupa: /.^i = 6,40 m, b = 0,45 m, /i = 0,50 m, dx = d2 = 0,035 m.
Calkowita wysokosc konstrukcji / = 7,20 m.
Liczba siupow w poziomie rozwazanej kondygnacji n = 4.
Beton klasy C 30/37,
= 20 MPa.
Stal 34GS, fyd = 350 MPa.
Zbrojenie slupa symetryczne, po 5020 z obu stron, tj. A^^ = A^2 =
= 1570 mm^.
Sprawdzenie wg EC 19992.
Wyznaczenie smukiosci slupa (zakladajyc mozliwosc rownoczesnego wyboczenia wszystkich siupow, przyj^to po stronie bezpiecznej ^ = 2):
.

= 2 ^ = 2-6,40 = 12,80 m,
h
2^/3
X=IQ/I=

0,50
: 0,144 m.
2^3 '
12,80/0,144 = 88,9.

Sprawdzenie z warunku (10.23), czy uwzgl?dnienie w obliczeniach wplywu

smukiosci jest konieczne:
,
\NsA
r-776|
ni79^n^^
^" =
==0,45.0,50-20-103 = ^'^^^ <
Rys. 10.28. Nomogram e/h do okreslenia przekroju zbrojenia dla siupow o symetrycznie
zbrojonym przekroju prostokq.tnym

^rit,! =

= 15/v/0472 = 36,16,

X = 88,9 > 2u,i = 36,16.

Uwzgl^dnienie wplywu smukiosci jest konieczne.
Obliczenie mimosrodu poczytkowego e^:

566
=

Mp.

168
= ^ = 0,217 m.
I^Edl 778

Mfia.eot =

etot

= I-7761 0,498, = 386,4 kNm,

2V
776
" " ^ ^ M ^ " ^ 0,45-0,465-0,85-20-10^^

Obliczenie mimosrodu dodatkowego e^:

Z tablicy 6.2c wynika,' ze w obydwu zbrojeniach odksztaicenia sy wi?ksze od

Sy^. Obliczamy sily przenoszone przez zbrojenie:
F^^ =
V - a =
^-j= 0,791 = 0,0029 <
= 0,0050.
lOOv^
100V^20
200

= 1570 1 0 - 3 5 0 - 1 0 3 = 549,5 k N .

Odczytujemy zi tablicy C = 0,888 i obliczamy:

2 = 0,888-0,465 = 0,413 m,

Do dalszych obliczen nalezy przyjmowac v = 0,0050:

M ; , , = a ) M < , (^z-l+.di^+i?',, ( ^ | - d , | - 2 =
= v-!^ = 0 , 0 0 5 0 ^ ^ = 0,032 m.
= 0,2181 - 0,45 - 0,465 - 0,85 - 20 - (^0,413

+ 0,035

Obliczenie wartosci wspolczynnika

ze wzoru (10.51):
= a A ,
A, = (0,85 20 0,45 0,50 + 350 2 0,001570) 10^ - 4924 k N ,
10^ + 5 4 9 , 5 - ( ^ - 0 , 0 3 5 Y 2 =389,9 k N m >

tot = 389,4 kNm.

-?^bai = 0,4/,, X, = (0,4 20 0,45 0,50) 10^ = 1800 k N ,

^

^Nu,-\Ns^,_
"
Nua-N^.,

4924-776
"4924-1800

.
^

Do dalszych obliczen przyJ4.c nalezy

1Obliczenie mimosrodu drugiego rz?du
- krzywizn? slupa wyznacza si? ze wzoru (10.36), dla
7200000 = 0,00175,
.
-

^^'--OM"

.0,9-0,465

= f^JE, = 350/

: .

Wplyw pelzania betonu uwzgl?dniany jest przez zwi?kszanie dlugosci slupa

IQ za pomocy wspolczynnika 7?^ > 1, wyznaczanego ze wzoru (10.84):

io,^ =7o^9, = 12,80-1,35 = 17,28 m,:

-

Nosnosc slupa jest wystarczajyca.

.:

mimosrod
oblicza si? ze wzoru (10.33), przyjmujyc zgodnie z warunkiem
(10.34) wartosc
= 1, poniewaz smuklosc slupa X = 88,9 > 35:
% = K,j^{l/r)

= 1 ^ : ^ 0 , 0 0 8 3 6 = 0,249 m.

Obliczanie mimosrodu calkowitego

Obliczenie: sil wewn?trznych z uwzgl?dnieniem wplywow 11 rz;?du wediug

EC2004 dla danych z przykladu 10.1.
Efektywny wspolczynnik pelzania (jOeff wyznaczono wediug EC20b2, pkt. 3.1.4
i 5.9.4 przy zalozeniach:
srodowisko 0 wilgotnosci
50%,
caly obwod,, u = 2 (fe + /i) = 2 (0,45,+0,50) = 1,90 m przekroju narazony
jest na wysychanie, w zwiyzku z czym przy A^=bh = 0,45 - 0,50 =
= 0,225 m zast^pczy wymiar \ 24/u = 2-0,225/1,90 = 0,237 m,
slup obciyzono'W wieku
= 28 dni;'
z nomogramu. EC2004, rys. 3.1a) znaleziono g)(co, i:o) = 2,3.
moment od prawie staiej kombiQacji obciyzen w stanie granicznym uzytkowalnosci oszacowano przyjmujyc fosup U35, zatem Moi;'^^ =? 137/1,35 =
= 101,5 kNm;
: . . ^
ze wzoru (10.87)
= <?>(oo, QMoBjMoEi
= 2,3 -101,5/168 = 1,39.
Wyznaczenie l i i m ze wzoru (iO.39):
A = 1 / ( 1 + 0,2 <p,ff) = 1/(1+0,2-1,39) = 0,783,
CO = AJyJiAJJ

.B =

Sprawdzenie nosnosci przekroju u podstawy slupa:

Vl+2a) =

V l + 2-0,244= 1,22,

: r = l ; . C = 1,7-1 = 0,7,

Ctot

etot =60 + 6^ + 62 = 0,217 + 0,032+0,249 = 0,498 m.

= 2 - 0,00157 -350/(0,225 20) = 0,244,

n =

= 0,776/(0,225 - 20) = 0,172,

l u = 20 - ^ - J3-C/A/^ = 20 - 0,783 1,22-0,7/^/0172 = 32,2.

X = 88,9 > yliini = 32,2; slup smukly, obliczenie wplywow I I rz?du wymagane.
Warto zwrocic uwag?, ze przy dokladniejszym obliczeniu smukiosci wediug
EC2002 wartosc X^y, zmalala.
Obliczenie imperfekcji geometrycznyqh (mimosrodu e^.):,
Za EC2004, pkt 5.2.(5) przyj?to
= 1/200 = 0,005,

,,

= 2 / V ^ = 2 / ^ / M O = 0,791;2/3 < 0,791 < 1.

= nA/170 = 0,172-88,9/170 = 0,0902 < 0,2;

-K, = fei kj{l + cp,,,) = 1,225 - 0,0902/(1 +1,39) = 0,0462,
K, = 1;
EI = K,
= 38,67

m = 4; liczba elementow pionowych przejmujycych obciyzenie poprzeczne;

a = V 0 , 5 ( l + l/m) = V0,5-(1 + 1/4) = 0,791,
0; = 00

= 0,005 0,791 0,791 = 0,00313,

I,+K,

E, I, = 0,0462 26667 0,00785 + 200000 - 0,000145 =

MN-m^

Nj, = ^EI
io

12,8

- 38,67 = 2,33 M N = 2330 k N .

^ = 7r7co = 7C712 = 0,8225, (przyj?to Co = 12 jak dla trojkytnego rozkladu

momentow):

e. = Q. IJ2 = 0,003'13 12,8/2 = 0,020 m. '

MoEi

= 1 6 8 + ^ - , 6 ; = 168 + 776-0,02 = 183,5 kNm,

Obliczenie metody oparty na nomiaalnej krzywiznie; (punkt 10.4.8)

n = 1 + C 0 = 1+0,244 = 1,244,
przy braku dokladniejszego oszacowania przyj?to ntai = 0,4;
= (l,244 - 0,172)/(l,244 - 0,4) = 1,270;

= (n-n)/(n-nbai)

z warunku K^^l
.

przyj?to K^ X,

iS = 0,35+/,;t/200-1/150 = 0,35 + 30/200-88,9/150 = -0,093,

= l+i3(p,5f = 1 + ( - 0 , 0 9 3 ) - 1 , 3 9 = 0,871;

= 350/200000 = 0,00175,

Syj =fyJE,

lAo = SyM^5d)
1/r =
przyj?to c = 10;

z warunku

0,00863 1 2 , 8 7 1 0 = 0,137 m ;

Obliczenie metody' oparty na nominalnej sztywnosci; punkt (10.4.7).

Za EC2004, pkt 5.8.6.(3) przy]?to y,^ = 1,2;
= ^cm/TcB

= 32000/1,2 = 26667 MPa;

I , = fc;x7l2 = 0 , 4 5 - 0 , 5 0 7 1 2 = 0,00785 m ^

I , = 2A,{hl2~d^f

= 2 0,00157 (0,50/2-0,035)^ = 0,000145 m ^

p = AJA, = 2 0,00157/0,225 = 0,014 > 0,02,

' ^ i = -s//cfc/20 = V30/20 = 1,225,
n = i\^^,/(^^/J = 0,776/(0,225 20) = 0,172,

(2330/776)-1

= 258,9 kNm.

r I,oi (1 + l/n)/600 = 6,40 - (1 + l/l)/600 = 0,0213 m,

e, = max^
^30 = 0,50/30 = 0,0167 m,
0,020 m, (prefabrykat),
e = 0,0213 m,
^0 = e + e, = 0,0213 +168/779 = 0,237 m , .
ejh^

0,237/0,5 = 0,474 > 0,05 oraz > 0,5^0,01 ( / o / ^ + / J =

= 0,5-0,01(12,8/0,5+20) = 0,044,
V=

1 + 0 , 5 : ^ ^ ( 0 0 ,

iSsd

+ e2) = 168 + 776(0,020 + 0,137) = 28,9,8 kNm.

Wartosc M ^ , obliczona^ (ty samy metody) w wersji EC2004 W porownaniu

z EC1992 okazala si? mniejsza az o 25%.

^c.

(^B/-^Ed)-l.

Obliczenie wediug normy polskiej PN-B-03264

d = 0,465 m,

(1/ro) = 1 1 0,00863 = 0,00863;

ME, ^MoEd+Nsiiei

= 183,5- 1 +

iiC^ ^ 1 przyj?to

= 0,00175/(0,45 0,465) = 0,00863;

^2 = (1/r) ll/c =

0,8225
= M ,OEd 1 +

to) = 1+0,5^^2,3 = 1,938,

168
0,11

2ktt \ 0 , l + eo//i

9 [32000-0,00785 /
'""'"l^S^L

2-1,938

0,11

V0,1+0,474

+ 0,1 + , J ,

+ 0,1V
' /

200000-0,000145

= 2,63 M N = 2630 k N ,
1

'i-NsJN,,,,

. . . .
1
= 0,336 m.
= 0,237:
"'""'1-776/2630

Mtot,d = Nsi e^oi = 776 - 0,336 = 260,7 kNm.

Jakkolwiek przeliczenie tylko jednego przykladu nie upowaznia do uogolnien, to warto zauwazyc, ze ostateczne wartosci momentu zginajycego uwzgl?dniajyce wplywy 11 rz?du obliczone metody nominalnej sztywnosci wediug

"57U"
EC2004 i podobny metody wedhig PN-B-03264, sy praktyeznie takie same
(roznica 1%), natomiast moment obhczony metody oparty na nominalnej
krzywiznie wediug EC2004 okazal si? wi?kszy o 12%.

Ze wzoru (10.21) obliczamy:

0,00125 0,00125
. . _ M L ^ J ^
0,00630
9,00

Przyklad 10.2
Sprawdzanie nosnosci slupa D E w ramie nieprzesuwnej jak na rysunku 10,30
wediug EC1992
E

= 0,542,

0,00125

7,60
z nomogramu rys. 10.5 dla tych wartosci kj, i kj, odczytujemy ^ = 0,68. Dlugosc
efektywna slupa IQ, wyznaczona ze wzoru (10.29) wynosi:

7,30

Zo = / 5 U = 0,68-7,30 = 4,96 m,
i = ^

6,00

' ,

= 0,101 m , ,
/i2

'

2 = / o / i = 4,96/0,101 = 49,1.
Sprawdzenie z warunku (10.36), czy uwzgl?dnianie w obliczeniach wplywu
smukiosci jest konieczne:
Rys. 10.30

'

Dane do obliczen:

, \Nr,\_
" " " 4 ^

Calkowita sila pbdhizna iV^^ = 451 k N , momenty zginajyce na gornym

kohcu slupa, calkowity M^d.E = 121 kNm, od prawie staiej konibinacji obciyzeh MjEg^E = 89 kNm; momenty zginajyce na dolnym kohcu slupa M^dD
=
= 29 kNm, M^,,,) = 22 kNm.
'
Slup C-D: U = 6,00 m, b = 0,35 m, /i = 0,35 m,

0.05 m.

Ship D-E:

= 7,30 m, b = 0,35 m, h = 0,35 m,

= d^ = 0,05 m.

Rygiel B-D:

= 9,00 m, b = 0,35 m, h = 0,60 m.'

Rygiel E-F:

= 7;60 m, b = 0,35 m, h = 0,60 m.'

Calkowita wysokosc konstrukcji / = 13,30 m.Liczba siupow w poziomie rozwazanej kondygnacji n = 1.

Beton klasy C 30//37,
= 20 MPa.
Stal 34GS, fy, = 350 MPa.
Zbrojenie slupa symetryczne, po 2(/)20,z obu stron tj.
= A,2 = 628 mm^.
Wyznaczenie smukiosci slupa:
bP

0,35-0,35=
= 0,00125
I001-32-12
,

bhl. . 0,35-0,603 ^
^
' " 12 "
, 12
= 0,00630.m*.

1-4511

,^ni,.:. ^

0,35-0,35-20-103 '
29

>

'

,
,

1-451]
,
= 0,064 m,
121
= 0,268 m , '
1-4511

^02

0,36
e,^\\4
2^02
2.Ht.2
crit,2 =

0,36

. = 0,116 < 0,184,

2-:
0,268^

25(2"02/

\8

2 = 49,l>2ent,2 = 44A
Uwzgl^dnienie wplywu smukiosci jest konieczne,
Obliczenie mimosrodu poczytkowego e^:
e, = 0,6602+0,4^01 = 0,6-0,268 + 0,4:0,64 = 0,186 m.
Obliczenie mimosrodu dodatkowego e^: ,
cc. =

V=

Z tablicy 6,2c wynika, ze w obydwu zbrojeniach odksztaicenia sy wi^ksze

od Syi- Obliczamy sily przenoszone przez zbrojenie:

a =

0,85 = 0,00274 < ^ = 0,0050.

100
100^13^0
200
Do dalszych obliczen nalezy wi?c przyjyc v = 0,0050.

= Fs2 = 628 10-^ 350-103 = 219,8 k N .

Odczytujemy z tablicy C = 0,871 i obliczamy:
z = 0,871-0,300 = 0,261 m,

= v-^ = 0 , 0 0 5 0 ^ = 0,012 m.
Obliczenie wartosci wspolczynnika
N,, = ocA,

+fy,

M^i = cobdaf,

+i^si

d^^ 2 = 0,2527 0,35 0,30 0,85 20

= (0,85 20 0,35 0,35+350 r 2 0,000628) 10= = 2522 k N ,

-?^bai =

ze wzoru (10.51):

0,4fa A, = (0,4 20 0,35 0,35) 10^ = 980 k N ,

N^d-\NJ
2522-451
- i ^ , - ^ , . , - 2 5 2 2 - 9 8 0 ,
Do dalszych obliczen przyjyc nalezy
= 1.
Obliczenie mimosrodu drugiego rz?du e^:
krzywizn? slupa wyznacza si? ze wzoru (10.50), dla
= 350/200000 = 0,00175,

0,261 - ^ + 0 , 0 5 ^ 103 ^219,8 - ^ ^ - 0 , 0 5 ^ 2 =

'

= 116,3 k N m > M a , t o t 1 1 4 , 6 kNm.

Nosnosc slupa jest wi?c wystarczajyca.

Sy^=fyJE^

2K2a^^2.1-0,00l75^^ 3
,o,9d
0,9-0,30
'
;

wplyw pelzania betonu uwzgl?dniany jest przez zwi?kszanie dlugosci slupa

IQ za pomocy wspolczynnika
wyznaczanego ze wzoru (0.54), do ktorego
nalezy podstawie wi?kszy z wartosci stosunku Msg/Mg^ wyst^pujycych na
koncach slupa,

ME,3

= ^

121

= 0,736 <M^

ME^_J5

= 1

29

Przyklad 10.3
Wyznaczanie niezb?dnego przekroju zbrojenia dla srodkowego slupa C-D
w ustroju jak na rysunku 10:31.
B

D
5,55

= 0,759.
Rys. 10.31

wi?ksza wartosc stosunku momentow Mj^/Ms^ wyst^puje na kohcu D shipa.

^o.. = Zo^. = 4,96'1,33 = 6,60 m,

mimosrod
oblicza si? ze wzoru (10.33), przyjmujyc zgodnie z warunkiem
(10.34) wartosc
= 1, poniewaz smuklosc slupa X = 49,1 > 35.
e, = K.^^m

= 1 ^ 0 , 0 1 3 0 = 0,056 m.

Obliczanie mimosrodu calkowitego

ei,,;:

etot= eo + e + e2 = 0,186+0,012+0,056 = 0,254 m.

Sprawdzenie nosnosci przekroju u podstawy slupa:
M^a.tot =

\NEi\t = 1-451] 0,254 = 114,6 kNm,

ca = ^
=
- 0 2527
Mo/;,
0,35-0,30'0,85 20-103

Dane do obliczen:
Calkowita sila podluzna NE, = ~ 1570 k N , momenty zginajyce na dolnym
kohcu slupa, calkowity Msd.c = 71 kNm, od prawie staiej kombinacji obciyzeh
M E , , C = 57 kNm.
Wymiary slupa: l^^ = 5,55 m, b = 0,40 m, h = 0,45 m, ^1 = ^2 = 0,035 m.
Calkowita wysokosc konstrukcji I = 6,65 m.
Liczba siupow w poziomie rozwazanej kondygnacji n = 3.
Beton klasy C 25/30, f,^ = 16,67 MPa.
Stal 1 8 G 2 , = 310 MPa.
Wyznaczenie smukiosci slupa
Zo = 2 U = 2-5,55 = 11,10 m,
^ : = 0,130 m,
2^3
X = IJi = 11,10/0,130 = 85,4.

Sprawdzenie z warunku (10.23), czy uwzgl?dnienie w obliczeniach wplywu

smukiosci jest konieczne:
~ A,I,

0,40 0,45 16,67 10^ " ^'^^ ^

Wymiarowanie zbrojenia (wg rozdz. 6)

A, = bh = 0,40 0,45 = 0,180 m^,

...

^rit.2 = 25 < 2 = 85,4.

^min2

Uwzgl?dnienie wplywu smukiosci jest wi?c konieczne.

Obliczenie mimosrodu poczytkowego e^:

= 0,003 A, = 0,003 -180 = 0,000540 m ^

^.>in =

M^a.tot = \NB,\t

M^ds

= MJ,,,,,-NE,

^mini

= 0,000760 m ^

= 1570 0,257 = 403 kNm,

(^-d,^

= 403+1570 (^-Ofi^s)

^ 7 0 1 kNm,. ^

Obliczenie mimosrodu dodatkowego e^:

a -

V = ^ ^ a =

lOOVz

^,

0,816 = 0,0032 <

lOOV^

= 0,005.

200

^'"^ ' -Q71gl

a/,,
0,40-0,4152-0,85-16,67-103
'

Ta wartosc jest wi?ksza niz maksymalne /j.^ = 0,4950 (tab. 6.3 przy
d2./d = 0,10). Nadwyzk? momentu ponad to, co przeniesie sciskany beton, musi
przejyc zbrojenie. Odpowiedni stan odksztaicenia przekroju nalezy dobrac
metody prob, sprawdzajyc kolejno wartos'c
,
, .

Do dalszych obliczen nalezy przyjyc v = 0,005,

^ = 0,90, CO = 0,7286,/x = 0,4558,

= 0,39%,

v | = 0 , 0 0 5 0 = 0,028 m.

a,^ = 0,00039 - 200 000 = 78 MPa (sciskanie),

dla ^2/^ = 0,035/0,415 0,iO,

Obliczenie mimosrodu drugiego rz?du e^.

8,2--3,117^,

Krzywizn? u podstawy shipa wyznacza si? ze wzoru (10.50), dla e^^ =

=
= 310/200000 = 0,00155, przyjmujyc w pierwszym przyblizeniu
K2 = i.
,,
2X26,. 2-1-0,00155
^
1/r
l-J^ =
1
= 0,00830,.
,
'
0,9d
0,9-0,415
'
wplyw pelzania betonu uwzgl?dniany jest przez zwi?kszanie dlugosci slupa
IQ za pomocy wspolczynnika tj^ > 1, wyznaczanego ze wzoru (10.84):

='0,7181-0,4558 = 0,2623^

l-djd,

07286+^^^ 0,40 0,415 - 0,85 -16,67-1570 -10^ 1_

78

= 0,010632 m ^

l-djd

mimosrod
oblicza si? ze wzoru (10.47), przyjmujyc zgodnie z warunkiem
(10.24) wartosc
= 1, poniewaz smuklosc slupa X= 85,4 > 35,
.2 = K . j ^ m

= 1 - | ^ - 0 , 0 0 8 3 0 = 0,184.

Afi,
4 i =

'^=_ii^Mfi
io.^ = ?o^^ = lUOa,34== 14,87 m,

(T,2 = 310 MPa (sciskanie),

=? ^ 0 . 4 O . 0 . 4 1 5 . 5 ^

= 0,0022U

1-0,1

Zbrojenie calkowite:
A, =

.0,010632+0;002211 = 0,012843 m^.

Drogy prob dla kolejnych wartosci

poszukujemy najnmiejszego cal-

kowitego p61a przekroju zbrojenia ^1^^

Otrzymano:

Obliczenie mimosrodu calkowitego Ctot:

etot = eo + ea+'e2 = 0,045+0,028+0,184 = 0,257 m.

dla ^ = 0,80 A, = 0,004027-h 0,002411 = 0,006438 m ^

dla e = 0,70 A, = 0,001966+0,002667 = 0,004633 m\

dla ^ = 0,60 A, = 0,001602 + 0,002981 = 0,004583

dla e = 0,62 A, = 0,001657 + 0,002913 = 0,004570 m^.
Minimalny przekroj zbrojenia A^ = 0,004570 m}.
Sprawdzenie, czy zalozenie, i.Q K^ l jest wlasciwe.
Nud = ocfcdA+fydA,

(0,85-16,67- 0,180 + 310-0,004570) -10^ = 3967 k N ,

Nbai = 0,4/,,.4, = 0,4 -16,67 - 0,180 = ,1200 k N ,

._Nu,-\Ns,]

3967-1570
3967-1200

Obliczenie nalezy powtorzyc przyjmujyc ^ 2 = 0.87,

2-0,87-0,00155
'

0,9-0,415

=Q'^^^^'

14 87^
^2 = 1 - - ^ ^ 0,00722 = 0,160 m,
e^ot ==0,045 + 0,028 + 0,160 = 0,233 m.
Ponownie wymiarujemy zbrojenie:
A^M'tot

= 1570-0,233 = 3 6 6 kNm,

M ^ , , = 366+15701^^-0,035^ = 664 kNm,

, \

664

0,40'0,415^-0,85-16,67-10^

"

Obliczamy zbrojenie dla kolejnycli wartosci ^.

Otrzymano:
dla (f = 0,70 A , = 0,001636+0,002348 = 0,003984 m ^
dla ^ = 0,60 X , = 0,001282+0,002662 = 0,003944 m ^
dla f = 0,50 A , = 0,001038 + 0,003032 = 0,004070 m ^
dla ^ = 0,64 A , = 0,001396 + 0,002529 = 0,003925 m^.
Sprawdzamy 2^2*
= (0,85-16,67-0,180 +3100,003925)-10^ = 37.67 k N ,
3767-1570
^ "
Obliczona wartosc wartosc
Przyjmujemy zbrojenie:

3767^+1:200
jest dostatecznie bliska zalozonej i ^ ^ = 0,87.

po stronie rozciyganej 3(/)25, tj. A^^ = 0,001473 m ^

po strome sciskanej 2028 + 3025, tj. x,, = 0,002703 m ^
C O lyczme daje A , = 0,004176 m^

Pismiennictwo
[10.1] A C I 318-83: Building code requirements for reinforced concrete structures.
[10.2] A C I 318-89: Building code requirements for reinforced concrete structures.
[10.3] CEB - FIP Model Code for Concrete Structures. CEB - FIP International Recommendations, 3-rd Edition 1978.
[10.4] CEB - FIP Model Code 1990. CEB Bulletin d'Information No 213/214, M a i 1993.
[10.5] prEN 1992-1-1: (Revised fmal draft, April 2002); Eurocode 2: Design of concrete structures
- Part 1: General rules and rules for buildings. CEN/TC 250/SC 2, Brussels, 2002.
[10.6] PN-84/B-Q3264: Konstrukcje betonowe, zelbetowe i spr?zone. Obliczenia statyczne
1 projektowanie. P K N M i J . Wyd. ALFA, Warszawa 1984.
[10.7] PN-B-03264: (grudzien 2002); Konstrukcje betonowe, zelbetowe i spr^zone. Obliczenia
statyczne i projektowanie. P K N , Warszawa 2002.
[10.8] SNIP II-B.1-62 Stroitielnyje normy i prawila. Betonnyje i zelezobetonnyje konstrukcji
[10.9] SNIP 2.03.01-84 Stroitielnyje normy i prawila. Betonnyje i zelezobetonnyje konstrukcji.
[10.10] Budownictwo betonowe, torn I I . Teoria betonu i,zelbetu, (praca zbiorowa). ARKADY,
Warszawa 1964.
[10.11] CEB Design Manual on Buckling and Instability. CEB Bulletin d'Information No 123,
Decembre 1977.
[10.12] Czkwianianc A., Kaminska M . : Badania monolitycznych w^ziow .zelbetowych ram
portalowych. Badania - doswiadczalne elementow i konstrukcji zelbetowych. Z. 1.
Wydawnictwo Katedry Budownictwa Betonowego Politechniki Lodzkiej, Lodz
1991.
[10.13] Czkwianianc A., Kaminska M.:. Badania, monolitycznych ram por talowych obciyzonych
silami pionowymi lub poziomymi. Badania doswiadczalne elementow i konstrukcji
zelbetowych. Z. Wydawnictwo Katedry Budownictwa Betonowego Politechniki Lodzkiej,
Lodz 1993. . .
[10.14] Czkwianianc A., Kaminska M , : Metoda nieliniowej analizy zelbetowych elementow
pr^towych. Studia z zakresu inzyriierii nr 36. Warszawa 1993.
[10.15] Denke O., Holz K., Litzner H.-U.: tJbersicht iiber.praktische Verfahren zum Nachweis der
Kippsicherheit schlanker Stahlbeton und Spannbetontrager. Beton und Stahlbetonbau,
Nr 9, 10, 11/1985.
[10.16] Design Handbook in Accordance with Strength Design Method of A C I 318-77, Volume
2 - Columns, A C I Publications SP - 17A(78).
[10.17] Furlong W. R., Ferguson P. M . : Tests of Frames with Columns in Single Curvature,
Symposium on Reinforced Concrete Columins, A C I Publication SP-13, 1966.
[10.18] Gomulihski A., Witkowski M . : Statecznosc ustrojow pr^towych; w ksiyzce: Mechanika
budowli z elementami uj^cia komputerowego, tom 11. Arkady, Warszawa 1984.
[10.19] Grzeschkovitz R., Kordina K., Teutsch M.: Experimentalle Untersuchungen des Trag und
Verformungsverhaltens shlanker Stahlbetondruckglleder mit zwelachsiger Ausmitte,
DAlStb, H . 423, Berlin 1992.
[10.20] Gvozdev A. A., Chistiakov E. A.: Efect of creep on load capacity of slender compressed
elements. Proceedings of the International Conference on Planning and Design of Tall
Buildings, Vol. in. ASCE, 1972.
[10.21] Habel A.: Die Tragfahigkeit der aussermittig gedriickten Stahlbetonsaulen. Beton und
Stahlbeton N r 8/1953.
[10.22] Kordina K.: Bemessunghilfsmittel zu Eurocode 2, Teil 1, DAfStb, H . 425, Berlin 1992.
[10.23] Kordina K., Quast U.: Bemessung von Beton- und Stahlbetonbauteilen nach D I N 1045,
Ausgabe 1978. - Nachweis der Knicksicherheit. DAfStb, H . 220, Berlin 1979.
[10.24] Kukulski W., Bielawski J.: Pomijanie wplywu smukiosci przy obliczaniu shipow zelbetowych, Politechnika Warszawska, Sesja Naukowa z okazji Jubileuszu prof. W. Stachurskiego, Warszawa 1996.
[10.25] MacGregor J. G.: Reinforced Concrete. Mechanics and Design. Prentice Hall, N . L 1988.

[10.26] MacGregor J. G.: Stability of Reiforced Concrete Building Frames; w zbiorze prac:
Concrete Framed Structures, ed. by R. Narayanan. Elsevier, London 1986.
[10.27] MacGregor J. G.: Discussion of Determination of Effective Length Factors for Slender
Concrete Columns. A C I Journal, Proceedings, Vol. 70, No 5.
[10.28] MacGregor J. G.: Dimmensioning and Detailing. JABSE Colloquium Structural Concrete", Stuttgart 1991.
[10.29] MacGregor J. G., Hage S. E.: Stability Analysis and Design of Concrete Frames.
Proceedings ASCE, Journal of the Structural Division, Vol. 103, No STIO, 1977.
[10.30] Manuel R. F., MacGregor J. G.: Analysis of Restrained Reiforced Concrete Columns
under Sustained Load. A C I Journal, Proceedings, Vol. 64, No 1, 1967,
[10.31] Quast U.: Towers, piers, chimneys, and masts. CEB Bulletin d'Information, No 155^
Septembre 1983.
[10.32] Quast U.: Dimensioning of Slender Elements Related to Ultimate Limit States Influenced
by Structural Deformations Stability Check. W zbiorze: Concrete Structures Euro
Design Handbook, Ernst & Sohn, Berlin 1995.
[10.33] Schlaich J.: Ein Praktisches Veifahren zum methodischen Bemessen und Konstruieren im
Stahlbetonbau, CEB Bulletin d'Information, No 150, Mars 1982. .
[10.34] Schlaich I : The Need for Consistent and Translucent Models. JABSE Cofloquium
Structural Concrete", Stuttgart 1991.
[10.35] Shu-Ming A. L., MacGregor J. G.: Geometric Non-Linearities in Multi-story Frames.
Proceedings ASCE, Journal of the Structural Division, Vol. 109, No S T l l , 1983.
[10.36] Shu-Ming A. L., MacGregor L G. Hellestand J.: Geometric Non-Linearities in Non-sway
Frames. Proceedings ASCE, Journal of the Structural Division, Vol. 109, N o ST12, 1983.
[10.37] Tal K . E., Czistiakov E. A.: Rascziot niesuszczej sposobnosti gibkich zelezobietonnych
elementow. W zbiorze: Rascziot i konstruirowanie elementow zelezobetonnych konstrukcji. Strijizdat, Moskwa 1964. .
[10.38] Timoshenko S. P., Gere L M.: Teoria statecznosci spr^zystej. ARKADY, Warszawa 1963.
[10.39] Walter J. A.: Strength and Design of Metal Beam - Columns. Proceedings ASCE, Journal
of the Structural Division, Vol. 87, No ST4, 1961.
[10.40] Zyczkowski M . : Podstawowe problemy i metody analizy statecznosci konstrukcji.
Materialy kursu STATECZNOlScS KONSTRUKCJI, Janowice 1980.

11. Stany graniczne uzytkowalnosci

1.1. Wymagania ogolne
Wediug EC2 rozpatrywanie stanow granicznych uzytkowalnosci polega na
sprawdzaniu:
napr^zen,
szerokosci rys,
"
'
ugi?c.
Inne sprawdzenia, np. zwi^zane z drganiami konstrukcji, nie s^ przedmiotem E C l
Sprawdzanie SG napr?zen polega na porownywaniu napr^zen obliczonych
wediug klasycznej teorii zelbetu (p. 11.2.2) z napr^zeniami granicznymi
(p. 11.2.3). Wymagania dotycz^ce SG napr^zen wydaj^ si bye reliktem metody
napr^zen dopuszczalnych, k t o r a od kilkudziesi?ciu lat jest wypierana z prakt y k i przez metody wymiarowania oparte na analizie innych stanow granicznych. Wymagania EC2 s^ sformulowane tak nieostro i niejednoznacznie
(p.11.2.3), ze w k o n c u nie jest jasne, czy sprawdzanie tego SG jest obowi^zkowe, czy tez mozQ bye pomini?te.
Sprawdzaj^c SG zarysowania oblicza si? szerokosci rys (p. 11.4) i porownuje je z szerokosciami granicznymi (p. 11.3) albo korzysta si? z uproszczenia, stosuj^c tablice zawieraj^ce maksymalne srednice pr?t6w, przy k t o rych graniczna szerokosc rys nie jest przekroczona (p. 11.6.1). W tych
rozci^ganych przekrojach konstrukcji, w k t o r y c h nie sprawdzono szerokosci
rys, wyznacza si? zbrojenie minimalne zgodnie z zasadami przedstawionymi
w p. 11.5 i 11.6.2.
Przy sprawdzaniu SG ugi?c porownuje si? ugi?cia elementow zginanych
(p. 11.7.3) z ugi?ciami granicznymi (p. 11.7.1) lub korzysta si? z uproszczenia
stosuj^c tablic?, w ktorej zestawiono maksymalne smuklosci elementow
zginanych (p. 11.7.4).
Kazde z wyzej wymienionych sprawdzeh zalezy od wartosci napr?zen
normalnych lub zwi^zanych z n i m i odksztalcen. .Napr?zeniate oblicza si? na
podstawie klasycznej, liniowej teorii zelbetu, biorq^c p o d uwag? odpowiednie
kombinacje obciazen w S G U , okreslone w dalszych punktach. JezeU korzysta
si? z uproszczonych metod sprawdzania szerokosci rys i ugi?c, to na ogol

580

581

wystarczaj^ce jest zastosowanie prostych formul pozwalaj^cych na oszacowanie napr?zen w zbrojeniu rozci^ganym (p. 11.6.1). Jezeli jednak uzna si? za
konieczne dokladniejsze obliczenie ugi?cia lub szerokosci rys (metody uproszczone prowadz^ niekiedy do przesadnych ograniczeh), albo sprawdzenie
napr?zeh, to odksztaicenia lub napr?zenia nalezy obliczyc dokladniej (niekiedy
z uwzgl?dnieniem w p l y w u skurczu betonu). W p. 11.2.1. przedstawiono zatem
podstawy sluz^cej do tego teorii, a w p. 11.2.2 zestawienie najcz?sciej
stosowanych wzorow. Dalej omowiono zasady E C 2 , przede wszystkim z punkt u widzenia zastosowan, a wywody teoretyczne i uzasadnienia zamieszczono na
kohcu rozdzialu w p. 11.8.

11.2. Naprezenia i odksztaicenia w fazach I i I I

ktorej odmierza si? wsp6trz?dne z, przechodzi przez srodek ci?zkosci odpowiedniego do rozpatrywanej fazy przekroju sprowadzonego. Polozenie
zbrojen A,^ i A,^ jest okreslone przez wsp6b:z?dne
i z^ (z^ jest okreslone
liczb^ ujemn^).
W p l y w pelzania betonu bierze si? p o d uwag? stosuj^c dozwolone przez
E C 2 uproszczenie, polegajq^ce na zast^pieniu m o d u l u spr?zystosci betonu przez
m o d u l efektywny Ec.cff (por. rozdziai 4).
Zgodnie z prawem Hooke'a
B = ^

+ ^cs-

(11-1)

Krzywizna k wyraza si? wzorem

11.2.1. T e o r i a
Zaklada si?, ze beton i stal s^ materialami liniowo spr?zystymi, a rozkiad
odksztalcen w przekroju poprzecznym pr?ta jest liniowy. Jezeli napr?zenia nie
przekraczaj^ sredniej wytrzymaiosci betonu na rozci^ganie/^t^, to nalezy
przyjmowac, ze przekroj znajduje si? w fazie I . Przy wi?kszych obci^zeniach
nast?pujb zarysowanie, przekroj znajduje si? w fazie I I w analizie tego
przekroju (przekroju przez rys?) nie uwzgl?dnia si? napr?zen rozci^gaj^cych
w betonie.
Wediug E C 2 skurcz betonu ma istotny wplyw na krzywizn?. Rozpatrzmy
wi?c napr?zenia i odksztaicenia w przekroju, na k t o r y jednoczesnie dzialaj^ sila
podluzna N oraz moment zginajq^cy M , i w k t o r y m odksztalceme skurczu
(swobodnego) betonu wynosi s^^,(rys. 11.1).
a)

b)

c)

a odksztaicenia wzorem
s = Sq + kz,

(11.3)

w k t o r y m Sq jest odksztalceniem na osi 0 0.

W z o r (11.2) moze wydawac si? zaskakuj^cy, ale jest on oczywiscie r o w n o wazny stosowanej na ogol w innych pracach i w E C 2 zaleznosci

w ktorej r oznacza promieh krzywizny, e^^ odksztaicenie zbrojenia A^^, a e,^

odksztaicenie skrajnych, sciskanych wlokien betonu.
Napr?zenia w betonie
i w zbrojeniu cr^ rozpatruje si? j a k o funkcje
napr?zenia a^^ na osi 0 0, skurczu s^^ oraz krzywizny k. Z (11.1) i (11.3)
wynika, ze:
^ = (fic - e J J^c.eff = isQ + Kz-

8 J

a z (11.1), ze
F

- ^ 4 - 8

a wi?c
cr, = a,, + KzE,,,,,,

Rys. 11.1. Naprezenia i odJcsztaicenia wywoiane jednoczesnym dziaianiem sit N, M i skurczu

betonu: a) przekroj sprowadzony; b) naprezenia w betonie cr^- c) odksztaicenia

Zgodnie z konwencj^ przyj?t^ w E C 2 , odmienn^ niz najcz?sciej stosowana

do zelbetu w Polsce, dodatnie s^ napr?zenia rozci^gaj^ce i wydhizenia. T a k
fic5 i wszystkie napr?zenia w betonie w fazie I I s^ liczbami ujemnymi,
podobnie -- przy m i m o s r o d o w y m sciskaniu sila N jest ujemna. Os 0 0, od

(11.4)

Podstawiaj^c do (11.1) napr?zenie

na poziomie z^ otrzymuje si?
odksztaicenie zbrojenia A^^. Z prawa Hooke'a zastosowanego do stah wynika,
ze napr?zenie w t y m zbrojeniu okreslone jest wzorem:

w ktorym

oznacza m o d u l spr?zystosci stali, a

582

Podobnie j a k wzor (11.5) uzyskuje si? zaleznosc

^52 = 0C,^,0+-S.(^^2 + O -

(11-7)

Wykorzystuj^c (11.4), (11.5) i (11.7) mozna przedstawic warxmki r o w n o w a g i

w postaci:
Acc
+ E,s,Msi
j (^cO + ^c.cff

^cO ( 4 l ^1 + A 2 ^2) +

+ ^s2) = N,

(11.8)

^^5,,,^^ {A,^ zf + A , ^ ^1) +

Acc
+E,8M,z,+A,^z^)

= M.

(11.9)

Jezeli rozpatruje si? faz? I , to w powyzszych wzorach A^^ oznacza cale pole
przekroju betonu, a jezeli rozpatruje si? faz? I I , to A^^ oznacza pole strefy
sciskanej betonu.
Niech zmieime z indeksem p oznaczaj^ charakterystyki przekroju sprowadzonego w fazie I (p = I) lub w fazie I I (p = II):
Ap pole przekroju
5^ moment statyczny wzgl?dem osi 0 0
Ip moment bezwladnosci wzgl?dem osi 0 0,
a S moment statyczny p61 zbrojenia wzgl?dem tej osi
S = A,,z,+A,^z^.

(11.10)

Przy tych oznaczeniach rownania (11.8) i (11.9) przybieraj^ postac

CT,oAp + KE,^,,,Sp + E,S,Msl+A2)

= N>

cr,,S, + KE,^,,,I,+E,8,,S=^M.

(11-11)
(11.12)

Os 0 - 0 przechodzi przez srodek ci?zkosci przekroju sprowadzonego

(5^ = 0), a wi?c z powyzszych rownah, wykorzystuj^c (11.4), (11.5) i (11.7),
otrzymuje si? wzory:
^co=^^

(11-13)

11.2.2. Z e s t a w i e n i e

(11.14)

.r. = ^ - + M = i .
oCe(f-^+^^^i)+.^c.

(11.15)
i = 1, 2,

(11.16)

w k t o r y c h p = I lub I I , a
N, = N-E,8jA,,

W z o r y (11.13) - (11.16) wydaj^ si? bye prostym uogolnieniem znanych

wzorow wytrzymaiosci materialow. Charakterystyki przekrojow jednorodnych
rozpatrywane w ramach wytrzymaiosci materialow zast?puje si? charakterystykami przekrojow sprowadzonych, odpowiednich w rozpatrywanej fazie.
Ta prosta zasada moze jednak bye stosowana tylko w fazie I (dla dowolnych
N i M ) oraz przy czystym zginaniu {N = 0,. M , = M ) w fazie I I . W tych
przypadkach charakterystyki przekrojow sprowadzonych A^ i 1^ zalezy tylko od
cech geometrycznych przekrojow i m o g ^ bye wyznaczone niezaleznie od sil
i M ^ . Ogolnie w fazie I I charakterystyki A^ i
zalezy od dwoch zmiennych
zasi?gu strefy sciskanej x oraz potozenia srodka ci?zkosci przekroju
sprowadzonego Xq (tylko przy czystym zginaniu x = Xq\ wi?c nie s^
charakterystykami geometrycznymi przekroju. Przed wykorzystaniem wzorow
(11.13) - (11.16) nalezy zatem wyznaczyc wartosci tych zmiennych (np. na
podstawie warunku, ze napr?zenie w odleglosci x od gornych wlokien jest rowne
zeru). W najprostszym przypadku przekroju prostok^tnego zadanie to wymaga
rozwi^zywania rownania trzeciego stopnia [11.6], [11.40].
Wediug EC2 do obliczania ugi?c wykorzystuje si? wzor (11.14). W p. 7.4.3 EC2
stwierdza si?, ze wyst?puj^ce w t y m wzorze po podstawieniuM^ wediug wzoru
(11.18) zmienne Ip i S oznaczaj^ odpowiednio moment bezwladnosci (nie
okreslono-wzgl?dem ktorej osi) i moment statyczny zbrojenia wzgl?dem srodka
ci?zkosci przekroju sprowadzonego. A n i w tekscie EC2, ani w obszernej pracy
H . Litznera [11.27] nie komentuje si? tego zagadnienia. W przykladzie obliczania
ugi?c z uwzgl?dnieniem wplywu skurczu betonu przedstawionym w [11.27]
obliczono te charakterystyki wzgl?dem srodka ci?zkosci przekroju sprowadzonego przy zginaniu, co bardzo upraszcza obliczenia, ale jest oczywiscie bl?dne.
Jednakze poprawne rozwi^zanie zagadnienia (tzn. przy zastosowaniu
oraz
S obliczonych z uwzgl?dnieniem' wplywu skurczu) przy zwykle spotykanych
proporcjach obciazen (napr?zenia w zbrojeniu od obciazen bezposrednich
wynosz^ce okolo 250 M P a , odksztaicenie skurczu e^^ okolo 0,35-10"^) bardzo
mato rozni si? od rozwi^zania uzyskanego przy stalych 1^ i 5, wyznaczonych dla
przypadku czystego zginania. Dlatego rowniez w tej pracy, w celu uproszczenia
teorii, do obliczania ugi?c b?dzie si? stosowac te stale charakterystyki Ip i 5.

+ AJ

(11.17)

wzorow

Zestawione w t y m punkcie wzory i zasady umozliwiaj^ obliczenie tych

napr?zeh, ktore m o g ^ podlegac sprawdzeniu wediug wymagan EC2 (p. 11.2.3)
oraz wartosci wyrazen, wyst?puJ4cych przy obliczaniu ugi?c i szerokosci rys.
Jezeli napr?zenia rozci^gaj^ce w betonie pod wplywem rzadkiej kombinacji
obciazen nie przekraczaj^/^^^, to napr?zenia mozna obliczac wediug teorii fazy I ,
a w przeciwnym przypadku nalezy zastosowac teori? fazy I I .
Wediug ogolnych zasad EC2 przy obliczaniu napr?zeh nalezy brae
pod uwag? wplyw pelzania i skurczu betonu, a jezeli trzeba, takze w p l y w innych
obci^zejd posrednich, j a k np. zmiany temperatury.

W b r e w wzmiankowanej wyzej zasadzie w przykiadach zawartych w [11.27]

(opracowanych przez jednego z autorow EC2) nie uwzgl?dnia si? w p l y w u
skurczu betonu na naprezenia. Przyczyna tej niekonsekwencji lezy zapewne
w nieostrym sformutowaniu ogolnych zasad EC2.
M o w i ^ c o wplywie skurczu nalezy rozrozniac efekty wynikaj^ce z wewn?trznej i zewn?trznej statycznej niewyznaczalnosci elementow zelbetowych.
Rozpatrzony w p. 11.2.1 wplyw skurczu jest skutkiem wewn?trznej statycznej
niewyznaczalnosci zbrojenie przeciwstawia si? skroceniom w y w o l y w a n y m
przez skurcz, co wywoluje napr?zenia sciskaj^ce w t y m zbrojeniu. Napr?zenia
w betonie zalezy od rozkladu zbrojenia. Przy zbrojeniu symetrycznym
(A.^^=As2) w betonie powstaje.rozci^ganie. Przy silnej asymetrii zbrojenia,
charakterystycznej dla elementow zginanych,. w skrajnych wloknach betonu
m o g ^ powstawac napr?zenia sciskaj^ce, powi?kszaj^ce sciskanie wywoiane
przez obci^zenia bezposrednie. Napr?zenia wywoiane przez to zjawisko nie s^
duze, chociaz w niektorych przypadkach trudno uznac je za pomijalne.
Krzywizna wywoiana przez tak rozpatrywany wplyw skurczu jest znaczna
(przy zwyklych proporcjach obciazen bezposrednich i posrednich moze osi^gac
ponad 20% calkowitej krzywizny) i w belkach statycznie wyznaczalnych
powinna bye uwzgl?dniana.
W ustroju zewn?trznie statycznie niewyznaczalnym sily wywoiane przez
reakcje podpor, powstaj^ce p o d wplywem odksztalcen skurczowych, zmieni^
przedstawiony wyzej r o z k i a d napr?zeh. T a k np. mozna oczekiwac, ze w dwuprz?slowej belce ci^gtej skurcz wywola na srodkowej podporze reakcj?
skierowan^ do gory, a zwi^zane z tak^ reakcje ujemne momenty zminiejsz^
ugi?cie wywoiane przez skurcz. W przypadku ograniczenia (przez podpory)
swobody odksztalcen podluznych m o g ^ pojawic si? istotne sily podluzne albo
np. zginania w slupach podpieraj^cych rygiel ramy. Naprawd? wiarygodne
(a przynajmniej nie zawieraj^ce wewn?trznych sprzecznosci) obliczenie jest
raczej skomplikowane i zalezy od k i l k u zmiennych o bardzo nieostro okreslonych wartosciach (skurcz, pelzanie, temperatura, wlasciwosci podloza gruntowego).
Teoria (p. 11.2.1), z ktorej wynikaj^ przedstawione dalej wzory, opiera si?
na zalozeniu, ze napr?zenia w zbrojeniu sciskanym s^
razy wi?ksze niz
napr?zenia w przylegaj^cym do niego betonie. Oczywiscie, napr?zenia sciskaj^ce w zbrojeniu nie powinny przekraczac charakterystycznej granicy
plastycznosci fyj^. Takie przekroczenie nie jest mozliwe (przy
= 15
i^c.<0,6^,):
-

dla betonow klas nie wyzszych niz C25/30, gdy / ^ j ^ ^ 220 M P a ,

- dla betonow klas nie wyzszych niz C40/50, gdy fyj^ > 355 M P a ,
- dla betonow klas.nie wyzszych niz C45/55, g d y / y f c > 410 M P a .
T a k wi?c, z tego p u n k t u widzenia, przy betonie klasy nie przekraczaj^cej
C25/30 mozna stosowac praktycznie kazd^ stal; dla mocniejszych betonow
Qezeli nie chcemy modyj&kowac teorii) trzeba stosowac stale mocniejsze.
W zestawionych ponizej wzorach stosuje si? oznaczenia wediug rysunku 11.2.

We wszystkich wzorach (odmiennie niz w wi?kszosci prac polskich, a zgodnie

z EC2) napr?zenia sciskaj^ce s^ ujenme; podobnie sila podluzna przy m i m o srodowym sciskaniu powinna bye podstawiana ze znakiem minus. Przyjmuje
si?, ze moment zginaj^cy jest dodatni i wywoluje rozci^ganie w dolnych
wloknach. W e wzorach na napr?zenia wplyw skurczu betonu pomini?to.
^eff
's2-^s2
A

Ah2

^3

^.1

^^1

b
Rys. 11.2. Oznaczenia w tablicy 11.1

Zginanie
Na

podstawie

tablicy 11.1 (przyklad 11.9.1) oblicza si? (zaleznie

od

rozpatrywanej fazy) zasi?g strefy sciskanej x oraz moment bezwladnosci

(p = J lub 11), a nast?pnie napr?zenia
Tab. 11.1. Momenty bezwladnosci zasi^g strefy sciskanej x i wspolrz^dne zbrojen
i
zginaniu w przekrojach prostok^tnych i teowych z potk^ w strefie sciskanej

bd^
H-{D-^)d
Ponadto, w przekroju teowym

przy

.-^==-"^T'

FAZA I
H+oc^ + a^+AA
W przekroju prostok^tnym:
W przekroju teowym:

'

bd^ ; 12
AA = AS = AI 0,

A A ^ FT

AS = 0,5 FT^

AI^

+FT{^~0,5T)\

FAZA I I
f = V^If+2l^--Ai,
W przekroju prostok^tnym: A^ = 0^1+

^,^'j+oc,{l-0'

a,{^-Dr+AI,
AI==0

A2 = oc-^+Doc2

Dla przekroju teowego zaklada si? A^ = a^ + oc^+FT, A^ =

+Da2 +0,5 i ^ T M jezeli otrzyma
si? f > T (przekroj rzeczywiscie teowy), to oblicza si?
przy AI ^ FT^/12+FT{(-0,5T)
.
Jezeli C < T, to przekroj jest pozomie teowy i nalezy go obliczyc jak prostok^tny, podstawiaj^c
i^ff zami.ast b oraz

'K,rd'

586
w betonie:
Mx
r TN
c^cg = J oraz (tylko w fazie I)
p
w zbrojeniach A^^ i A^2*
^sl-^e

M{d-x)
r .

M{d-x)
a^^ = ^ ^P

(u

M{x-d,)
j

^s2 = -^e

^p

19-)

(11.20)

^p

Sciskanie i rozci^ganie w fazie I

Zaklada si?, ze moment zginaj^cy M obliczono wzgl?dem osi przechodz^cej
przez srodek ci?zkosci przekroju w fazie I (tzn. sila N jest przylozona na
poziomie tej osi). Zasi?g strefy sciskanej wyznacza si? na podstawie tablicy 11.1.
Napr?zenia oblicza si? ze wzorow
w betonie:
N
Mx
^c, = j ^ - ^ >

N
^c<i-=j+

M{d-x)
\)

w zbrojeniu:
/N

Mid~x)\

/N

M ( x - 4 ) \

wyst?powaly w roznych wersjach. Ponizej przedstawiono zasady i wartosci

wediug wersji z r o k u 2004.
W celu unikni?cia podluznych rys, mikrorys lub duzego pelzania, gdy
zjawiska te m o g ^ wywolac niedopuszczalne skutki, nalezy ograniczyc napr?zenia sciskaj^ce w betonie. Jezeli nie stosuje si? takich sposobow zapobiegania podiuznemu zarysowaniu j a k powi?kszenie otuliny zbrojenia w strefie
sciskanej lub umieszczenie w tej strej&e g?sto rozmieszczonego zbrojenia
poprzecznego, to w elementach, ktore m a j ^ znajdowac si? w srodowisku klas
X D , X F i XS, moze bye wlasciwe ograniczenie napr?zeh sciskaj^cych (wywolanych obci^zeniem charakterystycznym) do p o z i o m u k^f^,. Wartosci k^
m o g ^ bye okreslone w Zal^cznikach Krajowych; zaleca si? przyjmowac
k,^0,6.
Jezeli napr?zenie cr^ wywoiane obci^zeniem prawie stalym nie przekracza
fcz/cfcj
mozna przyjmowac, ze pelzanie jest liniowe (odksztaicenie pelzania
jest proporcjonalne do napr?zenia). W przeciwnym przypadku nalezy uwzgl?dnic pelzanie nieliniowe np. sposobem przedstawionym w rozdziale 4. W a r tosc /c^ mozna okreslic w Zal^czniku K r a j o w y m ; zaleca si? przyjmowac
k^ = 0,45.
Ten p u n k t EC2 zawiera pomylk?. Zast?pczy wspolczynnik pelzania nieliniowego ^^(oo, t^) oblicza si? mnoz^c cp {co, t^) przez wyrazenie
w ktorym:

w k t o r y c h A^ oznacza pole przekroju prowadzonego w fazie I ,

Przekroj prostok^tny sciskanie mimosrodowe w fazie 11
Zaklada si?, ze moment zginaj^cy M obliczono wzgl?dem osi przechodz^cej
przez srodek wysokosci przekroju (tzn. sila N dziala na tej osi). Zasi?g strefy
sciskanej oblicza si? rozwi^zuj^c rownanie
bx^ + 3 (e - 0,5/x) bx^ + 6oc^ x lA,^ {e + 0,5/i - d^) + A,^ {e -0,5h+dj]
~6oc^lA,,ie

+ 0,5h-d,)d+A,2ie-0,5h+d2)d2-]

= 0,

w k t o r y m e oznacza wartosc bezwzgl?dn^ mimosrodu: e = \M/N\.

wyznacza si? ze wzorow:

(11.23)

Napr?zenia

2Nx
^ bx--2aSA,,id-x)-A,,{x-d,)r
^.1 =

x d
-<^c9v
X

^^^"^^^

xd
(^s2 = ^e-<^cr

(11-25)

11.2.3. O g r a n i c z e n i a n a p r ^ z e n
E C 2 zawiera stwierdzenie, ze do stanow granicznych uzytkowalnosci (SGU)
nalezy ograniczenie napr?zeh (stress limitation). W kolejnych wersjach EC2
podawano rozne wartosci napr?zeh granicznych, rowniez zasady ogolne

a fcmito) oznacza sredni^ wytrzymaiosc betonu w chwili t = 0 . Jezeh

0,45/^^ <
< 0,45/^^ (to), t o k^< 0,45 i otrzymuje si? zast?pczy wspolczynnik
pelzania mniejszy od cp (oo, ^ Q ) ! T O zapewne nie bylo zamiarem autorow EC2.
Paradoks znika, gdy l i m i t /c^/c^t zast^pi si? (jak np. w polskiej normie
[11.45a]) przez
kJ^MNapr?zenia w zbrojeniu nalezy ograniczyc tak, zeby nie powstawaly
niespr?zyste odksztaicenia, ktore moglyby doprowadzic do niedopuszczalnego zarysowania lub deformacji konstrukcji.
Z a r o w n o w wersji z 1992 r. j a k i w wersji z 2004 p u n k t dotycz^cy
ograniczenia napr?zeh jest sformulowany nieostro i nie zawiera k o m p l e t u
informacji.
A . W . Beeby w [11.4] pisze: ,,Te wymagania byly przedmiotem bardzo
obszernych debat zespohi redakcyjnego. P u n k t y EC2 zostaly rozmyslnie
napisane w, sposob do pewnego stopnia niejednoznaczny, tak zeby pozostawic mozliwosc szerokiej interpretacji..." P u n k t 4.4.1.2 (mowa t u o wersji
z 1992 r.) orzeka w rezultacie, ze sprawdzenia napr?zeh nie sq. wymagane,
jezeh elementy obhczono i skonstruowano zgodnie z EC2. Przyczyn^ dyskusji byly przede wszystkim roznice zdah mi?dzy przedstawicielami krajow,
w k t o r y c h wymiaruje si? zelbet na podstawie teorii klasycznej, a przedstawicielami tych krajow, ktore stosuje teori? nosnosci granicznej.

588
Odnosi si? wrazenie, ze wymagania EC2 (zwiaszcza dotycz^ce ograniczenia
napr?zen w betonie), s^ w wi?kszym stopniu wynikiem k o m p r o m i s n mi?dzy
r o z n y m i n o r m a m i krajowymi, niz badania istoty problemu.
W Polsce i w wielu innych krajach od kilkudziesi?ciu lat n o r m y konstrukcji
zelbetowych nie wymagaj^ takich sprawdzeh (z wyj^tkiem konstrukcji spr?zonych). Oczywiscie, spelnienie wymagan S O N i SG zarysowania i ugi?c
powoduje, ze napr?zenia w S G U sq. ograniczone, ale generowane w ten sposob
ograniczenia s^ nierownomieme, tzn. napr?zenie, ktore moze powstac w S G U ,
zalezy np. od stopnia zbrojenia.
Jakie napr?zenia m o g ^ powstac w elementach, ktore zaprojektowano
zgodnie z n o r m ^ ze wzgl?du na stan graniczny nosnosci Rozpatrzmy np.
pojedynczo zbrojony przekroj prostok^tny przy zginaniu, maj^cy stopieh
zbrojenia
~ 1,0%, zbrojony stal^ /^^
350 M P a . W tablicy 11.2 przedstawiono w y n i k i analizy wykonanej j a k nast?puje:
obliczono m o m e n t graniczny w S G N wediug EC2 i wyznaczono obci^zenie
obliczeniowe wywohij^ce ten moment,
zalozono, ze charakterystyczne obci^zenie prawie stale wynosi p%) obci^zenia obliczeniowego,
obliczono najwi?ksze napr?zenie sciskaj^ce w betonie wywoiane obci^zeniem prawie stalym (przy
= 15).
W skrajnym, malo realnym przypadku cale obci^zenie jest obci^zeniem
prawie stalym i wtedy, przy
1,35, p = 1/1,35 = 74%. Wartosc p = 60%
moze j u z nierzadko wyst^pic w praktyce.
Jak widac, niebezpieczehstwo przekroczenia granicznych napr?zeh wyst?puje w przypadku slabszych betonow i duzego udzialu obciazen prawie
stalych w calym obci^zeniu. Przy zastosowaniu mocniejszej staU wymagania
SG napr?zeh staj^ si? jeszcze bardziej krytyczne. Oczywiscie, i m nmiejszy jest
wspolczynnik bezpieczenstwa (a w polskich przepisach jest on nmiejszy niz
w EC2), t y m cz?sciej l i m i t y napr?zeh b?d^ przekraczane. Jak wiadomo, metody

napr?zeh trudno uznac za calkowicie rozstrzygni?ty. W a r t o wreszcie zauwazyc,

ze niebezpieczehstwo przekroczenia granicznych napr?zeh maleje przy zwi?kszaniu wytrzymaiosci betonu. Przepisy- E C sklaniaj^ zatem do stosowania
mocnych betonow.
W punkcie EC2 dotyczq.cym napr?zeh wyjasnia si? takze, ze przy obliczaniu
napr?zeh i ugi?c nalezy przyjmowac, ze przekroj jest niezarysowany, gdy
napr?zenie rozci^gaj^ce w betonie nie przekracza/cc^cff- Wytrzymaiosc efektywny/cf.cff, nalezy przyjmowac rowny/.^^ i n b / ^ ^ . n p o d warunkiem, ze obliczenie
minimalnego. zbrojenia oparto na tej samej wartosci wytrzymaiosci. D o
obliczania szerokosci rys i usztywnienia przy rozciyganiu (por. p. 11.8) nalezy
stosowac wytrzymaiosc sredniy ftm-

11.3. Zjawisko zarysowania i wymagania E C 2

11.3.1.

Najwazniejsze zjawiska

W tych cz?sciach konstrukcji zelbetowych, w k t o r y c h napr?zenia osiygajy

wytrzymaiosc betonu na rozciyganie, zwykle pojawiajy si? rysy. W p l y w na
zjawisko zarysowania majy obciyzenia bezposrednie oraz zjawiska nazywane
obciyzeniami posrednimi. Obciyzeniami posrednimi sy skurcz, zmiany temperatury betonu w procesie twardnienia, zmiany temperatury otoczenia w procesie wznoszenia i eksploatacji konstrukcji oraz osiadania podpor. W elementach, ktore majy ograniczony swobod? odksztalcen, zjawiska te wywolujy sily
wewti?trzne. Ze wzgl?du na maly wytrzymaiosc betonu na rozciyganie i istotne
skutki obciyzeh posrednich, ktore trudno ocenic ilosciowo, zarysowanie uwaza
si? za zjawisko prawie nieuniknione.
N a rysunku 11.3 przedstawiono (wediug D . Jungwirtha [11.16]) typowe
uklady rys pojawiajyce si? na powierzchniach elementow konstrukcji.
Rysy wywoiane rozciyganiem z m a l y m mimosrodem (rys. 11.3a) przecinajy
zwykle caiy przekroj. Rysy powstajyce przy zginaniu (rys. 11.3b) sy w przy-

Tab. 11.2. Naprezenia w betonie przy zginaniu, w przekroju prostok^tnym (pj = 1,0%)
w zaleznosci od stosunku p
Klasa
betonu
C
C
C
C

16/20
20/25
25/30
30/37

Naprezenia cr.
0,45/,,
7,2
9,0
11,25
13,5

p = 74%

p = 60%

i? = 50%

11,0
11,7
12,2
12,6

9,0
, 9,5
9,9
10,2

7,5
7,9
8,3
8,5

p = 40%
6,0
6,3
6,6
6,8

oparte na teorii nosnosci granicznej pozwalaj^ na mniejsze zuzycie materialow

niz teoria klasyczna^ zwlaszcza wtedy, gdy istotne znaczenie ma nosnosc
betonu (elementy sciskane i mocno zbrojone zginane). W takich elementach,
zaprojektowanych ze wzgl?du na nosnosc, pod obci^zeniami eksploatacyjnymi
m o g ^ pojawiac si? duze napr?zenia. T a k wi?c problem potrzeby sprawdzania

Rys. 11.3. Uklady rys na powierzchniach elementow zelbetowych

591
blizeniu prostopadle do glownego zbrojenia i biegn% ze stalym rozstawem, od
brzegu elementu do osi oboj?tnej. Scinanie wywoluje rysy ukosne (rys. 11.3c)^
ktore w miar? znmiejszajycego si? w p l y w u sily poprzecznej przechodzy w rysy
prostopadle do brzegu elementu. W wysokich elementach z silnie zbrojonymi
strefami brzegowymi mogy pojawiac si? rysy zbiorcze (rys. 11.3d i e) w strefach
slabiej zbrojonych. Pomi?dzy podstawowymi rysami wediug rys. 11.3a i b powstajy niekiedy male rysy drugorz?dne (rys. 11.3f), zapoczytkowane przez
lokalne m a k s i m u m napr?zeh, ktore moze powstac przy powierzchni zbrojenia
we wn?trzu elementu (np. wediug anaUzy Y. Goto [11.11]), pomi?dzy rysami
pierwszego rz?du.
Rysy mogy powstawac takze we wczesnych fazach twardnienia betonu na
skutek skurczu plastycznego lub szybkiego wysychania powierzchni. Wediug
[11.5] skurcz plastyczny wyst?puje w okresie pierwszych k i l k u godzin po
ulozeniu betonu. Osiadanie swiezego betonu, powstrzymywane przez zbrojenie
i deskowanie, moze spowodowac na powierzchni szerokie rysy, biegnyce
zwykle wzdluz pr?t6w gornego zbrojenia. N a powierzchniach p l y t lub scian na
skutek szybkiego wysychania warstwy przypowierzchniowej mogy pojawic si?
g?sto rozmieszczone, czasem majyce zwiyzek z polozeniem zbrojenia, a czasem
nieregularne, niezbyt gl?bokie rysy. T y m zjawiskom zapobiega si? stosujyc
beton o odpowiednim skladzie i wlasciwe metody zag?szczania oraz piel?gnacji
betonu. Te problemy, podobnie j a k zarysowania mogyce wystypic w stwardnialym betonie p o d wplywem reakcji chemicznych (reakcje kruszywa ze
spoiwem albo korozja zbrojenia), wywolujycych przyrost obj?tosci, nie sy
przedmiotem EC2.
Najwczesniej wyst?pujycym zjawiskiem (kilka d n i po ulozeniu betonu),
wzi?tym p o d uwag? w przepisach EC2, jest zarysowanie, ktore moze wystypic na skutek spadku temperatury przy odplywie ciepla hydratacji. W elemencie nie majycym swobody odksztalcen, np. w plycie j a k na rysunku 11.4,
powstajy napr?zeniai ktore za pracami niemieckimi (np. R. Eligehausen
i H . Kreller [11.8]) b?dzie si? dzielic na napr?zenia wymuszone i napr?zenia
wiasne. Zaklada si?, ze odpiyw ciepla przez gorny powierzchni? plyty jest
szybszy niz przez dolny (rys. 11.4a). W kazdym przekroju plyty odksztaicenie
jest sumy swobodnego odksztaicenia termicznego i odksztalcen wywolanych
przez napr?zenia. Jezeh odksztaicenia pozostajy zerowe, to wykres napr?zeh
(rys. 11.4b) jest podobny do wykresu temperatur. Ten nieliniowy wykres
mozna podzielic na trzy cz?sci: osiowe rozciyganie (rys. 11.4c), zginanie
(rys. 11.4d) i nieliniowy wykres napr?zeh wlasnych (rys. 11.4e) nie w y w o l u jycych ani rozciygania, ani zginania, czyli nie majycych w p l y w u na reakcje
plyty. Przy powierzchniach plyty napr?zenia wiasne sy zwykle rozciygajyce, C O wywoluje tendencj? do powierzchniowego zarysowania. N a ogol
te napr?zenia sy pomijane przy obliczaniu konstrukcji. W pismiennictwie
polskim obszerniejsze informacje dotyczyce tego zagadnienia mozna znalezc
w ksiyzce W . Kiernozyckiego [11.48].

Rys. 11.4. Naprezenia spowodowane ciiiodzeniem gornej powierzchni piyty

a) temperatura, b) naprezenia, c) i d) naprezenia wymuszone, e) naprezenia wiasne

Napr?zenia wymuszone mogy bye przyczyny powaznych zarysowah.

Klasycznym przykladem sy t u dhigie sciany betonowane na wczesniej wyk o n a n y m fundamencie. Termiczne skrocenia sciany sy ograniczone przez
polyczony z n i y fundament (lub wczesniej wykonane cz?sci sciany), co
wywoluje rozciyganie mogyce bye przyczyny zarysowania. W scislejszym
uj?ciu jest to zagadnienie bardzo skomplikowane, gdyz napr?zenia zalezy
od sztywnosci polyczonych elementow, a wi?c od wymiarow sciany i fundamentu, tarcia fundamentu o podloze gruntowe lub podatnosci tego podloza, tempa chlodzenia (wplyw ma t u rodzaj deskowania i pogoda!) oraz
tempa wzrastania m o d u l u spr?zystosci i wytrzymaiosci betonu. W wielu
przypadkach zagwarantowanie, ze rysy nie powstany, jest niemozliwe. W o bec tego przepisy EC2, dotyczyce "minimalnego zbrojenia, sklaniajy do stosowania zbrojenia wystarczajycego do ograniczenia szerokosci rys, wywolanych t y m i zjawiskami.
Zmiany temperatury otoczenia, dzialajyce na konstrukcj? w eksploatacji, lub zmiany temperatury zwiyzane z procesami technologicznymi w y w o hijy zjawiska jakosciowo podobne do j u z omowionych i mogy bye uwzgl?dniane przy zastosowaniu tych samych metod.
11.3.2. O g o l n e z a s a d y i w y m a g a n i a . E C 2
Skutki zarysowania nalezy ograniczyc do takiego stopnia, zeby zarysowanie nie wplywaio negatywnie na uzytecznosc konstrukcji i zeby wyglyd
konstrukcji nadawal si? do akceptacji.
Zarysowanie jest n o r m a l n y m zjawiskiem w konstrukcjach z betonu,
w k t o r y c h wyst?puje zginanie, scinanie^ skr?canie lub rozciyganie wywoiane
przez obciyzenia bezposrednie lub przez ograniczenie swobody narzuconych odksztalcen.
Jezeh zarysowanie nie wplywa negatywnie na uzytecznosc i trwalosc
konstrukcji, to mozna zezwolic na powstawanie rys o niekontrolowanej
szerokosci.
Graniczny szerokosc rys w^^ax nalezy okreshc bioryc p o d uwag? funkcj?
i rodzaj konstrukcji oraz koszty zwiyzane z ograniczeniem zarysowania.

592

593

Zalecane wartosci (wartosci obowiyzujyce majy bye ustalone w Zalycznikach

Krajowych) przedstawiono w tabhcy 11.3.
Tab. 11.3. Zalecane wartosci w.
Klasa srodowiska

Elementy zelbetowe
i spr^zone ciegnami
bez przyczepnosci

Elementy spr^zone ci^gna

maj^ce przyczepnosc

Kombinacja obciazen
prawie stalych

Kombinacja obci^eh
cz^stych
0,2

XO, X C l

0,2^)

XC2, XC3, XC4

0,3
Dekompresja^^

X D l , XD2, X S l , XS2,.XS3

W srodowiskach klas XO i XC.l szerokosc rys nie wpiywa na trwalosc, a wi^c ograniczenie
szerokosci rys ma na celu tylko zagwarantowanie odpowiedniego wygl^du konstrukcji.
Jesli ten warunek nie jest istotny, to ograniczenie mozna ziagodzic.
W tych klasach srodowiska nalezy dodatkowo sprawdzic warunek dekompresji pod
wplywem kombinacji obciazen prawie stalych.
Defmicja wymagania o nazwie dekonipresja" w rozdziale dotycz^cym konstrukcji spr?zonych.

Elementy narazone na dzialanie srodowiska klasy X D 3 mogy wymagac

szczegolnych zabezpieczeh przed skutkami zarysowania. W y b o r tych zabezpieczeh zalezy od rodzaju agresji chemicznej.
Jak juz wspomniano w p. 11.1 sprawdzanie SG zarysowania obejmuje
obliczanie szerokosci rys i wyznaczanie m i n i m u m zbrojenia,
M e t o d y obliczania szerokosci rys nie osiygn?ly takiego poziomu precyzji
j a k metody oceny nosnosci. Nienmiej jednak elementy skonstruowane zgodnie
z wymaganiami n o r m , w badaniach laboratoryjnych z reguly p o d obciyzeniem
uzytkowym' majy wiele cienkich, g?sto rozmieszczonych rys, j a k przewiduje
teoria. W naturze obserwuje si? zwykle nieliczne i cienkie rysy w najbardziej
wyt?zonych cz?sciach konstrukcji, gdyz przyj?te w projekcie obciyzenie charakterystyczne rzadko bywa osiygane w rzeczywistosci.

11.4. Obliczanie szerokosci rys

11.4.1. P o d s t a w o w e
Metoda
od dawna
w polskich
prace W . I .

zaiozenia

obliczania szerokosci rys, zawarta w EC2, jest oparta na znanych

podstawach teoretycznych, wykorzystywanych mi?dzy i n n y m i
normach [11.41] i [11.42]. Opis teorii, zapoczytkowanej przez
Muraszewa [11.29], na ktorej oparto te polskie normy, mozna

znalezc np. w [11.1] i [11.32]. Pokrewne teorie rozwijaly si? w zachodniej

Europie. Obszerny przeglyd tych teorii zawiera praca
Eligehausena
i H . Krellera [11.8], a porownanie E C z zasadami n o r m polskich praca [11.19].
Pomimo tych wspolnych podstaw pomi?dzy r o z n y m i wersjami teorii zarysowania zachodzy jednak powazne roznice w drugorz?dnych zasadach i w wartosciach wspolczynnikow, prowadzyce, niekiedy do istotnych niezgodnosci
w wynikach obliczen.
Doskonalenie metody na drodze badah eksperymentalnych natrafia na
powazne trudnosci ze wzgl?du na znaczny nieregularnosc wynikow doswiadczen i skomplikowany natur? zjawisk, ktore sy bardziej zlozone niz prosty opis
teoretyczny, biorycy p o d uwag? tylko najmocniej dzialajyce czynniki. Dlatego
w EC2 i w zwiyzanym z EC pismiennictwie (np. [11.5]) zastrzega si?, ze nie
mozna oczekiwac dokladnej zgodnosci zaobserwowanych szerokosci rys z wyn i k a m i obliczen. M e t o d a EC2 sluzy do obliczania szerokosci rys w otoczeniu
zbrojenia branego p o d uwag? przy wyznaczaniu tzw. efektywnego pola
^c.cff (p- 11.4.3). Poza t y m otoczeniem mogy powstawac wi?ksze rysy
mozna temu przeciwdzialac stosujyc odpowiednie dodatkowe zbrojenie. Ponadto, szczegolnie duze rysy mogy pojawiac si? w punktach, w k t o r y c h
wyst?pujy nieciyglosci rozkladu napr?zeh, j a k np. tam, gdzie zmieniajy si?
wymiary przekroju, w otoczeniu sil skupionych, w poblizu zakohczeh pr?t6w
zbrojenia i zlycz na zaktad. N a ogol jednak w w y n i k u zastosowania zalecanych
w EC2 sposobow obliczen oraz zasad konstrtiowania otrzymuje si? rysy w?zsze
od dopuszczalnych, chociaz nie mozna wykluczyc sporadycznych, nie majycych powaznego znaczenia, przypadkow pojawienia si? rys przekraczajycych
przewidywane szerokosci.
Zaklada si?, ze w elementach zelbetowych, przy obciyzeniu nieznacznie
przekraczajycym obciyzenie rysujyce, wytwarza si? stan ustabilizowanego
zarysowania. W t y m stanie rozmieszczenie rys jest niezmienne, a dalsze
przyrosty. obciyzenia wywolujy jedynie zmiany szerpkosci rys i niewielkie,
w porownaniu z ty szerokosciy, wydluzenia odcinkow mi?dzy rysami.
W zwiyzku z t y m maksymalny szerokosc rys w^, oblicza si? ze wzoru:
Wfc = 5 , . ^ a x f e ^ - e J .
(11.27)
Odksztaicenie e^^^ jest w EC2 nazwane srednim odksztalceniem zbrojenia,
powstajycym p o d wplywem odpowiedniej kombinacji obciyzeh (tzn. tej, dla
ktorej obhcza si? szerokosc rys), obliczonym z uwzgl?dnieniem wspolpracy
betonu w strefie rozciyganej" (zjawiska tension stiffening por. p. 11.8.1). Przy
obliczaniu elementow spr?zonych bierze si? pod uWag? tylko przyrost odksztalcen Uczony od odksztaicenia zerowego. Odksztaicenie s^^ to srednie
odksztaicenie betonu pomi?dzy rysami".
W z o r (11.27) pojawii si? w Eurokodzie w 2002 roku. Starsze wersje, a wsrod
nich wersja z 1992 r o k u , na ktorej opierajy. si? n o r m y polskie [11.45]
i [11.45a], zawieraly wzor:

595

594
w k t o r y m wspolczynnik oznacza stosunek maksymalnej do sredniej szerokosci rys. Srednia szerokosc rys byla obliczana j a k o iloczyri odksztaicenia e^^
i sredniego, ostatecznego rozstawu (tzn. rozstawu w stanie ustabilizowanego
zarysowania) rys s^.^.
W z o r (11.27) w zasadzie dotyczy szerokosci rys normalnych (prostopadlych
do osi elementu) w elementach pr^towych. EC2 zezwala takze na stosowanie
tego w z o r u do obliczania szerokosci rys w elementach zbrojonych ortogonalnie
np. w tarczach i plytach. Wtedy szerokosc rys zalezy od najwi?kszego
glownego napr?zenia rozciygajycego i odpowiadajycego m u rozstawu rys
(p. 11.4:3).
Wreszcie, zasada wyrazona wzorem (11.27) moze bye zastosowana do
zgrubnej oceny szerokosci rys w tych rozciyganych cz?sciach konstrukcji,
w k t o r y c h nie ma zbrojenia zsolidaryzowanego (powiyzanego silami przyczepnosci) z betonem, p o d warunkiem, ze cz?sc rozpatrywanego przekroju jest
sciskana (szczegoly w p.' 11.4.4).

11.4.3. M a k s y m a l n y r o z s t a w r y s s^^j^^^
Jesli zbrojenie strefy rozciyganej majyce przyczepnosc do betonu jest
rozmieszczone wystarczajyco g?sto, tzn. rozstaw pr?t6w nie przekracza 5 (c + 0/2),
to maksymalny, ostateczny rozstaw rys mozna obliczyc ze wzoru:

11.4.2. OdJksztalcenia e^^ i s^^,

bdksztalcenie'(s^^ fi^J oblicza si? ze wzoru:

Wspolczynnik
P^lnii ^ol? podobny do aktualnego wspolczynnika fe^,
a napr?zenie a^^ oznaczalo napr?zenie w zbrojeniu powstajyce natychmiast
po pojawieniu si? rys (obliczone wediug teorii fazy I I ) . W celu obliczenia
sredniego odksztaicenia trzeba bylo najpierw obliczyc napr?zenie a^^ zalezne
od momentu rysujycego lub sily rysujycej. Teraz obliczanie tego napr?zenia
nie jest konieczne. Przy obciyzeniu k r o t k o t r w a l y m przyjmowano
= 1,0
i z wzorow (11.28a) przy CT.^CT,^ otrzymywano
= 0. Z doswiadczen
i analizy modelu zjawisk zwiyzanych z powstawaniem rys (p. 11.8) wiadomo,
ze natychmiast po zarysowaniu pojawia si? rys a o skohczonej, wi?kszej od
zera szerokosci. Dlatego w wielu pracach (np. [11.5] i [11.18]) wzor (11.28a)
wyst?puje z d o d a t k o w y m wymaganiem
0,4. Podobnie wzor (11.28) przy
malych napr?zeniach prowadzi do odksztalcen zerowych lub mniejszych od
zera styd towarzyszyce m u ograniczenie lecz nie nmiej niz...".

,
Sr,m..=-hc

^sm'-^cm='

^^''^l,

lecz nie mniej niz Q,6-J.

(11.28)

Napr?zenie
oznacza napr?zenie w zbrojeniu, wywoiane przez obciyzenia,
dla k t o r y c h wyznacza si? szerokosc rys, obliczone wediug teorii fazy 11 (p. 11.2).
Stosujyc wzor (11.28) do elementow spr?zonych nalezy zastypic
przez
przyrost napr?zeh w ci?gnach Aa^ (por. rozdziai 12). Jezeh do obliczania sil
wewn?trznych zastoso\^ano metod? kratownicowy, to
tnozna obliczyc na
podstawie sil w pr?tach rozciyganych.
Wspolczynnik 7c^ zalezy od czasu trwania obciyzenia:
fej = 0,6 przy obciyzeniu k r o t k o t r w a l y m ,
(11.29)

+ k,k2k^-^,

w ktorym:
c otulina zbrojenia,
(j) srednica pr?t6w zbrojenia.
Jesli zbrojenie sklada si? z pr?t6w o roznej srednicy, to na miejsce cj) podstawia
si? srednic? zast?pczy cj)^^. T a k np. dla zbrojenia zlozonego z
(f)^ i

; ^ j * f + ^

(11.31)

Wspolczyimiki /C3 i k^ majy bye okreslone w Zalycznikach Krajowych.

Zalecane wartosci to /C3 == 3,4, k^ = 0,425.
Wspolczynnik k^ zalezy od przyczepnosci zbrojenia do betonu:
icjL = 0,8 dla pr?t6w zebrowanych,
(11.32J

, Wspolczynnik
oznacza j a k zwykle stosunek E^ do
Efektywny
wytrzyimalpsc betonu na rozciyganie/rt,cff zdefiniowano w p. 11.5.3, a efektywne pole Ac,c i stopieh zbrojenia p^^^rf w p. 11.4.3.
W starszych wersjach E u r o k o d u i w normach polskich [11.45] i [11.45a]
zamiast w z o r u (11.28) wyst?powaly wzory,.ktore w zastosowaniu do zbrojenia
zebrowanego przyjmowaly postac:
C=1-^2(^Y.

pr?t6w o srednicy

pr?t6w o srednicy

/c^ = 0,4 przy obciyzeniu dhigotrwalym.

^sm = C~

(11.30)

(11.28a)

k^ = 1,6 dla pr?t6w z powierzchniy w przyblizeniu gladky

(np.' dla ci?gien spr?zajycych).
Wspolczynnik k^ zalezy od rozkladu napr?zeh w rozpatrywanym elemencie:
= 1,0 przy osiowym rozciyganiu,
k^ = 0,5 przy zginaniu,
W przypadkach mimosrodowego rozciygania i przy sprawdzaniu szerokosci
rys w wydzielonych cz?sciach przekroju powinno si? stosowac posrednie wartosci
/c2, obliczane ze wzoru:

'597'

596
a)

0)

(11.34)

28,

e^^ jest wi?kszym, a 8^ miniejszym

z dodatnich odksztalcen (tzn. wydluzeh) na brzegach rozpatrywanego przek r o j u . Defmicja ta nie jest jasna zapewne dlatego w [11.18] zamiesz-

w ktorym

wedhig tekstu EC2

czono rysunek (rys. 11.5), na k t o r y m k2 zalezy (nie calkiem konsekwentnie)

od odksztalcen na brzegach pola efektywnego, majycego wysokosc h^.
Zdaniem autora, sprawa staje si? jasna, jesh przyjyc, ze w EC2 chodzi
o odksztaicenia na brzegach strefy rozciyganej przekroju, a w przypadku
rozpatrywania wydzielonej cz?sci przekroju, o odksztaicenia na brzegach

o
o

o
o

Kff<2,5(h-d)

h^ff^l,5(c+(f>l2)

h^^^2,5(c+(f>l2)

tej cz?sci.

Rys. 11.6. Efekty wne pole ^^cff' a) belka, b) piyta, c) element rozciygany

Jezeli rozstaw zbrojenia przekracza 5(c-f-O,50) lub jezeli nie ma zbrojenia

majycego przyczepnosc do betonu, to gdy zasi?g strefy sciskanej wynosi
X mozna przyjmowac, ze:
Sr,m^x= 1,3 (/Z-X)

Efektywny stopieh zbrojenia p^^^ff wyznacza si? ze wzoru:

<

B - obszar, w ktorym
stosuje si? wzor (11.36)

5(c + (/>/2)

5(c + ^/2)
(11.35)

A - obszar, w ktorym
stosuje si? wzor (11.30)

Rys. 11.5. Wspolczynnik /c^: a) osiowe rozciyganie, b) rozciq,ganie z malym mimosrodem,

c) rozciyganie z duzym mimosrodem, d) zginanie

(11.36)

>

<

>

Rys. 11.7. Obliczanie szerokosci rys w zaleznosci od rozstawu pr^tow zbrojenia

w ktorym

oznacza pole przekroju zbrojenia zwyHego a A^ pole zbrojenia

spr?zajycego lezycego w p o l u efektywnym Ac,cff (wspolczynnik

zdefmiowa-

no w p. 11.5.2).
Efektywne pole jest cz?sciy pola powierzchni strefy rozciyganej, otaczajycy rozpatrywane zbrojenie. Zasady wyznaczania tego pola okresla rysunek 11.6. Wysokosc efektywnego pola /x^ff jest na ogol ro wn a 2,5-krotnej
odleglosci o d najbardziej rozciyganej kraw?dzi elementu do srodka ci?zkosci rozciyganego zbrojenia. Ponadto, w elementach zginanych /xcff nie powinno przekraczac (h x)/3
II),

(x oznacza t u zasi?g strefy sciskanej

a w osiowo rozciyganych

z tych

ograniczeh

mozna

polowy k

stosowac takze

Zdaniem
do

autora,

elementow

w fazie
pierwsze

rozciyganych

z duzym mimosrodem, a drugie do elementow rozciyganych z m a l y m m i mosrodem.

Szerokosc rys pionowych w scianach, ktore mogy zarysowac si? na skutek

skr?powania odksztalcen termicznych (zwiyzanych z dyssypacjy ciepla h y d ratacji) przez wczesniej wykonany fundament, mozna takze ocenic t y m
sposobem, przyjmujyc s^^ rowne 1,3 wysokosci sciany. W pierwszym z tych
przykiadow, wediug [11.5] do wzoru (11.27) na miejsce e^^ nalezy podstawie
najwi?ksze wydluzenie w rozpatrywanej cz?sci przekroju; w drughn roznic?
termicznych skroceh sciany i fundamentu. Oczywiscie, w t y m ostatnim
przypadku, j a k latwo sprawdzic, nadajyce si? do akceptacji w y n i k i otrzymuje
si? tylko przy bardzo niskich scianach. N a ogol niezb?dne b?dzie zbrojenie
poziome.
Jezeli, w elementach zbrojonych ortogonalnie, kierunek rys jest odchylony
o znaczycy (wi?kszy od 15) k y t 9 od k i e r u n k u zbrojenia, to rozstaw rys mozna

598
obliczyc ze wzoru:

^^"^"^

COS0

sin0

(11.37)

+ w k t o r y m 0 jest k y t e m pomi?dzy zbrojeniem w kierunku y i kierunkiem

najwi?kszego, glownego naprezenia rozciygajycego, a 5,,^ax.y i s-.^max.^ sy
odpowiednimi rozstawami obliczonymi ze wzoru (11.30). Zasady tej nie stosuje
si? [11.27] do obliczania szerokosci rys ukosnych przy sprawdzaniu elementow
pr?towych ze wzgldu na scinanie.

11.5. Minimalne zbrojenie

11.5.1. Z a s a d y ogolne
P u n k t EC2 dotyczycy niinimalnego zbrojenia zaczyna si? od zacytowanej
ponizej zasady.
Jezeh wymaga si?, zeby zarysowanie bylo pod kontroly, to w obszarach,
w k t o r y c h moze wystypic rozciyganie, nalezy umiescic zbrojenie powiyzane
silami przyczepnosci z betonem w ilosci niemniejszej od okreslonego w przepisach m i n i m u m . T? ilosc mozna oszacowac porownujyc sil? rozciygajycy
w betonie powstajycy bezposrednio przed zarysowaniem z sily, k t o r a powstanie w zbrojeniu po zarysowaniu przy zalozeniu, ze napr?zenia w zbrojeniu
sy rowne granicy plastycznosci lub sy mniejsze, jezeli niezb?dne jest ograniczenie szerokosci rys".
Zazwyczaj sprawdzenie szerokosci rys wediug p. 11.4 (lub zast?pujyce
je sprawdzenie maksymalnej srednicy zbrojenia wediug p. 11.6.1) wykonuje
si? tylko w krytycznych przekrojach, w ktorych powstajy najwi?ksze rozciygania wywoiane obciyzeniami bezposrednimi. W celu unikni?cia nadmiernego zarysowania iimych rozciyganych cz?sci konstrukcji a szczegohiie tych cz?sci, w k t o r y c h mogy powstac istotne sily rozciygajyce wywoiane przez obciyzenia posrednie (p. 11.3.1) nalezy spelnic wymagania,
ktore w EC2 zamieszczono w punkcie noszycym nazw? M i n i m a l n e powierzchnie zbrojenia".
Odpowiedz zelbetu na napr?zenia rozciygajyce ma charakter nieciygly;
przy przejsciu z fazy I do 11 nast?puje skokowa zmiana sil wewn?trznych.
T a k wi?c, przy osiowym rozciyganiu w chwili zarysowania napr?zenia
w betonie spadajy do zera, a caly sil? rozciygajycy przejmuje zbrojenie.
Napr?zenia w zbrojeniu skokowo rosny t y m bardziej i m nmiejszy jest
stopien zbrojenia. Jezeh stopieh ten jest bardzo maly, to w chwili zarysowania napr?zenia w zbrojeniu osiygajy granic? plastycznosci -- mogy powstac rysy o niekontrolowanej szerokosci, a nawet. gwaltowne, niesygnalizowane wyczerpanie nosnosci Podobne zjawiska zachodzy w elementach

rozciyganych mimosrodowe i w strefie rozciyganej elementow zginanych, gdy

osiyga si? moment rysujycy.
W przypadku zarysowania spowodowanego przez obciyzenia posrednie
gdy stopieh zbrojenia jest zbyt maly odksztaicenia koncentrujy si? w nie wiel u rysach (np. rysy zbiorcze na rysunku 11.3d i e) lub nawet w jednej tylko,
szerokiej rysie. Zastosowanie odpowiedniego minim^um powoduje^ ze cale
wydluzenie strefy rozciyganej rozlozy si? na wiele cienkich rys, dzi?ki mechanizmowi zjawisk przedstawionemu w p. 11.8. Zadaniem zbrojenia minimalnego
jest wi?c wymuszenie zadowalajycego rozkladu rys.
T a k wi?c z wyjytkiem omowionych dalej przypadkow, w k t o r y c h
zbrojenie minimalne nie jest konieczne nalezy w kazdej strefie, w ktorej
moze wystypic rozciyganie, wywoiane obciyzeniami bezposrednimi lub posrednimi, obliczyc napr?zenia w zbrojeniu, powstajyce w fazie 11 pod wplywem
obciyzenia rysujycego. Jezeli te napr?zenia nie przekraczajy granicy plastycznosci stslifyj^, to w chwih zarysowania nie powstany szerokie, niezamykajyce si?
rysy. Cz?sto stawia si? wymaganie ostrzejsze (np.
< 0,3 mm) wtedy nalezy
obliczyc zbrojenie minimalne dobierajyc nmiejsze napr?zenie cr^ oraz odpowiednie srednice pr?t6w (p. 11.6.2).
Zastosowanie powyzszej, ogolnej zasady wymagaloby obliczenia szerokosci
rys we wszystkich rozciyganych cz?sciach konstrukcji. Oczywiscie, w tych
przekrojach, w k t o r y c h sprawdzono szerokosc rys pod obciyzeniem eksploatacyjnym, wymagania dotyczyce m i n i m u m zbrojenia b?dy spelnione.
Dlatego obliczanie m i n i m u m zbrojenia nia szczegolne znaczenie wtedy, gdy
wyst?pujy istotne;obciyzenia posrednie,.ktore mogy wywplywac rozciygania
w takich przekrojach, w k t o r y c h obciyzenia bezposrednie nie wymagajy
zbrojenia rozciyganego.
'
T y p o w y m przykladem jest t u sciana oporowa, p o l y c z o n a . z , wczesniej
wykonanym fundamentem, w ktorej, odpiyw ciepla hydratacji powoduje
poziome rozciygania po k i l k u dniach o d ulozenia betonu,; a parcie gruntu
wywoluje sily wymagajyce zbrojenia pionowego. W t y m przypadku najwi?ksze
sily wymagajyce zbrojeniaminimalnego dzialajyw innych przekrojach i w i n n y m okresie czasu niz sily wywoiane obciyzenianii bezposrednimi. W innych
konstrukcjach mozliwe sy rozne kombinacje obciyzeh bezposrednich i posrednich wywolujycych rozciyganie w roznych okresach czasu, a efekty tych
obciyzeh mogy si? nakladac lub bye niezalezne. Nalezy te kombinacje
rozwazyc.
^
Przepisy dotyczyce minimalnego zbrojenia nalezy takze stosowac do slabo
zbrojonych lub niezbrojonych cz?sci stref rozciyganych, sysiadujycych z mocniej zbrojonymi cz?sciami przekroju (rys. 11.8). W takich przypadkach te slabo
zbrojone cz?sci traktuje si? j a k elementy, w ktorych odksztaicenia sy wymuszone przez odksztaicenia cz?sci intensywnie zbrojonych. N a przyklad w belkach teo\yych z p o l k y w strefie rozciyganej (rys. l l - 8 a i b) i w innych
elementach majycych rozciygane cz?sci oddalone od zbrojenia glownego,
w sysiedztwie zbrojenia skoncentrowanego. w gornej cz?sci srodrdka po-

600
wstaje slabo zbrojona strefa rozciygana, w ktorej mogy pojawic si? rysy
zbiorcze. Zbrojenie minimalne powinno wymusic korzystniejszy rozkiad rys.
Podobne zjawisko wyst?puje w innych przypadkach przedstawionych na
rysunku^ 11.8 i wymaga zastosowania minimalnego zbrojenia, z t y m zastrzezeniem, ze strefy lezyce w srodnikn wymagajy sprawdzenia tylko w wysokich belkach (p. 11.6.2).

Rys. 11.8. Strefy, w ktorych zbrojenie mozna okreslic na podstawie przepisow o minimum

Wt'eszcie, w przypadkach, w k t o r y c h obciyzenia posrednie sy tak male, ze

zarysowanie jest malo prawdopodobne, EC2 w wersji z 1992 r. zezwala!
(w wersji! z'2002 r. zdania te zostaly usuni?te) na znmiejszenie lub calkowite zaniechanie stosowania minimalnego zbrojenia. Wediug [11.18], jezeli
(w konstrukcji niespr?zonej) sily wywoiane prawie staly kombinacjy obciyzeh
'z tLwzgl?dnieniem obciyzeh posrednich sy mniejsze od sil wywolujycych
zarysowanie' to mozna zmmiejszyc zbrojenie minimalne, bioryc za podstaw?
obliczenia te mniejsze od rysujycych sily wewn?trzne. P. Schiessl
w [11.38] podaje j a k o przyklad podlegajycy skurczowi plyt? posadzki, lezycy
na podlozu gruntowym. Jezeh mozna udowodnic, ze sily tarcia plyty o podloze (zalezne o d cech podloza, ewentualnych warstw poslizgowych i o d
obciyzenia plyty) nie wystarczy do wytworzenia sily rysujycej w plycie, to
mozna zastosowac okreslone wyzej zmniejszenie zbrojenia minimalnego.
Oczywiscie, zgodnie z ogolnymi wymaganiami EC2 mozna nie stosowac
zbrojenia mmimalnego w tych przypadkach, w k t o r y c h szerokie, niezamykajyce si? rysy uznaje si? za nieszkodliwe.
W porownaniu z polsky tradycjy, oparty na normach [11.41] i [11.42],
zasady zbrojenia miaimalnego wediug EC2 dotyczy innegb i znacznie szerszego kr?gu zagadnieh. W krajowych przepisach n h n i m u m wyznaczano, nie
w pelni konsekwentnie, na podstawie wymagania, zeby nosnosc elementu
zbrojonego nie byla nmiejsza od nosnosci tegoz elementu bez zbrojenia.
Takie zabezpieczenie przed k r u c h y m zniszczeniem jest zawarte rowniez

w EC2, w rozdzialach dotyczycych nosnosci i zasad konstruowania. Przy

sprawdzaniu S G U podstawowe znaczenie ma zasada zapobiegania lokalnym,
szerokim rysom, a zwlaszcza rysom w y w o l y w a n y m przez obciyzenia posrednie. Tego rodzaju jawnie wyrazonych zasad w polskich normach nie bylo,
chociaz niektore zasady konstruowania zmierzaly w t y m kierunku (np.
przepis wymagajycy stosowania zbrojenia przy powierzchniach bocznych
wysokich belek).
Wyznaczenie zbrojenia minhnahiego zgodnie z przedstawiony t u ogolny
idey, wymaga obliczenia napr?zeh w zbrojeniu cr^, powstajycych w fazie I I
pod wplywem sily rysujycej lub momentu rysujycego. Sila rysujyca jest
wprost proporcjonalna do wytrzymaiosci betonu na rozciyganie osiyganej
w chwili zarysowania, a wi?c w y n i k b?dzie silnie zalezal od zalozeh, ktore
b?dzie si? stosowac okreslajyc t? wytrzymaiosc (p. 11.5.3). Jezeli zyda si?,
zeby szerokosc rys nie przekraczala ustalonej wartosci granicznej, to nalezy
j y obliczyc wediug p. 11.4. Zagadnienie to jest zlozone nawet w najprostszym
uj?ciu, a w uj?ciu bardziej wyrafinowanym wymaga rozpatrywania wlasciwosci mechanicznych, odksztalcen termicznych i skurczu betonu j a k o funkcji
czasu i temperatury.
EC2 pozwala na uproszczenie, polegajyce na stosowaniu przedstawionego
dalej wzoru (11.38), ale zezwala takze na zastosowanie zbrojenia mniejszego
niz wynikajyce z tego wzoru, jezeli poprawnosc takiego rozwiyzania zostanie
wykazana doldadniejszymi metodami.
Tak wi?c, minimalne pole przekroju zbrojenia A^,
umieszczonego
w strefie rozciyganej o p o l u A^^ (rozpatrujyc przekroje teowe i skrzynkowe itp. minimalne zbrojenie wyznacza si? niezaleznie dla poszczegolnych cz?sci przekroju j a k np. srodniki lub polki) mozna wyznaczac ze
wzoru:

A.,^^

= K ^ ^ ^ -

(11-38)

W z o r (11.38) jest uproszczony formy zaleznosci pomi?dzy sily w zbrojeniu- A,mm^s^ powstajycy bezposrednio po zarysowaniu (w fazie 11), a efektywny wytrzymalosciy betonu na rozciyganie /c^^eff (wartosci k i /ct,cff P11.5.3). Najwi?kszy dopuszczalny wartosciy napr?zeh w zbrojeniu
jest
charakterystyczna granica plastycznosci / ^ j ^ . Uwaza si?, ze przy
os^fyk
proces zarysowania jest pod k o n t r o l y nie rnogy powstawac bardzo
szerokie rysy. Jezeh zyda si? ograniczenia szerokosci rys do ustalonego
poziomu, to nalezy zastosowac zbrojenie, ktore zapewni odpowiednie,
nmiejsze cr^ (a^ zalezy o d pola przekroju i od srednicy pr?t6w zbrojenia
p. 11.6).
.
.
. ^
Rozciyganie osiowe lub mimosrodowe, zginanie i sciskanie mimosrodowe (wytwarzajyce stref? rozciygany) uwzgl?dnia si? przez odpowiedni dobor
znheimych A^^ i k^.

11.5.2. P o l e A^^ i w s p o l c z y n n i k
A^^ oznacza pole poprzecznego przekroju strefy rozciyganej betonu. Pole to
nalezy wyznaczac na podstawie teorii fazy I , tzn. rozpatrujyc rozkiad napr?zeh
przed zarysowaniem betonu. Rozkiad ten okresla si? bioryc p o d uwag?
napr?zenia wywoiane obciyzeniami bezposrednimi i posrednimi, ktore dzialajy
w chwili, w ktorej - j a k przypuszczamy - moze wystypic zarysowanie.
Wspolczynnik k^ powinien bye tak dobrany, zeby iloczyn /c/,^,eff (/ct,cff
oznacza t u efektywny wytrzymaiosc betonu na rozciyganie, tzn. wytrzymaiosc
osiygany w chwili rozpatrywanego zarysowania) przez pole k^A^^ b y l r o w n y sile
w zbrojeniu rozpatrywanej strefy rozciyganej, powstajycej bezposrednio po
zarysowaniu.
Przy osiowym rozciyganiu przyjmuje si? A^ A^, k^ = 1,0, co prowadzi do
oczywistego wzoru:

w k t o r y n i A^ oznacza pole przekroju betonu, a A^ cale pole zbrojenia

przekroju.
W przypadku czystego zginania, przed zarysowaniem A^ ^ 0,5 A,, a rami?
sil wewn?trznych jest w przyblizeniu rowne 2h/3 po zarysowaniu wynosi
ono okolo 5/x/6 (rys. 11.9). T a k wi?c:
;
1

prostokytny wykres napr?zeh w strefie rozciyganej, uwzgl?dniajyc w p l y w

skurczu betonu na moment rysujycy) mozna otrzymac inne w y n i k i , totez
w pismiennictwie mozna spotkac rozne warianty wzorow pokrewnych do
(11.38). N i e k t o r e z nich przedstawiono w artykule K . Flagi [11.10].
Ogohiie, A^^i k, mozna wyznaczyc porownujyc rozklady sil wewn?trznych
wywoiane momentem rysujycym (lub sily rysujycy) w fazach I i 11. Zaklada si?,
ze sila powstajyca w strefie rozciyganej bezposrednio przed zarysowaniem, ma
bye bezposrednio po zarysowaniu przeniesiona przez samo zbrojenie.
Nie oznacza to oczywiscie, ze sily te sy rowne na ogol nast?puje zmiana sily
zwiyzana ze zmiany ramienia: sil wewn?trznych. Zdaniem autora, w p r o gramach k o m p u t e r o w y c h lub w dokladniejszych anaUzach dogodniejsze od
korzystania ze w z o r u (11.38) b?dzie wyznaczanie sily powstajycej bezposrednio
po zarysowaniu wprost na podstawie teorh faz I i 11, przy zalozeniu, ze w chwili
zarysowania najwi?ksze napr?zenia rozciygajyce w betonie wynoszy /c/ct^cffWe wszystkich wersjach E C 2 i w normach polskich [11.45] i [11.45a]
przyjmuje si?:
przy rozciyganiu k^ = 1,0,
przy zginaniu /c^ = 0,4.
EC2 z 2004 r. zawiera rozbudowane zasady wyznaczania k^ do obliczania przekrojow teowych i skrzynkowych. T a k wi?c, jprzy obliczaniu polek przyjmuje si?:
k^ = 0,9

lecz nie nmiej niz 0,5.

(11.39)

2'^cty^ct,cn:^h==A,^^',^a^-h,

W
w

powyzszym wzorze J^^^ jest wartosciy bezwzgl?dny sily rozciygajycej

polce bezposrednio

przed zarysowaniem (wywolanym przez osiygni?cie

napr?zenia/ct^cff).

Przy obliczaniu mimosrodowo sciskanych lub rozciyganych przekrojow

prostokytnych oraz srodnikow przekrojow t d o w y c h i skrzynkowych wspolczyn-

EC2 zaleca zatem przyjmowac k^ = 0,4.

nik fe^ zalezy od sredniego

napr?zenia:
N Ed

Act

.(11.40)

iVjBj oznacza t u sil? podluzny (sil? sciskajycy przyjmuje si? za dodatniy)

przypadajycy na rozpatrywany prostokytny cz?sc przekroju (np. srodnik)
wywolany charakterystycznymi wartosciami sily spr?zajycej i odpowiedniej
kombinacji obciyzeh.
Jezeh 0", > l,5(/z//i*)/ct.cff, to nie ma potrzeby obliczania minimalnego
zbrojenia, a w przeciwnym przypadku:
Rys.

11.9. Wspolczynnik

przy zginaniu

Jak widac, przy zginaniu /c, zalezy od. rozkladu napr?zeh w betonie
bezposrednio przed zarysowaniem i od ramienia sil wewn?trznych po zarysowaniu. W y k o n u j y c scislejsze obliczenie albo przyjmujyc inne zaiozenia dotyczyce rozkladu napr?zeh przed zarysowaniem (np. zakladajyc trapezowy lub

przy sciskaniu

/c, = 0 , 4 ^ 1 -

. \)

We

przy rozciyganiu

/c, = 0 , 4 ( 1 - - J ^ ^ ' Y

lecz nie wi?cej niz 1,0.

wzorze (11.41) /x* = /z gdy /x < 1,0 m i / i * = 1,0 m , gdy /x > 1 m .

(11.42)

"605^
Wysokosc strefy rozciyganej
(11.45)
1,0

b)

a)

0,4^

-^"^ff

nie trzeba obliczac

iTiinimalnego zbrojenia

<

--..^

0,5/1-^

l,5(M2V,eff

Rys. 11.10. Ilustracja zasady obliczania wspolczynnika

w przekrojach prostokytnych

Jak widac (rys. 11.10) wspolczynnik Jc^ wyznacza si? stosujyc liniowy
interpolacj? mi?dzy 1,0 i 0,4 przy rozciyganiu i mi?dzy 0,4 i zerem przy
sciskaniu.
W z o r (11.41) b?dzie znajdowal zastosowanie przy wyznaczaniu minimalnego
zbrojenia elementow spr?zonych. W p l y w ci?gien spr?zajycych, znajdujycych si?
w strefie rozciyganej i powiyzanych silami przyczepnosci z betonem, mozna brae
pod u\yag? w obszarze zakreslonym promieniem 150 m m , otaczajycym ci?gno.
Rozpatrujyc t a k i obszar mozna zamiast wzoru (11.38) stosowac wzor:

Rys

1111 Naprezenia w mimosrodowo sciskanym przekroju prostokytnym bez zbrojenia.

a) bezposrednio przed zarysowaniem, b) bezposrednio po zarysowaniu

Przed zarysowaniem
Ed'

l A

w ktorym:
oznacza przyrost napr?zenia w ci?gnacli liczony od stanu, w k t o r y m
odksztaicenie na poziomie ci?gna jest rowne zeru,
0^ i (j)p oznaczajy odpowiednio najwi?kszy srednic? zbrojenia. zwyklego
i zast?pczy srednic? zbrojenia spr?zajycego, a jest stosunkiem granicznych
napr?zeh przyczepnosci tych dwoch rodzajow zbrojenia. Zast?pczy srednic?
zbrojenia spr?zajycego oraz wartosc
wyznacza si? wediug zasad przedstawionych w rozdziale 12.
W z o r (11.41) uzyskuje si? rozpatrujyc przekroj mimosrodowo sciskany j a k
na rys. 11.11. W przekrojach sciskanych po zarysowaniu moze wytworzyc si?
stan r o w n o w a g i sil wewn?trznych nawet gdy nie m a zbrojenia rozciyganego
(rys 11.1 l b ) . Jezeh zasi?g strefy rozciyganej
nie jest zbyt duzy, to szerokosc
rys w tej strefie b?dzie mala.
W EC2 przyj?to, ze szerokosc rys b?dzie mala, gdy spelaione sy dwa
warunki:
K<^

/x, < - ^ m e t r a .

(11.43)

Wysokosc strefy sciskanej po zarysowaniu (rys. b)

/z, = 3 (0,5/x-e).

(11.44)

Jet,

1+-

(11.46)

(11.47)

I
Podstawiajyc (11.47) do (11.45) otrzymuje si?
(11.48)

Z wymagania \ < ] : w y n i k a warunek - ~ - > 1,5, a z wymagania \

< - metra w y n i k a warunek
> 1,5. Te dwa w a r u n k i mozna zapisac
3
/rt.cff
Imetr
lycznie stosujyc zmienny /x* j a k we wzorze (11.41).
W wersji z 1992 r. zamiast warunkow (11.43) wyst?powaly wymagania
^ 0,5/x i
< 0,5 metra. N a tych wymaganiach oparta byla zasada interpolacyjnego wyznaczania wartosci k^ dla przekrojow prostokytnych, podobna
do przedstawionej powyzej, umieszczona (bez wzorow) w tekscie EC2 z 1992 r.
W y w o d y zwiyzane z t y m i wymaganiami, bardzo podobne do w y w o d o w
uzasadniajycych wzor (11.41), mozna znalezc w pracy H . Litznera [11.27].
W a r t o t u zauwazyc, ze w y w o d y te sy sluszne tylko dla przekrojow prostokytnych (w zwiyzku ze stosowaniem wzoru [11.46]), a zastosowanie ich do

606
srodnikow belek teowych moze bye uwazane tylko za przyblizenie. Rozpatrujyc scisle t a k i srodnik nalezaloby wyznaczyc naprezenia na podstawie
wzorow wiasciwych dla calego przekroju, co oczywiscie doprowadzi do w y n i k u
innego niz wzor (11.41). Wydaje si?, ze umieszczanie tego rodzaju przyblizeh
w normie co przeciez nadaje przyblizeniu rang? zasady ogolnej nie jest
wlasciwe. Nalezaloby chyba poprzestac na w a r u n k u (11.43) i zasadzie interpolacji. Scisle obliczenie zasi?gu strefy rozciyganej
(mimosrodowe sciskanie
w fazie 11) jest co prawda dose Idopotliwe, ale przeciez nie dla komputera.
11.5.3. W y t r z y m a i o s c / ^ ^ f f i w s p o l c z y n n i k k
Jako efektywny wytrzymaiosc na rozciyganie /^^eff podstawia si? sredniy
wytrzymaiosc, k t o r y beton osiyga w chwili oczekiwanego zarysowania. T a k
wi?c fa,c=fctm
^Ibo, jesh oczekuje si? zarysowania przy t < 28 dni, to
Bardzo cz?sto dominujycy przyczyny zarysowania sy napr?zenia wywoiane
przez skr?powanie odksztalcen. spowodowanych odplywem ciepla hydratacji.
Wtedy krytyczny moment wst?puje zwykle po 3 - 5 dniach od betonowania,
zaleznie od temperatury i wilgotnosci otoczenia, ksztaltu elementu i rodzaju
deskowania (pewne znaczenie moze miec szybkosc odprowadzajoia ciepla
poprzez deskowanie). Wytrzymaiosc/^f^^ff mozna wyznaczac z tabhcy w p. 4,
'zakladajyc, ze klasa betonu odpowiada jego wytrzymaiosci na sciskanie,
osiyganej w chwili oczekiwanego zarysowania, i przyjmujyc /^t^^ff = / ^ ^ ^ .
W przykladach zamieszczonych w [11.18], w k t o r y c h rozpatruje si? zarysowanie spowodowane wylycznie przez skrocenie na skutek odplywu ciepla hydratacji, przyjmowano, ze w chwili zarysowania wytrzymaiosc betonu jest
0 dwie lub trzy klasy mniejsza niz projektowana. Jezeh jednak nie m a podstaw,
zeby przypuszczac, ze zarysowanie wystypi wczesniej niz po 28 dniach od
betonowania, to - zgodnie z sugestiy EC2 - nalezy przyjyc/^^^^ff odpowiadajyce temu wiekowi, czyh rowne / ^ ^ w g tablicy w normie.
Wtasciwy dobor wartosci/^^eff ma podstawowe znaczenie, gdyz wymagane
mmimalne pole zbrojenia jest proporcjopialne do/,t^eff- Uzyskanie na budowie
wytrzymaiosci wi?kszej od projektowanej moze okazac si? szkodliwe!
Wspolczynnik k stosuje si? w celu uwzgl?dnienia w p l y w u nieliniowego
rozkladu napr?zeh termicznych i skurczowych. Jak wyjasniono w p. 11.3,
napr?zenia te mozna zwykle przedstawic j a k o sum? napr?zeh rozlozonych
liniowo oraz samozrownowazonego, nieliniowego rozkladu napr?zeh. Te
ostatnie nie wywolujy wi?c sil podluznych i momentow zginajycych. Nieliniowo rozlozone napr?zenia od skurczu betonu i odplywu ciepla hydratacji
rozciygajy warstwy betonu, lezyce w poblizu powierzchni elementu. Skutki
tego zjawiska uwzgl?dnia si? w E C przez zastosowanie wspolczynnika /c,
zmmejszaj^cego, wytrzymaiosc betonu na rozciyganie, gdyz uwaza si?, ze
rozciyganie warstw zewn?trznych elementu znmiejsza jego odpornosc na
zarysowanie.

W zwiyzku z t y m EC2 zaleca, zeby odrozniac napr?zenia, wywoiane przez

skr?powanie odksztalcen spowodowanych przez zjawiska wyst?puj^ce w calej
obj?tosci elementu (skurcz i odpiyw ciepla hydratacji w rozpatrywanym
elemencie wtedy stosuje si? korzystny, maly wspolczynnik /c), od napr?zeh
wywolanych przez narzucone przemieszczenia punktow podparcia elementu
(np. osiadanie albo przemieszczenia podpor, wywoiane zmianami temperatury
sysiednich elementow), ktore nie wywolujy samozrownowazonych napr?zeh,
pozwalajycych na zastosowanie korzystnego wspolczynnika k Pierwszy z tych
przypadkow b?dzie si? nazywac wymuszeniem wewn?trznym, drugi - w y m u szeniem zewn?trznym.
Przy wymuszeniu zewn?trznym k= 1,0.
Przy wymuszeniu wewn?trznym EC2 zaleca stosowanie nast?pujycych
wartosci wspolczynnika k:
- w srodihkach majycych / i < 300 m m i w polkach o szerokosci mniejszej niz
300 n m i k ^ 1,0,
- w srodnikach majycych h > 800 m m i w polkach o szerokosci wi?kszej niz
800 n u n
0,65.
W przypadkach posrednich mozna stosowac interpolacj?.
Wedhig [11.27] i [11.18] wartosci k wynikajy mi?dzy innymd z doswiadczen
H . Falknera [11.9] oraz A . Hohnberga i E. Lmdgrena [11.15].
Wedhig [11.18] z analiz wynika, ze skutki napr?zeh wlasnych, uwzgl?dniane
za pomocy tego wspolczynnika, rosny przy zwi?kszaniu grubosci elementu.
Odpowiedni dobor wartosci k i / c t . c f f zast?puje rozwiyzywanie skomplikowanego, zaleznego o d czasu problemu. W y n i k i sy bardzo podatne na
wartosci tych zmiennych, a w pismieimictwie mozna spotkac propozycje
roznych modyfikacji (np. w EC2 z 1992 r. jako minimalny wartosc (przy
t
28 dni) proponowano 3,0 M P a , co kwestionowal K . Flaga [11.10]), Tekst
E C 2 nie jest, sformulowany kategorycznie i wyraznie zezwala na stosowanie
metod, z k t o r y c h wynikajy korzystniejsze wyniki, jezeh metody te sy oparte na
racjonalnych zalozeniach. Zasadnicza trudnosc lezy oczywiscie w okreslaniu
wartosci zaleznych od czasu zmiennych, wplywajycych na zjawisko zarysowania. Przepisy EC2 sy oparte na skrajnym' uproszczeniu, ale dostarczajy
pozytecznego, prostego modelu, k t o r y pozwala skoncentrowac uwag? na
podstawowych czynnikach i wyznaczyc w przyblizeniu potrzebne zbrojenie.
11.5.4. M i n i m u m z b r o j e n i a w e d i u g E C 2 i n o r m y polskiej
W z o r (11.38) znalazl si? w polskich normach [11.45] i [11.45a], ale do
tekstu tych n o r m wprowadzono t y l k o niektore zasady stosowania tego wzoru
(wg EC2 z 1992 r.), przede wszystkim te, ktore wiyzy si? z dziaianiem skurczu
betonu i zmianami temperatury. Ewolucja EC2 w okresie od 1992 do 2004 r.
doprowadzila do rozwini?cia zasad poslugiwania si? wzorem (11-38) - ostatnia wersja EG2 nadaje temu wzorowi wi?kszy rang? przez ogolniejsze uj?cie
przepisow umozliwiajycych jego zastosowanie.

608
Jak juz wspomniano w p. 11.5.1, zasady EC2 dotyczy innego kr?gn
zagadnieh mz polskie przepisy o m i n i m u m zbrojenia, zawarte w obowiyzujycej
przez wiele lat normie [11.42] z 1984 r. T y m niemniej, mozna porownac s k u t k i
zastosowania tych dwoch zbiorow przepisow.
Wediug polskiej n o r m y [11.42] w elementach rozciyganych mmimalny stopieh
zbrojenia, umieszczonego przy kazdej z dwoch kraw?dzi przekroju, powinien
wynosic 0,2% pola przekroju uzytecznego, niezaleznie od rodzaju stali. T a k wi?c,
w celu porownania z EC2, gdzie stopieh zbrojenia/? okresla si? jako stosunek pola
powierzchni calego zbrojema do pola calego przekroju, mozna przyjyc, ze
minimalny stopieh zbrojenia p wediug P N [11.42] wynosi okolo 0,45%.
Geneza przepisu P N nie jest jasna. M o z n a domyslac si?, ze. m i n i m u m
zbrojenia ma zapobiegac kruchemu zniszczeniu (nosnosc elementu zbrojonego
nie powinna bye mniejsza niz nosnosc takiego samego elementu bez zbrojenia) wtedy jednak m i n i m a powinny zalezec od wytrzymaiosci stah i betonu.
Przepis P N mozna uznac za bardzo grube uproszczenie tej zasady. B y l on
stosowany do elementow, ktore sy rozciygane przez obciyzenia bezposrednie me stosowano go np. do scian, w k t o r y c h rozciyganie moze powstawac
wylycznie na skutek o d p l y w u . ciepla hydratacji.
Rozpatrzmy najpierw takie elementy, w k t o r y c h istotne znaczenie ma
rozciyganie wywoiane przez obciyzenia bezposrednie (rozciygane elementy
zelbetowych kratownic, sciygi lukow, sciany zbiomikow). W t a k i m przypadku
do wzoru (11.38) podstawiajyc /ct,eff = 3,0 M P a oraz ic = 1,0, dla stah klasy
A - I I I , przy 0 - ^ = / ^ ^ otrzymuje si? p = 0,73%. Zastosowanie lepszej stah
zebrowanej znmiejsza ten wynik, a stosowanie stah gladkich prowadzi do
nieracjonalnie duzej intensywnosci zbrojenia.
W przypadku rozciygania wywolywanego wylycznie przez wymuszenie
wewn?trzne (zelbetowe sciany budynkow, sciany oporowe, sciany niektorych
zbiornikow prostokytnych) minimalny stopieh zbrojenia jest znacznie mniejszy
niz dla obciyzeh bezposrednich. Podstawiajyc do wzoru (11.38) wytrzymaiosc
efektywny odpowiadajycy betonowi o dwie klasy slabszemu niz klasa projektowana (dla C12/15 p r z y j ? t o ^ , f f = 1,0 M P a , a dla C16/20 = 1,3 M P a ) oraz
k = 0,8, otrzymuje si? (przy stah klasy A - I I I ) :
p = 0,20% dla betonu C12/15,
p = 0,25% dla betonu C16/20,
p = 0,31% dla betonu C20/25,
p = 0,37% dla betonu C25/30.
Ilosc ta moze bye zmniejszona, jezeh przyjmie si? nmiejsze wytrzymaiosci
efektywne (EC2 nie zawiera zadnych zaleceh rozstrzygajycych ten problem),
a nawet zredukowana do zera, gdy zarysowanie uzna si? za nieszkodliwe, Jezeli
natomiast istnieje potrzeba ograniczenia szerokosci rys, to nalezy stosowac
mocniejsze zbrojenie, obhczone j a k w przykladach w p. 11.9.
Przeciwdzialanie niekontrolowanemu zarysowaniu elementow zginanych
na ogol nie wymaga powi?kszania zbrojenia w porownaniu z m i n h n u m
wymaganym w punkcie dotyczycym zasad konstruowania belek.

11.6 Uproszczone sprawdzanie S G zarysowania

11.6.1. M o m e n t rysuj\.cy i s i l a r y s u j y c a
W EC2 nie zamieszczono wzorow do obliczania sil i momentow rysujycy ch,
ale na podstawie ogolnych zasad tej n o r m y i zwiyzanego z n i y pismiennictwa
mozna uznac, ze,wielkosci te oblicza si? wediug teorh klasycznej, zakladajyc iz
zarysowanie nast?puje wtedy, gdy napr?zenie w betonie jest rowne /^^^.
M o m e n t rysujycy oblicza si? zatem ze wzoru:
M,=^-,TF

(11.49)

a sil? rysujycy (zaklada si?, ze mimosrod tej sily jest rowny e) ze wzoru:
]S(^^=:J^.

(11.50)

W powyzszych wzorach A , oznacza pole, a T^^^ wskazmk wytrzymaiosci

przekroju. Z w y k l e pole i wskaznik obhcza si? nie bioryc pod uwag? w p l y w u
zbrojenia; mozliwe jest takze stosowanie t u charakterystyk przekroju sprowadzonego w fazie 1.
11.6.2. M a k s y m a l n a s r e d n i c a z b r o j e n i a
Jezeh zbrojenie nie jest mniejsze od minimalnego wg p. 11.5, to w g EC2
sprawdzanie szerokosci rys mozna zastypic przez sprawdzenie maksymalnej
srednicy pr?t6w zbrojenia lub przez sprawdzenie maksymalnego rozstawu tych
pr?t6w, wykorzystujyc zaczerpni?te z tej n o r m y tablice 11.4 lub 11.5.
Jezeh rysy sy wywoiane przede wszystkim przez obciyzema bezposrednie, to
mozna skorzystac albo z tablicy 11.4, albo z tablicy 11.5 przyjmujyc, ze
wyst?pujyce w tych tabhcach napr?zenie
jest napr?zeniem w zbrojeniu
(oczywiscie w g teorh fazy I I ) w y w o l a n y m przez t? kombxnacj? obciyzeh, dla
ktorej oblicza si? szerokosc rys.
Jezeh rysy sy wywoiane przede wszystkim przez obciyzenia posredme, to
maksymalny srednic? pr?t6w, przy ktorej nie jest przekroczona graniczna szerokosc
rys, mozna wyznaczyc na podstawie tablicy 11.4 przyjmujyc, 2e napr?zenie a, jest
napr?zeniem w zbrojeniu (wg teorh fazy 11) powstajycym bezposrednio po
zarysowaniu, tzn. p o d wplywem momentu rysujycego lub sify rysujycej. Tabhce 11.4,
U.5 sporzydzono dla c = 25 m m , /^.eff = 2,9 M P a , h-d^
0,1/z.
Przy zginaniu wartosci napr?zeh w zbrojeniu

mozna -

w przekrojach

prostokytnych i teowych z polky w strefie sciskanej - obliczyc w przyblizeniu ze

wzorow:
M
0".

0,90 dla Pi < 0,5%,

C = ^ 0,85 dla 0,5% < p, < 1,0%,
0,80 dla p i > 1,0%,

^
Pi = ^ -

610

611

Dokladniejsze obliczenie napr?zen prowadzi do korzystniejszych wynikow,

zwlaszcza dla przekrojow teowych.
Tab. 11.4. Maksymalne srednice 0* (pr^ty zebrowane) ze wzgl^du na SG zarysowania
Napr^zenie w zbrojeniu
[MPa]
160

Maksymalna srednica w mm w zaleznosci od w^.

>V;t == 0,4 mm
'40

'

Wjt = 0,3 mm

Wjfc == 0,2 mm

32

25

200

32

25

16

240

20

16

12

280

16

. 12

320

12.

10

360

10

400

450

Tab. 11.5. Maksymalny rozstaw pr?t6w ze wzgl?du na SG zarysowania

Napr?zenie w zbrojeniu
[MPa]

Maksymalny rozstaw pr?t6w [mm]

Wjt = 0,4 mm

Wj, = 0,3 mm

Wjt = 0,2 mm

160 :

300

300

200

200

300

250

150

240

250

200

100

280

200

150

50

320

150

100

100

50

360

W Polsce przy sprawdzaniu SQ nosnosci stosuje si? nmiejsze niz w EC2

wspolczynniki bezpieczenstwa, i dlatego lue mozna z gory zakladac, j a k
sugeruje EC2, ze mozna pominyc to sprawdzenie.

11.7. Ugi^cia
11.7.1. W y m a g a n i a
Maksymalny srednic? wyznacza si? ze wzorow:
1) przy zginaniu
' ''

2,9 2{h-d)
2) przy rozciyganiu

2,9 8(/i-fl[)'
W powyzszych wzorach:
h wysokosc przekroju,
Kr wysokosc strefy rozciyganej bezposrednio przed zarysowaniem (obliczenie
w elementach spr?zonych wykonuje si? bioryc pod uwag? charakterystyczny wartosc sily
spr?zajycej i sil? podluzny wywolany obciyzeiiiem prawie stalym),
d wysokosc uzyteczna odmierzana od zewn?trznej warstwy zbrojenia.

W p. 11.8.4 i w przykladach w p. 11.9 zostanie wykazane, ze korzystanie

z tych tabhc moze budzic zastrzezenia, zwlaszcza w przypadku przekrojow nie
majycych strefy sciskanej.
W e d b g EC2 w plytach o grubosci nie przekraczajycej 200 m m , w k t o r y c h
zbrojenie zaprojektowano ze wzgl?du na nosnosc, sprawdzenie szerokosci rys
(lub maksymalnej srednicy zbrojenia) daje na ogol pozytywny rezultat

Nadmierne ugi?cia konstrukcji mogy bye przyczyny uszkodzen scianek

dzialowych, oszklenia, okladzin i mnych elementow wykohczenia, mogy takze
miec szkodliwy w p l y w na d!zialanie urzydzeh, maszyn i instalacji w budynku.
W skrajnych przypadkach zbyt duze ugi?cia mogy doprowadzic do uszkodzen
warstw izolacyjnych i samej konstrukcji, na przyklad,na skutek gromadzenia
si? w o d y w najbardziej iLgi?tych strefach plaskich dachow. Wreszcie, mocno
tigi?te elementy konstrukcyjne wywolujy zamepokojenie uzytkownikow, nawet
jezeli nie da si? stwierdzic zadnych bezposrednich,.negatywnych skutkow tych
ugi?c.
T a k wi?c, ugi?cia nie powinny przekraczac wartosci, do k t o r y c h mogy
dostosowac si? elementy wykohczenia i urzydzenia w budynku, i ktore mogliby
zaakceptowac uzytkownicy. Jest jednak oczywiste, ze z wyjytkiem szczegolnych
przypadkow, trudno jest obiektywnie ustalic te granice.
Graniczne ugi?cia w EC2 zaczerpni?to z n o r m y I S O 4356. Ograniczenia te
zazwyczaj zapewniajy spelnienie wymagan w budynkach mieszkalnych, b i u rach i w budynkach, uzytecznosc! publicznej. Projektant jest jednakze zobowiyzany do upewnienia si?, czy nie zachodzy szczegolne okolicznosci, wymagajyce
zastosowania innych ograniczeh.
Strzalka ugi?cia, mierzonai wzgl?dem podpor, wywoiana obciyzeniami
prawie stalymi me powinna przekraczac 1/250 rozpi?tosci. W celu kompensacji
tego ugi?cia mozna nadac elementowi wst?pne, odwrotne wygi?cie. Strzalka
tego wygi?cia nie powinna zazwyczaj przekraczac 1/250 rozpi?tosci.
Jesh ugi?cia, ktore powstajy po zakohczeniu wznoszenia konstrukcji,
moglyby wywolac uszkodzenia przyleglych do konstrukcji elementow (np.

613

612
scianek dzialowych), to nalezy te ugi?cia wywoiane obciyzeniem prawie
stalym ograniczyc do p o z i o m u 1/500 rozpi?tosci. M o z n a takze stosowac
inne ograniczenia, zalezne od wrazliwosci tych przyleglych elementow.
Stan graniczny ugi?c mozna sprawdzac porownujyc obliczone ugi?cie
z ugi?ciem granicznym albo porownujyc stosimek rozpi?tosci do wysokosci
uzytecznej ze stosunkiem granicznym wedhig p. 11.7.4.

11.7.2. Z j a w i s k a wplywaj^.ce n a o d k s z t a i c e n i a k o n s t r u k c j i
i m e t o d y o b l i c z a n i a ugi^c
Odksztaicenia konstrukcji zelbetowych zalezy w istotny sposob od wielu
zjawisk. W s r o d nich powazne znaczenie mogy miec czynniki (np. skurcz
i pelzanie betonu, zmiany temperatury otoczenia, historia obciyzejoia, wlasciwosci podloza gruntowego) zalezne od warunkow, ktore nie sy w pelni
kontrolowane przez projektanta i wykonawc?. W ogolnych zasadach EC2
stwierdza si?, ze ,,metoda obliczen powinna przedstawiac prawdziwe zachowanie si? konstrukcji z dokladnosciy odpowiadajycy celowi obliczenia".
Najwazniejszym zjawiskiem wplywajycym na ugi?cia konstrukcji zelbetowych jest zarysowanie betonu. N a skutek zarysowania sztywnosc elementu
zginanego spada k i l k a k r o t n i e w porownaniu z pierwotny sztywnosciy elementu
niezarysowanego. Elementy, ktore, j a k si? oczekuje, nie b?dy obciyzone
powyzej p o z i o m u wywolujycego przekroczenie wytrzymaiosci betonu na
rozciyganie, rozpatruje si? j a k o niezarysowane. Odksztaicenia elementow po
zarysowaniu przyjmujy wartosci posrednie pomi?dzy odksztalceniami elementow niezarysowanych (tzn. w fazie I ) i elenientow w pelni zarysdwanych"
(,,fully cracked" tzn.. w fazie 11). Jezeh zjawiskiem majycym dominujycy
wplyw na ugi?cia jest zginanie, t o ugi?cia mozna obliczyc stosujyc zasad?
malejycego usztywnienia (wzor (11.60) w p. 11.8.1) do krzywizn, a nawet
do ugi?c.
Krzywizn? k: oblicza si? na podstawie krzywizn, Kj-i % , wyznaczonych
odjpowiednio w fazach I i I I , ze wzoru:
K^a-OKi+CKn.

'

'

(11.51)

Wyjasnienia dotyczyce tego wzoru przedstawiono w p. 11.8.1. W p. 11.2.1

wyprowadzono ^zaleznosci (11.14). i (11.18), z k t o r y c h wynika, ze:

. : W powyzszych wzorach TC^ i % sy krzywiznami (oznaczanymi na ogol

w pismiennictwie zwiyzanym z EC2 przez 1/ri i.l/rii).okreslanymi odpowiednio
na podstawie teorii fazy I lub I I , M jest momentem zgmajycypa, e^^
swobodnym odksztalceniem skurczu (okreslonym liczby ujemny), Ji i I n
odpowiednimi do rozpatrywany ch faz momentami bezwladnosci, a E^.cff efekt y w n y m m o d u l e m spr?zystosci betonu. M o m e n t y statyczne S oblicza si? ze

wzorow:
Si = Ai^ui+A,2Z2,i
w k t o r y c h Zj, i

Sjj^ = A^zi^ii+Ai^i.n^

oznaczajy wsp6h:z?dne

majycych poczytki w srodkach

zbrojen A,,

(11.53)
i A,^

w uldadach

ci?zkosci przekrojow sprowadzonych

od-

powiednio w fazie I i w fazie I I .

W z o r y do obliczania momentow bezwladnosci i wsp61rz?dnych z w najcz?sciej spotykanych przypadkach zestawiono w tablicy 11.1.
Ilustracj? graficzny metody EC2 (bez uwzgl?dniema w p l y w u skurczu)
przedstawiono, na rysunku 11.12. Stosunek M / T C czyh sztywnosc przekroju
B jest zmienny i zalezy od momentu zginajycego, Zmienna sztywnosc
B zalezy od dwoch stalych (niezaleznych od momentu). sztywnosci 5 j i 5^^. oraz
od wspolczyncika
k t o r y stosuje si? w celu uwzgl?dnienia zjawiska, nazywanego w pismiennictwie angielskoj?zycznym tension stiffening. Wi?cej informacji
0 t y m zjawisku mozna znalezc w p. 11.8.1. Wspolczynnik { pelni rol? podobny
do znanego z polskich n o r m [11.41] i [11.42] wspolczynmka
M

K
Rys. 11.12. Zaleznosc moment M krzywizna K wediug EC2

W p l y w pelzania bierze si? p o d uwag? stosujyc efektywny m o d u l spr?zystosci betonu c/cfr? zalezny od wspolczynnika pelzania.
Teoria E C 2 nalezy do grupy teorh dwufazowych. Przy zmianie fazy
nast?puje skokowa zmiana sztywnosci B. Ten skok me odpowiada obserw o w a n y m w doswiadczemach zjawiskom jest on tylko cechy modelu
matematycznego, opartego na zalozeniu, ze w chwili zmiany fazy rysy powstajy
jednoczesnie na calej dlugosci elementu. Przy obliczaniu ugi?c wywolanych
momentami zginajycymi nieznacznie przekraczajycymi moment rysujycy nie
mozna wi?c oczekiwac dobrej zgodnosci z doswiadczeniem. Przy wi?kszych
momentach, a takie zwykle rozpatruje si? w praktyce ^ niedokladnosc ta
ulega zatarciu, W a r t o zauwazyc, ze analogiczny trudnosc w polskiej normie
[11.42] rozwiyzano stosujyc dodatkowy, trzeciy faz? nazywany fazy l a .

6l4
W zwiyzku z t y m , obliczajyc ugi?cia elementow o m a l y m stopniu zbrojenia
(w takich elementach w stadium eksploatacji monienty sy zbhzone do moment u rysujycego) wediug polskiej n o r m y otrzymuje si? w y n i k i korzystniejsze niz
wediug EC2, podczas gdy przy srednich i duzych stopniach zbrojenia na ogol
ugi?cia obliczone wediug EC2 sy mniejsze niz wediug przepisow polskich.
Bardziej szczegolowe porownanie tych dwoch n o r m przedstawiono w pracy
M . Knauffa [11.22].
Przedstawiona powyzej w zarysie teoria dotyczy wylyczme elementow
zginanych, ale moze bye uogolniona na przypadki mimosrodowego sciskania
i rozciygania. Takie uogolnienie przedstawiono np. w pracy [11.5]. Wediug
EC2 ugi?cia sprawdza si? tylko przy projektowaniu elementow zginanych.
Dlatego dalej, podobnie j a k w EC, b?dzie si? rozpatrywac wylycznie zginanie.
EC2 zezwala na stosowanie dwoch metod obliczania ugi?c:
metody scislej,
metody przyblizpnej.
Ponadto, cz?sto mozna zastypic obliczenie ugi?cia sprawdzeniem smuklosci
elementu wediug p. 11.7.4.
M e t o d a scisla polega na obliczeniu ugi?cia przez caikowanie krzywizn,
okreslonych wzorami EC2. Ugi?cia mozna wi?c wyznaczyc ze wzoru:
f^lM^Kdx,
L

(11.54)

w k t o r y m L oznacza rozpi?tos6 rozpatrywanego elementu, k krzywizn? wediug

wzoru (11.51), a
moment zginajycy od jednostkowej sily wirtualnej,
ustawionej w punkcie, w k t o r y m oblicza si? ugi?cie. Wartosci calki (11.54)
mozna wyznaczyc tylko numerycznie. Najcz?sciej dzieli si? rozpatrywane
prz?slo na wiele odcinkow i oblicza calk? metody Simpsona lub metody
trapezow. Uproszczone wersje metody scislej opierajy si? na podziale rozpi?tosci na k i l k a cz?sci, takich zeby prosto, ale j a k najwierniej odwzorowac
sztywnosc, zmieniajycy si? wzdluz prz?sla (np. wydzielajyc odcinki zarysowane
i niezarysowane).
W przypadku ustrojow statycznie wyznaczalnych rozkiad momentow jest
wyznaczany na podstawie warunkow rownowagi, a wi?c rozldad krzywizny
wzdluz prz?sla mozna okreslic na podstawie wzorow (11.51) i (11.52). Wtedy
mozna obliczyc ugi?cie przez jedno nnmeryczne caikowanie. W przypadku
ustrojow statycznie niewyznaczalnych momenty zginajyce zalezy o d ' r o z k l a d u
sztywnosci. Scisle obliczenie ugi?c jest wtedy elementem nieliniowego fizycznie
zagadnienia, w k t o r y m zwyldy w zadaniach liniowych zwiyzek /c = M/J5J
zast?puje si? przez zaleznosc (11.51). N a ogol gdy zbrojenie jest zgodne
z wyznaczonym na podstawie analizy spr?zystej hiezle przyblizenia mozna
uzyskac ,nie rozwiyzujyc tego zadania, ale rozpatrujyc poszczegolne prz?sla
obciyzone momentami wyznaczonymi przy zalozeniu liniowej spr?zystosci,
j a k o ustroje statycznie wyznaczalne.

Dopuszczalne jest takze post?powanie, polegajyce na obliczeniu u g i ? c i a / n a

podstawie dwoch ugi?c f i / Q - ze wzoru:
/=(l-0/i+Cfn.

(11.55)

k t o r y wynika z ogolnej zasady (11.60). Ugi?cie/j oblicza si? przy zalozeniu, ze

caly element jest w fazie I , a ugi?cie / u przy zalozeniu, ze caly element jest
w fazie 11 (chodzi t u o czysty" faz? I I , bez uwzgl?dniania zjawiska usztywnienia, opisanego w p. 11.8.1). Poza stwierdzeniem, ze sposobu tego nie nalezy
stosowac do elementow zarysowanych, na ktore dzialajy znaczne sily podluzne,
bardziej szczegolowych zaleceh w tekscie E C nie ma, a powyzsze k r o t k i e
zaiozenia nie precyzujy do kohca sposobu obliczenia. W pracach [11.27]
i [11.5] mozna znalezc przyklady. Dodajyc jeszcze k i l k a zalozeh, mozna na
podstawie zasad EC2 zbudowac, przedstawiony w nast?pnym punkcie metod?
przybUzony. Sens fizyczny tej metody skomentowano w p. 11.8.3.
11.7.3. O b l i c z a n i e ugi^c metody, p r z y b l i z o n ^ ,
Zasada metody przyblizonej, okreslonej wzorem (11.55), zmierza do zastypienia calkowania numerycznego wyst?pujycego w metodzie scislej, przez
zastosowanie wzorow mechaniki, waznych dla ustrojow spr?zystych o stalej
wzdluz prz?sla sztywnosci. M o m e n t y bezwladnosci Jj i
nie zalezy co prawda
od momentow zginajycych (jesh pominyc wplyw skurczu por. p. 11.2.1), ale
nie sy stale na calym prz?sle, gdyz zalezy od intensywnosci zbrojenia. D o
zalozeh EC2 dodaje si? wi?c nast?pujyce dodatkowe ustalenia.
a) Zaklada si?, ze I j , I-^ oraz z sy stale na calej dlugosci rozpatrywanego prz?sla.
Wartosci tych zmiennych wyznacza si? w odpowiednio dobranym, j e d n y m
przekroju. Najwi?kszy wplyw na wartosc calki (11.54) majy krzywizny w tych
cz?sciach belki, w k t o r y c h jednoczesnie moment M i moment wirtualny
przybierajy duze wartosci. W belkach swobodnie podpartych i ciyglych b?dzie
si? zatem wyznaczac 1^,
oraz C w przekroju, w k t o r y m wyst?puj e najwi?kszy
moment prz?slowy, a we wspornikach w przekroju przypodporowym.
b) Wartosc ( (p. 11.4,3) oblicza si? na podstawie stosunku MJM,
bioryc p o d
uwag? najwi?kszy moment zginajycy M wywolywany przez rozpatrywany
kombinacj? obciyzeh (zwykle prawie staly), pomijajyc wplyw skurczu
betonu zarowno na
j a k i na M . W ramach metody przyblizonej mozliwe
jest uwzgl?dnienie tego zjawiska, ale trzeba zauwazyc, ze w ustrojach
statycznie niewyznaczalnych skurcz b?dzie zwykle zmniejszal oba te momenty, a w statycznie wyznaczalhych b?dzie mial wplyw tylko na moment
Mp,, W z o r EC2 na moment rysujycy prowadzi do wartosci, ktore zwykle
b?dy mniejsze od obserwowanych doswiadczalnie (por. p.11.8.1), a wi?c
dodatkowe zmniejszanie tego momentu wydaje si? przesadne i niezgodne
ani z duchem, ani z litery EC2.
W przykladach opracowanych przez H . Litznera [11.27] pomijano wplyw
skurczu na M i M ^ , ale uwzgl?dniano skurcz przy obliczaniu krzywizn. Takie

616
niezbyt konsekwentne post?powanie mozna uznac za dopuszczalne, gdyz
pomija si? zjawiska o nmiejszym znaczeniu, a bierze si? p o d uwag? skurcz j a k o
niemaly czynnik zwi?kszajycy ugi?cia.

Tab. 11.7a. Obliczanie strzalki ugi^cia /

Ekstremalny moment
zginajq,cy

Schemat

L.p.

Wspolczynnik

M e t o d a przyblizona polega zatem na obliczaniu ugi?c / ze wzoru:

5

1
( l _ Q ( / j + / , ) + C(/ii+/c,n),

48

(11.56)

t<

>^

w k t o r y m zmienne / oznaczajy ugi?cia, indeksy I i I I oznaczajy, ze ugi?cie

oblicza si? stosujyc odpowiednio teori? fazy I lub I I , a indeks C5'jest przypisany

1
2

ugi?ciu wywotywanemu przez skurcz betonu. Wartosci (, oblicza si? ze w z o r u

przedstawionego w tablicy 11.6.
Stosujyc oznaczenia

A
U

(11.57)
mozna przedstawic ugi?cia w funkcji

Jl ^M^~>
'I

sztywnosci wzorami:

Jcs.l

3-4^^.

"-48(l-^)

~'^os-^
(11.58)

_^

MB

eff

/c.,n=

57

"- = 4 8 ^ ^

M^+MA
lOM

-a.
2

Zestawienie w z o r o w do obliczania ugi?c przedstawiono w tablicy 11.7,

a k o m p l e t w z o r o w do wyznaczania sztywnosci w tablicy 11.6.
Tab. 11.6. Wzory do obliczania ugi?c metody przyblizony
L.p.

Kolejne kroki obliczen

7
1

Wartosc wspolczynnika pelzania wg rozdzialu 4

:. ;

^c.cff = r r ^
l + (p[t, to)
2

Obliczyc C, h

^1,^2 (tab. 11.1),

i ^ (wzor (11.53)),

3
x==^d,

(^wfaziel)

T^ = A . ,
nx
/M

M,=Xt,PK,

C(4-f)
12

M =

-iPU

1. D [aschematow 1 - 5 wzory w tablicy przedstawiajy ugi?cie w srodku rozpi^tosci, wspolczynni k a = 0,125, a dla schematow 6 i 7 wzory dotyczy konca wspornika, X = 0,5.
2. St osowanie schematow 6 i 7 jest wlasciwe tylko wtedy, gdy obciyzenia nie wywolujy zmiany
ta obrotu podpory wspornika. W innych przypadkach nalezy zastosowac tablic? 11.7b.
Tab. 11.7b. Ugi^cie konca wspornika
c

przy obciyzeniach dlugotrwalych lub' powtarzalnych

j& == 0,5,

przy jednorazowym obciyzeniu krotkotrwalym

p = 1,0.

Pi
n r

A
5

Wyznaczyc wspolczynniki

Podstawie kolejno do wzorow (11.57), (11.58), (11.59), (11.56)

Uwaga: e jest liczby ujemny
We wspornikach

i a (tab. 11.7)

i S^^ sy na ogol ujemne

Moment bezwladnosci w prz?sle 1^ wynosi J^, moment bezwladnosci przekropju wspornika

^^^^^^

-r=7.

/H'

Ugi?cie a = a^^-^a^^-^iwf^+Z^^

Cd. Tab. 11.7b. Ugi^cie konca wspornika

sztywnosc wspornika w przekroju podporowym (wyznaczona dla najwi^kszego co do
wartosci bezwzgl^dnej momentu od obciyzeh dlugotrwalych):

a, = -6L

11.7.4. M a k s y m a l n e s m u k l o s c i e l e m e n t o w

zginanych

Sprawdzenie ugi?c mozna zastypic przez proste porownanie stosunku

rozpi?tosci l^^f do wysokosci uzytecznej d nazywanego dalej smuklosciy
ze smuklosciami maksymalnymi (pomnozonymi przez wspolczynniki korekcyjnie). Wediug E C bardziej rygorystyczne sprawdzenia sy niezb?dne tylko wtedy,
^gdy trzeba zastosowac elementy smuklejsze niz w tablicy 11.8 lub wtedy, gdy
przyjmuje si?'ograniczenia ugi?c iime niz w p. 11.7.1.
M a k s y m a l n y smuklosc mozna oszacowac stosujyc wzory:

(11.59)
= K

gdy
Po

p>Po,

= V410-^ (X, w MPa),

w ktorych:
K
wspolczynnik zalezny od rodzaju konstrukcji,
wymagany (ze wzgl?du na SG nosnosci) stopien zbrojenia rozciyganego
P
w srodku rozpi?tosci (we wspornikach przy podporze),
p\ wymagany (ze wzgl^du na SG nosnosci) stopien zbrojenia sciskanego
w srodku rozpi?tosci (we wspornikach przy podporze).
Graniczne smuklosci: w g wzorow (11.59) mnozy si? przez wspolczynniki
zmniejszajyce w nast?pujycych przypadkach:
a) przy sprawdzaniu belek teowych, w ktorych szerokosc p o l k i jest wi?ksza o d
trzeeh szerokosci zebra, stosuje si? wspolczynnik 0,8,
b) przy sprawdzaniu elementow o rozpi?tosci przekraczajycej 7 metrow (z wyj y t k i e m stropow bezbelkowych), podpierajycych scianki dzialowe narazone
na uszkodzenia z p o w o d u nadmiernych ugi?c, wartosci z tablicy mnozy si?
przez 7//,ff {l^^^ w metrach),.
c) przy sprawdzaniu stropow bezbelkowych, w ktorych wi?ksza z rozpi?tosci
przekracza 8,5 metra i ktore podpierajy scianki dzialowe narazone na

uszkodzenia z p o w o d u nadmiernych ugi?c, wartosci z tablicy nmozy si?

przez 8,5//cff (/cff w metrach).
Jezeli wytrzymaiosc charakterystyczna betonu jest zblizona do 30 M P a , to
mozna skorzystac z tablicy 11.8.
W z o r y (11.59) i wartosci w tablicy 11.8 wyprowadzono zaldadajyc, ze
napr?zenie w zbrojeniu wynosi cr^ = 310 M P a . W innych przypadkach nalezy
smuklosc pomnozyc przez 310/(T^.
W EC2 stwierdza si?, ze zazwyczaj bezpieczny ocen? smuklosci otrzymuje
si? nmozyc wartosci z tablicy przez wyrazenie 500/(/y^X^,rcqM^.prov)> w k t o r y m
As,rcq oznacza pole zbrojenia wymagane ze wzgl?du na nosnosc, a A^^^^ov
rzeczywiscie zastosowane pole przekroju zbrojenia. T a ocenamoze okazac si?
niewlasciwa, gdy stosuje si? (jak,np. Polsce) w polskich przepisach [11.45],
wspolczyimiki obciyzeh nmiejsze od standardowych wartosci EC2.

Tab. 11.8. Maksymalne wartosci smuklosci ^

elementow zginanych

' Rodzaj konstrukcji

1. Swobodnie podparte belki i plyty jednokierunkowo lub

dwukierwunkowo zbrojone

Beton
mocno
sciskany
p== 1,5%

, Beton
slabo
sciskany
p = 0,5% ,

' 14

20

2. Skrajne prz?sia ciyglych belek i plyt jednokierunkowe zbrojonych oraz plyt dwukierunkowo zbrojonych ciyglych
wzdluz CO najmniej jednego kierunku

1,3

18 ~

26

3. Wewn^trzne prz?sla ciyglych belek i plyt jednokierunkowo

lub dwukierunkowo zbrojonych

1,5

20

30

4. Plyty oparte bezposrednio na slupach (bez belek) ograniczenie smuklosci dotyczy wl^kszej rozpi^tosci

1,2

17

24

5. Wsporniki

0,4

Uwaga 1. Wartosci w tablicy sy dobrane ze znaczny ostroznosciy cz?sto, wykonujyc

obliczenia ugi^c, mozna wykazac, ze nizsze elementy tez spehiiajy wymagaaia
normy.
Uwaga 2. Przy sprawdzaniu plyt dwukierunkowo zbrojnych nalezy brae pod uwag? mniejszy
z rozpi?tosci, a przy sprawdzaniu plyt opartych bezposrednio na slupach wi?kszy
z rozpi?tosci.
Uwaga 3. Ograniczenie dotyczyce plyt opartych bezposrednio na slupach odpowiada wymaganiom lagodniejszym niz wymaganie, zeby ugi^cie nie przekraczalo 1/250 rozpi?tosci, ale doswiadczenia wykazujy, ze jest ono wystarczajyce.

Wartosci w powyzszej tablicy powstaly w w y n i k u analizy obliczen plyt

i belek z betonu C30 zbrojonych staly majycy charakterystyczna granic?
plastycznosci wynoszycy 500 M P a (przyjmowano cr, = 310 M P a ) , przy zalozeniu, ze obciyzenie prawie stale wynosi 50% odpowiedniego obciyzenia obliczeniowego. Tablica zawiera zalecane wartosci
- w Aneksach Krajowych

621
mogy bye zalecane inne wartosci (np. wtedy, gdy Aneks zaleca inne wartosci
ugi?c dopuszczalnych). Przy ukladaniu tablicy i wyprowadzaniu wzorow
(11.59) nie brano p o d uwag? mozliwosci zastosowania wst?pnej, odwrotne]
strzalki ugi?cia.

w przepisach przed 1999 rokiem przez zastosowanie wspolczynnika xj/^,

a pozniej metody zaczerpni?ty z Eurokodu. W tej pracy tam, gdzie nie moze
to wywolac nieporozumieh b?dzie si? uzywac krotkiej n a z w y u s z t y w menie .

11-8. Teoretyczne podstawy i uzasadnienia metod E C 2

11.8.1. S r e d n i c o d k s z t a i c e n i a e l e m e n t o w z a r y s o w a n y c h
Przed zarysowaniem odksztaicenia zbrojenia sy rowne odksztalceniom
przylegajycego do niego betonu. Po zarysowaniu rozkiad napr?zeh wzdluz
pr?t6w zbrojenia staje si? nierownomierny. W przekrojach przechodzycych
przez rysy napr?zenia w stah osiygajy lokalne maksima. Pomi?dzy rysami
jezeli przyczepnosc jest wystarczajyca zachodzi wspolpraca zbrojenia
z otaczajycym je, rozciyganym betonem.
Zasadnieze postulaty teorii, b?dycej podstawy EC2, sy oparte na uogolnieniu opisu zjawisk w osiowo rozciyganym pr?cie zelbetowym (rys. 11.13). Jezeli
sila N jest mniejsza od sily rysujycej N^r, a wydluzenie Al nie przekracza Al^^., to
pr?t znajduje si? w fazie I . Po osiygni?ciu N^r w najslabszym punkcie powstaje
rysa, co powoduje niewielki, skokowy przyrost (odcinek 1 2) wydluzenia -w przypadku, gdy zadajemy kontrolowany sil? lub skokowy spadek sily
(odcinek 1 1'), gdy doswiadczenie polega na zadawaniu kontrolowanych
wydluzeh. W otoczeniu rysy powstajy napr?zenia przedstawione na rysunku
11.15a. W przekroju przechodzycym przez rys? napr?zenia i odksztaicenia
w zakresie spr?zystym mogy bye obliczone wediug teorii fazy I I : w zbrojeniu
napr?zenie o-^ = N/A^, a w betonie cr^ = 0. W przekrojach lezycych, poza
strefami odpr?zenia betonu (odcinki s^.^ na rys. 11.15a) napr?zenia i odksztaicenia sy wediug E C zgodnie z teoriy fazy I .
W miar? powi?kszania obciyzenia pojawiajy si? nast?pne rysy, az do
wytworzenia rozkladu napr?zeh wediug rysunku 11.15b, przedstawiajycego
faz? ustabilizowanego zarysowania. Zaklada si?, ze w tej fazie rozstaw rys s^.^
jest staly, a przyrosty obciyzenia wywolujy jedynie powi?kszenie szerokosci rys
nie powstajy nowe rysy. We wszystkich przekrojach przechodzycych przez
rysy napr?zenia . i odksztaicenia sy takie same j a k w nieobetonowanym
' zbrojeniu zbrojenie przenosi caly sil? N. W przekrojach pomi?dzy rysami
cz?sc sily N jest przenoszona przez zbrojenie, a pozostala cz?sc przez beton.
Srednie (tzn. usrednione wzdluz dhigosci pr?ta) odksztaicenia zbrojenia, rowne
srednim odksztalceniom Alfl rozpatrywanego pr?ta, sy zatem nmiejsze, a sztywnosc (podluzna w przypadku rozciygania, a gi?tna w przypadku zginania)
wi?ksza niz odpowiednie wartosci wediug teorii fazy I I . T o zjawisko, a czasem
ta roznica odksztalcen (rys. 11.13), w pismiennictwie angielskoj?zycznym nosi
nazw? tension

stiffening.

W polskim pismiennictwie zazwyczaj stosuje si? dlugi zwrot wsp61praca

betonu rozciyganego mi?dzy rysami", a samo zjawisko bylo uwzgl?dniane

1 I] 1 r

Alor
Rys. 11.13. Zaleznosc sila N

Al
wydluzenie Al przy osiowym rozciyganiu

Ten opis zjawisk jest podstawy licznych, dwufazowych (faza I i faza

ustabilizowanego zarysowania) teorii zarysowania, przedstawionych np.
w [11.8] i w wielu starszych pracach. Wiadomo, ze nie jest on zupelnie wierny.
Przede wszystkim, zazwyczaj zmiana fazy nie zachodzi skokowo, przy stalej sile
Ncr, zwlaszcza w elementach niezbyt mocno zbrojonych, a w fazie ustabilizowanego zarysowania mogy czasem pojawiac si? nowe rysy. W normie polskiej
[11.42], w dyzeniu do dokladnosci, stosuje si? teori? trojfazowy do obliczania
ugi?c (dodatkowo wprowadzono faz? la), ale szerokosc rys wyznacza si? na
podstawie teorii dwufazowej. T y m niemniej, prosty dwufazowy opis ujmuje
najwazniejsze cechy zjawisk, chociaz w naturze mozna zaobserwowac losowe a czasem rowniez systematyczne odst?pstwa od tego opisu.
W E C 2 z 1992 r. oraz w polskich normach [11.45] i [11.45a] obliczanie
szerokosci rys i ugi?c jest oparte na zalozeniu, ktore mozna nazwac zasady
p r o p o r c j o n a l n i e malejycego usztywnienia". W EC2 z 2004 r. zasada ta jest
stosowana nadal do obUczania ugi?c, ale obliczenie szerokosci rys opiera si? na
innej zasadzie, k t o r y mozna by nazwac zasady stalego usztywnienia". Ponizej
rozpatrzono zasad? malejycego usztywnienia; zasad? stalego usztywnienia
omowiono w p. 11.8.2.
Rysunek 11.14 ilustruje przyj?ty w EC idealizacj? zaleznosci sila N odksztaicenie e. Odcinek O A przedstawia faz? I , prosta O B D czysty" faz? I I .
Przy N = Nc^ stal osiyga graniczne odksztaicenie w fazie I , wynoszyce s^^i,
i nast?puje skokowa zmiana odksztalcen. Srednie odksztaicenie zbrojenia
osiyga wartosc odpowiadajycy p u n k t o w i A", srednie odksztaicenie betonu jest
reprezentowane przez p u n k t A. Dlugosc odcinka A' A' pomnozona przez s^^

622

623

(rys.ll.15b) przedstawia zatem poczytkowy szerokosc rys w fazie ustabilizowanego zarysowania. Przy ustalonym N > N^r srednie odksztaicenie elementu
rowne sredniemu odksztalceniu zbrojenia
przedstawia p u n k t C. Odksztaicenie zbrojenia w przekroju przez rys? e^^ przedstawia p u n k t D, a srednie
odksztaicenie odcinkow betonu mi?dzy rysami p u n k t C.
k

(1

wyst?puje wzor:

0".

w k t o r y m wspolczynnik j S ^ zalezy o d przyczepnosci zbrojenia, a

ma
znaczenie takie j a k j S we wzorze (11.61).
W fazie I I naprezenia sy proporcjonalne do sily (przy rozciyganiu osiowym)
lub do momentu zginajycego M (przy czystym zginaniu), totez we wzorze
(11.61) mozna zastypic stosunek crjcr^ przez NJN
(przy rozciyganiu) lub
MJM,
(przy zginaniu).
Stosujyc zasad? (11.60) do odksztalcen zbrojenia otrzymuje si?:

- V

CSsE

c'
D

s. = ( l - O f i . i + C e ^ r .

B'

A7 A
/4

Podstawy w z o r u (11.61) jest bardzo prosty postulat (11.63). M i a r y usztywnienia jest roznica (s^jie J, przedstawiona odcinkiem C D na rysunku 11.14.
Skokowy przyrost odksztaicenia przy zmianie fazy (odcinek AB) wediug teorii
klasycznej (;,czystych" faz I i I I ) wynosi {Bsrii~^sri)- Przyjmuje si?, ze usztywnienie (odcinek C D ) jest proporcjonalne do odcinka A^'B, ktorego dlugosc jest
rowna dlugosci odcinka A B pomriozonej przez /f i do stosunku (TJ(J^\

srI si

sril

(11.62)

^sll

Rys. 11.14. Zaleznosc iV(fi) przy osiowym rozciyganiu idealizacja wediug EG2

^sn~s, = {s^sjfi^.

Przez
oznaczono odksztaicenie obliczone wediug teorii fazy I jest ono
rowne realnie powstajycemu odksztalceniu przy N < N,,. P r z y , i V >
tak
obliczone e^j nie ma sensu fizycznego, ale jest uzywane j a k o czynnik wzoru
(11.62).
^
;^

Podstawiajyc, wyndkajycy z rysunku 11.12 zaleznosc:

Zgodnie z EC2 przy obliczaniu przemieszczen i odksztalcen nalezy stosowac zasad? wyrazon^ wzorem:

^srU

do wzoru (11.63) otrzymuje si? wzor:

w k t o r y m a oznacza rozpatrywany zmienny, mogycy przedstawiac odksztaicenie, krzywizn? lub k y t , a indeksy I i n oznaczajy, ze wartosc zmiennej oblicza
si? odpowiednio wediug teorii fazy I lub I I . Zmienna ( dana jest wzorem:
w fazie n ,

^ " ' f
C= 0

if
,

(11.61)

w fazie I ,

w k t o r y m o-/icr^^ oznaczajy napr?zenia obliczone wediug teorii fazy I I ,

odpowiednio przy rozpatrywanej sile N (lub momencie M ) i przy N = N^r (l^ib
M = M J , a:
^ = 1,0
^ = 0,5

^srl -^CT

(11.60)

a = (l-C)ai+C%,

^ = l _ ^ f e Y

(11.63)

przy j e d n o k r o t n y m obciyzeniu k r o t k o t r w a l y m ,
przy obciyzeniu dlugotrwalym lub wielokrotnie powtarzalnym.

W z o r y nowej wersji E G dotyczy wylycznie zbrojenia zebrowanego. W starszych wersjach E u r o k o d u i w polskich normach zamiast w z o r u (1L61)

z ktorego w y n i k a zaleznosc (11.62), w ktorej wspolczynnik C przy

NJN
= (Tj(r^ - jest okreslony wzorem (11.61).
Tak wi?c, teoria EC2 jest oparta na postulacie wyrazonym wzorem (11.63).
Zrodlem tego w z o r u jest geometryczna interpretacja dwufazowej zaleznosci
sila odksztaicenie. N i e rozpatrywano mozliwosci uzyskania wzorow, mogycych zastypic (11.61), na drodze analizy warunkow przyczepnosci w otoczeuiu
rysy, j a k w wielu innych teoriach [11.8], [11.23], [11.28]. Jedynymi, ale
powaznymi, argumentami za przyj?ciem postulatu (11.63) sy prostota oraz
jakosciowa zgodnosc z obserwowanym przebiegiem zjawisk.
Znamienny cechy teorii EC2 jest stosowanie klasycznej, opartej na zalozeniu spr?zystosci, teorii faz I i I I do obliczania napr?zeh we wszystkich
przekrojach w fazie I , napr?zeh w przekrojach zarysowanych w fazie I I oraz
sily lub momentu rysujycego:
^c/=/..A>

M^^f^^m,

(11-64)

lub nawet, pomijajyc zbrojenie:

N^r-fctmA.

M,,=f,^W,,

(11.65)

l
N>N

Polsce przez wiele lat opierano obliczanie momentu rysujycego na zaloze-

-A

11

1!

\ N>N
\
S
J?

cr

n i u stosowanym takze w innych krajach ze rozciygany beton zachowuje

si? j a k material spr?zysto-plastyczny.

Przy t y m zalozeniu wskaznik w y -

trzymaiosci Wfp jest (dla przekroju prostokytnego) okolo 1,75 do 2 razy

wi?kszy niz wskaznik wytrzymaiosci

w fazie L Powstaje wi?c pytanie, j a k y

wartosc ma naprawd? moment rysujycy i j a k i jest zwiyzek tej wartosci

z elementarnymi wlasciwosciami betonu. Wiadomo, ze w

doswiadczeniach

wykonywanych na niezbyt duzych elementach regularnie osiyga si? momenty

rysujyce (lub niszczyce, w przypadku elementow niezbrojonych) wyraznie
wi?ksze od wynikajycych z koncepcji spr?zystosci. D l a bardzo duzych elementow w y n i k i takich doswiadczen sy mniej korzystne i zblizaj^si? do okreslonych
wzorem (11.65). Z doswiadczen (wediug [11-14]) wynika, ze dla niezbrojonych
belek o wysokosci 200 m m otrzymuje si? momenty niszczyce okolo dwa, razy
wi?ksze niz wediug w z o r u (11.65), a dla belek o wysokosci 1000 m m momenty
tylko o okolo 10% wi?ksze niz wediug tego wzoru. W i a d o m o takze, ze^przy
osiowym rozciyganiu beton t y l k o w n i k l y m stopniu wykazuje wlasciwosci

Rys. 11.15. Naprezenia; a) w otoczeniu pierwszej rysy, b) w fazie ustabilizowanego zarysowania

plastyczne. Dzisiaj interpretuje si? wi?c te w y n i k i doswiadczen na podstawie

nieliniowej mechaniki p?kania, k t o r a wyjasnia takze jakosciowy zaleznosc
w y n i k o w od rozmiarow elementow (efekt skali) [11.13], [11.2]. Podstawowe,
zwi?zle informacje o wlasciwosciach betonu z p u n k t u widzenia E C mozna
znalezc np. w pracy H . K . Hilsdorfa [11.14].

11.8.2. R o z s t a w i szerokosc

rys

Szerokosc rysy w najblizszym otoczeniu pr?t6w zbrojeniowych jest r o w n a

roznicy pomi?dzy wydluzeniami zbrojenia i przylegajycego do niego betonu,
osiyganymi na odcinku odpr?zenia betonu przy pojedynczej rysie (2^^^ wediug
rys. 11.15a) lub pomi?dzy sysiednimi rysami {s^^ wediug rys. 11.15b).
Szerokosc rys na powierzchni elementu oraz w obszarach, ktore nie lezy

" / ^ -

w najblizszym sysiedztwie pr?t6w zbrojenia, zalezy takze od grubosci otulenia

(powierzchnie wewn?trzne

rysy zwykle nie sy plaskie) oraz od rozkladu

Rys. 11.16. Naprezenia pomi^dzy sysiednimi rysami w stanie ustabilizowanego zarysowania

odksztalcen i rozmieszczenia zbrojenia w calym elemencie.

W przekroju przez rys? sila rozciygajyca element jest w calosci przenoszona

A
G,A,-a,{x)A,

A,

przez zbrojenie, a mi?dzy rysami cz?sc sily przenosi zbrojenie, a cz?sc beton.
W k a z d y m punkcie spetniony jest warunek r o w n o w a g i (rys. 11.16):
Wydhizenie zbrojenia na odcinku s^^ wynosi zatem:
cy.
w k t o r y m cr^ oznacza napr?zenie w zbrojeniu w przekroju zarysowanym,
a (T^{x) i (7^{x) napr?zenia w zbrojeniu i w betonie rozpatrywane j a k o funkcje x.

r^c(^)

-dx.

626

627

W przedziale
istnieje punkt taki, ze wartosc funkcji podcalkowej
pomnozona przez dlugosc przedzialu jest rowna calce b^dycej d r u g i m skladnikiem powyzszego wzoru. Niech napr?zenie w betonie w t y m punkcie
(napr?zenie srednie) wynosi kj^^^^i
(wartosci /c, w p. 11.4). Wydluzenie
zbrojenia jest rowne:

Ac,cff i stopieh zbrojenia p przez efektywny stopieh zbrojenia p^^cff - Wtedy wzor
(11.68) przybiera postac wzoru (11.28), k t o r y jest identyczny z wzorem
zawartym w EC2.
Wediug EC2 przyjmuje si?, ze na odcinku pr?ta, na k t o r y m sily wewn?trzne
N i M sy stale, maksymalna szerokosc rys jest rowna:
vv^ = 5 , , ^ a x ( e , ^ - 0 Dlugosc strefy odpr?zenia

a srednie odksztaicenie

zbrojenia

s^.^ mozna

obliczyc na podstawie

warunku

r o w n o w a g i zbrojenia polozonego mi?dzy przekrojami I i I I (rys. 11.15a). Jezeh

zbrojenie sklada si? z jednakowych pr?t6w o srednicy 0, to suma obwodow
(11.66)

D r u g i skladnik powyzszego
stiffening").

wzoru przedstawia

usztywnienie

(^tension

pr?t6w jest rowna 4AJ(f)

i otrzymuje si? zaleznosc:

-^rds=icr^^-aJA,,

(11.69)

w ktorej cr^j oznacza napr?zenie w zbrojeniu powstajyce p o d wplywem sily

rysujycej bezposrednio przed zarysowaniem (w przekroju I - I ) , a cr^^jj
napr?zenie p o d w p l y w e m tej samej sily bezposrednio po zarysowaniu
(w przekroju I I - I I ) .
W z o r (11.69) jest podstawy wielu pokrewnych teorii zarysowania, opracowanych w zachodniej Europie (obszerny przeglyd zawiera a r t y k u l R. Eligehausen i H . Krellera [11.8]), a takze teorii [11.29], [11.1], [11.32], na k t o r y c h
opierajy si? polskie normy.
W przypadku osiowego rozciygania:
^^n = - ^ = / c t m

'

{11.10}

i z w z o r u (11.69) otrzymuje si? wzor:

rds = 0,25^-^,

Rys. 11.17. Zasada staiego usztywnienia - gruba linia przedstawia srednie odksztaicenia zbrojenia

Srednie odksztaicenie betonu jest rowne:

Kfct,cn

(11.67)

(11.71)

w k t o r y m p oznacza stopieh zbrojenia AJA^.

Oznaczajyc srednie napr?zenie przyczepnosci przez r ^ , a przez /C^L stosunek
do T ^ , ze w z o r u (11.71) otrzymuje si? zaleznosc:
s,, = 0,25k,t

(11.72)
P

a roznica odksztalcen zbrojenia i betonu wynosi:

cff

E.

E.

(11.68)

Rozpatrujyc o s i o w o rozciygany pr?t" j a k o model strefy rozciyganej

elementu zelbetowego zast?puje si? pole przekroju A, przez pole efektywne

Wspolczynnik
odpowiada znanemu z polskiej n o r m y [11.42] wspolczynn i k o w i fjf. D l a pr?t6w zebrowanych wartosci tych wspolczynnikow sy zbhzone
{k, = 0,8, rij^ = 0,7),'ale dla zbrojenia z pr?t6w gladkich znacznie si? rozniy
(/c, = l,6, 7^^=1,0).
Srednia szerokosc rys zalezy o d ostatecznego rozstawu s^^, k t o r y powstanie
w fazie ustabilizowanego zarysowania. Oczywiscie, rozstaw s^.^ nie jest r o w n y
s^^. Przy zwi?kszajycym si? obciyzeniu powstajy nowe rysy, k t o r y c h rozstaw

j a k w y n i k a z mechanizmu zjawisk przedstawionego na rys. 11.15 powinien

bye zawarty pomi?dzy s^^ i 2s^^. Prace zwiyzane z t y m problemem, a takze prace
zmierzajyce do sformulowania teorii snkcesywnego zarysowania, ze zmieniajycym si? rozstawem (np. [11.31]), przedstawiono w [11.8]. W uproszczeniu
mozna przyjyc, ze
dyzy do okolo 1,5^^^, T a k wi?c, poczytkowy rozstaw rys
powinien bye proporcjonalny do napr?zeh w zbrojeniu i do 2s^^ (w otoczeniu
rysy istniejy dwie strefy odpr?zenia), a rozstaw ostateczny do napr?zen i do
1,5^^^. N a ogol w normach, a w szczegolnosci w EC2 i w normach polskich,
stosuje si? wzory, w k t o r y c h dlugosc odpr?zenia i ostateczny rozstaw rys sy
utozsamiane, a zgodnosc z doswiadczeniem uzyskuje si? przez dobranie
odpowiednich wartosci wspolczynnikow empirycznych.
Opracowujyc EC2 wzor (11.72) zastosowano tylko j a k o ogolny wytyczny,
okreslajycy wazne cechy zjawiska zarysowania i wlasciwy struktur? zaleznosci.
Rozpatrujyc osiowo rozciygany pr?t" j a k o model strefy rozciyganej
elementu zelbetowego zast?puje si? pole przekroju
przez pole efektywne
Ac.cff i stopieh zbrojenia p przez efektywny stopieh zbrojenia p^^^^^ i do
projektowania stosuje si? wzor:
Sr,m.x=k^C

+ k,k2k^-^,

(11.73)

Pp.cff
okreslajycy maksymalny rozstaw rys. Wartosci wspolczynnikow k^ i k^ mozna
ustahc w zalycznikach krajowych. Zalecane wartosci to k^ = 3,4, k^ = 0,425.
Wspolczynnik 0,425 wyst?pujycy w t y m wzorze jest wynikiem pomnozenia
wspolczynnika 0,25 ze wzoru (11.72) przez stosunek maksymalnego do
sredniego rozstawu rys, k t o r y przyj?to r o w n y 1,7. We wzorze (11.73) c oznacza
grubosc otuliny zbrojenia; wartosci c i cj) nalezy podstawiac w milimetrach.
W z o r (11.69) b?dzie wlasciwy dla elementow zgmanych, jezeh za a^^^ i o-^^^
b?dzie si? uwazac napr?zenia wywoiane w zbrojeniu momentem rysujycym M^^.
Takie zalozenie mogloby bye podstawy do wyznaczenia wspolczynnika k^ we
wzorze (11.73). Jednakze, w zwiyzku z wprowadzeniem efektywnego pola
zamiast calego pola przekroju, rola warunkow rownowagi w wywodach,
zmierzajycych do uzasadnienia podstawowego wzoru (11.73), przestaje bye
jasna. Interesujyce moze bye spostrzezenie, ze wzory polskiej n o r m y [11.42],
oparte konsekwentnie na warunkach rownowagi, mogy bye przeksztalcone do
postaci podobnej do wzoru (11.72) [11.19]. M o z n a wykazac, ze w przypadku
zginania pojawia si? w t y m wzorze wspolczyimik, k t o r y dla przekroju
prostokytnego wynosi okolo 0,5. Podobnie wedhig EC2 przy zginaniu nalezy
stosowac wspolczynnik k^ = 0,5. W licznych pracach opierajycych si? na
zalozeniach zblizonych do E C mozna jednak spotkac inne wartosci. W szczegolnosci wediug G. Rehma i A . M a r t i n a [11.36] analogiczny wspolczynnik przy
zginaniu jest pi?c razy nmiejszy niz przy osiowym rozciyganiu (wediug E C
wspolczynnik
przy zginaniu jest dwa razy nmiejszy niz przy rozciyganiu).
M o z n a wykazac, ze proporcja wspolczynnikow wediug [11.36] wynika (dla
przekroju prostokytnego) z d o b r y m przyblizeniem z wywodow, zgodnych

z zasady okreslony na poczytku tego akapitu, opartych na konsekwentnym

stosowaniu zaiozenia spr?zystosci i warunkow rownowagi (bez stosowania
pola efektywnego).
Jakie sy powody zastypienia wzoru (11.72) przez (11.73)?
W teorh opartej na wzorze (11.72) j a k o podstawowe zjawisko wplywajyce na
szerokosc rys rozpatruje si? przyczepnosc zbrojenia do betonu. Zaklada si? przy
tym, ze pr?t zelbetowy zachowuje si? j a k element jedno wymiarowy. Dlatego taka
teoria moglaby bye wlasciwa tylko w przypadku osiowo rozciyganych elementow z g?sto i rownomiernie rozmieszczonym zbrojeniem. W rzeczywistych
elementach zjawisko odpr?zenia betonu w otoczeniu rysy, majyce zasadniezy
wplyw na rozkiad nast?pnych rys, jest bardziej zlozone i moze bye zadowalajyco
opisane t y l k o w funkcji dwoch, a czasem trzeeh wymiarow.
T a k np. w pr?cie osiowo rozciyganym, bardzo g?sto zbrojonym (rys.
11.18a), wediug w z o r u (11.72) przy rosnycym stopniu zbrojenia rozstaw rys
powinien dyzyc do zera. Jednakze skrajne pr?ty majy otulm?, spelniajycy
wymagania normy, co powoduje, ze przy kraw?dzi pr?ta, po pojawieniu si?
rysy 1 powstany strefy odpr?zenia. Rysa 2 moze utworz-yc si? tylko poza t y m i
strefami. Z tego p o w o d u we wzorze (11.73) wprowadzono skladnik 3,4c (2c
ponmozone przez stosunek maksymalnego do sredniego rozstawu rys wynoszycy 1,7). W niektorych wersjach pokrewnych metod obliczania wyst?puje
bardziej skomplikowany skladnik, zalezny od grubosci otulenia i rozstawu
pr?t6w zbrojenia.
W przypadku nierownomiernego rozmieszczenia zbrojenia w strefie rozciyganej, w otoczeniu rysy powstaje nierownomierny rozkiad napr?zeh. Rysunek 11.18b ilustruje to zjawisko w pr?cie osiowo rozciyganym. W EC2
uwzgl?dniono je zast?pujyc stopieh zbrojenia p we wzorze (11.72) przez
efektywny stopieh zbrojenia p^^^ff, wprowadzony do wzoru (11.73). Defmicja
efektywnego pola Ac,^f jest oparta w znacznym stopniu na arbitralnych
ustaleniach. Jest to bez wytpienia slaby p u n k t teorh, ale ulepszenie wymagaloby j a k juz wspomniano rozwiyzywania zagadnieh d w u lub t r o j wymiarowych.
Przy m i m o s r o d o w y m rozciyganiu z duzym mhnosrodem (tzn. gdy cz?sc
przekroju jest sciskana) i przy zgmaniu, zasi?g strefy sciskanej moze miec
wplyw na rozstaw rys. Rozpatrzmy np. belk? (rys, 11.18c) zbrojony pr?tami nie
majycymi przyczepnosci do betonu, zamocowanymi jedynie na kohcach belki.
a)

V
1

N/2
-c;

c)

N -

1
N/e

Rys. 11.18. Wplyw zasi^gu strefy odpr?zenia na rozkiad rys

630
Wedhig teorii przyczepnosciowej w t a k i m elemeneie powinna powstac t y l k o
jedna, bardzo szeroka rysa. W rzeczywistosci w otoczeniu pierwszej rysy
powstany strefy odpr?zenia o dlugosci rownej w przyblizeniu wysokosci strefy
rozciyganej. Szerokosc rys mozna wi?c oszacowac nmozyc srednie odksztaicenie przez dlugosc strefy odprzema. N a tej zasadzie opiera si? k i l k a
przepisow EC2, omowionych w p. 11.4 i 11.5.
Jak widac z powyzszych wywodow, metoda EC2 jest cz?sciowo oparta na
wnioskach z analizy prostych warunkow rownowagi, a cz?sciowo na spostrzezeniach empirycznych, ktore uwzgl?dnia si? wprowadzajyc wspolczynniki
do podstawowego w z o r u metody. Wspolczynniki empiryczne i arbitralne
zasady (np. defmicja Pp,cff) niajy silny wplyw na wyniki.
Zasadnieze zaiozenia EC2 i n o r m [11.41], [11.42], [11.45] i [11.45a]
stosowanych w Polsce, sy zblizone podstawy przepisow jest dwufazowa
teoria przyczepnosciowa uwzgl?dniajyca usztywnienie rozciyganego zbrojenia
przez wspolpracujycy beton. D o obliczania napr?zeh oraz sil rysujycych stosuje
si? w E C klasyczny teori?, oparty na zalozeniu spr?zystosci, a w polskich
normach [11.41], [11.42] zakladano, ze beton jest materialem spr?zysto-plastycznym. T a roznica zalozeh nie wywoluje bardzo istotnych roznic
w napr?zeniach po zarysowaniu, ale roznica w ocenie wartosci momentu
rysujycego (p. 11.8.1) w niektorych przypadkach powoduje duze rozbieznosci
w ocenie szerokosci rys (przy momentach zblizonych do rysujycego). Niekiedy
powazne znaczenie moze miec stosowanie efektywnego stopnia zbrojenia
wediug EC2, nie wyst?pujyce w starszych normach polskich.
Z praktycznego p u n k t u widzenia istotne jest porownanie szerokosci rys
bliczonych wediug EC2 i wediug stosowanej przez wiele lat n o r m y polskiej
[11.42]. Przy zginaniu dla elementow o malej wysokosci (plyt) otrzymuje si?
zblizone w y n i k i . D l a elementow wysokich (h > 400 mm) E C daje wyudki
korzystniejsze (przy tych samych napr?zeniach a-J niz [11.42], glownie z p o w o du zastosowania efektywnego stopnia zbrojenia, k t o r y w wysokich elementach
jest wyraznie wi?kszy n i z stopieh zbrojenia w zwyklym sensie.

K =

e. + e^

Stosujyc zaleznosc (11.60) do odksztalcen

(11.74)
ze wzoru (11.74) otrzymuje si?:

^^(l-C)a.^Ua.n

^^^^^^

Stosujyc dalej zasad? wyrazony wzorem (11.60) do odksztaicenia

wzorze (11.75) otrzymuje si? zaleznosc:

we

wyrazony w p. 11.7.2 wzorem (11.51). Tak wi?c zostalo wykazane, ze zasada

obliczania krzywizn wynika z zastosowania zasady (11.60) do odksztalcen. Jednakze,
zastosowane w t y m wywodzie zalozenie, ze wzor (11.60) stosuje si? do odksztalcen e^,
moze budzic sprzeciw. W ten sposob przyj?to bowiem, ze odksztalcema skrajnych
wlokien sciskanych rozldadajy si? wzdluz elementu tak samo nierownomiernie j a k
odksztaicenia zbrojenia. W polskich przepisach [11.41] i [11.42] nierownomiernosc
rozkladu napr?zeh w zbrojeniu byla opisana wspolczynnikiem IF^, majycym
znaczenie podobne do
Odmieimie jednak niz w EC przyjmowano, ze srednie
odksztaicenia skrajnych Wlokien sciskanych niewiele rozniy si? od maksymalnych
(stosowano staly wspolczynnik 0,9 do odksztalcen maksymalnych, obhczonych
w przekroju zarysowanym).
Rozpatrzmy teraz przyblizony metod? obliczania ugi?c przedstawiony w p 11.7.2. Istota przyblizenia polega na zastypieniu zmiemajycej si?
wzdluz belki sztywnosci B przez sztywnosc 5min (rys.
11.19), wyznaczony w odpowiednio dobranym przekroju krytycznym. Dokladnie taka sama zasada byla
podstawy obliczenia ugi?c w normach polskich
[11.41] i [11.42].
Wzory EC2 mozna ponijajyc wplyw skurczu przeksztaldc do postaci:
eff

Rownanie teorh z w y n i k a m i doswiadczen na podstawie prac badaczy

niemieckich omawia M . Knauff w pracy [11.49].

'B
1
B min

11.8.3. U g i ^ c i a

lub B=

5
M

Podstawy teorh EC2 jest wzor (11.60). Genez? tej zaleznosci przedstawiono
w p. 11.8.1. Obliczajyc ugi?cia metody scisly na miejsce zmiennych oc w t y m
wzorze podstawia si? odpowiednie krzywizny, a stosujyc metod? przyblizony odpowiednio okreslone ugi?cia (p. 11.7.2). Przy obliczaniu odksztalcen
na miejsce a podstawia si? odksztaicenia. Powstaje zatem pytanie, na czym
polega istota takiego przybHzenia i czy zaiozenia te sy niesprzeczne?
Ugi?cia i inne przemieszczenia elementow zginanych oblicza si? na podstawie zaleznosci pomi?dzy odksztalceniami rozciyganego zbrojenia
i skrajnych sciskanych, w l o k i e n betonu e, a krzywizny K:

B,

(11.76)

Rys, U,19. Zasada przyblizonej przypominajycej wzory n o r m polskich. Podobne

mtody obliczania ugi?c
xmz^^dxxm

przeksztalcenie

jest mozliwe takze wtedy,

gdy

si? skurcz, ale prowadzi do malo przejrzystych wzorow.

11,8.4, U p r o s z c z o n e sposoby s p r a w d z a n i a S G z a r y s o w a n i a
Przy danym napr?zeniu w zbrojeniu szerokosc rys zalezy od srednicy pr?t6w
zbrojenia (j) - i m mniejsza srednica, t y m mniejsza jest szerokosc rys. Uprosz-

632
czone sposoby sprawdzania SG zarysowania polegajy zatem na stosowaniu
tablic (np. tablica 11.4), w k t o r y c h zestawiono maksymalne wartosci 0, przy
ktorych graniczna szerokosc rys nie jest przekroczona.
Jezeli obciyzenie jest dlugotrwale, to przy zbrojeniu zebrowanym:
W

= 3,4c+0,425-0,8 / c ^ - ^ = 3,4c + 0,34k2- ^

W elementach osiowo rozciyganych,

jezeh

2,5a < 0,5/i,

czyh

a < 0,2K

to

p^,,ff =

= 0,2p-,

a w przeciwnym przypadku p^^^ff = PZ powyzszych wzorow i wzoru (11.79) w y u i k a zwiyzek:

Kkfct,ch

Podstawiajyc powyzszy zaleznosc do wzoru (11.27) i wyznaczajyc

zbrojenia otrzymuje si?:

srednic?
w ktorym:
przy zginaniu

r = 4

gdya^O,l/i,

(11.81a)

gdya<0,i;i,

(11.81b)

przy rozciyganiu

r = 0 , 4 - - 4 - ^
a
2a
r = l _ _

gdya>0,2/i,

(11.81c)

gdy a<0,2h.
5 a
N a podstawie wzoru (11.77) graniczna srednica jest rowna:

(U.Sld)

We wzorze (11.77)
^ = ^ ^ _ 0 , 4 - ^ ( l + a,p,),

(11.78)

lecz nie nmiej mz 0,6cr^.

.
Przy ustalonym W;^ wartosc cj? w g wzoru (11.77) zalezy od czterech
zmiennych: klasy betonu, cr^, p^^cff i c. Dlatego cheyc zbudowac prosty tablic?,
trzeba stosowac arbitralne zaiozenia (np. budujye tablic? 11.4 przyjmowano
c = 25 mm), a w y n i k i stosowania tablicy nie b?dy bardzo dokladne.
Obliczanie srednicy zbrojenia

KK

a.u

/ ^ _ 3

Przyjmujyc, ze wartosc wyrazenia W wynosi okolo 0,6a^,

minimalnego

w M P a ) w postaci:

Ukladajyc tablic? wartosci wiasciwych przy kfa,,n = 2,9 M P a powyzszy

(1179)

wzor dogodnie jest rozpatrywac w postaci:

W powyzszym wzorze h^^ oznacza wysokosc strefy rozciyganej w fazie I .

Przy zginaniu
oznacza pole zbrojenia umieszczonego przy rozciyganej
kraw?dzi przekroju,
= 0,5/z,
= 0,4. Przy osiowym rozciyganiu A^ oznacza
cale pole zbrojenia przekroju, h,, = h, k,= 1,0.
W elementach zginanych
(wediug zasad omowionych w p. 11.4.3):

Srednica zbrojenia minimalnego

bh

. .
^ ^
hx
jezeh 2,5a < ,
,

^,
czyh

A.

AA

2,5ab

l,5abh

_ Kkfct,cKr
h(j^

^
^
a = h-d<
^

= 200000 M P a ,

3,4c = 68 m m otrzymuje si? wzor na graniczny srednic? cj)^ (w^ w milimetrach,

Srednica zbrojenia w g wzoru (11.77) jest rosnycy funkcjy zmiennej p^.cff,

a zatem najmniejszy srednic? otrzyma si? przyjmujyc, ze stopieh zbrojenia jest
maly. Zbudujmy najpierw tablic?, k t o r a ma sluzyc do wyznaczania srednicy
zbrojenia wyznaczonego ze wzoru na minimalne pole zbrojenia. Zaklada si?, ze
spelniony jest warunek okreslony wzorem (11.38), a wi?c:
p^'^s

4 , \)

Przy zgmaniu k, = 0,4,

elementow zginanych

= 0,5/i, k^ = 0,5 i jezeh a ^ 0,1/i, to z (11.84) przy

r = 4 otrzymuje si? wzor:

hx
^ 0,1/z,

w ktorym:

f/)? = 13,647/(w^t, <t,).

(H-^^)

a w przeciwnym przypadku, zakladajyc / i - x . ^ 0,75/z, otrzymuje si?:

Wartosci (j)* w zaleznosci od

i (T^ zestawiono w tablicy 11.9. Porownanie
wartosci obliczonych z tego w z o r u z zalecanymi w E C (tab. 11.4) wykazuje, ze
zalecenia E C sy na ogol konserwatywne.
Jezeli a < 0,lh, to z (11.84) i (11.81b) wynika, ze:

(11.87)
2,9
2a
Jak w y n i k a ze wzoru (11.87), w celu obliczenia 0^ przy a = hd<
0,lh
nalezy wartosci z tablicy 11.9 nmozyc przez wspolczynnik rowny:

2,9

2{h-dy

^^^^^f

k t o r y przy k = 1,0 jest t a k i sam j a k w zaczerpni?tej z E C tablicy 11.4.

Opisany powyzej metod? sprawdzania ilustruje przyklad 11.9.2.
Tab. 11,9. Wartosci (f>f [mm] obliczone ze wzoru (11.86) (w nawiasach
wartosci zalecane w EC)
[MPa]

Wjt = 0,4 mm

Wf, 0,3 mm W), 0,2 mm

a = h-d^O,lh,
Pp

to

pp,c = 0,4ph/a'^

4p,

przeciwnym

przypadku

^ 4p. Graniczna srednica zbrojenia jest rosnycy funkcjy p^^^ff, a wi?c

bezpieczne oszacowanie otrzymuje si? przyjmujyc niewielkie p = 0,2:5% (wtedy

Pp.cff > 1.0%)Podstawiajyc do wzoru (11.77) wartosci zmiennych okreslone w tabhcy
11.10 oraz c = 30 m m otrzymano k o l u m n y 2 i 3 tej tablicy.
Tab. 11.10. Maksymalne srednice pr^tow zebrowanych przy w,, = 0,3 mm
Napr^zenie
w zbrojeniu ex,
[MPa]

Maksymalna srednica pr^tow [mm]

Obliczona wg wzoru (11.77) przy Pp.crr = 1,0%
/cfc = 12,/c..err=l,6 MPa

/c. = 30,/,,.rr = 2,9 MPa

Wedhig
EC

160

31,8

31,8

32

160

> 40(40)

>40(32)

29,7(25)

200

21,9

24,4

25

200 ,

40,8 (32)

29,5(25)

18,1(16)

240

15,6

19,5

16

240

27,7(20)

19,8(16)

11,9(12)

280

11,7

16,0

12

320

9,0

12,9

10

360

7,1

9,9

400

5,6

7,8

4,3

5,8

280

19,9(16)

14,1(12)

8,3 (8)

320

14,9(12)

' 10,4(10)

6,0 (6)

360

11,5(10)

400

9,1 (8)

450

6,9 (6)

8,0 (8)
6,2 (6)
,

4,7 (5) .

Srednica zbrojenia minimalnego

r o z c i ^ a n y c h osiowo

4,4 (5)

450
3,4 (4)
(-)

elementow

Przy rozciyganiu fc, = 1,0, h,^ = h, /c^ = 1,0 i jezeli a^2h,

i (11.81c) przy r = 1,0 otrzymuje si? wzory:
F = S,529f{wcr,)

to z (11.84)

yf,
(11,89)

w k t o r y c h 0? wyznacza si? z tej samej tablicy co przy zgmaniu.

Jezeh a<0,2h,
to z (11.81) i (11,8Id) wynika, ze:
0. = 8
^

2,9

^0?

(1L90)

Jak widac, wartosci wediug E C sy dobrane z nalezyty ostroznosciy, tzn.

maksymalne srednice w g E C sy na ogol (wyjytek przy
= 160 M P a ) nmiejsze
niz obliczone dokladnie dla/^t.eff = 2,9 M P a . Przy znmiejszaniu f^^^^^ maksymalne srednice malejy wolniej niz stosunek /ct,cff/2,9, a zatem stosowanie
zmniejszania srednicy w g w z o r u p o d tablicy 11.4 jest uproszczeniem konserwatywnym.
Podsumowujyc zagadnienie uproszczonego sprawdzania szerokosci rys
trzeba zauwazyc, ze we wszystkich wersjach E C (poczywszy od najstarszej)
kiadzie si? duzy nacisk na stosowanie tablic. A u t o r z y E C uwazali, ze sprawdzenie
to nalezy koniecznie przedstawic w formie niewymagajycej wykonywania
dluzszych obliczen. Dyzenie to doprowadzilo do zbudowania bardzo prostych,
ale niezbyt udanych tablic. Zgodnosc w y n i k o w wediug tablic z w y n i k a m i scislych
(tzn. zgodnych z o g o l n y m i zasadami EC) obliczen jest nienadzwyczajna.

11.9. Przyklady

S t o s o w a n i e t a b l i c do w y z n a c z a n i a s r e d n i c y z b r o j e n i a
o dowolnym polu przekroju

11.9.1. Z a s t o s o w a n i e t a b l i c y 11.1 do o b l i c z a n i a
momentow bezwladnosci

Jezeli zbrojenie jest wi?ksze od m m i m u m wyznaczonego ze wzoru (11,38),

m 70?
^^^^^^ wyznaczyc ze wzoru (11.77) nie stosujyc podstawienia
U l . / y j . w poprzednich punktach wykazano, ze gdy w elementach zginanych

Plyta, wykonana z betonu C I 6/20, o grubosci 20 cm i wysokosci uzytecznej

d = 17,5 cm jest zbrojona dziesi?cioma pr?tami 08 na metr (A, = 5,03 cm^).
Oblicza si? momenty bezwladnosci przekrojow sprowadzonych w fazach I i I I .

637
E,^

Przyj?to zbrojenie zlozone z 3 pr?t6w 0 1 2 m m {A^ = 3,393 cm^) j a k na

rysunku 11.20a.
Sprawdzenie szerokosci rys wedlUg tablicy 11.4.

= 29000 M P a , przyj?to <p(co, Q = 2,5,

2900
^.^
200000
E. ,rr = - = 8286 M P a , cc, =
= 24,14,
8286
20
H = ^

M = 2,2 0 , 3 0 ^ ^ = 0,0396 M N m .

5 0^^
. , = 2 4 , 1 4 ^ = 0,06939.

= U43,

Przyjmujyc rami? sil wewn?trznycii rowne 0,85(i otrzymuje si?:

Faza

0,5-1,143^0,06939 ^
^

1,143 + 0,06939

'

= 245,2 240 M P a :

Z tablicy 11.4 przy napr?zeniu 240 M P a i Wj. = 0,2 m m otrzymuje si?:

+ 1,143 (0,5 1,143 - 0,5960)2 + 0,06939 (1 - 0,5960)^ =

^ * = 12 m m ,

= 0,1364,

10

^^2,2 0,4-0,5-0,6
= ^^2:9

Ji - 0,1364 100 17,53 = 73102 cm'^.

Faza

0,85-0,56'3,393'10"

'

1143^

0,0396

2-0,04

a wi?c srednica 12 m m jest odpowiednia.

^ = V0>069392 + 2 0,06939 - 0,06939 = 0,3095,

Wysokosc efektywnej strefy rozciyganej:

+ 0,06939(1-0,3095)2 = 0,04297,

O b l i c z e n i e s z e r o k o s c i r y s w e d i u g w z o r o w (11.27), (11.28) i (11.30)

0,3095'
bd^

= ^^'^^

2,5 40 = 100 < ^ ^ - ^ = 600 ^41,1 ^ ^^^^g ^ zatem /Xc.cff = 100 m m .

Jn = 0,04297 100 17,5^ = 23027 cm^.

Efektywny stopieh zbrojenia

11.9.2. Z g i n a n i e s z e r o k o s c r y s w p r z e k r o j u
prostok^.tnym

3 393
P = J ^ = 0.01131,

Rozpatruje si? belk? o przekroju wediug rysun11.20a.

Beton
C20/25, Xto = 2,2 M P a ,
= 30000 M P a , stal zebrowana.
A) Wyznacza si? zbrojenie minimalne przy
wymaganiu, zeby szerokosc rys nie przekraczala
0,2 m m .
ku

Zaklada si?, ze napr?zenie w zbrojeniu w cbwili

zarysowania ma wynosic okolo 240 M P a wtedy, j a k widac z tablicy 11.4 odpowiednia b?dzie
srednica okolo 12 m m .

Rys. 11.20a

Stosuje si? wzor (11.38), przyjmuje si?:

, _

kfct,cnAt

s.inm K

^,2,2-0,3-0,5-0,6
= 0,4

240

"'^ ~ 30000 ~

i A , : i - , A ^ ^ ( y ^ ^ , , ^ i m m
^ ^"^ ~

200000

= 0,0008076 > 0 , 6 ^ ^ = 0,00072,

= 3 , 4 ( 4 0 - 0 , 5 - 2 0 ) + 0 , 4 2 5 - 0 , 8 - 0 , 5 ^ ^ ^ = 282,4 m m ,
= 0,0008076 282,4 = 0,228 m m ,

>/ct,off =/cto = 2 , 2 M P a ,

200000

. . .
= 3,30 10

^
* m^.

a wi?c szerokosc rys jest wi?ksza od postulowanej wartosci granicznej.

Zrodlem niezgodnosci wnioskow, wynikaj^cycb z tablicy 11.4 i z obliczenia
scislego, jest znaczna grubosc otulenia przyj?ta w t y m przykladzie. Wartosci

639
w tablicy 11.4 uzyskano przy mniejszej grubosci otulenia jest mniejszy.

wtedy rozstaw rys

5,,ax = 3,4 ( 4 0 - 0 , 5 20) + 0,425 0,8 - 0,5

B) Przy zbrojeniu wi?kszym od minimalnego

oblicza si? szerokosc rys scisle" (tzn. wediug p. 11.4)
i porownuje z wynikiem zastosowania tablicy 11.4.
Pole przekroju zbrojenia (4^20)
= 12,57 cm^.
W S G U moment zginajycy (od prawie stalej k o m binacji obciyzen wynosi) 143,6 k N m .
Stopieh zbrojenia:

60

Rys. 11.20b

Wfc = 0,001066 -183,1 = 0,1952 m m .

Przy

= 240 M P a i

(1 + 2,5) = 23,33,

= 0,2 r m n z tablicy 11.4 wynika, ze:

2,2 0,4-0,5-60.
1 2 = 13,7 m m .
2,4
2,9

C O jest wymaganiem przesadnym, bo zamieszczone powyzej obliczenie wykazalo, ze (j) = 20 m m jest srednicy odpowiedniy.
' M a k s y m a l n y rozstaw w g tablicy 11.5 przy
= 0,2 m m wynosi 100 m m
i jest wi?kszy od rozstawu pr?t6w w przekroju na rys. 11.20, k t o r y jest rowny:
300-2-40
^ = 73,3 m m ,

200000
30000

a zatem obliczenie scisle" i oszacowanie oparte na tablicy 11.5 doprowadzajy

do tego samego wniosku, ze warunek Wfc<: 0,2 m m jest spelniony.

A = 23,33 0,00748 = 0,1745,

11.9.3. R o z c i ^ a n i e osiowe s z e r o k o s c r y s p r z y
obci^.zeniu b e z p o s r e d n i m

^ = V 0 , 1 7 4 5 2 + 2 - 0 , 1 7 4 5 - 0 , 1 7 4 5 = 0,4415,
x = 0,4415-0,56 = 0,2472 m .
Rami? sil wewn?trznycli
0,2472
0,56
= 0,4776 m .
W g zasady przyblizonej przy p, = 0,748% mozna przyjyc, ze rami? sil
wewn?trznycb wynosi 0,85 - 56 = 47,6 cm.
Napr?zenie w zbrojeniu w S G U :

Element o przekroju poprzecznym wediug rysunku 11.21 jest rozciygany

sily, k t o r a w S G U wywoluje napr?zenia w stali wynoszyce
= 280 M P a .
Beton C20/25,
= 2,2 M P a , dopuszczalna szerokosc rys - 0,3 m m .
Przyj?to zbrojenie zlozone z 16 pr?t6w
(j) 14 {A^ = 24,64 cm^). Szerokosc rys oblicza si? ze wzorow zamieszczonych w p.
11.4.
A = 100-200 = 2000 cm^.

143,6-10^
cr, =
: = 240 M P a .
'47,6-12,57

100

p = 1 ^ =
2000

O b U c z e n i e w g w z o r o w (11.35), (11.28), (11.30) i (11.27)

600 - 247,2
- = 117^6 a zatem

= 0,01332,

2,5-3,7-100
2464-280

= 689,9 k N .
1000
Przyjmujyc j a k w przykladzie 11.9.1
N =

= 100 m m .

Efektywny stopien zbrojenia

3,720

'3,720 '
12,57
Pp.cii = 7 7 7 ^ = 0,0419,
10-30

20

240
= 0,001066 > 0,6
= 0,00072,
200000

= 0,001040 > 0,6

= 6,667 otrzymuje si?:

2 8 0 - 0 , 4 ^ ^ ( 1 + 6,667-0,01332)

Rys. 11.21

2,2
^ ^ ' " ' ^ ^ o ; o i i 9 ( ^ + ^'^^^-'0419)
200000

1,2320/0,

0,5-24,64

Wysokosc efektywnej strefy rozciyganej:

O^An
^r^^^^^-^
2,5-40 = 100 < _

= 183,1 mm.

Z a s t o s o w a n i e t a b l i c 11.4 i 11.5

Przy obciyzeniu dlugotrwalym (przyj?to cj) (oo, to) = 2,5):

''^

20

200
200000

200000
= 0,00084,

641
W

11.9.4. R o z c i ^ a n i e osiowe o b c i y z e n i e m p o s r e d n i m
z a s t o s o w a n i e t a b l i c i o b l i c z e n i e bez t a b l i c

= 3 , 4 ( 3 7 - 0 , 5 - 1 4 ) + 0 , 4 2 5 - 0 , 8 - 1 , 0 ^ ^ ^ ! ^ = 459,4 m m ,
Wj, = 0,001040 459,4 = 0,4778 m m ,

i szerokosc rys jest za duza.

Rozstaw pr?t6w wynosi 1000/8 = 125 m m . Wediug tablicy 11.5 maksymalny rozstaw przy
= 280 M P a iwj^ = 0,3 m m wynosi 150 mim, a wi?c warunek
Wjfc < 0,3 n m i powinien bye spelniony!
Zmniejszanie srednicy zbrojenia prowadzi w t y m przypadku do bardzo
malego rozstawu pr?t6w. Lepszy w y n i k otrzymuje si? zast?pujyc pr?ty
0 1 4 przez 0 1 6 ( X ^ = 16-2,01 = 32,17), glownie dzi?ki zmniejszeniu napr?zen
w stali:
'^7 17

Element wediug rysunku 11.22 rozpatruje si? j a k o rozciygany osiowo na skutek

skr?powania odksztalcen termicznych i skurczowych. W p. A oblicza si? zbrojenie za
50
pomocy tablicy 11.4, w p. B sprawdza si?
szerokosc rys stosujyc wzory z p. 11.4.
Przyj?to beton C30/37,/,,^ = 2,9 M P a , stal
80
zebrowana, /^^ = 500 M P a .
Zalozono (jak w przykladzie zamieszRys. 11.22
czonym w [11.18]), ze X^^eff wynosi 2,2
M P a , a wi?c jest rowne wytrzymaiosci na rozciyganie betonu o dwie klasy
slabszego niz C30/37. Wymaga si?, zeby szerokosc rys nie przekraczala 0,3 m m .
Wspolczynnik k (interpolacja mi?dzy wartosciami 0,65 dla / i = 80 cm i 1,0 dla
h= 30 cm) i napr?zenie wywolujyce zarysowanie:

k = 0,65-f ( 1 , 0 - 0 , 6 5 ) = 0,86,

, kf,,,,, = 0,86-2,2 = 1,892 M P a .

Sila rysujyca:
., = ^
= 214.5 M P a .
32,17

N,, = 1,892 0,50 0,80 = 0,7568 M N .

A) Z tablicy 11.4 widac, ze wymaganie
< 0,3 m m jest spelnione, gdy dla
pr?t6w o srednicy 0* = 16 m m napr?zenie w zbrojeniu nie przekracza
240 M P a . Potrzebne pole zbrojenia:

214,5-0,4^-^(1-^6,667-0,01693)
^sm-^cm=

200000
A

214 5
= 0,0007833 > 0 , 6 ^ = 0,000644, .
200000

0,7568
-10^ = 31,53 c m ^
240

Wediug tablicy 11.4 wspolczynnik korekcyjny przy a/h = 4/50 < 0,1 jest
rowny:

= 3 , 4 ( 3 7 - 0 , 5 16)-|-0,425 0,8 1

419,9 m m ,

l k / c t . . f f f e , / i , , _ l , 8 9 2 1,0-50
8

= 0,0007833-419,9 - 0,3289 man,

a wi?c po niewieUcim znmiejszeniu rozstawu otrzyma si?

< 0,3 m m .

Powyzsze obliczenia zdajy si? wskazywac, ze elementy rozciygane w y magajy bardzo duzego stopnia zbrojenia. Rzeczywiscie, w przypadku cienkich elementow (h < 25 cm) przekroje zbrojenia wediug EC2 sy o 50 do
100% wi?ksze niz wymagane przez polsky norm? [11.42]. D l a grubych
elementow w y n i k i wediug obu tych n o r m zblizajy si? do siebie. Podstawow y przyczyny tego stanu rzeczy jest sposob wyznaczania A^t^cn wediug
E C - w grubych elementach ^^t.cff jest duzo mniejsze od A^ i efektywny
stopieh zbrojenia p^^^^^ wptywajycy powaznie na w y n i k obliczen, jest znacznie wi?kszy niz p.

2,9

h-d

= 1,019,

2,9

a wi?c przyj?to (^s 'i^* 16 m m .

Przyj?to 8(/)16 z kazdej strony:
A , = 2-16,08 = 32,17 c m ^

p =

32,17
50-80

= 0,008042.

Napr?zenie w fazie I I wywoiane sily rysujycy:

0,7568

- r = 235,2 M P a .
32,17-10-*
B) Sprawdzenie szerokosci rys
Efektywne pole i efektywny stopien zbrojenia:

643
16,08

= 2,5 4,0 80 = 800 c m ^

^00"

Odksztaicenie w g wzoru (11.28) (przyj?to

27500
c,cff = j
^ = 7857 M P a ,

= 10);

a wediug tab. 11.1:

2 3 5 , 2 - 0 , 4 ^ ^ ( 1 + 10-0,0201)
'

W g tab. 11.6:

0,0201.

200000

200000

^^ = - 7 8 5 7 - = ' ' ' ^ ^ -

~ "

A) Przekroj prostokytny

23 5 2
- 0,9131 1 0 - 3 ^ 0 , 6200000
- ^ = 0,7056r 1 0 - 3 ,
16
= 3,4 ( 4 0 - 0 , 5 1 6 ) + 0,425-0,8 1 , 0 ^ ^

W g tab 11.1

= 379,4 m m ,

0,5-1,11 I H 0,2962 ^
^

W;t = 0,9131 379,4-10-3 = 0,3464 mm:!

Tak

a, = 2 5 , 4 6 ^ = 0,2962,

wi?c, niezgodnie z przewidywaniami na podstawie tablicy 11.4,

szerokos'c rys obliczona scisle jest wi?ksza niz wartosc graniczna w^, = 0,3 m m .

i i
b(P

^ ^

=1411!

+ 1 , 1 1 1 (0,5-1,111-0,6491)2+0,2962(1-0,6491)^ = 0,1605,
0,453

^ 0,004387 m'^.

S i = 15,71 10-*-0,1579 = 0,0002481 m 3 .

W g tab. 11.1 -

= ^ 2=

faza 11

e = 7 0 , 2 9 6 2 ^ + 2 0,2962 - 0,2962 = 0,5285,

Dfl ,

180

A)

^ ^

12

Ze wzoru (11.53)

Oblicza si? ugi?cie swobodnie podpartej belki o rozpi?tosci 1^^ = 7,5 m.

Przyklad sklada si? z trzeeh cz?sci. W p. A i B rozpatruje si? dwa rozne
przekroje poprzeczne beUci (rys. 11.22), a w cz?sci C oblicza si? napr?zenia
i korzysta ze w z o r o w (11.59) sluzycych do wyznaczania maksymalnych
smuklosci elementow zginanych.

1,111 + 0,2962

Ji = 0,1605 - 0,3

11.9.5. O b l i c z a n i e ugi^c

H = ^ = 1,111,

= 0,2962,

= 0,45(1-0,5285) = 0,2122,

= ^ ^ ^ ^ ^ + 0,2962(1-0,5285)2 = 0,1151,
3

:: I n = 0,1151 0,3 - 0 , 4 5 3 _ 0,003147 m*.

Ze wzoru (11.53)

= 15,71 - 1 0 - * - 0,2122 = 0,0003334 m 3 .

'15
45

50

45

'

0.5-049fo,45-^"''-

/O 04009\

> <
>

<

30

30

>

M = 1,9 0,02110 = 0,04009 M N m ,

C = 1-0,5 ( - ^ ^ j

= 0>9686.

>

Rys. 11.23

Przyjmuje si? beton C16/20 (E^ = 27500 M P a , ^ = 1,9 M P a ) i zbrojenie

5(^20 (A^ = 15,71 cm^) ze stali zebrowanej. Belka m a znajdowac si? we wn?trzu
budynku. Oceniajyc wartosci odksztalcen skurczu i pelzania przyj?to, ze
miarodajny w y m i a r jest r o w n y grubosci plyty, a zatem = - 0 , 6 - 1 0 - 3 ,
wspolczyimik pelzania cp = 2,5.
M o m e n t zginajycy wywolany przez prawie staly kombinacj? obciyzeh
wynosi 160 k N m .

W g tab. 11.7

aK = ^ >

ac. = ^ -

Podstawiajyc do wzorow (11.56)-(11.58) otrzymuje si?:

O^MMHH

0,160 -

7,52

= 0,9375 M N m 3 ,

- a , , , f i / 2 ^ = 1 2 0 0 0 0 0 - 0 , 6 - 1 0 - 3 - 7 , 5 2 = 843,8 M N ,
8
-Bi = 7857 - 0,004387 = 34,47 M N m ^ ,

= 7857 - 0,003147 = 24,73 M N m ^ ,

645

.
0,9375
^^^^^^
^i = l 4 ; 4 7 ='^'02720 m ,

.
843,8-0,0002481
f^^^, = ^ ^
= 0,006073 m ,

^
0,9375
^^^^i:?^^^'^^^^^'

^
843,8-0,0003334
^"-^^
24,73
= 0>01138m,

/ = (1-0,9686)(0,02720+0,006073) + 0,9686(0,03791 + 0,01138) = 0,04878 m ,

M = 1,9 0,03228 = 0,06133 M N m ,

5 j = 7857 - 0,009664 = 75,93 MNm2,

C = 1 - 0,5 (^^^^J

= 0,9265,

Bj^ = 7857 - 0,005392 = 42,36 MNm2.

Podstawiajyc do w z o r o w (11.56)-(11.59) j a k w wariancie A : a^Mlla

= 0 9375 MNm3 ^^az a , 8 / 2 j f = - 8 4 3 , 8 M N otrzymuje si?:

750
/ S 4 , 8 7 c m > = 3,0cm.
B) Przekroj teowy
Ec,io ^e>'^x^E[

= 0,0.^3..

, . , . . ~ ^ . 0 , 1 0 3 0 . ,

j a k w przypadku A .
(1_0,9265)(0,01235 + 0,004812) + 0,9265(0,02213 + 0,0103) = 0,03121 m,

W g tab. 11.1
FAZA I

F =

= 5,0,

T = ^

= 0,3333,

750
/ ^ 3 , 1 3 c m > = 3,0cm.

^ ^ Q > 5 - U l l - + Q,2962+0,5-5,Q-0,33332^
1,111 + 0,2962+5,0-0,3333

'

'

z i = 0,45 (1-0,3875) = 0,2756 m ,

^

C) Naprezenia, zastosowanie tablicy l l . S , komentarze

Naprezenia, obliczone wediug wzorow w p. 11.2.2 wynoszy:

= ^ 4 ^ ^ + 1,111(0,5-1,111-0,3875)2 + 0,2962(1-0,3875)2 +
5,0-0,33333
+ ^ ^ 2
" ^ ^ ' ^ ' ^ ' ^ ^ ^ ^ (0,3875-0,5 - 0,333)2 ^ o,3535,

w przekroju prostokytnym:

0 160 * 0 2122
a, = 24,46 ' ^QQ^tlAl
^ '^^^ M-'^^,

w przekroju teowym:

cr, = ^ 5 , 4 6 ^ ^ ^ ^ ^ S 250 M P a .

Ji = 0,3535- 0,3 0,453 = 0,009664 m *

Ze wzoru (11.53)
W g tab. 11.1 A,

Si = 15,71 - 1 0 " * 0,2756 = 0,0004330

m\

Ze wzoru (11.59) otrzymuje si?:

= y i 6 - 1 0 - 3 = 0^004 < p = 0,01164,

faza 11

= 0,2962+5,0-0,3333 = 1,963,

= 0,2962+0,5-5,0-0,33332 = 0,5740,

<^=:Vl>9633 + 2-0,5740-1,963 = 0,2733 < r = 0,3333,

a po uwzgl?dnieniu w p l y w u napr?zen (wzor (11.59) opracowano zakladajyc

a wi?c przekroj jest pozomie teowy.

cr,=:310MPa):
^ ^ ^ ' " ^ ^ I ^ "

^1 = ^2 = 0,04938,

Zcff

^ = 7 0 , 0 4 9 3 8 2 + 2 0,04938 - 0,04938 = 0,2687,

Irr

0,26873
- ^ + 0,04938 (1-0,2687)2 = 0,03287,

310

= ^ 1 3 , 0 6 = 14,72.
d
275

Tak

wi?c

rozpatrywana

Kizld = 16,66 jest za niska -

przykladzie

belka

prostokytna

majyca

obliczenia w p. A i oszacowanie wediug wzoru

(11.59) prowadzy do takiego samego wniosku.

I n = 0,03287 -1,80 - 0,453 ^ o,005392 m *
Ze wzoru (11.53)
W g tab. 11.6

= 0,45 (1 - 0,2687) = 0,3291 m .

S,, = 15,71 -10"* 0,3291 = 0,0005170 m 3 .

W ^
Q-Q^Q^l
^ 0 03228 m 3
'
0,5-0,3875-0,45
^'

D l a przekroju teowego (p. B):

^ ' = 0 , 8 - 1 ^ 1 3 , 0 6 = 12,95
i zastosowanie w z o r u (11.59) rowniez prowadzi do wniosku, ze belka jest za

646

niska. Wediug obliczenia scisiego (p. B) ugi^cie dopuszczalne jest przekroczone

bardzo nieznacznie.
W obliczeniach w p. A i B uderzajyco duzy jest wplyw skurczu. Skurcz
betonu w ogole nie uwzgl^dniany przez n o r m y polskie [11.42], [11.45]
i [11.45a] - wediug E C wywoluje okolo 1 5 - 3 0 % calego ugi^cia. W t y m
przykladzie zalozono duzy skurcz (suche srodowisko we wn^trzu budynku)
ugi^cie wywoiane samym skurczem wynosi okolo 1 cm.

[11.20] Knauff M . : Suggested Modifications to the Crack Control Methods of EC. Workshop
Development of E N 1992 in Relation to New Research Results and to the CEB-FIP
Model Code 1990, Czech Technical University, Prague, 1994.
[11.21] Knauff M.:. Control of Cracking without Direct Calculation. Conf. on Analytical Models
and New Concepts in Mechanics of Structural Concrete, Biaiystok University of
Technology, 1993.
[11-12] Knauff M.: Podstawy metody obliczania ugi^c wediug Eurokodu. Problemy Nauk. Bad.
Konstr. Inzynierskich, Monografia 194 serii Inzynieria L^dowa, Pol. Krakowska, 1995.
[11.23] Krips M . : RiBreitenbeschrankung im Stahlbeton und Spannbeton. Dissertation T H
Darmstadt, 1984.
[1124] Kubicki J.: Uogolnienie normowej metody obliczania zgi^c belek zelbetowych. X V I I I
Konf. Nauk. K I L i W PAN i K N PZITBm, Krynica 1972.
[11.25] Kubicki J.: Lewicki B.: Basic Ratios of Span/Effective. Depth for Remforced Concrete
Members without Axial Compression. Workshop Development of E N 1992 in Relation
fo New Research Results and to the CEB-FIP Model Code 1990, Czech Technical
University, Prague, 1994.
[11.26] Leonhardt F.: Zur Behandlug von Rissen im den deutschen Vorschrfiten. Beton und
Stahlbetoncau, H . 7 und H . 8. 1985.
[11.27] Litzner H . U.: Design of Concrete Structures to ENV 1992 - Eurocode 2, str. 138-308
w [11.6].
[11.28] Moosecker W., Grasser E.: Evaluation of Tension Stiffening Effects m Remforced Concrete
Lmear Members. lABSE Coll., Delft 1981.
[11.29] Muraszew W, L: Treszczinousotojcziwost', zestkost' i procznosf zelezobietona. Maszstrojizdar, Moskwa 1950.
[11.30] Noakowski P.: Die Bewehrung von Stahlbetonbauteilen bei Zwangbeanspruchung infolge
Temperatur. DAfSb, Heft 296, 1978.
[11.31] Noakowski P.: Verb und orientirte, kontinuierliche Theorie zur Ermittlung der Ribreite.
Bet. und Stahlb., H . 7 und H . 8, 1985.
[11.32] Obliczanie konstrukcji zelbetowych i spr^zonych metodq, stanow granicznych wg
PN-76/B-03264, Praca zbiorowa, Arkady, Warszawa 1977.
[11.33] Podstawy projektowania konstrukcji zelbetowych wediug Eurokodu 2. Praca zbioowa
pod redakcj^ M . Kamihskiego, PWlv[, Warszawa-Wroclaw 1996.
[11.34] Rehm G., Eligehausen R.: EinfluB von Dauerlasten und Ermundungsbeanspruchung auf
das RiBverhalten von Stahlbetonbauteilen unter uberwiegender Biegebeanspruchung.
CEB, Bulletin d'Information No. 89, 1973.
[11.35] Rehm G , Mallee R.: Untersuchungen zur Frage der GroBe der bei der Ribildung
mitwirkenden Betonzugflache, Bericht des Instituts fur Werkstoffe im Bauwesen, Universitt Stuttgart, 1981.
[11.36] Rehm G , Martin H.: Zur Frage der RiBbegrenzung im Stahlbetonbau. Beton und
Stahlbetonbau, Heft 8, 1968.
[11.37] SchieBl P.: Grundlagen der Neuregelung zur Beschrankung der RiBreite. DAfSt, Heft 400,
Berlin 1989.
[11.38] SchieBl P: Objasnienia do D I N 1045 w Erlauterungen zu D I N 1045, Beton und
Stahlbeton, Ausgabe 07.88 zusammengestellt von D. Bertram und N . Bunke. Deutscher
Ausschus fiir Stahlbeton (DAfSt), Heft 400, Berlin 1989.
[11.39] Schober H.: Ein Modell zur Berechnung des Verbundes und der Risse im Stahl-und
Spannbeton. Dissertation Universitat Stuttgart, 1984.
[11.40] Teoria betonu i zelbetu. Budownictwo Betonowe, t. I I , Arkady, Warszawa 1964.
[11.41] PN-76/B-03264: Konstrukcje betonowe, zelbetowe i spr^zone. Obliczenia statyczne
i projektowanie. P K N M i J .
[11.42] PN-84/B-03264: Konstrukcje betonowe, zelbetowe i spr?zone. Obliczenia statyczne
i projektowanie. PKNMiJ.

Pismiennictwo
[11.1] Baikow W. N . , Sigatow E. Je.: iielezobetonnyje konstrukcii, Strojizdat, Moskwa 1985.
[11.2] Bazant Z. P., Oh B. H.: Grack Band Theory for Fracture of Concrete. Materiaux et
Construction, vol. 16, No 93, 1983.
[11.3] Beeby A. W.: Cracking: What are crack width limit for? Concrete, vol. 12, July 1978.
[11.4] Beeby A. W.: Limits on Compressive Stresses in the Concrete at the Serviceability Limit
States. Workshop Development of E N 1992 in Relation to New Research Results and
to the CEB-FIP Model Code 1990, Czech Technical University, Prague, 1994.
[11.5] Comite Euro-International du Beton: CEB Design Manual on Cracking and Deformations, Bulletin d'Information No 158-E, 1985.
[11.6] Concrete Structures Euro-Design Handbook 1994/96. Praca zbiorowa, Ernst & Sohn,
Berlin 1995.
[11.7] Eibl I , Ivanyi G.: Studie zum Trag- und Verformungsverhalten von Stahlbeton. DAfSt,
Heft 60, Berlin 1976.
[11.8] Eligehausen R., Kreller H.: Querschnittsbericht zur Rissbildung in Stahl-und Spannbetonkonstruktionen, DAfSt, Heft 393, 1988.
[11.9] Falkner H.: Zur der RiBbildung durch Eigen-und Zwangspannungen infolge Temperatur
in Stahlbetonbauteilen. DAfSt, Heft 208, Berlin 1969.
[11.10] Flaga K.: Minimalne zbrojenie ze wzgl^du na stan graniczny zarysowania. Inzynieria
i Budownictwo,.Nr 2/1995.
[11.11] Goto Y.: Cracks Formed in Concrete around Tension Bars. ACI Journal, Proceedings, vol.
68, No 4, April 1971.
[11.12] Grasser E., Kupfer H., Pratsch G., Feix J.: Design of Reinforced and Prestressed Concrete Structures for Bending with Axial Forces, Shear and Torsion. Str. 309-454
w [11.6].
[11.13] Hillerborg A., Modeer M . , Petersson P. E.: Analysis of Crack Formation and Crack
Growth in Concrete by Means of Fracture Mechanics and Finite Elements. Cement and
Concrete Research, Vol. 6, 1976.
[11.14] Hilsdorf H . E l : Concrete, str. 1-103 w [11.6].
[11.15] Holmberg A., Lindgren E.: Cracks in Concrete Walls. National Swedish Building
Research, D7, 1972. ,
[11.16] Jungwirth D.: Begrenzung der RiBreite im Stahlbeton-und Spannbetonbau aus der Sicht
der Praxis. Beton und Stahlbetonbau, Heft 7 i H . 8, 1985.
[11.17] Kobiak J., Stachurski W.: Konstrukcje zelbetowe, t. I , Arkady, Warsza\^a 1984.
[1L18] Kordian K . i inni: Bemessungshilgsmittel zu Eurocode 2 Teil 1 p I N V ENV 1992. Teil
1-1, Ausgabe 06.92). Planung von Stahlbeton-und Spannbetontragwerken. DAfSt, Heft
425, Berlin 1992.
[11.19] Knauff M . : Calculation of Crack Width - Eurocode No 2 and PoHsh Code. Int. Conf.
Selected Design Problems of Concrete Structures According to Eurocode 2, Cracow
University of Technology, 1994.

[11.43] D I N 1045: Beton und Stahlbeton. Bemessung und Ausfiihrung. Beuth Verlag G M B H
Berlin 1988.
[11.44] D I N E N V 1992: Teil 1-1, Planung von Stahlbeton und Spannbetontragwerken
06. 1992.

Ausgabe

[11.45] PN-B-03264: Konstrukcje betonowe, zelbetowe i spr?zone. Obliczenia statyczne i nroiek

towanie. P K N , 1999.
[11.45a] PN-B-03264: Konstruje betonowe, zelbetowe i spr?zone. Obliczenia statyczne i oroiektowanie. P K N , 2002.
[11.46] Euro-International Committee for Concrete (CEB), International Federation for Prestressing (FIP): CEB-FIP Model Code for Concrete Structures. CEB-Bulletin d'Infonnation
No 124/125, Paris 1978.
[11.47] Lapko A.: Projektowanie konstrukcji zelbetowych. Arkady, Warszawa 2000.
[11.48] Kiemozycki W.: Betonowe konstrukcje masywne. Polski Cement, Krakow 2003.
[11.49] Knauff M . : Rysy, minimalne pole przekroju zbrojenia. Rozdziai 13 w Konstrukcje
betonowe, zelbetowe i spr^zone. Kbmentarz naukowy do PN-B-03264:2002". Praca
zbiorowa. Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa 2005.

12. Konstrukcje spr^zone

12.1. Wprowadzenie
Spr?zenie konstrukcji stanowi wprowadzenie w konstrukcj? okreslonych sil
sciskajycych, wywolujycych zalozony stan napr?zeh w poszczegolnych sytuacjach obciyzeniowych.
Sii? spr?zajycy mozna realizowac poprzez wst?pne odksztaicenie stali
spr?zajycej (kable, sploty, pr?ty) bydz odksztaicenie ci?gien skladajycych si?
z wlokien w?glowych lub aramidowych.
Betonowe konstrukcje spr?zone dziely si? na kablobeton i strunobeton.
W przypadku kablobetonu naciyg ci?gien spr?zajycych przeprowadza si? po
uzyskaniu przez beton wymaganej wytrzymaiosci. Ci?gna spr?zajyce znajdujy
si? wewnytrz przekroju i po naciygu oraz zakotwieniu i zainiektowaniu
kanalow pracujy dalej j a k o zsolidaryzowane z przekrojem. M o g y tez, przechodzyc przez dewiatory przekroju, bye kotwione we wspornikach, j a k o spr?zenie
zewn?trzne bez przyczepnosci.
Spr?zenie konstrukcji kablami wewn?trznymi wywoluje wzajemne oddzialywanie kabla na beton i betonu na kabel, pozostawiajyc u k l a d w samorownowadze.
Spr?zenie kablem wewn?trznym wywoiuje w betonie u k l a d sii w g rys. 12.1:
sily
i
przyiozone w zakotwieniach A i J3,
sily jednostkowe rozlozone na dlugosci kabla (r jest promieniem krzywizny w punkcie, P jest sily spr?zajycy w t y m punkcie, jednostkowe sily
styczne sy rowne

gdzie s jest odci?ty krzywoliniowy mierzony na

as

dlugosci kabla),
reakcje podpor (tylko w ustrojach hiperstatycznych) R , , R ^ , R 3 , k t o r y c h
wypadkowa wynosi zero.
W przypadku strunobetonu naciyg ci?gien spr?zajycych wykonuje si? na
torze naciygowym, jeszcze przed zabetonowaniem elementow,.a siia spr?zajyca
wprowadzona zostaje w przekroj po uzyskaniu wymaganej wytrzymaiosci na
zasadzie przyczepnosci beton ci?gno.
W obecnym uj?ciu konstrukcji spr?zonych ustroj spr?zony rozpatruje si?
j a k o ustroj zbrojony", w k t o r y m rownowaga po zarysowaniu utrzymywana

a) dzial-aaie wewn?trznego kabla spr^zaj^cego na beton

as

Ib/

IF
R2

b) dzialanie betonu na wewn^trzny kabel spr^zajycy

Rys. 12.1. Oddzialywaiiie kabla na beton i betonu na kable

Oddziaiywania wywoiane spr?zeniem konstrukcji w warunkach uzytkowania oblicza si? wediug zasad liniowej teorii spr?zystosci. Sredniy wartosc sily
spr?zajycej P^^^ stosuje si? do obliczania:
zwyklych b u d y n k o w , w k t o r y c h obliczenie szerokosci rys nie jest
konieczne,
napr?zeh sciskajycych w przekroju przy weryfikacji w a r u n k u
^ 0,6 -/^^
zapewniajycym unikni?cie rys podluznych,
napr?zeh do weryfikacji w a r u n k u cr^ ^ 0,4S'f^^ w procesie sprawdzania
liniowosci pelzania.
W i n n y c h przypadkach, kiedy zachowanie si? konstrukcji moze si? znaczyco zmienic p o d w p i y w e m spr?zenia, tzn. do weryjBkacji rozWarcia rys, dekompresji, rozwarcia polyczen mi?dzy prefabrykatami i w p l y w o w zm?czenia nalezy
przyjmowac charakterystyczne wartosci spr?zenia.
Efekty spr?zenia w analizie stanow granicznych nosnosci konstrukcji
okresla si? m e t o d a m i o p a r t y m i na liniowej spr?zystosci lub metodami uwzgl?dniajycymi nieliniowosc bydz plastycznosc materialow. Przy stosowaniu analizy
liniowej z redystrybucjy momenty podlegajyce redystrybucji nalezy obliczac
uwzgl?dniajyc wszystkie statycznie niewyznaczalne efekty spr?zenia.
Przy sprawdzaniu stanow granicznych nosnosci stosuje si? wspolczynniki
bezpieczenstwa materialow:
do betonu i y^ do stali spr?zajycej. Wartosci tych
wspolczynnikow zawiera tablica 2.1 (w rozdziale 2).

jest przez par? sil wypadkowych: w betonie oraz w stali spr?zajycej i zbrojeniu
zwyklym.
11.1.1.
A k t y w n a r o l a zbrojenia spr?zajycego w przekroju przejawia si? t y m , iz
wyst?pujyce w n i m znaczne sily rozciygajyce t y l k o cz?sciowo ulegajy znmiejszeniu w w y n i k u zjawisk reologicznycb. Fakt, iz betonowe przekroje spr?zone sy
calkowicie l u b w przewazajycej cz?sci przekroju poddane nap,r?zeniom sciskajycym, powoduje, ze wlasnie w konstrukcjach spr?zonych istnieje mozliwosc
szczegolnie efektywnego wykorzystania betonu o wysokich wytrzymalosciach.

12.2. Podstawowe wymagania i zaiozenia

O b l i c z e n i o w e w a r t o s c i s i l y spr^2aj^_cej
w stanie g r a n i c z n y m nosnosci

Ogolnie mozna zapisac, iz wartosc sily spr?zajycej w stanie granicznym

nosnosci wynosi:
P . = yP,fav'P..t,

(12-1)

-Pd = rP..nfav*P..t.

(12.2)

lub

Przy weryfikacji stanu granicznego nosnosci przekroju spr?zonego ci?gn a m i zsolidaryzow.anymi w sytuacjach trwalej i przejsciowej przyjmuje

12.2.1. W y m a g a n i a ogolne
Podstawowe wymagania, ktore nalezy spelnic przy projektowaniu i realizacji konstrukcji spr?zonych, to:
wysoka wytrzymaiosc stosowanego betonu z uwagi na minimalizacj?
strat sa:y spr?zajycej i odksztalcalnosc konstrukcji,
wysoka wytrzymaiosc stali spr?zajycej z uwagi na koniecznosc wywolania podczas spr?zenia takich napr?zeh, aby po stratach doraznych
i reologicznych pozostaly w ci?gnach spr?zajycych duze sily spr?zajyce,
odpowiednia ochrona stah spr?zajycej przed korozjy,
odpowiednie zakotwienia ci?gien spr?zajycych.

si? wspolczynnik yp^fav = 1,0.

Przy

weryfikacji

nosnosci

zm?czeniowej

przekrojow

spr?zonych

yp.fav = l A
W

przypadku weryfikacji

stanu

granicznego

statecznosci

przekroju

spr?zonego ci?gnami zewn?trznymi zwi?kszenie wartosci spr?zenia moze

bye niekorzystne i wowczas przyjmuje si? 7p,unfav = 13 Przy weryfikacji lokalnych efektow p o d zakotwieniami nalezy przyjmowac wartosc yp.^x.fav = 1,2.
W analizie elementow spr?zonych ci?gnami bezprzyczepnosciowymi
nalezy. uwzgl?dnic przyrost napr?zeh w ci?gnach wywolany odksztaiceniem elementu. Jesli nie przeprowadza si? dokladnych obliczen.

mozna zalozyc, ze przyrost napr?zen od efektywnego spr?zenia do napr?zen

w stanie granicznym nosnosci wynosi Ao-p^uLs- Zalecana wartosc AcTp^uLs =
= 100 M P a .
Jesli przyrost napr?zen jest obliczany w zaleznosci od odksztalcen calego
elementu, to nalezy stosowac srednie wartosci wlasnosci materialowych.
Wartosci obliczeniowe przyrostu napr?zen Aap^ = AcTp-y^p powinny bye w y znaczone przy uzyciu cz?sciowych wspolczynnikow bezpieczenstwa 7jp,sup
i T'^p.inf. Zalecane wartosci 7^p,sup = 1,2 i y^p^nf = 0.8- J^sli stosuje si? liniowy
analiz? przekroju niezarysowanego, mozna przyjyc dolny granic? odksztalcen
i wowczas r^p.sup = r^p.inf = IjO-

koncowy przy pehiym spr?zeniu, spr?zenie moze bye kolejno uzupehiiane j a J

na rysunku 12.2.

12.2.3. C h a r a k t e r y s t y c z n a s i l a spr^zaj^,ca
w stanach granicznych uzytkowalnosci
Charakterystyczna sila spr?zajyca w stanach granicznych uzytkowalnosci
wynosi:
najwyzsza wartosc charakterystyczna P]c,svp = fs^^p'Pm,t{^),'
(12.3)
najwyzsza wartosc charakterystyczna P^^nf = "^inf Pw.t(^)?
(12.4)
gdzie wartosci r^^p i ri^f wynoszy (w Zalycznikach Krajowych mozna przyjyc inne
wartosci):
dla strunobetonu i ci?gien bez przyczepnosci r^up = 1,05 i ri^f = 0,95,
dla kablobetonu i ci?gien zwiyzanych z przekrojem poprzez iniekcj?
r,,p = 1,10 i r i , f = 0,90,
jesli wykonuje si? odpowiednie pomiary (np. bezposredni pomiar sily
spr?zajycej w warunkach uzytkowalnosci), to mozna przyjyc, ze

12.3. Wymagania dotyczyce materialow

w konstrukcjach spr^zonych
Wlasciwosci betonu przedstawiono w rozdziale 4. Przy projektowaniu
konstrukcji spr?zonych, oprocz wlasciwosci betonu w pelni dojrzalego, istotne
znaczenie majy wlasciwosci w chwih spr?zania. Wytrzymaiosc na sciskanie
w zaleznosci o d wieku betonu mozna wyznaczyc w g wzoru (4.2).
W wytycznych dotyczycych ograniczenia napr?zeh w betonie w elementach
spr?zonych przyjmuje si? nast?pujyce warunki:
lokalne rozlupanie lub rozszczepienie betonu p o d zakotwieniami musi
bye ograniczone w-edlug zaleceh European Technical Approval,
jesli spr?zenie jest realizowane etapami, wowczas wymagana m i n i m a l n a
wytrzymaiosc betonu moze bye zmniejszona.
Przyjmuje si? zasad?, iz minimalna wytrzymaiosc f^ (to) w chwili rozpocz?cia spr?zenia sily spr?zajycy nieprzekraczajycy 30% pelnego spr?zenia,
musi wynosic co najmniej 50% wytrzymaiosci kohcowej, wymaganej przy
pelnych spr?zeniu. Pomi?dzy ty wytrzymalosciy roinimahiy a wytrzymalosciy

0,3 P n . ^ ^ - ^ ^ - "

m i
fcmit)
0,5f,M

fan

Rys. 12.2. Uzupeinianie spr^zenia do peinej wartosci w zaleznosci od przyrostu

W elementach strunobetonowych napr?zenia sciskajyce w betonie w czasie

spr?zenia mogy dochodzic do 0,7 /^^(t) p o d warunkiem mozUwosci okreslenia

przez badania, iz nie wystypiy rysy podluzne.

Ogranicza si? napr?zenia sciskajyce w betonie od spr?zenia i innych
obciyzeh dzialajycych w czasie spr?zenia do wartosci (T^ ^0,6 fj^(t), gdzi
/cfc(0 ~ wytrzymaiosc charakterystyczna betonu w czasie spr?zenia t

Jesli napr?zenia sciskajyce przekraczajy na stale wartosc 0,45 /^^(O, nalez)

przyjyc nieliniowe pelzanie betonu.

Wymagania dotyczyce stah zbrojeniowej i stah spr?zajycej przedstawione
w rozdziale 5.

12.4. Sila spr^zaj^ca i jej przebieg w czasie

Maksymalna sila spr?zajyca P^^,

tj. sila wywoiana po stronie zakotwienic

aktywnego w czasie naciygu, wynosi:

P
=A

'(T

(12-5

gdzie:
A
- pole powierzchni przekroju ci?gna,
, . .,r^r^m^c
-;,.ax - najwi?ksze mpr?zenie w przekroju ci?gna spelnmj^ce warunk
ro,80'/,,
0,90-/po,ifc'

f^^
charakterystyczna wytrzymaiosc stah spr?zajycej na rozciyganie,
fpo,ik charakterystyczna granica plastycznosci stali spr?zajycej,
Zastosowanie zwi?kszonej sily maksymalnej przy przyj?ciu a^^^^^ <
<0,95'/po.ifc jest dopuszczalne w przypadku zbyt duzych strat o d tarcia
ci?gien, ale p o d warunkiem, ze sila spr?zajyca na prasie w czasie spr?zenia jest
mierzona z dokladnosciy + 5 % jej wartosci kohcowej.

Sila spr?zajyca po stratach doraznych w strunobetonie, to jest sila

przekazywana na beton w trakcie spr?zenia, wynosi:
P^^{x)=P^^-AP^{x)-AP,,-AP-AP,,.

Straty dorazne w kablobetonie to straty wywoiane tarciem ci?gien

. AP,{x)

12.4.1. S t r a t y d o r a z n e s i l y s p r ^ z a j ^ c e j
Straty dorazne AP-^[x) sy wynikiem:
strat wywolanych odksztalceniem spr?zystym betonu AP^i,
strat powstalych w w y n i k u cz?sciowej relaksacji stah (strunobeton)
strat w y n i k l y c h z tarcia ci?gien spr?zajycych / l P ( x ) ,
strat wywolanych posUzgiem ci?gna w zakotwieniu lub uchwytach technologicznych (strunobeton) AP^^.
Siia spr?zajyca po stratach doraznych Pj^o^^Pm^x-^Pi^
jest siiy
przekazywany na ustroj po zakotwieniu ci?gien lub przekazaniu sily na
przekroj (strunobeton) i wyraza si? wzorem:
J"^oW=^p-^>,.oW.
w k t o r y m napr?zenie

(12-6)

(^) powinno spelniac warunki:

(12.8)

= P^^^^

(12.9)

gdzie:
Q suma k y t o w zakrzywienia trasy ci?gna na dlugosci (niezaleznie od
k i e r u n k u i znaku) [ r a d ] ,
^ _ wspolczynnik tarcia ci?gna ,w kanale (zalezny o d charakterystyk
powierzchni ci?gien i kanalow, obecnosci rdzy i ksztaltu przekroju ci?gna)
wediug tabhcy 12.1,
X - odleglosc rozpatrywanego przekroju o d p u n k t o w przylozenia sily
spr?zajycej P\^^ podczas spr?zania,
/c niezamierzony k y t falowania trasy ci?gna spr?zajycego (dotyczy
ci?gien biegnycych w kanalach).
Wielkosc k zalezy o d jakosci wykonania ci?gna, odleglosci pomi?dzy
p u n k t a m i jego podparcia, rodzaju oslonki lub kanatu kablowego. Wartosci
wspolczynnika k p o w i n n y bye podane w aprobatach technicznych systemu
spr?zenia. Mieszczy si? one zwykle w przedziale 0,005 < fe < 0,01 na metr
dhigosci ci?gna.
D l a ci?gien zewn?trznych skladajycych si? z rownoleglych d r u t o w lub

Straty opoznione (reologiczne) zachodzyce

w wyniku:
skurczu betonu,
pelzania betonu,
relaksacji stali spr?zajycej w czasie t.

czasie

t>tQ

powstajy

splotow wielkosc k mozna zaniedbac.

Tab. 12.1. Wspolczynniki tarcia dla kabli z przyczepnosci^ i zewn^trznych kabli bez przyczepnosci [12.1]
Zewn^trzne ci^gna bezprzyczepnosciowe
Kable
z przyczepnosci^

Straty te okresla si? przy zaiozeniu rownoczesnego wyst?powania odksztalcen opoznionych w betonie i relaksacji stah spr?zajycej. Sila spr?zajyea po
wszystkich stratach wynosi:
P,,,(x) = P,o(x)-/lPc+.+r(x).

(12.7)

Straty dorazne w strunobetonie to:

straty / l P ^ ( x ) powstale w w y n i k u tarcia ci?gien o dewiatory (jesh takie
wyst?pujy) sluzyce do zapewnienia lamanej (nieprostej) trasy ci?gien,
straty spowodowane poslizgiem d r u t o w l u b splotow w zakotwieniach
technologicznych AP^^,
straty AP^ wywoiane relaksacjy stali spr?zajycej, powstaly w czasie zawart y m mi?dzy spr?zeniem ci?gien na torze naciygowym a przekazaniem
spr?zenia na beton; w przypadku naparzania betonu straty te nalezy
okreshc poprzez wprowadzenie do obliczen zast?pczego czasu" t^^,
~ straty powstale w w y n i k u odksztalcen spr?zystych betonu AP^^, powstale
w czasie przekazania spr?zenia na beton.

osionki
stalowe
bez smaru

oslonki
z polietylenu
bez smaru

osionki
stalowe
ze smarem

osionki
z polietylenu
ze smarem

druty ci^gnione
na zimno

0,17

0,25

0,14

0,18

0,12

sploty

0,19

0,24

0,12

0,16

0,10

pr?ty zebrowane

0,65

pr?ty okr^gle

0,33

--

^' Dla kabli wypelniaj^cych ok. polowy osionki.

W e d h i g C E B - F I B M C 90 [12.10] wartosci // iJc przyjmuje si? nast?puj^co:

dla splotow (pojedynczych lub zgrupowanych):

/ i = 0,05-0,15,
/c = 0,006--0,01 m - ^ ;

dla ci^gien zakrzywionych

dla wielosplotowych i drutowych ci?gien w smarze:

= 0,13-0,15,
fe = 0,004-0,008 m - \

Wediug PN-B-03264:2002 [12.3] przyjmuje si?:

m wartosci wspolczynnika /z:
0,17 dla tarcia drutow po stali osionki,
0,19 dla tarcia splotow po stali osionki,
0,65 dla tarcia pr?t6w zebrowanych po stali,
0,35 dla tarcia pr?t6w gladkich po stali;
M wspolczynniki k nalezy okreslac doswiadczalnie; przy b r a k u dokladniejszych danych mozna przyjmowac 0,005 < fe ^ 0,01 rad/m.
Straty wywoiane odksztalceniem spr?zystym oblicza si? ze wzoru:
(12.10)
gdzie:
Aa^{t)

zmiana napi^zen w betonie w osi ci$zkosci ci^gien spr^zaj^cycti

zachodz^cych w chwili spr^zenia t,
wspolczynnik r o w n y

^ \y czym n jest rowne liczbie

identycznych ci?gien spr?zanych

mozna

sukcesywnie. W przyblizeniu

przyjyc 7 = ^ , a dla zmian wywolanych obciyzeniem

stalym przylozonym po spr?zeniu j = 1.

EC2 nie podaje wzorow na obliczanie AP^^. Zaleca przyjmowanie wartosci
poslizgu
dla wybranych typow zakotwieh wediug European Technical
Approval.
Wedhig [12.3] straty wywoiane poslizgiem ci?gna na odcinku poslizgu XQ
nalezy obliczac ze wzoru:
AP,,^2'a^-'^-E^-A^,

(12.11)

gdzie:
wartosc poslizgu przyjmowana w zaleznosci od t y p u i rodzaju
zakotwienia,
XQ zasi?g poslizgu [ m ] ,
X odleglosc rozpatrywanego przekroju elementu od zakotwienia spr?zanego ci?gna [ m ] .
Jezeh x > X o , to /IP^^ = 0. Wielkosc zasi?gu poslizgu nalezy obliczac ze
wzorow:
dla ci?gien spr?zajycych o trasie prostoliniowej

r ,
= --ln
^
i _

1
(12.13)
Ki^-E,-A^

gdzie: r promieh krzywizny ci?gna.

Jako miarodajny wartosc XQ w g [12.3] przyjmuje si? bardziej niekorzystny
z wartosci obliczonych wg wzorow (12.12) i (12.13).

12.4.2. O d k s z t a i c e n i a opofnione w betonie

Straty reologiczne (opoznione) sily spr?zajycej oblicza si? przy zalozeniu
rownoczesnego wyst?powania skurczu i pelzania betonu oraz relaksacji stali
spr?zajycej w przedziale czasowym od rozpocz?cia spr?zania (i:o) do dowolnego
czasu (t).
Przebieg relaksacji stali spr?zajycej podaje jej producent, natomiast precyzja metod okreslajycych odksztaicenia wywoiane pelzaniem i skurczem betonu
b?dzie funkcjy wiarygodnosci danych dotyczycych tych zjawisk.
Szczegolowe informacje o skurczu i pelzaniu betonu zawiera rozdziai 4.
Pozyteczne moze okazac si? syntetyczne zestawienie wzorow (oznaczenia j a k
w rozdziale 4) do obliczania wspolczynnika pelzania umieszczone na rysunk u 12.3.

12.4.3. R e l a k s a c j a s t a l i spr^zaj^cej
Przez relaksacj? rozumie si? spadek napr?zeh w stah spr?zajycej przy
stalym odksztalceniu. W betonowych konstrukcjach spr?zonych w w y n i k u
skurczu i pelzania betonu zachodzi tzw. relaksacja zlagodzona przy.znmiejszajycej si? dlugosci ci?gna spr?zajycego w czasie.
Relaksacja stah spr?zajycej zalezy od klasy stali, od wielkosci wyst?pujycych w niej napr?zeh oraz od temperatury, w ktorej pracujy ci?gna spr?zajyce.
Wielkosc relaksacji po 1000 godz. podaje zwykle producent stali.
W wytycznych EC2 od r o k u 1991 do 2003 zachodzily znaczne roznice
w obliczaniu strat napr?zeh w stah spr?zajycej wywolanych relaksacjy.
EC2 [12.4] przedstawia straty napr?zeh w stah spr?zajycej wywoiane jej
relaksacjy w zaleznosci o d stosunku
20C. Straty te przy ^

dla okresu 1000 godz. w temperaturze

zmieniajycym si? od 0,6 do 0,8 pokazano na rysunku

J-ph

VIA. Przyblizony wielkosc strat w w y n i k u relaksacji w czasie od 0 do 1000

godzin przedstawiono w tablicy 12.2. Wartosc strat po dhighn okresie czasu
przyjmowana jest j a k o trzykrotnie wi?ksza niz po 1000 godzin.

Dane:
typ cementu, RII wilgotnosc,
wiek betonu w chwili obciyzenia,
t rozwazany czas, T(At{) temperatura podczas At

Tab. 12.2. Straty napr?zen w stali spr^zajycej w czasie od 0 do 1000 godz. w wyniku relaksacji
stali wg [12.4]
Czas w godzinacti

ho = ' [mm]

T
Uwzgl^dnienie wplywu wytrzymaiosci betonu

20

100

500

1000

00

0,15

0,25

0,35

0,55

0,85

~3

A(T
straty napr^zen w stali spr^zajycej w wyniku relaksacji w funkcji czasu,
Jo- 1000 "~ straty napr?zen w stali spr^zajycej w wyniku relaksacji po 1000 godzin.

^ % od (Jp
12

12i0.Klasa 1 (druty)

10
-/lo+250 ^ 1500 dla

fin = 1,5' [1+.(0,012

^ 35 MPa,

^ = 1,5 [1 + (0,012 i l H ) ^ /jo + 250 a3 ^ 1500 0^3 dla 4 , > 35 MPa

8.0^

7,0 Klasa 3 (pr^ty)

X
Uwzgl^dnienie stopnia wilgotnosci

cpm = 1 + \
dla
0,10'V^

1 +

~100

< 35 MPa

'^2 d l a 3 5 MPa

0,10-v^

6
4,5 Klasa 2 (sploty)

4.5

4
2

4,0

1.5

2.5

1.0
Modyfikacja wieku betonu z uwagi na wplyw temperatury

T
-l=>cementy wolnd twardniejyce (5)
a = ^ 0=>cementy zwykle i szybko twardniejyce (TV),
^ + l=>cementy szybko twardniejyce wysokiej wytrzymaiosci {K)

T
^0

Wplyw rodzaju cementu

9
>0,5
h.T,'

wpiyw wieku betonu w chwili obciyzenia

^^^^"(0j+^)

T
Podstawowy wsp61czynnik pelzania

T"

60

70 ,

80 .

(Tp/fpkW

Rys. 12.4. Straty napr^zen w stali spr?zaj%cej wywoiane relaksacjy po 1000 godz. przy od 0,6
do 0,8 wg [12.4]
-^^^

Wytyczne EC2 [12.5] wprowadzajy pewne modyfikacje w zakresie oznaczenia klas oraz wielkosci relaksacji dla pr?t6w Y I O O H (klasa 3) rys. 12.5, j a k
i wartosci tych strat po dhigrni okresie przyjmowanych j a k o dwukrotnosc strat
po 1000 godzin.
W wytycznych EC2 [12.6] zmienia si? zarowno wartosc strat w w y n i k u
relaksacji w czasie o d 0 do 1000 godzin (tablica 12.3), j a k i koncowy wartosc
tych strat po d h i g i m okresie. Przyjmuje si? je ostatecznie j a k o dwuipolkrotnosc
strat po 1000 godzm. Ponadto modyfikacji ulegly wykresy strat napr?zeh
w stali spr?zajycej wywoiane relaksacjy przy

po 1000 godzin rys. 12.6

Jpk

(rysunek ten zamieszczono takze w normie polskiej z 2002 roku).

Rozwoj pelzania w czasie

Tab. 12.3. Straty napr?zen w stall spr^zajycej w czasie od 0 do 1000 godz. w wyniku relaksacji
stali wg [12.6]
Wspolczynnik petrania

Czas w godzinach
^VW/^^prlOOO

Rys. 12.3. Dokladne obliczenie wspolczynnika pelzania cp (t, to)

20

100

200

500

1000

0,25

0,45

0,55

0,70

0,80

0,90

1,00

661
f % oda
12
9,5
10

pr^tyYllOOH
(klasa 3)

8
7,0

pr^ty pozaYllOOH
(klasa2)

6
4,5 sploty, druty
(klasa 1)

4 "

3,0

Podstaw? obliczenia strat napr?zejd w stali spr?zajycej w czasie stanowiy

wartosci piooo? okreslajyce procentowe straty napr?zejd w stali po 1000 godzin
w stosunku do napr?zen poczytkowych 0,7^/^ w temperaturze 20C. P r z e z /
oznaczono, t u rzeczywisty wytrzymaiosc stali spr?zajycej na rozciyganie.
Wartosci piooo przyjmuje si? j a k o rowne: 8% dla klasy 1; 2,5% dla klasy
2 i 4 % dla klasy 3, lub zgodnie z zaleceniami podanymi przez producenta stali.
Straty napr?zeh powstale w w y n i k u relaksacji stali spr?zajycej w czasie
okresla si? ze wzorow:
ACT
/' t \o.75.(i-/.)
klasa,1: - ^ = 5 , 3 9 - p i o o o ' ^ ' ' ' ^ ' ^ - ( ^
.10"^
^ (12.14)

1.5

ACT
I t \o.75-(i-/.)
Hasa 2: - ^ - 0 , 6 6 - p i o o o ; ^ ' ' ' ' ' - ^ - ( ^ ^ ^
'IQ-^

(12.15)

klasa 3: - ^ = 0 , 6 6 - p i o o o - ^ ' ' ^ ' ( ^ ^

(12.16)

1.1
70

60

80

Rys, 12.5. Straty napr^zen w stali spr^zajycej wywoiane relaksacjy po 1000 godz. przy od 0,6
do 0,8 wg [12.6]
i

'^''^

od (X

12

-10"^

w ktorych:
wartosc bezwzgl?dna strat od relaksacji,
cr^^o (dla strxmobetonu stanowi napr?zenie poczytkowe ponmiejszone o straty natychmiastowe, wyst?pujyce w procesie spr?zania),
t czas po spr?zeniu (w godzinach),

/10-^^

A Klasa 1: druty i sploty - zwykie

ci^gna spr?:^aj^ce

10
A

B Klasa 2: druty i sploty o niskiej

relaksacji

C Klasa 3: pr?ty ze stali walcowanej

na gor^co

K o n c o w y wartosc relaksacji mozna okreslic ze wzorow (12.14), (12.15),

(12.16) przyjmujyc czas t rowny 500 000 godzin (okolo 57 lat).
W obliczeniach strat od relaksacji w strunobetonie, gdy zastosowano
przyspieszenie dojrzewania betonu przez obrobk? termiczny, nalezy uwzgl?dnic przyspieszony relaksacj? poprzez wprowadzenie zast?pczego czasu", j a k i
powinien bye dodany do czasu po spr?zeniu w obliczeniu strat wediug tych
wzorow. Czas zast?pczy mozna wyznaczyc z rownania:

E (T(.,)-20)..At,

(12.17)

gdzie:
55

60

65

70

75

80

^p/fpk(%)

P{Au) temperatura [ C ] w czasie Ati,

^ maksymalna temperatura [ C ] w czasie procesu

TJnax

nagrzewania.

Rys. 12.6. Straty napr^zen w stali spr^zajycej wywoiane relaksacjy po 1000 godz. w zaleznosci
od

wg [12.6]
fpk

Wediug EC2 z 2004 r. [12.1] przyjmuje si? trzy klasy relaksacji:

Klasa 1: druty i sploty (zwykle ci?gna spr?zajyce),
-- Klasa 2: druty i sploty (niska relaksacja),
Klasa 3: walcowanie pr?ty na goryco, poddane dodatkowej obrobce.

12.4.4. S t r a t y r e o l o g i c z n e sily spr^zaj:^cej

Straty opoznione sily spr?zajycej sy sumy u b y t k o w napr?zeh w stali
spr?zajycej wywolanych przez:
straty wynikle ze skrocenia napr?zonej stah spr?zajycej w w y n i k u
odksztalcen skurczowych betonu e,^(t, to) i pelzania betonu od napr?zeh
^c,Qp wyst?pujycych w poziomie stali spr?zajycej.

663

662
Zaiozenia:
Spadek napr?zeh w stali spowodowany relaksacjy Aa^^ oblicza si?
przyjmujyc, ze napr?zenie poczytkowe
jest wywoiane poczytkowy sily
spr?zajycy P^Q i obciyzeniami z kombinacji prawie stalej (a^ = cTp(G+
Z uwagi na odksztaicenia od skurczu i pelzania betonu elementu spr?zonego
i wynikajyey styd redukcj? wydluzenia stali spr?zonej, w obliczeniach bierze
si? p o d uwag? tzw. relaksacj? zlagodzony" t j . wartosc 0,80-/Ior^^.
Przyjmuje si?, iz w obliczeniach odksztalcen wywolanych pelzaniem bierze
si? p o d uwag? napr?zenia w betonie a^^p na poziomie stali spr?zajycej.
Wartosci tych napr?zeh mogy bye wynikiem ci?zaru wlasnego i poczytkowej siiy spr?zaj ycej lub kombinacji obciyzeh prawie stalych cr^ = cr^ ( G +
+ Pmo + ^2'Q) w zaleznosci od rozpatrywanej sytuacji.
Straty reologiczne sily spr?zajycej oblicza si? przy zalozeniu, ze skurcz
i pelzanie betonu oraz relaksacja stali spr?zajycej zachodzy jednoczesnie.
Przyjmuje si? zalozenie nieuwzgl?dniania zbrojenia zwyklego w przekroju
[1211].
M o z n a wtedy zapisac, iz strata sily spr?zajycej w betonie jest rowna stracie
sily spr?zajycej w stali:
AP,^,^r(t,t,)^AP,(t,t,y,

(12.18)

a z warunku, ze istnieje rownosc ponh?dzy zmianami w czasie odksztalcen stali

spr?zajycej i odksztalcen betonu w osi ci?gien spr?zajycych oddalonych od
srodka ci?zkosci o wartosc z^^, wynika:
Aap^,^,^,it,

Q-0,S'AcTp^(t,
.

Ep

^ ,

(^c,Qp'(pit,to)

Wprowadzajyc
E

t7

vip,(t, g / i

do rownania (12.19) skorygowany; m o d u l

spr?zystosci

'

. ft tV

Sdzie

to) = 0,8, otrzymuje si?:

- J ^ g + ^ ^ ^ ^ ^ - ^ ^ - [ l
M n o z ^ c rownanie (12.20) przez A^-Ep

+ 0,8.,(,g].(l+^^^

(12.20)

otrzymuje si?:

C^o-p,c+.+r(f, g - 0 , 8 zlcrp,(t, g ] - ^ p =
=

(t, to)

-Ep-f^cGP-(pit, to)

-^PAt,to)-Ll+0,S-9it,to)l-(~+f\^.

(12.21)
cm

< 0,80 fpk

< 0,90 fpo.i k

Pax-APel
(P,ax-APel)e-+')

Odleglosc od zakotwienia

Zasi^g poslizgu Xo
Rys. 12.9. Schemat strat spr^zenia w kablobetonie na dlugosci zasi^gu poslizgu XQ
Podstawiajyc Aap^c+s+riU
po przeksztalceniach:

^ ' ^ p = AP,+,+r{i,

= ^Pd^,

otrzymuje si?

(12.22)
'cm
Schematy przebiegu sumarycznych strat doraznych i reologicznych sily
spr?zajycej przedstawiono:
dla konstrukcji strunobetonowych (bez naparzania) na rysunku 12.7,
dla konstrukcji kablobetonowych na rysunku 12.8,
dla konstrukcji kablobetonowych na dlugosci zasi?gu poslizgu XQ na
rysunku 12.9.

12,5, Stany graniczne uzytkowalnosci

w konstrukcjach spr^zonych
Sprawdzenie stanow granicznych uzytkowalnosci (SGU) obejmuje:
sprawdzenie napr?zeh w betonie i w stali;

_
analiz? stann granicznego zarysowania, w t y m :
okreslenie minimalnego zbrojenia w przekrojach spr?zonych ^ ^ 1 ^ ,
weryfikacj? mozUwosci wystypienia rys w przekroju,
obliczeniowy weryfikacj? szerokosci rys lub kontrol? zarysowania bez
potrzeby obliczen;
weryfikacj? stanu granicznego ugi?c.

_ _

6^7

L i n i o w e pelzanie mozna przyjmowac, jesh napr?zenia w betonie liczone

p o d prawie staly kombinacjy obciyzeh nie przekraczajy wartosci:

Napr?zenia rozciygajyce w zbrojeniu p o d charakterystyczny

kombmacjy

obciyzeh p o w i n n y bye ograniczone w celu niedopuszczenia do

odksztalcen

plastycznych nieakceptowanych w obliczeniach zarysowania i ugi?cia:

^.<0,8-/,,.

12.5.1. S p r a w d z a n i e n a p r ^ z e i i w betonie i w s t a l i
Napr?zenia normahie w betonie w przekroju niezarysowanym obliczac
nalezy j a k dla materialu liniowo spr?zystego, przy przyj?clu superpozycji
napr?zeh powstalych o d obciyzeh zewn?trznych charakterystycznych dla
wybranej sytuacji obliczeniowej i od spr?zenia charakterystyczny sily spr?zajycy, stosujyc wzor:

Jesli napr?zema te sy wywoiane odksztalceniami wymuszonymi, wowczas

mozna dopuscic wi?ksze napr?zenia, to znaczy:

Srednia wartosc napr?zeh w ci?gnach spr?zajycych nie powinna przekroczyc 0,75-/^jt-

w ktorym:
A.

-y,

(12.23)

Do
gdzie:

obliczen szerokosci

rozwarcia rys i uwzgl?dnienia betonu

mi?dzy

rysami nalezy p r z y j m o w a c / j ^ .
sila normalna w przekroju w wybranej sytuacji
(kombinacja cz?sta, kombinacja prawie stala),
mimosrod sily normalnej,

obliczeniowej

- moment zginajycy w wybranej sytuacji obliczeniowej,

i V ^ charakterystyczna sila spr?zajyca,
A^
przekroj elementu betonowego,
y

D o obliczen napr?zeh i ugi?c przyjmuje si?, iz p o d charakterystyczny

kombinacjy obciyzeh przekroj pracuje w fazie niezaryspwanej, to znaczy, iz
napr?zenia rozciygajyce w betome nie przekraczajy wartosci/f^cff. Z a wartosc
/rt,eff mozna przyjmowac / t , ^ lub f^mju
pxzy zalozeniu, ze do obliczen
minimalnego zbrojenia uzyto tych samych wartosci.

Zestawienie ograniczonych napr?zeh w miarodajnych kombinacjach obciyzeh dla stanow granicznych uzytkowalnosci zestawiono w tabhcy 12.3.
Tab. 12.3. Ograniczenia napr?zen w miarodajnych kombinacjach obciazen
Lp.
1

beton

moment bezwladnosci przekroju,

odleglosc rozpatrywanego w l o k n a od srodka ci?zkosci przekroju.

Ograniczenia naprzen w betonie, w zbrojeniu i w stali spr^zaj^cej

Napr?zenia sciskajyce w betonie
winny bye ograniczone w celu niedopuszczenia do zarysowania podluznego, mikrozarysowania bydz wysokiego
poziomu pelzania. Zjawiska te moglyby doprowadzic do utraty funkcjonalnosci konstrukcji.
W konstrukcjach, w k t o r y c h p o d charakterystyczny kombmacjy obciyzeh
> 0 , 6 - / j ^ , mogy pojawic si? rysy podluzne, prowadzyce do zmniejszenia
trwalosci konstrukcji. Dlatego, jesli nie stosuje si? mnych srodkow niz
zwi?kszenie otulmy zbrojenia w strefie sciskanej lub zastosowanie dodatkowego brojenia poprzecznego ograniczajycbgo zasi?g tych rys, nalezy przyj y c dla betonow pracujycych w klasach srodowiska X D , X F , XS ograniczenie, iz:
^

Ograniczenie napr^zen

Miarodajna kombinacja
obciyzeh

Rysy podluzne w betonie mog^ prowadzic do

redukcji trwalosci konstrukcji. Jesli nie ma powi?kszonej otuliny otuliny zbrojenia w strefie sciskanej
lub CO najmniej zbrojenia poprzecznego, wowczas
dla klas srodowiska XD, XF i XS trzeba ograniczyc
naprezenia sciskajyce

Charakterystyczna
kombinacja obciyzeh

Ograniczenie napr^zen sciskajycych w przekroju

celem niedopuszczenia do nieliniowego pelzania
w betonie
^c<0,45'^
zbrojenie Ograniczenie napr?zen rozciygajycych w zbrojeniu
pasywne

stal
spr?zaj^ca

Ograniczenie napr^zen rozciygajycych w zbrojeniu,

wywolanych odksztalceniami narzuconymi
cr,<l,0-/..
iSrednia wartosc napr^zen rozciygajycych w zbrojeniu spr^zajycym po stratach

Prawie stala kombinacja

obciyzeh
Charakterystyczna ^
kombinacja obciyzeh
Charakterystyczna ^
kombinacja obciyzeh
Charakterystyczna ^
kombinacja obciyzeh

668
gdzie:

12.5.2. M i n i m a l n a p o w i e r z c h n i a z b r o j e n i a
w przekroju spr^zonym

0drutu

Jesli uzywane jest w przekroju tylko zbrojenie spr?zajyce, wowczas

W elementach spr?zonych nie wymaga si? minimalnego zbrojenia

w przekrojach, w k t o r y c h p o d kombinacjami obciyzeh charakterystycznych
i dla charakterystycznej wartosci sily spr?zajycej beton pozostaje sciskany
lub jesh rozciyganie w betonie nie przekracza wartosci /ct,cff. W przypadkach wyst?powania w przekrojach wi?kszych napr?zeh rozciygajycych k o nieczna jest pewna minimalna ilosc zbrojenia w celu zagwarantowania k o n t r o h zarysowania. Ilosc tego zbrojenia moze bye oszacowana z w a r u n k o w
rownowagi pomi?dzy sily rozciygajycy w betonie tuz przed zarysowaniem
i sily rozciygajycy w stah przy uplastycznieniu, lub przy nizszym poziomie
napr?zeh, jesli jest to konieczne z uwagi na ograniczenie szerokosci rys.
W przekrojach poprzecznych belek t y p u b e l k i teowe lub dzwigary skrzynkowe, zbrojenie minimalne wyznacza si? dla poszczegolnych p a r t i i przekroju
(polki, srodnik).
Zasady wyznaczania minimalnego przekroju. zbrojenia przedstawiono
w podrozdziale, 11.5. Podstawowe znaczenie ma t u wzor (11.38) uzalezniajycy minimalne pole zbrojenia od wytrzymaiosci betonu na rozciyganie,
osiyganej w chwili ewentualnego zarysowania, i od napr?zeh w zbrojeniu,
powstajycych bezposrednio po pojawieniu si? rysy.
Jak j u z wspomniano w rozdziale 11 (p. 11:5.2), wplyw ci?gien spr?zajycych mozna uwzgl?dniac stosujyc zamiast wzoru (11.38) nast?pujycy wzor:
A,min*o-. + ^ r ^ p ' ^ . ^ p = /c,-/c-^^^^

^ stosunek przyczepnosci stali spr?zajycej do przyczepnosci zbrojenia

zwyklego w g tablicy 12.4,
Tab. 12.4. Stosunek przyczepnosci staii spr^zajycej do przyczepnosci zbrojenia zwyklego

Strunobeton

Kablobeton o ci^gnach z przyczepnosci^

< C 50/60

>C

55/61

Giadkie pr?ty i druty

niestosowane

0,3

0,15

Sploty

0,6

0,5

0,25

Druty z wgnieceniami

0,7

0,6

0,3

Pr^ty zebrowane

0,8

0,7

0,35

(t>s srednica najgrubszego zbrojenia pasywnego,

ekwiwalentna srednica zbrojenia spr?zajycego,
0 p = 1 , 6 d l a wiyzki drutow,
0 p = = l,75-0drutt2 dla splotow 7-drutowych,

12.5.3. A n a l i z a s t a n u granicznego

= y^.

zarysowania

Wytyczne EC2 wprowadzajy ograniczenia rys z uwagi na:

trwalosc konstrukcji,
prawidlowe jej funkcj ono wanie,
wzgl?dy estetyczne.
Zarysowanie elementow spr^zonych
Mozliwosc pojawienia si? rys prostopadlych do osi elementu sprawdza si?
przy charakterystycznej kombinacji, obciyzeh z zaleznosci:
w elementach zginanych
Ms,<M,,=

W,{a,p+U^,,\.

w elementach osiowo rozciyganych

:

Ns,<N,,^A{cr,pUt,.^^^

(12.27)

w elementach mimosrodowo rozciyganych

(12.25)

w ktorym:

Stal spr^zajyca

srednica pr?t6w, z k t o r y c h wykonane sy sploty.

a mianowicie:

cy^^ __ napr?zenia w skrajnych wloknach przekroju betonowego wywoiane

sily spr?zajycy po uwzgl?dnieniu wszystkich strat,
fct,cH=fctm
l ^ b fctmji
pod warunkiem stosowania tej samej wartosci
w obliczeniach minimalnego zbrojenia rozciyganego,
fctmji - wytrzymaiosc betonu na rozciyganie przy zginaniu:

fctmji

= max|(^l,6-^y/,,^,Xt^|,

(12.29)

h calkowita wysokosc elementu [man].

Ograniczenie szerokosci rozwarcia rys w swietle E C 2
Ograniczenie szerokosci rozwarcia rys w konstrukcjach spr?zonych uzalezniono od klasy ekspozycji (srodowiska) i od przyczepnosci ci?gien spr?zajycych
w betonie spr?zonym. Wymagania EC2 przedstawiono w rozdziale 11 (tablica
11.3). Wyst?pujyce w tej tabhcy wymaganie dekompresji w betonie spr?zonym
oznacza, ze cale zbrojenie spr?zajyce lycznie z oslonkami musi znajdowac si?
w strefie sciskanej betonu na gl?bokosci co najmniej 25 m m rysunek 12.10.
Styd w elementach strunobetonowych praktycznie nie dopuszcza si? wowczas
rozciygah w przekroju.

a) belka
A |-

kanal kablowY

2=0

poziom

Srodka

ci^iko^ci

zbrojenia
B - pole powierzchni efektywnej
betonu

^^^^

>25ram

wokol

zbrojenia

rozciyganego

OS oboj^tna

Rys. 12.10. Interpretacja warunku dekompresji

b) plyta

Rowniez zaznacza si? wyraznie, iz w klasie eksjpozycji X D 3 mogy obowiyzywac specjalne wymagania odnosnie do szerokosci rozwarcia rys. W y b o r tych
wymagan zalezec b?dzie od natnry i rodzaju czynnika agresywnego.

poziom

Srodka

ci^zkosci zbrojenia

Obliczeniowa weryfikacja szerokosci rys

- , pole

Metod? obliczania szerokosci rys przedstawiono w rozdziale 11 (p. 11.4).

Odksztaicenie (e^^ e^^) we wzorze (11.28) w elementach spr?zonych zalezy o d
przyrostu napr?zeh w ci?gnach Aa^, k t o r y jest r o w n y napr?zeniu cr^ w zbrojen i u pasywnym.
Wartosci
= Aa^ sy napr?zeniami w srodku ci?zkosci efektywnego
zbrojenia (zbrojenie zwykle plus stal spr?zajyea), tzn. zbrojenia znajdujycego si?
w efektywnej strefie rozciyganej A^,eff.

powierzchni

efektywnej betonu wokol

zbrojenia rozciyganego.
c) element rozciygany
- pole pow. efektywnej
betonu wokol zbrojenia
rozc. w cz^s'ci gornej

gdzie:
M,=

-Mo

+ Pyz.,-Pmy(v-aJ,

(12.31)

a^^ odleglosc srodka ci?zkosci efektywnego zbrojenia od dolnej kraw?dzi

przekroju.
Obliczanie rozstawu rys

5^,max

przedstawiono w podrozdziale 11.4.3.

- pole pow. efektywnej

betonu wokol zbrojenia
rozc. w cz?s'ci dolnej
Rys. 12.11. Efektywna powierzchnia betonu wokol zbrojenia rozciyganego (zbrojenia zwyklego
i ci^gien spr^zajycych)

Kontrola zarysowania bez potrzeby obliczen

K o n t r o l a zarysowania przekroju spr?zonego bez potrzeby obliczen moze
bye stosowana, gdy spelnione sy pewne wymagania konstrukcyjne:
1) dla zginanych plyt spr?zonych o grubosci nieprzekraczajycej 20 cm, stosowanych w budynkach,
2) ograniczenie rozwarcia rys do 0,2 m m jest zagwarantowane, jesh spehiione
sy warunki:
dla rys spowodowanych glownie odksztalceniami wymuszonymi nie sy
przekroczone srednice pr?t6w podane w tablicy 11.4 dla
= 0 , 2 mm;
napr?zenia w stah rowne sy wartosciom uzyskanym tuz po zarysowaniu.

dla rys wywolanych glownie obciyzeniami zewn?trznymi muszy bye

zachowane albo maksymalne srednice ( ^ ^ . n i a x z tablicy 11.4, albo
maksymalne rozstawy pr?t6w w g . tablicy 11.5 (rozdz. 11).
D l a elementow strunobetonowych, gdzie ograniczenie rozwarcia rys
= 0,2 m m jest zapewnione przez stal spr?zajycy zwiyzany z betonem na
zasadzie przyczepnosci, mozna wykorzystywac wyzej wymienione tablice
bioryc j a k o cr^ przyrost napr?zeh w stali spr?zajycej r o w n y Aa^.
W konstrukcjach kablobetonowych, w k t o r y c h ograniczenie szerokosci rys
jest zapewnione poprzez zbrojenie pasywne, jako cr^ przyjmuje si? napr?zenie

w zbrojeniu z w y k l y m od obciyzejd zewn?trznych z wlyczeniem efektu spr?zenia

przy cz?stej kombinacji obciyzeh.

Zaleznosc pomi^dzy momentem i krzywiznq, przyjmuje si? zgodnie z wytycznymi C E B - F I P 1990 [12.10] j a k na rysunku 12.13,

12.5.4. S t a n g r a n i c z n y ugi^c belek s p r ^ z o n y c h

Obliczanie ugi^c belek spr^zonych w stanie niezarysowanym
Ugi?cia niezarysowanych belek spr?zonych powstajyce w okresie ttQ
nalezy obliczac stosujyc zasad? superpozycji ugi?c od obciyzeh zewh?trznych
i spr?zenia w g wzoru:
a

'c.cff L

'

'pd "^cp ^cff

Ec. cff

(12.32)

gdzie:
Ec.cn'L
~ sztywnosc do obliczama ugi?c p o d obciyzeniami dlugotrwalymi;
do obliczenia ugi?c od obciyzeh doraznych przyjmuje si? sztywnosc
B. =
E,^-I
M moment zginajycy od prawie stalej kombinacji obciazen,
N^ = P,,,,^ lub P,,i,f,
z^p m i m o s r o d sily spr?zaj%cej,
aj. wspolczynnik zalezny od scheniatu statycznego,
oCp . wspolczynnik zalezny od trasy ci?gna,
l^fi rozpi?tosc efektywna,

P = const, (sciskanie)

Rys. 12.13. Zaleznosc pomi^dzy momentem zginajycym i krzywizny w belce spr^zonej

Srednia krzywizna wynosi:

M

E
Ec..

(12.33)

{E-I):

i+<t>{t,toy

moment bezwladnosci przekroju betonowego, dla obciyzeh dlugotrwalych sztywnosc

= Ec^^^^-1^.

dla
M.

cz?sci rodzaju I o dlugosci l^, pracujyce w fazie I (przekroj niezarysowany),

cz?sci rodzaju 11 o dlugosci Z^. pracujyce w fazie 11 (przekroj zarysowany,
w k t o r y m nie uwzgl?dnia si? wspolpracy betonu rozciyganego).
Belka zarysowana
M

(12.34)

dla

(12.35)

oraz:

Obliczanie krzywizn belek sprgzonych pracujycych w stanie zarysowania

Obliczanie k r z y w i z n belek spr?zonych pracujycych w stanie zarysowania
w fazie 11 jest anahzowane przy uzyciu modelu obliczeniowego, k t o r y sklada
si? z dwoch cz?sci:

M<M,,

M > M.r.6,

gdzie:
.
(E J)^ usredniona sztywnosc elementu,
M moment, rysujycy:
(12.36)
A^cr.red ^ zrcdukowauy moment rysujycy:

Uproszczony model obliczeniowy

M

(12.37)
iV - s i l a spr?zajyea po stratach,

II

II

' X2=f(M/P)

Rys. 12.12. Model stosowany do obliczen krzywizny zarysowanego elementu spr?zonego

- wspolczynnik zalezny od jakosci przyczepnosci pr?t6w zbrojenia

przyjmowany j a k o rowny:
^1 = 1,0 dla pr?t6w zebrowanych,
= 0,5 dla pr?t6w gladkich,
^2 wspolczynnik uzalezniony od t y p u i dhigotrwalosci obciyzenia przyjmowany j a k o rowny:

674
P2 = 0,S dla t = t o ,
P^ = 0,5 dla t > t o + 10 dni, a takze dla obciyzenia cyklicznego,
^2cr ~~ krzywizna w fazie 11 p o d wplywem momentu M ^ ,
^ i c r "~ krzywizna w fazie I p o d wplywem momentu M ^ ^ ,
wskaznik wytrzymaiosci przekroju betonowego,
A^ pole przekroju betonowego.
W opracowaniu [12.9] przedstawiono uproszczony procedure obliczenia
krzywizny w belkach spr?zonych pracujycych w stanie zarysowania.

12.6. Stan graniczny nosnosci przekrojow

spr^zonych ci^gnami o pelnej przyczepnosci
Ogolny postac w a r u n k u bezpieczenstwa
wyraza zaleznosc:

w stame granicznym nosnosci

Rys. 12.14. Krzywa interakcji sila normalna moment zginajycy

S,<R,.

(12.38)

w ktorej
oznacza sil? wewn?trzny (lub moment sil wewn?trznych) wywolany
obciyzeniami obliczeniowymi podstawowej (wyjytkowej) kombinacji obciyzeh.
oznacza odpowiedniy graniczny sil? (graniczny moment) wyznaczony przy
zalozeniu, ze wytrzymaiosc betonu i granica plastycznosci stali przyjmujy
wartosci obliczeniowe.
D l a konstrukcji spr?zonych zaleznosc (12.38) mozna wyrazic w formie
ogolnej:

statycznie wyznaczalne i statycznie niewyznaczalne efekty spr?zenia

obliczac nalezy zakladajyc odpowiednie wartosci obliczeniowe sily spr?zajycej przy 7^ = 1,0;
przy stosowaniu analizy Imiowej z redystrybucjy, momenty podlegajyce
redystrybucji obliczac nalezy uwzgl?dniajyc wszystkie statycznie niewyznaczalne efekty spr?zenia.
W anaUzie nieliniowej pr?towych elementow spr?zonych sily wewn?trzne
i momenty oraz nosnosc obliczac nalezy z uwzgl?dnieiiiem nieliniowego zachowania si? stah spr?zajycej, stah zwyklej oraz betonu. Poniewaz zachowanie si?
przekroju w stanie granicznym nosnosci jest stosunkowo malo zalezne od efektow
spr?zenia, wobec tego w obliczeniach tego stanu mozna przyjmowac
= 1,0.

gdzie: P, = ypj,^ P^,, lub P , = y^,,,^,^ P^,,.

Po lewej stronie nierownosci (12.39) spr?zenie przynalezy do oddzialywah
zewn?trznych, zas po stronie prawej do wytrzymaiosci konstrukcji poprzez
udzial wytrzymaiosci stali spr?zajycej. Spr?zenie moze bye zatem wyrazone
j a k o obciyzenie zewn?trzne l u b j a k o wst?pne odksztaicenie stali spr?zajycej
rozwazanej j a k o integralna cz?sc przekroju elementu. W EC2 przyj?to, iz
udzial ci?gien spr?zajycych wyznaczac nalezy zarowno ,dla sil wewn?trznych,
j a k i nosnosci przekroju, przyjmujyc wartosci cz?sciowych wspolczynnikow
bezpieczenstwa.
Obciyzenie graniczne zgmanego przekroju spr?zonego S^N,
w u k ladzie sil uogolnionych N, M obrazuje krzywa ograniczajyca obszar interakcji:
sila normalna N - moment z g m a j y c y M (rys. 12.14).
D l a przyj?tego N =
nalezy zweryfikowac warunek:
M,,^,^^M,^M,^^,^.
W analizie stanu granicznego nosnosci belek spr?zonych,
liniowej spr?zystosci, przyjmuje si?, iz:

(12.40)
opartej

na

12.6.1. A n a l i z a s t a n u g r a n i c z n e g o n o s n o s c i
przekrojow spr^zonych

zginanych

Literatura podaje dwie metody analizy stanu granicznego nosnosci przek r o j o w spr?zonych: metod? dokladny oparty na ogolnych zalozeniach EC2,
przedstawionych w rozdziale 6 i metod? uproszczony

[12.3].

W analizie stanow granicznych metody dokladny przyjmuje si? nast?pujyce

zaiozenia:
1) zalozenie zasady plaskich przekrojow,
2) pommi?cie wytrzymaiosci betonu rozciyganego w analizie sil w przekroju,
3) przyj?cie pehiej przyczepnosci zbrojenia pasywnego i stah spr?zajycej do
betonu,
4) przyj?cie' zaleznosci ae w g ogolnych zasad EC2:
dla betonu sciskanego rys. 4.2,
dla stah zbrojeniowej: rys. 5.1,
dla stali spr?zajycej rys. 5.19,

676
5) przyj?cie odksztalcen przekroju odpowiadajycych rozkladowi odksztalcen granicznych w betonie i zbrojeniu (regula trzeeh punktow obrotu)
jak na rysunku 12.15a i b.
^

10%o ^ 2%.

gdzie:
y,= l A
y^jj-Gjj^j wartosc obliczeniowa oddzialywan stalych.,
J Q I ' Qk.i ~" wartosc obliczeniowa jednego oddziaiywania zmiennego,
yg J IFo'i Qx.i ~ wartosc obliczeniowa innych oddzialywan zmiennych.
W analizie stanu granicznego nosnosci zginanego przekroju spr?zonego
mozna takze przyjmowac wykresy odksztalcen i napr?zen przedstawione na
rysunku 12.17.
As2

10%0

Sc

r]-fcd

2%c

Rys. 12.15. Zasada trzeeh piinkt6w obrotu w obliczeniu stanu granicznego nosnosci zginanego
przekroju spr?zonego: a) w sytuacji pocz^tkowej, b) w sytuacji uzytkowej

Jezeli pole przekroju ciggien spr^zajycych moze bye rozwazane j a k o

skoncentrowane w . srodku ci?zkosci wszystkich ci^gieu'(rys. 12.16), wtedy
wygodniej jest sprowadzic skladowe oddzialywah do tego srodka. Wowczas
dla oddzialywah kombinacji podstawowej [12.12] mozna przyjyc, ze:

Rys. 12.17. Wykresy odksztalcen i naprzen w stanie granicznym nosnosci przekroju

Wspolczynnik X definiuje wysokosc uzyteczn^ strefy sciskanej, zas wspolN, = P,==yp'P

M,

- M,, - M{y^j Gj,j, 72,1 Q^,,, y^,,. IF^,,. ex,,-); >Ui>U

.

Md=Msd+Yp-Pm,fZcp

(12.41)

czynnik f] okresla wytrzymaiosc efektywny.

1 = 0,8

(12.42)

Md=Msd

1 = 0,8

dla

(/c.-50)

dla

400

Xi<50MPa,
50 < ^ ^ 90 M P a ,

zas
,77 = 1,0
n =

dla , X j t < 5 0 M P a ,
(/c.-50)

1,0-^

dla

50 < X ; t < 90 M P a .

200

Rownania rownowagi sil w przekroju:

sila normalna w przekroju
(12.43)
moment zgmajycy wzgl?dem osi ci?gna wypadkowego
Rys. 12.16. Sprowadzenie oddziaiywan do srodka ci^zkoscl'przekroju betonowego lub do srodka
ci?zkosci ciggna

(12.44;
/6

678

679

W e wzorach (12.43), (12.44) i na rysunku

12.17:

^ j ^ ^ graniczna sila normalna w rozpatrywanym przekroju,

Mj^a graniczny moment zginajycy przenoszqny przez przekroj.
Ay Acjp powi?kszenie sily spr?zajycej od dzialajycych, obciyzeh,
* ^sx "~
przenoszona przez zbrojenie rozciygane,
rami? wypadkowej sily sciskajycej w betonie wzgl^dem ci?gna wypadkowego,
.

Rozwiyzanie zadania otrzymuje si? poprzez aproksymacj? sukcesywny,

przyjmujyc nast?pujycy kolejnosc post?powania:
1) zakladajyc graniczne odksztaicenia
= 3 , 5 7 ^ i e^^^ = 1 0 7 ^ ^ oblicza si?
z rownania (12.47) wielkosc a^^,
2 ) z rownania (12.46) dblicza si? wysokosc strefy sciskanej x, a nast?pnie
powierzchni? tej strefy A^,
3)

z rownania

oblicza si? wielkosc przyrostu odksztalcen A''s .

(12.45)

(X ' (T

Przyjmujyc, iz A's^ =

A^' sila przenoszona przez beton sciskany,

^pm ~ odksztaicenie stah spr?zajycej odpowiadajyce napr?zeniu

odksztaicenie stali spr?zajycej przy likwidacji napr?zenia

w betonie powstalego od spr?zenia i ci?zaru wlasnego na
poziomie stali spr?zajycej,
A"8p dalsze po A's^ odksztaicenie stali spr?zajycej az do stanu granicznego nosnosci przekroju.
Wykorzystujeny nast?pujyce zaleznosci:
rownania odksztalcen przekroju w g rysunku 12.17
^

fi=:^,:..,
fig

(12.45)

(12.46)

rownania okreslajyce zaleznosc napr?zenie odksztaicenie w zbrojeniu

z w y k l y m w g rysunku 5 . 1 w funkcji odksztalcania e^^ (narysowany t a m
funkcj? nazywa, si? g)
^.i=fffei),

(12.47)

rownania okreslajyce zaleznosc / pomi?dzy napr?zeniami i odksztalceniami w stah spr?zajycej w g rysunku 5.19
^^P=f(^prn

+ ^'^

+ ^'V-^^^

(12.48)

Przyjmujyc graniczne odksztaicenia w betonie i w zbrojeniu: s^ = s^

(wartosc ta zawarta jest pomi?dzy 2 7 o o a 3 , 5 7 o o w zaleznosci o d t y p u obciyzenia),
= fi^ = 107oo5'do znalezienia siedmiu niewiadomych wyst?pujycych
w stanie granicznym nosnosci przekroju: "

^^/"^^ oraz wykorzystujyc wykres o"^ p o d a n y

W rozdziale 5 okresla si? z rownania (12.48) wielkosc Aa^,

4 ) z rownania ( 1 2 , 4 3 ) oblicza si? graniczny sily normalny przenoszony
przez przekroj,
5 ) porownanie pomi?dzy silami n o r m a l n y m i w przekroju: sily dzialajycy
(12.41) i graniczny sily przenoszony przez przekroj Nj^^ ( 1 2 . 4 3 )
pozwala na modyfikacj? wst?pnie przyj?tego wykresu odksztalcen przekroju.
Dalej t o k post?powania jest nast?pujycy:
6) jesh N^d > Nd, oznacza to, ze przekroj strefy sciskanej jest zbyt duzy
i w celu jego zmniejszenia nalezy wykonac obrot w o k o l p u n k t u A ,
7) jesli Nj^d <
wtedy przekroj strefy sciskanej jest zbyt maly i celem
jego powi?kszenia nalezy wykonac obrot w o k o l p u n k t u P ,
8) obliczenie iteracyjne pozwoU znalezc t a k i wykres odksztalcen w przekroju, k t o r y zapewni rownowag? sil podluznych (iV^^j ^N^), a w dalszej
kolejnosci nalezy okreslic M ^ ^ ( 1 2 . 4 4 ) ,
9 ) sprawdzic, czy M^d w g (12.42) nie przekracza Mj^^ w g ( 1 2 . 4 4 ) .
N a rysunku 12,18 przedstawiono schemat blokowy sprawdzenia nosnosci
granicznej przekroju spr?zonego w sytuacji uzytkowania konstrukcji.

12.6.2, N o s n o s c p r z e k r o j o w s p r ^ z o n y c h n a s c i n a n i e
Uj?cie scinania w konstrukcjach zelbetowych przedstawiono w rozdziale 7.
W t y m miejscu uszczegolowi si? tylko zagadnienie obliczenia scinania w k o n strukcjach spr?zonych,
Sil? poprzeczny dzialajycy w przekroju V^^ j a k o wypadkowy obciyzeh
zewn?trznych i zastosowanego spr?zenia (redukcja poprzez odgi?cia k a b h p o d
kytem OCQ) okresla si? ze wzoru:
>Ed = Ka-^d-smao,

do sily V,d,
Pd ^

wykorzystuje si? siedem r o w n a h (12.41-12.48).

(12.49)

gdzie:
V^d
obliczeniowa sila poprzeczna w rozwazanym przekroju,
P^'Sinao
skladowa sily w ci?gnach spr?zajycych odgi?tych, rownolegla
finf'yp'crpfn^t'^p,

rinf = 0 , 9 ;

1 , 0 ; cr^^^t = ^pmo-^cr^.c+^+r.

681
Dane: ksztaJt i wymiary przekroju poprzecznego

sin OCQ sinus k y t a nachylenia trasy ci?gna wypadkowego w rozwazanym

przekroju.
Sprawdzanie nosnosci na scinanie, gdy T^^ < VRd,c i obliczanie zbrojenia
poprzecznego, gdy V^d > >id.c, przedstawiono w rozdziale 7.

T
Okreslenie Ng i Mg z warunku kombinacji obci^eh

i
Beton. (Xt, cj7c);. wykres paraboliczno-prostokg.tny lub uproszczony
Zbrojenie zwyMe:
E y, oraz y = / ( 6 )
Stal sprgzaj4ca ^ ^ , / ^ , , E^,
'oraz ff^ =/(8.)-

fI

JL
Przyj?cie wstpne; e^^=
= 10% oraz

ponowna, iteracja

12.6.3. S t a n g r a n i c z n y n o s n o s c i z m ^ c z e n i o w e j
w konstrukcjach spr^zonych

= 8

ponowna iteracja

d-x
A &.=

i-x

JL

JL

JL
Jed
JL

Obrot wokol A: e,^ .= 10,0

tak

Przyjmuje si;

me

Zmeczenie materialu jest procesem post?pujycych uszkodzen w jego

wewn?trznej strukturze. Wyraza si? to poprzez powstawanie i rozwoj m i k r o r y s
oraz zmiany charakterystyki mechanicznej materialu.
Przez wytrzymaiosc zm?czeniowy rozumie si? wartosc napr?zeh maksymalnych l u b zakres napr?zeh wywolanych obciyzeniem zmiennym, ktore odpowiadajy arbitralnie ustalonej trwalosci zm?czeniowej, odpowiadajycej 2-10^
cyklom.
Zniszczenie elementow spr?zonych poddanych obciyzeniom zm?czeniowym
moze bye wywoiane:
zm?czeniem betonu p o d wplywem napr?zeh sciskajycych, rozciygajycych, stycznych, bydz sciskajycych i rozciygajycych jednoczesnie;
zm?czeniem i w konsekwencji zerwaniem zbrojenia lub stali spr?zajycej
w przekroju rysy prostopadlej l u b ukosnej;
utraty przyczepnosci beton-zbrojenie w rozciyganej strefie przekroju
i w konsekwencji zmiazdzeniem betonu w strefie sciskanej;
zniszczeniem zakotwieh ci?gien spr?zajycych.
W wytycznych EC2 [12.1] ogolny warunek stanu granicznego nosnosci
zm?czeniowej konstrukcji zapisano w postaci Djg^ ^ 1. Ponadto zaleca si?, aby
stal zbrojeniowa i spr?zajyca oraz beton posiadaly odpowiednie wytrzymaiosci
zm?czeniowe.
Przy obliczaniu zakresu napr?zeh oddziaiywania sy podzielone na niecykliczne i cykliczne oddziaiywania zm?czeniowe (Qfat)'
(E

Obrot wokol B: e, = '3,5l

G,j^^rT'^

+ ^'W,,,'Q,,,

'^ + '' E

W2,rQjc,t+''Q^^-

(12.50)

ZZULL
Procedura weryfikacji dla stali zwyklej i spr^zajycej

tak
M^^A,

yc

'z^+A,,-a,,{d-d^

tak
[

Koniec H

me

1) Dodanie zbrojenia
zwyklego
2) Zmiana przekroju poprzecznego; ponowna
weryfikacja

Rys. 12.18. Weryfikacja stanu granicznego nosnosci w sytuacji trwalej

1) Uszkodzenie stah wywoiane napr?zeniami o amplitudzie (pojedynczego

cyklu) A a moze bye wyznaczone w zaleznosci od liczby cykli N przy uzyciu
wykresu zaleznosci SN rys. 12.19.
Obciyzenie p o w i n n o bye pomnozone przez wspolczynnik y^/at- Wartosci
tych wspolczynnikow b?dy przyjmowane zgodnie z aneksami krajowymi.
Otrzymane wartosci zakresu napr?zeh Actj^^^ przy N* cyklach nalezy
podziehc przez wspolczynnik bezpieczenstwa y^^f^t- Zalecane wartosci
parametrow k r z y w y c h S2V dla stah zwyklej i spr?zajycej podano w tablicach 12.5 i 12.6. Rozniy si? one od wytycznych C E B - F I P [12.10].

.. log AaR,k

2) D l a zroznicowanych amplitud efekt zniszczenia moze bye wyznaczany

wediug zasady Palmgrena-Minera. Wspolczynniki uszkodzenia zm?czeniowego Djgrf dla stali okresla si? ze wzoru:

1A1 - granica plastycznosci

1
gdzie:

^^Ksk [ M P a ]
przy A^* cyklach

n(^o-f) liczba c y k l i zm?czeniowych o zakresie napr?zen Aa^ przej?ta

przez konstrukcj?,
N{A(T^ liczba c y k l i niszczycych przy napr?zeniach o wartosci /do-..
W przypadku koniecznosci oszacowania, po przebytych obciyzeniach,
pozostalej trwalosci konstrukcji, lub oszacowania potrzeby wzmocnienia, gdy
tylko zacz?la si? korozja, poziom napr?zeh moze bye wyznaczony przez
zredukowanie wspolczynnika k^, przyjmujyc
= 5,0 (w Zalycznikach iCrajowych mozna przyjyc inny wartosc).
Jezeli stal spr?zajyca lub zbrojenie zwykle poddane jest obciyzeniom
zm?czeniowym, obliczone napr?zenia nie mogy przekroczyc obliczeniowej
wytrzymaiosci danej stali. Wytrzymaiosci te powinny bye weryfikowane
w badaniach w probie rozciygania.

'1 '

Rys. 12.19. Wykres S~N

Tab. 12.5. Parametry krzywej S-N

dla stali
dla stali zbrojeniowej

Wspolczynniki naprezenia

Typ zbrojenia

Proste i , zakrzywione pr^ty^^

10^

Pr^ty spawane i siatki^^

162,5

Weryfikacja uszkodzeii poprzez okreslenie wielkosci napr^zeh ekwiwalentnych

10-7

58,5

107

5 .

35

Weryfikacja zm?czenia w standardowych przypadkach ze znanym obciyzeniem (mosty kolejowe i drogowe) moze bye zastypiona przez sprawdzenie:
granicznej wartosci napr?zeh w stali,
granicznej wartosci napr?zenia sciskajycego w betonie.

t^czniki

Adnotacje:
byruXskaS'inr

^"''t"

^^^"^'^^

Pr?t6w zakrzywionych powinny

X) - srednica zagi^cia,
0 srednica pr^ta.

Weryfikacja napr^zeii w stali

uauan,

D l a stali zbrojeniowej lub spr?zajycej oraz lyczhikow wytrzymaiosc zm?czeniowa jest wystarczajyca, jezeli zostanie spelnione

wymaganie:

Tab. 12.6. Parametry krzywej. 5 - / ^ dla stali sprzaj^cej

yf,fat-^<x,c<,(^*)<^^^^,
Wykres S~N dla stali
spr^zaj^cej

N*

Wspolczynniki
naprezenia

^cr^,[MPa]
- przy iV* cyklach

gdzie:
^^Rski^*)

>

Strunobeton

185

10^

10

150

10^

' 5

' 120

10^

Kablobeton: .
pojedyncze
osionkach

sploty w plastikowych

proste lub zakrzywione cl^gna w plastikowych osionkach ^

zakrzywione ci^gna w stalowych

osionkach

i^czniki

__1

80

(12.52)

^^s.cq^iN*)

~~ zakres zmiennych napr?zeh przy N* cyklach odczytany

odpowiednio z wykresu SN,
zast?pcze napr?zenie graniczne dla roznych typow zbrojenia
uwzgl?dniaj yce hczb? cykli obciyzeh. D l a zwyklych konstrukcji

budynkow ^o-^.cqu (N*) moze wynosic w przyblizeniu /Icr^.m;

^^s.max
maksymalne napr?zenie w stali przy stosowanej kombinacji
obciyzeh.
M o z n a przyjyc, ze wytrzymaiosc zm?czeniowa niespawanych pr?t6w zbrojenia pracujycych na rozciyganie jest wystarczajyca, jesh zakres napr?zeh
p o d cz?stym obciyzeniem cyklicznym przy kombinacji podstawowej
Aa^^
=^ 70 M P a , W przypadku pr?t6w spawanych przyjmuje si? ACT, ^35 M P a
(w Zalycznikach K r a j o w y c h mozna ustahc inne wartosci graniczne).

684
Ponadto, w betonie spr^zonym w miejscach, w k t o r y c h znajdujy si?
w zbrojeniu polyczenia spawane lub innego rodzaju lyczniki mechaniczne, nie
mozna dopuscic w przekroju do pojawienia si? rozciygania w betonie w odleglosci 200 m m o d zbrojenia spr?zajycego lub zbrojenia zwyklego p o d cz?sty
kombinacjy obciyzeh ze wspolczynnikiem
= 0,9 zastosowanym do wartosci
sredniej sily spr?zajycej P^.

12.7. Strefy zakotwien

12.7.1. Z a k o t w i e n i e ci^gieix s p r ^ z a j ^ c y c h w

Przyjmuje si?, ze w chwhi zwolnienia ci?gien spr?zenie jest przekazywane

na beton poprzez stale napr?zenia przyczepnosci/j^t;
U

Weryfikacja granicznej wartosci naprzeh sciskajycych w betonie

M o z n a przyjyc, ze wytrzymaiosc zm?czeniowa
wystarczajyca, jesH spelniony jest warunek:

(12.53)

gdzie:
^cqu
P

'

(12.54)

__ <^cd.min,cqu

^cd,mm,cqu

/i/^rr\

(12.55)

Tcd.fat

E 'cd,max,cqu __

= Vpi'Vi'fctdit),

(12.59)

gdzie:

betonu. sciskanego jest

+ 0,43 Vl--Rcqu < 1,

strunobetonie

wspolczynnik uwzgl?dniajycy rodzaj ci?gna i w a r u n k i przyczepnosci:

rjp^ = 2,7 dla drutow zebrowanych,
^^^ = 3,2 dla splotow od 3- do 7-drutowych,
_ wspolczynnik zalezny od warunkow przyczepnosci:
= 1,0. dla dobrych warunkow przyczepnosci,
Tjj^ = 0,7 w innych przypadkach,
f^^^(^f^ _ obliczeniowa wytrzymaiosc betonu na rozciyganie w momencie
przekazania sily na betoli:

/,,(t) = a , - 0 , 7 ' ^ .

/10
(i/.JOJ

i.u.max,cqu
7 ~" 'y
7cd,fat

(12.60)

Definicje dlugosci w strefie kotwienia w strunobetonie

^cd.max.cqii " uajwyzszc napr?zenie ostatecznej amplitudy po N cyklach,

^cd.min,cqij ~ uajuizszc napr?zenie ostatecznej amplitudy po N. cyklach.

na beton:

Wytrzymaiosc zm?czeniowy betonu okresla si? wzorem:

l=a,-a,-ct>-^,

X..m=7ci^,,(yX,(^l-^^,

(12.61)

(12.57)
gdzie:

w ktorym:
/ci = 0,85 (w Zalyczniku K r a j o w y m mozna przyjyc inny, wartosc),
i^cc to

Dlugosc odcinka, na k t o r y m sila spr?zajyca (PQ) jest calkowicie przekazana

wspolczynnik wytrzymaiosci betonu przy pierwszym obciyzeniu

(wg w z o r u (4.3)),
czas przylozenia pierwszego obciyzenia, w dniach
- w[MPa].

M o z n a przyjyc, iz wytrzymaiosc na zm?czenie przy sciskaniu jest wystarczajyca, jesh spehiione zostaly warunki:

=
=
a2 =
a2 =
(j)

1,0 dla stopniowego zwolnienia naciygu,

1,25 dla gwaltownego zwolnienia naciygu,
0,25 dla ci?gien o przekroju k o l o w y m , ,
0,19 dla splotow pd 3- do 7-drutowych,
nominalna srednica ci?gna,

Op^Q -

napr?zenia w ci?gnach tuz po zwolnieniu naciygu. .

ObHczeniowy dhigosc przekazania

przyjmuje si? j a k o nmiej korzystny

z dwoch wartosci w zaleznosci od sytuacji obliczeniowej:

^ ^< 0,5
+ 0,45
W,^ -J- KJjTU

,
/ctf.fat .

Jcd,f&t

_
^c,max
^

0,9 d l a X , < 5 0 M P a

/ c d , f a t ' 1 0,8 dla ^

I p n - m , .

;
,

> 50 M P a '

gdzie:
^c.max ^c.min

lp.^-i,2lp,.

(^2-^^)

maksymalne napr?zenie sciskajyce we wloknie pod cz?sty k o m binacjy obciyzeh,

'.
minimalne napr?zenie sciskajyce w t y m samym wloknie, w k t o r y m wystypiio cx,^^^^. Jesh minimalne napr?zenie byloby ujemne,
nalezy przyjmowac
= 0.

'
'

(12-62)
(12.63)

Zazwyczaj przyjmuje si? nizszy wartosc przy weryfikacji miejscowych napr?zen

przy zwalnianiu naciygu, a wi?kszy dla stanow granicznych nosnosci..
Dlugosc rozprzestrzenienia
przekroju, w k t o r y m -

l^^p, to jest odleglosc od czola elementu do

j a k mozna przyjyc -

rozkiad liniowy (rys. 12.20):

napr?zenia od spr?zenia majy

r ' ^ v
I
S

Wielkosci napr?zeh w ci?gnach spr?zajycych w strefie zakotwienia w strunobetonie przedstawiono na rysunku 12.21.

A I -napr^zenie w ci^gnach
spr^zaj^cych

1 disp

[a]

- liniowy rozkiad napr^zen w. przekroju

-odlegiosc
elementu,

od

czoia

Rys. 12.20. Przekazanie sily spr^zaj^cej w elemencie strunobetonowym. Defmicje rozwazanych

dlugosci

Wytyczne dotyczyce kotwienia ci^gien spr^zajycych w stanie granicznym

nosnosci
Zakotwienie ci?gien p o w i n n o bye sprawdzone w przekrojach, gdzie naprezenia rozciygajyce w betonie przekraczajy wartosc/ctto.05 i przekroj jest
zarysowany,
Siia w ci?gnie powinna bye obliczona dla przekroju zarysowanego lycznie
z uwzgl?dnieniem dodatkowej sily rozciygajycej powstalej o d dziatania sil
poprzecznych,
Graniczne obliczeniowe napr?zenie przyczepnosci wynosi:
fbpd = Vp2'Vi

'Ltd,

(12.65)

gdzie:
^p2 wspolczynnik uwzgl?dniajycy rodzaj ci?gna i w a r u n k i przyczepnosci:
r\p2^^A

dla pr?t6w

zebrowanych,

r}p2 = 1,2 dla splotow od 3- do 7-drutowych,

= I5O dla dobrych w a r u n k o w przyczepnosci,

w pozostalych przypadkach.
W w y n i k u stwierdzenia wzrostu kruchosci betonow B W zaleca si? ograniczenie /rtfc,o,o5 do wartosci odpowiadajycych klasom betonu C60/C75.
Calkowita dlugbsc zakotwienia wynosi:

hpd lpt2 + CC2' 0 *

^pd ^pmco
hpd

(12.66)

gdzie:
^pt2 gorna granica obliczeniowej dlugosci przemesienia,
= 0,25 dla zbrojenia o przekroju okryglym,
= 0,19 dla splotow o d 3- do 7-drutowych,
cr^d napr?zenia w ci?gnach, gdy napr?zenia rozciygajyce w
przekraczajy wartosc fctk,o,o5 i przekroj jest zarysowany,
^pmoo napr?zenia o d spr?zenia po odj?ciu strat.

betonie

Rys. 12.21. Naprezenia w strefie zakotwien w strunobetonie:

1. w chwili przekazania sily na beton
2. w stanie granicznym nosnosci

12.7.2. S t r e f a z a k o t w i e n i a w e l e m e n t a c h k a b l o b e t o n o w y c h
Okreslenie stanu oddzialywah w strefie zakotwieh jest skomplikowanym
problemem trojwymiarowego rozkladu napr?zeh. W zasadzie, w rozwiyzaniach
przyjmuje si? pewne przyblizenie, gdyz hose zbrojenia nawet przy przewymiarowaniu nie stanowi problemu ekononhcznego.
Przy ocenie poprzecznych silrozciygajycych i sciskajycych krzyzulceprzyjmuje
si?, iz dzi^ajyca na zakotwienie sila PQ odpowiada sile zrywajycej F^^. Napr?zenia
obliczeniowe w zbrojeniu krzyzulcow rozciyganych ograniczone sy do wartosci/^^.
M o z n a przyjyc zalozenie, ze
= arctg2/3 ^ 33r - rys. 12.22.
Strefy poddane dzialaniu sil skupionych nalezy anaUzowac i wymiarowac
uwzgl?dniajyc dwie koncepcje obliczeniowe.
1) Koncepcja pierwsza:
Efekty rozciygania poprzecznego wywoiane sy przez poszczegolne zakotwienia,
a takze przez caly system zakotwieh. Czoto belki obciyzone jest ukladem sil P^j
wyst?pujycych w poszczegolnych ci?gnach spr?zajycych, wywoiujyc bezposrednio pod n i m i znaczne napr?zenia docisku, a dalej do odle^osci hod czola belki,
skomplikbwany przestrzenny uklad napr?zeh. Zagadnienie strefy zakotwieh
w kablobetonie ujyl stosunkowo scisle Y . G u y o n [12.13]. Zestawil on w y n i k i
dla praktycznie waznych przypadkow w formie wykres6w i tablic liczbowych.
N a rysunku 12.23 przedstawiono dla przypadku osiowego spr?zema sil P^ dwie
charakterystyczne strefy rozciygane:
stref? naroznikow rozciyganych.

Srodnik - widok z gory

N a rysunku 12.24 przedstawiono obliczeniowy schemat rownowagi ogolnej

strefy zakotwieh pomi?dzy Sj^ i Sjg^.

Rys. 12.22. Rozkiad sily sprezaj^cej w strefie zakotwienia ci^gien

SA

SR
Rys. 12.24. Schemat rownowagi ogolnej zakotwien wg.[12.18]

2) Koncepcja druga [12.14], [12.15], [12.16], [12.17], polegajyca na rozpatr y w a n i u strefy zakotwienia j a k o kratownicy statycznie wyznaczalnej skladajycej si? z krzyzulcow sciskanych i sciygow rozciyganych, ktore powstajy
W strefie zakotwienia elementow kablobetonowych.
T o k post?powania przy projektowaniu strefy zakotwieh polega tutaj na:
h

wyznaczeniu z warunkow rownowagi sil wyst?pujycych w pr?tach kratownicy,

lr=h
Rys. 12.23, Strefy rozcigania w strefie zakotwienia elementu osiowo spr?zonego

Stref? rozciygania wewnytrz strefy zakotwienia w formie nerki" p?kania.

Rozwaza si? rownowag? odcinka belki pomi?dzy
i
p o d wplywem:
- sii skupionych P^j p o d zakotwieniami,
- sil przenoszonych przez ci?gna spr?zajyce mi?dzy
i
(sii stycznych dP^j/ds cz?sto pomijanych oraz sh radialnych P ^ / r ) ,
-

b r y l y napr?zeh stycznych r (P^j) i napr?zeh normalnych a-(P^^.) rozlozonych zgodnie z zasady Naviera w plaszczyznie S^.

doborze odpowiedniego zbrojenia zdolnego do przeniesienia sil w krzyzulcach rozciyganych,

sprawdzeniu napr?zeh w krzyzulcach sciskanych.

Sredniy wytrzymaiosc obliczeniowy betonu w krzyzulcach przyjmowac
nalezy j a k o vf^. Przy b r a k u innych danych przyjmowac mozna v = 0,6,
przy czym wartosc ta uwzgl?dnia j u z wplyw obciyzenia dlugotrwalego.
Wyzsze wartosci v (nawet v > 1) przyjmowac mozna, jezeh jest t o uzasadnione trojosiowym stanem napr?zeh.
N a rysunku 12.25 przedstawiono schemat rozkladu sil wewn?tr'Znych w strefie zakotwienia w przypadku osiowego spr?zenia elementu
(wg Morscha) [12.17]. Rozciygajyca sha dzialajyca poprzecznie:
(12.67)

Schemat rozkladu sil wewn?trznych w strefie zakotwienia w przypadku

spr?zenia mimosrodowego przedstawiono na rysunku 12.26.

691

Z waruttku:

-h

(y^) = 0 => 1 + -

Odlegiosc wypadkowej strefy sciskanej od kraw?dzi przekroju wynosi:

4-h-3-h^
(12.70)
18.,1-^V
Odleglosc wypadkowej rozci^gan o d kraw?dzi przekroju wynosi:
1 /h

...

(12.71)

2-l3'l i

Rys. 12.25. Schemat rozkladu sii pod zakotwieniem wg Morscha

V
zas rami? sil wewn?trznych z:
,

(12.72)

Z rownania momentow wzglgdem p u n k t u A otrzymuje si?:

2-h

(4-h-3-h^)

h^

(12.73)

Ostatecznie:
2-3
(12.74)
'

Rys. 12.26. Schemat rozkladu sii pod zakotwieniem w przypadku spr^zenia mimosrodowego

b-h

b-h'

'

(12.68)

12
przy:

e =

b-h

'

12.8. Przyklady obliczen

12.8.1. P r z y k l a d 1. S t r a t y sily spr^zaj^^cej w e l e m e n c i e
kablobeton o w y m

D l a przekroju prostokytnego otrzymuje si?:

5 + 1

12-(l-h

(12.69)

Obliczyc straty dorazne i reologiczne w srodku rozpi?tosci swobodnie

podpartej belki kablobetonowej o przekroju dwuteowym, rownomiernie obciyzonej, przy nast?pujycych danych:
naciyg dwustronny,
rozpi?tosc belki: /cff = 28,0 m,
schemat statycziiy: belka jednoprz?slowa wolno podparta,
- beton B45: E , ^ = 33,5 10^ M P a , ^ = 23,3 M P a ,
= 3,2 M P a ,
- stal spr?zajyca odmiany I : E ^ = 190 10^ M P a , f^j, = 1470 M P a ,
- stal mi?kka A - I I I N (RB 500 W ) : E , = 200-10' M P a , f^j, = 490 M P a ,
obciyzenia stale dodatkowe: Ag^^ 4,0 k N / m ,

692
1000

Straty dorazne sily spr^zajycej

Straty od poslizgu ci^gien w zakotwieniu
-

wartosc poshzgu dla przyj?tego t y p u zakotwieh

= 5,0 nam,
niezamierzony k y t falowania trasy ci?gna k = 0,006 rad/m,
wspolczynnik tarcia kabla o sciank? kanalu ii = 0,19.

Przekroj, w k t o r y m sprawdzono wartosc poshzgu (srodek rozpi?tosci belki):

x = 0 , 5 - / e f f = H 0 m.
Promieh krzywizny kabla: r =

= 2-4067-10"'

^^^'^ ^ '

Zasi?g strefy poslizgu wynosi:

a) obliczony j a k dla k a b l i o trasie prostoliniowej

' I ^-k-P^^

0,19-0,006-5500

b) obliczony j a k dla k a b l i o trasie krzywoliniowej

600
r,
=-ln

Przekroj belki kablobetonowej

1 obciyzenia zmienne:
= 24,0 k N / m ,
przyjete do obliczen wymiary przekroju poprzecznego:
h = 1,80 m , kf = 0,25 m , /x^ = 0,30 m ,
bf = 1,00 m , bj^ = 0,60 m , b^ = 0,20 m ,
zbrojenie spr?zajyce: 5 k a b l i 7 x 7 ^ 5 m m :
= 49,52 c m ^
zbrojenie mi?kkie: w polce dolnej 8 0 1 6 m m (A^^ = 16,08 cm^), w polce
gornej 12016 m m (yi^2 = 24,12 cm^),
^ napr?zenia o-^,^,, = min(0,80/^^; 0,90 /po.iO = 1176 M P a ,
poczytkowa sila spr?zajyca P^^ax = 5500 k N ,
moment maksymalny o d obciyzeh stalych Mg 2483,7 k N m ,
moment maksymalny o d obciyzeh calkowitych Msd = 5306,1 k N m ,
charakterystyki geometryczne przekroju:
, 4

= 0,68 m ^

1 ^ In
0,19
^

^
=: 23,96 m ,
/0,005'0,19 190-102-49,52-10-*
5500-122,9

Xo = max ( x o i ; XQ^) = 27,39 m < /,ff = 28,00 m .

AP,

= 2-ap-^-Ep-Ap

XQ

97 '^Q.- 14. 0

^ 2 - 5,0 - 1 0 - 3 -

'
Z

' ' -190 -10^ 49,52 - 1 0 " * - 167,95 k N .

/,Jy

= 0,2805 m^,

polozenie srodka ci?zkosci przekroju betonowego wzgl?dem jego dolnej

kraw?dzi: v = 0,996 cm,
m i m o s r o d kabla wypadkowego wzgl?dem srodka ci?zkosci przekroju:
^cp = 0,797 cm,
odleglosc srodka ci?zkosci kabla wypadkowego od dolnej kraw?dzi belki:
S i = 0,199 cm,
trasa kabla parabola drugiego stopnia o r o w n a n i u y{x) = a^x^ (srodek
u k l a d u wsp6h:z?dnych przyj^to w srodku rozpi?tosci belki na wysokosci
srodka ci?zkosci kabla wypadkowego), gdzie a = 4,067 1 0 " ' 1/m,

Poniewaz naciyg jest dwustronny, zatem ostatecznie:

zip,, = 2-167,95 = 335,9 k N .
AP
Procent strat sily spr?zajycej: - ^ - 1 0 0 % = 6 , 1 1 % .
Straty na skutek odksztaicenia spr^zystego betonu
Liczba k a b h w przekroju: n = 5 (spr?zanych kolejno).

Wilgotnosc wzgl^dna powietrza: RH = 80%), RH^ = 100%), typ cementu: R

Obliczenie odksztaicenia skurczowego 8 ( t , to)
max I P max -z^
^cp"

/ c . = / c f c + 8 = 35 + 8 = 43 M P a ,

A
RHV

n-1

5-1
2-5

= l , 5 5 - ( l - 0 , 8 0 ' ) = 0,756.

1+4^

max

W p l y w rodzaju cementu:
<^dsi = 6 (cement t y p u R),

5,67-0,728-10 - 2 . 1 + 0,797

0,2805

5500 = 230,7 k N .

AP
Procent strat sily spr?zaj^cej: ^ - 1 0 0 % = 4 , 1 9 % .
mnv

= O ' l l (cement t y p u R).

Podstawowe odksztaicenie skurczowe (od wysychania)
^ds2

s,,,o = 0,85- 220 + 110-a<i,i-exp

-a^^z'

Straty sily sprgiajycej od tarcia kabli o scianki kanalow

= 0,85 2 2 0 + 1 1 0 - 6 - e x p
Suma k y t o w zakrzywienia trasy kabla od jednego z zakotwieh czynnych do
polowy rozpi?tosci belki:

43
'lO

lO-^-iS^H^

10-^-0,756 = 3,526-10-*

Rozwoj skurczu w czasie

t-t.

1100-1

0,04-v^+(t-g

0,04-V212,53 + ( 1 1 1 0 - l )

0 = a r c t g ( 2 - a-x) = a r c t g ( 2 4 , 0 6 7 - 1 0 " ' 14,0) = 11,34-10"^ rad,

^ i ' ; . = Pmax-[l-eXp(-/Z-(0+fe-x))] =

-0,11

fcr.

28-1
= 5500- [ l - e x p ( - 0 , 1 9 - ( l l , 3 4 - 1 0 - ^ + 0,006-14,0))] = 202,5 k N .
O,04-v^+(to-0
Procent strat sily spr?zajycej: - ^ ^ - 1 0 0 % = 3,68%.

: 0,8978,

= 0,1789.

0,04-V212,53 + ( 2 8 - 1 )

Wspolczynnik
zalezy o d w y m i a r u h^, dla
Odksztaicenie skurczowe o d wysychania:

= 212,5 m m k^ wynosi 0,838.

Sila spr?zaj%ca po stratach doraznych

Pm,o = P m a x - ^ P . ! - ^ P . , - ^ P ^ = 5 5 0 0 - 3 3 5 , 9 - 2 3 0 , 7 - 2 0 2 , 5 = 4730,9 k N ,
' ^ ' " " ~ ' ^ ' " - ' 1 0 Q % = 13,98%.
^max

= 3,526 - 1 0 - * - 0,838 - (0,8978-0,1789) = 2,126 I Q - *

Skurcz autogeniczny:
^ca,^ = 2,5 ( / , , - 1 0 ) 1 0 - = 2,5 ( 3 5 - 1 0 ) 1 0 - = 6,250 - 1 0 - ^

Straty reologiczne sily spr^zajycej

^,(f) = l - e x p [ - 0 , 2 - ( t - g ' 5 ] = l - e x p [ - 0 , 2 - ( 1 1 0 0 - l ) ' ^ ] = 0,999,

O b w o d przekroju:
= e.,oo'i3,(t) = 6,250-10-^-0,999 = 6 , 2 4 0 - 1 0 - ^
V = 2 - / i + 2 - b ^ + 2 - b > - 2 - b ^ - 2 - 1 , 8 0 + 2 - 0 , 6 0 + 2 - 1 , 0 0 - 2 - 0 , 2 0 = 6,40 m .
Odksztaicenie skurczowe:
Sprowadzony w y m i a r przekroju:
s,, = %At-Q
'

2'A,

+ ^cait) = 2 , 1 2 6 - 1 0 - ^ + 6 , 2 4 0 - 1 0 - ^ = 2,751 1 0 " *

2-0,68
Obliczenie wspolczynnika pelzania (p {t, Q

Wiek betonu w rozwazanej chwih: t = 3 lata

Wiek betonu na poczytku skurczu:
= 1 dzieh
Wiek betonu w chwili spr?zenia:
= 28 d m

^>35MPa,

696
Napr?zenia w betonie na poziomie srodka ci^zkosci ci^gien

4730,9

Ps = 1,5 [1+(0,012 i l i J ) " ] ho + 250 ccg =

JSH = 697,17 < 1500 a3 = 1553.

Uwzgl?dnienie wplywu wilgotnosci wzglednej na wspolczynnik pebania:

9RB

1 +

2483,7-0,797

- W ^ - ^ ^ .

= 1,5- [ l + (0,012-80)"] 212,5 + 250-0,902 = 697,17,

1-

4730,9-0,797^

0:2805-==

Poczytkowe napr?zenie wywoiane naciygiem:

M,-z,/
cr,.,o =

P,o

2483,7 0,797
4730,9
_
0,2805
^'^^ + 49,52-10-* " ^ ^ ^ ' ^ ^
= ^.m,o = 995,27 M P a ,

100

a, =

0,10 v ^ ; ' " ' '

(1+-L-2!E2L-0,866 )-0,960 = 1,238.

0,10-V212;5

H =

Uwzgl^dnienie w p l y w u wytrzymaiosci betonu:

= 0,68; klasa relaksacji stali 2; piooo 2,5%,

= 0,66-p,oob-exp (9,1 / / ) - ( ^ j

-10-^ =

= 0,66-2,5-exp ( 9 , 1 - 0 , 6 8 ) - ( i ^ j
W p l y w rodzaju cementu:
a = 1 (cement t y p u R),

^CT^^= 1,73%-995,27 = 17,20.;MPa.

^o.r
^0
modyjGikowano wieku betonu w chwili spr?zenia z uwagi. na
w p l y w temperatury).
a
^0 ~

a^^Qp:

= 28-

^0,T

_2+(28p"*"-^_

= 32,46 > 0,5.

(0,l + tg'^)

Straty reologiczne sily spr^zaj^cej

..

e,,(t, t o ) - p + 0 , 8 0 - / l ( T p , + ^ - y ( t , f o ) - f f , e p _ '
Aa-p^c+s+r =

l + a^-p,-|l+y^-4y[l+0,8-(p(t,g]

W p l y w wieku betonu w chwili obciq.zenia:

1

- 1 0 - ^ = 1,73%,

(0,1+ 32,46-^)

.,

2,751 -10-*-190:10^+0,80-17,20+5,67-1,269-10,61

= 0,475.
1 + 5,67 - 0,728 1 0 " ' - ( l +

olfs 0,797^^ (1 +

0,8 -1,296)

Podstawowy wspolczynnik pelzania:

( / J P (to) = 1,238 2,562 0,475 = 1,506.
Rozwoj pelzania w czasie:
<Po^(Pm'P

1100-32,46
\697,17 +1100-32,46

^c(t, g

Wielkosc strat reologicznych:

AP, = Aap,,+,^r-Ap

= 126,81-49,52-10-* - 628,0 k N .

= 0,860.
Procent strat sily s p r ? z a j y c e j : - ^ ^ - 1 0 0 % = 13,98%.

Wspolczynnik pelzania:
(pit, to) = cpo-Poit, to) =

= 126,81 M P a .

max

1,506-0,860 = 1,296.

Sila sprzaj%ca po stratach calkowitych

Obliczenie zmiany naprzeri na skutek relaksacji stali spr^zajqcej
Ep _

190

E.^

33,5

Pm,t = Pm.o-^Pt

= 4730,9-628,0 = 4102,9 k N ,

800
12.8.2. P r z y k l a d 2. S p r a w d z e n i e s t a n u g r a n i c z n e g o n o s n o s c i
w s y t u a c j i t r w a l e j w zginanej b e l c e kablobetonowej
Dane wyjsciowe:
belka wolno podparta o rozpi^tosci: /^ff = 24,0 m,
obciyzenia: ci^zar wlasny belki
stale dodatkowe: Agf^= 5,0 k N / m ,
zmienne:
= 57 k N / m ,
w y m i a r y przekroju poprzecznego belki j a k na rysunku,
charakterystyki geometryczne przekroju:
A, = 0,6380 m ^
= 0,2102 m ^ v = 0,765 m, v' = 0,835 m,
mi mos r od ciggien spr?zajycych: z^p = 0,559 m,
beton B50: E,^ = 35000 M P a ,
= 26,7 M P a ,
stal spr?zajyca odmiany I : E^ = 190 GPa, /^^ = 1670 M P a , f^o xj, =
= 0 , 9 / , , = 1503 M P a ,
j a k o spr^zenie przyj^to 5 k a b h 7 x 7 0 5 m m , 4 = 4 9 , 5 5 x 1 0
m^
odleglosc srodka ci^zkosci spr?zenia od dolnej kraw^dzi:
= 0,157 m ,
w y m i a r y przekroju poprzecznego:
wysokosc belki: h = 1,60 m ,
wymiary p o l k i gornej: hf = 0,23 m, bf = 0,80 m,
wymiary p o l k i dolnej b^ = 0,20 m , hj- = 0,30 m, by = 0,80 m,
moment obliczeniowy od obciyzeh stalych:
= 2222,4 k N m ,
moment obliczeniowy przy podstawowej kombinacji obciyzeh:
= 8378,4 k N m ,
sila spr^zajyca po stratach calkowitych: P^^t 4010 k N ,
- s t a l mi?kka: A - I I I N : R B 5000 W , , = 200000 M P a ,
= 500 M P a ,
przyj?to rowniez, ze

Przekroj poprzeczny belki kablobetonowej

x=0,404
d=l,411
d=l,558

= 1,08, e,, = 5%, 4 i = 6 0 18 = 15,26 x 10"^ m ^

= 0,042 m ,

d-x=l,154
A,2 = 12 0 1 8 = 30,52 x 10"^ m,

= 0,10 m .
"Is-

Obliczeniowa wartosc sily spr^zajycej

Pd = rp,fav Pmt = 1.0 4010 = 4010,0 k N .

Obliczenie naprgzeri w stali zwyklej i przyrostu napr^zen w stali spr^zajycej

w stanie rownowagi sil podluznych w przekroju
Zaklada si?, ze graniczne odksztaicenia w betonie i w stah:
6,1 = 0,010

6, = 0,0035.

Wykres odksztalcen na wysokosci belki

Odksztaicenia w zbrojeniu sciskanym:

_x-a,

0 4 0 4 ^ ^
0,404

Wysokosc strefy sciskanej;

Z normowego wykresu a,-e,
w zbrojeniu z w y k l y m :

z pochyly p 6 I k , odczytujemy wartosci napr?zen

( T , , = 439,72 M P a ,

= 434,31 M P a .

Naprezenia i odksztaicenia w stali spr?zajycej po uwzgl?dnieniu wszystkich

strat:
'
strat;
4010

Wniosek: Z a male pole powierzchni sciskanej, czyli za mala wysokosc strefy

sciskanej x. Nalezy -wykonac obrot w o k o l p u n k t u B.
Odksztaicenia w betonie strefy sciskanej pozostajy bez zmian 8^. = 0,0035.
Oblicza si? n o w y powierzchni? sciskany
ze wzoru:

" - = i ; = 49;5riF^=^09'7MP^'
^.1
cr
' - ^ f

809 7
==19o1o^=^4'26210-3.

= ^ (^sa-^^p

^(^P+^i

^.1

-^2

= 2 6 7 ^

+ 4 9 , 5 2 - 1 0 - * - 557,0 -10^ +15,27 - 1 0 " * - 439,72 -10^ - 3 0 , 5 4 - 1 0 - * - 4 3 4 , 3 1 -10^) = 0,2290 m ^

Napr?zenia i odksztaicenia w betonie wywoiane spr?zeniem i obciyzeniami

stalymi:
(T. =

^_40m ^4010^652
A

I .

Rownoczesnie:
^ c i = ^ / - ( f c / - U + 0,8-x'-b,,

2222,4-0,765
,

~ 0 : 6 3 8 0 + ~ o ; 2 1 0 f ~ - 0,2102
^'T^l^

Odksztaicenia w stali spr^zajycej przy dekompresji naprgzen do zerowych

odksztalcen w betonie:

Ai-b'fh'f

+ b^-h'f

0,2290-0,80-0,23+0,20-0,23
=

0,8-0,20

N o w e odksztaicenia w zbrojeniu obliczone przy x ' = 0,57 m :

ell = 0,00607,
'

= h-a^

= 0,160-0,189 = 1,411 m .

Dalszy przyrost odksztalcen w stah spr?zajycej wywolany obciyzemem zewn?trznym:

812 = 0,00288,

. . . , = i z f . , = y i i ^ . 0 , 0 0 3 5 = 5.164.10-3
N o w e wartosci napr?zen w zbrojeniu i w stali sprfzajycej okreslone przy
wykorzystaniu wykresow cx^s^ i cr^ w y n o s z y :
crli = 437,31 M P a ,
(rl2 = 434,52 M P a ,

/ ( e p + ^'e^ + ^"e^) = / ( 4 , 2 6 2 - 1 0 - 3 + 1,810-10-* + 8,724-10-^) = 1,317-10-^.

Z m i a n a napr?zen w stali spr?zajycej:
Aop = / ( 8 , , + / l ' e ^ + z l " 8 ^ ) - / i ( 8 ^ J = / ( l , 3 1 7 - 1 0 - 2 ) - / i (4262-10-3).

zl(7;= 522,63 M P a .
NR^ okreslone przy n o w y c h wartosciach wynoszy:
NRi='fcd-A'c-Ap-A(T'p-A,j^-a',i+A,2-(r',2

Wartosc napr?zen ^cr^ obliczamy z zaleznosci cr^ p r z y j m u j y c pochyly polk?

dla stali sprezajycej:

+ 30,54 - 1 0 - * - 434,52 -10^ = 4184,18 k N , .

A(jp = 557,0 M P a .
Pole efektywnej powierzchni sciskanej przekroju:
A , = b> - /i>+(0,8 - X - Wj) -

= 26,7-10^ -0,2290-49,52- l O " * - 522,63 - 1 0 ^ - 1 5 , 2 7 - IQ-*-437,31 -10^ +

N^, = 4184,18 k N s Ns^ = 4010,0 k N .

Sprawdzenie nosnosci

= 0,80 - 0,23+(0,80 - 0,404 - 0,23) - 0,20 =

MR,

= 0,2026 m ^
Sila podluzna przenoszona przez przekroj:

= / , , - ( o , 8 - x ' - f c , - ( ^ d ^ - ^ ) + ( f c > - f c J - / i > - ( d , - | ) ) + A , i -^,1 id - dp)+A,^

c',2 - (dp - a^) = 26,7 -10^ - (0,8 - 0,57 - 0,20 -

- (1,411 - 0,5 - 0,8 - 0,57)+(0,80 - 0,20) - 0,23 (1,411 - 0,5 - 0,23)) +

= 26,7 10^ 0,2026-49,52 - 1 0 - * - 557,0 -10^ - 1 5 , 2 7 - 1 0 - * - 439,72 -10^ +

+15,27 - 1 0 - * 437,31 -10^ - (1,558-1,411) + 30,51 - I Q - * - 434,52 103. (1^411 _ 0,10) = 9492,08 k N m .

+ 30,54-10-*-434,31-103 = 3306,08 k N ,
M j j ^ = 9492,08 k N m > M s j = 8378,4 k N m .
= 3306,08 k N < iVsd = P , = 4010,0 k N .

Przekroj jest zaprojektowany poprawnie ze wzgl?du na nosnosc.

702

Pismiennictwo
[12.1] E N 1992-1-1. Eurocode 2: Design of concrete structures Part 1 1: General rules and
rules for buildings. December 2004.
[12.2] E N 10138. Prestressing steels. 1994.
[12.3] PN-B-03264:2002. K o n s t r u k c j e betonowe, zelbetowe i spr^zone. Obliczenia statyczne
i projektowanie.
[12.4] Eurocode 2: Design of concrete structures

Part

1-1: General rules and rules for

buildings. E N V 1992 1-1. 1991.

[12.5] Eurocode 2: Design of concrete structures P a r t 1: General rules and rules for buildings
E N V 1992-1 (r^ draft), July 1999.

13. Podstawy konstrukcyjne

[12.6] Eurocode 2: Design of concrete structures P a r t 1: General rules aad rules for buildings,
E N V 1992-1 (2"^ draft), January 2001.
[12.7] L i t z n e r H . U . : D e s i g n of Concrete Structures to E N V 1992 -

Eurocode 2. Concrete

Structures E u r o - D e s i g n H a n d b o o k " , Ernest&Sohn, 1994/96.

[12.8] D y d u c h K . , D y d u c h M . : K o m e n t a r z n a u k o w y do PN-B-03264:2002
betonowe,

zelbetowe i spr^zone."

Konstrukcje

Wersja koncowa.", I n s t y t u t T e c h n i k i Budowlanej,

13.1. Ogolne zasady rozmieszczania, kotwienia,

zaginania i l^,czenia zbrojenia
13.1.1. Uwagi szczegolowe

Warszawa 2004.
[12.9] C E B . Desing

Manual

on

Cracking

and

Deformations.

Prepared

by

Comit

Eu-

r o - I n t e r n a t i o n a l d u Beton (CEB). cole Polytechnique Federale de Lausanne. Suisse 1985.

[12.10] C E B - F I P M o d e l Code 1990, F i n a l Draft. Bulletin d ' I n f o r m a t i o n N2004, July 1991.
[12.11] D y d u c h K . : O b l i c z a n i e k o n s t r u k c j i spr^zonych." Konferencja

naukowo-techniczna:

Podstawy p r o j e k t o w a n i a k o n s t r u k c j i z b e t o n u w uj?ciu n o r m y PN-B-03264:1999

w swietle E u r o k o d u 2, Puiawy, 15-17 czerwca 1998.
[12.12] Eurocode

Basis of Structural Design. E N 1990 A p r i l 2002.

[12.13] G u y o n Y.: ^Construction en beton precontraint,

Classes etats limites" Editions

Eyrolles, 1966.
[12.14] Stone W . , Breen J.: ^Behaviour of Post-Tensioned Girder Anchorage Zones", P C I Journal,
V o l . 29, Jan-Feb, 1994, p.64-109.
[12.15] M a r t i P.: T r u s s M o d e l s i n D e t a i l i n g . " Concrete International, V o l 7, N o 12, Dec 1985,
p. 66-73.
[12.16] Schlaich I , Schafer K . : D e s i n g and detailing of structural concrete using strut-and-tie
models.". The Structural Engineer, V o l . 69, N 6, M a r c h 1991, p. 113-125.
[12.17] Walter R. M i e h l b r a d t M . : D i m e n s i o n n e m e n t des structures en bton." Bases et technologic. Presses Polytechniques et Universitaires Romandes. 1990.
[12.18] Regies B P E L 9 1 : Regles

techniques

de conception

et de calcul des

ouvrages

et

constructions en beton precontraint suivant la methode des etats limites." A v r i l l 1992.

Oprocz klasycznego zbrojenia odpowiednio rozstawionymi pr^tami^ wediug EC2 z 2004 [13.18] Qak poprzednio w EC2:1992 [13.16] i E C : 1999
[13.17]) mozna stosowac zbrojenie wi^zkami pr?t6w. Srednic? nominaln^
pr?t6w zbrojeniowych oznacza si? przez cj).
EC2 z 2004 postuluje granic? dla pr?ta duzej srednicy r o w n ^ 32 m m , przy
czym pozostawia decyzj? co do tej wartosci dla aneksow narodowych.
Natomiast w poprzednich wersjach n o r m europejskich (EC2:1999 [13.1]
i EC2:1992 [13.16]) nakazywano przyjmowac granic? dla pretow duzej
srednicy obligatoryjnie r o w n ^ 32 m m .
W niektorych przypadkach przepisy dla zwyldych prgtow^ maj^cych
srednicy (0 < 32 mm), rozni^ si? o d przepisow dla pr?t6w o duzej srednicy
(0>32mm).
Wi^zk? pr?t6w w tych normach traktuje si? j a k jeden pr?t o zast?pczej
srednicy
maj^cy srodek ci?zkosci w srodku ci?zkosci w i ^ z k i . W i ^ z k a
powinna skladac si? z jednakowych pr?t6w, a liczba pr?t6w w wi^zce (n^) nie
powinna przekraczac:
^
= 4 w przypadku sciskanych pr?t6w pionowych i na odcinkach
zakladu pr?t6w,

= 3 w pozostaiych przypadkach.
Srednic? zast?pcz^ 0 w i ^ z k i zlozonej z pr?t6w o srednicy (wyznacza si? ze
wzoru:
0^ r= (f)\/n^

55 m m .

(13-1)

Nie nalezy stosowac wi^zek maj^cych

> 55 mim, a wi?c na ogol srednica
(j) pr?t6w w i ^ z k i nie moze przekraczac 32 m m .
N o w a P N : 2 0 0 2 [13.28] przyjmuje takie same zasady dotycz^ce m i n i m a l nych rozstawow zbrojenia wi^zkami pr?t6w w odniesieniu do srednicy

704

705

zast?pczej 0 < 55 m m , nie uscislaj^c jednak rozgraniczenia srednicy pr?ta

ponizej i powyzej 32 m m . Natomiast np. nowa norma D I N 1045:2001 [13.15]
stosuje ostrzejsze ograniczenia dopuszczajq^c stosowanie wi^zek skiadaj^cych
si? maksymalnie z 3 trzech pr?t6w o maksymalnej srednicy pojedynczego pr?ta
0 < 28 m m i srednicy zast?pczej w i ^ z k i (okreslanej j a k we wzorze (13.1)) nie
przekraczaj^cej 36 m m , a dla betonow klasy wyzszej niz C70/85 tylko 28 m m .
Poza przedstawionymi w dalszych punktach wymaganiami, rozmieszczenie
pr?t6w powinno spehiiac wymogi dotycz^ce otulenia betonem przedstawione
w rozdziale 2.

13.1.2. Odleglosci pomi^dzy pr^tami zbrojeniowymi

Wymagania dotycz^ce minimalnych rozstawow zbrojenia wynikaj^ z oczywistej troski o zapewnienie prawidlowej przyczepnosci zbrojenia do betonu.
M a j ^ one ponadto na wzgl?dzie koniecznosc prawidlowego uiozenia i zag?szczenia betonu.
Proponowane wymagania (z pozostawieniem do decyzji przez aneksy
narodowe) w g EC2 z 2004 r. i zalecane w EC2:1992 [13.16] i EC2:1999
[13.17] s^, zgodne z przepisami wi^kszosci n o r m narodowych. Wymagaj^ one,
aby pomi?dzy poszczegolnymi rownoleglymi pr?tami lub pomi?dzy p o z i o m y m i
warstwami rownoleglych pr?t6w odleglosci nie bylymniejsze niz maksymalna
srednica pr?ta (f) lub 20 m m , co przedstawiono na rysunku 13.1.

W przypadku wi^zek pr?t6w wedlug EC2:2004 [13.18], j a k i wersji

poprzednich, powyzsze zasady odnosz^ si? do srednicy pr?ta zast?pczego
przy czym odst?py mi?dzy wi^zkami mierzone s^ w swietle pomi?dzy rzeczywistymi k o n t u r a m i wi^zek (rys. 13.2).
Przepisy iimych n o r m bywaj^ bardziej
szczegolowe. I tak P N : 1984 [13.25] wymagala dodatkowo, w przypadku betonowania prostopadlego lub ukosnego wzgl?dem osi podluznej pr?ta, aby pr?ty zbrojenia gornego oddalone byly wzajemnie o co
najmniej 30 m m (rys, 13.3a). W y m o g m i n i malnego odst?pu 30 m m pomi?dzy pr?tam i narzucala C S N 73 1201 [13.12] w kazd y m przypadku, w k t o r y m pr?ty zbrojeniowe nachylone s^ p o d k^tem 0-^45., Jezeli
pr?ty zbrojeniowe ustawione s^ rownolegle
Rys. 13,2. Wymagane o d l e ^ o s c i mi^dzy
do k i e r u n k u betonowania, to P N : 1 9 8 4
w i ^ k a m i pretow wedlug E C 2
[13.25] wymagala, aby odst?p mi?dzy n i m i

kierunek

betonowania

^ 3 0 mm

b)
mm. -

20 mm

(zalecane w E C 2 : 1 9 9 2 [13.16] i E C 2 : 1 9 9 9 [13.17])

D o d a t k o w o zaleca si?, aby odleglosc pomi?dzy pr?tami zbrojeniowymi

byla tak dobrana, zeby mozliwe bylo prawidiowe zag?szczenie betonu w o k o l
zbrojenia, co wymaga stosownego dobrania maksymalnej srednicy kruszywa
dg. Jezeh srednica ziareh kruszywa przyj?ta zostaje j a k o r o w n a dg, to w g
EC2:2002 [13.18] odleglosc mi?dzy pr?tami zbrojeniowymi nie moze bye
mniejsza niz k^(t) + k2 (gdzie wartosc wspolczynnika
rekomenduje si?
przyjmowac j a k o r o w n ^ 5 m m , a
= 1,0).
Natomiast poprzednie wersje n o r m europejskich (EC2:1992 [13.16]
i EC2:1999 [13.17]) nakazywaly przyjmowac obligatoryjnie minimalna odleglosc mi?dzy pr?tami zbrojeniowymi r o w n ^ <i^+5 m m .
N o w a P N : 2 0 0 2 [13.28] przyjmuje takie same zasady dotycz^ce minimalnych rozstawow zbrojenia j a k w EC2:1992 [13.16] i EC2:1999 [13.17].

c)

betonowania

> 2 0 mm

Rys. 13.1. Rekomendowane odlegtosci.mi^dzy p r ^ t a m i z b r o j e n i o w y m i wediug B C 2 : 2 0 0 4 [13.18]

kierunek

kierunek

betonowania

^20 mm
^

^ 50 mm

>10mm

> 50 mm

^ 2 0 mn

Rys. 13.3. Wymagane odleglosci mi^dzy p r ^ t a m i z b r o j e n i o w y m i wediug P N : 1 9 8 4 [13.25]

706
wynosii co najmniej 50 m m (rys. 13.3b). Nieco inne podejscie reprezentuja
przepisy A C I : 1 9 8 9 [13.1], wedlug k t o r y c h dla plyt, scian i slupow odleglosc
mi?dzy pr?tami zbrojeniowymi powinna bye nie mniejsza niz 3(/>, a dla belek
powinna wynosic co najmniej 0 i nie nrniej niz 25,4 m m . N o r m a francuska
C C B A 68 [13.10] natomiast wymaga, aby minimalna odleglosc pomi?dzy
pr?tami wynosila 7c0/2, czyli okolo 1,570.
Jezeli pr?ty usytuowane s^ w oddzielnych warstwach poziomych, to pr?ty
poszczegolnych warstw powinny bye umieszczone w kierunku p i o n o w y m jeden
nad drugim. Przestrzeh pomi?dzy pr?tami powinna pozwolic na wprowadzenie
mi?dzy nie k o h c o w k i wibratora (rys. 13.4). P N : 1984 [13.25] dopuszczala ukladanie dwoch pr?t6w jeden bezposrednio na
drugim (rys. 13.3c). W t a k i m przypadku odleglosc
mi?dzy parami pr?t6w musiala bye w swietle nie
mniejsza niz (j) i nie mniejsza hiz 30 m m . D o zblizonego warunku sprowadzaly si? przepisy austriackiej
O N o r m B 4200-8 [13.21] zalecaj^c, aby dla pary
pr?t6w umieszczonych jeden nad drugim minimalny
odst?p wynosil (p-s/l (rys. 13.5a). N o r m a ta dopuszczala ponadto grupowanie zbrojenia w w i ^ z k i czterech pr?t6w, wymagaj^c wtedy, aby odst?p mi?dzy
t y m i wi^zkami wynosil 20 (rys. 13.5b). Natomiast
Rys. 13.4. Ustawienie zbrojenowe przepisy austriackie O N o r m B 4700 [13.23]
nia
w
icillcu
warstwach
przewiduj^ szczegolny uklad dla trzech pr?t6w, z k t o 1 bulawa wibratora
rych dwa umieszczone s^ obok siebie, a trzeci nad
jednym z nich. Wtedy m i n i m a l n y odst?p mi?dzy t a k i m i grupami pr?t6w
wynosi ^ y ^ .

13.1.3. Zakotwienia
13.1.3.1. Podstawowa dlugosc zakotwienia
Wedhig definicji w EC2:2004 [13.18] (jak poprzednio w EC2:1992 [13.16]
i EC2:1999 [13.17]) podstawowa diugosci^ zakotwienia jest dlugosc prostego
odcinka pr?ta, potrzebna do przekazania z pr?ta na beton sily A^-fy^ przy
zalozeniu, ze napr?zenia przyczepnosci maj^ na tej diugosci stat^ wartosc
rown^/tj.
Graniczn^ wartosc napr?zeh przyczepnosci/^^ nalezy tak ustalac, aby przy
obci^zeniu u z y t k o w y m nie mogty wyst^pic w zadnym miejscu znacz^ce
poslizgi-zbrojenia wzgl?dem betonu. Jednoczesnie z^da si?, aby istnial dostateczny margines bezpieczenstwa ze wzgl?du na utrat? przyczepnosci. Przy
ustaleniu podstawowej diugosci zakotwienia uwzgl?dnic nalezy zarowno r o dzaj stall, j a k i wlasciwosci przyczepnosciowe pr?t6w.
Z w a r u n k u rownowagi otrzymuje si? podstawowa dlugosc zakotwienia
oznaczan^ w EC2:2004 [13.18] j a k o Z^^^qd wzorem:

k.^ = ifJbd

gdzie:
(T^^ obliczeniowe napr?zenie w staH zbrojeniowej (w punkcie, od ktorego
odmierza si? /^J, ,
'
obliczeniowa przyczejpnosc zbrojenia do betonu w strefie zakotwienia.
Analogiczne zaleznosc zalecaly poprzednie wersje EC2:1992 [13.16]
i EC2:1999 [13.17] (gdzie 1^^^^^ oznaczano jako Ij^, a a,^ j a k o fy^) wzorem:
=

EC2:2004 i aktualna P N : 2002 [13.28] dopuszczaj^, aby pr?ty l^czone na

zaklad dotykaly si? wzajeronie na diugosci zakladu.

b)

a)

L.

Rys. 13.5. Wymagane odleglosci mi?dzy grupami pretow zbrojeniowych wediug ( 5 N o r m B 4200-8
[13.21]

(13.2b)

Wedlug EC2:2004 wartosci/^^ s^ okreslane wzorem:

2,257?,^,/^,,

(13.3)

gdzie:
wytrzymalosc obliczeniowa betonu na rozci^ganie obliczona na podstawie/cf;t,o,o5> (gdzie/^^Q^o5 to wytrzymalosc charakterystyczna betonu
na rozci^ganie - 5% kwantyl) przyjmowana j a k o nie wi?ksza niz
wartosc okreslona dla betonu klasy C60/75,
i / i wspolczynnik okreslaj^cy jakosc stall oraz umieszczenie w konstrukcji
(rodzaj w a r u n k o w przyczepnosci) i rowny:
rj^ = ifi (dla dobrych warunkow przyczepnosci),
Vi =
(w pozostaiych przypadkach),
wspolczynnik zalezny od srednicy pr?ta i rowny:
f]2 = 1,0 dla (j) < 32 m m ,
= ( 1 3 2 - 0 )/100 dla 0 > 32 m m .
Wartosci fj^^ dla dobrych warunkow przyczepnosci (patrz p k t 13.1.3.2)
i pr?t6w o 0 < 32 m m podano w tablicy 13.1a.

fctd

a3.2a)

708
W a r t o s c i w e d i u g wersji poprzednich EC2:1992 [13.16] i EC2:1999
[13-17] podano w tabhcy 13.1b. T u rowniez nalezalo dla pr?t6w nie spelniaj^cych tzw. dobrych warunkow przyczepnosci wartosc f^^ pomnozyc przez
0^7, a w przypadku pr?t6w o srednicy > 32 m m podane w tablicy 13.1b
wartosci f^^ nalezalo mnozyc przez wspolczynnik:
( 1 3 2 - 0 ) / l O O , gdzie 0 w m m .

(3.4)

Tab 13.1a. W a r t o s c i obliczeniowe/j,^ ( M P a ) dla dobrych w a r u n k o w przyczepnosci (obliczone przy

?7i i ^2 = 1.0) wedhig E C 2 : 2 0 0 4 [13.18]
K l a s a betonu
f,^i dla

< 32 m m

12/16

16/20

20/25

25/30

30/37

35/45

40/50

45/55

> 50/60

1,6

1,9

2.2

2,6

2,9

3,3

3,7

4,0

4,3

Tab. 13.1b. W a r t o s c i obHczeniowe/^j ( M P a ) dla d o b r y c h w a r u n k o w przyczepnosci (obHczone przy

-y, = 1,5 i

3 2 m m ) wedlug EC2:1999 [13.17]

12

16

20

25

30

35

40

45

50

>55

1,7

2,0

2,3

2,7

3,0

3,4

3,7

4,0

4,3

4,6

pr?ty zebrowane ^ < 32 m m l u b siatki

spajane

Jak z tego widac, mnozniki stosowane przy okreslaniu wartosci /^^

pozostaly bez zmian, przy czym nie byly wprowadzone wczesniej oznaczenia
w postaci wspolczynnikow rji ^ VzW EC2:2004 [13.18] Qak poprzednio w EC2:1992 [13.16] i EC2:1999

# jezeli stosowane s^ zakotwienia specjalne (np. p l y t k i oporowe), to ich

skutecznosc powinna bye sprawdzona dbswiadczalnie zgodnie ze standardami zawartymi w European Technical Approval. Wymaga si? zwrocenia
szczegolnej uwagi na prawidiowe w a r u n k i przekazanie przez te zakotwienia
sily skupionej w strefie zakotwienia (analogiczne wymagania wysuwala
P N : 1 9 8 4 [13.25]).
Efektywnosc zakotwienia pr?ta zalezy od szeregu czynnikow, przede
wszystkim od grubosci otulenia kotwionego pr?ta, kierunku betonowania
i sposobu zakohczenia pr?ta (hak lub odgi?cie).
P N : 1 9 8 4 [13.25] uwzgl?dniala powyzsze zalecenia przy okreslaniu podstawowej diugosci zakotwienia /j, (oznaczonej w oryginale przez l^o)- Dlugosc
ta, zaleznie od klasy betonu i klasy stall, miescila si? w granicach 20-^50
srednic pr?ta 0. Jezeh pr?ty usytuowane s^ w odleglosci mniejszej niz 100 m m
od gornej powierzchni elementu, to dodatkowo wymagalo si? zwi?kszenia
o 20%. Gdy konstrukcja poddana jest obciq^zeniom wielokrotnie zmiennym,
nalezalo zwi?kszyc
o 50%. Ponadto P N : 1 9 8 4 zawierala warunek, aby
podstawowa dlugosc zakotwienia nie byla nmiejsza niz 20 srednic pr?ta 0 i nie
mniejsza niz 250 m m .
N o w a P N : 2 0 0 2 [13.28] okresla podstawowa dlugosc zakotwienia j a k
n o r m y europejskie (por. (13.2b)), natomiast przyczepnosc obliczeniowa Z^,^
w dobrych warunkach okresla si? wedlug wzorow:
dla pr?t6w gtadkich

[13.17]) dla siatek zgrzewanych z podwojnymi pr?tami (rys. 13.6) srednic? cj) we

/ = ^

wzorze (13.1) nalezy zast^pic srednicy 0^ = 0 ^ / 2 .

(13.5a)

dla pr?t6w zebrowanych

a3.5b)
fc

W a r t o s c i w dobrych warunkach przyczepnosci okreslone przy

=
mozna przyjmowac wedlug tablicy 13.1c. W innych warunkach przyczepnosci wartosci te nalezy nmozyc (analogicznie j a k w EC2:2004 [13.18]
przez 0,7).
T a b . 13.1c. W a r t o s c i obHczeniowe /^^ dla d o b r y c h w a r u n k o w przyczepnosci (obliczone przy
7,

Rys. 13.6. Siatki zbrojeniowe z p o d w o j n y m pr^tem nosnym w g E C 2 : 1 9 9 9 [13.17]

EC2:2004, podobnie j a k wersje poprzednie, narzuca rowniez w a r u n k i

ogolne mowi^ce, ze:
wszelkie zbrojenie, a wi?c pr?ty zbrojeniowe, druty i siatki zgrzewane nalezy
kotwic w ten sposob, aby sily wewn?trzne, ktore si? w nich pojawiaj% byly
przenoszone na beton z wyeliminowaniem mozliwosci pojawienia si? rys
podluznych lub rozlupania betonu. Jezeli taka mozliwosc jednak zachodzi,
to przewidziec nalezy odpowiednie zbrojenie poprzeczne.

1,5 i cf)^ 32 m m ) wedhig P N : 2 0 0 2 [13.28]

Klasa betonu
pr^ty -^adkie
pr^ty zebrowane

B15 B20 B25 B30 B37 B45 B50 B55 B60

0,8

< 32 m m l u b siatki spajane

1,6

1,0
2,0

1,1
2,3

1,2
2,7

1,3
3,0

1,4
3,4

1,5

1,6

1,7

3,7

4,0

4,3

D l a pr?t6w zebrowanych wartosci/^^ wedlug n o r m europejskich EC2:2004

[13.18] i EC2:1999 [13.17] oraz P N : 2 0 0 2 [13.28]
prawie rowne (por.
tablice 13.1a, 13.1b i 13.1c).

710
D o d a t k o w o zawarto w P N : 2 0 0 2 [13.28] przepis (jak poprzednio
w P N : 1984 [13.25]), ze gdy konstrukcja poddana jest obci^zeniom wielokrotnie zmiennym, nalezy zwi?kszyc
o 50%.
Zagadnienie diugosci zakotwienia bylo szeroko rozpatrywane w normie D I N
1045:1988 [13.13], Podstawowa dlugosc zakotwienia dla w pelni wykorzystanycb
pr?t6w prostych wynosila (oznaczenia oryginalne w g D I N 1045:1988 [13.13]):
(13.6)
gdzie:

zulr^

u
y
Tab.

sila sciskaj^ca lub rozciq^gaj^ca w pr?cie wyznaczona dla napr?zen

w stall r o w n y c h jej granicy plastycznosci,
dopuszczalna wartosc napr?zen przyczepnosci podana w tab. 13.2
(podstawowa wartosc graniczna napr?zen przyczepnosci rozpatrywana jest dla dwoch przedzialow w zaleznosci o d usytuowania pr?t6w
zbrojeniowych patrz rys. 13.8 w pkt. 13.1.3.2)^
o b w o d pr?ta,
wspolczynnik bezpieczenstwa r o w n y 1,75.

13.2. Podstawowe wartosci napr^zen przyczepnosci ^zult^^" w M P a wediug D I N : 1988 [13.13]

Przedzial*
Pol^czenia

Wartosci

^zult^" w N / m m ^ w zaleznosci o d klasy betonu

B15

B25

B35

B45

B55

1,4

1,8

2,2

2,6

3,0

0,7

0,9

1,1

1,3

1,5

^ opis p r z e d z i a l 6 w poi^czenia" w p k t . 13.1.3.2

Zagadnienia dotycz^ce podstawowej diugosci zakotwienia w nowej normie

D I N 1045:2001 [13.15] opisane zostalo podobnie j a k w normach europejskich
EC2:2004 [13.18] i EC2:1999 [3.17]. Podstawowa dlugosc zakotwienia
okreslana jest rowniez j a k we wzorze (13.2b), a wartosc Z^,^ podano wzorem:
2,25/^^0,05

Wedhig n o r m y A C I : 1989 [13.1] podstawowa dlugosc zakotwienia

(w oryginale Z^^,) okreslana jest w zaleznosci od rodzaju elementow. Dlugosc t a
podana jest ogolnie wyl^cznie dla pr?t6w z hakami (omowienie w pkt. 13.1.3.3.)
i wynosi:

gdzie:
(j) srednica pr?ta,
jfr _ wytrzymalosc betonu na sciskanie w g A C I .

13.1.3.2. Warunki dobrej przyczepnosci

Przyczepnosc betonu do stall jest glownym czyimikiem umozliwiaj^cym
wspolprac? tych materialow. Rosnie ona wraz z klas^ i wiekiem betonu,
d o b r y m zawibrowaniem oraz stosowaniem dodatkow, np. chlorku wapnia.
Zalezy ona takze o d charakterystyki powierzchni pr?ta, w y m i a r o w elementu
oraz o d umiejscowienia i nachylenia zbrojenia wzgl?dem kierunku d o p l y w u
betonu w czasie betonowania.
Wediug EC2:2002 [13.18] (jak poprzednio w E C 2 : 1 9 9 9
[13.17]
i EC2:1992 [13.16]) dobre w a r u n k i przyczepnosci s^ zapewnione wtedy, gdy
pr?ty s^ nachylone podczas betonowania p o d k^tem 4 5 ^ 9 0 w stosunku do
poziomu rys. 13,7a. W przeciwnym przypadku, tzn. gdy pr?ty s^ nachylone
pod k^tem Oh-45, dobre w a r u n k i przyczepnosci wyst?puj^ wtedy, gdy:
a) grubosc elementu w k i e r u n k u betonowania nie przekracza 250 m m
rys.l3.7b,
/
kierunek

betonowania

a)

b)

c)

d)

(13.7)

fhd '

gdzie:
/rtfco,o5 wytrzymalosc charakterystyczna
kwantyl.

betonu

na rozci^ganie

5%

Daje t o w efekcie, j a k w normach EC2, takie same wartosci/^j. Uwzgl?dnia si?

rowniez analogiczne wartosci m noznikow (w EC2:2004 okreslone za pomoc^
wspolczynnikow r]^ i
zaleznych o d warunkow przyczepnosci oraz srednicy
pr?ta. D o d a t k o w o w D I N 1045:2001 [13.15] jezeh pr?ty poddane s^ napr?zeniu
sciskaj^cemu p, dzialaj^cemu prostopadle do plaszczyzny ewentualnego p o slizgu, t o wartosci f^^ mozna zwi?kszyc, mnozyc je przez wspolczynnik
V ( l 0,04p) < 1,5 (w k t o r y m p jest srednim napr?zeniem sciskaj^cym).

>300mm

E
B

2 i 0^45'

0
0
10

Rys. 13,7, Rozmieszczenie pretow zapewniaj^ce dobre w a r u n k i przyczepnosci wediug EC2:1992

[13.16], EC2:1999 [13.17] i EC2:2004 [13.18] - gdzie w c) zamiast h/2 - 250 m m

"7TT-

712
b) grubosc elementu po zabetonowaniu jest wi?ksza niz 250 m m , ale pr^ty
umieszczone s^ w dolnej polowie grubosci elementu (rys. 13.7c)
w EC2:2004 [13.18] nast^pila zmiana, tzn. nie /z/2, ale maksymalnie
250 m m o d dolnej kraw?dzi elementu lub co najmniej 300 m m ponizej
wierzchu elementu (rys. 13.7d).
Wszystkie inne sytuacje uwaza si^ za nie dose dobre.
Analogiczny podzial okreslaj^cy w a r u n k i przyczepnosci na dobre i mierne
zawarto w nowej P N : 2 0 0 2 [13.24]. Natomiast w nowej O N o r m B 4700
[13.23] uwzgl^dniono dodatkowo miejsce dobrej przyczepnosci dla kazdej
wysokosci elementu przy zakotwieniu gornych pretow umieszczonych na
wspornikach.
W D I N 1045:2001 [13.15], przy analogicznym opisie, zamiast wartosci
250 m m uwzgl?dniono wartosc r o w n ^ 300 mm podwyzszaj^c obszar dla
dobrych warunkow przyczepnosci.
Ciekawym wydaje si^ fakt, ze j u z w poprzedniej wersji D I N 1045 [13.13]
z 1988 r o k u , wczesniej niz w normach innych krajow, rozrozniano dwie klasy
warunkow dobrej przyczepnosci. I tak pr^ty znajduj^ si^ w przedziale I klasy
przyczepnosci, gdy s^ pochylone p o d k^tem 4 5 -^ 9 0 do k i e r u n k u betonowania
(rys. 13.8a) lub gdy s^ pochylone ponizej 45, pod warunkiem, ze znajduj^ si?
ponad 250 m m od dolnej powierzchni i 300 m m ponizej gornej powierzchni
(rys. 13.8b). Pr?ty w pozostaiych sytuacjach znajduj^ si? w I I klasie w a r u n k o w
przyczepnosci.

a)

' :

\I

Rys. 13.9. Rozne uksztattowanie i 6bciq.zenie probek w badaniach

Podsumowuj^ce materialy z tych badah podane zostaly na Konferencji

CEB w Londynie w, 1973 r. w formie dopuszczalnych napr?zeh stycznych t^q
w strej&e zakotwieh (tab. 13.3):
P

(13.9)

gdzie:
P maksymalna sila w pr?cie,
Lj, badana dhigosc zakotwienia,
o b w o d pr?ta.

b)

T a b . 13.3. Dopuszczalne napr^zenia T,O [ M P a ]

Powierzchnia

Umiejscowienie

pr^ta

pr^ta*^

Wytrzymalosc betonu w [ M P a ]
15,0

20,0

25,0

30,0

40,0

Giadka

0,88

1,02

1,14

1,24

1,44

Giadka

0,44

0,52

0,57

0,62

0,72

:&browana

1,90

2,32

2,66

3,02

2,65

1,33

1,51

1,85

:&browana
*^ strefa

0,95

1,16

I p r ^ t y nachylone p o d k%tem max. 45 do p o z i o m u i na gi^bokosci 0,45 m o d

powierzchni betonu,

strefa I I pozostaie prty.

Rys. 13.8. Rozmieszczenie pretow w I przedziale wedlug D I N 1045:1991 [13.14]

Eksperymentalnym okreslaniem przyczepnosci wkladek zbrojeniowych

do betonu zajmowalo si? wielu badaczy. G l o w n y m ich celem bylo okreslenie dopuszczalnych napr?zeh stycznych oraz optymalnych ksztaltow uzebrowania. Badania te prowadzone byly na roznego ksztaltu probkach. Najcz?sciej prowadzono je na b l o k u betonowym z zabetonowanym pr?tem, przy
roznych dhigosciach wbetonowania, grubosciach otulenia i schematach j a k na
rysunku 13.9.

Takze na drodze eksperymentalnej okreslono w M o n a c h i u m optymalny

sposob rozmieszczania uzebrowania pr?ta. Jak stwierdzono, wartosc oporu
sci?cia zalezy od wysokosci zeberek
i odleglosci mi?dzy n i m i
(rys. 13.10)
i mozna j ^ uzaleznic o d parametru
Parametr
jest stosunkiem powierzchni zeberka do powierzchni tej cz?sci betonu, k t o r a ma zostac sci?ta
i jest rowny:
(13.10)

Rys. 13.10. Opis w tekscie

W w y n i k u tych badan ustalono/ze optymalna wielkosc/^^ zawiera si?

w granicach:
0,065

< 0,10.

(13.11)

13.1.3.3. Rodzaje zakotwien; haki, p^tle

Rodzaje zakotwieh rozpatrywane w EG2:2004 [13.18] (podobnie j a k
poprzednio w EC2:1999 [13.17] i EC2:1992 [13.16]) przedstawiono na
rysunku 13.11. Wedhig EC2:2004 do zakotwienia pr?t6w sciskanych nie
wolno stosowac hakow prostych i polokr^giych.

Ogohlie, takie same rodzaje zakotwieh j a k w EC2:2004 [13.18] dopuszczaio i dopuszcza wiele n o r m narodowych (np, A C I : 1989 [13.1], C C B A 68
[13.10], C E B - F I P M o d e l Code 1990 [13.1], C S N 73 1201 [13.12], D I N
1045:1991 [13.14], O N o r m B 4200-8 [13.21], P N : 1 9 8 4 [13.25] i P N : 2 0 0 2
[13.28]).
W poprzednich wersjach EC2:1999 [13.17] i EC2:1992 [13.16] dodatkowo zalecano, aby zakotwienia pr?ta prostego i hakow prostych nie stosowac dla kotwienia pr?t6w gladkich o srednicy wi?kszej niz 8 m m (rys.
13.11a i c).
O N o r m B 4700 [13.23] dodatkowo przewiduje p?tle zamkni?te, natomiast
D I N 1045:2001 [13.15] p?tle z dodatkowym pr?tem poprzecznym i zakotwienie pr?ta prostego z dwoma pr?tami poprzecznymi. Natomiast P N : 1 9 8 4
[13.25] zalecala, aby h a k i polokr^gte stosowac dla pr?t6w gladkich, natomiast
h a k i proste i p?tle dla pr?t6w zebrowanych.
W celu unikni?cia odlupywania lub kruszenia struktury betonu nalezy
przestrzegac wymagan pokazanych w tablicy 13.4a. Takie same w a r u n k i
dotycz^ce minimalnej srednicy zagi?cia wewn?trznego zalecal rowniez
EC2:1999 [13.17]. Obie te n o r m y postuluje unikania koncentracji zakotwieh
w j e d n y m miejscu. Jak widac, w tablicy 13.4a minimalna srednica zagi?cia
wewn?trznego 0^ rosnie z 4(^ na 7 0 przy srednicy pr?t6w rownej 16 m m .
Natomiast w EC2:1999 [13.17] i EC2:1992 [13.16] rozrozniano dodatkowo
pr?ty gladkie i zebrowane, a srednica pr?t6w, dla ktorej zwi?ksza si? srednica zagi?cia, byla wi?ksza i wynosila 20 m m . Zalecenia te przedstawiono
w tablicy 13.4b.

T a b . 13.4a. M i n i m a l n a srednica zagi^cia h a k o w i p?tli cj)^ wediug E C 2 : 2 0 0 4 [13.18]

H a k i poiokr^gie, proste, p^tle Rys. 13.11b, c, d srednice pretow

d)

< 16 m m

(p > 16 m m

7^

. 4(P

T a b . 13.4b. M i u i m a l n a srednica zagi^cia h a k o w i p ^ t l i cp^ wediug E C 2 : 2 0 0 2 [13.18]

H a k i polokr^gte, proste p^tle Rys. 13.11b, c, d
srednice pretow

Rodzaj pretow
(p <20

c)

pr^ty giadkie S 220

p r ^ t y zebrowane S 400, S 500

Rys. 13.11. Rodzaje zakotwien wediug E C 2 :

p r o sty j w . ,

d) p^tla,

a) zakotwienie proste

b) h a k poiokr^giy,

e) przyspawany pr?t poprzeczny

c) l i a k

2,5cp

40

mm
.

(p'^20

mm

5cP
1<P

, Wedhig P N : 1984 [13.25] srednica zagi?cia 0 , hakow i p?th nie mogla bye
mniejsza niz 2,50 dla pr?t6w ze stah gladkiej najnizszej klasy (przy 0 2 0 mm),
az po 5 0 dla pr?t6w ze stah zebrowanej o srednicy wi?kszej niz 20 m m .
Podobne przepisy podtrzymala nowa P N : 2 0 0 2 [13.28] roznicuj^c rowniez
pr?ty gladkie i zebrowane oraz okreslaj^c graniczn^ srednic? pr?ta, dla

716
ktorej zmienia si? minimalna srednica zagi?cia wewn?trznego, j a k o r o w n ^
20 m m . I tak minimalna srednica zagi?cia wewn?trznego cp^ wg P N : 2002
[13.24] dla pr?t6w gladkich powinna wynosic 2,50 dla 0 < 20 mm) lub 5 0
(dla 0 ^ 20 mm), a dla pr?t6w zebrowanych odpowiednio 4 0 lub 7 0 .
Inne n o r m y uzalezniajq, srednic? zagi?cia jedynie o d srednicy pr?ta.
I tak wedlug D I N 1045:1991 [13.14] minimalna srednica zagi?cia 0^
wynosila:
-

4
JL

12

dla 0 < 20 m m - (pr = ^ 0 ,

dla 20 < 0 < 28 m m - 0^ = 0.

W nowej D I N 1045:2001 [13.15], podobnie j a k w EC2:2004 [13.18] minimalna srednica zagi?cia wewn?trznego 0^ zmienia si? z 4 0 na 7 0 , jednak przy
srednicy pr?t6w rownych nie 16 m m , ale 20 man.
Nieco inne wymagania stawiala O N o r m B 4200-8 [13.21] z^daj^c dla:
-

A [mm]

0 < 12 man - 0 , > 3 0 ,

12 < 0 < 18 m m - 0 , = 5 0 ,
0 > 18 man 0^ = 6 0 .

0,01

0,2

0/

Rys. 13.13. Zaleznosci a^-A

Przepis ten podtrzymano w nowej O N o r m B 4700 [13.23], gdzie dodatkowo z^da si? minimalnej srednicy zagi?cia wewn?trznego pr?t6w 0^ w p?tlach
zamkni?tych r o w n ^ , 100.
A G I : 1 9 8 9 [13.1] wyroznia jedynie dwa podstawowe rodzaje hakow
przedstawione na rysunku 13.12 hak prosty i polokr^gly.

0,8

0,6
(S

10

kierunek betonowania) [13.51], [13.62]

W badaniach [13.50] podano rowniez te same zaleznosci dla jednej

srednicy pr?ta 0 1 2 i stah gladkiej (rys. 13.14) lub zebrowanej (rys. 13.15)
uwzgl?dniaj^c rozne uiozenia pr?ta w stosunku do k i e r u n k u betonowania, przy
t y m samym rodzaju haka okr^gly 0^ = 5 0 .

b)
a .
1

12
JL
J)

Rys. 13.12. Rodzaje zakotwieh wedlug A C I : 1989 [13.1]

Oprocz badah zakotwienia pr?t6w prostych prowadzone byly rowniez

badania maj^ce na celu uwzgl?dnienie w p i y w u roznego rodzaju jego zakohczenia. Opisy przytoczone np. w [13.51], [13.62] uscislily zaleznosci podstawowe dla pr?t6w bez i z hakami. Podano w nich zaleznosc mi?dzy
napr?zeniem
a przemieszczeniem A, przy jednakowej diugosci zakotwienia,
srednicy zagi?cia wewn?trznego 0^ = 5 0 i przy roznych sposobach uksztaltowania zakohczenia - rys. 13.13. Badania obj?ly pr?ty proste oraz pr?ty
z hakami od ukosnych poprzez proste, az po okr^gle. Wykazano jednoznacznie, ze najmniejsze przemieszczenie (przy stosowaniu hakow) nast?puje dla
hakow polokr^glych oraz ze dla pr?ta prostego decyduj^cy wjplyw ma kierunek
betonowania.

d
A [mm]
0,01

02

0 L

0 ,5

0 8

10

Rys. 13.14. Zaleznosc 6^A dla roznych sposobow uiozenia pr?ta przy b e t o n o w a n i u p r t giadki
[13.50]

Okazalo si?, ze najmniejsze przemieszczenie 0 wyst?puje przy roznych

ulozeniach pr?ta w zaleznosci od jego powierzchni (giadki lub zebrowany).
Przy pr?tach gladkich (rys. 13.14) minimalne przemieszczenie nast?puje dla
kierunku wyci^gania rownoleglego (przeciwnego) do kierunku betonowania

718
(a), natomiast pozostaie przypadki s^ porownywalne. Przy pr^tach zebrowanych (rys. 13.15) minimalne przemieszczenie wyst?puje rowniez dla
przypadku (a), ale jest porownywalne z przypadkiem (c), w k t o r y m pr?t
ulozony jest prostopadle w stosunku do kierunku betonowania.

Schematyczny rozklad napr?zeh w zaleznosci od rodzaju zakotwienia w g

C E B - F I P M o d e l Code 1990 przedstawiono na rysunku 13.17.

a)
CTsd

b)
'CTsd

11
u

c)

'CJsd

12

0"sd

CTsd

Rys. 13.17. R o z k i a d napr?zeh cr dla roznego sposobu zakohczenia p r ^ t a wediug C E B - F I P M o d e l

Code 1990 [13.11]

A [mm]
0^01

0.2

0.6

OA

13.1.3.4. Obliczeniowa dlugosc zakotwienia

1.0

Rys. 13.15. Zaleznosc cr^zl, dla roznych sposobow, uiozenia pr^ta przy b e t o n o w a n i u p r ^ t

Prty i druty

zebrowany ^ 12 [13.50]

W badaniach uwzgl?dniono rowniez wplyw pr?t6w poprzecznych w strefie

zakotwieh rys. 13.16. Zastosowanie dwoch pr?t6w poprzecznych w strefie zakotwieh powoduje okolo 4-krotny spadek granicznego przemieszczenia w porownaniu z przemieszczeniem zbrojenia bez pr?t6w poprzecznych. Przy zastosowaniu 1 pr?ta poprzecznego spadek ten jest rowniez znaczq,cy, bo okolo
2,5-krotny.
'a

32

Opis obliczeniowej diugosci zakotwienia ulegl na przestrzeni ostatnich 10

lat znacznemu rozszerzeniu, chociaz w efekcie wyznaczana dlugosc zakotwienia
nie zmienila si? w sposob znacz^cy.
W EC2:2004 [13.18] obliczeniowa dlugosc zakotwienia, przyjmowan^ j a k
na rysunku 13.18, nalezy obliczac ze wzoru:
kd = ^1 a2 a3 a^. a.^ /s^^qd >

(13.12a)

gdzie:
'ft.rqd

b^-
2L

a,
15

A [mm]
0

O.OA

j ^ s t obliczane wedlug wzoru (13.12a).

W e wzorze (13.12a) wyst?puje pi?c wspolczynnikow ((x^-^oc^\e uwzgl?dniaj^ wplywy obejmuj^ce:

0,08

0 12

0,15

Rys. 13.16. Zaleznosc a^A przy zastosowaniu w strefie zakotwieh pr?t6w poprzecznych wspomagaj^cych zakotwienie [13.50]

- sposob zakohczenia pr?ta (prosty, hak prosty lub ukosny, p?tla, z umie-

szczonym pr?tem poprzecznym w strefie zakotwienia),

a,^ = 1,0 dla rozci^ganych i sciskanych pr?t6w prostych (por. rys. 13.18a),
= 0,7 dla rozci^ganych pr?t6w o i n n y m zakohczeniu (por. rys. 13.18b,
c i d), jezeli
> 3 0 (gdzie jest mmimalnq, wartosci^ z trzech,
tj. polowy odleglosci w swietle od s^siedniego pr?ta oraz otuleh
pr?ta od s^siaduj^cych kraw?dzi),
= 1,0 w pozostaiych przypadkach,
wielkosc otulenia,
0,7 <

= 1-0,015 ( c a - 0 ) 0 < 1,0 dla rozci^ganych pr?t6w prostych

(por. rys. 13.18a),

721
w zaleznosci od miejsca nmieszczenia pr?ta kotwionego w stosunku do
poprzecznych) dla wszystkich typow zakohczenia pr?ta rozci^ganego;
a3 = 1,0 dla pr?t6w sciskanych,
efekt przyspawanego pr?ta poprzecznego umieszczonego w odleglosci
^ 5 0 od kohca diugosci zakotwienia (por. 13.18e),
= 0,7, zarowno dla pr?t6w rozci^ganych, j a k i sciskanych,
napr?zenie prostopadle do pr?ta,
0,7 < a5 == 1 0,04j? < 1,0 dla pr?t6w rozci^ganych bez wzgl?du na
sposob zakohczenia.
EC2:2004 wymaga dodatkowo, zeby iloczyn wybranych wspolczynnikow
spelnial warunek (pc2 oc^ 0^5) ^ 0,7.
M i n i m a l n a dlugosc zakotwienia /^^jnin okreslona jest dla:
- pr?t6w rozci^ganych j a k o rowna ^ ^ ^ j ^ > max{0,3 ^ ^ ^ q d , 1 0 0 ; 100 m m } ,
- pr?t6w sciskanych j a k o rowna J&.nim > niax{0,6Zft,rqd, 100, 100mm},
Natomiast w EC2:1992 [13.16] wymaganq, dlugosc zakotwienia nalezalo
obhczac ze wzoru:

a)
I

d)

e)

>S(p

O
A

O ^ n h ' ^ > k n . i n ,

(13.12b)

w k t o r y m (patrz rys. 13.18):

podstawowa dlugosc zakotwienia wyznaczona ze wzoru (13.2b),
^5,rqd powierzchnia przekroju zbrojenia A^ wymaganego zgodnie z obhczeniem,
^ 5 , p r o v " pJt^zyj^ta powierzchnia przekroju zbrojenia A^,
wspolczynnik wyrazaj^cy efektywnosc zakotwienia r o w n y :
= 1,0 dla pretow prostych,
= 0,7 dlazagi?tychpr?t6wrozci^ganych(jaknarys. 13.18), jezehwstrefie
haka lub p?th grubosc otulenia betonem w kierunku prostopadlym do
plaszczyzny zagigcia wynosi co najmniej 3 0 (rys. 13.19).
Wartosc ^^j^in (minimalna dlugosc zakotwienia) okreslona jest w EC2:1992
[13.16] j a k w EC2:2004.

Rys. 13.18. Wymagane 4higosci zakotwienia w g E C : 2 0 0 2 [13.18]:

a) zakotwienie proste, b) h a k poiokr^gly, c) hak prosty, d) p?tla, e) przyspawany p r t poprzeczny

0,7 ^ OL^ = 1-0,015 ( c ^ - 3 0 ) 0 ^ 1 , 0 dla pozostaiych przypadkow zakohczenia pr?ta rozci^ganego (por. rys. 13.18b, c i d),
a2 = 1 dla pr?t6w sciskanych,
efekt zbrojenia poprzecznego,
a3 = l - X l ( 2 = i : A ^ - r A , . ^ i J M (gdzie: X , , - pole powierzchni
pr?t6w poprzecznych na diugosci zakotwienia, X ^ . m m = 0,25
dla belek
oraz 0 dla plyt,
- pole powierzchni pr?ta kotwionego, X = -^0,1

Rys.

13.19. Grubosc otulenia betonem w k i e r u n k u prostopadiymdo piyszczyzny zagi?cia w g

E C 2 : 1 9 9 2 [13.16]

722
Jak z tego widac, w EC2:2004 we wzorze (13.12a) w porownaniu do wzoru
(13.12b) w g EC2:1992 [13.16] pomini?to stosunek ^ 1 , k t o r y pozwalal

Stosuj^c przedstawione na rysunku 13.20 sposoby zwi?kszania efektywnosci zakotwienia, mozna bylo w g P N : 1 9 8 4 [13.25] dla stah zebrowanej
zmniejszyc o 0,2 podane wyzej wspolczyimiki cc^.
1

zmniejszyc wymagan^ diugosc zakotwiema przy przyj^ciu wi^kszego pola

powierzchni przekroju pretow w stosunku do obhczonego oraz wprowadzono
zamiast jednego pi?c w s p o k z y i m i k o w (oc^ a^). Zmieniona defmicja podstawowej dhigosci zakotwienia (cr^j we wzorze 13.2a zamiast /^^ we wzorze
13.2b) wywoluje s k u t k i podobne j a k dawny przepis zawieraj^cy wyrazenie
~A

b)
60"

'

Pomi?dzy EC2:2004 [13.18] i EC2:1992 [13.16] na przestrzeni 10 lat

istniala jeszcze mi?dzy i n n y m i wersja EC2:1999 [13.17], w ktorej wymagan^
dhigosc zakotwienia obliczano j a k we wzorze (13.12b), czyh z uwzgl^dnieniem
A

'

s t o s u n k u a l e wprowadzono zamiast jednego wspolczynnika a^, wyraza-^5,prov

j^cego efektywnosc zakotwienia, cztery wspolczynniki (a^^oc^), ktore uwzgl?dnialy dodatkowo w p l y w y obejmuj^ce:
wielkosc otulenia a^^ = 0,7-^1,0,
efekt zbrojenia poprzecznego a2 = 0,7-f-l,0,
pr^ty poprzeczne w siatkach zbrojeniowych
= 0,7,
napr^zenie prostopadle do pr?ta
= 0,7-^ 1,0.
M i n i m a l n a dlugosc zakotwienia / ^ ^ j n m w wersji EC2:1999 roznila si^
w stosunku do EC2:2004 [13.18] i EC2:1992 t y m , ze warunek uzalezniony od
srednicy pr?ta wynosil m i n i m u m 150.
W P N : 1 9 8 4 [13.25] wymagania co do minimalnej diugosci zakotwienia
('6.min) byly ostrzejsze, gdyz z^dano, aby dhigosc zakotwienia byla nie nmiejsza
niz 2 0 0 i nie nmiejsza joiz 250 m m . Dlugosc zakotwienia kohcow pretow
odgi^tych zalezala od napr^zenia w strefie kotwienia. Dlugosc zakotwienia
w strefie sciskanej musiala wynosic m i n i m u m 100, a dla strefy rozci^ganej 200.
W z o r (13.12b) mozna porownac bezposrednio do opisu diugosci Iq
w P N : 1 9 8 4 [13,25] przyjmuj^c odpowiednio:
^6

'6.miii

(wg P N : 1984 [13.25] /q) podstawowa dlugosc zakotwienia zalezna od

klasy betonu i klasy stall, mieszcz^ca si? w granicach 20 ^ 50 0 . Wartosc
podstawowa zwi?ksza si? o 2 0 % , jezeh w elementach o wysokosci
wi?kszej od 40 cm wykonywanych na placu budowy kotwione pr?ty
usytuowane poziomo znajduj^ si? w odleglosci mniejszej niz 100 m m
od gornej kraw?dzi. Wartosc podstawowa nalezy zwi?kszyc o 50%
w przypadku wyst?powania obci^zeh dynamicznych.

c)

2 0 0 i nie mniej niz 250 m m ,

wspolczynnik wyrazaj^cy efektywnosc zakotwienia (wg

[13.25] 5J,
oc^ = 1,0 dla pr?t6w w betonie rozci^ganym,
oc^ = 0,8 dla pr?t6w w betonie sciskanym.

PN:1984

3d

^o> - 50 mm
Cc
Rys. 13.20. Sposoby zwl^kszania efektywnosci zakotwienia pretow zakonczonych h a k a m i p r o s t y m i
l u b p^tlami wediug P N : 1984 [13.25] ,
a) dodatkowe strzemi?, b) zagi^cie h a k a prostego, c) zwi^kszenie otuliny,
1 strzemi^ w ksztalcie litery U

W e d b g nowej P N : 2 0 0 2 [ 1 3 2 8 ] wymaganq, dlugosc zakotwienia obliczac

mozna ze wzoru:
(13.12c)
^5,prov
w ktorym:
h

podstawowa dlugosc zakotwienia wyznaczona ze w z o r u (13.2b),

odpowiednio: pole przekroju zbrojenia wymaganego zgodnie
z obliczeniem i pole przekroju zbrojenia zastosowanego,
m i n i m a l n a dlugosc zakotwienia wynosz^ca,
dla pr?t6w rozci^ganych
i!6.min = 0,3 4 , lecz uic nmiej niz 100 lub 100 m m ,
dla pr?t6w sciskanych obliczeniowo niezb?dnych
^&.mm = 0,6/j, lecz nie nmiej niz 100 lub 100 m m ,
wspolczynnik wyrazaj^cy efektywnosc zakotwienia, ktorego
wartosc wynosi:
= 1,0 dla pr?t6w prostych,
= 7 dla zagi?tych pr?t6w rozci^ganych Qak na rys. 13.18),
jezeh w strefie haka lub p?tli grubosc otulenia betonem
w k i e r u n k u prostopadlym do plaszczyzny zagi?cia wynosi
CO najmniej 3 0 (rys. 13.19).

724

723"

Jak z tego widac, wymagania nowej P N : 2 0 0 2 [13.28]

takie same j a k
w EC2:1992 [13.16].
D o pelnej analogii ze wzorem (13.12b) sprowadzic mozna takze poprzednie
przepisy D I N 1045:1991 [13.14], w k t o r y c h jednak wielkosci
i /^^^^i^ mialy
nieco iime wartosci i byly odpowiednio rowne:
= 0,5-^1,0 w zaleznosci od sposobu zakohczenia pr?ta (prosty, haki,
prosty z pr?tami poprzecznymi) i mieszczq-cy si? w granicach,
Ij^^^^^ m i n i m u m 100 i nie nmiej niz 0,50^ + 0.
Natomiast w przepisach nowej D I N 1045:2001 [13.15] wymaganq. dlugosc
zakotwienia okresla si? za pomoc^ analogicznych wzorow j a k w nowej
P N : 2 0 0 2 [13.28] i EC2:1992 [13.16]. Jednak maczej, bardziej szczegolowo,
okreslany jest wspolczynnik a^, k t o r y jest rowny:
= 1,0 dla rozci^ganych i sciskanych pr?t6w prostych,
oc^ = 0,7 dla rozci^ganych pr?t6w zakonczonych hakiem prostym, ukosnym
lub p?tl^,
= 0,7 dla rozci^ganych i sciskanych pr?t6w prostych, gdy na diugosci
zakotwienia znajduje si? jeden przyspojony pr?t poprzeczny,
= 0,5 dla rozci^ganych pr?t6w zakonczonych hakiem prostym, ukosnym
lub p?tl^, gdy na diugosci zakotwienia znajduje si? jeden przyspojony
pr?t poprzeczny,
oc^ = 0,5 dla rozci^ganych i sciskanych pr?t6w pojedynczych o srednicy do
16 m m i podwojnych o srednicy do 12 m m , gdy na diugosci zakotwienia znajduje si? dwa przyspojone pr?ty poprzeczne, mi?dzy k t o r y m i
odleglosc wynosi maksymalnie 100 m m lub 5 0 pr?ta kotwionego.
Jak latwo zauwazyc, wspolczynnik
w przepisach nowej D I N 1045:2001
[13.15] dla szczegolnych, opisanych powyzej przypadkow pozwala znmiejszyc
wymagan^ dlugosc zakotwienia nawet do 50%.
M i n i m a l n a dlugosc zakotwienia wg D I N 1045:2001 [13.15] jest rowna:
dla pr?t6w rozci^ganych 4 , m m = 0^3 a^/^, lecz nie mniej niz 100,
dla pr?t6w sciskanych obliczeniowo niezb?dnych h,min== 0,6 1^^, hcz nie
mniej niz 10%.
W analogiczny sposob j a k w D I N 1045:2001 [13.15] oblicza si? wymagan^
dlugosc zakotwienia w g O N o r m B 4700 [13.23]. Rowniez wspolczynnik
przyjmuje takie same wartosci. Jednak przy wartosciach minimalnych dla
pr?t6w rozci^ganych /fi.mm = 0,3 l^, bez dodatkowych ograniczeh, natomiast
dla pr?t6w sciskanych Zb^mm = 0,6 Z ^ , lecz nie mniej niz 100 lub 100 m m .
W normie A C I : 1989 [13.1] wymagan^ dlugosc zakotwienia /^^^ct otrzymuje
si? poprzez przenmozenie diugosci podstawowej
(wyznaczonej wedlug
wzoru (13.8)) przez wspolczynniki, co prowadzi do wzoru:

lub
= 0,8 dla srednicy pr?ta wi?kszej niz 28 m m .
Dlugosc zakotwienia w g A C I : 1989 [13.1] okreslana jest j a k na rysunku 13.21.

Rys. 13.21. Diugosc zakotwienia wediug A C I : 1989 [13.1]: a) h a k prosty, b) hak p o l o k r ^ g i y

Przepisy zawarte w D I N 1045:1991 [13.14] dodatkowo nie zalecaly

w strefie rozci^ganej zakotwieh, jezeh w strefie tej sily rozci^gaj^ce nie s^
przykry.te" przez ci^gle pr?ty s^siednie (rys. 13.22). D o obliczeh diugosci
zakotwienia w tej normie poshizono si? wielkosciami pokazanymi na rysunk u 13.23.

Rys. 13.22. Przekrycie siiy rozci^gaj^cej przez zbrojenie: 1 wartosc siiy, 2 nosnosc zbrojenia

St^d wymagana dlugosc zakotwienia

(dla pr?ta o obwodzie u, przy
srednim dopuszczalnym obliczeniowym napr?zeniu stycznym zul.r-^ i sile
rozci^gaj^cej Z ) r o w n a jest:

h=r

i po
= a , / , ( 2 - 6 0 0 0 0 / y ) - ^ > k^^,

b)

a)

(13.14)

przeksztalceniach

(13.13)
I

w ktorym:
fy granica plastycznosci stall,
= 0,7 dla srednicy pr?ta nmiejszej lub rownej 28 man,

>

gdzie:
(jg napr^zenia rozci^gajq.ce w stali.

zulx^'

(13.15)

727

726

W t y m w y p a d k u dlugosc podstawowa wedlug pracy [13.61] moze bye

skrocona o wielkosc /50 z zachowaniem wielkosci granicznej:
hi=^h-lio>^+cp,

(13.18)

przyjmuj^c: /^o = 30 m m dla hakow ze stali gladkiej,

/50 = 20 m m dla hakow ukosnych i hakow prostych ze stali
zebrowanej.
Pomniejszenie to odpowiada wielkosciom wyznaczonym w trakcie badah
[13.69], ktore pokazano na rysunku 13.25 w porownaniu z D I N 1045:1991
[13.14]. N a rysunku t y m widoczna jest mozliwosc pomniejszenia zakotwienia
wedlug D I N 1045:1991 [13.14] hnia pozioma oraz wielkosci badawcze,
przy uwzgl?dnieniu roznego sposobu uiozenia haka w elemencie, w zaleznosci
od jego kierunku w stosunku do k i e r u n k u betonowania i przy przeliczeniu na
ekwiwalentne zakotwienie prostego pr?ta.

Rys. 13.23. Napr^zenie w strefie zakotwienia pr?ta prostego

stal

Poprzez przyj?cie a^ = zula^^ Pjjv (gdzie:

- wytrzymaiosc stali,
V - wspolczynnik obliczeniowy) przeksztalcono wzor (13.15) okreslaj^cy
na:

giadka

stal

^bO

zebrowana

Ibo

(13.16)
V 4 ZUl

T-j_

D o d a t k o w o , jezeli powierzchnia przyj?tego zbrojenia (A,,p,ov) jest wi?ksza

niz potrzebna ze wzgl?du na powierzchni? obliczone (-^^.rcq). mozna dlugosc
podstawowa Ij, ponmiejszyc:

&0

A:

11.60

^s.prov

.10

5,req

(13.17)
0

stosuj^c przytoczone Ograniczenia.

Pr?ty m o g ^ bye kotwione na krotszej diugosci w przypadku zastosowania
wszelkiego t y p o w hakow pokazanych na rysunku 13.24.

200

300

AOO

500

600

200

300

400

500

600

Rys. 13.25. Przeliczone diugosci zakotwienia pretow z h k k a m i n a pr^ty proste przy srednicy
zagi^cia {cp^) rownej.5(?!)

[13.69]

a)
Pr?ty zakohczone p?tl^ (bez zbrojenia poprzecznego) m o g ^ bye tak
stosowane jedynie w wypadku, kiedy na oba pr?ty p?th dzialaj^ te same
sily rysunek 13.26.
N a podstawie badah [13.56] okreslono sredni dopuszczalny nacisk (zuLp^)
przy odleglosci osiowej pr?t6w e, k t o r y jest rowny:

^150

Rys. 13.24. Zakotwienie za pomoc^: a) h a k o w ukosnych, b) h a k o w prostych ( D I N 1045:1989

[13.14])

z/.p^0,3^^-

(13.19)

728
Z wyrazenia powyzszego otrzymuje si? zadan^ srednic? zagi?cia wewn?trznego, k t o r a musi bye wi?ksza
od:

Stosowanie pr?t6w o duzych srednicach ( 0 > 32 mm) w EC2:1992 [13.16]

ograniczano wylycznie do przekrojow, k t o r y c h wysokosc calkowita jest nie
nmiejsza niz 150. Praktycznie sq,to przekroje o wysokosci co najnmiej 500 m m .

Siatki zbrojeniowe spajane z pretow gladkich i zebrowanych

0,^5,23 0

(13.20)

2Z

zbrojeniowych mozna poshigiwac si? wzorem (13.12a) j a k dla pojedynczych

gdzie: jS^^ wytrzymalosc obliczeniowa stali na rozci^ganie.

2Z
N a rysunku. 13.27 pokazano miej01
>3)z^>3cm
sca mozliwego rozmieszczenia pr?t6w
poprzecznych.
D l a wi^zek pr?t6w w g EC2:2004
Rys. 26. W a r u n k i zakotwienia za p o m o c ^ p ^ t l i
przy t y c h samych silach w o b u ramionach
[13.18] dlugosc zakotwienia oblicza
[13.69]
si? dla srednicy zast?pczej w i ^ z k i
jednak nie wymaga si? dla srednicy
zast?pczej w i ^ z k i
^ 32 m m stosowania
przesuni?c przy zakotwieniu poszczegolnych
pr?t6w w i ^ z k i , a dla 0 ^ > 32 m m przesuni?cia zakotwieh p o w i n n y wynosic dla kolejz
nych pr?t6w w i ^ z k i trzech pr?t6w odpowiednio > 1,3
i ^ 1,0
Natomiast w przypadku jezeh przesuni?cie zakotwienia kazdego z pr?t6w w i ^ z k i wynosi wi?cej niz
1.3 4 , r q d (gdzie /ft^^qd jest obliczone przy przyj?ciu srednicy 0 pojedynczego pr?ta), do
obliczenia diugosci zakotwiema moze bye
zastosowana srednica 0 pojedynczego pr?ta
wi^zki. Natomiast w EC2:1992 [13.16] wymagano, aby w przypadku kotwienia wi^zka
nie miala wi?cej niz 4 pr?ty, zakotwienie

Wedlug EC2:2004 [13.18] przy okresleniu dhigosci zakotwienia siatek

pr?t6w.
Analogicznie zalecano kotwienie siatek zbrojeniowych w EC2:1992
[13.16] w g wzoru (13.12b), ale dodatkowo w przypadku, kiedy w strefie
zakotwienia znajduje si? przynajmniej jeden pr?t poprzeczny, dopuszczano
zredukowanie wartosci otrzymanych z tego wzoru o 30%.
Takze wedhig wi?kszosci n o r m krajowych przy okreslaniu diugosci zakotwienia siatek nalezy poshigiwac si? t a k i m samym wzorem j a k dla pojedynczych pr?t6w.
Zagadnienie to bylo o wiele szerzej potraktowane w P N : 1 9 8 4 [13.25].
Dhigosc zakotwienia l^^^^^ (jak w tab. 13.5a i na rys. 13.28) zalezy od hczby
pr?t6w poprzecznych (2 lub 3), klasy stah i klasy betonu i miesci si?
w granicach 15-^350. Natomiast dlugosc zakotwienia siatek w betonie
sciskanym mozna zmniejszac o 5 0 w stosunku do wielkosci podstawowej, lecz
do wartosci nie mniejszej niz 150 m m .
T a b . 13.5a. Diugosc zakotwienia siatek zbrojeniowych / ^ j wediug P N : 1 9 8 4
Klasa

2Z

K l a s a stali

Sposob k o t w i e n i a

A-0, A-I

D w a p r ^ t y poprzeczne
Rys. 13.27. Lokalizacja pretow poprzecznych w zakotwieniach p ^ t l o w y c h

nalezalo zapewnic poprzez zakotwienie poszczegolnych pr?t6w w i ^ z k i .

Pr?ty 0 duzych srednicach w EC2:2004 (podobnie j a k w EC2:1992 w przypadku zakotwienia prostego nalezy stosowac dodatkowe zbrojenie
w k i e r u n k u rownoleglym do dolnej powierzchni {A^^^ = 0,25 X^nx) i w k i e r u n k u
prostopadlym do dolnej powierzchni (X^^ =^ 0,25 A^n^), gdzie
i
to
odpowiednio liczba warstw zbrojenia kotwionego w rozwazanym przekroju
i hczba pr?t6w k o t w i o n y c h w kazdej warstwie, natomiast A^ powierzchnia przekroju poprzecznego pr?ta kotwionego. Stwierdza si? ponadto
w EC2:2004 (jak poprzednio w EC2:1992), ze kiedy stosowane s^ pr?ty
o duzej srednicy ( 0 > 32 mm), to nalezy ograniczyc dopuszczalny szerokosc
rozwarcia rys przez zastosowanie zbrojenia przypowierzchniowego albo dodatkowo sprawdzic szerokosc rys obliczeniowo.

rys. 13.28a
T r z y p r ^ t y poprzeczne

A-in

a)

280

220

250

250

280

A-niN

320

180

A-0, A-I

250

200

180

150

230

200

180

230

200

A-in
A-niN

rys. 13.28b

350

>B25

B20

320

A-II,

na d i . Z^j

B15
B17.15

betonu

A-II,

na d i .

BIO
B12.5

[13.25]

c
f t

^1
A

c > { 1 0 r D m , (|)},

> max {50 mm, 5 0 } ,

0i^O,3 0

Rys. 13.28. Sposob k o t w i e n i a siatek zbrojeniowych w g P N : 1 9 8 4 [13.25] -

opis w tab. 13.5a

W nowej P N : 2 0 0 2 [13.28] obliczeniowy dhigosc zakotwienia siatek

zgrzewanych z pr?t6w zebrowanych wyznacza si? rowniez j a k dla pr?t6w
prostych. Natomiast dla siatek zgrzewanych z pr?t6w gladkich stosuje si?
zasady j a k w P N : 1984 [13.25], przy czym pr?ty poprzeczne (rowniez dwa lub
trzy j a k na rys. 13.28) powinny miec minunalny srednic? wi?ksz% niz 0,60
pr?t6w k o t w i o n y c h (w P N : 1984 [13.2] m k i i m u m wynosilo 0,30). Wymagane
wartosci wg P N : 2 0 0 2 [13,28] pokazano w tablicy 13.5b.
Tab. 13.5b. Diugosc

zakotwienia siatek sbojeniowych zgrzewanych z pretow giadkich wediug

Wedlug E C 2 : 1 9 9 2 [13.16] minhnalna srednica zagi?cia odginanych pr?t6^

i d r u t o w powinna bye nie mniejsza niz podano w tablicy 13.6. D l a pr?t6^
odgi?tych (tab. 13.6) m i n i m a l n a srednica zagi?cia uzalezniona byla od otuleni
betonem pr?ta prostopadle do plaszczyzny odgi?cia.
1
Tab.

13.6. M i n i m a l n a srednica zagi^cia pretow odgi^tych -

M i n i m a l n e otulenie betonem prostopadie

do plaszczyzny odgi^cia c (rys. 13.29)
Rodzaj p r e t o w
> 100 m m

> 50 m m

> 50 m m

oraz > 70

oraz > 3 0

oraz < 3 0

p r t y ^ a d k i e S 220

100

100

150

pr^ty zebrowane S 400, S 500

100

150

200

P N : 2 0 0 2 [13.28]
K l a s a betonu

Sposob k o t w i e n i a
,

B15

B20

>B20

D w a p r ^ t y poprzeczne n a d i . / j ,

280

250

220

T r z y p r ^ t y poprzeczne n a d i .

200

180

150

13.1.4. Krzywizna odgi^c

0, w g E C 2 : 1 9 9 2 [13.16]

Wedhig P N : 1984 [13.25] dla pr?t6w odgi?tych (zbrojenie glowne) m i n i m a

Iny srednic? zagi?cia wewn?trznego 0^ okreslano na 100 (dla stah klas A-0, A-j
i A - I I ) i 150 (dla stah klasy A - I I I i A - I I I N ) . W przypadku napr?zenia w stal
w miejscu zagi?cia (j/mniejszego niz cTy^ srednic? nalezalo okreslac ze w z o n i

13.1.4.1. Pr^ty
M i n i m a l n a srednica wewn?trzna odgi?cia pr?ta (rys. 13.29) powinna bye
tak dobrana, aby nie moglo nastypic kruszenie lub odlupywanie betonu
wewnytrz zagi?cia ani pojawienie si? rys na betonie otulajycym pr?ty.
W dalszej cz?sci tekstu t? srednic? b?dzie si? nazywac minhnalny srednicy
odgi?cia.

Rys. 13.29. & e d n i c a wewn?trznego zagi^cia pr?ta ~ 0^ i minimalne otulenie betonem prostopadle
do plaszczyzny zagi^cia c

W EC2:2004 [13.18] uzaleznia si? srednic? odgi?cia od wartosci sily

rozciygajycej {FJ na poczytku odgi?cia. M i n h n a l n a srednica zagi?cia wynosi:

fed

20

gdzie:
- polowa odleglosci w osiach pr?t6w odginanych. D l a pr?t6w
znajdujycych si? przy kraw?dzi elementu odleglosc t? nalezy przyjmowac j a k o
sum? grubosci otulmy oraz polowy srednicy pr?ta ( 0 / 2 ) . Wartosc/,^ nalezy
przyjmowac maksymalnie j a k dla betonu klasy C55/67.

0 , = O,40-^,

(13.21

Jed

lecz nie mniej niz j a k przy hakach i p?tlach.

Wedhig nowej P N : 2 0 0 2 [13.28] m i n i m a l n y srednic? zagi?cia dla pr?t6\
odgi?tych lub innych pr?t6w zaginanych zaleca si? przyjmowac j a
w EC2:1992 [13.16], co pokazano wczesniej w tablicy 13.6, przy czyr
w P N : 2002 [13.28] nie rozroznia si? klas pr?t6w, a jedynie dzieh si? j e ogolnij
na pr?ty gladkie i zebrowane.
W D I N 1045:1992 [13.14] dla pr?t6w odgi?tych minimalny srednic
zagi?cia 0 ^ uzalezniano od otulenia betonem pr?ta w k i e r u n k u prostopadlyr
do plaszczyzny odgi?cia, roznicujyc j y w przedziale 150 (otulina > 5 ci
i 3 0 ) ~ 2 O 0 (otulma < 5 cm i 3 0 ) . Natomiast w D I N 1045:2001 [13.15] zalec
si? to samo co w EC2:1992 [13.16].
W w y p a d k u zabezpieczenia miejsca odgi?cia d o d a t k o w y m i strzemionam
gdy liczba pr?t6w odgi?tych jest nmiejsza niz polowa liczby pr?t6w w danyi
miejscu, O N o r m B 4200-8 [13.21] zalecala stosowac 0 , > 200, a przy brak
takich zabezpieczeh 0 , > 2 5 0 . Natomiast O N o r m B 4700 [13.23] nakazu:
przyjmowanie srednicy zagi?cia 0 ^ > 200.

13.1.4.2. Siatki zbrojeniowe

M i n i m a l n a srednica zagi?cia dla zbrojenia spajanego i siatek wg EC2:20*
[13.18] nie powinna bye mniejsza niz podano w tablicy 13.7a, a dodatkow
w szczegolnych przypadkach (niesprecyzowanych w tej normie odeslai
do aneksu B projektu n o r m y E N I S O 17660) mozna zredukowac sredni
zagi?cia do 5 0 . W tablicy 13.7b pokazano mmhnalne srednice zagi?cia c
zbrojenia spajanego i siatek w g EC2:1992 [13,16].

Tab. 13.7a. M i n i m a l n a srednica 0 zagi^cia zbrojenia spajanego i siatek w g E C 2 : 2 0 0 4 [13.18]

M i n i m a l n a srednica zgi^cia

W starszych wersjach n o r m krajowych, mi?dzy i n n y m i D I N 1045:1991

[ 1 3 1 4 ] i O N o r m B 4200-8 [13.21], przepisy regulujyce odginanie siatek sy
takie same j a k dla pr?t6w.

13.1.5. Pol^czenia na zaklad

13.1.5.1. Pr^ty i druty
y.ft

^4y

0 ^ = 5 0 dla ^ > 3 0
0 ^ = 2 0 0 dla ^ < 3 0

Tab. 13.7b. M i n i m a l n a srednica 0^ zagi^cia zbrojenia spajanego i siatek w g E C 2 : 1 9 9 2 [13.16]

M i n i m a l n a srednica zgi^cia
poi^czenia spajane poza zagi^ciem

poi^czenia spajane wewn^trz zgi^cia

0 , = 2O0 dla ^ < 4 0

i), -

j a k w tab. 13.6 dla d> Acf)

0 , = 2O0

Nieco inne w a r u n k i stawia P N : 1 9 8 4 [13.25] ograniczajyc k y t zagicia

w sposob pokazany na rysunku 13.30 i zachowujyc minimalny srednic?
zagi?cia 0^ j a k dla pojedynczych pr?t6w ( 0 , = 100 - dla klasy stali A - I i A J I
oraz 0 , = 150 - dla stah klasy A - H I i A - I H N ) .

Wedlug EC2:2004 [13.18] zbrojenie powinno skladac si?, jezeh jest to

mozliwe, z pr?t6w nieprzerwanych na diugosci jednego prz?sla lub jednego
elementu konstrukcyjnego. Dopiero jezeli jest to niemozliwe, odcinki pr?t6w
powinny bye lyczone za pomocy spajania lub na zaklad, Wymaga si?, aby przy
poiyczeniu na zaklad:
zapewnione bylo przekazanie sily z jednego pr?ta na drugi,
nie wyst?powaio p?kanie betonu w strefie zakladu,
szerokosc rysy na kohcu zakladu nie byla znaczyco wi?ksza od wartosci
granlcznych.
Nalezy starac si?, aby:
polyczenia pr?t6w na zaklad byly wzajenmie przesuni?te oraz aby nie byly
usytuowane w miejscach duzych napr?zeh,
zaklady pr?t6w w kazdym przeki'oju byly symetryczne i rownolegle do
powierzchni zewn?trznej elementu.
Wymagania konstrukcyjne wg EC2:2004 przedstawiono na rysunku 13.31.
Odleglosc pomi?dzy pr?tami polyczonymi na zaklad nie powinna przekraczac
4 0 oraz 50 m m . W EC2:2004 [13.18] zezwala si? przy spelnieniu tych
warunkow i przyj?ciu odpowiedniej diugosci zakladu w j e d n y m przekroju na
lyczenie:
do 100% pr?t6w rozciyganych, jezeli pr?ty te ulozone sy w jednej warstwie
do 50% pr?t6w rozciyganych, jezeli pr?ty te ulozone sy w dwoch lub wi?cewarstwach,
do 100% pr?t6w sciskanych.
a < 4 0 , 50 i m n

cC ^ 1 2 0
dla

A - I , A-II

>0,3/,
Jf

dla

/
^

F.

A-lll , A - l l l N

a<4(p,

50mm

F.
> 2 0

>20mm

Rys. 13.30. Odgi^cie siatek zbrojeniowych w g P N : 1 9 8 4 [13.25]

F.

F.
Natomiast w a r u n k i opisane w nowej P N : 2 0 0 2 [13.28] i D I N 1045:2001
[13.15] pozostajy w pehiej zgodnosci z opisem EC2:1992 [13.16] (por. tab. 13.7b).

Rys. 13.31. Odleglosci pomi?dzy pol^czeniami pretow na zaidad w g E C 2 : 2 0 0 4 [13.18]

EC2:1992 [13.16] wymagaia jedynie, aby odlegiosc pomi^dzy pr^tami

poiyczonymi na zaklad nie przekraczala 4 0 oraz dopuszczala, jezeli warunek
ten nie jest spelniony, aby dlugosc zakladu zwi?kszac w stosunku a/40, gdzie
a jest odleglosciy mi?dzy lyczonymi na zaklad pr?tami. N o w a P N : 2 0 0 2
[13.28] przyjmuje w pelni w a r u n k i dotyczyce rozmieszczenia zakladow j a k
w EC2:2002 [13.18].
W EC2:2004 [13.18] wymagany dlugosc zakladu obliczac nalezy ze wzoru:
/o =

oc^ cc^

/^.^qd

>

IOMU,

(13.22a)

gdzie 4^j.qd jest obliczane analogicznie j a k we wzorze (13.2a).

Jak widac, przy obliczaniu diugosci zakladu w EC2:2004 [13.18] w porownaniu do wymaganej diugosci zakotwienia (por. (13.12a)) pomini?to wspolczynnik
(ktory uwzgl?dnia efekt pr?ta poprzecznego w umieszczonego w odleglosci > 5 0 od konca diugosci zakotwienia), natomiast wprowadzono wspolczynnik
= ( p i / 2 5 ) ' ^ gdzie:
Pi -

procent lyczonych na zaklad sysiednich pr?t6w w sekcji" okreslanej

j a k o odleglosc po 0,65/Q po kazdej ze stron od srodka polyczenia na
zaklad rozpatrywanego pr?ta, tzn. ile srodkow polyczeh na zaklad
sysiednich wraz z rozpatrywanym pr?tem znajduje si? w t y m obszarze.
Wartosc tego wspolczynnika rowna jest
ae = lfi
dla p i < 2 5 % ,
^ 6 = 1,15 dla
<33%,
^6 = 1,4 d l a p i < 5 0 % ,
a6 = l,5 dla P i < 5 0 % - 1 , 5 .
Wartosci
pomi?dzy podanymi nalezy przyjmowac poprzez interpolacj?.
Wspolczynniki a^,
i cc^ nalezy przyjmowac j a k dla obliczeniowej dlagosci
zakotwienia (por. p k t 13.1.3.4.1), a dla wspolczynnika
nalezy przyjmowac
^AtMn
(minimalne pole powierzchni pr?t6w poprzecznych na diugosci zakladu)
rowne 1,0^1^ (A^ - pole powierzchni pr?ta ukladanego na zaklad).
Natomiast potrzebny dlugosc zakladu I wg EC2:1992 [13.16] okreslano ze
wzoru:
=

0^1 4,net >

U i n .

(13.22b)

w ktorym:
h,nci

kmin
0^1

~
dlugosc zakotwienia otrzymana ze wzoru (13.12b), .
minimalna dlugosc zakladu,
wspolczynnik efektywnosci zakladu wynoszycy:
= 1 dla pr?t6w sciskanych,
= 1 - dla pr?t6w rozciyganych, kiedy mniej niz 30% pr?t6w
lyczonych jest w jednym przekroju i kiedy jednoczesnie (rys.
13.32) odleglosc w swietle mi?dzy parami lyczonych pr?t6w
jest m i n . l O 0 ( a > 5 0 ) , a odleglosc skrajnych pr?t6w od
kraw?dzi jest nie mniejsza niz 50(fc > 50),

:= 1,4 dla pr?t6w rozciyganych,

kiedy co najmniej 30% lub
wi?cej pr?t6w lyczonych jest
w j e d n y m przekroju,
= 1,4 jedna z odleglosci podanych
na rysunku 13.32 jest nmiejsza od wartosci granicznej,
tzn. a< < 100 albo b <
< 5 0 , ale nie obie wartosci
^3 3^ oznaczenia dla wyznaczenia
jednoczesnie,
wartosci wspolczynnika
wg EC2:
oCL
j = 2
- dla pr?t6w rozciyganych,
: 1992 [13.16]
kiedy jednoczesnie a < 100 i b < 5 0 .
Pomi?dzy EC2:2004 [13.18] i E C : 1992 [13.16] na przestrzeni 10 lat istniala
jeszcze mi?dzy i n n y m i wersja EC2:1999 [13.17], w ktorej wymagany dhigosc
zakladu obliczano rowniez na podstawie wymaganej diugosci zakotwienia,
a przy obliczaniu Z^^^et obowiyzywaly, opisane wczesniej, wspolczynniki a^-^a^,
oraz dodatkowo wprowadzono wspolczynnik
uzalezniony od stosunku
cz?sci pr?t6w ukladanych na zaklad do calej ilosci pr?t6w w danym przekroju
( < 25, 33, 50 lub > 50%) i odpowiednio rowny 1,0, 1,15, 1,4 lub 1,5. Ten
wspolczynnik pozostaje w pewnej analogu do wspolczynnika oc^ w g EC2:2004
[13.18].
Wedhig nowej P N : 2002 [13.28] wymagany dhigosc zakladu okresla si? ze
wzoru:
ls = oc,h,>lsMn.

(13.22c)

w ktorym:
l^^ - obliczeniowa dhigosc zakotwiema wyznaczona ze wzoru (13.12c),
minimalna dlugosc zakladu,
- wspolczynnik efektywnosci zakladu wynoszycy:
a^ = l - dla pr?t6w sciskanych,
a^ = i dla pr?t6w rozciyganych, kiedy nmiej niz 30% pr?t6w lyczonych jest w j e d n y m przekroju i kiedy jednoczesnie (por. rys.
13.32) odleglosc w swietle mi?dzy parami lyczonych pr?t6w
jest m i n . l O 0 ( a > l O 0 ) , a odleglosc skrajnych pr?t6w od
kraw?dzi jest nie nmiejsza niz 5 0 (b > 50),
= 1,4 - dla pr?t6w rozciyganych, kiedy wi?cej niz 30% pr?t6w
lyczonych jest w jednym przekroju lub kiedy (por. rys. 13.32)
a < 100 albo b < 5 0 , ale nie obie wartosci jednoczesnie,
oc^ = 2 - dla pr?t6w rozciyganych, kiedy wi?cej niz 30%) pr?t6w lyczonych jest w jednym przekroju i rownoczesnie a < l O 0 i b < 5 0 .
Jak z powyzszego mozna zauwazyc, nowa P N : 2 0 0 2 [13.28] wymagany
diugosc zakladu okresla analogicznie j a k EC2:1992 [13.16].
Wedhig starej" P N : 1984 [13.25] dhigosc zakladu pr?t6w powmna bye nie
mniejsza ihz dlugosc zakotwienia, a stosunek dopuszczalnego przekroju zbrojenia

h.min

736
l^czonego w jednym miejscu w stosunku do wymaganego przekroju zbrojenia
powinien spelniac warunki zawarte w tablicy 13.8. Odleglosc mi?dzy miejscami
l^czenia pr?t6w powinna bye nie mniejsza niz 1,51^^^^,, jak na rysunku 13.33,
a konstrukcja pol^czenia zgodna z rysunkiem 13.34.
Tab. 13.8. Dopuszczalny przekroj zbrojenia l^czonego w jednym miejscu wedhig PN: 1984 [13.25]
Rodzaj stall
Dhigosc zakiadu
Siia w pr^cie
pr^tow
gladka
zebrowana
Rozci^gaj^ca
25%
50%

50%
bez
ograniczen,
z
wyj^tkiem
shipow
o
sumarycznym
Sciskaj^ca
stopniu zbrojenia 3%, w ktorych dopuszcza si 50%

hd

Rys. 13.33. Minimalna odlegiosc pomi^dzy miejscami l^czenia pr^tow na zakiad wedlug
PN: 1984 [13.25]

a)

mm

b)

''bd

c)

'hd

Rys. 13.34. Poi^czenia na zaklad wg PN:1984 [13.25]:

a) pr^ty ze stall zebrowanej oraz pr?ty sciskane ze stall gladkiej, b) pr^ty rozciq^gane ze stall
giadkiej, c) pr^ty rozci^gane ze stall zebrowanej

Inaczej nieco okreslala diugosc zakiadu

DIN 1045:1991 [13.14].
Diugosc ta powinna byla wynosic:
^10 cm we wszystkich przypadkach,
k='^ukd>

\a pr^tow prostych,
(13.23)
^1,50^ dla pr^tow zakohczonych hakami i p^tlami,

gdzie:
~~ wspolczynnik podany w tablicy 13.9 i nie nmiej niz 1,0.
/^^ diugosc zakotwienia, gdzie wspolczynnik
musi wynosic minimum 0,7,
0^ srednica zagi?cia.

Tab. 13.9. Wartosci wspolczynnikow a wediug DIN 1045:1991 [13.14]

Udziai diugosci pr^ta pracuj^cego na siiy
poprzeczne w caikowitej diugosci pr^ta
Przedziai
Zbrojenie
pol^czenia
[mm]
> 20%
poprzeczne
< 20%
>
50%
< 50%
I
<16
1,2
1,4
1,0
2,2
I
> 16
1,4
1,8
1,0
n
75% wartosci z przedziaiu pol^czenia I
1,0

Wedlug DIN 1045:1991 [13.14] na zaklad mozna bylo l^czyc pr?ty proste
lub zakonczone hakami, a odleglosc pomi?dzy l^czonymi pr?tami nie powinna
przekraczac 40. Nalezy przestrzegac warunku malej" odleglosci mi?dzy
l^czonymi pr^tami, poniewaz w miar? jej wzrostu rosnie wypadkowa sil
rozci^gaj^cych w pol^czeniu jak na rysunku 13.35. Natomiast w nowej DIN
1045:2001 [13.15] oblicza si? diugosc zakiadu analogicznie jak w EC2:1992
[13.16], przy czym wspolczynnik przy okreslaniu minimalnej diugosci
zakiadu przyjmuje wartosci opisane szczegolowo dla tej normy w pkt.
13.1.3.4.1. Wartosci wspolczynnika w DIN 1045:2001 [13.15] przyjmuje
(nieco inne) ponizsze wartosci rowne:
a,^1 = 1,0 dla pr?t6w sciskanych, ,
, , .
^1 = 1,0 dla pr?t6w rozci^ganych o srednicy 0 < 16 mm, kiedy rownoczesnie spelnione s^ warunki
lOcj) i SQ > 50 (gdzie: s odleglosc
pomi^dzy stykami s^siednich par pr?t6w ukladanych na zaklad,
SQ odlegiosc styku pr?t6w ukladanych na zaldad od kraw?dzi
przekroju),
= 1,0 dla pr?t6w rozci^ganych o srednicy 0 ^ 1 6 mm i kiedy nie wi?cej
niz 30% pr?t6w l^czonych jest w jednym przekroju oraz rownoczesnie spelnione s^ warunki: 5 > 100 i > 50 (gdzie: s odleglosc pomi?dzy stykami s^siednich par pr?t6w ukladanych na
zaklad, SQ odleglosc styku pr?t6w ukladanych na zaklad od
kraw?dzi przekroju),
= 1,2 - dla pr?t6w rozci^ganych 0 < 16 mm, kiedy nie wi?cej niz 30%)
pr^tow l^czonych jest w jednym przekroju,

738
= 1,4 dla pr^tow rozci^ganych cj? ^ 1 6 mm, kiedy wi?eej niz 30% pr?t6w
l^czonych jest w jednym przekroju oraz rownoczesnie spelnione s^
warunki: 5- > 100 i 5^0 > 50,
oCjL = 1,4 - dla pr^tow rozci^ganych o srednicy 0 > 16 mm i kiedy mniej niz
30% pr^tow l^czonych jest w jednym przekroju,
= 2,0 - dla pr?t6w rozci^ganych 0 > 16 mm, kiedy wi?cej niz 30% pr^tow
l^czonych jest w jednym przekroju.
n n n

n nn

u uu [nnr
-7^

<40

Rys. 13.35. Ukiad sii w niebezposrednim pol^czeniu pr^tow na zakiad

Rowniez podobnie jak w EC2:1992 [13.16] cttugosc zakiadu okresla

ONorm B 4700 [13.23], w ktorej jednak wspolczynnik okreslany jest nieco
inaczej (dotyczy to %> l^czonych pr?t6w i odleglosci a i h) jako rowny:
= 1,0 dla pr^tow sciskanych,
0^1 = 1,0 - dla pr?t6w rozci^ganych, kiedy nie wi?cej niz 25% pr?t6w l^czonych jest w jednym przekroju i kiedy jednoczesnie (por. rys. 13.32)
odleglosc w swietle miedzy parami l^czonych pr?t6w jest min. 6 0
(a ^ 6 0 ) , a odleglosc skrajnych pr?t6w od kraw?dzi jest nie
roniejsza niz 3 0 (fe^30),
^1 = 1,4 - dla pr?t6w rozci^ganych, kiedy nie wi?cej niz 25% prt6w l^czonych jest w jednym przekroju lub kiedy (por. rys. 13.32) a < 60 lub
b<30,
^1 = 1,4 - dla pr?t6w rozci^ganych, kiedy wi?cej niz 25% pr?t6w l^czonych
jest w jednym przekroju lub kiedy (por. rys. 13.32) a > 6 0
i fo>30,
~ 2,0 - dla pr?t6w rozci^ganych, kiedy wi?cej niz 25% pr?t6w l^czonych
jest w jednym przekroju i rownoczesnie a < 6 0 i b < 3 0.
W EC2:2004 [13.18] minimalna diugosc zakiadu 1^^^^,^ powinna spelniac
warunki:
^cmixx > max {0,3 k^,^^, 150, 200 mm}.
(13.24a)
Minimalna diugosc zakiadu
wg EC2:1992 [13.16] pozostaje w analogii do EC2:2004 [13.18] i powinna byla spelniac warunki:
0,3 a^a^^/^,
150
,
200 mm

(13.24b)

gdzie wspolczynnik efektywnosci zakotwienia jak we wzorze (13.12b).

Natomiast minimalna diugosc zakiadu w EC: 1999 [13.17] jest taka sama
jak w EC2:1992 [13.16].
Minimalna diugosc zakiadu l^^^i^^ wg nowej PN:2002 [13.28] powinna
spelniac warunki:
4.min > 0,3 a, a^/, > 200 mm,
(13.24c)
gdzie wspolczyimik efektywnosci zakotwienia jak we wzorze (13.12c). Jak
widac, w tej normie w stosunku do EC:1992 [13.16] pomini?to warunek
konieeznosci zapewnienia minimalnej diugosci zakiadu wi?kszej niz 150.
Dla wi^zek pr?t6w wg EC2:2004 [13.18] nalezy obliczac diugosc zakiadu
jak dla pojedynczych pr^tow wg (13.22a), przyjmuj^c do obliczen srednicy
zast^pez^ wi^zki (0J wg (13.1).
Dodatkowo w EC2:2004 [13.18] dla wi^zek sktadaj^cych si? z dwoch
pr?t6w o srednicy zast?pczej 0 < 32 mm nie trzeba stosowac mijankowego
l^czenia na zaklad poszczegolnych pr?t6w. Natomiast jezeli wi^zki pr?t6w
skladaj^ si? z dwoch pr?t6w przy srednicy zast?pczej wi^zki 0 > 32 mm lub
z trzech pr?t6w, to poszczegolne pr?ty wi^zki powinny bye l^czone na zaklad
pojedynczo z przesuni?ciem rownym minimum 1,3/q, a obliczenia diugosci
zakiadu mog^ bye prowadzone dla srednicy 0 pojedynczych pr?t6w wi^zki.
Dla wi^zki trzech pr?t6w rozci^ganych nalezy dolozyc czwarty pr?t 0 diugosci
minimum Al^ pokrywaj^cy" diugosc przesuni?tych zakiadow pr?t6w wi^zki.
Odnosnie do wi^zek pr?t6w w EC2:1992 [13.16] wymagano, aby w przypadku ich l^czenia na zaklad wi^zka nie miala wi?cej niz 4 pr?ty. L^czyc je na
zaklad nalezalo poprzez pol^czenie poszczegolnych pr?t6w wi^zki. Odlegiosc
pol^czeh pr?t6w wi^zek zlozonych z 2, 3 lub 4 pr?t6w powinna bye rowna
iloczynowi diugosci zakotwienia pojedynczego pr?ta i wartosci: 1,2 dla wi^zki
2 pr?t6w, 1,3 dla wi^zki 3 pr?t6w i 1,4 dla wi^zki 4 pr?t6w.
Wg EC2:2004 [13.18] nie nalezy stosowac pol^czenia na zaklad dla pr?t6w
0 duzych srednicach 0 > 32 mm. Jednak w szczegolnych przypadkach
mozna l^czyc takie pr?ty na zaklad, ale nalezy zapewnic odlegiosc pomi?dzy
pol^czeniami rown^ minimum 1,0 m, a napr?zenia w pr?cie nie mog^ bye
wi?ksze niz 80%) napr?zeh granicznych.
Wedhig EC2:1992 [13.16] pol^czenia na zaldad rowniez nie nalezalo
stosowac dla pr?t6w o srednicy 0 > 32 mm. PN:1984 [13.25] byla w tym
wzgl?dzie ostrzejsza i nie pozwalala na l^czenie pr?t6w rozci^ganych
o 0 > 25 mm oraz zabraniala stosowania pol^czeh na zaklad w pr?towych
elementach rozci^ganych (np. sci^gi).
Rozkiad napr?zeh stycznych w strejBe zakiadu na podstawie badah pokazano na rysunku 13.36. Na rysunku 13.37 zaprezentowano mozliwosc powstania
zarysowan w strefie zaldadu sq.siednich pr?t6w, w zaleznosci od powstaj^cych
napr?zeh. Najmniejsza mozliwosc zarysowania wyst?puje w przypadku c).
Rysunki 13.38 i 13.39 pokazuj^ wynikaj^ce z powyzszych zagrozen zalecenia
dotyczace przesuwania zaldadow pr?t6w.

740
y

kierunek ^

Rys. 13.36. Rozkiad napr^zen poprzecznych w strefie zakiadu [13.59]

2 x0,5 U
Rys. 13.39. Przesuni^cie zaldadow przy wi^kszej liczbie zakiadow wediug DIN 1045:1991 [13.14]

c)

t
Rys. 13.37. Przykiad zarysowan pojawiaj^cych si?
w strefie zakiadu [13.59]: a) duze zarysowania niezalecance, b) ograniczone zarysowania,
c) najmniejsze zarysowania

^ 2 0 , ^ 2 cm

1 ^
Rys. 13.38. Zalecane przesuni?cia zakiadow wediug DIN 1045:1991 [13.14]

13.1.5.2. Zbrojenie poprzeczne w strefie zakiadu

Wedlug EC2:2004 [13.18] dopuszcza si? pomijanie dodatkowego zbrojenia
poprzecznego, jezeli srednica l^czonych pr?t6w jest mniejsza niz 20 mm lub
kiedy Hose l^czonych prgtow nie jest w zadnym przekroju wi?ksza niz 25%.
Natomiast wg EC2:1992 [13.16] i EC2:1999 [13.17], kiedy srednica
0 pr?t6w l^czonych na zaklad jest mniejsza niz 16 mm lub kiedy procent
l^czonych prt6w nie jest w zadnym przekroju wi?kszy niz 20, to uwaza si?, ze
minimalne zbrojenie poprzeczne dane w elemencie dla innych powodow (np.
zbrojenie na scinanie, pr?ty rozdzielcze) mozna uznac za wystarczaj^ce.
Gdy srednica 0 > 20 mm (wedlug EC2:2004 [13.18]) lub 0 > 16 mm
(wedlug EC2:1992 [13.16] i EC2:1999 [13.17]), konieczne.jest dodatkowe
zbrojenie poprzeczne. Ztrojenie to powinno:
miec sumaryczny powierzchni? przekroju (suma powierzchni zbrojenia
poprzecznego w plaszczyznie przekroju wszystkich odcinkow rownoleglych
do warstwy pr?t6w lyczonych na zaklad por. rys. 13.40) nie mniejszy niz
powierzchnia pojedynczego lyczonego pr?ta lA^ > 1,0AJ,
w przypadku, gdy odleglosc w swietle pomi?dzy dwoma rownoleglymi
zakladami (por. rys. 13.32) a < 100, zbrojenie poprzeczne powinno bye
uksztaltowane w postaci strzemion lub skladac si? z pr?t6w prostych
w EC2:2004 [13.18] zalecono stosowanie tego warunku, gdy dodatkowo
sumaryczna ilosc lyczonych pr?t6w przekracza 50%,
bye umieszczone mi?dzy zbrojeniem podluznym i zewn?trzny powierzchni^
elementu.
Jak widac, sy to wymagania o wiele ostrzejsze niz np. w przepisach PN: 1984
[13.25], gdzie zalecano jedynie, aby w miejscu polyczenia znmiejszyc dwukrotnie
rozstaw strzemion w stosunku do wymaganego na danym odcinku elementu.
Natomiast w nowej P N : 2004 [13.28] przyjmuje si? warunki dotyczace zbrojenia
poprzecznego w strefie zakiadu jak w EC2:2004 [13.18], tzn. ze zbrojenia tego
nie trzeba stosowac przy srednicy pr?t6w 0 < 20 mm lub jezeH sumaryczny
procent lyczonych pr?t6w nie jest w zadnym przekroju wi?kszy niz 25%.

742
Ast/z

Asl/2
150 mm
u

. 10/3

b)
'

As

\3

^==,0 ^^\/^
I

^I

J I

^ 15Qmm , , '

. U/3

Rys. 13.40. Zbrojenie poprzeczne w miejscu i^czenia pr?t6w na zakiad wg EC2:2004 [13.18] (oraz
EC2:1992 [13.16] i EC2:1999 [13.17]): a) w przypadku zbrojenia ^ownego rozci^ganego,
b) w przypadku zbrojenia giownego sciskanego

W normie DIN 1045:1991 [13,14] postanowienia byiy analogiczne jak

w EC2:1992 [13.16]. Natomiast w DIN 1045:2001 [13.15] sposob rozmieszezania pr?t6w poprzecznyeh jest analogiczny jak w EC2:2004 [13.18] (rys.
13.40), przy ezym wymagany pr?t poprzeezny umieszezony poza zakladem dla
pr?t6w sciskanych (rys. 13.40b) powinien znajdowac si? w odleglosci < 40
i dodatkowo < 50 mm. Inne sy natomiast w DIN 1045:2001 [13.15] warnnki
dotyczace konieeznosci stosowania zbrojenia poprzecznego w strefie zakiadu.
Zbrojenia tego nie trzeba umieszczac, gdy srednica pr?t6w 0 jest mniejsza niz
16 mm przy betonach do klasy C55/67 i mniejsza niz 12 mm dla betonow od
klasy C60/75 lub gdy sumaryczny procent pr?t6w lyczonych na zaklad jest
mniejszy niz 20.
ONorm B 4200-8 [13.21] przyjmuje warunki dla stosowania zbrojenia
poprzecznego jak w EC2:2004 [13.18], przy czym srednica pr?t6w 0 musi bye
mniejsza niz 16 mm.
Przyklady zastosowania pr?t6w poprzecznych w strefie zakiadow pr?t6w
o duzej srednicy'(0 > 32 mm) przedstawiono na rysunku 13.41. Zaleea si?
umieszczanie polyczeh w miejscach ulozenia pr?t6w poprzecznych, a w wypadku ich braku stosowanie dodatkowych, roznie uksztaltowanych strzemion.
13.1.5.3. Siatki zbrojeniowe poi^czenie zbrojenia glownego
Postanowienia EC2:2004 [13.18] dotyczy zarowno przypadkow najcz?sciej
wyst?pujycych, tzn. kiedy jedna z siatek lyczonych polozona jest na drugiej,
oraz dodatkowo rozpatrujy siatki polyczone w jednej plaszczyznie, gdzie przy

Rys, 13.41. Mozliwe formy zbrojenia poprzecznego przy i^czeniacli duzycli pr^tow

obliczaniu dhigosci zakiadu przyjmuje si? wspolczynnik = 1,0, tzn. pomija

si? efekt zbrojenia poprzecznego.
Podane wczesniej w EC2:1992 [13.16] ustalenia dotyczy tylko przypadkow
najcz?sciej wyst?pujycych, tzn. kiedy jedna z siatek lyczonych polozona jest na
drugiej. Nie obejmujy one natomiast polyczeh w jednej plaszczyznie.
W EC2:2004 [13.18] Qak i w EC2:1992 [13.16]) zaleea si?, aby polyczenia
siatek byly usytuowane w miejscach, w ktorych efekty obeiyzeh (nawet przy
rzadkiej ich kombinacji) nie przekraczajy 80% nosnosci obliczeniowej przekroju. Kiedy warunek ten nie jest spelniony, stosowany w obliczeniach
wysokosc uzyteczny przekroju nalezy odnosic do warstwy najbardziej odleglej
od kraw?dzi rozciyganej,
Wedhig BC2:2004 [13,18] Qak poprzednio w EC2:1992 [13.16] i EC2:1999
[13.17]) w jednym przekroju mozna polyczyc:
100% calej powierzchni przekroju zbrojenia glownego, gdy przekroj
zbrojenia siatki na jednostk? szerokosci AJs < 1200 mmVni. Warunek ten
dla typowego w siatkach rozstawu pr?t6w nosnych s = 0,15 m jest spelniony dla siatek z pr?t6w 0 < 16 mm,
60%, gdy AJs > 200 m m l u b gdy lyczona siatka jest siatky wewn?trzny
(w przypadku zbrojenia w kUku warstwach).
W przypadku ulozenia siatek w kilku warstwach polyczenia w poszczegolnych warstwach powinny bye przesuni?te wzajemnie 0 1,3/^.
Diugosc zakiadu siatek wg EC2:2004 [13.18] wyznacza si? jak dla
pojedynczych pr?t6w, a dla siatek lyczonych w jednej plaszczyznie pomija si?
efekt zbrojenia poprzecznego przyjmujyc = 1,0.
Diugosc zakiadu siatek opisano wczesniej w EC2:1992 [13.16] za pomocy
wzoru:
/ /=a,L-^>L.,
(13.25)
jprov
w ktorym:
1.0<a,==0,4+^'<2,0;
(13-26)

744
a wyznacza si? ze wzoru (13.2b) przyjmujyc /^^ jak dla stall zebrowanej.
We wzorach (13.25) i (13.26):
A.rcq powierzchnia przekroju zbrojenia wymaganego zgodnie z obliczeniem,
^j.prov powierzchnia przekroju zbrojenia w elemencie,
AJs - w [mm^/m],
^0,3 a, Z
w [mm] > < 700,
5 odst?p pr?t6w nosnych siatki,
s^ odst?p mi?dzy pr?tami poprzecznymi siatki.
W strefie zakiadu siatek nie wymagalo si? dodatkowego zbrojenia poprzecznego.
Postanowienia P N : 1984 [13.25] wymagaly, aby przy lyczeniu w kierunku
glownych prz?sel siatek diugosc zakiadu byla rowna diugosci zakotwienia (jak
na rys. 13.42).

a)
b)

40 mm

nrrr

Nowa PN:2002 [13.28] przyj?la sposob obliczania diugosci polyczenia

zakiadu zbrojenia glownego jak w EC2:1992 [13.16] na podstawie wzorow
(13.25) i (13.26). Jedyna zmiana polega na okresleniu wartosci minimalnej
rownej nie 700 mm, ale 200 mm.
Wedhig np. DIN 1045:2001 [13.15] i ONorm B 4700 [13.23] siatki
zbrojeniowe powinny bye lyczone jak w powyzej opisanych zaleceniach
PN:2002 [13.28].
13.1.5.4. siatki zbrojeniowe pol^czenie zbrojenia poprzecznego
Wedhig EC2:2004 [13.18] Qak wczesniej w EC2:1992 [13.16]) wszystkie
pr?ty zbrojenia poprzecznego mozna lyczyc w tym samym przekroju i wymaga
si?, aby na diugosci zakiadu znajdowaly si? co najmniej dwa pr?ty giowne
(tj. jedno oczko siatki).
Wedlug EC2:2002 [13.18] minimalny diugosc zakiadu nalezy przyjmowac
rowniez w zaleznosci od srednicy pr?t6w (ostatnie dwa pr?ty poprzeczne
powinny znajdowac si? na obszarze zakiadu):
0 ^ 6 mm ^ 150 mm i minimum jedno spojenie pr?t6w podhiznych
powinno znajdowac si? na diugosci zakiadu,
6 < 08,5 mm > 250 mm i dwa spojenia pr?t6w podhiznych powinny
znajdowac si? na diugosci zakiadu,
8,5 < 0 < 12 mm ^ 350 mm i minimum dwa spojenie pr?t6w podluznych powinny znajdowac si? na dhigosci zakiadu.
Wedlug EC2:1992 [13.16] diugosc zakiadu 4 nie moze bye mniejsza niz
podana w tablicy 13.10.
Tab. 13.10. Zaiecane diugosci zakiadu siatek w kierunku poprzecznym wg EC2:1992 [13.16]
Srednica pr^tow [mm"
Rodzaj pr^ta
6
8,5
%,5<(j)^
12
Prty zebrowane

Rys. 13.42. Polyczenia na zakiad giownycli pr?t6w siatek wediug PN: 1984 [13.25]: a) pr?ty
w roznych piaszczyznach., b) pr^ty poprzeczne w jednej piaszczyznie, c) pr?ty podiuzne w jednej
piaszczyznie

Zalecano, aby w jednym przekroju nie lyczyc wi?cej niz:

- 25% wymaganego zbrojenia w przypadku siatek z pr?t6w gladkich,
50%) wymaganego zbrojenia w przypadku siatek z pr?t6w zebrowanych.
Jest to zalecenie znacznie ostrzejsze niz w normach europejskich.
Przepisy P N : 1984 [13.25] bardzo utrudnialy konstruowanie plyt krzyzowo zbrojonych gotowymi siatkami. Przepisy EC2:2004 [13.18] umozUwiajy
szersze zastosowanie takiej konstrukcji. PN:1984 [13.25] wymagala tez, aby
odleglosc mi?dzy miejscami lyczenia siatek nie byla mniejsza niz 1,51^^^^^.

> 150 mm

odst^p miedzy pr^tami podiuznymi

> 250 mm

> 350 mm

Z porownania wymagan EC2:1992 [13.16] i EC2:2004 [13.18] widac inne

podejscie w stosunku do odst?pu pr?t6\ podluznych.
Przepisy PN:1984 [13.25] wymagaly, aby polyczenia w kierunku prostopadlym do glownego kierunku pracy siatki, czyli polyczenia zbrojenia poprzecznego, wykonywane byly zgodnie z rysunkiem 13.43. Dhigosc zakiadu
w przypadku pr?t6w glownych o srednicy 0 < 16 mm okreslalo si? jako:
50 mm dla pr?t6w poprzecznych do kierunku pracy siatki o srednicy
0j^ > 4 mm,
100 mm dla pr?t6w poprzecznych o srednicy 0^^ < 4 mm.
W przypadku pr?t6w glownych o srednicy 0^ > 16 mm zalecalo si?
wykonywanie polyczenia zgodnie z rysunkiem 13.43c.

a)

50 mm (100 mm)

/1

b)

so mm ( 1 0 0 mm)

c)

i
>15 ^

100 mm ' 3

'

^1

Rys. 13.43. Poiyczenia zbrojenia w kierunku poprzecznym siatek wediug PN:1984 [13.25]

Nowa PN:2002 [13.28] przyj^ia sposob obliczania diugosci polyczenia

zakiadu zbrojenia poprzecznego jak w EC2:1992 [13.16]. Jedyna zmiana
polega na zaleceniu stosowaniu zasad dla wszystkich pr?t6w, zarowno gladkich, jak i zebrowanych.
DIN 1045:1991 [13.14] uzalezniala potrzebny diugosc zakiadu pr?t6w poprzecznych od ich srednicy i wymagala spelnienia warunkow zawartych w tablicy 13.11.
Tab. 13.11. Wymagane diugosci zakiadu dla pr^tow poprzecznycii siatek zbrojeniowych DIN
1 A/l-C . 1 nni
A~i
Srednica pr^tow poprzecznych
Diugosc zakiadu
(px [mm]
[mm]
<Pi < 6,5
6,5 < < 8,5
>250
8,5 < < 12,5
>350
r-in

<

Natomiast DIN 1045:2001 [13.15] przyjmuje powyzej opisane zalecenia

jak np. w PN:2004 [13.28] i EC2:1992 [13.30 EC2:1992], ale dodatkowo
bierze pod uwag? mozliwosc stosowania pr?t6w poprzecznych siatki o srednicy
4> > 12 mm, dla ktorej diugosc zakiadu powinna bye wi?ksza niz 500 mm oraz
odstgp prgtow podluznych siatki.

13.2. Plyty
13.2.1. Uwagi wst^pne
Wedhig EC2:2004 [13,18], za plyty jednokierunkowo i dwukierunkowo
zbrojone uwaza si? takie elementy, ktorych szerokosc b (w wypadku jednokierunkowego zbrojenia) lub mniejsza rozpi?tosc /eff (w wypadku dwukierunkowego

zbrojenia) nie jest mniejsza od pi?ciu grubosci h (wg EC2:1992 [13.16]

wymagane byly cztery grubosci h).
Przepisy EC2 dotyczy zelbetowych plyt pelnych, wykonywanych in situ,
W niektorych wypadkach (por. rozdzial 3) plyty zebrowe mogy bye obliczane
jako peine. Mozna domyslac si?, ze wtedy te przepisy EC, ktore nie tracy sensu
w wypadku plyt g?stozebrowych, zebrowych lub kasetonowych, mogy bye do
nich stosowane. Przepisy te sy bardzo zwi?zle i nie obejmujy wielu zagadnieh,
ktore sy szczegolowo opracowane, w normach roznych krajow. ^Dlatego
w nast?pnych punktach, rozpoczynajyc zawsze kazde zagadnienie od przepisow EC2:2002, przedstawiono obszernie takze zalecenia zawarte w innych
normach i podr?cznikack
13.2.2. Grubosc i gl^bokosc oparcia na podporach
Zasadniczy wplyw na potrzebny grubosc plyty majy wymagania ograniczajyce strzalk? ugi?cia (por. rozdzial 11). W cienkich plytach najnmiejsza mozliwa
grubosc moze wynikac z wymagania ogniowej odpornosci konstrukcji lub
z potrzeby spelnienia przepisow dotyczycych minimalnego otulenia zbrojenia
betonem. Ponadto normy zazwyczaj zawierajy inne arbitralne ustalenia okreslajyce minimalny grubosc niektorych rodzajow plyt.
Wedhig EC2:2004 minimalna grubosc plyt pelnych wynosi 50 mm. W wypadku jednak plyt z zebrami, ktore wolno obliczac jako peine, grubosc gornej
plyty mi?dzyzebrowej mozna znmiejszyc do 40 mm, pod warunkiem ze
przestrzeh mi?dzy zebrami wypelniona jest przez elementy sztywne i trwale.
Bardziej zroznicowane wymagania zawiera PN:2002 [13.28]. Minimalna
grubosc plyt stropowych w obiektach budownictwa powszechnego wynosi
60 mm, a plyt pod przejazdami 120 mm. Grubosci prefabrykowanych plyt
mogy bye zmniejszone o 20 mm, a w razie ich usztywnienia zebrami wzdluz
obwodu o dalsze 10 mm. Nie podano w [13.28] wymagan dotyczycych plyt
dachowych, w ktorych norma z roku 1984 [13.25] dopuszczaia grubosc 50 mm
(w prefabrykatach 30 mm), przy mozliwosci ich zmniejszenia o dalsze 5 mm.
W normie tej zawarta byla rowniez uwaga, ze plyty obciyzone jedynie wlasnym
ci?zarem mogly miec grubosci mniejsze od wymaganych.
W poprzednich normach polskich z roku 1984 [13.25] i 1999 [13.27]
dodatkowo wymagalo si?, by stosunek obliczeniowej rozpi?tosci /^ff plyty do
jej uzytecznej wysokosci d nie byl wi?kszy rdz:
40 w plytach swobodnie podpartych jednokierunkowo zbrojonych,
50 w plytach krzyzowo zbrojonych oraz w zamocowanych i ciyglyct
plytach jednokierunkowo.zbrojonych.
Grubosci plyt pomostow powinny bye wg polskiej normy mostowej [13.29_
nie mniejsze niz:
120 mm w chodnikach do ruchu sluzbowego,
140 mm - w chodnikach przeznaczonych do ruchu publicznego, w wypadku plyty zespolonej z istniejycy plyty betonowy lub stalow^

748

jako podlozem, kladek dla pieszych oraz elementow piytowych

i sciennych znajdujycych si? w stalym lub okresowym kontakcie z gruntem lub wody (jednostronuie bydz dwustronnie),
180 mm w mostach drogowycb,
200 mm w mostach kolejowych.
Nieco inne minimalne grubosci plyt podaje DIN 1045:1988 [13.13].
W ogolnosci zaleea si? minimum 70 mm, 100 mm pod przejazdami
samochodow osobowych, 120 mm pod przejazdami ci?zkich pojazdow,
a 50 mm w plytach dachowych lub obciyzonych tylko w wyjytkowych
wypadkach. W niemieckiej normie bylej NRD - TGL 33405/01 [13.33],
w plytach nieobciyzonych ruchem pojazdow przyjmowano minimalny grubosc
60 mm.
Minimalne grubosci plyt wg austriackich norm ONorm B 4200-9 [13.22]
wynoszy w ogolnosci 70 mm, a w wyjytkowych wypadkach (plyt dachowych,
drugorz?dnych) 60 mm. Plyty obciyzone ruchem kolowym lub obciyzone
dynamicznie muszy miec grubosc 120mm. W wypadku stropow g?stozebrowych srednia grubosc sciskanej plyty mi?dzyzebrowej nie moze bye mniejsza
niz 50 mm, przy najnmiejszej grubosci 4 cm.
W amerykahskiej normie ACI: 1990 [13.2] minimalna grubosc plyty
uzalezniona jest od rozpi?tosci prz?sla. W plytach jednokierunkowo zbrojonych, o ile z warunku ugi?cia plyty nie uzasadni si? (na podstawie obliczen)
mniejszej grubosci, stosunek /^ffA
powinien bye mniejszy od:
20 w plycie swobodnie podpartej,
24 w skrajnych prz?slach plyty ciyglej, z jednej strony swobodnie
podpartych,
28 w wewn?trznym prz?sle plyty ciyglej,
10 w plytowym wsporniku.
W normach austraUjskiej AS 3600 [13.4] i brytyjskiej BS 8110: Part 1:1985
[13.8] podane sy minimalne grubosci elementow zelbetowych, wynikajyce z ich
odpornosci ogniowej. Juz przy wymaganej polgodzinnej odpornosci ogniowej,
przy otuleniu 15 mm, grubosc plyty h powinna wynosic wg [13.8] 75 mm:
W tych samych warunkach ogniowych uzyteczna wysokosc plyty d powinna
wynosic wg [13.4] 60 mm.
Wedlug norweskiej normy NS 3473 E [13.20] minhnalna grubosc plyty
powinna bye nie mniejsza niz Ly35, gdzie jest odleglosciy mi?dzy zerowymi
punktami wykresu momentow zginajycych, a w wypadku plyty dwukierunkowo zbrojonej mniejsza rozpi?tosc tej plyty. Poza tym najmniejsza grubosc
plyt wykonywanych na miejscu przeznaczenia powinna wynosic w wypadku
dachow 60 mm, a w innych plytach budynkow mieszkalnych - 80 mm.
Najbardziej liberalny byla norma radziecka SNIP II-B 1-75 [13.30].
Mmimalne grubosci wg tej normy wynosily: 40 mm - w plytach dachowych,
50 mm w plytach stropowych w budynkach mieszkalnych i budownictwa
ogolnego, 60 mm - w stropach budownictwa przemyslowego i 70 mm w plytach z betonu lekkiego.

EC2 [13.16] i [13.18] nie okresla bezposrednio minimalnych gl?bokosci

oparcia plyt na podporach. Tak wi?c gl?bokosci te b?dy wynikac z innych
warunkow, jak np. z potrzeby odpowiedniego zakotwienia zbrojenia.
Wedlug polskich norm [13.25] i [13.28] gl?bokosc oparcia plyt na
podporze powinna zapewnic mozliwosc prawidlowego zakotwienia pr?t6w
zbrojenia plyty i bye nie nmiejsza niz:
80mm przy oparciu na murze, scianie z betonu lekkiego lub zwyklego
klasy B15,
60 mm przy oparciu na scianie z betonu zwyklego klas wyzszych niz B15,
40 mm przy oparciu na stalowych belkach.
W plytach ze zbrojeniem gornym, ktore zostanie zabetonowane w wiehcu
zelbetowym, gl?bokosc oparcia moze bye zmniejszona o 20 mm, lecz nie moze
wynosic nmiej niz 40 mm. Wyjytkowo, gl?bokosc oparcia plyt rozpi?tosci nie
wi?kszej niz 1,20 m (wykonanych z odchylky diugosci nie wi?kszy niz
+ 10 mm) moze bye znmiejszona do 30 mm, pod warunkiem ze obliczeniowe
obciyzenie plyty ponad ci?zar wlasny nie przekracza 2,0 kN/m^.
Mniejsze niz w P N dopuszczalne gl?bokosci podano w DIN 1045:1988
[13.13]. Wynoszy one: 70 mm przy oparciu na murze i scianie z betonu C5
lub CIO, 50 mm przy oparciu na elementach stalowych lub z betonu od C15
do C55, 30 mm przy oparciu na belkach'zelbetowych lub stalowych, kiedy
konstrukcyjnie uniemozliwiony jest boczny przesuw plyty wzgl?dem podparcia, a rozpi?tosc plyty jest nie wi?ksza od 2,50 m.
Wyzsze wymagania dotyczyce diugosci oparcia plyt na podporach stanowiy natomiast przepisy zawarte w austriackiej normie [13.23]. I tak:
100 mm przy oparciu na elementach murowanych lub z betonu klasy B20,
70 mm przy oparciu na elementach z betonu klasy wyzszej niz B20 lub
ze stall,
50 mm - przy oparciu na belkach zelbetowych lub stalowych, kiedy
srodkami konstrukcyjnymi uniemozliwiony jest przesuw plyty,
a jej rozpi?tosc jest nie wi?ksza niz 3 m.
Wedlug [13.33] minimalne ^?bokosci oparcia wynoszy: 70 mm - przy
oparciu na scianach murowanych, 60 mm przy oparciu na scianach betonowych i zelbetowych, 40 mm przy oparciu na elementach stalowych (minimum
1160). Wedhig [13.30] diugosc oparcia plyt na scianach betonowych powinna
wynosic nie mniej niz 100 mm i nie nmiej niz h, a na scianach
z ce^y CO najmniej 120 mm.
Zalecenia dotyczyce przyjmowania obliczeniowej rozpi?tosci plyt, w zaleznosci od sposobu podparcia, podano w rozdziale 3.
13.2.3. Minimalne i maksymalne zbrojenie giowne
Przedstawione ponizej zasady dotyczy zbrojenia, ktore jest obliczane ze
wzgl?du na stan graniczny nosnosci i uzytkowalnosci, tzn. zbrojenia ^ownego
w plytach jednokierunkowo zbrojonych oraz zbrojenia w obu kierunkach

750
w innych plytach. Minimalne i maksymalne zbrojenie plyt powinno spelniac
wg EC2 [13.16] i [13.18] oraz PN [13.25], [13.28] takie same wymagania jak
zbrojenie belek (por. pkt 13.3).
Wedlug [13.25] i [13.28] giowne zbrojenie plyt powiimo bye wykonywane
z pr?t6w srednicy co najmniej 4,5 mm, a w razie stosowania siatek zgrzewanych 3 mm. Wedlug radzieckiej normy [13.30], minimalna srednica
pr?t6w zbrojenia glownego w ogolnosci powinna wynosic 6 mm, a w siatkach 4 mm.
Wedlug brytyjskiej normy [13.8] minimalaa powierzchnia glownego zbrojenia rozciyganego w plytach powiima wynosic:
A.min = 0,0024
- przy stosowaniu staU o /^^ = 250 N/mm^ (13.27)
A,min = 0,0013 bd - przy stosowaniu stall o /^^ = 460 N/mm^.
(13.28)
Minimalny powierzchni? zbrojenia w przekrojach miarodajnych uzalezniono w przepisach austraUjskiej normy [13.4] od rodzaju plyt. Obliczyc jy
mozna ze wzoru:
bd
AsMn = ^ ^ ,

(13.29)

przy a = 1,4 w plytach jednokierunkowo zbrojonych,

a = 1,0 - w plytach dwukierunkowo zbrojonych podpartych na shipach,
a = 0,8 w plytach dwukierunkowo zbrojonych podpartych na belkach
lub scianach oraz w plytach fundamentowych, przy czym
b i d nalezy podstawiac w m, natomiast /^^ w N/mm^.
Wedlug amerykahskiej normy [13.2] powierzchnia zbrojenia (w obu
kierunkach plyt jednokierunkowo i dwukierunkowo zbrojonych), wymagana
ze wzgl?d6w na wplywy temperatury i skurczu betonu, nie powinna bye
nmiejsza niz:
0,0020 b/i - przy stosowaniu staU Grade 40 lub 50 (/^^ r= - 281 N/mm^
lub ^ 352 N/mm^),
0,0018 b/x - przy stosowaniu staU Grade 60 (Jy^=^ - 422 N/mm^),
0,0018 b/z-422//y^, lecz nie nmiej niz 0,0014 fc/z przy stosowaniu stall
o/^jt > 422 N/mm^.
Najnizsze minimum wyst?puje w radzieckiej normie [13.30] - niezaleznie
od rodzaju zastosowanej staU. Wynosi ono 0,0005 b(i,
Jedynie norma australijska [13.4] precyzuje, ze wymagane minimum
powinno bye stosowane w przekrojach miarodajnych, tzn. tam gdzie wyst?pujy
ekstremalne momenty. W innych normach nie wyjasnia si?, czy minimum
dotyczy wszystkich przekrojow, czy tylko miarodajnych. Zdaniem autorow
dotyczy to przekrojow miarodajnych.
Mkiimalna powierzchnia zbrojenia glownego wiyze si? z wymaganiami
dotyczycymi maksymalnego rozstawu pr?t6w tego zbrojenia. Wedlug
EC2:2004 [13.18] rozstaw ten (w domysle osiowy) wynosi (w Zalycznikach
Krajowych mozna zalecic inne wartosci):

2h, lecz nie wi?cej niz 250 mm, w przekrojach z obciyzeniami skupionymi oraz przekrojach maksymalnych momentow zginajycych (miarodajnych),
3/i, lecz nie wi?cej niz 400 mm, w pozostalych przekrojach.
W poprzedniej wersji EC2:1992 [13.16] rozstaw ten wynosil 1,5 h, lecz nie
wi?cej niz 350 mm.
Dodatkowo wg EC2 [13.16] i [13.18] co najmniej polow? prz?slowego
zbrojenia plyt, obliczonego na moment dodatni, nalezy poprowadzic bez
odgi?c poza kraw?dz podpory i tam zakotwic, zarowno na podporach
skrajnych, jak i wewn?trznych w plytach ciyglych.
W tym zakresie przepisy polskich norm [13.25] i [13.28] podajy bardziej
rozbudowane wymagania. Maksymalny osiowy rozstaw pr?t6w w przekrojach
miarodajnych, tj. takich, w ktorych wyst?pujy ekstremalne wartosci momentow
zginajycych w prz?slach i nad podporami, wynosi:
w wypadku zbrojenia jednokierunkowego:
przy h > 100 rom - 1,2/z i nie wi?cej niz 250 mm,
przy /i < 100 nmi - 120 mm,
w wypadku zbrojenia dwukierunkowego 250 min.
Inaczej jest w normie [13.30], wg ktorej w przekrojach miarodajnych co
najmniej 5 pr?t6w powinno przypadac na metr szerokosci plyty, czyli nie
rzadziej niz co 200 mm.
Maksymalny rozstaw pr?t6w poza tymi przekrojami uwarunkowany jest
w [13.25], [13.26], [13.28] i [13.30] przepisem, iz do podpory nalezy
doprowadzic bez odgi?c nie nmiej niz
dolnych pr?t6w potrzebnych
w prz?sle i nie nmiej niz 3 pr?ty na metr szerokosci przekroju plyty. W tym
zakresie dodatkowo w PN:2002 [13.28] podano ostrzejsze wymaganie, ze
w przekrojach poza przekrojami krytycznymi maksymalny rozstaw pr?t6w
zbrojenia nie powinien bye wi?kszy niz 300 mm. Kloci si? to z dopuszczony
w tej normie mozliwosciy doprowadzania do podpory 3 pr?t6w na metr
szerokosci przekroju plyty. Tradycyjnie wg podr?cznika W. Starosolskiego
[13.72] maksymalny rozstaw pr?t6w glownych w zadnym przekroju plyty
nie powinien bye wi?kszy niz 250 mm.
Maksymalny rozstaw pr?t6w zbrojenia w plytach wg czechoslowackiej
normy CSN 73 1201 [13.12] wynosi:
przy h > 100 mm - 2/i i nie wi?cej niz 400 mm,
przy h ^ 100 mm - 200 mm.
Wedlug austraUjskiej normy [13.4] maksymalny rozstaw pr?t6w w plytach z uwagi na zarysowanie plyty powinien wynosic 2h i nie wi?cej mz
500 mm, przy czym nie bierze si? tu pod uwag? pr?t6w o srednicy mniejszej mz
polowa najwi?kszej srednicy pr?t6w zbrojenia, zastosowanych w rozpatrywanym przekroju plyty. Wedlug amerykahskiej normy [13.2] rozstaw
pr?t6w zbrojenia glownego w plytach jednokierunkowo zbrojonych me powinien bye wi?kszy niz 3/i i 18 caU ( - 457 mm), natomiast w plytach dwukierunkowo zbrojonych nie wi?kszy niz 2h.

752

13.2.4. Zakotwienie zbrojenia prz^slowego na podporach

Jezeli chodzi o sposob zakohczenia pr?t6w zbrojenia plyty i zakotwienia
ich na podporach, to wg EC2:2004 [13.18] obowiyznjy w tym zakresie
odpowiednio dostosowane ustalenia, jak do belek. Na skrajnych podporach
(rys. 13.44) wymagana dhigosc jest rowna co najmniej obliczeniowej diugosci
zakotwienia Z^^, niezaleznie, czy jest to podpora posrednia czy bezposrednia.
Natomiast wartosc /^^ uzalezniona jest od wielu podanych w normie czynrdkow, m.in. od sposobu zakonczenia pr?ta (zakotwienie proste 1, hak
polokrygly o kycie zagi?cia a > 150 lub hak prosty 2 o kycie zagi?cia
90 < a < 150, p?tla bydz przyspojony pr$t poprzeezny), warunkow wykonania elementu lub grubosci betonowej otuliny przy haku.
a)

b)

Rys. 13.44. Zakotwienie zbrojenia prz^siowego belek i plyt na podporze skrajnej wg PN [13.28]
(wg EC2 [13.18] wszystkie diugosci zakotwienia wynoszy go najmniej IjJ: a podparcie
bezposrednie, b podparcie posrednie, 1 ~ pr^ty bez liakow, 2 pr?ty z hakami

Zakotwienie zbrojenia na podporze skrajnej powinno wg EC2 przeniesc sil?

rozciygajycy Fj^ obliczony ze wzoru (13.30), ktory w plytach przy a^ d ma
postac:
FB=\V^,\-+N^

trznej), mierzona od kraw?dzi podparcia (rys. 13.45), nie powinna bye mniejsza
niz 10 (przy stosowaniu pr?t6w prostych), a w razie stosowania hakow nie
mniejsza niz srednica wewn?trznego zagi?cia d^ (przy hakach polokryglych
i prostych).

Rys. 13.45. Zakotwienie zbrojenia prz^siowego belek i piyt na podporze posredniej wg EC2 [13.18]:
1 pr?ty bez liakow, 2 pr?ty zakonczone
liakami

>10(j)

W stosunku do przedstawionych wg EC2 [13.18] zagadnieh kotwienia

pr?t6w z prz?sel na podporach w PN [13.28] wprowadzono pewne uproszczenia. Obliczeniowa dhigosc zakotwienia na podporach skrajnych i wewn?trznych (posrednich), mierzona od kraw?dzi podpory, wynosi co najmniej
^Uhd ~~ w razie bezposredniego podparcia plyty na scianie (rys. 13.44a) lub
hd ~~ P^zy posrednim podparciu plyty (rys. 13.44b), np. przy podparciu plyty
przez zmonolityzowany z niy belk? lub scian?.
W tym zakresie, w wypadku rownomiernie obeiyzonych elementow zghianych przy /cff//^ > 12, rozciygane pr?ty doprowadzone z prz?sla do podpor,
niezaleznie od rodzaju podparcia, mozna wg [13.25] i [13.28] przedhizac poza
kraw?dz podpory (rys. 13.46) o odcinek rowny co najmniej:
a) w elementach niewymagajycych obliczania zbrojenia na sU:? poprzeezny
(co ma zwykle miejsce- w plytach) 50,
b) w elementach wymagajycych obliczenia zbrojenia na sit? poprzeezny:
15(^- przy doprowadzeniu do podpory V3 pr?t6w wymaganych
w prz?sle,
100 przy doprowadzeniu do podpory co najmniej /^/g pr?t6w wymaganych w prz?sle.
Nalezy zwrocic uwag? na zmian? w normach EC2 [13.16] i [13.18] oraz
PN [13.27] i [13.28] zasad kwalifikacji i zakresu stosowania zakonczeh pr?t6w

(13.30)

gdzie: V^^ obliczeniowa wartosc sily poprzecznej,

^Ed ~ obHczeniowa wartosc osiowej sily rozciygajycej (dodatnia przy
rozciyganiu).
Wymagane wg EC2 sposoby kotwienia pr?t6w z prz?sel na wewn?trznych
(posrednich) podporach plyt ciyglych przedstawiono na rysunku 13.45. Dhigosc zakotwienia rozciyganych pr?t6w prz?sla na podporze posredniej (wewn?-

5^ im) [i5(!)]
Rys. 13.46. Zakotwienie zbrojenia prz?slowego belek i plyt na podporach skrajnych i wewntrznych wg PN [13.25], [13.26] i [13.28]: 1 - pr?ty bez hakow, 2 - pr?ty zakonczone hakami

754
w porownaniu z dotychczasowy P N [13.25]. W [13.25] przewidywano
stosowanie do giadkiej stali hakow zwanych poiokrygtymi, o kyeie zagi?cia
a = 135, natomiast do stah zebrowanej zakotwieh prostych, hakow
prostych o kycie zagi?cia a = 90 i p?tH. Obecne przepisy P N [13.28],
wzorujyc si? na EC2, przewidujy stosowanie zakotwieh w postaci: odcinkow
prostych, hakow prostych o kycie zagi?cia 90 < a < 150, hakow polokrygtych o kycie zagi?cia a > 150, p?th lub prostych odcinkow z przyspojonym
pr?tem poprzecznym. Ponadto nie dopuszcza si? w [13.28] stosowania
zakotwienia prostego i hakow prostych do kotwienia pr?t6w gladkich srednicy
wi?kszej niz 8 mm, jak rowniez nie zaleea si? stosowania hakow prostych lub
polokryglych oraz p?tli do kotwienia pr?t6w sciskanych. Na tej podstawie
wysunyc mozna nast?pujyce wnioski:
powszechnie stosowany hak polokrygly w zakohczeniach pr?t6w ze
stah giadkiej powinien' bye obecnie zaginany co najmniej o kyt
a>150, a nie jak dotychczas o a ^ 135,
dotychczas stosowany hak polokrygly przy zalecanym kycie zagi?cia
135 a < 150 kwalifikuje si? obecnie do hakow prostych i nie moze
bye stosowany do kotwienia pr?t6w ze stah giadkiej srednicy wi?kszej
od 8 mm,
stal gladky o srednicy powyzej 8 mm mozna kotwic za pomocy hakow
polokryglych (a ^ 150), p?tli lub przyspojonego pr?ta poprzecznego,
stal gladky o srednicy do 8 mim i stal zebrowany mozna kotwic na
wszystkie podane w normie sposoby,
do zbrojenia elementow, w ktorych zachodzilaby koniecznosc kotwienia
pr?t6w sciskanych, nie zaleea si? stosowania pr?t6w ze stah giadkiej.
Wedlug australijskiej normy [13.4], w wypadku swobodnie podpartych
kraw?dzi plyt, nie mniej niz polowa pr?t6w z prz?sla powinna bye doprowadzana do podpory. Diugosc zakotwienia tych pr?t6w powinna wynosic
CO najmniej 120 i co najmniej h. Mogy bye one rowniez kotwione w inny,
rownowazny sposob. Jezeli zbrojenie na scinanie nie jest wymagane, to diugosc
zakotwienia pr?t6w z prz?sla moze bye zredukowana do:
8 0 przy polowie pr?t6w doprowadzonych do podpory,
40 przy wszystkich pr?tach doprowadzonych do podpory.
Wediug tej normy do wewn?trznej podpory plyty ciyglej lub do skrajnej
podpory plyty w niej zamocowanej powinno si? doprowadzic przynajmniej V4
zbrojenia prz?slowego.
13.2.5. Zakotwienie gornego zbrojenia przypodporowego
Wedlug EC2 [13.18], przy cz?sciowym zamocowaniu jednej z kraw?dzi
plyty, nieuwzgl?dnianym w obhczeniach, nalezy przy tej kraw?dzi przewidziec
zbrojenie podporowe, zdolne do przeniesienia nie mniej niz 25% maksymalnego momentu zginajycego w prz?sle. Zbrojenie to (rys. 13.47) powinno si?gac

(poza kraw?dz podpory w kierunku prz?sla) na diugosc nie mniejszy niz

0,2/^ (Z rozpi?tosc prz?sla w swietle podpor). Na podporze skrajnej moment
ten moze bye zredukowany do 15% maksymalnego momentu w przyleglym do
tej podpory prz?sle.
>0,2l
y//////y

'077777777777777',
' \ / / / / / / / / / / /
'

' / / / / / / / / / /

y//A

In

Rys. 13.47. Zbrojenie podporowe wymagane przez EC2 [13.18], w wypadku cz^sciowego
zamocowania plyty, nieuwzgl^dnianego w obliczeniach

W tym zakresie w P N [13.25] i [13.28] ograniczono si? do ogolnego

wymagania, ze jez;eli na podporze nie wyst?pujy warunki zapewniajyce
swobod? obrotu przekroju, to nalezy zastosowac ocipowiednie zbrojenie gorne.
Brytyjska norma [13,8] przewiduje w tym wypadku stosowanie zbrojenia
podporowego na moment ujemny, w ilosci co najmniej rownej polowie
zbrojenia prz?slowego i nie mniejszej niz wynika to ze wzorow (13.27) i (13.28).
Zbrojenie to przedhiza si? poza kraw?dz podpory w kierunku prz?sla na
odleglosc nie nmiejszy niz 0,15/cff i 450.
Jezeh zachodzi, koniecznosc zamocowania plyty w murze, np. wspormka, to pr?ty rozciyganego zbrojenia nalezy wg PN [13.25] i [13.28]
przedhizac poza kraw?dz podpory w sposob przedstawiony na rysunku
13.48a i b. Diugosc zakotwienia, w kazdym z tych przykladow, powinna
wynosic /^^-f0,3/z, przy, czym prosty odemek (do zagi?cia) pr?t6w zaginanych, (rys. 13.48b),, przy srednicach zagi?cia
- przyjmowanych jak
w hakach mial miec wg [13.25] dodatkowo diugosc nie nmiejszy niz
0,5/,, + 0,3/z. , ^
a)

b)
fo + 0,3/i

0,5Zz,^ + 0,3/'i
/w + 0,3A 7^

//////////

7/////////////////
/^/.y/////////////A

///

/////\//////^^^^^

Rys. 13.48. Zakotwienie rozci^ganych pr?t6w w piytach zamocowych w murze wg PN [13.25]

756
13.2.6. Rozmieszczenie zbrojenia glownego
Zgodnie z ogolnymi zasadami projektowania nosnosc zbrojenia glownego
w kazdym przekroju nie powinna bye mniejsza niz obliczeniowa sila w tym
zbrojeniu. W celu spelnienia tego wymagania mozna wykonac odpowiednie
wykresy nosnosci wzdluz kierunkow zbrojen glownych. Specyficzne w EC2
[13.16] i [13.18] oraz PN [13.28] zasady sporzydzania takich wykresow
przedstawiono w punkcie dotyczycym belek. Ten sposob post?powania moze
bye pozyteczny w razie nietypowych obeiyzeh, a takze w plytach ciyglych
majycych prz?sla o zroznicowanych rozpi?tosciach. Ponadto jest on podstawowy zasady projektowania zbrojenia stosowany w programach na EMC.
W praktyce zbrojenie plyt rozmieszcza si? na ogol na podstawie ekstremalnych wartosci momentow w miarodajnych przekrojach oraz na podstawie
prostych wzorcow zbrojenia, podawanych w normach i podr?cznikach.
Wedlug EC2 [13.18] i PN [13.28] wykres nosnosci powinien si? znajdowac
na zewnytrz obwiedni sily rozciygajycej w zbrojeniu pocttuznym Mj^Jz+Nj^^
(gdzie Mjgd, iV^d ~ bezwzgl?dne wartosci momentu zginajycego i osiowej sily
rozciygajycej w przekroju), przesuni?tej wzdluz zbrojenia plyty o wartosc
ai = d (por. rys. 9.2 w EC2:2004 lub rys. 67 w PN:2002). Kohcowe odcinki
pr?t6w zbrojenia rozciyganego, lezyce poza przekrojem, w kiorym obliczeniowo zbrojenie przestaje bye potrzebne, nie powinny bye zatem krotsze niz
d i dodatkowo nie krotsze niz Z^^, przy czym w odrozhieniu od poprzedniej
wersji EC2 [13.16] mozna uwzgl?dnic liniowy redukcj? nosnosci pr?ta na
c^ugosci jego zakotwienia l^^.
Wedlug [13.25] pr?ty nalezalo przedhizac poza przekroj, w ktorym
obliczeniowo przestajy bye potrzebne, na dhigosc nie mniejsz^ niz:
0,5/1+200 i CO najmniej l^^ przy pr?tach rozciyganych,
200 i CO najmniej 250 mm przy pr?tach sciskanych. ' '
Praktyczny sposob rozmieszczenia prz?slowego i podporowego zbrojenia
plyt jednokierunkowo zbrojonych przedstawiono na rysunku 13.49, na podstawie przepisow brytyjskiej normy [13.8].
Przepisy australijskiej normy [13.4] uzalezniajy rozmieszczenie zbrojenia
od sposobu obliczania zbrojenia. Jezeli zbrojenie w plycie okresla si? na
podstawie obwiedni momentow zginajycych, to w ogolnosci przedluza si? je co
najmniej o h poza przekroj, w ktorym przestaje bye ono potrzebne. Ponadto
^/^ pr?t6w na moment ujemny nalezy przedluzyc poza lini? zmiany znaku
momentow, o odcinek nie mniejszy niz 120 i nie nmiejszy niz h.
Jesh stosunek najdluzszej do najkr6tsz;ej rozpi?tosci prz?sla jest nie wi?kszy
niz 1,2 i stosunek rownomiernie roziozonego obciyzenia zmiennego do staiego
jest nie wi?kszy niz 2, to mozna, nie wykonujyc obwiedni momentow,
ksztahowac zbrojenie wg nast?pujycego wzoru:
CO najmniej polow? pr?t6w zbrojenia na moment ujemny przedluza si?
poza kraw?dz podpory, w kierunku prz?sla, na odlegiosc 0,3 Z, a pozostale na
odleglosc 0,2(gdzie / jest wi?kszy rozpi?tosciy sysiadujycych ze soby prz?sel).

100%
0 15Z,^>45(j)

a)

0,3/./r

7^

4^

50%

40%
100%

-4s

b)
3
40%
100%

<f/2

ML

C)

Q,5;.^>45(|)
100%

< t/2

50%

1
Rys. 13.49. Uproszczony sposob ksztaitowania zbrojenia plyt wg BS 8110 [13.8]: a - w ptycii
ci^^ej (w przyblizeniu o jednakowych prz^slach, rownomiernie obci^zonych), b w piyci^
swobodnie podpartej, c - w plycie wspornikowej; 1 - zbrojenie na maksymalny momen
w prz^sle, 2 zbrojenie na maksymalny moment na podporze, 3 12(^ lub rownowazn
zakotwienie, 4 kraw?dz podpory

- na podporach, na ktorych wyst?puje moment ujemny, co najmniej polow

zbrojenia prz?slowego powinna bye ^zakotwiona w podporze, a pozostal
zbrojenie mozna zakohczyc w odleglosci 0,l/ od kraw?dzi podpory.
W plytach dwukierunkowo zbrojonych rozmieszczenie zbrojenia moz
zalezec od sposobu obliczania. Na ogol stosuje si? rozklad zbrojenia do

stosowany do rozkiadn momentow wg teorii spr?zystosci; rzadziej obliezajyc plyt? metodami teorii plastycznosci stosuje si? rozklad rownomierny. Metody plastycznosci mogy takze uwzgl?dniac nierownomierny rozklad
zbrojenia, np, taki, jaki zaleea PN.
EC2 [13.16] i [13.18] nie zawiera zalecen dotyczycych rozmieszczania
zbrojenia w prz?slach plyt dwukierunkowo zbrojonych.
W polskich normach [13.25] i [13.28] podano szczegolowe zalecenia
dotyczyce konstruowania jednoprz?slowych plyt podpartych wzdluz 4 kraw?dzi. Zbrojenie prz?slowe kazdego z dwoch kierunkow, wyznaczone w srodkowej cz?sci plyty, powinno bye ukladane ze stalym rozstawem w srodkowym
pasmie o szerokosci 0,61(obliczonej w rozpatrywanym kierunku plyty rys.
13.50). W skrajnych pasmach przekroj zbrojenia na jednostk? szerokosci plyty
(zwykle na 1 m) znmiejsza si? dwukrotnie. Zasady tej nie stosuje si? do
zbrojenia podporowego w plytach zamocowanych na kraw?dziach bydz
ciyglych.

\
\

AJm

0,5A,^/m
0,2Z,

7^

\
0,21.
JfL

Rys. 13.50. Zasady rozmieszczenia zbrojenia prz^stowego w prostoic^tnych piytach krzyzowo

zbrojonych wg PN 13.25] i [13.28], przy swobodnie podpartych i zamocowanych kraw^dziach

Podobny do przyj?tego w [13.25] i [13.28] sposob rozmieszczenia zbrojenia prz?slowego zawarty jest w [13.13], [13.22] i [13.33]. Skrajne pasma, w ktorych przewiduje si? 50% redukcj? zbrojenia danego kierunku (wg
[13:33] - w obu kierunkach 50%) redukcj? wi?kszego zbrojenia), majy w obu
kierunkach jednakowy szerokosc, r6\yny 0,2Z^, gdzie ly<l^.
Inny podzial plyty krzyzowo zbrojonej zaleea si? w przepisach [13.8].
Srodkowe pasma, w ktorych umieszcza si? zbrojenie na maksymalne momenty
prz?slowe, obejmujy w kazdym kierunku 0,75 rozpi?tosci prz?sel. W pozos-

talych, skrajnych pasmach plyty szerokosci 0,125 rozpi?tosci prz?sel, stosuje si?
zbrojenie minimalne, obliczone ze wzorow (13.27) i (13.28).
Zbrojenie rownolegle do krotszej kraw?dzi (y, przenoszyce wi?ksze momenty zginajyce, nalezy ukladac (wg mostowej normy [13.29] i np. podr?cznika [13.72]) w zewn?trznych warstwach zbrojenia plyty,
W narozach i przy kraw?dziach plyt dwukierunkowo zbrojonych powstaje
skomplikowany rozklad sil wewn?trznych. Zazwyczaj, nie analizujyc szczegolowo tego rozkladu, stosuje si? w tych miejscach dodatkowe zbrojenie okreslone
przez zalecenia przedstawione w p. 13.2.8.
13.2.7. Prostopadle do glownego zbrojenie
plyt jednokierunkowo zbrojonych
W plytach jednokierunkowo zbrojonych nie oblicza si? momentow zginajycychw kierunku prostopadlym do momentow przenoszonych przez zbrojenie
giowne. W zwiyzku z tym nalezy stosowac konstrukcyjne zbrojenie nazywane
zbrojeniem rozdzielczym, prostopadle do glownego. Ogranicza ono skutki
technologicznego skurczu betonu, ulatwia montaz zbrojenia plyty i scala je
przed zabetonowaniem.
Srednica pr?t6w rozdzielczych nie powinna bye wg PN [13.25] i [13.28]
nmiejsza niz 4,5 mm (w siatkach zgrzewanych 3 mm), w konstrukcjach
mostowych [13.29] co najmniej Va?^ zbrojenia glownego, natomiast wg
[13,30] nie mniejsza niz 6 mm (w siatkach zbrojeniowych 4 mm).
Pr?ty rozdzielcze stosuje si? bez hakow i rozmieszcza w miar? rownomiernie, po wewn?trznej stronie, tj. po przeciwnej stronie niz otulenie glownego
zbrojenia, oraz we wszystkich miejscach zalamania, a takze w poblizu
zakonczeh pr?t6w zbrojenia glownego. Polyczenia pr?t6w rozdzielczych wykonuje si? na zaklad o diugosci 300 (wg [13.72]) lub 200 mm (wg [13.49]).
Powierzchnia przekroju zbrojenia rozdzielczego powinna bye wg EC2 [13.16]
i [13.18] nie mniejsza niz 20% powierzchni przekroju zbrojenia glownego,
a maksymalny rozstaw pr?t6w rozdzielczych nie powinien przekraczac:
3h, lecz nie wi?cej niz 400 mm, w przekrojach z obciyzeniami skupionymi
oraz przekrojach maksymalnych momentow zginajycych (miarodajnych),
3,50, lecz nie wi?cej niz 450 mm, w pozostalych przekrojach.
Bardziej rozbudowane zalecenia podano w PN [13.25], [13.26] i [13.28].
Wymaga si? tam, aby pr?ty rozdzielcze mialy rozstaw nie wi?kszy niz 300 mm
oraz lyczny nosnosc nie mniejszy niz:
1/10 nosnosci zbrojenia ^ownego, przy obciyzeniu rownonaiemie rozlozonym,
1/4 nosnosci zbrojenia glownego, przy obciyzeniu rownomieriiie rozlozonym i obciyzeniu silami skupionymi, jezeli momenty zginajyce,
wywolane obciyzeniami skupionymi, sy nie wi?ksze niz 50% momentow
caikowitych, W przeciwnym razie zbrojenie prostopadle do zbrojenia
^ownego nalezy obliczyc.

760

W konstrukcjach mostowych wg [13.29] ilosc zbrojenia rozdzielczego

powiima wynosic co najmniej 20% zbrojenia glownego, przy maksymalnym
rozsta:wie nie wi?kszym niz 0,35 m.
Wedlug [13.2] minimalna powierzchnia zbrojenia rozdzielczego, z uwagi na
wplywy temperatury i skurczu betonu, powhma wynosic tyle samo co
powierzchnia zbrojenia glownego, a rozstaw tego zbrojenia (mierzony w kierunku prostopadlym do rozpi?tosci prz?sla plyty) nie powinien bye wi^kszy niz
5h i 18 c a h ( - 4 5 7 m m ) .
Przekroj zbrojenia rozdzielczego wg [13.30] nie powhiien bye nmiejszy od
10%) przekroju zbrojenia glownego w plycie, a na kazdy metr plyty powinny
przypadac co najmniej trzy pr?ty.
Wedhig norweskiej normy [13.20] powierzchnia zbrojenia rozdzielczego
powinna wynosic:
(13.31)

A,^0,25KA/f,
Jyk:

gdzie /c^ = 1,5A > 1,0, przy grubosci plyty h podawanej w metrach.
Jezeh giowne zbrojenie plyty jest ulozone rownolegle do podpory, ktory
stanowi belka (np. podciyg w monolitycznych uldadach plytowo-zebrowych)
lub sciana, to nalezy w plycie przewidziec dodatkowe zbrojenie prostopadle do
tej podpory. W EC2 nie podano zalecen zwiyzanych z tym zagadnieniem,
natomiast dostatecznie jasno omowiono je w PN [13.28]. Wedlug tych
przepisow nalezy zastosowac dodatkowe z;brojenie gorne, prostopadle do
podpory, o nosnosci nie mniejszej niz ^/-^ (wg [13.49] nie mniejszej niz V3)
nosnosci zbrojenia glownego w plycie i nie mniejszej niz 40 kN/m diugosci
podciygu (wg [13.25] i nie nmiej niz 200 mm^ na 1 m szerokosci plyty).
Wedlug [13.13] i [13.33] dodatkowe zbrojenie w plycie powinno wynosic co
najmniej 60%, wg [13.22] - 70%, a wg F. Leonhardta [13.52] - 100%
zbrojenia prz?slowego plyty. Wedhig [13.30] minimalna hose tego zbrojenia
wynika z zalecen konstrukcyjnych; powinno si? stosowac pr?ty 0 srednicy co
najmniej 6 mm, w rozstawie nie wi?kszym niz 150 mm.
Zbrojenie nadpodporowe (por. rys. 13.51) powinno bye wg PN [13.25], [13.26]
i [13.28] wpuszczone w plyt?, po kazdej stronie podpory, na diugosc nie mniejszy
niz 0,25 obliczeniowej rozpi?tosci plyty /^ff, liczyc od kraw?dzi podpory. Pr?ty te
powinny bye zakonczone hakiem prostym (lub zakonczone zakotwieniem prbstym
0 diugosci 200 (wg [13.33]) bydz przedhizone 0 diugosc zakotwienia (wg
[13.72]). Jednoczesnie giowne zbrojenie plyty, w przylegajycym do tej podpory
w pasmie szerokosci rownej 0,25/^ff, mozna zredukowac do polowy.
13.2.8. Zbrojenie narozy i kraw^dzi
W narozach plyt skonstruowanych w taki sposob, ze naro:za nie mogy si?
unosic do gory, nalezy wg EC2 [13.16] i [13.18] zastosowac odpowiednie
zbrojenie.

Rys. 13.51. Dodatkowe zbrojenie, polyczenia plyty z podciygiem wg PN [13.25] i [13.28]:

1 podciq.g lub sciana, 2 dodatkowe zbrojenie gorne, 3 -- giowne zbrojenie plyty
4 zbrojenie piyty zredukowane dopoiowy

Wedhig P N [13.28] i [13.27], oraz [13.12] w narozach tych nalezy

umieszczac dodatkowe, dwukierunkowe zbrojenie gorne, rownolegle do kraw?dzi, na szerokosci w obu kierunkach rownej 0,3(rys. 13.52a), przy > ly (wg
[13.25] - na szerokosci 0,2/^, wg [13.30] - na szerokosci 0,2/^ lub 0,2
w zaleznosci od kierunku x lub 3;). Przekroj tego zbrojenia na jednostk?
szerokosci przekroju plyty powinien wynosic, w kazdym kierunku, co najmniej
polow? przekroju wi?kszego zbrojenia 0,5 A^y, znajdujycego si? w srodku plyty
a)

b)

0,3/y Wg [13.28]
0,2Z,wg [13.25]

7^

l/3/3,wg [13.25]

cn

bJ3

CO
\

Tt

0,2/yWg [13.28]

Rys. 13.52. Zbrojenie swobodnie podpartycli narozy piyt krzyzowo zbrojonych wg PN [13.2f
i [13.28], przy lx> ly- a- zbrojenie gorne, b zbrojenie dolne

Niezaleznie od warunkow konstrukcyjnych uniemozliwiajycych (bydz ni(

podnoszenie si? naroznikow, w narozach swobodnie podpartych nalezy r6^^
niez umieszczac (wg P N [13.25] i [13.28]) dodatkowe zbrojenie doln(
ukladane prostopadle do dwusiecznej i rozmieszczone na diugosci 0,2 Z^, (ry,
13.52b), mierzonej. wzdluz dwusiecznej (wg [13.25] i [13.12] - na szerokosc

rownej ^/^, mierzonej wzdluz kraw?dzi plyty). Intensywnosc tego zbrojenia

powiima bye rowna intensywnosei wi?kszego zbrojenia w srodku plyty A^y.
Wedlug brytyjskiej normy [13.8] w narozach plyt swobodnie podpartych
stosuje si? dwukierunkowe zbrojenie gorne i dolne, rownolegle do kraw?dzi, na
szerokosci w obu kierunkach rownej 0,2 Z^. Przekroj tego zbrojenia powinien
wynosic w kazdym kierunku 0,75 X^^.
W narozach, w ktorych zbiega si? kraw?dz swobodnie podparta z kraw?dziy zamocowany, postanowienia wg [13.25] i [13.28] stosuje si? jedynie do
zbrojenia rownoleglego do kraw?dzi zamocowanej (por. rys. 13.53a), natomiast
przekroj zbrojenia w drugim kierunku wynika z obliczen.
Taki sam sposob post?powania (rys. 13.53a i b) zalecono w [13.8],
przyjmujyc jednak wsz?dzie szerokosc pasm rowny 0 , 2 i ilosc zbrojenia
0,75^,.
a)

b)

, 0,3ly Wg [13.28]
w g [13.25]

7^ 0,2ly

a)

b)

WARIANT I

0,3Zv

0,3/j,

'A RlA m n

0,3/y

cn
o

0,5A,/m
Rys. 13.53. Gome zbrojenie narozy plyt krzyzowo zbrojonych, w ktorych kraw^dz swobodnie
podparta zbiega si? z kraw^dziy zamocowany, przy > ly. SL podpora skrajna wg PN [13,25]
i [13.28], b podpora wewn^trzna wg [13.12]; 1 kraw?dz swobodnie podparta, 2 kraw^dz
zamocowana, 3 os wewn^trznej podpory plyty ciyglej

Wedhig DIN [13.13] i F. Leonhardta [13,52] zbrojenie naroznikow

w plytach swobodnie podpartych mozna zaprojektowac na dwa sposoby,
przedstawione na rysunku 13.54. Stosuje si? pr?ty rownolegle do kraw?dzi,
tworzyce dolem i gory kwadratowe siatki o boku 0,3/^ przy ly < (wariant I)
albo pr?ty pod kytem 45 do kraw?dzi plyty: gory w pasmie o szerokosci 0,2
si?gajycym ku srodkowi plyty na diugosc 0,4 Z^ od naroza, dolem prostopadle
do poprzednich pr?t6w, w pasmie naroznym o szerokosci 0,2(wariant 11),
Intensywnosc zbrojenia w kazdym kierunku powinna bye w obu wariantach
rozwiyzania (wg [13.13]) nie mniejsza niz mtensywnosc wi?kszego zbrojenia
w prz?sle plyty {A,y), Natomiast wg [13,52] zbrojenie to nalezy obliczyc,
w zaleznosci od wartosci glownych momentow zginajycych w narozu,
Analogiczne dwa sposoby zbrojenia narozy przewidujy przepisy podane
w [13.12], [13.22] i [13.33]. Wedhig. [13.22] zbrojenie w postaci siatek lub

Rys. 13.54. Sposob zbrojenia naroznikow krzyzowo zbrojonych plyt wg DIN [13.13]
i F. Leonhardta [13.52]: a zbrojenie gome, b zbrojenie dolne

pr?t6w pod kytem 45 zawarte jest w kwadratowych polach o bokach 0,2 Z^.
Roznice mi?dzy [13.12] i [13.33], w porownaniu z rysunkiem 13.54, wyst?pujy
tylko w wariancie II. Wedhig [13.33] gorne zbrojenie naroznikow rozmiesz-i
czone jest w pasmie o szerokosci ^ 0,21/^, si?gajycym ku srodkowi plyty na
diugosc ^ 0,42/^ od naroza, a dolne zbrojenie prostopadle do poprzednia
pr?t6w, w pasmie naroznym o szerokosci 0 , 2 1 N a t o m i a s t wg [13.12_
gorne zbrojenie naroznika rozmieszczone jest pod kytem 45, w kwadratowyn
polu o boku 0,3 ly, a dolne zbrojenie, prostopadle do gornego, w polu trojkyt
o przyprostokytnej 0,3 Z^. Intensywnosc kazdego z tych rodzajow zbrojeni
powhma bye wg [13.12], [13.22] i [13.33] rowna mtensywnosci wi?kszeg(
zbrojenia w srodku plyty. (Zdaniem autorow ilosc zbrojenia w narozac
powinna bye odnoszona do naroznych momentow glownych, a nie prz?sj
lowych).
Wzdluz swobodnych (niepodpartych) kraw?dzi plyt dwukierunkowo zbro
jonych projektuje si? zwykle zbrojenie podiuzne i poprzeczne, ktorych zada
niem jest przej?cie momentow skr?cajycych. Znane sy rozne sposoby zbrojenia

764
takich kraw?dzi, zarowno w piytach krzyzowo zbrojonych, jak i w ustrojach
plytowo-slupowych, przedstawione np. w podr?cznikach [13.49] i [13.72].
Rozniy si? one w zasadzie sposobem wykorzystania pr?t6w zbrojenia glownego w plycie na poprzeczne i podhizne zbrojenie kraw?dzi oraz dhigosciy
ramion strzemion poprzecznych, dodatkowo wprowadzanych. W EC2 [13.16]
i [13.18] proponuje si? rozwiyzanie przedstawione na rysunku 13.55, z dodatkowymi strzemionami w ksztalcie litery U, przy czym zbrojenie plyty zaprojektowane z' uwagi na zginanie wykorzystac mozna na podhizne
zbrojenie kraw?dzi. Dhigosc zakotwienia strzemienia powinna wynosic co
najmniej 2h (wg DIN [13.13] - IJ.

Powszechnie akceptowanym juz od dawna zaleceniem jest podany w EC2

warunek, ze zbrojenie poprzeczne zlozone z pr?t6w mozna uwzgl?dniac tylko
w plytach o grubosci co najmniej 200 mm. Jest to w EC2 [13.18] p. 9.3.2
wymaganie dla wszelkiego zbrojenia na scinanie w plytach zelbetowych
Nalezy tu dodac, ze w razie konieeznosci wzmacniania plyt cienszych mozna
stosowac wklady ze zbrojenia sztywnego; sy to wtedy fragmenty zespolone
i zalecen na temat wkladow nie ma w EC2, natomiast zalecenia poszczegolnych
norm bardzo si? ini?dzy sobyrozniy patrz [13.34].
Zalecenia rozmieszczenia zbrojenia podane w EC2 [13.18] przedstawiono na rysunku 13.56. W zaleceniach podano ogolne wymaganie, aby zbrojenie poprzeczne rozpoczynac w odleglosci nie mniejszej niz 0,5d od obrysu przekroju slupa lub pola obciyzenia. Dla pr?t6w odgi?tych, ktorym
poswi?cono wi?cej uwa'gi, choc jest to niewygodny rodzaj zbrojenia poprzecznego w plytach, dopuszczono przy jednej warstwie odgi?G nachylenie
pod kytem 30 i wowczas takie pojedyncze odgi?cie moze si?gac na odleglosc okolo 2d od obrysu slupa. Jest to zlagodzenie ogolnej reguly dla
zbrojenia na scmanie podanej w EC2 [13.18], wedlug ktorej kyt mi?dzy
zbrojeniem na scinanie i plaszczyzny srodkowy elementu powinien wynosic
od 45 do 60.

>2h

Rys. 13.55. Kiaw^dziowe zbrojenie plyty wg EC2 [13,18]: 1 - strzemiona w ksztalcie U,

2 dodatkowe zbrojenie wzdluz kraw^dzi swobpdnej

Waznym zagadnieniem w konstruowaniu plyt jest projektowanie pionowych otworow w plycie. To zagadnienie jest cz?sciowo uwzgl?dnione w przepisach polskich norm [13.25] i [13.28]. Jezeh otwory wyst?pujy w polu plyty, to
ich obrzeza powinny bye dodatkowo zazbrojone. W razie otworow, ktorych
wymiary nie przekraczajy 0,25/^ff, i jezeli obliczeniowe obciyzenie plyty ponad
ci?zar wlasny jest nie wi?ksze niz 10 kN/m^, przekroj zbrojenia obrzezy
powinien bye nie nmiejszy niz przekroj zbrojenia przypadajycego na szerokosc
otworu. W przeciwnym razie wzmocnienie plyty'przy otworze nalezy zaprojektowac w postaci wymianow. Przy przyj?ciu wymianow jako belek ukrytyeh
w grubosci plyty ich szerokosc nie moze przekraczac 4/x.
13.2.9. Zbrojenie na przebicie
W przepisach EC2, zarowno w starszych wersjach, jak i w obecnie
najswiezszej EC2 z roku 2002 [13.18], nie wydzielono zalecen zbrojenia na
przebicie, a wlyczono je do punktu omawiajycego zbrojenie plyt monolitycznych na scinanie (p. 9.4.3 w EC2).
Mozna ogolnie stwierdzic, ze przepisy EC2 dotyczyce zbrojenia na przebicie sy wyrywkowe i niezbyt konsekwentne. Dlatego celowe jest dla
porownania i uzupelnienia si?gni?cie do innych przepisow, np. CEB-FIP
MC90 [13.11] oraz do niektorych norm krajowych, np. do norm brytyjskich
BS8110 [13.8], [13.9] i komentarzy z nhni zwiyzanych [13.74].

a)

b)
Al

0,25d

>0,3d
^0,75cf

^2cl

Rys. 13.56. Zbrojenie strzemionami lub pr?tami odgi^tymi wg zalecen EC2 [13.18]: a) zalecar
rozstaw strzemion, b) rozmieszczenie pr^tow odgi^tych; A zewn^trzny obwod kontrolr
wymagaj^cy zbrojenia na przebicie, B pierwszy obwod kontrolny nie wymagaj^cy zbrojenia :
przebicie

Przy odgi?ciach uwzgl?dnia si? wedlug EC2 [13.18] wszystkie pr?

przechodzyce przez rzut powierzchni obciyzenia oraz te, ktore przebiegajy n
dalej niz 0,25d od obrysu rzutu tej powierzchni (rys. 13.56b). Nalezy podkresh
ze wbrew zaleceniom dla belek, EC2 dopuszcza zbrojenie poprzeczne z samy

766
pr?t6w odgi?tych, ale z ograniczeniem do przypadkow niezbyt duzych sil
przebijajycych:
^ 1/3 Fi^^.max (patrz rozdzial 9).
Znacznie dokladniejsze zalecenia co do rozmieszczania i uwzgl?dniania
zbrojenia poprzecznego zawarto w GEB-FIP MC90 [13.11] (patrz rys. 9.5).
Wydaje si? wi?c celowe podanie zalecen si?gajycych nieco poza EC2,
dostosowanych do praktyki i uwzgl?dniajycych bardziej roznorodne zbrojenie
(rys. 13.57). Przyjmujyc za podstaw? zasady EC2 [13.18] przyj?to w zaleceniach PN [13.28] pewne rozszerzenie, ukierunkowane na praktyk?, uwzgl?dniajyce przypadki strzemion pionowych i ukosnych rys. 13.57a, b oraz
pr?t6w odgi?tych rys. 13.57c. W zasadzie mozliwa, choc w praktyce
niewygodna, jest kombinacja obydwu tych rodzajow zbrojenia.
c)

a)

1f1

<0,5d

, L<0/5d

, > 12d
0,75 d-i

Ip ,<0,75d :

. / /

< x \

>1,5d
o C - 4 5 -^-60

Rys. 13.58. Przyklady zintegrowanego zbrojenia strefy przebicia: a) zestaw jednogal^ziowych

strzemion, b) koszyk" strzemion ukosnych, c) szkielet dwugal^ziowych strzemion pionowych,
d) fragment szkieletu wielogal^ziowych strzemion

rysunku 13.59. Intensywnosc tego zbrojenia wynika z obliczen lub z warunkow

minimum zbrojenia. Wedlug wczesniejszej wersji EC2:1991 [13.16] nie moze
bye tu mniej zbrojenia niz to wynika z minimalnych wartosci momentow nad
podpory patrz wzor (9.11) i tablica 9.2. Podano tarn tez,szerokosc pasm.
slup skrajny

siup

narozny

Rys. 13.57. Praktyczne zalecenia zbrojenia na przebicie przyj^te w PN [13.28]

Na podstawie rozwiyzah stosowanych w praktyce w roznych krajach

podano na rysunku 13.58 praktyczne uklady zbrojenia poprzecznego, strzemionami pionowymi lub ukosnymi, ktorych stosowanie ogranicza pracochlonnosc
na budowie dzi?ki przy goto waniu warsztatowemu takich zintegrowanych
zestawow.
O przewadze zintegrowanych zestawow strzemion nad odgi?ciami decyduje
latwosc montazu i dobre spelrdanie hinkcji dystansowania zbrojenia gornego
i dolnego w plycie. Dotyczy to zwlaszcza plyt o przeci?tnej grubosci (200 do
300 mm).
W strefie w?zla plyta-slup istotne jest dla zabezpieczenia przed przebiciem poprawne skonstruowanie zbrojenia na zginanie i skr?canie. Dla
podpory wewn?trznej jest to typowe zag?szczenie zbrojenia gornego w calej
strefie. Wskazowki dla otoczenia podpory naroznej lub skrajnej podano na

B-B

>2h

>2h

Rys. 13.59. Zasada ukladu zbrojenia na zginanie/skrcanie przy slupowych podporach skrajnych
i naroznych

768
w ktorych nalezy umiescic to zbrojenie (tabhca 9.2). Niestety zalecenia te
wycofano z obecnej wersji EC2 [13.18]. Zasi?g zbrojenia dodatkowego,
prostopadlego do swobodnego brzegu plyty, podany na rysunku 13.59
odpowiada ogolnej zasadzie zbrojenia brzegu plyt podanej w EC2 [13.18],
p. 9.3.1.4.
Bardziej precyzyjne zalecenia zbrojenia przykraw?dziowego podano w komentarzu do normy brytyjskiej [13.74] - ilustruje to rysunek 13.60. W przypadku slupow usytuowanych calkowicie przy kraw?dzi zalecenia [13.74]
wymagajy wienca z podwojnie zamkni?tymi strzemionami i pr?tami podluznymi przenikajycymi ship (rys. 13.61).

Zalecenia [13.74] precyzujy tez zasad? zbrojenia na przebicie stropow

kasetonowych; cz?sto wyst?puje tam sytuacja, w ktorej nie ma potrzeby
zbrojenia na przebicie pelnego bloku podporowego, natomiast trzeba zbroic
zebra odchodzyce od tego bloku. Wymaga to wprowadzenia szkieletu ze
strzemionami w blok podporowy (rys. 13.62). Uklad strzemion i zbrojenia
glownego w stropie kasetonowym jest z reguly odr?bny od siatki w plytce
gornej; zaleea si? zamkni?te strzemiona, dobrze zakotwione w gornej (rozciyganej) strefie przekroju (rys. 13.62).
\
I
_ - J

pasmo wspdlprqcujqce

7i

I
I
I
I
I

45

1
L_

"nr
I

_J

I
L _ _ ^ _ J

-, -_.|I

I
I
I
I
I

I I
,

L .

T T
-J

1
I

I I
Sc---J

L.
I
I
I
I

L -

i
I

I
I

I
1

I
I
I
I
I

.J

I
_J

Rys. 13.62. Zasada zbrojenia na przebicie/scinanie w stropie kasetonowym

zbrojenie konstr. ^ z b r o j e n i e o b l i c z o n e

^zbrojenie konstr.

Rys. 13.60. Rozkiad zbrojenia zalecany przy kraw^dzi swobodnej plyty [13.74]

Rys. 13.63. Przyklady konstrukcji strzemion w zebrach stropow kasetonowych przy podporaci

Rys. 13.61. Wieniec kraw?dziowy w przypadku licowania slupa z brzegiem plyty

Zbrojenie przy otworach w plytach, a zwlaszcza przy otworach w oto

czeniu shipa wymaga szczegolnej starannosci. Kwestia ta nie jest poruszo
na w EC2 [13.18]. Jesh pojedynczy otwor ma wymiar mniejszy niz roz
staw pr?t6w, to wystarczy umiescic te pr?ty, nieznacznie przesuni?te, prz;
kraw?dziach otworu. Jesli otwor jest wi?kszy lub wyst?puje niekorzystn?
kombinacja otworow, to pr?ty powinny bye rozsuni?te i umieszczon
wzdluz kraw?dzi; w miejscu przeci?tych otworem pr?t6w nalezy umiescic w rozstawie nie wi?kszym niz 300 mm dodatkowe pr?ty dochodzyc
do kraw?dzi, uzupelnione p?tlami typu U, z zakladem na pelny dhigos
zakotwienia (rys. 13.64).

a)
1

1
(
^-I
1
1

n
Z

1 .

I(1

1
I

'^^

1
1

1
I
1

1 n
j

I ..
1

1
1

1
I

,4300

U3OO
f

-1

b)

przekrojow skrzynkowych itp. nie moze bye mniejsza niz 30 mm, z tym ze
rownoczesnie powinny bye zachowane wymagania dotyczyce prawidlowego
otulenia zbrojenia betonem oraz wymagania dotyczyce przepisow przeciwpozarowych.
Identyczne zalecenia ksztaitowania przekrojow belek zamieszcza aktualnie
obowiyzujyca norma PN:2002 [13.28], w ktorej w znacznym stopniu dostosowano zasady projektowania konstrukcji z betonu do wymagan przyj?tych
w EC2.
Podr?czniki radzieckie [13.35], [13.36], [13.38] przyjmujy stopniowanie
wysokosci belek co 50 mm do 600 mm i co 100 mm powyzej tej wysokosci.
Zaleea si? takze stosowanie szerokosci belek: 100, 120, 150, 200, 220, 250 mm
i dalej co 50 mm oraz podaje si? rowniez wytyczne, aby szerokosc belki
wynosila V4 do V2 wysokosci [13.35].
Zarowno EC2 [13.16], [13.17], [13.18], jak i PN:1984 [13.25] oraz
PN:2002 [13.28] nie zamieszczajy oddzielnych wskazowek dotyczycych gl?bokosci oparcia belek na podporach. Gl?bokosc oparcia powinna jednak
zapewniac mozliwosc prawidlowego zakotwienia pr?t6w zbrojenia, co omowiono w podrozdziale 13.1.

--^
^dl. zakotwienia

13.3.2. Minimalne i maksymalne zbrojenie podiuzne,

rozmieszczenie pr^tow w przekroju poprzecznym

Rys. 13.64. Zasada zbrojenia plyty z otworami przy podporze wg [13.74]: a) zasady przesuni^cia
zbrojenia przy otworach, b) przekroj plyty przez otwor; 1 pr^ty zbrojenia przeci?te" otworami,
przesuwane na obrzeze otworu, 2 dodatkowe pr^ty typu U zamykaj^ce zbrojenie przy otworze

Wedlug EC2:1999 [13.17] minimalna powierzchnia przekroju zbrojenia

rozciyganego w belkach i plytach powinna spelniac wymagania ze wzgl?du na
Stan graniczny zarysowania (rozdzial 11) oraz ze wzgl?du na zabezpieczanie
przed kruchym zniszczeniem, ktore okreslajy zaleznosci:

13.3. Belki
13.3.1. Wymiary przekroju i gl^bokpsc oparcia na podporach
Podobnie jak normy [13.12], [13.13], [13.21], [13.31], Eurokody
EC2:1992 [13.16] oraz EC2:2004 [13.18] ^nie zawierajy zadnyeh wytycznych
dotyczycych wymiarow przekrojow poprzecznych belek, poza zaleceniami
wynikajycymi z wymagan stanu granicznego ugi?c - por. rozdzial 11.
PN:1984 [13.25] w celu ujednolicenia przekrojow belek (z wyjytkiem
elementow prefabrykowanych) zalecala nast?pujyce stopniowanie wymiarow:
a) szerokosc belek prostokytnych i zeber belek teowych
- 150, 180, 200, 250, nast?pnie co 50 mm,
b) wysokosc belek prostokytnych i teowych
250, 300, nast?pnie co 50 nam do 800 mm, a powyzej 800 mm co 100 mm.
W wykonywanych na budowie belkach o przekroju zlozonym grubosc
scianek powinna wedlug P N : 1984 [13.25] wynosic co najnmiej 60 mm.
Natomiast w belkach prefabrykowanych grubosc srodnikow, stopek, scianek

A.^in = 0,20-^-b,-rf

0,0012-bv^,

(13.32)

Jyk

w ktorych:
pole przekroju zbrojenia podluznego w metrach kwadratowych,
srednia szerokosc strefy rozciyganej, a w przekrojach teowych
z polky sciskany szerokosc cz?sci zw?zonej, w metrach,
fctmJyk

MPa.

W nowszej wersji EC2:2004 [13.18] zaleea si? nieco wyzsze wartosci:

A,,^^

0,26'b,'d
Jyk

A,,^,^ =

0,0013 b, d.

(13.33)

Przekroje zawierajyce mniej zbrojenia niz wynika to ze wzorow (13.32)

772
A, min = 0,0015 b,d

dla stali klas A-0 i A-I,

(13.34)

= 0,0010b,^ dla stali klas A-II, A-III i A-III N.

W PN:1999 [13.27] przepisy zostaly uproszczone i zaostrzone przez
wprowadzenie jednakowego dla wszystkich klas stali wymagania: A^^min =
= 0,0015 b,^.
Z porownania zalecen EC2:2002 [13.18] z przepisami PN:1984 [13.25]
wynika, ze ze wzoru [13.33] otrzymuje si? nieco wi?ksze wartosci minimalnej
powierzchni zbrojenia rozciyganego niz wedlug PN:1984 [13.25], i to tym
wi?ksze, im nizsza jest klasa stali.
Obecnie obowiyzujyca norma PN:2002 [13.28] podaje takie same jak
w EC2:2004 [13.18] wymagania dotyczyce minimalnego przekroju zbrojenia
rozciyganego.
EC2 [13.16], [13.17] oraz [13.18] ogranicza maksymalne powierzchnie
przekrojow zbrojenia rozciyganego i zbrojenia sciskanego zalecajyc dla kazdego z nich spelnienie warunku:
^,^0,04^,,
(13.35)
w ktorym A^ oznacza pole powierzchni betonu. W miejscach polyczeh pr?t6w
na zakiad warunek ten nie musi bye spelniony.
Z prostej analizy wynika, ze ograniczenie w EC2 dotyczy raczej przekrojow
belek podwojnie zbrojonych. W przypadku przekrojow pojedynczo zbrojonych, zwlaszcza plyt, ograniczenie to nie ma praktycznego zastosowania.
W PN: 1984 [13.25] nie bylo przepisu ograniczajycego maksymalny ilosc
zbrojenia w przekrojach elementow zginanych. Wychodzono bowiem z zalozenia, ze ilosc t? ograniczajy warunki konstrukcyjne dotyczyce rozmieszczenia
zbrojenia w przekroju oraz wymagania stanow granicznych zarysowania
i ugi?cia. W przekrojach pojedynczo zbrojonych warunkiem ograniczajycym
powierzchni? zbrojenia rozciyganego bylo ograniczenie nosnosci sciskanej
strefy betonu:
A,^^f^,,'b'd^
(0,0138-0,0342)b^d,
(13.36)
AsMn

Zgodnie z EC2 [13.16], [13.17], [13.18] na podporach posrednich teowych

belek ciyglych cale pole przekroju gornego zbrojenia rozciyganego A^ belk
nalezy rozlozyc nad szerokosciy zebra (srodnika) oraz w obszarach szerokosc
efektywnej polek - rys. 13.65.
Zalecenie takie, uzupelnione koniecznosciy sprawdzenia sdnania nii?dzy srodnikiem i polkami, wydaje si? bye jak
- ,
najbardziej sluszne, mimo ze w naszej
wczesjoiiejszej praktyce projektowej umieK
szczano zbrojenie tylko w obszarze szerokosci srodnika. Za rozlozeniem tego
zbrojenia takze w przyleglych cz?sciach
polek przemawia mozliwosc zapobiegania powstawaniu wi?kszych rys w ob- Rys. 13.65. Rozmieszczenie zbrojenia rozciy
r?bie tych polek. F. Leonhardt w pracy ganego w przekroju belki ciy^ej nad podpory
[13.51] zamiescil szersze rozwazania na
posredniy
ten temat, poparte wynikami badah
[13.55], [13.73] por. rys. 13.66 i rys. 13.67. Cytowanewyniki badah wskazujy,z
szerokosci i rozklad rys od zginania nad podporami posrednimi w teowych
belkach c i y ^ c h istotnie zalezy od sposobu rozmieszczenia zbrojenia rozciyganego. W niezbrojonych polkach powstajy rysy o znacznej rozwartosci
Wedlug zalecen normy [13.4] niepozydane jestkoncentrowanie calego zbrojeni
rozciyganego w obszarze srodnika belki". W komentarzu [13.5] do tej normy
poruszono problem rys, a takze zwrocono uwag? na utrudnione zag?szczanie
mieszanki betonowej w belce pod skoncentrowanym g?stym zbrojeniem w srodniku. Jedynym przeciwwskazaniem do rozmieszczenia poszczegolnych pr?t6w
poza srodnikiem belki jest niemoznosc ich odgi?cia ze wzgl?du na scinanie.

Jyd

gdzie jest graniczny wartosciy wzgl?dnej wysokosci strefy sciskanej betonu.

Takze obecnie obowiyzujyca PN:2002 [13.28] nie wprowadza przepisu
ograniczajycego maksymalny ilosc zbrojenia podluznego w przekrojach elementow zginanych. Biorye jednak pod uwag? prac? belki i wzgl?dy ekonomiczne (np. niewykorzystanie pelnej wytrzymalosci stali w pr?tach lezycych zbyt
blisko osi oboj?tnej w przezbrojonym" przekroju) mozna uznac za sluszne,
wprowadzone przez EC2 ograniczenie maksymalnej powierzchni przekrojow
zbrojenia. Ograniczenia takie znajdujy si? takze w normach [13.8], [13.12].
Zalecenia dotyczyce rozmieszczenia pr?t6w w przekroju poprzecznym
i odst?p6w mi?dzy pr?tami przedstawiono w punkcie 13.1.2, a wymagania

)l \

m
1

Rys. 13.66. Obraz rys w polce wspolpracujycej z belky w zginanym elemencie w zaleznos'ci od sposol
rozmieszczenia zbrojenia rozciyganego: a) zbrojenie rozlozone na calej szerokosci poii
b) zbrojenie skupione nad zebrem, wedlug [13.51]

774

osiadania podpory, wypadku, eksplozji itp. Zastosowanie takiego zbrojenia

moze zapobiegac katastrofie post?pujycej i powinno bye uzgodnione z inwestorem (uj?te w dokumentach umowy).

80
c-j^
O

BO

a)

c)

b)

M O

c5 20

/>1O0

I>lO(p

O
10

20

30

Rys. 13.68. Zakotwienie zbrojenia prz^siowego na podporze posredniej [d^ srednica zagi^cia
wewn^trznego)

50

10

obc^ienfe 2 P [Ntp]

I.

"A

Rys. 13.67. Szerokosc rozwarcia najwi^kszych rys przy narastajycym obciyzeniu w zaleznosci od
sposobu rozmieszczenia zbrojenia w strefie rozciyganej wedlug [13.51]

13.3.3. Zakotwienie zbrojenia prz^slowego na podporach

EC2 [13.16], [13.17], [13.18] zaleea, aby do kazdej podpory skrajnej lub
wewntrzhej doprowadzic dolem co najmniej 25% przekroju zbrojenia prz?slowego. Diugosc zakotwienia tego zbrojenia na podporach powinna spelniac
takie same wymagania jak w przypadku plyt (por. pkt 13.2.4), ale zbrojenie to
powinno w belkach na skrajnych podporach przenosic sil? nie mniejszy niz:
(13.37)
W powyzszym wzorze V^^ oznacza obliczeniowy sil? poprzeezny przy
podporze, N^d obliczeniowy sil? podhizny (rozciygajyey przyjmowac jako
dodatniy), przesuni?cie obwiedni omowione w punkcie 13.3.6. Zalecema
sprawdzania wartosci sily przenoszonej przez zakotwienie mozna znalezc takze
w normach [13.2], [13.4], [13.12].
Wedhig EC2:2004 [13.18] diugosc zakotwienia dolnych, rozciyganych
pr?t6w prz?sia na podporze posredniej nie powinna bye mniejsza niz 100 dla
pr?t6w prostych lub nie mniejsza niz srednica zagi?cia dla hakow i zagi?c
pr?t6w o srednicy co najmniej 16 mm, albo nie mniej niz dwukrotna srednica
zagi?cia dla pozostalych przypadkow rys. 13.68a.
Istotne roznice w tym zakresie mi?dzy wymaganiami EC2 i PN skomentowano w punkcie 13.2.4.
EC2 [13.16], [13.17], [13.18] doradza ponadto, aby w obszarze podpor
posrednich stosowac dolne zbrojenie ciygle lub uciyglone przez dodatkowe
wkladki rys. 13.68b, c. Zadaniem tego zbrojenia jest przej?cie sil rozciygajycych od dodatnich momentow, ktore mogy powstac w przypadku
z

Zalecenia EC2 dotyczyce zakotwieh zbrojenia prz?slowego na podporach

wzorowane sy na DIN 1045:1988 [13.13] z ty roznicy, ze wedlug [13.13] poza
lico podpory skrajnej, na ktorej nie wyst?puje zamocowanie lub jest ono
nieduze, nalezy doprowadzic co najnmiej
przekrojow zbrojenia prz?slowego. Wedlug PN:1984 [13.25], PN:1999 [13.27] i PN:2002 [13.28] co
najmniej -^/g pr?t6w zbrojenia dolnego potrzebnych w prz?sle i nie mniej niz
dwa pr?ty powinno bye bez odgi?c doprowadzone do podpory.
13.3.4. Dodatkowe zbrojenie poprzeczne wspomagaj^ce
zakotwienia pr^tow na podporach i w prz^slach
W celu niedopuszczenia do zarysowania podluznego lub wykruszenia
betonu w obszarach kotwienia zbrojenia EC2:1992 [13.16] zalecal stosowanie
w belkach dodatkowego zbrojenia poprzecznego. Zbrojenie to nalezalo umieszczac na diugosci zakotwienia zbrojenia glownego, w szczegolnosci:
a) na zakotwiemach pr?t6w rozciyganych, gdy w kierunku poprzecznym nie
wyst?puje sciskanie spowodowane przez reakcj? podporowy (np. w przypadku podparcia posredniego i w przypadku kohczenia pr?t6w rozciyganych
w strefie rozciyganej prz?sla),
b) na wszystkich zakotwieniach pr?t6w sciskanych.
Uwzgl?dniono, ze calkowita powierzchnia dodatkowego zbrojenia poprzecznego nie moze bye mniejsza od 25% powierzchni przekroju jednegc
kotwionego pr?ta:
IA^^nA,,>Q,25A,,

(1338

gdzie n jest liczby pr?t6w poprzecznych na diugosci zakotwienia, A^^ powierzchniy przekroju poprzecznego jednego pr?ta zbrojenia poprzecznego
A^ powierzchniy przekroju poprzecznego jednego pr?ta zbrojenia glownego
Zasad? konstrukcji zbrojenia poprzecznego w strefie zakotwienia pr?to\
glownych przedstawiono na rysunku 13.69.

776

b; )

\
t

2A,>0,25^,

Rys. 13.69. Zbrojenie poprzeczne w strefie zakotwienia pr^tow giownych wedlug EC2:1992
[13.16]: a) w belkach, b) w piytach

Spelniajyce warunek (13.38) zbrojenie poprzeczne powinno bye rozmieszczone rownomiernie na calej diugosci zakotwienia, z tym ze przynajnmiej jeden
z pr?t6w poprzecznych nalezy usytuowac w miejscu haka lub p?tli kotwionego
pr?ta - rys. 13.70a. Jezeh zbrojenie giowne podlega sciskaniu, to wymagano,
aby obwodowe zbrojenie poprzeczne skoncentrowac na kohcu zakotwienia.
W tym przypadku pr?ty poprzeczne powinny zostac umieszczone poza
odcinkiem zakotwienia pr?t6w nosnych, na diugosci rownej co najmniej
4-krotnej srednicy tych pr?t6w - rys. 13.70b.

Rys. 13.70. Zasady rozmieszczania dodatkowego zbrojenia poprzecznego w streiie zakotwienia

Wymienione wymagania nie mialy odpowiednika w dawnej naszej normie

[13.25] oraz w polskich podr?cznikach. Natomiast w latach osiemdziesiytych
ubieglego wieku norma BS 8110 Part 1:1985 [13.8] uwzgl?dniala takie
zabezpieezenie. Komentarz [13.79] zwracal uwag?, ze proponowane
w EC2:1992 [13.16] usytuowanie zbrojenia poprzecznego w plytach na
zewnytrz pr?t6w kotwionych (por. rys. 13.69b) w Wielkiej Brytanu nie
odpowiadalo powszechnej praktyce. Cz?sciej zbrojenie poprzeczne umieszczano po wewn?trznej stronie zbrojenia glownego, rowniez przy podporach
i w strefach redukcji zbrojenia.
Przepisy EC2:1992 [13.16] dotyczyce zbrojenia poprzecznego w strefie
zakotwienia przeniesiono dokladnie do normy polskiej z 1999 roku [13.27]
oraz utrzymano w PN:2002 [13.28].
Nowe wersje Eurokodu EC2:1999 [13.17] oraz EC2:2004 [13.18] pomm?ly przedstawione wyzej zasady zabezpieczenia odcinka zakotwienia zbrojenia
glownego. Natomiast zbrojenie poprzeczne na zakotwieniu jest wymagane
w przypadku pr?t6w o duzych srednicach 0 > 32 mm.
13.3.5. Konstrukcyjne zbrojenie gorne nad podporami
W wytycznych dotyczycych zbrojenia belek EC2:1999 [13.17] i EC2:2004
[13.18] podajy zalecenie, aby w konstrukcjach monolitycznych, takze w przypadku, gdy w obliczeniach przyj?to swobodne podparcie belki, przekroj
podporowy zwymiarowac na moment zgmajycy spowodowany cz?sciowym
zamocowaniem belki, o> wartosci rownej co najmniej 15% maksymalnego
momentu prz?slowego belki.
Zalecenie to nie zwalnia z obowiyzku wnikliwej analizy warunkow podparcia i pracy belki. W naszej hteraturze technicznej [13.42], [13.48], [13.49],
[13.72] okreslone sy warunki pelnego lub cz?sciowego zamocowania belki
zelbetowej w murze. Jezeh te warunki sy spelnione, to oblicza si? zbrojenie
potrzebne do przeniesienia momentu podporowego. Stosujyc zalecenia EC2
[13.17], [13.18] nalezy zatem wyraznie rozroznic przypadki pelnego i cz?sciowego zamocowania belki w skrajnej podporze od takich, gdy w obliczeniach
przyj?to podparcie swobodne. W tym ostatnim przypadku takze zabezpieczamy przekroj podporowy, poniewaz najcz?sciej konstrukcja podpory
(sciana, wieniec, podciyg) ogranicza swobodny obrot kohca belki, co prowadzi
do powstawania momentow i moze bye przyczyny zarysowan gornych
powierzchni betonu. Zabezpieezenie takie w odniesieniu do zelbetowych plyt
zalecajy autorzy podr?cznik6w [13.42], [13.48], [13.49], [13.52], [13.72]. Nie
znajduje to jednak odzwierciedlenia w normach narodowych [13.4], [13.12],
[13.21], [13.31] w odniesieniu do belek.
13.3.6. Rozmieszczanie i kotwienie zbrojenia podluznego
Wedhig EC2 [13.16], [13.17], [13.18] zbrojenie podiuzne belek nalezy
ksztaltowac tak, aby w kazdym przekroju moglo przeniesc sily rozciygajyce od

778
scmanie wplyw sily poprzecznej na wzrost sily rozciygajycej AF^^ w zbrojeniu
podluznym oblicza si? wg EC2:2004 [13.18] ze wzoru (13.41) podanego takze
w rozdziale 7. W elementach bez zbrojenia na scinanie wplyw sily poprzecznej
mozna uwzgl?dnic poszerzajyc wykres sil o odcinek ai = d (rys. 13.71). Ten sam
sposob rozsuni?cia wykresu mozna stosowac jako alternatywny w odniesieniu
do elementow ze zbrojeniem na scinanie, przyjmujyc wedlug EC2:2002
[13.18]:
= O,5-Z'(cot0-cota).
(13.39)

Rys. 13.71. Ksztaitowanie zbrojenia podiQznego w elementach zginanych z uwzgl^dnieniem

wplywu siiy poprzecznej: 1 obwiednia siiy rozciygajycej w zbrojeniu bez uwzgl^dniania wpiywu
siiy poprzecznej, 2 -- obwiednia sily rozciygajycej po rozsuni^ciu uwzgl^dniajycym wplyw siiy
poprzecznej, 3 wykres nosnosci pr^tow zbrojenia podluznego

Potrzeba takiego rozsuwania" wynika z przyj?tych w EC2 zalozeh

kratowmcowego modelu strefy scinania belek. W pasach kratownicy b?dycej
modelem belki powstajy sily zapewniajyce spelnienie warunkow rownowagi
(por. rozdzial 7). W pasie rozciyganym powstaje sila
gdzie:

F^ = ^+AF,d,
z
AF,d-=^V^Aoot0-cota),

'

(13.40)
(13,41)

natomiast V^d oznacza obliczeniowy sil? poprzeezny,

EC2 pozwala dla uproszczenia graficznie uwzgl?dnic wzrost sily roz-

ciagajycej AF^^ przez poziome rozsuni?cie obwiedni o okreslony wczesniej

odcinek a^.
Wzor (13.39) jest shiszny tylko wtedy, gdy cale zbrojenie poprzeczne jest
nachylone pod kyteni a. W EC2 nie wyjasniono jednak, jaki kyt a nalezy
wstawic do wzoru na a^, gdy zbrojenie poprzeczne sklada si? ze strzemion
i pr?t6w odgi?tych.
Sporzydzajyc obwiednie nosnosci pr?t6w zbrojenia podluznego mozna
przyjmowac, ze sila w nich przyrasta liniowo na diugosci zakotwienia. Na
wykresie nosnosci zamiast uskok6w pionowych" otrzymuje si? wtedy
odcinki ukosne, co daje mozhwosc nieznacznego skrocenia pr?t6w. Rozszerzenie obwiedni sily rozciygajycej lub uwzgl?dmenie dodatkowe] rezerwy na
diugosci zakotwienia pr?t6w w stosunku do obwiedni momentow mozna
znalezc ponadto w normach [13.2], [13.4], [13.12], [13.13] i [13.21].
P N : 1984 [13.25] oraz nasze podr?cznikinie zalecaly dodatkowego uwzgl?dniania wielkosci a^, wykres nosnosci mogt obejmowac bezposrednio obwiednie momentow zginajycych. Tak wi?c przepisy EC2 wprowadzajy istotne
zwi?kszeme wymagan w tym zakresie. Obecnie obowiyzujyca P N : 2004 [13.28]
wzoruje si? na EC2:2004 [13.18] i podaje taki sam sposob sporzydzania
obwiedni nosnosci pr?t6w zbrojenia podluznego, rdewielka roznica wyst?puje
tylko we wzorze na obliczanie wielkosci w odniesieniu do elementow ze
zbrojeniem na scmanie. EC2:2004 [13.18] oraz PN:2002 [13.28] wymagajy
ponadto, aby pr?ty zbrojeniowe kotwic na diugosci
poza przekrojem,
w ktorym przestajy bye niezb?dne por. rys. 13.71.
Zgodnie z PN:.1984 [13.25] odcinek przedhizenia pr?t6w poza przekroj, w ktorym obliczeniowo przestajy bye potrzebne, powinien wynosic nie
nmiej niz:
hd i (0,5d-1-20) w przypadku pr?t6w rozciyganych, (13.42)
oraz:
20 4> i 250 mm w przypadku pr?t6w sciskanych. (13.43)
Diugosc zakotwienia pr?t6w odgi?tych, ktore uwzgl?dnia si? w nosnosci na
scinanie, mierzona od punktu przeci?cia osi zbrojenia odgi?tego ze zbrojeniem
podluznym, powhma bye wedlug EC2 [13.16], [13.17], [13.18] oraz PN:200^
[13.28] w strefie rozciyganej nie mniejsza niz l,3hd, ^ w strefie sciskanej m
mniejsza niz OJhd- Zalecenie to jest podobne do wymagan DIN 1045:198?
[13.13], w ktorej podaje si? diugosci odpowiednio l,3ajL/o oraz 0,6CCJQ
Wspolczynnik oc^ zalezy od sposobu zakohczenia pr?ta, natomiast IQ jes
podstawowy dlugosciy zakotwienia wynikajycy z warunku rownowagi si
przekazujycych si? przez przyczepnosc z pr?ta na beton. Rowniez w normacl
[13,1], [13.4] i [13.8] diugosc zakotwienia pr?t6w odgi?tych jest uzalezniouc
od podobnego warunku. Nie post?powala tak PN:1984 [13.25] i norm<
[13.12], w ktorych dla uproszczenia diugosci zakotwienia pr?t6w odgi?tycl
uzalezniono tylko od srednicy pr?ta. Wedhig PN:1984 [13.25] diugosc
zakotwiema pr?t6w odgi?tych powinna wynosic:

780

200 jezeli kotwienie nast?puje w strefie rozeiyganej,

100 jezeli kotwienie nast?puje w streJSe seiskanej.
W normie [13.12] zaleea si? diugosc 150 niezalezny od strefy zakotwienia pr?ta.
Nalezy uznac, ze zaostrzone w tym zakresie wymagania Eurokodow sy
sluszniejsze od dotychczasowego podejscia PN:1984 [13.25].
13.3.7. Ksztaitowanie, kotwienie i l^^czenie
zbrojenia na scinanie
Przyj?te w EC2:1992 [13.16] zasady ksztaitowania i kotwienia zbrojenia
na scinanie zostaly prawie bez zmian utrzymane w EC2:2004 [13.18].
Zbrojenie na scinanie moze skladac si? ze strzemion, pr?t6w odgi?tych oraz
zbrojenia dodatkowego. Strzemiona powinny otaezac giowne pr?ty rozciygane
oraz stref? sciskany betonu. Zbrojenie dodatkowe moze miec ksztalt koszy,
drabinek itp. i nie musi obejmowac podluznego zbrojenia rozciyganego, jednak
powinno bye dobrze zakotwione, zarowno w strefie sciskanej, jak i rozciyganej
betonu. Konstrukcj? przykladowych przekrojow poprzecznych belki ze strzemionami i zbrojeniem dodatkowym przedstawiono na rysunku 13.72. Na
rysunku 13.72a zamieszczono rozwiyzanie podane w EC2:2004 [13.18],
natomiast na rysunku 13.72b propozycj? EC2:1992 [13.16] przej?ty bez znhan
z normy DIN 1045:1988 [13.13].
Przepisy EC2:1992 [13.16] i EC2:2004 [13.18] wzorowane na DIN
1045; 1988 [13.13] zalecajy, aby zbrojenie na scinanie tworzylo ze zbrojeniem
podhiznym kyt 45 do 90 - rys. 13.73.
Omowione wyzej zalecenia EC2:1992 [13.16] i EC2:2004 [13.18] sy
podobne (z pewnymi roznicami) do zalecen innych norm. W normie AS 3600
[13.4] wymaga si?, aby strzemiona zamkni?te lub otwarte byly nachylone pod
kytem 45 lub 90 do zbrojenia, natomiast w normie ACI: 1989 [13.1] przepisy
byly bardziej liberalne i dopuszczaly odgi?cie zbrojenia podluznego pod kytem
CO najnmiej 30 oraz nachylenie strzemion do zbrojenia rozciyganego pod
kytem nie mniejszym niz 45.
W kraju zarowno dawna norma PN:1984 [13.25], jak i: najnowsza
PN: 2002 [13.28] przyjmujy zbrojenie na scinanie w postaci strzemion i pr?t6w
odgi?tych, nie precyzujyc wartosci kyta odgi?cia. Strzemiona otwarte mozna
stosowac tylko w belkach teowych polyczonych monolitycznie z plyty stropowy rys. 13.74a. W belkach prostokytnych lub teowych niepolyczonych
z plyty nalezy przyjmowac strzemiona zamkni?te (rys. 13.74b, c).
W przypadku, gdy szerokosc belki jest wi?ksza od 350 mm i w przypadku,
gdy w strefie rozciyganej znajdujy si? wi?cej niz 3 pr?ty, wymaga si? stosowania
strzemion czteroramiennych - rys. 13.75.
Przyj?ty w Eurokodach EC2:1992 [13.16] i EC2:2004 [13.18] sposob
konstruowania zbrojenia na scinanie w postaci kombinacji pr?t6w odgi?tych

a)

Rys. 13.72. Konstrukcja przekroju poprzecznego belki wedlug: a) EC2:2004 [13.18], b) EC2:1992
[13.16]; 1 strzemiona obejmujyce, 2 strzemiona wewn^trzne, 3 drabinki stanowiyce
zbrojenie dodatkowe

Rys. 13.73. Wymagany kierunek zbrojenia na scinanie wedlug EC2:1992 [13.16] i EC2:200^
[13.18]

i strzemion jest powszechnie uznawany za prawidlowy. Obszerna anahzj

wynikow badah tego zagadnienia zostala przedstawiona w monografi
T. Godyckiego-Cwirko [13.47]. Autor monografii zwraca uwag?, ze wybo;
typu zbrojenia powinien bye uzalezniony od rodzaju elementu i wlasnosc
wytrzymalosciowych betonu i stah. Natomiast zbrojenie dodatkowe wzbudz;
obawy ze wzgl?du na mozliwosc zbyt slabego zakotwienia koszy, drabinel
i strzemion otwartych. Zastrzezenie do tych zakotwieh zamieszczono takz(
w komentarzu [13.80] proponujyc uwzgl?dnienie w obliczeniach jedynie 70/
powierzchni przekroju poprzecznego zbrojenia dodatkowego.
I

782

a)
(1^

W Eurokodzie EC2:1992 [13.16] i EC2:2004 [13.18] zwrocono uwag? na

koniecznosc nalezytego zakotwienia strzemion, natomiast nie sprecyzowano
warunkow dotyczycych kotwienia w zaleznosci od polozenia hakow, ktore mogy
znajdowac si? w sciskanej lub rozciyganej strefie belki. Szerzej to zagadnienie uj?to
w poprzednim wydaniu DIN 1045:1988 [13.13], gdzie zamieszczono przyklady
wymagan zaleznych od usytuowania hakow por. rys. 13.76. Rysunek ten bez
zmian przeniesiono do najnowszej normy DIN 1045:2001 [13.15].

<^

zakotwienie wg rys. 13.77

c)

Rys. 13.74. Typy strzemion w belkach wedhig PN:1984 [13.25] i PN:2002 [13.28] opis
w tekscie

a)

^100

zakotwienie wg rys. 13.77

b)
V

^350

-7^

Rys. 13.75. Zastosowanie strzemion czteroramiennych wedhig PN:1984 [13.25] i PN:2002

[13.28]: a) otwartych, b) zamkni^tych

Rys. 13.76. Przyklady umieszczenia zakotwieh strzemion w belkach wg DIN 1045:1988 [13.13] i DIN
1045:2001 [13.15]: a) w strefie sciskanej, b) w strefie rozciyganej, c) w elemencie teowym; 1 - strefa
sciskana, 2 strefa rozciygana

784

Eurokod przewiduje iyczenie zbrojenia poprzecznego na zaklad, przy czym

EC2:1992 [13.16] dopuszcza je w przypadku pr?t6w zebrowanych, natomiast
EC2:2004 [13.18] pod warunkiem niewyst?powania skr?cania. Dawna norma
polska PN:1984 [13.25], obecna PN:2002 [13.28] oraz krajowe monografie
konstrukcji zelbetowych [13.42], [13.48], [13.49], [13.72] nie poruszajy tego
problemu, milczyco przyjmujyc ciyglosc zbrojenia na odcinku scinania.
Zarowno w EC2:1992 [13.16], jak i EC2:2004 [13.18] przyj?to, ze
strzemiona nalezy kotwic zasadniczo za posrednictwem hakow polokryglych
lub przyspawanego zbrojenia poprzecznego. Jezeh strzemiona sy wykonane
z pr?t6w zebrowanych, to zakotwienie moze miec ksztalt haka prostego.
Wewnytrz haka polokryglego i haka prostego powinien bye umieszezony pr?t
poprzeezny (przetyczka). Srednice zagi?c wewn?trznych przyjmuje si? zgodnie
z podstawowymi wymogami dotyczycymi zbrojenia elementow zelbetowych.
Ogolne zasady konstrukcji zakotwieh strzemion przedstawiono na rysunku 13.77.
d)
c)

w tym ACI: 1989 [13.1], AS 3600 [13.4], AS 3600 Suplement 1 1994 [13.5],
BS 8110: Part 1:1985 [13.8], CSN 73 1201 [13.12], zalecaly wykonywanie
zakotwienia strzemion przewaznie w postaci hakow polokryglych lub prostych.
W przypadku strzemion otwartych norma ACI: 1989 [13.1] pozwalala, aby
oba typy hakow byly zwrocone do wewnytrz lub na zewnytrz elementu
rys. 13.78.

^2/
^ 20 mm
< 50 mm
0,7//

Rys. 13.78. Warianty wykonania hakow w strzemionach otwartych wedhig normy ACI: 1989
[13.1]

Oprocz hakow dopuszcza si? kotwienie ramion strzemion za posrednictwem przyspawanych lub zgrzewanych pr?t6w poprzecznych. Wymieniona
norma ACI: 1989 [13.1], w, spawanych szkieletach o ksztalcie litery U"
zalecala dwa podiuzne pr?ty przyspawane do gornej cz?sci ramienia w odst?pach osiowych 50 mm (2 cale) - rys. 13.79.
Rys. 13.77. Schemat konstrukcji zakotwienia strzemion wedlug EC2:1992 [13.16] i EC2:2004
[13.18] (opis w tekscie)

Hak zakotwienia powinien miec za zagi?ciem odcinek prosty o diugosci nie

nmiejszej od:
5(j) lub 50 mm, jezeh kyt zagi?cia a wynosi co najmniej 135 (rys. 13.77a),
100 lub 70 mm, jezeh kyt zagi?cia a jest rowny 90 (rys, 13.77b).
Prawidlowe zakotwienie pr?ta prostego stanowiy tez przyspawane blisko
kohca:
dwa pr?ty poprzeczne o srednicy nie mniejszej od 0,70 (rys, 13.77c),
jeden pr?t poprzeezny o srednicy nie mniejszej od 1,40 (rys, 13.77d),
gdzie 0 jest srednicy kotwionego strzemienia. Odleglosc najblizszego pr?ta
poprzecznego od kohca kotwionego pr?ta nie moze bye mniejsza od 10 mm,
Omowione wyzej zasady zostaly bez zmian. przeniesiono do EC2:1992
[13.16], a nast?pnie EC2:2004 [13.18] z DIN 1045:1988 [13.13]. Inne normy.

Rys. 13.79. Kotwienie pr?t6w poprzecznych w szkieletach spawanych wg normy ACI: 1989 [13.1_

Natomiast norma CSN 73 1201 [13.12] oprocz zakotwieh odpowiadajycych wymogom EC2:1992 [13.16] przewidywala takze pojedyncze pr?tj
poprzeczne przyspawane na odcinku haka rys. 13.80,

786

Rys. 13.80. Zakotwienie ramion strzemion wedlug normy CSN 73 1201 [13.12]

Podany w Eurokodach sposob kotwienia strzemion zostal uwzgl?dniony

w najnowszych wydaniach normy niemieckiej DIN 1045:2001 [13.15] i austriackiej ONorm B 4700 [13.23] z mewielky zmiany w polyczeniach spawanych
(rys. 13.77c, d), polegajycy na powi?kszeniu odleglosci pr?ta poprzecznego od
kohca kotwionego pr?ta do co najmmej 15 mm.
Stosowane w naszym kraju strzemiona wedlug dawnej normy PN: 1984 [13.25]
mialy zakotwienia w ksztalcie hakow wykonanych zgodnie z ogolnymi zaleceniami
dotyczycymi zakotwieh zbrojenia glownego. Diugosc odcmka prostego za zagi?ciem
byla mniejsza od wymaganego w Eurokodzie i wynosila 3 0. W obecnych polskich
normach PN:1999 [13.27] i PN:2002 [13.28] zasady kotwienia strzemion sy
identyczne jak w EC2:1992 [13.16] oraz EG2:2004 [13.18].
Jak juz wczesniej wspomniano, zawarte w EC2:1992 [1316] i EC2:2004
[13.18] wytyczne kotwienia strzemion zostaly przej?te z DIN 1045:1988 [13.13]
i wczesniej uzasadnione wynikami obszernych badah doswiadczalnych przeprowadzonychprzez F. LeonhardtaiR. Walthera [13.54]. Badaniaobejmowaly
kilkanascie typow zakotwieh i polegaly na obciyzaniu zakotwienia znajdujycego
si? w bloku betonowym sily rozciygajyey rys. 13.81.
Mierzono przemieszczenia zakotwienia wzgl?dem betonu powstajyce na
skutek wzrastajycego obciyzenia. Zaczerpni?te z pracy [13.54] wyniki badah
zakotwieh odpowiadajycych zaleceniom EC2:1992 [13.16] i EC2:2004 [13.18]
przedstawiono na rysunku 13.82.
13.3.8. Srednice, rozstawy i minimalny stopien
zbrojenia na scinanie
EC2:1992 [13.16] i EC2:2004 [13.18] nie zawierajy wytycznych dotyczycych srednicy strzemion. Natomiast P N : 2002 [13.28] zamieszcza ograniczenia
przeniesione bez zmian z dawnej normy P N : 1984 [13.25]. Wymaga si?, aby
srednica strzemion nie byla mniejsza od:
4,5 rom w belkach wykonywanych na miejscu przeznaczenia,
3,0 mm w belkach prefabrykowanych,
a ponadto wynosila co najmniej 0,20 srednicy zbrojenia podluznego.

Rys. 13.81. Schemat badania zakotwieh strzemion wediug [13.54]: a) z boku, b) z gory; 1 - czujnik
zegarowy, 2 - trzpieh, 3 - pr^t poprzeezny (przetyczka), 4 - korek z tworzywa sztucznego
5 zaprawa, 6 plyta stalowa

PN:2002 [13.28] - podobnie jak dawniejsza norma [13.25] - ogranicza

srednic? strzemion wykonanych z pr?t6w gladkich maksymalnie do 12 mm
EC2:2004 [13.18] zwraca uwag?, ze strzemiona powinny stanowic ustalon J
w danym kraju cz?sc potrzebnego zbrojenia na scmanie i rekomendujJ
wartosc = 0,5. Zgodny z tym postulatem wymog wprowadzila PN:199'
[13.27], a nast?pnie PN:2002 [13.28], dopuszczajyc mozliwosc uwzgl?dnieni;
pr?t6w odgi?tych jako zbrojenia na scinanie tylko wtedy, gdy strzemion;
pionowe przejmujy co najmniej 50% obliczeniowej sily poprzecznej.
W dawnej polskiej normie polskiej P N : 1984 [13.25] nie ustalono w sposol
jawny wymaganej proporcji mi?dzy powierzchniy strzemion i powierzchnia
pozostalego zbrojenia poprzecznego. Z ograniczenia umownej sily rozwarst
wiajycej wynikalo jednak, ze strzemiona wraz z betonem strefy sciskanej powinn;
przeniesc co najmniej V3 caikowitej sily rozwarstwiajycej. Warunek tei
odpowiadal zaleceniu Morscha, aby optymalny stosunek powierzchni przekroji
poprzecznego strzemion i zbrojenia odgi?tego wynosil 1 : 3 - por. [13.47]

788

Zgodnie z EC2:1992 [13.16] i EC2:2004 [13.18] stopien zbrojenia na

scinanie okresla wzor:

a)

A..

(13.44)
sb^, sin a'
w ktorym
oznacza pole powierzchni przekroju poprzecznego jednej
warstwy zbrojenia na scinanie (np. jednego strzemienia 2 6 mm), s rozstaw
warstw zbrojenia na scinanie, b^ szerokosc srodnika, cc kyt miedzy
zbrojeniem na scinanie i zbrojeniem podluznym (np. przy strzemionach
pionowych a = 90 i sina = 1) por. rys. 13.83.
2^42mm %
1^120 mm

^ A 7 mm
I =120mm

0,2

0,4

0,5

5 mm

^ 6 mm

^ 6'mm

0,8 0

02

0,4

0,6

przemieszczenie

<^ 5 mm.
(^120 mm

0,8 0

02

0,A

0,6

oC
0,8

Rys. 13.83. Parametry geometryczne do okreslania stopnia zbrojenia na scinanie

[mm]

b)

Stopien zbrojenia nie moze bye nmiejszy od wartosci minimalnej p^,niinW EC2:1992 [13.16] wartosci minimalne stopnia zbrojenia p^^^nin zestawiono
tabelarycznie w zaleznosci od klas betonu i stah. W podobnej tablicy uj?to
minimalne wartosci stopnia zbrojenia na scmanie w naszej normie PN: 1999 [13.27].
Podane w tablicy EC2:1992 [13.16] wartosci minimalne byly zgodnie
kwestionowane w komentarzach [13,80], [13.81] i [13.82] jako zbyt duze
i niepotrzebnie uzaleznione od klas betonu i stali. Wedlug komentarza [13.80]
w Danh od ponad 25 lat minimalny stopien zbrojenia na scinanie okreslano
ze wzoru
fctk

D = 55^ = 3 0 mm

minp^ = 0,2 f

go^'KAK

/ 10 mm
I 120 mm

0,2

O.A

0,6

0,8

1,0

1,2

przemleszczenle

0,2

[mm]

0,4

0,6

0,a

1,0

12

-Rys. 13.82. Wybrane wyniki badan zakotwien strzemion wediug [13.54]: a) przyspawane pr^ty
poprzeczne, b) haki z przetyczkami (cyfry przy krzywycli oznaczaj^ kolejny numer probki)

'

(13.45)

w ktorym/^t^ oznacza charakterystyczny wytrzymalosc betonu na rozciyganie

osiowe, fy^j^ charakterystyczny granic?, plastycznosci zbrojenia na scinanie.
Pomimo tego, ze otrzymane z powyzszego wzoru zbrojenie stanowilo tylko
ok. 60% zbrojenia okreslonego wedlug EC2:1992 [13.16], to nie stwierdzano
oznak swiadczycych o niedozbrojeniu stref scinanych.
, W obecnej wersji EC2:2004 [13.18] mmhnahiy stopien zbrojenia na
scinanie okresla si? za pomocy zaleznosci:
0,08

(13.46)

790
gdzie /^fc jest charakterystyczny wytrzymalosciy betonu na sciskanie, /^^
charakterystyczny granicy plastycznosci stali zbrojeniowej.
Podobnie w najnowszym wydaniu PN:2002 [13.28] nainhnalny stopien
zbrojenia na scinanie ustala si? wedlug tego samego wzoru.
Natomiast w dawnej polskiej normie [13.25] nie okreslalo si? minimalnego
stopnia zbrojenia poprzecznego, lecz ustalalo si? go posrednio przez przyj?cie
maksymalnego rozstawu strzemion w zaleznosci od wartosci sily poprzecznej.
EC2:1992 [13.16] zalecal, aby strzemiona lub zbrojenie dodatkowe byly
rozmieszczone w kierunku podluznym ,w rozstawie me przekraczajycym
nast?pujycych wartosci:
W = 0 , 8 d < 300 mm, jezeh F^^^ 1/5 7^^2.
(13.47)
W = 0,6d ^ 300 mm, jezeh 1/5 V^^z < Vsd < 2/3 V^^i.
(13.48)
W 0,3i ^ 2 0 0 mm, jezeh F^, > 2/3 Vj^^z,
(13.49)
gdzie Vsd oznacza sh? poprzeezny wywolany obciyzeniem obliczeniowym, Vj^^z
nosnosc obliczeniowy na scinanie ze wzgl?du na zmiazdzeme sciskanych
krzyzulcow betonowych, d - wysokosc uzyteczny przekroju.
Powyzsze warunki zostaly uwzgl?dnione w poprzedniej polskiej normie
PN:1999 [13.27], a takze w normie austriackiej ONorm B 4700 [13.23]
wydanej w 1997 roku. Natomiast w normie niemieckiej DIN 1045:2001
[13.15] skorelowanej z Eurokodem warunki (13.47), (13.48) i (13.49) nieco
zmodyfikowano, zast?pujyc wysokosc uzyteczny d wysokosciy przekroju h oraz
wprowadzajyc ograniczenia rozstawu strzemion w zaleznosci od klasy betonu.
Przyj?ty przez EC2:1992 [13.16] sposob okreslania maksymalnego rozstawu strzemion byl znacznie bardziej zlozony niz w dawnej normie polskiej
[13.25]. Norma ta rozrozniala zasadniczo dwa przypadki zalezne od wartosci
sily poprzecznej. Na odcmkach scinania strzeniiona musialy bye usytuowane
w rozstawie zag?szczonymL:
s^^iph
i
= 300 mm.
- (13.50)
Dhigosc tej strefy nie mogla bye mniejsza od /^ff/S (Zcff oznacza rozpi?tosc
obliczeniowy belki) - rys. 13.84a, b. Na pozostalych odcinkach belki maksymalny rozstaw strzemion nie przekraczal:, .
^i-'3/4 i
500 mm.
(13.51)
Jezeli natomiast wedlug obliczen belka nie wymagala zbrojenia poprzecznego oraz nie stosowano zbrojenia odgi?tego, to w strefie przypodporowej
nalezalo strzemiona zag?scic co najmniej do pierwszej sily skupionej i na
odcinku nie krotszym niz 1/6/cff, mezaleznie od rodzaju obciyzenia rys.
13.84c. Strzemiona mogly bye niezag?szczone jedynie w wypadku, gdy zbrojenie poprzeczne bylo obliczeniowo zb?dne oraz gdy istnialy pr?ty odgi?te - rys. 13.84d.

Rys. 13.84. Zasady rozmieszczania strzemion ,w belkach wediug PN:1984 [13.25] (opis w tekscie)

Podobnie w innych normach warunki ograniczajyce rozstaw strzemion

byly mniej skomplikowane niz w EC2:1992 [13.16]. Norma ACI: 1989 [13.1]
przyjmowata, ze rozstaw strzemion nie powinien przekraczac:
d/2 w konstrukcjach zelbetowych,
3/h i 600 mm w konstrukcjach spr?zonych.
W przypadku, gdy nosnosc na scinanie byla wi?ksza od wartosci wyrazenia
^'\/TcK^^
podane wyzej maksymalne rozstawy redukowano o polow? (// wytrzymalosc betonu na sciskanie w psi, - szerokosc srodnika). Norma AS
3600 [13.4] ograniczala rozstaw zbrojenia poprzecznego do 0,5h i nie wi?cej
niz 300 mm. Rozstaw strzemion mogl bye zwi?kszony do 0,15 h lub 500 mm,
gdy obliczeniowa sila poprzeczna byla mniejsza od zredukowanej nosnosci na
scinanie zapewnionej przez minhnalne zbrojenie poprzeczne.
Porownanie przepisow roznych norm prowadzilo do wniosku, ze warunki
(13,47), (13,48) 1(13,49) przyj?te w EC2:1992 [13.16] byly bardzo rygorystyczne
i rozbudowane formalnie. Zastosowany w EC2:1992 [13.16] sposob ograniczenia rozstawu strzemion w kierunku podluznym byl zgodnie krytykowany
w komentarzach [13.79], [13.80] i [13.81], w ktorych proponowano, aby zbyt
skomplikowane warunki (13.47), (13.48)^ (13.49) zastypic jednym wzorem
uzywanym przez dhizszy czas w Danh (13.52) lub Holandh (13.53):
W = O,7;zcos0,
(13.52)
W = 0,75/1,
(13.53)
gdzie 0 jest, podobnie jak w EC2:1992 [13.16], kytem nachylenia betonowych
krzyzulcow do osi podluznej elementu.

792

Takze w komentarzu [13.82] uznano, ze maksymalne rozstawy strzemion

okreslone wedlug EC2:1992 (13.16) sy zbyt g?ste i postulowano modyfikacj?
warunku (13.47) do postaci:
W = 0,8^^400 mm.
(13.54)
W nowej wersji EC2:2004 [13.18] zlagodzono warunki (13.47), (13.48)
i (13.49) pozostawiajyc okreslenie maksymalnego rozstawu strzemion s^^^ ustaleniom krajowym. Jednoczesnie zalecono wyznaczanie tego rozstawu na
podstawie zaleznosci:
W = 0,75d(l + cosa),
(13.55)
gdzie d jest wysokosciy uzyteczny przekroju, natomiast a kytem nachylenia
zbrojenia na scinanie do osi podluznej belki.
W znowelizowanej normie PN:;2002 [13.28] uwzgl?dniono ten postulat
i przyj?to, ze maksymalny rozstaw ramion strzemion w kierunku podhiznym
powinien spelniac warunki:
W = 0,75^, w < 4 0 0 m m .
(13.56)
EC2:1992 [13.16] wprowadzil takze bardzo rygorystyczne ograniczenia
maksymalnego rozstawu pionowych ramion strzemion w kierunku poprzecznym do osi belki wymagajyc odleglosci nie. wi?kszych od:
Sm^ = d i 800 mm, przy T^, < 1/5 V^,^,
(13.57)
oraz przy "P^^ > 1/51^^2 maksymalnego rozstawu okreslanego na podstawie
warunkow (13.48) lub (13.49).
Powyzsze wymagania przeniesiono do P N : 1999 [13.27], a takze uwzgl?dniono w normie austriackiej ONorm B 4700 [13.23]. Natomiast w DIN
1045:2001 [13.15] zmodyfikowano je dopuszczajyc w kazdym wypadku do'
wi?kszych rozstawow ramion strzemion (^j^ax ^h) i wprowadzajyc ograniczes^^x od 800 mm do 400 mm w zaleznosci od stopnia wyt?zenia strefy
scinaiha i klasy betonu.
Ograniczenie poprzecznego rozstawu ramion strzemion nie wystpowalo
w dawnej normie polskiej [13.25]. Natomiast w normie AS 3600 [13.4]
zalecano, aby rozstaw, poprzeezny ramion strzemion nie przekraczal wysokosci
belki h i 600 mm.
Zastosowane w EC2:1992 [13.16] ograniczenie rozstawu strzemion w kierunku poprzecznym na podstawie warunkow .(13.48) i (13.49) uznano za zbyt
drastyczne. W komentarzu [13.82] stwierdzono, ze wymagania te sy przesadne
i proponowano zwi?kszenie dopuszczalnych rozstawow do:
^max = 0,8.^ i 400 mm, jezeh 1/5 V^^i < < 2/3 VR^Z, (13.58)
W = 0,6^ i 600 mm, jezeh F^, > 2/3 F^,2(13-59)
Nowy EC2:2004 [13.18] zliberalizowar ograniczenie rozstawu ramion
strzemion w kierunku poprzecznym, pbzostawiajyc ten problem przepisom
krajowym. Jednoczesnie zalecll, aby rbzstawy te nie przekraczaly wartosci:

= 0,75i < 600 mm.

(13.60)
Znowelizowana PN:2004 [13.28] wymaga, aby maksymalny rozstaw
pionowych ramion strzemion w kierunku poprzecznym spelnial warunek:
5 ^ , , ^ 600 mm.
(13.61)
Zgodnie z wymaganiami EG2:1992 [13.16] pr?ty odgi?te powinny bye
usytuowane w rozstawach nie wi?kszych od obliczonych ze wzoru:
5,,^ax = 0,6rf(l + ctga),
(13.62)
w ktorym a jest kytem nachylenia tych pr?t6w do osi podluznej belki.
Przy najcz?sciej przyjmowanym kycie a == 45 rozstaw maksymalny wyno
zatem 1,2 d.
W EC2:2004 [13.18] ograniczenie to pozostawiono ustaleniom krajowym
jednoczesnie rekomendujyc stosowanie powyzszej zaleznosci.
Inny, ale prowadzycy do podbbnych skutkow warunek stosowano w dawnej normie polskiej [13.25] oraz w PN:1999 [13.27] i PN:2002 [13.28]
Wedlug tych norm zbrojenie odgi?te powinno bye rozmieszczone na dhigosci
odcinka scinania w taki sposob, aby usytuowanie pierwszego odgi?cia od
podpoiry 5^ oraz odleglosci nii?dzy odgi^ciami kolejnych'warstw pr?t6w 5^ nie
byly wi?ksze od (rys. 13.85):
s^^0,2k
oraz 5^<50.mm, .
(13.63
5,.^ax

, s^^0,2h.

i2d

'

1,2d

Sb^o,2h, .Sb<o,2h ,Sb<o,2h

1

f >

1 ^
1
1
1

\ \

EC 2

1
(
1
1

oC

PN-B-03264:2002

Rys. 13.85. Zalecany przez EC2 oraz PN [13.25], [13.27] i [13.28] rozstaw pr?t6w odgi^tyc
w strefie przypodporowej belki

Otrzymuje si? wi?c przy kycie oc 45 maksymalny rozsta

= 0 , 2 / i - f - d ~ a ^ l , 2 d jak w EC2:1992 [13.16] i EC2:2004 [13.18].

56.znax

13.3.9. Zbrojenie na skr^canie

Zarowno EC2:1992 [13.16], jak i EC2:2004 [13.18] zalecajy, aby zbrojen
na skr?canie skladalo si? ze strzemion i pr?t6w podluznych rys. 13.8(
Strzemiona powinny bye zamkni?te i zakotwione na zaklad oraz usytuow
ne prostopadle do osi podluznej elementu. W belkach poddanych skr?can

strzemiona muszy spelniac warunki konstrukcyjne obowiyzujyce przy scinaniu.

Warunki te przedstawiono szczegolowo w punkcie poprzednim.

a)

b)
~
90"

in!
Uk/8

Rys. 13.86. Schemat wymaganego przez EC2 [13.16] i [13,18] zbrojenia na skr^canie: a) uklad
wzdluz belki, b) uldad w przekroju poprzecznym

Zbrojenie na skr?canie zlozone ze strzemion i rozmieszczonycb na obwodzie pr?t6w prostych zaleea wi?kszosc norm zagranicznych (np. [13.1],
[13.4], [13.13]), a takze normy polskie. W przypadku, gdy moment skr?cajycy
nie zmienia znaku, dawna norma polska [13.25] oraz najnowsza PN:2002
[13.28] dopuszczajy mozliwosc zbrojenia sphalnego o uzwojeniu zgodnym
z kierunkiem skr?cania. Podobne uzwojenie przewidywala norma ACI: 1989
[13.1]. PN:2002 [13.28] zachowala wymog dawnej normy [13.25], aby
strzemiona zamkni?te byly lyczone na zaklad o diugosci co najmniej 30 srednic
strzemion lub spajane rys. 13.87.
s

o
ro

zaklad lub fgczyc za pomocy spajania

Rys. 13.87. Schemat konstrukcji zbrojenia na skr^canie wediug PN [13,28] i [13.25]

Natomiast DIN 1045:1988 [13,13] nakazywala stosowanie strzemion

zamkni?tych majycych zakotwienia takie, jakie zaklada si? w strefie rozciyganej betonu (por,^^rys, 13.76b).
Wymagany zarowno przez EC2:1992 [13.16], jak i EC2:2004 [13,18]
rozstaw strzemion na skr?canie w kierunku podluznym nie moze bye wi^kszy
od u^/8 (rys. 13,86),/ gdzie oznacza obwod obszaru Aj^ okreslanego przy
wymiarowaniu (por, rozdzial 8), Ponadto, wedlug EG2;2004 [13,18] rozstaw
tych strzemion nie powinien przekraczac maksymalnych odleglosci obowiyzujycych przy scmaniu - por. warunek (13.55).

Wprowadzone przez EC2:1992 [13.16], a nast?pnie EC2:2004 [13.18]

podstawowe ograniczenie rozstawu strzemion na skr?canie zostalo zaczerpni?te
z DIN 1045:1988 [13.13], ktora jednak nie stosowala dalszych wymogow
wyst?pujycych przy scmaniu. Inne normy zawierajy zroznicowane wartosci
maksymalnego rozstawu strzemion. Przepisy dawnej normy polskiej [13.25] oraz
obecnej P N : 2002 [13.28] wymagajy przyjmowania rozstawu strzemion zgodnego
z warunkami obowiyzujycymi w elementach zginanych. Wedlug normy ACI: 1989
[13.1] rozstaw strzemion na skr?canie nie m o ^ przekraczac mniejszej z dwoch
wartosci 0,25 (bj+ hj) lub 300 mm (12 call), gdzie bj i hj oznaczajy odleglosci osiowe^
ini?dzy ramionami strzemion rys. 13.88a. Zblizone warunki obowiyzywaly
w normie AS 3600 [13.4], w ktorej rozstaw strzemion na skr?canie byl ograniczony
do mniejszej wartosci 0,12u^ lub 300 mm, gdzie i/^ oznacza obwod przekroju
wyznaczonego przez osie ramion strzemion: u^=2{bj+hj) rys. 13.88b.
b)

a)

<025(bl + hj

l u b < 300mm

;0,12Ut
lub < 300 mm

bi

Rys. 13.88. Maksymalny rozstaw strzemion wg: a) normy ACI: 1989 [13.1], b) normy AS 3600 [13.4

EC2:1992 [13.16] oraz EC2:2004 [13.18] nie precyzujy warunkow stosowania strzemion projektowanych na skr?canie w przypadku wyst?powania
w belkach takze scmania. Jednak na podstawie przepisow DIN 1045:1988
[13.13] stanowiycych w tym zakresie wzorzec dla EC2 mozna sydzic, ze
strzemiona na skr?canie powinny bye umieszczane niezaleznie od strzemion
przyjmowanych ze wzgl?du na scinanie.
Zgodnie z EC2:1992 [13.16] i EC2:2004 [13.18] pr?ty podiuzne nalez
rozmieszczac rownomiernie na obwodzie strzemion w odst?pach nie wi?kszyc.
od 350 mm, przy czym w kazdym narozu powinien znajdowac si? przynajmnie
jeden pr?t podhizny por. rys. 13.86.
Koniecznosc umieszczania pr?t6w podluznych w kazdym narozu strzemio
zamkni?tych uzasadnia T. Godycki-dwhko [13.46] duzymi dociskami w tyc
miejscach stah do betonu. Podobne do EC2 wymagania dotyczyce rozmies:
czenia pr?t6w podluznych stosuje PN:2002 [13:28], poprzestajyc jednak
wskazaniu rownomiernego ich rozkladu na obwodzie.
DIN 1045:1988 [13.13] ograniczala rozstaw pr?t6w podluznych identyczni
jak EC2 do 350 mm, natomiast norma ACI: 1989 [13.1] stosowala ostrzejsz
warunek przyjmujyc maksymalny rozstaw 300 mm.

796

Nalezy zauwazyc, ze EC2:1992 [13.16] i EC2:2004 [13.18] podobnie jak

PN:2002 [13.28] nie okreslajy precyzyjnie wymaganego zasi?gn zbrojenia na
skr?canie, Odmiennie post?powala norma ACI: 1989 [13.1] nakazujyc przedluzenie zbrojenia na skr?canie poza pnnkty ustalone teoretycznie o odcinki
wynoszyce b + h{b,h wymiary zewn?trzne przekroju belki).
13.3.10. Zbrojenie przypowierzchniowe
W E C 2 [ 1 3 . 1 6 ] , [ 1 3 . 1 7 ] , [ 1 3 . 1 8 ] stwierdza si?, ze w niektorych przypadkach moze wystypic potrzeba stosowania dodatkowego zbrojenia przypowierzchniowego w celu ograniczenia szerokosci rys lub przeciwdzialania odlupywaniu si? betonu otuhhy.
Zbrojenie przypowierzchmowe, przeciwdzialajyce odlupywaniu otuliny stosuje si? w belkach zbrojonych wiyzkami pr?t6w lub pr?tami o srednicy
wi?kszej od 3 2 mm. Zbrojenie takie stanowi zwykle siatka z drutow lub pr?ty
zebrowane o male] srednicy, umieszczone na zewnytrz strzemion. E C 2 [ 1 3 . 1 6 ] ,
[ 1 3 . 1 7 ] , [ 1 3 . 1 8 ] podaje takze warunek okreslajycy maksymalny rozstaw
drutow (pr?t6w) siatki 5-^ ^ 1 5 0 mm rys. 13,89.

Obowiyzek stosowania zbrojenia przypowierzchniowego, ograniczajycego

szerokosc rys lub przeciwdzialajycego odlupywaniu si? otuliny wprowadza
takze DIN 1045:1988 [13.13]. Szersze uzasadnienie potrzeby stosowania
takiego zbrojenia podaje w swoim podr?czniku F. Leonhard [13.51]. Norma
DIN 1045:1988 [13.13] zaleea wzmacniac przypowierzchniowymi siatkami
strefy rozciygane belek, gdy zbrojenie podiuzne stanowiy wiyzki pr?t6w.
Wymog tej normy dotyczy takze nadpodporowej strefy rozciyganej belek
teowych wspolpracujycych z plyty.
13.3.11. Zbrojenie w strefie skirzyzowania belek

W skrzyzowaniach belek, niepodpartych slupami lub scianami, mogy

wystypic dwa rodzaje podparcia:
podparcie bezposrednie, gdy belka podpierana lezy na belce podpierajyce
i cala jej reakcja przekazuje si? na gorny kraw?dz belki podpierajycej,
podparcie posrednie, jak na rysunku 13.90.

Act,ext

Rys. 13.90. Uklad belek podpierajycej - 1 i podpieranej - 2

Rys. 13.89. Zbrojenie przypowiferzchniowe

Pole przekroju zbrojenia przypowierzchniowego 5^^surf - rozmieszczonego

zarowno w kierunku rownoleglym, jak i prostopadlym do zbrojenia rozciyganego belki - powinno bye me mniejsze niz 0,01Xct,cxti przy czym
Act,cxt oznacza pole przekroju betonu rozciyganego poza strzeniionami
(rys. 13.89).

Jesh otulina zbrojenia jest wi?ksza od 70 mm, pole przekroju zbrojenia przypowierzchniowego nalezy w obu kierunkach przyjyc rowne
0,005^^,,,,.

Pr?ty podiuzne zbrojenia przypowierzchniowego mozna wliczac do zbrojenia podluznego na zginanie, natomiast pr?ty poprzeczne do zbrojenia na
scmanie, jesli spelmajy one wymagania dotyczyce rozmieszczenia i zakotwieiha
tego rodzaju zbrojenia.

Podparcie posrednie wymaga wedhig EC2:1992 [13.16] i EC2:200^

[13.18] zaprojektowania zbrojenia podwieszajycego zdolnego do przej?ci
caikowitej reakcji z belki podpieranej.
Zagadnienie podparcia posredniego bylo szczegolowo analizowane prze
F. Leonhardta iE. Rauscha. Wyniki tej analizy wraz z dyskusjy przedstawion
w monografiach F. Leonhardta [13.51] i T. Godyckiego-(5wirko [13.46]. N
rysunku 13.91 zamieszczono schemat strefy podporowej wedhig F. Leonhardj
[13.51], uzasadniajycy koniecznosc stosowania zbrojenia, podwieszajyceg
przenoszycego pelny reakcj? A przekazujycy si? z belki podpieranej.
Wszystkie wersje EC2, identycznie jak DIN 1045:1988 [13.13] i D I
1045:2001 [13,15], zalecajy wykonywanie zbrojenia podwieszajycego jak
strzemion obejmujycych zbrojenie giowne belki podpierajycej. Dopuszcza s|
aby cz?sc tych strzemion byla usytuowana poza cz?sciy wspolny obu belek
rys. 13.92.

798
IS

rozciygane belki znajduje si? ponizej dolnej kraw?dzi podciygu. W takim

przypadku PN:2002 [13.28] wymaga przej?cia calej reakcji przez strzemiona
podwieszajyce - rys. 13.94.

a)

!
A1

c)

b)

JC

Rys. 13.91. Schemat przekazywania si reakcji z belki podpieranej: I na podpierajycy,

n - wedlug F. Leonhardta [13.51]

JC

50

20 20

.50

50

p 20
C

Rys. 13.93. Zbrojenie poprzeczne w skrzyzowaniu belek wedlug PN:1984 [13.25] i PN:200:
[13.28] (opis w tekscie)
A-A

Rys. 13.92. Potyczenie belki podpieranej z belky podpierajycy wedlug EC2:1992 [13.16]
i EC2:2004 [13.18]: wysokosc przekroju belki podpierajycej 1, wysokosc przekroju
belki podpieranej 2

Przepisy EC2 sy bardziej rygorystyczne niz przyj?te w dawnej normie

polskiej [13.25] i obecnej PN:2002 [13.28] warunki konstrukcyjne przewidujyce zbrojenie podwieszajyce, zabezpieczajyce polyczenie przed poziomym
zarysowaniem rys. 13.93a,
Wymaga si? przyj?cia co najmniej czterech strzemion konstrukcyjnych
usytuowanych zgodnie z rysunkiem 13.93b, natomiast przy wi?kszej sile
poprzecznej {Vsd > T^^i) przekroj strzemion i pr?t6w odgi?tych nalezy obliczyc
z warunku przeniesienia przez to zbrojenie zredukowanej reakcji belki na
podciyg, proporcjonalnie do wysokosci obu belek. Obliczone zbrojenie rozmieszcza si? na odcinku c wedlug rysunku 13.93c.
Warunek odpowiadajycy wymogom EC2 wedlug PN:2002 [13.28] otrzymuje si? dopiero, gdy wysokosci obu belek sy jednakowe oraz gdy zbrojenie

B-B

Rys. 13.94. Zbrojenie belki podwieszonej wedlug [13.72] (ZX^ ^powierzchnia przekn
poprzecznego strzemion przejmujycych reakcj? calkowityj

13.4. Slupy

13.4.2. Z b r o j e n i e p o d i u z n e

13.4.1. K s z t a l t o w a n i e

W zaleceniach EC2:2004 [13.18] wymaga si?, aby srednica pr?t6w

podiuznych wynosila co najmniej 8 m m (w Zal^czniku K r a j o w y m mozna
ustalic i n n ^ granic?), podczas gdy w normie czeskiej [13.12] i austriackiej
[13.23] dopuszczono srednic? 10 m m j a k o minimalny w pr?tach podiuznych,
zas w normach [13.15], [13.25], [13.28], [13.32] - 12 m m . Natomiast w starej
normie niemieckiej [13.13] uzalezniono minimalny srednic? pr?t6w podiuznych od najmniejszego w y m i a r u b przekroju slupa z^daj^c, aby srednica ta
wynosiaia 8 m m przy b < 100 m m , 10 m m przy 100 < b < 200 m m oraz 12 m m
przy b > 200 m m .
M i n i m a l n y przekroj zbrojenia podhiznego w g EC2:2004 [13.18] wyznacza
si? ze wzoru:

Zalecenia konstrukcyjne n o r m y europejskiej EC2:2004 [13.18], podobnie

j a k nowej polskiej n o r m y [13.28] oraz normy brytyjskiej [13.9] i austriackiej
[13.23], dotyczy siupow zelbetowych o przekrojach, w k t a r y c h wikszy wymiar
h nie przekracza wi^cej niz czterokrotnie w y m i a r u mniejszego b (rys. 13.95).
Stara n o r m a niemiecka [13.13] dopuszcza h/b < 5, podczas gdy nowa jej
wersja [13.15] nie zawiera j u z tego warunku, natomiast n o r m y polskie: stara
[13.25] i nowa [13.28] oraz norma rosyjska [13.32] ograniczaj^ w y m i a r y
przekroju z w a r u n k u nieprzekroczenia maksymalnej smuklosci slupa l^/i = 104
[13.25], [13.28] lub 200 [13.32], przy czym n o r m a [13.32] ogranicza t? wartosc
do 120 w przypadku siupow stanowi^cych elementy nosne b u d y n k o w (l^
dlugosc obliczeniowa slupa w rozpatrywanym kierunku, i promieh bezwladnosci przekroju slupa w t y m kierunku). W przypadku siupow mimosrodowo
obci^zonych stara n o r m a niemiecka [13.13] zaleca ksztaltowac je i k o n struowac j a k belki, natomiast. z nowej wersji [13.15] tej n o r m y zalecenie to
zostalo usuni^te.
, '
N o w a norma niemiecka [13.15] i n o r m a
austriacka [13.23] wymagaj% aby m i n i m a l n y
wymiar pelnego przekroju slupa betonowanego w pozycji pionowej wynosil 200 m m ,
przy czym norma [13.15] ogranicza ten w y miar do 120 m m dla siupow prefabrykowanych betonowanych w pozycji poziomej.
Wszystkie pozostale n o r m y nie zawieraj^
zalecen co do minimalnych w y m i a r o w przek r o j u slupa. N o r m a EC2:2004 [13.18], podobnie j a k szereg innych norm, w ogole nie
zajmuje si? przypadkiem przekroj6w teoRys. 13.95. Oznaczenia wymiarow pro
wych, dwuteowych, k ^ t o w y c h czy innych
stok^tnego przekroju siupa
podobnego typu, w k t o r y c h np. stara n o r m a
niemiecka [13.13] wprowadza ograniczenie grubosci polek i srodnikow do
140 m m (w siupach monolitycznych betonowanych pionowo) i 70 m m
(w siupach prefabrykowanych, betonowanych w pozycji poziomej), a takze
ogranicza szerokosci polek i srodnikow do co najwyzej pi?ciokrotnej ich
grubosci. W tego rodzaju przekrojach w normach polskich [13.25], [13.28]
dopuszcza si? stosowanie minimalnej grubosci scianek wynosz^cej 30 m m
[13.25] lub 40 m m [13.28], ale tylko w siupach prefabrykowanych. Celowym
wydaje si? zatem wprowadzenie do polskiej n o r m y [13.28] przepisow, np.
identycznych j a k w starej normie niemieckiej [13.13], dotycz^cych w y m i a r o w
przekrojow siupow monolitycznych. N o r m a [13.28], wzorem EC2:2004
[13.18], powinna rowniez zawierac k r y t e r i u m rozrozniania siupow (gdy
h/b ^4) od scian (gdy /x/fe > 4).

A^in-=0,10NJfy,,.

(13.58)

lecz nie mniej niz 0,002 X^,

w ktorym:
N^d obliczeniowa podhizna sila sciskaj^ca,
fy^ obliczeniowa granica plastycznosci zbrojenia,
pole przekroju betonowego brutto.
Wyrazenie podobne do (13.64) wprowadzily nowe normy: polska [13.28],
niemiecka [13.15] i austriacka [13.23], stosuj^c w n i m liczbowy wspolczynnik
0,15 zamiast 0,10 j a k we wzorze (13.64) oraz ograniczenie 0,003^^ [13.28] lub
0,0028 X , [13.23], zamiast 0,002X,.
Stosowanie pewnego m i n i m u m zbrojenia podluznego w siupach jest w g
[13.3] niezb?dne z uwagi na wplyw zginania, k t o r y moze wyst^pic takze
przypadkowo (bez wzgl?du na rezultaty obliczeh), oraz ze wzgl?du na wplyw
skurczu i pelzania betonu w siupach dlugotrwale obci^zonych. Skurcz i pelzanie stwarzaj^ w elemencie sciskanym tendencj? do pewnej redystrybucji
obci^zeh z betonu na zbrojenie podluzne, w w y n i k u czego m o g ^ one
spowodowac zwi?kszenie napr?zeh w t y m zbrojeniu i to t y m bardziej, i m
mniejszy jest stopieh tego zbrojenia. Wedlug [13.3] niezachowanie zalecanego
m i n i m u m zbrojenia podluznego doprowadzic moze do jego uplastycznienia
i to juz nawet przy obci^zeniu eksploatacyjnym dzialaj^cym dlugotrwale.
Najszerzej ujmuje zagadnienie minimalnej ilosci zbrojenia n o r m y polska
[13.25] i rosyjska [13.32], okreslaj^c stopieh zbrojenia podluznego usytuowanego przy kazdej z dwoch przeciwleglych stron przekroju slupa. M i n i m a l n y
przekroj zbrojenia podluznego powinien wg normy [13.25] wynosic co najmniej:
0,0015 M przy smuklosci slupa Z^/z < 35,
0,00205^ - przy 35 < IJi < 83 oraz
0,0025 M - przy / , / x > 83.
W normie rosyjskiej [13.32] wprowadzono ponadto dwa nast?puj^ce l i m i t y
dla mniejszych smuklosci:
0,0005
- przy smuklosci IJi < 17,
0,0010fo^ - przy 17 ^ IJi < 35 (b, d - wymiary w g rys. 13.95).

TTUZT

Nalezy podkreslic zasadnosc przepisow zawartych w normach [13.25],

[13.32], w k t o r y c h wartosci minimalnych ilosci zbrojenia podluznego uzalezniono od smuklosci slupa, a takze uznac celowosc stosowania przepisu
EC2:2004 [13.18] wyrazonego wzorem (13.64).
W siupach maj^cych pr?ty rozmieszczone rownomiernie wzdhiz obwodu
przekroju, stopieh zbrojenia nalezy w g [13.32] odnosic do calego przekroju
slupa. Ponadto, w siupach mimosrodowo sciskanych, obei^zonych sil^ podluzne mLniejsz^ niz polowa sily granicznej (nosnosci), norma ta proponuje
przyjmowac minimalny stopieh zbrojenia 0,0005, niezaleznie od smuklosci
shipa.
Sposrod innych n o r m np. norma brytyjska [13.9] zaleca, aby caly przekroj
zbrojenia podluznego wynosil co najmniej 0,004 A^, podczas gdy n o r m y [13.3],
[13.4] proponuje wartosc 0,01 A^.
W normie EC2:2004 [13.18] oraz w normie polskiej [13.28] ograniczono
maksymalne powierzchni? przekroju zbrojenia podluznego do 0,04 X^, przy
czym w g EC2:2002 wartosc ta powinna wynosic 0,08
na odcinkach, na
ktorych ilosc zbrojenia zostaje zwi?kszona przez zastosowanie zakladow. D l a
takiego przypadku w normie [13.9] dopuszczono wi?cej, bo az 0,10^1,
W normach polskich [13.25], [13.28] nie wprowadzono bezposrednio ograniczeh ilosci zbrojenia w miejscach zakladow, ale w siupach o sumarycznej
powierzchni przekroju zbrojenia wi?kszej od 0,03 A , nie zezwala si? w [13.25]
na leczenie na zaklad w j e d n y m poziomie pr?t6w o przekroju wi?kszym niz
50% sumarycznego przekroju zbrojenia. Natomiast nowa polska n o r m a
[13.28] zaleca jedynie, aby zaklady pr?t6w stosowac w przekrojach, w k t o r y c h
nosnosc pr?t6w nie jest w pelni wykorzystana.
Wedhig innych n o r m calkowity przekroj zbrojenia podluznego nie p o w i nien bye wi?kszy niz nast?pujeca cz?sc powierzchni przekroju slupa: 0,04
[13.4], [13.5], 0,05A, [13.10], 0,06A, i OfiSA, dla shipow betonowanych
w pozycji odpowiednio pionowej i poziomej [13.9], 0,08 A , [13.3], [13.23] oraz
0,09.4, [13.13].
N o r m a europejska EC2:2004 zaleca, podobnie j a k wiele innych n o r m , aby
pr?ty podluzne rozmieszczane byly w o k o l obwodu przekroju (wokol obwodu
kolowego CO najmniej cztery pr?ty wg EC2:2004 i co najmniej szesc pr?t6w
wedlug pozostalych norm. W przypadku siupow o przekroju wielok^tnym
w kazdym jego narozu umieszcza si? co najmniej jeden pr?t). Zezwala si? na
grupowanie pr?t6w w narozach (pox. p. 13.4.3). Wymagania dotycz^ce m i n i m a lnych odst?p6w pr?t6w przedstawiono w p. 13.1.2. Brak jest natomiast
w EC2:2004 wskazah co do maksymalnego odst?pu tych pr?t6w, k t o r y np. w g
[13.23], [13.25], [13.28], [13.32] wynosi 400 m m czy tez wg [13.15] 300 m m . Wedlug [13.32] odst?p ten dla kierunku rownoleglego do plaszczyzny
obciezenia moze wynosic nawet 500 m m .
Wedlug EC2:2004 do zbrojenia siupow mozna rowniez stosowac w i ^ z k i
pr?t6w ziozone co najwyzej z czterech pr?t6w. W polskim budownictwie
zelbetowym nie ma tradycji stosowania wi^zek pr?t6w podiuznych. N i e -

mniej jednak nowa polska norma [13.28] dopuszcza juz, wzorem EC2:2002,
stosowanie wi^zek pr?t6w zebrowanych, zawierajecych nie wi?cej rdz cztery
pr?ty.
13.4.3. Z b r o j e n i e p o p r z e c z n e
Zasadniczym zadaniem zbrojenia poprzecznego jest zabezpieczenie pr?t6w
podiuznych przed wyboczeniem, a ponadto zapewnienie ustalonego polozenia
tych pr?t6w w czasie betonowania slupa. Istotna jest t u relacja srednic
zbrojenia poprzecznego i podluznego, gdyz np. stosowanie zbyt malych srednic
zbrojenia poprzecznego prowadzi zwykle do ocHupywania si? otuliny betonowej w narozach slupa [13.52].
W normie EC2:2004 [13.18], podobnie j a k w normach [13.9], [13.15],
[13.32], okreslono minimalne dopuszczalne srednice zbrojenia poprzecznego
(strzemion, p?tli, uzwojenia w siupach) j a k o 6 m m (5 m m wg [13.23], [13.32])
lub 0,25 najwi?kszej srednicy pr?t6w podhiznych, nakazuj^c uwzgl?dniac
wi?ksze z obu wartosci j a k o obowiezujec^. W normach [13.15] i [13.18]
zalecono 5 m m j a k o m i n i m a l n y srednic? pr?t6w w siatkach zgrzewanych
stosowanych j a k o zbrojenie poprzeczne. Stara norma niemiecka [13.13] j a k o
minimalne srednic? strzemion, uzwojenia spkalnego i pr?t6w poprzecznych
w siatkach zaleca jednoHcie 5 m m , zwi?kszajec t? wartosc do 8 m m , w przypad k u gdy srednica pr?t6w podiuznych jest wi?ksza od 20 m m . Srednica
strzemion wg n o r m polskich [13.25], [13.28] nie powmna bye mniejsza niz 0,2
srednicy zbrojenia podluznego i wynosic co najmniej 4,5 m m , podobnie j a k
w normie [13.12]. Najgrubszych strzemion i p?th wymagaje n o r m y [13.3],
[13.4], uzalezniajec ich minimalne srednice od srednic pr?t6w podiuznych.
I tak, w g [13.4] srednica zbrojenia poprzecznego powinna wynosic co najmniej
6 m m przy stosowaniu pr?t6w podiuznych o srednicy nie wi?kszej niz 20 m m
lub 10 m m , gdy srednice tych pr?t6w zawieraje si? w granicach od 24 m m do
36 m m . Natomiast w normie [13.3] wymaga si? strzemion o srednicy co
najmniej 9,5 m m przy pr?tach podiuznych o srednicy nie wi?kszej niz 32,3 m m
lub CO najmniej 12,7 m m przy pr?tach o srednicach od 35,8 m m do 57,3 m m
oraz przy wiezkach pr?t6w, przy k t o r y c h np. norma [13.4] wymaga strzemion
lub p?tli 0 srednicy co najmniej 12 m m .
W swietle tak zroznicowanych przepisow innych n o r m odnosnie do
minimalnych dopuszczalnych srednic zbrojenia poprzecznego, przepisy n o r m
polskich [13.25], [13.28], podobnie j a k EC2:2004 [13.18], maje najbardziej
przejrzysty charakter.Zbrojenie poprzeczne w siupach powinno bye odpowiednio zakotwione.
Zeda si? tego w normie EC2:2004 [13.18], nie podajec niestety stosownych
warunkow. Podobne niejasnosci wyst?puje i W innych normach [13.3], [13.9],
[13.12], [13.25]. T y l k o n o r m y [13.4], [13.13], [13.15], [13.23], [13.32]
zawieraje oddzielne wymagania dotycz^ce siupow. W normach tych zeda si?,
aby strzemiona byly zamkni?te hakami zaczepionymi na pr?tach naroznych

(rys. 13.96a). Ponadto wg starej normy niemieckiej [13.13], h a k i kolejnych

strzemion wzdhiz slupa powinny bye zaezepiane na kolejnyeh pr?tach naroznych (przestawiane do kolejnych narozy w przekroju shipa). W normie [13.13]
wymaga si? tez, w przypadku gdy w narozu slupa znajduje si? wi?cej niz trzy
pr?ty podluzne, stosowania strzemion zamkni?tych z hakami prostymi usytuowanymi w narozu przekroju slupa lub w sposob pokazany na rysunku 13.96b.
N o w a norma niemiecka [13.15] nie zawiera j u z tych ostatnich warunkow,
lecz podobnie j a k n o r m a austriacka [13.23] wymaga, aby pr?ty podluzne
w przekroju znajduj^ce si? w odleglosci od pr?ta naroznego wi?kszej niz 15
srednic strzemienia byly obejmowane dodatkowymi strzemionami maj^cymi
dwukrotnie wi?kszy rozstaw niz strzemiona glowne. Natomiast obie n o r m y
[13.15] i [13.23] dopuszczaje mozliwosc obejmowania strzemionami g l o w n y m i
pr?t6w znajdujecych si? w narozach przekroju i rownoczesnie pr?t6w s^siednich, k t o r y c h odleglosc od najblizszego pr?ta naroznego nie przekracza 15
srednic strzemienia (por. rys. 13.96b).

-He

<300

. 4

r-

)
)

AJ

-i,

; l 1 ]

, r ; i ^

b)
Ibnet

^^5^^
c)
<15^s

u <300

V/

^9s

*I

Rys. 13.96. Konstrukcja strzemion zamkni^tych w prostok^tnym przekroju siupa [13.4], [13.13],
[13.15], [13.23], [13.28]: a) haki strzemion zaczepione na pr^cie naroznym, b) usytuowanie
prostych hakow strzemion w przypadku wyst^powania wi^cej niz trzech pretow podiuznych
w narozu siupa [13.13]

Godna uwagi jest rowniez zasada, k t o r a zezwala na stosowanie strzemion

pojedynczych t y l k o w siupach o najmniejszym wymiarze przekroju nie
przekraczajecym 400 m m [13.32], [13.52] (wzgl?dnie 450 m m [13.25],
[13.28]), a w innych przypadkach nakazuje stosowanie strzemion podwojnych
o ksztaltach zaleznych od ksztaltu przekroju (por. rys. 13.97). Jezeli powierzchnia przekroju zbrojenia shipa jest wi?ksza od 0,03 X to wg [13.25], [13.28]
nalezy, niezaleznie od wymiarow przekroju, stosowac strzemiona podwojne.
Jest oczywistym, iz pokazana na rysunku 13.97c zasada zbrojenia strzemionam i k ^ t o w y c h przekrojow siupow odnosi si? takze do przekrojow teowych,
dwuteowych i innych podobnego t y p u (por. [13.49], [13.73]).
Wedlug n o r m y EC2:2004 [13.18] kazdy z pr?t6w (lub kazda grupa pr?t6w)

IT)
A

Rys. 13.97. Konstrukcja strzemion podwojnych w zaleznosci od ksztaitu przekroju siupa wg

[13.52]; a) smukiy przekroj prostokq-tny, b) przekroj kwadratowy, c) przekroj k^towy; 1 pr?ty
montazowe

podiuznych umieszczonych w narozu shipa powinien bye uj?ty zbrojeniem

poprzecznym (por. rys. 13.97), a pr?ty znajdujece si? w strefie sciskanej
przekroju nie powinny bye oddalone o wi?cej niz 150 m m od najblizszego
pr?ta obj?tego strzemieniem. Zalecenia takie wyst?puje w wielu normach, przy
czym np. n o r m y [13.10], [13.32] z^daje, aby kazdy pojedynczy pr?t podluzny
(bez wzgl?du na wielkosc srednicy) b y l unieruchomiony co najmniej j e d n y m
narozem strzemienia. N o r m a [13.3] stawia takie wymagania slupom w obiektach narazonych na w p l y w y sejsmiczne.
Wedhig n o r m y EC2:2004 rozstaw zbrojenia poprzecznego na dhigosci
slupa poza zl^czami (tzw. rozstaw zasadniczy) nie powinien przekraczac
najmniejszej z trzech wartosci granicznych (w Zalecznikach K r a j o w y c h mozna
umiescic inne wartosci):

806
a) 20-krotnej najmniejszej srednicy pr?t6w podiuznych,
b) nmiejszego z w y m i a r o w przekroju slupa,
c) 400 man.
Warunek b " zawieraje takze n o r m y [13.3], [13.4], [13.9], [13.12], [13.15],
[13.23], [13.25], [13.28]. W normach tych wyst?puje rowniez warunek
podobny do a", zawieraj^cy nast^puj^ce wielokrotnosci najmniejszej srednicy
pr?t6w podiuznych: 12 [13.9], [13.15], [13.23], 15 [13.4] i 16 [13.3]. Wedhig
[13.25], [13.28] wielokrotnosci te wynosz^: 15 gdy powierzchnia przekroju
zbrojenia podluznego nie przekracza 0,03-4, lub 10 gdy powierzchnia
przekroju zbrojenia jest wi?ksza od 0,03 A natomiast wedlug [13.12]: 15
w przypadku podwi^zywania strzemion do pr?t6w lub 20 w przypadku
spawania strzemion. W normie [13.4] nakazano ponadto zmniejszyc o polow?
odst?py strzemion okreslane w a r u n k a m i a " i b " w przypadku gdy strzemiona
te obejmuje w i ^ z k i pr?t6w. Warunek t y p u c " zawieraje t y l k o n o r m y [13.3],
[13.12], [13.15], [13.23], [13.25], [13.28], ktore z^daje aby odst?p strzemion
nie przekraczal 400 m m [13.25], [13.28], 250 m m [13.12], [13.23] lub 48-krotnej srednicy strzemion [13.3]. N o r m a rosyjska [13.32] zawiera tylko w a r u n k i
a" i c " powi^zane dodatkowo z wytrzymalosci^ obliczeniowa stah fy^.
Wedlug tej n o r m y przy fy^ < 400 M P a rozstaw strzemion nie powinien
przekraczac 150 i 500 m m , natomiast przy/^,^ > 450 M P a - 12(1) i 400 m m .
Ponadto, w g [13.32], w przypadku gdy stopieh zbrojenia podluznego w sciskanej strefie przekroju przekracza 0,0154, lub stopieh calego zbrojenia
w przekroju przekracza 0,03 4 , (gdy caly przekroj jest sciskany), rozstaw
strzemion nie powinien bye wi?kszy niz 100 i 300 m m (0 najmniejsza
srednica pr?t6w podiuznych). T a k znaczna roznorodnosc wymagah poszczegoInych n o r m w odniesieniu do zasadniczego rozstawu strzemion w siupach
stwarza koniecznosc ujednolicenia tych wymagah.
N o r m a EC2:2004 - podobnie j a k n o r m y [13.15] i [13.23] - zaleca
znmiejszyc zasadniczy rozstaw strzemion do 0,6 jego wartosci (^^ = 0,6s^)
w strefie powyzej i ponizej belki lub plyty na diugosci
rownej wi?kszemu
z w y m i a r o w przekroju poprzecznego slupa (rys. 13.98). Dwukrotnego znmiejszenia odst?pu strzemion w tej strefie (^2 = 0,5 s^) wymaga rowniez n o r m a
[13.3], nie precyzuj^c jednak diugosci odcinka, na k t o r y m takie zag?szczenie
strzemion jest konieczne. Natomiast stara norma niemiecka [13.13] z^da, aby
rozstaw strzemion ponizej belki lub plyty nie przekraczal 80 m m (^2 < 80 mm)
na odcinku I2 o diugosci nie wi?kszej niz dwukrotny wymiar mniejszego b o k u
przekroju poprzecznego slupa i nie mniejszej od polowy tego wymiaru, to
znaczy, aby zachowany b y l warunek 0,5fc ^l^^lb
(rys. 13.98). N o r m y polskie
[13.25], [13.28] wymagaj^ zmniejszenia rozstawu strzemion do 1/3 zasadniczego, ale tylko na kohcach siupow prefabrykowanych na odcinku r o w n y m
wi?kszemu w y m i a r o w i poprzecznego przekroju slupa, przy czym nowa polska
norma [13.28] nakazuje ponadto zmniejszyc rozstaw strzemion do 1/2
zasadniczego w miejscach zmiany przekroju slupa, na odcinku j a k wyzej. Inne
normy nie zawieraj^ tego t y p u wymagah.

OT77

h>b

Rys. 13.98. Rozmieszczenie strzemion w slupie w s^siedztwie belki lub plyty stropowej, wg zalecen
EC2 ;2004 [13.18] oraz norm [13.3], [13.4], [13.13], [13.15], [13.23] (/, - dlugosc zakladu pr?t6w
podiuznych)

N o r m a EC2:2004 wymaga, aby w strefie l^czenia na zaklad pr?t6v

podiuznych o srednicy powyzej 14 m m rozstaw strzemion b y l zmniejszony dc
0,6 rozstawu zasadniczego. Analogiczne wymagania zawieraj^ normy [13.9^
[13.25], [13.28], [13.32], przy czym normy [13.9], [13.32] w y m a g a j ^ ab
rozstaw strzemion na diugosci zakladu nie przekraczal 200 m m [13.9] l u
dziesi?ciokrotnej srednicy zbrojenia podluznego [13.32]. Wedlug [13.25_
[13.28] rozstaw ten powinien bye zmniejszony na t y m odcinku do polow;
zasadniczego rozstawu, Zag?szczenie rozstawu strzemion w strefie pol^czeh ni
zaklad jest konieczne ze wzgl?d6w przedstawionych w p. 13.1.5. Z a celow

808
zatem nalezy uznac postulowane w [13.52] poszerzenie strefy zag?szczenia
strzemion takze poza kohce zakladu (rys. 13.99).
W literaturze [13.52] j u z od dawna
c
zwracano uwag? na fakt, iz w miejscach
zmiany k i e r u n k u pr?t6w sciskanych
V/
w
slupie powstaj^ sily poziome dzialaj^ce
\
\
/
w k i e r u n k u zewn?trznym wzgl?dem osi
slupa, ktore powinny bye przej?te przez
dodatkowe strzemiona poziome. Kwestia
ta znalazla swoje odzwierciedlenie w normie EC2:2004 w postaci zalecenia nakazuj^cego obliczanie (EC2:2004 nie podaje sposobu) rozstawu zbrojenia poprzecznego z uwzgl?dnieniem pojawiaj^cych
\
si? w t y m miejscu sil poziomych. Podobne
\
zalecenie znajduje si? rowniez w normach
V/
[13.3], [13.4], ktore ponadto ograniczaj^
do 1/6 wartosc tangensa k ^ t a odgi?cia
a pr?t6w podiuznych w miejscu zmiany
Rys. 13.99. Zag^szczenie rozstawu strzeich kierunku (rys. 13.98).
mion w strefie i^czenia pretow sciskanych
EC2:2004, podobnie j a k n o r m y
na zakiad o diugosci [13.52]: 1 zbroje[13.13], [13.15], [13.23], zezwala na grunie poprzeczne
powanie pr?t6w w zespolach w narozach
przekroju slupa, przy czym n o r m a [13.18] dopuszcza cztery pr?ty w zespole, zas
n o r m y [13.13], [13.15], [13.23] dopuszczaj^ pi?c pr?t6w. Zespoly te m o g ^ bye
zabezpieczone przed wyboczeniem przez jednoci?te zbrojenie poprzeczne.
Jednak n o r m y [13.13], [13.15], [13.23] zaznaczaj^ ponadto, iz w zespole pr?t6w
osiowy odst?p skrajnych pr?t6w od pr?ta naroznego nie moze przekraczac 150_5,
zas wszystkie pr?ty podluzne lez^ce w odleglosci wi?kszej od 15 0^ (0^ srednica
strzemion) musz^ bye zabezpieczone dodatkowo strzemionami posrednimi (rys.
13.97). Podobne zalecenie zawiera norma [13.3], w ktorej jednak zamiast 150^
proponuje si? odleglosc wynoszq-c^ 150 m m oraz ogranicza do czterech
- podobnie j a k w EC2:2004 i normach [13.4], [13.9] - liczb? pr?t6w
podiuznych przy narozu slupa.

i rozstawem s strzemion z tej same] stali (rys. 13.100a). Schemat obci^zania

badanych shipow ilustruje rysunek 13.100b. Poziome obci^zenie siupow bylo
zwi?kszane etapami, natomiast ich osiowe obci^zenie s i l ^ iV, stanowi^c^
przeci?tnie 0,7 przewidywanego osiowego obei^zenia granicznego, bylo utrzymywane j a k o stale az do wyst^pienia objawow niszczenia slupa s i l ^ i ? ^ ^
(rys. 13.100a). N a p o d s t a w i e w y n i k o w badah na rysunku 13.100c przedstawiono
IV

\5#

D o k o n a n i e oceny przedstawionych wyzej zalecen n o r m y europejskiej

EC2:2004, j a k i innych n o r m , w swietle badah eksperymentalnych napotyka na
barier? w postaci faktu, iz zazwyczaj zasadniczym celem tych badah bywa
okreslanie granicznej nosnosci siupow i porownywanie jej z nosnosci^ teoretyczn ^ . Pewien wyj^tek stanowic t u m o g ^ badania [13.71], w k t o r y c h oprocz
nosnosci badano takze odksztalcalnosc siupow zelbetowych. Badania te obj?ly
pi?c siupow mimosrodowo sciskanych o czterech typach I - f - I V przekrojow
kwadratowych pokazanych na rysunku 13.100a (dwa slupy mialy jednakowy
przekroj t y p u 11). W e wszystkich siupach przekroj zbrojenia podluznego ze stali
Grade 600 (okolo 414 M P a ) wynosil 0,008 A , - slupy roznily si? t y l k o ksztaltem

s = 127 mm
f,j,

= 25,9 MPa

06

06

305

P]
y LJ

s = 114 mm

s = 89 mm

s = 114 mm

Ui = 27,9 MPa

f,k = 33,4 MPa

f^j.

= 26,9 MPa

f^^ = 33,9 MPa

Fn..xi = 193 kN

b)
1.0

/A
06

//#

Ll

//

OA
.

0.2

10

15

ugi^cie [mm]
Rys. 13.100. Wyniki badan nosnosci i odksztaicalnosci mimosrodowo sciskanych siupow zel
betowych wg [13.71]: a) typy przekrojow siupow, b) schemat obci^ania siupow, c) wykresy ugi(?(
siupow

810
wykresy odksztaicalnosci badanych siupow. Jak widac, slup u z w o j o n y "
strzemionami ( I V typ przekroju) wykazal wzrost sztywnosci o ok. 30%
w porownaniu z pozostalymi slupami, ktore mialy prawie jednakowy sztywnosc.

13.5. Sciany i tarcze

Sciany i tarcze stanowi^ rozlegl^ dziedzin? konstrukcyjne wymagaj^c^
szerokiego omowienia. Z uwagi na szczuplosc zawartych w EC2:2004 [13.18]
przepisow na ten temat ograniczono si? nizej wylq-cznie do obszaru zagadnieh
zakreslonych t y m i przepisami.

powinno bye umieszczone w odleglosci nie mniejszej niz ok. 51 m m i nie

wi?kszej niz 1/3 grubosci sciany od jej powierzchni zewn?trznej. Odleglos
zbrojenia (zarowno pionowego, j a k i poziomego) od powierzchni wewn?trzne
nie powinna bye nmiejsza niz ok. 19 m m , przy czym nie wi?ksza niz 1/3
grubosci sciany.
Odst?p pr?t6w zbrojenia pionowego nie powinien bye w g EC2:2004
[13.18] wi?kszy niz 3-krotna (w, EC2:1992 [13.16] wi?kszy niz 2-krotna
grubosc sciany i nie wi?kszy niz 400 m m (w EC2:1992 - 300 mm) (rys
13.101). Jest to zgodne z dawnymi n o r m a m i k r a j o w y m i [13.6], [13.7]. Inne
n o r m y narodowe dopuszczajy odst?p 300 mim [13.20], 450 m m [13.3^, wzgl?d
nie 500 m m [13.5].

13.5.1. S c i a n y
Jako sciany traktuje si? w EC2:2004 elementy, k t o r y c h dlugosc w k i e r u n k u
poziomym jest r o w n a co najmniej 4-krotnej ich grubosci, oraz k t o r y c h
zbrojenie uwzgl?dniane jest w obliczeniach. W dawnej normie polskiej,
dotycz^cej b u d y n k o w monolitycznych [13.7], znajdujemy dodatkowe ograniczenie mowi^ce, ze jezeli dlugosc filarka sciany jest mniejsza niz 500 m m
i jednoczesnie jego powierzchnia poprzeczna nie jest wi?ksza niz 200 mm^, to
filarek t a k i nalezy traktowac j a k o slup zelbetowy. Bardziej hberalna byla
dawna n o r m a dotycz^ca budynkow wielkoplytowych [13.6], k t o r a nakazywala
traktowac j a k o slupy zelbetowe jedynie odcinki scian o diugosci mniejszej niz
350 m m . N o r m a norweska [13.20] j a k o slupy nakazuje traktowac odcinki
scian o diugosci mniejszej niz 5 grubosci.
Sciany poddane glownie zginaniu w plaszczyznie prostopadlej do swojej
diugosci p o w i n n y bye obliczane i konstruowane j a k o plyty,
Jako m i n i m a l n y grubosc sciany o wysokosci do 3,0 m okreslono w [13,20]
grubosc 100 m m , dla scian niezbrojonych lub zbrojonych j e d n ^ warstw^
zbrojenia. Mniejsze grubosci dopuszcza si? jedynie przy podj?ciu dodatkowych
srodkow zapewniaj^cych poprawne betonowanie. W przypadku scian wyzszych niz 3,0 m wymaga si? w [13.20] grubosci co najmniej 130 m m , a gdy
stosowane jest zbrojenie podwojne, co najmniej 180 m m .
13.5.1.1. Z b r o j e n i e p i o n o w e s c i a n

0.^0,250
0>O,250
f7 >
0

o
o
CO
V/

^400
^3b
Rys. 13.101. Zasady zbrojenia scian wg EC2:2004 [13.18]

Zarowno w EC2:2004 [13.18], j a k i w dawnej normie polskiej [13.7] zaleca

si?, aby zbrojenie pionowe scian rozmieszczone bylo po polowie po obu
stronach sciany, przy czym w normie [13.6] zezwala si? na zbrojenie w postaci
pionowych drabinek. Zbrojenie pojedynczy siatky dopuszczono w normie
australijskiej [13.4] w scianach o grubosci mniejszej niz 200 m m , a w normie
amerykahskiej [13.3] dla scian o grubosci nie przekraczajycych 250 m m i dla
scian piwnic. Bardziej szczegolowe w t y m wzgl?dzie przepisy amerykahskie
[13.2], [13.3] pozwalaje przy kazdej powierzchni sciany umiescic od 1/2 do 2/3
calkowitego zbrojenia (zarowno pionowego, j a k i poziomego). Zbrojenie to

D o b o r granic minimalnego i maksymalnego zbrojenia pozostawiono obe

nie w EC2:2004 [13.18] ustaleniom narodowym. Niemniej jednak zaleca s
aby minimalne pole sumarycznego zbrojenia pionowego wynosilo:

W wersji EC2:1992 [13.16] byla to wartosc 2 razy wi?ksza. Wi?kszei

zbrojenia miQimalnego, bo wynosz^cego co najmniej 0,004A^, domaga i
norma brytyjska [13.9]. Bardziej liberalna jest norma amerykanska [13.:

812
[13.3] okreslajyc minimalne zbrojenie pionowe w zaleznosci od t y p u wkladek
na 0,0012
wzgl?dnie 0,0015 A^. T? drugy wartosc akceptuje takze n o r m a
australijska [13.4]. W przypadku siatek zbrojeniowych n o r m a amerykanska
j a k o m i n i m a l n e przyjmuje zbrojenie 0,0012 A^.
N o r m a norweska [13.20], j a k o jedyna, uzaleznia minimalnq, powierzchni?
zbrojenia od cech materiatowych betonu i stali, wymagajyc aby:
At;.min^ ^ 0 , 3 A , ^ J / , , .

(I3.65b)

Maksymalne pole przekroju sumarycznego zbrojenia pionowego jest, wg

zalecen EC2:2004, pozostawione u n o r m o w a n i o m narodowym, zalecajyc zgodnie takze z n o r m y brytyjsky [13.9]:
< 0,04 A , .

(13.66a)

Zalecenia EC2:2004 pozwalajy przekroczyc to ograniczenie, jezeli mozna

wykazac, ze nie zostanie zachwiana wspplpraca betonu i zbrojenia oraz
mozliwe jest osiygni?cie sily okreslonej dla granicznego stanu nosnosci.
D o d a t k o w o na obszarze zakladu dopuszcza si? w [13.18], aby:
^.u.n.ax<0,08X,.

(13.66b)

Dawne n o r m y polskie [13.6], [13.7] nie precyzujyc granic powierzchni

poprzecznej zbrojenia wymagaly jedynie, by zbrojenie to bylo wykonane
z pr?t6w o srednicy od 10 do 20 m m (konstrukcje monolityczne) i od 10 do
14 m m (konstrukcje wielkoplytowe) i aby stosowana stal miala klas? nie
wyzszy niz A I I I .
13.5.1.2. Z b r o j e n i e p o z i o m e s c i a n
Poziome zbrojenie scian powinno bye umieszczone zgodnie z EC2:2004
a takze [13.6], [13.7] po zewn?trznej stronie zbrojenia pionowego. Zbrojenie to
powinno bye uiozone rownolegle do zewn?trznej powierzchni sciany, a takze
rownolegle do jej swobodnej kraw?dzi.
W g EC2:2004 wymaga si?, aby pionowy odst?p pomi?dzy p o z i o m y m i
pr?tami nie b y l wi?kszy niz 400 m m (w wersji EC2:1992 [13.16] - 300 mm),
CO jest bliskie wymaganiom dawnej normy polskiej [13.7] 3 pr?ty na mb.
Rozstaw pr?t6w nie wi?kszy niz 300 m m jest wymagany przez norm? norwesky
[13,20]. W konstrukcjach wielkoplytowych dopuszczano w [13.6] rozstaw tego
zbrojenia wynoszycy nawet 600 m m .
Zgodnie z zaleceniami EC2:1992 [13.16] srednica zbrojenia poziomego nie
powinna byla bye mniejsza niz 0,25 srednicy pr?t6w pionowych. W t y m
zakresie norma polska [13.7] wymagala, by srednica zbrojenia poziomego byla
nie mniejsza niz 0,4 srednicy zbrojenia pionowego, a ponadto, aby [13.6],
[13.7] srednica ta nie byla mniejsza niz 6 m m (takze wg [13.9]). EC2:2004
[13.18] nie wypowiada si? na ten temat.
Calkowite pole przekroju zbrojenia poziomego nie powinno bye (wg
EC2:2004) mniejsze niz A;..miii- Pozostawiajyc mozliwosc szczegolowych usta-

leh u n o r m o w a n i o m narodowym, zaleca si?, aby wartosc ta wynosila co

najmniej 25% (w wersji EC2:1991 [13.16] 50%)) zbrojenia pionowego i nie
mniej niz 0,001 A^. W g n o r m y amerykahskiej [13.3] poziome zbrojenie nie
powinno bye mniejsze, w zaleznosci od t y p u wkladek, niz 0,002
wzgl?dnie
0,0025 A^. T? ostatniy wartosc podaje takze norma australijska, przy czym
dopuszcza jej redukcj? do 0,0015^^, a nawet do zera, gdy zbrojenie to nie ma
przeciwdzialac skurczowi i w p l y w o m temperatury. W przypadku stali o niskiej
wytrzymalosci zaleca si? w normie brytyjskiej [13.9], aby poziome zbrojenie ze
stah o fy^ 25Q M P a nie bylo mniejsze niz 0,003 X^, a^w przypadku staU
o/^j^ = 450 M P a nie mniejsze niz 0,0025^^. N o r m a [13.4] dopuszcza, aby
w przypadku scian grubszych niz 500 m m minimalne zbrojenie przy kazdej
powierzchni okreslane bylo j a b dla sciany o grubosci wynoszycej 250 m m .
W normie norweskiej [13.20] uzalezniono m i n i m a l n y powierzchni? zbrojenia od usytuowania scian i cech wytrzymalosciowych betonu i stah. I tak
dla scian wewn?trznych i scian zewn?trznych izolowanych od zewnytrz
wymaga si?:
A;,.min > ^ 0 , 3 AJ^Jfyj,,

(13.67a)

a dla scian zewn?trznych

>^0,6AJ,Jf^,.

(13.67b)

Te same przepisy wskazujy, ze jezeli wyst?puje silne ograniczenie rozwarcia rys,

to nalezy podwoic powyzsze wartosci. Dopuszcza si? jednoczesnie znmiejszenie
podanych wartosci, jezeli sciana m a swobod? odksztalceh wzdluz diugosci,
a takze w przypadku, gdy mozna obliczeniowo uzasadnic, ze przyj?te zbrojenie
jest w stanie przeniesc sily spowodowane obciyzeniami, skurczem i zmianami
temperatur nie prowadzyc do powstania rys o nieakceptowalnej szerokosci
rozwarcia.
D l a siatek zbrojeniowych norma [13.3] wymaga zbrojenia nie nmiejszego
niz 0,002X,.
13.5.1.3. Z b r o j e n i e p o p r z e c z n e
W przypadku silnego zbrojenia pionowego sciany, gdy pole przekroju
pr?t6w zbrojenia pionowego A,^^^^>0,02A,,
EC2:2004 zyda, aby pr?t]
zbrojenia pionowego byly obj?te strzemionami w sposob wlasciwy dla siupow
W tej samej sytuacji norma brytyjska [13.9] wymaga, aby srednica tycl
strzemion byla nie nmiejsza niz 0,25 srednicy wkladek pionowych i 6 m m , ora
aby strzemiona te rozstawione byly nie rzadziej niz co 2 grubosci scian
w poziomie i pionie.
Jezeli zbrojenie nosne umieszczone jest blizej Uca sciany niz zbrojeni
poprzeczne, to wymaga si? [13.18], aby liczba lycznikow byla nie mniejsza n i
4/m^ sciany. T a sama n o r m a dopuszcza pomini?cie lycznikow poprzecznyet
gdy zbrojenie wykonane jest z siatek, z pr?t6w o srednicy 0 < 16 m m , oraz gd;
otulenie tych wkladek wynosi co najmniej 2 0 . Zwolnienie od koniecznosc

814
zbrojenia poprzecznego nmozliwia takze norma amerykanska [13.3], w przypadku gdy zbrojenie pionowe ma przekroj mniejszy niz 0,01
lub gdy
zbrojenie to nie jest wymagane z uwagi na sciskanie.
Wymagania n o r m y polskiej [13.7] byly w t y m wzgl?dzie bardziej rozbudowane. Wymagano tam, aby liczba lycznikow wynosila:
4 szt/m^ w przypadku, gdy powierzchnia zbrojenia pionowego A^^v <
^ 0,0015 A
6 szt/m^ w przypadku, gdy powierzchnia zbrojenia pionowego A^ ^ >
> 0,0015^,.
W przypadku, gdy zbrojenie pionowe stanowily pr?ty o srednicy wi?kszej
niz 12 m m , liczb? lycznikow mozna bylo zmniejszyc do 2. Wymagano, aby
lyczniki wykonywane byly z pr?t6w o srednicy 6 m m w ksztalcie hakow lub
aby byly zgrzewane do siatek. Wzdluz pionowych nieusztywnionych kraw?dzi
sciany lyczniki p o w i i m y byly lyczyc wszystkie pr?ty poziome (rys. 13.102).
W przypadku zbrojenia scian drabinkami wymagano [13.6], aby pr?ty
poprzeczne drabinek mialy srednic? 6 mum i byly rozstawione m i n i m u m co

400 m m . D r a b i n k i powinny bye lyczone pr?tami poziomymi o srednicy 6 m m

umieszczonymi przy obu plaszczyznach plyty w odst?pie nie mniejszym niz
700 m m (rys. 13.103).
^400

^400

^700

a
V/

II
o

10^^^20
'0^>O,6mm

\
CO
V/

Aim
61m

-TET

-TD-

Rys. 13.103. Zasady zbrojenia cian prefabrykowanych wg [13.6]

13.5.1.4. Z b r o j e n i e w n a r o z a c h otworow

50

:^400
>150
Rys. 13.102 Zasady zbrojenia scian monolitycznych wg [13.7]

^25

EC2:2004 [13.18] nie precyzuje dodatkowych wymagah odnosnie do

zbrojenia na obwodzie otworow w scianach. N o r m a krajowa dotyczyca
budynkow monolityczlnych [13.7] wymagala, pomijajyc zbrojenie nadproza
jedynie zbrojenia p o d otworem okiennym, z co najmniej 2 pr?t6w o srednic)
10 m m , zakotwionych poza narozem na diugosci nie nmiejszej niz 500 m m
W przypadku b u d y n k o w scianowych prefabrykowanych, dla scian betonowycl
wymagano [13.6] zbrojenia w o k o l otworow, z t y m ze zbrojenie pionowe mialc
bye przedluzane na caly wysokosc prefabrykatu, a zbrojenie poziome przed
luzone poza kraw?dz o t w o r u na odleglosc nie mniejszy niz 2 5 0 . Zalecane
dodatkowo stosowanie w narozach pr?t6w ukosnych. W stosunku do sciai
zelbetowych prefabrykowanych wymagano w [13.6], [13.20], aby wszystkii

816
otwory okienne i drzwiowe okolone byly co najmniej dwoma pr?tami. Srednica
tych pr?t6w powinna bye nie mniejsza niz 12 m m [13.20] wzgl?dnie 10 m m
[13.6]. Pr?ty te powinny bye przedhizone poza naroze co najmniej na odleglosc
4 0 0 [13.20] wzgl?dnie 500 m m [13.6], a nawet do 700 m m .
D l a elementow prefabrykowanych bardziej szczegolowe zalecenia znalezc
mozna w [13.57].
13.5.2. T a r c z e
W EC2:2004 [13.18] zalecenia odnosnie do tarcz dotyczy wlasciwie jedynie
tarcz st?zajycych i sprowadzajy si? do zalecenia rozwazenia koniecznosci
uwzgl?dnienia wszystkich czynnikow dzialajycych na te tarcze i starannego ich
konstruowania. W wersji EC2:1992, tez w t y m zakresie bardzo skronmej,
wymagano, aby zbrojenie rozciygane, odpowiadajyce pr?tom rozciyganym
w k r a t o w n i c o w y m modelu analitycznym, bylo w pelni zakotwione poza
w?zlem (rys. 13.104). Zakotwienie t o mozna bylo zrealizowac poprzez stosowne
odgi?cie lub zakotwienie mechaniczne. Jezeh odleglosc od w?zta do kohea
tarczy bylaby mniejsza niz Ij,^, to wymagano zakotwienia w postaci p?tli lub
zakotwienia mechanicznego.

13.6. Dzialanie sil skupionych

Nosnosc stref poddanych dzialaniu obciyzeh miejscowych nalezy obliczac
przy zalozeniu, ze wytrzymaiosc betonu na docisk f^^^ zalezy od stosunku
powierzchni docisku A,o, t j . powierzchni, na k t o r y przykladane jest obciyzenie
miejscowe, do powierzchni rozdziaiu A^^, tj. powierzchni o ksztalcie p o d o b n y m
do A^Q, wspolpracujycej przy przenoszeniu obciyzenia. Przepisy EC2:2004
[13.18] powierzchni? rozdziaiu A^^ okreslajy wg rysunku 13.105. Wymaga si?,
by srodek ci?zkosci pola docisku p o k r y w a l si? z srodkiem ci?zkosci pola
rozdziaiu. W przypadku dziaiania wi?cej niz jednej sily dociskajycej na
powierzchni?, pola rozdziaiu dla poszczegolnych sil nie mogy si? nakladac.
Polska n o r m a P N : 2 0 0 2 [13.28] zachowala tradycyjnie za poprzedniy
PN:1984 [13.25] zasady przyjmowania pola powierzchni rozdziaiu A^^.
Obowiyzuje w niej takze regula wspolsrodkowosci polozenia p o l powierzchni
docisku i rozdziaiu. Zasad? okreslenia pola powierzchni rozdziaiu w g PN:2002
w sposob syntetyczny przedstawiono na rysunku 13.106.

Rys. 13.105. Zasada przyjmowania powierzchmi rozdziahi A^^ wg EC2:2002

Rys. 13.104. Warunki prawidtowego zakotwienia rozci^ganego zbrojenia tarcz wg [13.16]

13.6.1. N o s n o s c strefy
Zalecano, aby przy obu plaszczyznach tarczy umieszczac zbrojenie w postaci siatki prostokytnej. Pole przekroju poprzecznego tych siatek powinno
bylo, niezaleznie dla kazdego kierunku, spelniac warunek:
^ , m i a > 0,0015 A , .

Nosnosc N^^ przekroju poddanego dzialaniu obciyzeh miejscowych r o w n o miernie rozlozonych w g EC2:2004 sprawdzac nalezy wg warunku:

(13.68)

w ktorym:
W EC2:2004 dopuszczono kierowanie si? modelem k r a t o w n i c o w y m zarowno przy obliczeniu zbrojenia, j a k i przy jego konstruowaniu.

niezbrojonej

820
trzymaiosc na sciskanie betonu lekkiego. Wspolczynnik CD^ dla betonow
lekkich oblicza si? z zaleznosci:
CO, = (A,iM,o)^^^^ < 3,0p/2200,

(13.74)

w ktorej p oznacza ci?zar obj?tosciowy betonu w stanie wysuszonym (gorna

granica dla danej klasy wytrzymalosciowej).
Polska n o r m a dotyczyca konstrukcji z betonow lekkich. [13.24] pozostawia
ten sam sposob okreslania nosnosci strefy docisku j a k w konstrukcjach
z betonow zwyklych, przy czym we, wzorze (13.70) zamiast wartosci/^^ stosuje
si? wartosc obliczeniowej wytrzymalosci na sciskanie betonu lekkiego w elementach n i e z b r o j o n y c h ( p r z y
= 1,8), a wartosc maksymalny co,

Rys. 13.109. Zasada przyjmowania zast^pczej powierzclmi rozdziaiu A

,max P^2;yj-

muje si? 1 , 0 1 , 8 w zaleznosci od schematu przylozenia obciyzenia w stosunku

do kraw?dzi elementu j a k w [13.28].
13.6.2. N o s n o s c strefy

k - 2,0:

= <^ufcudAo + yciA,

.(13.75)

w k t o r y m : a, wspolczynnik wg wzoru (13.73) oraz wytrzymaiosc /^,^

okreslona na podstawie wyrazeh (13.70) i (13.72), przyjmujyc w nich wytrzymaiosc/^^,
Przy zbrojeniu w postaci siatek zgrzewanych lub wygi?tych (rys. 13. 110a, b):
/c=:l,5,
^

nJ.A^^.

Przy zbrojeniu w postaci uzwojenia (rys. 13.110c):

zbrojonej

N o r m a EC2:2004 w odroznieniu od P N : 2 0 0 2 nie uwzgl?dnia mozliwosci

zwi?kszenia nosnosci betonu w strefie docisku poprzez zastosowanie zbrojenia poprzecznego. Zgodnie z EC2:2004 nosnosc okreslona wg wzorow
(13.69-4-13.71) jest wartosciy maksymalny. Zbrojenie strefy docisku wymagane
jest ze wzgl?du na sily rozciygajyce (rozszczepiajyce lub rozlupujyce) obliczane
na podstawie wzorow uzyskiwanych z metody kratownicowej przy poszczegolnych mozliwych sytuacjach dziaiania obciyzeh skupionych (strefy zakotwien
kabli, podpory, itp.).
W P N : 2 0 0 2 [13.28], na podstawie zalecen rosyjskich [13.31], [13.32],
w wypadku zastosowania zbrojenia poprzecznego w postaci siatek zgrzewanych lub uzwojenia nosnosc ze wzgl?du na lokalny docisk sprawdza si?
z warunku:
Nsci<N^d

cl

+ n^kA,,^,^^

(13.76)

gdzie: n^,
l^, I2, - ^ ^ . i , -4^.2 ~~ oznaczajy odpowiednio liczby, diugosci
i pola przekroju pr?ta siatki w obu kierunkach, przy czym jako miarodajne do
ustalenia tych wielkosci uwaza si? pr?ty ograniczone powierzchniy rozdziaiu
lub w szczegolnych przypadkach usytuowania p o l docisku przy kraw?dziach
elementu zast?pczy powierzchniy
przyjmowany wg rysunku 13.109,
5 rozstaw siatek zbrojeniowych.

(13.77)

gdzie:
A^^ oznacza pole przekroju zbrojenia zwojycego,
'^corc srednic? rdzenia,
5
skok l i n h srubowej.
Zbrojenie strefy docisku powinno spelniac warunek:
kA f
0,2a<-^^<lJ5-a.

(13.78)

J cud ^cO

Jezeli sila dzialajyca na powierzchni? docisku nie jest do niej prostopadla,

to skladowy styczny tej sily nalezy przeniesc za pomocy odpowiedniego
zbrojenia.

13.6.3. K o n s t r u k c j a z b r o j e n i a strefy

docisku

W EC2:2004 stwierdza si? jedynie, ze dodatkowe zbrojenie miejscowe

nalezy projektowac w postaci strzemion lub warstw zbrojenia w ksztalcie
spinek na sily rozciygajyce powstajyce w w y n i k u dziaiania obciyzeh skupionych, wyznaczane dla wyst?pujycego schematu obciyzenia. Zbrojenie to nalezy
rozmieszczac w miejscach dziaiania sil rozciygajycych, a zakotwienia tego
zbrojenia muszy spelniac ogolne wymagania dotyczyce kotwienia strzemion,
siatek lub pr?t6w.
Zalecenia konstruowania zbrojenia poprzecznego w postaci siatek lub
uzwojenia, uwzgl?dnianego w obliczeniach nosnosci betonu na docisk w g
wzorow P N : 2 0 0 2 (13.75-=-13.78) przedstawiono na rysunku 13.110.
Zbrojenie poprzeczne w strefie docisku nalezy rozmieszczac w co najmmej
3 warstwach lub zwojach, przy czym pierwsza z nich powinna bye usytuowana

822
e
e
o

Niezaleznie nalezy takze stosowac zbrojenie obliczane na sily rozciygajyce

lub styczne, ktore mogy powstac w w y n i k u oddzialywania obciyzeh skupionych np. w strefach zakotwien k a b l i lub strun spr?zajycych, p o d lozyskami,
przy podporach itp.

13.7. Krotkie wsporniki i belki podci^te

_J

13.7.1. K r o t k i e w s p o r n i k i
13.7.1.1. K s z t a l t o w a n i e

a)

c)
b)
ni

,
(f]\I

IIIIIIII

3:

Rys. 13.110. Zbrojenie poprzeczne strefy docisku w postaci: a) siatek zgrzewanych, b) siatek
wyginanych, c) uzwojenia

w odleglosci 20 m m od czola elementu, a srodek ci?zkosci calego zbrojenia

powinien si? miescic w przedziale 0,3 fc^-^O.S b^- Odst?py kolejnych siatek lub
skoki l i n h srubowej uzwojenia powinny spelniac warunki:
^ 80 m m ,
5<0,2Vb^,
gdzie
^2 ~" wymiary powierzchni rozdziaiu.
Siatki nalezy rozmieszczac na powierzchni nie mniejszej niz powierzchnia
rozdziaiu lub powierzchnia zast?pcza (rys. 13.106 i 13.109). Uzwojenie powinno
obejmowac stref? wspolsrodkowy wzgl?dem powierzchni docisku, nie wi?kszy
jednak niz powierzchnia rozdziaiu. Kohce uzwojenia powinny bye przyspojone
do ostatniego zwoju lub zagi?te i prawidlowo zakotwione.
Pr?ty zbrojenia na docisk powinny bye odpowiednio zakotwione, a ich
srednica powinna spelniac warunki:
(/) < 12 m m

oraz

cj) ^ hJ'iO,

gdzie ^2 oznacza mniejszy wymiar b o k u pola powierzchni rozdziaiu.

W Eurokodzie 2, w t y m i w wersji z 2004 r o k u [13.18], zagadnienie

konstruowania oraz obliczania k r o t k i c h wspornikow zostalo potraktowane
bardziej ogolnikowo niz np. w nowej normie polskiej [13.28] zawarte
w EC2:2Q04 przepisy nie dostarczajy kompletu mformacji wystarczajycego do
zaprojektowania wspornika.
Zasadniczy w p l y w na ksztalt wspornika moze miec przepis EC2:2004 wymagajycy, aby wysokosc h w miejscu polyczexiia ze slupem lub sciany (rys, 13,111) okreslac ze wzgl?du na scinanie. Nie wyjasnia si?
dokiadniej, j a k nalezy rozumiec ten przepis, A u t o r z y zalycznika J2 do EC2, w k t o rym omowiono obliczanie k r o t k i c h wsporjoikow, odsylajyc czytelnika do rozdziaiu
6.2, gdzie przedstawiono zalozenia dotyczyce obliczania elementow konstrukcyjnych ze wzgl?du na Scinanie oraz rozdziaiu
6.5 poswi?conego zaiozeniom metody kratownicowej, uznali (a nie widac iimej sensownej interpretacji), ze oznacza to, iz sila
poprzeczna nie powinna w t y m przekroju
przekraczac l^d.max (po^- rozdz. 6.2).
W porownaniu z wymaganiami dawnej Rys. 13.111. Scliemat obliczeniowy wsporn o r m y polskiej [13,25] ten przepis n o r m y
nika wg zalecen [13.18]
europejskiej [13,18] jest bardzo liberalny;
przy Vj^^ Vj^^2 srednie napr?zenia styczne w rozpatrywanym przekroju mogi
osiygnyc nawet 0,25/,^, Analogiczny przepis normy polskiej ogranicza te sredni
napr?zenia (srednie napr?zenie sila podzielona przez pole przekroji
uzytecznego) do poziomu podwojonej wytrzymalosci obliczeniowej betonu m
rozciyganie, Ponadto przepis polski dotyczy najnizszego przekroju, w k t o r y n
sila poprzeczna osiyga maksymalny wartosc. Przepis EC2:2004 zapewn^
przez niedopatrzenie dotyczy najwyzszego przekroju wspornika. Dlatego
zdaniem autorow, nie nalezy w pehii wykorzystywac mozliwosci, ktore powstaj
w zwiyzku z tak liberalnym przepisem n o r m y europejskiej.

824
Wedlug EG2:2004, przy obliczauiu i konstruowaniu k r o t k i c h wspornikow
nalezy, poza pionowy sily FjEd, uwzgl?dniac sil? poziomy Hsd (rys. 13.111) bez
dodatkowych ograniczeh dotyczycych wartosci tej sily, j a k mialo to miejsce
w poprzednich draftach E u r o k o d u 2 [13.16] i [13.17], gdzie wartosc sily H^^
me powinna bye przyjmowana nmiejsza niz 0,2^^^;^. Mniejsze wartosci H^^
mozna bylo wtedy przyjmowac tylko w sytuacji, gdy zastosowane srodki (np.
lozysko zapewniajyce swobod? przesuwu) uzasadniajy takie zalozenie; zas
wi?ksze gdy taka potrzeba wynikala z analizy obciyzeh.
EC2:2004 pozwala wymiarowac j a k o krotkie wsporniki elementy k o n strukcyjne spelniajyce warunek:

a^<Zo,

K r o t k i e wsporniki, dla k t o r y c h ap/h < 0,5, wymiarowac nalezy przyjmujyc

bardziej ziozone modele kratownicowe.
Nieco inne wartosci mozna znalezc w polskiej normie [13.28]:
0,3^-^,

(13.80d)

oraz nowej normie austriackiej (opartej na EC2:2002) [13.23]:

(13.79)

przy czym dotyczy to wsporihkow prostokytnych. EC2:2004, podobnie j a k

i nowa nornia polska P N : 2 0 0 4 [13.28], nie podaje zadnych dodatkowych
zalecen w odniesieniu do wspornikow trapezowych.
Warunek (13.79) jest bardzo ogolny. W efekcie brak jest wyraznych
ograniczeh dotyczycych minimalnego i maksymalnego wysi?gu wspornika.
Inaczej rzecz ujmuje wi?kszosc przepisow narodowych [13.1], [13.8], [13.14],
[13.25], [13.31], [13.23], w t y m i nowa polska norma P N : 2 0 0 2 [13.28].
Sposob obliczania zbrojenia uzalezniony jest od stosunku Up/h. Wi?kszosc
n o r m i przepisow w roznych krajach, takze i polska norma [13.28], j a k o
g 6 r n e " ograniczenie wysi?gu wspormka, k t o r y nalezy liczyc poshigujyc si?
modelem prostym kratownicowym, przyjmuje warunek:

(13.80c)

0,5

0,4

(13.80e)

Przyklady ksztaltowania geometrh k r o t k i c h wspornikow w g G. Franza/

/ H . Niedenhojffa [13.45] oraz F. Leonhardta [13.53] pokazano na rysunku
13.113. Wi?cej wiadomosci dotyczycych zasad ksztaltowania k r o t k i c h wsporn i k o w mozna znalezc takze w polskich opracowaniach monograficznych
T. Godyckiego-dwirko [13.46] oraz K Nagrodzkiej-Godyckiej [13.65].
a)

b)
1.8 ap

(13.80a)

' < 1,0.

Rowniez najnowsza norma rosyjska

[13.32] podaje (por. rys. 13.112) podobne
ograniezenia:
/<0,9/z.

(13.80b)

Wsporniki o wi?kszym wysi?gu (tzn. gdy

ap>h lub wg [13.18] gdy % > Z q - por.
rys. 13.111) wymiaruje si? j a k o belki wspornikowe.
A b y moc stosowac w obliczeniach proste schematy kratownicowe, oprocz ograniezenia maksymalnego wysi?gu wspornika,
rowniez minimalny wysi?g musi bye l i m i t o wany. Jako wartosc graniczny stosunku
dp/h normy i przepisy niektorych krajow,
np. memieckie [13.14], [13.45] - j a k rowRys. 13.112. Schemat obliczania krotkich niezEC2:2004 [13.18] - n a k a z u j y w t a k i m
wspornikow wg normy rosyjskiej [13.32]

przypadku pr^yjmowac:

Rys. 13.113. Przyklady ksztaltowania geometrii krotkich wspornikow: a) wg G. Franza/

/ H . NiedenhoEa [13.45], b) wg F. Leonhardta [13.53]

13.7.1.2. Z b r o j e n i e
N o r m a EC2:2004 wymaga, aby zbrojenie odpowiadajyce pr?tom rozciyganym w k r a t o w n i c o w y m modelu obliczeniowym bylo zakotwione w pelni
poza w?zlem zast?pczej kratownicy, tzn. zwykle poza punktem przylozenia sily
Fp^. Jezeli odleglosc tego w?zla od swobodnego kohea wspornika jest mniejsza
niz Z^,^, to stosowac nalezy p?tle lub inne sposoby kotwienia (np. poprzez
spawanie lub roznego rodzaju zakotwienia pomocnicze). Dlugosc zakotwienia
pr?t6w zbrojenia rozciyganego 1^,^ powinno si? mderzyc od punktu, w k t o r y m
napr?zenia sciskajyce zmieniajy swoj kierunek.

826
Projektodawca tego zapisu m i a l zapewne na mysli w^zly przyj^tego modelu
kratownicowego. Nalezy t u miec jednak na uwadze, ze mozliwe jest przyjmowanie w obliczeniach modeli analogh kratownicowej o roznej liczbie pr?t6w
(najcz?sciej 2 model H . Niedenhoffa [13.45] lub 5 model A. Mehmela/
/ G . Beckera [13.63]), a i polozenie w?zl6w nie jest jednoznacznie okreslone.
Przyjyc jednak mozna, ze chodzi t u o dlugosc zakotwienia poza p u n k tem
przylozenia sily. Zwykle stosowanie p?tli lub zakotwien pomocniczych jest
konieczne. Poza t y m , w g [13.18] zbrojenie krotkiego wspornika powinno bye
tak skonstruowane, by zapewnialo bezpieczne przekazywanie si? obciyzenia ze
wspornika na slup oraz aby w miejscu polyczenia wspornika ze slupem nie
wystypilo zarysowanie.
Rowniez n o r m y i zalecenia wielu krajow poswi?cajy duzo uwagi zagadnieniu prawidlowego zakotwienia pr?t6w. Zbrojenie k o t w i si? za pomocy
przyspawanych poprzecznie pr?t6w lub k y t o w n i k o w (zalecenia brytyjskie
[13.8] i amerykahskie [13.1], [13.2] por. rys. 13.114a). Dose szeroko zaleca
si? zakotwienie zbrojenia poziomego za pomocy p?tH (np. zalecenia niemieckie
[13.37], [13.52], [13.53] - rys. 13.114b). W g przepisow niemieckich [13.37],
[13.52] zalecany promieh wyokryglenia p?tli wynosi ok. 2 0 0 i nie powinien
bye mniejszy niz 5 0 . J-R. Robinson [13.70] podaje, ze w g zalecen francuskich
promieh wyokryglema p?tli powinien si? zawierac w granicach 3-7-50, Zak o twienie powinno znajdowac si? mozliwie bUsko zewn?trznej kraw?dzi (kohea)
elementu. Odleglosc ta nie powinna bye wi?ksza niz srednica pr?ta zbrojenia
glownego 0 (zalecenia brytyjskie w g [13.8]) lub 1,50 i nie wi?cej niz 800 m m
(zalecenia francuskie wg [13.70]). Jeszcze iany wartosc podaje n o r m a czeska
[13.12]. Odleglosc pr?ta zbrojeniowego od kraw?dzi elementu nie powinna bye
nmiejsza niz 5 0 .
P ra kt yka projektowa oraz n o r m y (np. [13.1], [13.2], [13.8], [13,14],
[13.28], [13.32]) wymagajy odpowiedniego kotwienia pr?t6w glownego zbrojenia rozciyganego po stronie utwierdzonego kohea wspornika. Dotyczy to
zarowno wspornikow z jednostronnym, j a k i dwustronnym wysi?giem. D l u gosc ta nie moze bye mniejsza niz tzw, wymagana dlugosc zakotwienia l^^ (por.
rys. 13.115). W y j y t k i e m jest t u n o r m a czeska [13.12], kto ra wymaga kotwienia
pr?t6w glownego, poziomego zbrojenia rozciyganego poza dolny kraw?dz
podparcia, na gl?bokosc nie mniejszy niz Z^,^, powi?kszony o 1/6 szerokosci
slupa (lecz nie wi?cej niz o 100 mm rys. 13.116),
N o r m a EC2:2004 pomija spraw? minimalnego stopnia zbrojenia k r o t k i c h
wspornikow. Wi?kszosc innych n o r m ujmuje to zagadnienie. N o w a n o r m a
polska P N : 2002 [13.28] wymaga, by minimalny procent zbrojenia glownego nie
b y l nmiejszy niz
= 0,004. N o r m a czeska [13.12] zaleca, aby sumaryczne pole
przekroju zbrojenia nie bylo mniejsze niz 0,001 A^, SL zalecenia niemieckie [13,14],
[13.37] podajy dla glownego zbrojenia poziomego warunek A^^ 0,0015 A^,
Wspomniane zalecenia niemieckie okreslajy takze maksymalny stopieh glownego zbrojenia rozciyganego, wynoszycy 0,02 A , . Natomiast n o r m a i zalecenia
amerykahskie [13.2] nakazujy, aby zbrojenie glowne spelnialo warunek:

b)
1

r
1

I'

1
ll1

X-

/ ...

11 \
11 V
I
\
11

l[

Rys. 13.114. Sposoby kotwienia glownego zbrojenia wspornika: a) zalecenia brytyjskie [13.8
i amerykanskie [13-.1] (1 - prt zbrojeniowy; 2 - k^townik stalowy); b) zalecenia niemiecki
[13.37], [13.52], [13.53]

A^0,04fi.

(13.81

N a ogol nie wprowadza si? ograniczen co do maksymalnej srednicy pr?to-\

glownego zbrojenia rozciyganego. Jedynie norma polska P N : 2 0 0 2 ogramcz
t? srednic? do 25 m m .
. .

Poza glownym zbrojeniem p o z i o m y m stosuje si? cz?sto zbrojenie strzemio

nami. EC2:2004 zaleca stosowanie tego zbrojenia w postaci strzemion pio

828
b) gdy a p > 0,5/2 (rys. 13.117b):
J

As,ma.in

(13.82b)

^ , i , t = maxj

gdzie: k2 wspolczynnik, ktorego wartosc powinna zostac okreslona w A r

kuszu K j a j o w y m . Zaleca si? przyjmowac /c^ = 0,5.
a)

b]

Rys. 13.115. Diugosci kotwienia zbrojenia glownego

Rys. 13.117. Zbrojenie krotkich wspornikow wg EC-2:2004 [13.18]: a) dla a^==0,5/z; b) dia
ajr>0,5h; 1 p^tla pozioma lub zakotwienie mechaniczne; 2 wieszaki (strzeroiona)

Rys. 13.116. Sposob zbrojenia wg zalecen czeskich [13.12]

nowych lub poziomych, przy czym rodzaj strzemion zalezy od wysi?gu

wspornika. Sumaryczny przekroj zbrojenia strzemionami nalezy przyjmowac
w nast?pujycy sposob:
a) gdy Of < 0 , 5 / i (rys. 13.117a):
^s.int =

gdzie:

max

A^^^^^^

- w s p o l c z y n n i k , ktorego wartosc powinna zostac

w Zalyczniku K r a j o w y m . Zaleca si? przyjmowac

(13.82a)

W obowiyzujycej normie austriackiej [13.23] oraz przepisach niemieckich

[13.14] sumaryczna powierzchnia przekroju poprzecznego strzemion (0,4X
okreslona zostala na drodze szeroko prowadzonych, szczegolnie w Niemczech
[13.37], [13.52], [13.53], [13.44] badah doswiadczalnycL Przyj?te w normie
austriackiej [13.23] zbrojenie strzemionami wspornikow prostokytnych pokazano na rysunku 13.118a, natomiast wspornikow trapezowych na rysunku
13.118b.
Przepisy brytyjskie [13.8] sy w t y m wzgl?dzie ostrzejsze i wymagajy
aby lyczny przekroj strzemion b y l nie mniejszy niz 0,5 A^. Strzemiona t(
majy na celu przej?cie sil rozlupujycych krzyzulec zast?pczej kratownicj
M o z n a je umieszczac zarowno poziomo (rys. 13.119a), j a k i ukosnie (ry
13.119b).
N o w e przepisy polskie [13.28] - w odroznieniu od dawnej n o r m
[13.25] dotyczy wylycznie wspornikow prostokytnych. W przypadk
k r o t k i c h wspornikow spelniajycych warunek ap/h > 0,6 nalezy stosowa
strzemiona pionowe (rys. 13.120a) o sumarycznym przekroju
SAsw,v'
a) gdy Fpd > VR^.c'

sumaryczny przekroj zbrojenia glownego,

okreslona
= 0,25;

Ed
fyywd

(13.83

830
a)

^Ed

a2 = d's/d^ 2a^ a.

Pozostale oznaczenia j a k na rysunku 13.121.

a)

b)

'0,4 Ac

"A

Rys. 13.118. Sposob ksztaitowania zbrojenia wg zalecen austriackich [13.23]: a) wspornik

prostok^tny; b) wspornik trapezowy; 1 strzemiona

Asw.h>0,5 A s

. ll
1
ll
1

Ed

Rys. 13.120. Zbrojenie wspornika wg zalecen PN:2002 [13.28]: a) gdy % > 0,6; b) gdy a^/h < 0,6;
1 zbrojenie giowne (p?tle poziome); 2 poziome strzemiona; 3 zbrojenie konstrukcyjne

Rozstaw strzemion pionowych

=rf
Rys. 13.119. Zbrojenie krotkich wspornikow wg zalecen brytyjskich [13.8]: a) zbrojenie strzemionami poziomymi; b) zbrojenie strzemionami ukosnymi; 1 p^tla pozioma

b) gdy

FE,>VR,y.
2a

- 1
(13.83b)
ywd

gdzie: fy^^ obliczeniowa granica plastycznosci zbrojenia

a = ap + 0,5a^;

poprzecznego;

powinien spelniac warunek:

0,25-/1

5 = i m n

'

150 m m '

Strzemiona te nalezy rozmiescic rownomiernie na odcinku od kraw?dzi

slupa do wewn?trznej kraw?dzi p l y t k i podporowej j a k pokazano to na
rysunku 13.120a.
D o d a t k o w o , oprocz strzemion pionowych, nalezy konstrukcyjnie umiescic
strzemiona poziome o sumarycznym przekroju A^y^^h^ ^^'^-^s- Nalezy je
usytuowac w co najnmiej dwoch plaszczyznach por. rys. 13.120a.
Natomiast w przypadku k r o t k i c h wspornikow, spelniajycych warunek
0,3 < ajh ^ 0,6, nalezy stosowac strzemiona poziome (rys. 13.120b) o sumary-

cznym przekroju

A^y.

EA,^,^>0,5-A,,

(13.84a)

Strzemiona poziome, rozmieszczane rownomiernie na wysokosci wsporihka, powinny miec sumaryczny przekroj poprzeczny:

a gdy fly/Zi < 0,3 strzemiona poziome o przekroju:

Ed

(13.86)
Jywd

SA

0,5 Fs,
sw,h

(13.84b)

ywd

Strzemiona te nalezy rozmiescic rownomiernie na wysokosci wspornika (por.

rys. 13.120b) w rozstawie nie wi?kszym
niz 0,25/i i 150 mm, a wi?c t a k i m
samym j a k dla strzemion pionowych.
'Ed
Oprocz wspornikow obciyzonych
na gornej kraw?dzi (por. rys. 13.120
i rys. 13.121) nowa polska norma
P N : 2 0 0 2 podaje takze szczegolowe
Rys. 13.121. Schemat obHczeniowy wsporniuwarunkowania dotyczyce obliczania
ka - wg zalecen [13.28]
i ksztaltowania zbrojenia w odniesieniu do wspornikow prostokytnych, obciyzonych w sposob posredni (na
wysokosci) por. rys. 13.122. Ukosne pr?ty podwieszajyce, ktore nalezy
w sposob pewny zakotwic w slupie przy dolnej kraw?dzi wspornika, powinny
spelniac warunek:
/

A,-s2

1
fyd

gdzie a jest k ^ t e m nachylenia

pr?t6w ukosnych

(0,5-F^,

(13.85)

\a
do p o z i o m u .

A.

sw.h

Rys. 13.122. Zbrojenie wspornika obci^onego w sposob posredni (na wysokosci) wg [13,28]

D o d a t k o w o w sytuacji, gdy a^/h > 0,6, nalezy na odcinku od kraw?dzi

slupa do wewn?trznej kraw?dzi belki, przez k t o r y przekazywane jest na
wspornik obciyzejoie (por. rys. 13.122), rozmiescic rownomiernie strzemiona
pionowe o lycznym przekroju:

Jywd

Niezaleznie od strzemion, w przypadku posredniego obciyzenia wspornika,

w sysiedztwie belki obciyzajycej wspornik nalezy umiescic dodatkowe pionowe
strzemiona podwieszajyce (por. rys, 13.122), k t o r y c h przekroj poprzeczny
powinien spelniac warunek:

Jywd

EC2:2004 nie zawiera przepisow ograniczajycych rozstaw strzemion.

Rozstaw ten wg [13.12], [13.25], [13.31] nie powinien bye wi?kszy niz 0,25/i,
a wg dawnej n o r m y polskiej [13.25] nie powinien przekraczac 12 srednic
zbrojenia glownego i 150 m m . N o w a norma polska [13.28] nie podaje
ograniczeh dotyczycych srednic strzemion stosowanych w k r o t k i c h wspornikach. Nalezy wi?c miec na uwadze zalecenia w t y m wzgl?dzie podane ogolnie
dla konstruowania zbrojenia poprzecznego w postaci strzemion. Zarowno w g
dawniejszych [13.1], j a k i najnowszych [13.2] amerykahskich przepisow
obhczone zbrojenie {A^^) w postaci poziomych strzemion zamkni?tych p o w i n no bye rozmieszczone rownomierme na 2/3 wysokosci (hczyc od gory)
wspornika (rys. 13.123). W g n o r m y australijskiej [13.5] na tymze odcinku
nalezy umiescic co najmniej polow? obliczeniowo koniecznych strzemion
poziomych. Podobne zalecenie zawierajy przepisy brytyjskie [13.8].
Srednica strzemion w k r o t k i c h wspornikach nie jest zazwyczaj w przepisach
normowych specjalnie uwarunkowana. Obowiyzujy w t y m wzgl?dzie ogolne
zasady ksztaltowania i konstruowania strzemion. Jedynie przepisy amerykahskie [13.1] i [13.2] zalecajy stosowanie strzemion o srednicy rownej w przyblizeniu 0,70, a przepisy francuskie wymagajy, aby srednica ta nie byla
mniejsza niz 0,250 (0 srednica zbrojenia glownego).
Zamieszczone w EC:2004 rysunki (por. rys. 13.117) zdajy si? zalecac
jedynie albo strzemiona poziome, albo pionowe, podobnie j a k i nowa norma
polska P N : 2 0 0 2 . l i m e podejscie mozna znalezc w wi?kszosci dawniejszych
i obecnie obowiyzujycych krajowych przepisow normowych: [13.1], [13.2],
[13.8], [13.14], [13.25], [13.31], [13.32], gdzie oprocz zalecen odnosnie do

834
Zalecenia EC2:2004 dotyczy jedynie k r o t k i c h wspornikow z jednostronn y m wysi?giem obciyzonych na gornej plaszczyznie. W praktyce istniejy takze
przypadki posredniego obciyzenia tego t y p u wspornikow, co wymaga zarowno
odnhennego sposobu obliczania zbrojenia, j a k i nieco innego konstruowania
tego zbrojenia. N a rysunku 13.125 pokazano przyklady (zaczerpni?te z [13.63])
zbrojenia wspornikow prostokytnych obciyzonych zarowno na gornej powierzchni, j a k i w sposob posredni. Przyklady te pochodzy z badah niemieckich
[13.62].

60

1/

Rys. 13.123. Rozmieszczenie strzemion wg przepisow amerykanskich [13.1], [13.73]

wspornikow prostokytnych, podano takze zalecenia dotyczyce zbrojenia wsporn i k o w trapezowych. Zaleca si? w takich przypadkach stosowanie strzemion
ukosnych, k t o r y c h k y t nachylenia moze zawierac si? w granicach 0 ^ 9 0
najcz?sciej pomi?dzy 30 a 60.
Przepisy C E B - F I P M o d e l Code 1990 [13.11] zalecajy we wspornikach
prostokytnych przy
> z/2 stosowame strzemion pionowych (rys. 13,124),
stosowanie zamkni?tych strzemion poziomych, przenoszycych lycznie co najmniej 7 0 % pionowej sily F^d obciyzajycej wspornik.

//
//

60

'///

CD

60

Rys, 13.125. Przykiady zbrojenia wspornikow: a) wg E. Rauscha [13.67]; b) wg G. Franza/

/ H . NiedenholTa [13.45]; c) wg A. Mehmela/G. Beckera [13.63]

Problem wlasciwego ksztaltowania zbrojenia k r o t k i c h wspornikow badany

jest od dziesi?cioleci na calym swiecie. Z ciekawszych prac nalezy wymienic
szeroko prowadzone badania J-R. Robinsona [13.70], dotyczyce zagadnienia
w p l y w u roznych czynnikow na nosnosc i zachowanie si? k r o t k i c h wspornikow.

ai = Fv/o,85fc(j,b
Rys. 13.124. Strzemiona pionowe wg CEB-FIP Model Code 1990 [13.11]; 1 przenosz^ce sii

strzemiona

O d lat prowadzone sy w Niemczech prace studialne i badania doswiadczalne zespohi F, Leonhard-E. M o n n m g [13.52], [13.53]. I c h efektem jest stale
doskonalenie metod obliczeh oraz sposobow ekonomicznego, racjonalnego
oraz wlasciwego ksztaltowania zbrojenia. Ciekawy propozycj? (pokazany na
rysunku 13.126) racjonalnego konstruowania zbrojenia k r o t k i c h wspornikow
0 r o z n y m (w stosunku do wysokosci wspornika) wysi?gu podajy A . S. Zalesow
1 T. L Baranowa [13.77]. D l a wspornikow o duzym wysi?gu, tzn. gdy

836
ajh > 1,0 autorzy ci zalecajy stosowac jedynie strzemiona pionowe (rys.
13.126c), zas w pozostalych przypadkach (przy krotszym wysi?gu) stosowane sy
strzemiona poziome (rys. 13.126a) lub ukosne (rys. 13.126b). N a drodze
badawczej propozycje te zweryfikowala w swych pracach K . Nagrodzka-Godycka [13.64], [13.65]. Z ciekawszych prac polskich nalezy takze wspomniec
badania A. Czkwianianca [13.41] wspornikow trapezowych oraz A . Zarzyckiego [13.78] dotyczyce wspornikow prostokytnych.

Fv.Sd

Rys. 13.126. Sposoby zbrojenia wspornikow trapezowych o roznym wysi^gu wg [13.77] (opis
w tekscie)

13.7.2. B e l k i podci^te
13.7.2.1. K s z t a l t o w a n i e
W Eurokodzie z 2004 r o k u [13.18] zagadnienie obliczania zbrojenia belek
podci?tych na podporze zostalo potraktowane w bardzo skrotowy sposob,
podobnie zreszty j a k i w przepisach normowych wi?kszosci krajow. Praktycznie rzecz bioryc, w EC2:2004 jedynie w p. 10.9.4.6 mozna znalezc dwa
schematy kratownicowe dotyczyce obliczania belek podci?tych, przyj?te zreszty takze, i w nowej polskiej normie P N : 2 0 0 2 [13.28]:
a) schemat kratownicowy przy przyj?ciu zbrojenia ortogonalnego rys. 13.127a;
b) schemat obliczeniowy przy zalozeniu zbrojenia ukosnego rys. 13.127b.
Zarowno EC2:2004, j a k i inne normy me podajy zadnych szczegolowych
zaleceh dotyczycych ksztaltowania wspornikow belek. Ksztalt takich wspornikow
moze bye bardzo rozny. N a rysunku 13.128 pokazano, zaczerpni?te z pracy
[13.44], r6:z;ne ksztalty kohcow belek podci?tych.
13.7.2.2. Z b r o j e n i e
EC2:2004, podobme j a k i wi?kszosc n o r m krajowych, wliczajyc w to
i najnowszy norm? amerykahsky [13.2], nie podaje zadnych szczegolowych
zaleceh konstrukcyjnych dotyczycych zbrojenia belek podci?tych. Nalezy to
rozumiec w ten sposob, ze obowiyzujy w t y m wzgl?dzie zalecenia ogolne, dotyczyce
obliczania i ksztaltowania zbrojenia.

838

WmmmK

i zazbroic tego t y p u element. Jest to o tyle wazne, ze na rozmieszczenie sil

wewn?trznych po zarysowaniu wspornika belki duzy wplyw ma uksztaltowanie
i zakotwienie pr?t6w zbrojenia, na co, mi?dzy innymi, zwracali uwag?
Nagrodzka-Godycka i Godycki-Owirko w pracy [13.66].
Jest jeszcze jedna wazna kwestia, mianowicie sposob i dlugosc zakotwienia
zbrojenia glownego poziomego. N o r m a [13,28] podaje, ze dlugosc ta (liczyc od
kraw?dzi podci?cia) nie powhma bye mniejsza niz
(por. rys. 13.127).
Oznacza to, ze i m naniejsza wysokosc wspornika belki hj^, tym wi?kszy odcinek
zakotwiema tego zbrojenia poza kraw?dz podci?cia. Podobnie spraw? potraktowano w przepisach australijskich [13.4], gdzie wymaga si?, aby zbrojenie
poziome bylo zakotwione poza zasi?giem potencjalnej rysy ukosnej
rys. 13,129,

Rys. 13.128. Przyklady uksztaltowania wspornikow belek Wg [13.44]

Jedynie w P N : 2 0 0 2 [13.28] mozna znalezc bardziej szczegolowe zalecenia

dotyczyce zbrojenia wspornikow belek. Oprocz zbrojenia glownego, wyliczanego zgodnie z j e d n y m z przyj^tych schematow kratownicowych (por. rys.
13.127), na wysokosci i diugosci wspornika nalezy stosowac strzemiona
poziome i pionowe rozmieszczone w co najmniej dwoch plaszczyznach.
Sumaryczny przekroj strzemion nalezy okreslac z w a r u n k u przeniesienia sily
rozciygajyce] nie mniejszej niz Fv,sdP w kazdym obydwu kierunkow. D o d a t kowo, przy kraw?dzi podci?cia nalezy stosowac zbrojenie podwieszajyce,
ktorego w k l a d k i powinny zostac w pelni zakotwione przy dolnej i gornej
kraw?dzi belki. W przypadku zastosowania pr?t6w w ukladzie ortogonalnym
przekroj zbrojenia podwieszanego powinien spelniac warunek
(13.88)
ywd

Oznaczenia sil j a k na rysunku 13.127. Pr?ty zbrojenia podwieszajycego nalezy

rozmieszczac na odcinku nie dluzszym niz 0,2/z od kraw?dzi podci?cia.
Stosujyc natomiast zbrojenie odgi?te p o d kytem a do poziomu, sumaryczny
przekroj tego zbrojenia nalezy okreslac jako:
Fv,sd
fyd'sma

A-A

(13.89)

W belce z podci?ciem prostokytnym nalezy w t a k i m przypadku stosowac

dodatkowe pr?ty podwieszajyce przy kraw?dzi pionowej, przenoszyce sil? nie
mniejszy niz 0,3 (Fv,sd+Hsd)'
D o d a t k o w o , niezaleznie od zbrojenia podwieszajycego nalezy stosowac
zbrojenie poprzeczne ze wzgl?du na scinanie, obliczone zgodnie z zasadami
ogolnymi i przy przyj?ciu, ze ctg0 = 1. Sy to wi?c wystarczajyco szczegolowe
uregulowania, ktore powinny wystarczyc, aby moc poprawnie zaprojektowac
Siiy oznaczone w EC2:2004 przez Feci i H^d w PN:2002, podobnie jak w starszych
wersjach EC2, sq, oznaczone przez Fy^sd i Hsd-

Rys. 13.129. Dlugosc kotwienia zbrojenia poziomego wg zalecen australijskich [13.4]: 1 wieszak^
i zbrojenie na scinanie; 2 strzemi? pochylone; 3 potencjalna rysa; 4 p?tla poziom:
kotwiona poza zasi^giem potencjalnej rysy; 5 p^tla pozioma

Zagadnienie projektowania wspornikow belek jest od lat przedmioten

badah doswiadczalnych i anahz teoretycznych, prowadzonych zarowno w k r a
j n , j a k i na swiecie, Z badah krajowych na uwag? zaslugujy prace Nagrodzkiej-Godyckiej [13.65] oraz Zakrzewskiego [13.76]. Jak podajy Nagrodzka-'Godycka i G o d y c k i - d w i r k o w swej pracy [13.66], w przypadku stosowania
zbrojenia ortogonalnego korzystniejsze jest stosowanie pionowych strzemior

840
z pr?t6w o mniejszych srednicach. Strzemiona te powinny bye zgrupowane
przy pionowej kraw?dzi podci?cia, j a k to pokazano na rysunku 13.130, na
k t o r y m przedstawione sy przebiegi strumieni sil sciskajycych zaproponowane
przez Cooka i Mitchella [13.40]. Jak mozna zauwazyc, poprzez wprowadzenie
dodatkowego-wspoiczynnika
(przyjmowahego od 0,75 do 0,85) dokonano
redukcji napr?zeh w betonie w krzyzulcach sciskanych i obszarach w o k o i
w?zl6w wydzielonej kratownicy. W efekcie takie rozwiyzanie daje dodatkowy
zapas bezpieczenstwa.

dalszemu rozprzestrzenianiu si? zniszczenia (rys. 13.131). Przyjmuje si? takze,

ze po zniszczeniu jednej podpory plyty stropowe nie powinny spasc z sysiednich podpor (rys. 13.132).

Rys. 13.131. Wtorny ustroj nosny powstaly po lokalnym uszkodzeniu: a) sciany podiuznej,
b) sciany poprzecznej
Rys. 13.130. Schemat przebiegu strumieni sii w betonie i jego dopuszczahie wyt?zenia w wydzielonej kratownicy zast^pczej wg [13.40] zaczerpni?ty z pracy [13.66]: 1 sciskanie

13.8. Ograniczenie zakresu szkod

wywolanych przez wypadek
13.8.1. U w a g i ogolne
Konstrukcje p o w i i m y bye projektowane w t a k i sposob, aby nie ulegaiy
uszkodzeniom nieproporcjonalnym do wywolujycej je przyczyny. Jako takie
przyczyny wymienia si?: wybuchy, uderzenia, bl?dy ludzkie. Wymaganie to
mozna spelnic, poza bezposrednim ehminowaniem lub ograniczeniem zagrozenia, poprzez:
wybor (uksztaltowanie) takiego ustroju konstrukcyjnego, k t o r y jest malo
wrazliwy na anahzowany typ zagrozenia;
takie uksztaltowanie ustroju, aby lokalne zniszczenie jednego elementu
nie prowadzilo do zniszczenia wielu elementow lub calej konstrukcji;
odpowiednie wzajemne powiyzanie elementow konstrukcyjnychJak widac z powyzszego, czyni si? milczyce zalozenie, ze konstrukcja
w w y n i k u w y p a d k u moze ulec lokalnemu zniszczeniu i nie wymaga si? takiego
jej zwymiarowania, aby takie lokalne zniszczenie bylo niemozliwe. W zamian
wymaga si?, aby w przypadku zniszczenia cz?sci konstrukcji uksztaltowac si? m o g l ponad ty cz?sciy w t o r n y ustroj nosny przeciwdzialajycy

Rys. 13.132. Przeciwdziaianie przez zbrojenie i^cz^ce stropy ze scianami upadkowi stropu
z podpory

Nalezy pami?tac, ze kiedy konstrukcja uszkodzona zostala lokalnie na

skutek wybuchu lub innego w y p a d k u zmieniajycego jej ustroj w sposob nagly,
to moze zajsc koniecznosc uwzgl?dnienia efektu dynamicznego tej naglej
zmiany ustroju.
Wspolprac? elementow konstrukcji, przeciwdzialajycy rozprzestrzenianiu
si? szkod wywolanych przez wypadek, mozna uzyskac wg EC2:2004 [13.18]

poprzez zastosowanie w kazdej niezaleznej cz?sci budynku (tzn. cz?sei rozdzielonej dylatacjami):
zewn?trznego (obwodowego) zbrojenia lyezyeego (zbrojenie 1 na rysunku
13.133);
wewn?trznego zbrojenia lyezycego (zbrojenie nadpodporowe 2 i wience
wewn?trzne 3 na rysunku 13.133);
zbrojenia lyczycego sciany i skrajne shipy ze stropami (zbrojenie 4 i zbrojenie 5 rysunku 13.133);
w przypadkach gdy jest to wymagane, pionowego zbrojenia lyczycego
(przykladowo w budynkach wielkoplytowych).

13.8.2. Z b r o j e n i e
13.8.2.1. Z b r o j e n i e z e w n ^ t r z n e

W EC2:2004 [13.18] wymaga si?, aby zewn?trzne zbrojenie bylo zaprojektowane:

w k a z d y m stropie i dachu (zbrojenie 1 na rysunku 13.133),
j a k o w sposob efektywny ciygle.
Powinno bye ono zdolne do przeniesienia sily rozciygajycej jF^fe.pcr.
Fne,^or = iili>q2,
gdzie / ^ [ m ] jest rozpi?tosciy skrajnego

(obwodowe)

(13-90

pola stropu wzgl?dnie dachu (por.

rys. 13.133).
rhi
J

71
JT-

_r
^LJ

r1
L tr

._._r 1
tJ

r1

.......

P1
L^

..

. p1
[_ J

gi = 1 5 k N / m i g ^ = 9 0 k N ,
w budynkach o wysokosci powyzej 8 kondygnacji:

EC2:2002 pozostawia ustalenie wartosci

i
do decyzji n a r o d o w y c h
zalecajyc jednak przyj?cie: q^ = 10 k N / m i ^2 = 70 k N .
N o r m a polska P N : 2 0 0 2 [13.28] wymaga, aby zbrojenie to, zwane zbrojeniem wiehcowym
(w t y m przypadku zewn?trznym), w przypadku gdy
znajduje si? ono nad belkami lub scianami, na k t o r y c h opierane sy stropy, bylo
zdolne do przeniesienia sily nie nmiejszej niz:
w budynkach do 8 kondygnacji:

11

1.
P
LJ

._.

r.n
J

._. r
Tl. .
x;J.

q^ = 20 k N / m i q^ = 135 k N .
n
T^

Rys. 13.133. Zbrojenie i^cz^ce w poziomie stropu: 1 zbrojenie zewn^trzne (wieniec zewn^trzny),
2 wewn^trzne zbrojenie i^cz^ce, 3 zbrojenie wewn^trzne J^cz^ce wzdiuz belek w przypadku
braku zbrojenia 2, 4 zbrojenie i^cz^ce sciany do stropow, 5 zbrojenie i^cz^ce siupy
zewn^trzne do stropow

W przypadku duzych wewn?trznych otworow (atrium) ich kraw?dzie

powinny bye traktowane j a k zewn?trzne kraw?dzie budynkow.
Powyizsze zalecenia sy uznane sy przez obowiyzujyey norm? dla konstrukcji
zelbetowych [13.28], a takze byly honorowane przez norm? krajowy dotyczycy
budynkow z elementow wielkoplytowych [13.6], przy nieco inaczej rozlozonych akcentach.
W EC2:2004 podkresla si?, ze zbrojenie wiyzyce, ktorego zadaniem jest
minhnalizacja szkod wywolanych przez uszkodzenie elementow, p o w i i m o
bye zbrojeniem m i n i m a l n y m . Naleizy przez to rozumiec, ze j a k o zbrojenie
przeciwdzialajyce r o z w o j o w i katastrofy mozna uznac w calosci lub cz?sci
takze inne zbrojenia umieszczone w konstrukcji z uwagi na obciyzenia
eksploatacyjne.

W przypadku, gdy wieniec znajduje si? nad belky lub sciany, na ktorej ni(
opierajy si? stropy, n o r m a polska [13.28] wymaga q^ = 90 k N . Jak widaq
przepisy n o r m y polskiej [13.28] stwarzajy wi?ksze rezerwy na wypadel
katastrofy post?pujycej niz to zawarto w EC2:2004.
Przepisy dawnych n o r m polskich dotyczycych budynkow o konstrukcj
scianowej zarowno monolitycznych [13.7], j a k i z prefabrykatow wielko
plytowych [13.6] takze wymagaly, aby wience projektowane byly na kazde
kondygnacji w poziomie stropow.
Niezaleznie

od klasy stah zbrojeniowej wymagano,

aby powierzchni

przekroju zbrojenia wienca w budynkach o konstrukcji monolitycznych [13.')

wynosila:
X, = A * [ l + (L-20)/L],

(13.9:

gdzie:
L dlugosc b u d y n k u [ m ] ;
Af = 300 m m ^ - w budynkach z betonu zwyklego ze scianami zewn?tr
n y m i i n n y m i niz monolityczne,
A* = 400 m m ^ -

w budynkach z betonu zwyklego z monolitycznyr

scianami zewn?trznymi.
Bardziej rozbudowane
w k t o r y c h wymagano:

b y l y w t y m wzgl?dzie przepisy n o r m y

[13.6

> 230 m m ^ gdy plyty stropowe sy krzyzowo zbrojone, a w przypadk u plyt jednokieruukowo zbrojonych, gdy szerokosc plyt sciennych, wzdiuz
k t o r y c h biegny te p3yty, jest nie wi?ksza niz 4,8 m;
A^ = 340 m m ^ w przypadku piyt jednokieruukowo zbrojonych, gdy
szerokosc pjyt sciejouaych, wzdiuz ktorych biegny plyty, jest nie wi?ksza niz 6,0 m;
^ ^ ^ 8 L [ n i m ^ ] gdzie L jest dhigosciy rozpatrywanego wienca [ m ] .
13.8.2.2. Z b r o j e n i e w e w n ^ t r z n e
Zbrojenie wewn?trzne nalezy umieszczac w poziomie kazdego stropu i dachu.
W EC2:2004 wymaga si?, aby zbrojenie to (zbrojenie 2 na rysunku 13.133),
bylo ciygle na calej diugosci i zakotwione obustronnie w zbrojeniu o b w o d o w y m
w sposob zapewniajycy przekazanie sil. Moze bye ono rozlozone rownomiernie
w obr?bie plyt albo zgrupowane przy belkach lub w obr?bie belek lub scian. T o
wewn?trzne zbrojenie powinno bye zdolne do przeniesienia w k i e r u n k u
prostopadlym i rownoleglym do osi podluznej b u d y n k u sily i^tie.mtUstalenie wartosci tej sily pozostawiono unormowaniom n a r o d o w y m
zalecajyc, aby Ftie.mt = 20 k N / m .
Jezeli wewn?trzne zbrojenie lyczyce nie moze bye w stropach (np. prefabrykowanych) rozmieszczone rownomiernie w kierunku prostopadlym do ich
rozpi?tosci, to wg [13.18] moze bye ono zgrupowane w osi belek (zbrojenie 3 na
rysunku 13.133). Zbrojeme to powinno bye zdolne do przeniesienia sily
rozciygajycej:
P,,, = 0,5(/, +

y ? 3 ^ ? 4 .

(13-92)

(1^ i I2 [ m ] rozpatrywane wg rysunku 13.133 prostopadle do rozpi?tosci plyt).

Wartosci
i q^ pozostawiono do ustalenia u n o r m o w a n i o m narodowym,
sugerujyc:
?3 = 20kN/m

g^^TOkN.

(13.93)

Obowiyzujyca n o r m a polska [13.28] wymaga w t y m wzgl?dzie, aby

w przypadku, gdy w kierunku prostopadlym do k i e r u n k u glownego nie ma
zbrojenia (np. w stropach wielkoplytowych) zbrojenie wewn?trzne (zbrojenie 2 na
rysunku 13.133) w kierunku pracy tych stropow odpowiadalo wartosci
33 = 60 k N / m .
Jezeh w k i e r u n k u prostopadlym do kierunku glownego istnieje zbrojenie (np.
stropy krzyzowo zbrojone), wtedy zbrojenie to wg obowiyzujycej n o r m y polskiej
[13.28] powinno przeniesc sil? o wartosci q^ = 40 k N / m .
N o r m a polska [13.28] wymaga, zgodnie z dlugoletniy tradycjy, aby
niezaleznie o d zbrojenia lyczycego wewn?trznego, nad kazdym wewn?trznym
elementem podpierajycym (belka, sciana) znajdowai si? wieniec spelniajycy
warunki, jakie opisano uprzednio dla zbrojenia zewn?trznego (wiehcow zewn?trznych).

Podobne wymagania zawarto w normach polskich dotyczycych budynko

monolitycznych [13.7] i prefabrykowanych [13.6].
13.8.2.3. Z b r o j e n i e i^cz^^ce s c i a n y i s l u p y ze s t r o p a m i

Zewn?trzne slupy i sciany lyczyc nalezy z konstrukcjy wewn?trzny budynki!

w poziomie kazdego stropu i dachu. W EC2:2004 [13.18] zalecono, ab]
zbrojenie lyczyce sciany z wewn?trzny cz?sciy b u d y n k u (zbrojenie 4 na rysunkil
13.133) zdolne bylo do przeniesienia sily rozciygajycej i^tie.fac'
Ftie,fa.c 20 k N / m dhigosci sciany zewn?trznej.

(13.94

Zbrojenie lyczyce slupy z wn?trzem b u d y n k u (zbrojenie 5 na rysunki

13.133) powinno bye zdolne do przeniesienia sily i^tie.coi'
. Ptie,coi > 150 k N .
W

(13.95

unormowaniach narodowych mozna zmienic wartosci we wzorac]

(13.94)1(13.95).

Slupy narozne zaleca si? w [13.18] lyczyc z budynkiem w obu kierunkach

Dopuszcza si?, aby j a k o zbrojenie lyczyce slupy z stropami uwzgl?dn*
zbrojenie zewn?trzne.
N o r m a polska [13.28] wymaga, aby zbrojenie lyczyce sciany i wiehc
zewn?trzne ze stropami (zbrojenie 4 na rysunku 13.133) bylo nie mniejsze n i
podane uprzednio zbrojenie wewn?trzne, czyh w zaleznosci o d sytuacj
powinno przeniesc 40 lub 60 k N / m . N o r m a polska nie zawiera wyspecyfikowa
nego zbrojenia lyczycego slupy ze stropem (zbrojenie 5 na rysunku 13.13?
obowiyzujy t u przepisy j a k dla wiehca zewn?trznego. Jest to jedyny przypade
kiedy n o r m a polska okresla mniejsze zapotrzebowanie na zbrojenie n i |
EC2:2004.
'
"
13.8.2.4. Z b r o j e n i e l^cz^,ce p i o n o w e

W budynkach wielkoplytowych o 5 lub wi?cej kondygnacjach pionow

zbrojenie lyczyce nalezy umieszczac w siupach lub scianach. Zadaniem te J
zbrojenia jest zabezpieczenie konstrukcji w przypadku zniszczenia slupa l u l
sciany ponizej. Zbrojenie to powinno stanowic cz?sc systemu wtorne,
przenoszycego obciyzenia sponad zniszczonego obszaru.
Wymaga si?, aby zbrojenie to prowadzone bylo w sposob ciygly przez c a i
wysokosc obiektu. P o w i i m o bye ono w stanie przeniesc obciyzenie dzialajyna podlog? ponad zniszczonym slupem lub sciany. EC2:2004 dopuszc^
w tej sytuacji takze inne sposoby przekazania sil we w t o r n y m ustroju, jez^
zapewniona zostanie zarowno rownowaga sil, j a k i stosowne ograniczeiil
odksztalceh.
[
W EC2:2004 wymaga si? takze, aby w przypadku, gdy pionowe elemen
nosne opierajy si? na innych podporach niz fundament (belka, plaska plyt'
zostala w projekcie zbadana sytuacj a mozliwej utraty tego elementu. Jest

846
zalecenie istotne, mogyce miec zasadniczy wplyw na ksztaltowanie obiektow
w przyszlosci. Dzisiaj bowiem w znacznej cz?sci b u d y n k o w na plycie stropowej
podziemnego garazu opiera si? sciany nosne obiektu. Styd tez utrzymanie tego
zapisu w ostatecznej wersji E C 2 odcisnie si? w sposob istotny na swobodzie
ksztaltowania konstrukcji budowlanych.
W dawnej normie polskiej [13.7] wymagano, aby monolityczny wiejoiec b y l
zespolony ze sciany dolnej kondygnacji zbrojeniem o powierzchni przekroju:
A, > 100 mumVm sciany.

(13.96)

N o w a wersja tej normy, do ustanowienia ktorej j u z nie doszlo, zawierala

ostrzejsze wymagania stosownie do analizy zawartej w [13.58].
Obecna n o r m a polska [13.28] wymaga jedynie, aby w k i e r u n k u p i o n o w y m
polyczenia siupow w budynkach wielokondygnacyjnych zdolne byly do
przeniesienia sily rownej co najmniej obciyzeniu obliczeniowemu przypadajycemu na jedny kondygnacj?. W t y m wzgl?dzie przepisy krajowe rozniy si?
zasadniczo od przepisow EC2:2004, ktore dla b u d y n k o w ihskich takiego
pionowego polyczenia elementow nie wymagajy,
Wymiarujyc zbrojenie obwodowe, zespalajyce na sily spowodowane bezposrednio wypadkiem lub powstajyce w w y n i k u utworzenia nowego ustroju
wtornego spowodowanego wypadkiem, dopuszcza si? (EC2:2004) pomini?cie
w p l y w u innych sil. Przyj?to przy t y m joizsze wartosci materialowych wspolczynnikow bezpieczehstwa
= 1,3 i
= 1,0, a co za t y m idzie, wydhizenie
o wartosc e^, W konsekwencji zbrojenie wymiaruje si? na napr?zenia/y^
13.8.3. K o n s t r u k c j a

wiencow

EC2:2004 wymaga jednoznacznie, aby zbrojenie lyczyce prowadzone

w skrzyzowanych kierunkach bylo efektywnie ciygle i zakotwione na obwodzie
konstrukcji. W y n i k a z tego, ze dotyczy to zbrojenia dolnego. T a k i tez jest trend
w zbrojeniu stropow (por. [13.3]). W y n i k a to m.in. z tego, ze w w y n i k u
katastrofy zbrojenie dolne nie moze bye wyrwane, a jedynie zerwane. T y m czasem zbrojeniu gornemu grozi przy opadaniu konstrukcji sukcesywne
odrywanie o d betonu konstrukcji.
W g wersji E C 2 : 1 9 9 1 [13.16] ciyglosc obwodowego zbrojenia wiehcowego
uzyskac mozna bylo poprzez:
polyczenie zbrojenia na zaklad o diugosci 2 4^ i obj?cie tego zakladu
strzemionami wzgl?dnie sphaly o odst?pie s < 100 mm;
spajanie;
lyczniki mechaniczne.
Polska n o r m a [13.7] nie precyzowala konstrukcji zakladu, wprowadzala
jedynie wymog, aby zbrojenie wiehca obj?te bylo strzemionami z pr?t6w
04,5 mim rozstawionymi nie rzadziej niz co 0,5 m .
Jako calosc l u b cz?sc zbrojenia lyczycego obwodowego uwazac mozna
(EC2:2004) takze zbrojenie projektowane do innych celow.

Dopuszcza si? aby:

zbrojenie zewn?trzne (wience zewn?trzne) rozlozone bylo w pasie nie
szerszym niz 1,2 m od kraw?dzi stropu (dachu),
zbrojenie wewn?trzne bylo skupione w formie wiehca, albo rozlozone na
calej szerokosci stropu,
zbrojenie wewn?trzne moglo bye ukryte w scianach, jednak nie dalej niz
0,5 m od dolnej i gornej powierzchni stropu.
Zgodnie z dawny polsky n o r m y [13.7] pole przekroju zbrojenia wiehca
mozna bylo zmniejszyc nawet do 50% poprzez wliczenie zbrojenia ciyglego
usytuowanego w scianach i stropach w odleglosci nie wi?kszej niz 0,5 m od
kraw?dzi wiehca. Jest oczywistym, ze wewn?trzne zbrojenie lyczyce powinno
bye zakotwione w zbrojeniu o b w o d o w y m w sposob zapewniajycy przeniesienie
wyst?pujycych w n h n sil.
Przy w y k o n y w a n i u b u d y n k o w z kruszywowych betonow lekkich zalecano
w [13.6] zwi?kszenie przekroju poprzecznego zbrojenia o 5 0 % . Obecna norma
dotyczyca konstrukcji z kruszywowych betonow lekkich [13.24] zadnych
zaleceh w t y m wzgl?dzie nie zawiera.
13.8.4. P o i ^ c z e n i e p l y t

stropowych

Oprocz ogolnej wskazowki w EC2:2004 nie sprecyzowano warunkow

lyczejoia plyt stropowych. Takie wymogi, w zakresie lyczenia czolowego
i bocznego plyt prefabrykowanych, zawierala norma [13.6]. Wymagano tam,
aby w przypadku plyt jednokieruukowo zbrojonych polyczenia rozmieszczac
na podporze nie rzadziej niz co 2,4 m , a w plytach dwukierunkowo zbrojonych
nie rzadziej j a k co 3 m . Powierzchnia przekroju zbrojenia kazdego pojedynczego polyczenia me powinna byla bye nmiejsza mz 100 mm^, a w sumie nie
mniej niz 100 m m V n i szerokosci plyty. Bardziej szczegolowe zalecema zawarto
w [13.57].
13.8.5. U w a g i o z a c h o w a n i u s i ^ cz^sciowo uszkodzonego
b u d y n k u ze s c i a n a m i n o s n y m i
Charakter zniszczenia obiektu zalezy w du:zej mierze o d rozmiaru obszaru
pierwotnego zniszczenia.
K i e d y rozmiar lokalnego zniszczenia b u d y n k u ze scianami nosnymi nie jest
duzy (ok. 5 - 6 m), a u k l a d konstrukcyjny jest regularny, to omowione
uprzednio zasady zbrojenia uwazac mozna za wystarczajyce do uksztaltowania
si? wtornego ustroju w postaci wspornika przestrzennego przedstawionego na
rysunku 13.134. Nadwieszona sciana szczytowa wspolpracujyca z polyczonym
z niy stropem t w o r z y wspolny ustroj nosny.
W w y p a d k u wi?kszego obszaru zniszczeh i nieregularnego u k l a d u scian
w celu uzyskania skutecznego zabezpieczenia przed szkodami wywolanymi
przez wypadek niezb?dne jest przeprowadzenie odpowiedniej analizy warun-

848

wewn?trznej K^. Sztywnosc

znaczenia [13.60].

kow tworzenia ustroju wtornego. Wskazowki w t y m wzgl?dzie podano w

[13.39], [13.58], [13.59], [13.60]. Gtowny uwag? poswi?cono tam budynkom
z prefabrykatow wielkowymiarowycb,
poniewaz ten rodzaj konstrukcji jest
szczegolnie podatny na konsekwencje
lokalnycb uszkodzejd. Uzyskane rezultaty mozna uwazac jednak za przydatne
rowniez do analizy budynkow monolitycznych.
Analizujyc model wspornika przestrzennego (rys. 13.135) stwierdzono
[13.60], ze sila T-^ w dyezu pomi?dzy
sciany wspornikowy a stropem jest funkcjy sztywnosci wiehca K^, sztywnosci
polyczenia wiehca ze stropem
i sztywnosci polyczenia stropu na podporze
pomi?dzy wiehcem a sciany nie ma istotnego

^"O"^

plastycznosci przez zbrojenie wiehca (rys. 13.136). W stanie bUskim wyczerpaniu nosnosci ustroju wspolpraca stropu ze sciany redukowala sil?
w wiehcu o wi?cej niz 50% w stosunku do wartosci, k t o r a wyst?powalaby
w przypadku, gdyby wspolpracy takiej nie bylo. Potwierdza to wag? odpowiedniego uksztaltowania i zazbrojenia polyczenia wiehca z stropem.
-iNiT3[kN]

jti^

y
H
0

11

G + P[kN]
1
100

11

1
200

300

Rys. 13.136. Wartosci sii N]^ i T3 w badanym modelu

Zalozenia przyj?te dla modelu elementarnego rozszerzono nast?pnie na

model wielokondygnacyjnego wspornika przestrzennego i analiz? jego zachowania z uwzgl?dnieniem efektu dynamicznego wywolanego naglym usuni?ciem podpory.
Poslugujyc si? modelem wielokondygnacyjnym wspornika przestrzennego
sformulowano wymagania konstrukcyjne dla budynkow wielkoplytowych
podane na ryshnku 13.137. Wymagania te dotyczy budynkow o rzucie

Rys. 13.135. Model wspornika przestrzennego (opis w tekscie)

Badania obiektow uszkodzonych w w y n i k u bydz to wybuchu gazu, bydz

tez k m y c h przyczyn majy zwykle charakter badah poawaryjnych. M o z e to
pozwohc praktycznie jedynie na analiz? teoretyczny. Styd nalezy zwrocic
w a g ? na przeprowadzone swego czasu w I T B badania fragmentu b u d y n k u
wykonanego z prefabrykatow stosowanych w systemic Wk-TO poddanego
w p l y w o w i naglych uszkodzeh [13.60]. Badajyc fragment naroznika b u d y n k u
(rys. 13.134) stwierdzono wyrazny wzrost sily
po osiygni?ciu granicy

Rys. 13.137. Zalecenia konstrukcyjne dla budynkow wielkopiytowych o wysokosci powyz

9 kondygnacji

850
regularnym, w k t o r y c h moze wytworzyc si? ustroj wtorny j a k na rysunku
13.131b o wysokosci do 12 kondygnacji i rozpi?tosci stropow ok. 6 m przy
stosunkowo w i o t k i c h polyczeniach pomi?dzy piyty stropowy a sciany (np.
Wk-70). W t a k i m przypadku sila w wiehcu powinna bye okreslona na 140 k N
(3012 ze stali A - I I I ) . Jezeh liczba kondygnacji nie przekracza 8, sila ta moze
bye zredukowana do 80 k N (3 010 ze stah A - I I I ) . W y n i k i te znalazly
odzwierciedlenie w przepisach n o r m y polskiej [13.28].
A b y zakres zniszczenia lokalnego nie przekroczyl 6,0 m, zaleca si? usztywmc scian? szczytowy usytuowany prostopadle sciany konstrukcyjny (rys.
13.137) lub przynajmniej przewidziec t u odpowiednio silne zbrojenie pionowe.

13.9. Elementy spr^zone

Zalecenia konstruowania elementow spr?zonych podano w EC2 [13.18]
j a k o rozwini?cie zaleceh dla elementow zelbetowych, poprzestajyc na ogolnym
wskazaniu roznic.

13.9.1. R o z m i e s z c z e n i e

ciegien

W elementach strunobetonowych zalecane jest oddzielenie poszczegolnych

ci?gien; w elementach kablobetonowych w zasadzie takze, z wyjytkiem. sytuacji
szczegolnych, gdy celowe jest polyczenie kabh w oslonach parami w kierunku
pionowym. W tych szczegolnych przypadkach zalecane sy specjalne srodki
ostroznosci przy naciygu i iniekcji kanalow. Chodzi glownie o zabezpieczenie
przed deformacjy oslon, mogycy utrudnic te zabiegi w kolejnych kablach.
Podkresla si? t u szczegolny ostroznosc przy t a k i m grupowaniu k a b h w przypadku tras zakrzywionych podwojnie (w pionie i w poziomie).
W praktyce lyczenie k a b l i w pary na dhizszym odcinku jest zabiegiem
bardzo rzadko stosowanym, natomiast przy zag?szczeniu ci?gien sy stosowane
takie zabiegi na k r o t k i c h odcinkach.

zadowalajyce, wobec post?pu w dziedzinie roznych zabezpieczeh przeciwkorozyjnych.

Wymagania dotyczyce otulenia najpierw podano w postaci ogolnych
zaleceh (EC2 [13.18] p. 4.4.1.1), a nast?pnie podano wielkosci minimahie,
z komentarzem dotyczycym szczegolow. Przyj?to zasad? (4.4.1.2(2)P), ze
nominalne otulenie powinno stanowic sum? otulenia minimalnego oraz
losowego odchylenia w y m i a r o w c^om - c^m+^Cdcv. co w przypadku konstrukcji spr?zonych naklada na projektanta obowiyzek dodatkowej anahzy. Ogolne
zalecenie (p. 4.4.1.2 (2)P) przyjmuje /Icdcv =^ 10 m m .
Zalecono ponadto (p. 4.4.1.2(3)P), aby grubosc otulenia w elementach
strunobetonowych wynosila co najmniej 2 0 (przy uzebrowanych drutach 30),
gdzie 0 oznacza srednic? splotu lub drutu. W elementach kablobetonowych
(kable z przyczepnosciy) minimalne otulenie wynosi przy kanalach okryglych
nie mniej niz srednic? kanahi, a przy prostokytnych - wymiar nmiejszy
z dwoch: nmiejszy b o k lub polowa wi?kszego b o k u przekroju kanalu i nie
nmiej niz 50 m m . W obydwu typach kanalow - k o l o w y c h lub prostokytnych
wymagana otulina nie si?ga jednak powyzej 80 uam.
Opisowe zalecenia EC2 dotyczyce otulenia wynikajy z jednej strony
z dyzenia do lyczenia zaleceh dla konstrukcji zelbetowych i konstrukcji
spr?zonych, a z drugiej - z ch?ci wlyczenia mnych zaleceh, a zwlaszcza dobrze
zredagowanych w tej mierze i dostosowanych do reahow zaleceh C E B - F I P
M C 9 0 .[13.11].
Celowe jest przytoczenie cz?sci zaleceh C E B - F I P dla porownania. Podano
tam wartosci, minimahie jedynie dla podstawowych pi?ciu klas zagrozeh
(analogicznych j a k klasy ekspozycji w EC2 [13.18]), w postaci:
klas a zagrozenia
1
'

minhnalne otulenie c^^^ [ m m ]

"~

~l6

2'

25

3 lub 4

40

D l a klasy 5 wprowadzono wymaganie indywidualnego dostosowama do

warunkow.

13.9.2. O t u l e n i e

ciegien

Otulenie ci?gien betonem rozumiane jest w elementach strunobetonowych

analogicznie j a k w zelbetowych, czyh j a k o odleglosc od powierzchni wewn?trznej deskowania do obrysu ci?gna, natomiast w elementach kablobetonowych
odleglosc ta jest mierzona do oslony lub powierzchni kanalu kablowego.
Zaleznie od klasy zagrozenia warunkami srodowiska (patrz EC2 [13.18],
tablica 4.1) minimalne wartosci otulenia podano odr?bnie dla stalowych
ci?gien spr?zajycych (patrz EC2 [13.18], tablica 4.2), j a k o zawsze wi?ksze
o 10 m m od otulenia pr?t6w w zelbecie w analogicznej klasie srodowiska.
Zalecenia EC2 [13.18], pomhno wprowadzenia bardzo licznych klas
srodowiska i ich wariantow, nie sy dla konstrukcji spr?zonych w pelni

N a tej podstawie okresla si? wartosci nominalne otulenia, uwzgl?dmajyce

odchylenia wymiarowe, a mianowicie:
Cnom = c^i^-t-10 m m przy zwyldej k o n t r o h jakosci (materialu i wymiarow)^
Cnom = c^in+
5 m m przy podwyzszonej k o n t r o h jakosci.
Wartosciom n o m m a l n y m majy odpowiadac grubosci podkladek dystan-^
sowych, ktore sy nie t y l k o wymagane, z dobieraniem ich materialu stosowme
do rodzaju agresji srodowiska, ale jeszcze podkreslono dla klas 3 do 5 komecznose ich dobrej przyczepnosci do betonu.
w
u
^
Przepisy C E B - F I P [13.11] zwracajy szczegohiy uwag? na dobor b e t o n i
tworzycego otulenie i jego skladnikow; nawiyzuje to do przypadkow stosowa^
nia hmego betonu w prefabrykowanych lub monolitycznych fragmentacl
elementow w otoczemu zbrojenia.

852

Ponadto wskazane sy wszystkie inne czynniki, jakie muszy bye iycznie

z grubosciy i rodzajem betonu otulenia rozwazone przy projektowaniu
konstrukcji kablobetonowych z uwagi na zabezpieczenie przeciwkorozyjne:
jakosc i w y m i a r y przekroju stali spr?zajycej,
rodzaj iniekcji kanalow kablowych,
typ i material oslon kablowych (w t y m np. szczelnosc stykow oslon),
specjalne zabezpieczenia powierzchniowe (np. galwanizowanie lub powlekanie ciegien),
uszczelnienia zakotwien kabli.
Przy wspolczesnym post^pie w zapewnianiu odpornosci korozyjnej ciegien
i zakotwien nie mozna w konstrukcjach spr?zonych poprzestawac na rozwazaniu samej grubosci otulenia.

beton m o g l przenosic na odcinkach zakrzywionych kanalow naciski od

spr?zenia,
nie dopuscic do przeciekow zaczynu cementowego z kanalu do kanalu przy
iniekcji.

> 50 m m

10'

'7)11 y.'d

> 4 0 mm

>(/>
13.9.3. P o z i o m e i p i o n o w e odst^py ciegien s p r ^ z a j ^ c y c h
O g o l n y m zaleceniem, podobnym do wszystkich przepisow rozmieszczenia
zbrojenia w przekroju elementu, jest zapewnienie dogodnych warunkow
ukladania i zag?szczania betonu oraz uzyskania dobrej przyczepnosci betonu
i ciegien.
W elementach strunobetonowych sprowadza si? to do wymagah podanych
na rysunku 13.138.
Srednica 0 jest t u rozumiana j a k o obrys zewn?trzny ciegien, a
oznacza nonhnalny wymiar najwi?kszych ziaren kruszywa. Przepisy EC2 [13.18] nie
->C/g
podajy odst^pu ciegien od wewn^trznych powierz>2(p
chni formy, ale logicznie nalezy w a r u n k i podane na
rysunku 13.138 stosowac takze do tych sytuaqi,
lycznie z wymaganiami nominalnego otulenia.
>2(l)
>20
Rys. 13.138. Minimalne odst^py ciegien w przekroju
strunobetonowym wg EC2
[13.18]

Jako ogolny zasad? konstrukcyjny dla elementow

strunobetonowych podano wymaganie, aby zapewnione bylo dogodne ukladanie i zag?szczanie betonu
oraz osiygni?ta przyczepnosc mi^dzy betonem a ci?gnami (p. 8.10.1.1(1)P).

D l a elementow kablobetonowych wprowadzono

w obeenej wersji EC2 [13.18] ograniezenia odst^pow k a b l i (kanalow) z przewidywaniem roznych mozliwych przypadkow pojedynczych kabh lub par
kabh wylycznie pionowo usytuowanych (rys. 13.139). Zasada prowadzenia
kabh parami zostala zaostrzona w stosunku do wczesniejszych wersji EC2
(gdzie dopuszczano takze poziome usytuowanie k a b l i w parach) i oprocz
rysunku zamieszczono zastrzezenie, ze dopuszcza si? jedynie pionowe usytuowanie par k a b h (p. 8.10.1.3(2)P).
Ponadto zwrocono uwag?, ze kanaly kablowe powinny bye umieszczone
i skonstruowane w t a k i sposob, aby:
beton m o g l bye ukladany bez uszkadzania kanalow,

> 40 m m

Rys. 13.139. Minimalne odst^py kanalow w przekroju kablobetonowym wg EC2 [13.18]

13.9.4. Z a k o t w i e n i a , l y c z n i k i i

dewiatory

Zalecenia w zakresie zakotwien dotyczy w wi?kszym stopniu producentov

systemow spr?zania niz projektantow konstrukcji spr?zonych. Wedlug EC;
[13.18] (p. 3.4.1.2.2(1)P) sprowadzajy si? one do nast?pujycych ogolnycl
wytycznych: wytrzymaiosc urzydzeh kotwiycych i stref zakotwieh powinna bye
odpowiednia dla przekazania sil z ci?gien na beton, a ewentualne zarysowani;
w strefie zakotwieh nie mogy pogarszac funkcji zakotwienia.
Wspolczesnie nie stosuje si? indywidualme projektowanych lycznikow l u
zakotwieh, a podane ogolne wytyczne sy przestrzegane przez wyspecjalizow
nych producentow tych elementow. Takie wytyczne sy podane opisowo dl
zakotwieh i lycznikow w EC2 [13.18] p. 8.10.4.
Podano w EC2 [13.18] (p. 3.4.2) rowniez ogolne wytyczne co do k a t
zewn?trznych i urzydzeh odchylajycych trasy kabli, zwanych dewiatorami
to przepisy, ktore przede wszystkim podajy producenci systemow spr?zani
Podano wi?c tylko ogolne wymaganie zgodnosci elementow wyposazenia k a t
wyposazenia z Europejskimi A p r o b a t a m i Technicznymi, a ogolne zasac
konstruowania i montazu dewiatorow podano w p. 8.10.5.
13.9.5. K o n s t r u o w a n i e strefy z a k o t w i e n
elementow kablobetonowych
Przepisy w t y m zakresie istotnie zmieniono w stosunku do wczesniejszy(
wersji EC2 (np. [13.16]) i ograniczono w EC2 [13.18] (p. 8.10.3) do n
st?pujycych ogolnych wskazowek:

854

strefy zakotwieh p o w i i m y bye projektowane zgodnie z zasadami podany-

Pismieixnictwo

m i dla przypadkow lokalnych obeiyzeh (docisk),

przy anaUzie sily spr?zajycej j a k o obciyzenia sknpionego nalezy uwzgl?dniac obliczeniowy sil? spr?zajycy

(p. 2.4.2.2(3)), ze wspolczynnikiem

obciyzenia j a k przy niekorzystnym dzialaniu l o k a l n y m rp.unfav = 1>2 oraz

nizszy

z wartosci wytrzymalosci charakterystycznej

betonu

na

roz-

ciyganie, czyh/ctfc.0.05 = 0.70/rt^,

docisk p o d plyty k o t w i y c y

powmien bye sprawdzony

stosownie

do

Europejskiej A p r o b a t y Technicznej,

zbrojenie

powinno

wytrzymaiosc

si? wymiarowac bioryc p o d uwag? obliczeniowy

stah i jesh

napr?zenia w

300 M P a , nie jest konieczne

w

zbrojeniu

nie

sprawdzanie szerokosci

przekraczajy
rozwarcia

rys

betonie,

dopuszcza

si?

przyblizone

zakotwieh j a k na rysunku

zalozenie rozchodzenia

si?

sil w

strefie

13.140.

; ^ = a r c tan(2/3) = 3 3 7 '

Rys. 13.140. Zasada rozchodzenia si? sii naczole belki kablobetonowej przyj^ta w EC2 [13.18]

13.9.6. Z b r o j e n i e d o d a t k o w e k o n s t r u k c j i s p r ^ z o n y c h
D o d a t k o w e zbrojenie powierzchniowe zalecane jest (EG2 [13.18] p. 9.2.4)
wtedy,

gdy zachodzi

obawa

odlupywania

pozarowych l u b w celu ograniezenia

si?

otuliny

np.

warunkach

szerokosci rozwarcia rys przy duzych

srednicach ci?gien, umieszczonych stosunkowo gl?boko. Jest t o analogia do

sytuacji przy koncentracji zbrojenia

w zelbecie (wiyzki pr?t6w

0 > 32 mm). Zalecenia co do powierzchni tego zbrojenia, jego

l u b pr?ty

rozmieszczenia

1 uwzgl?dniania w obliczeniach przyj?to te same co dla belek zelbetowych.

Szczegoly podano w EC2 [13.18] -

Zalycznik E.

[13.1] A C I 318-89, Building Code Requirements for Reinforced Concrete and Commenti
A C I 318R-89. Second Printing, ( M y 1990).
[13.2] A C I 318-95, Building Code. Requirements for Reinforced Concrete and Commentary (ACI
318R-95) Second Printing, (February 1996).
[13,3] A C I 318-02, Building Code Requirements for Reinforced Concrete, and Commentary (ACI
318R-02), (2002),
[13,4] AS 3600 - 1994. Concrete structures.
[13,5] AS 3600 Supplement 1 - 1994, Concrete Structures - Commentary.
[13.6] BN-79/8812-01, Konstrukcje budynkow wielkopiytowycli. Projektowanie i obliczenia
statyczno wytrzymaiosciowe.
[13.7] BN-79/8812-02. Konstrukcje budynkow ze scianami monolitycznymi. Projektowanie
i obliczenia statyczno wytrzymaiosciowe.
[13.8] BS 8110: Part 1: 1985, Structural use of concrete. Part 1. Code of practice for design and
construction, with Amendment No 3.
[13,9] BS 8110: Part 1: 1997. Structural use of concrete. Part 1. Code of practice for design and
construction, with Amendment No 3.
[13,10] CCBA 68, Regies Techniques de Conception et de Calcul des Ouvrages et Constructions
en Beton Arme, Modifications 1970, (1975).
[13.11] CEB-FIP Model Code 1990. Design Code, Comite Euro-International du Beton, Thomas
Telford, (1993),
[13J2] CSN 73 1201, Navrhovni betonovych konstrukci. (1986).
[13.13] D I N 1045. Beton und Stahlbeton. Bemessung und Ausfiihrung. (Juli 1988).
[13.14] D I N 1045, Beton und Stahlbeton. Bemessung und Ausfiihrung. (1991).
[13.15] D I N 1045-1:2001, Tragwerke aus Beton, Stahlbeton und Spannbeton Teil 1: Bemessung
und Konstruktion,
[13,16] ENY 19924-1:1991. Eurokod 2 Projektowanie Konstrukcji z betonu. Cz?sc 1. Zasady
ogolne dla budynkow. Tom 1. Wersja polska (Instytut Techniki Budowlanej Warszawa
1995),
[13.17] E N 1992-1. (1st draft) Eurocode 2: Design of concrete structures - Part 1: General rules
and rules for buildings, CEN/TC 250]SC 2 N 315, pecember 1999).
[13.18] EN.1992-1. Eurokode 2: Design of Concrete Structures - Part 1-1: CEN, December 2004.
[13.19] ENV 1992-1^3. Design of concrete structures - Part 1-3: General rules - Precast'
concrete elements and structures,
[13,20] NS 3473 E Concrete structures. Design rules. 4th edition (Nov. 1992).
[13.21] ONorm B 4200-8. Stahlbetontragwerke. Berechung und Ausfiihrung I , (1996).
[13.22] ONorm B 4200-9. Stahlbetontragwerke. Berechung und Ausfiihrung 11, (1996).
[13.23] ONorm B 4700, Ausgabe: 2001-06-01. Stahlbetontragwerke. EUROCODE-nahe Berechnung, Bemessung und konstruktive Durchbildung.
[13.24] PN-B-03263:2000. Konstrukcje betonowe, zelbetowe i spr^zone wykonywane z kruszywo
wych betonow lekkich. Obliczenia statyczne i projektowanie.
[13.25] PN-84/B-03264, Konstrukcje betonowe, zelbetowe i spr^zone. Obliczenia statyczni
i projektowanie.
[13,26] PN-Br03264 (projekt z 1996). Konstrukcje betonowe, zelbetowe i spr^zone. Obliczenia
statyczne i projektowanie.
[13,27] PN-'B-03264:1999, Konstrukcje betonowe, zelbetowe i spr?zone. Obliczenia statyczn
i projektowanie.
[13,28] PN-B-03264:2002, Konstrukcje betonowe, zelbetowe i spr^zone. ObHczenia statyczn
i projektowanie,
[13,29] PN-91/S40042. Obiekty mostowe. Konstrukcje betonowe, zelbetowe i spr?zone. projek
towanle.

856
[13.30]
[13.31]
[13.32]
[13.33]
[13.34]
[13.35]
[13.36]
[13.37]
[13.38]
[13.39]
[13.40]
[13.41]
[13.42]
[13.43]
[13.44]

[13.45]
.
[13.46]
[13.47]
[13.48]
[13.49]
[13.50]
[13.51]
[13.52]
[13.53]
[13.54]

[13.55]
[13.56]
[13.57]
[13.58]
[13.59]

SNIP I I - B 1-75. Betonnyje i zelezobetonnyje konstrukcji. (1975).

SNIP 11-21-84. Betonnyje i zelezobetonnyje konstrukcji. (1985).
SNIP 2.03.01-84. Betonnyje i zelezobetonnyje konstrukcji. (2001).
T G L 33405/01. Betonbau. Nachweis der Trag- und Nutzungsfahigkeit Konstruktionen
aus Beton und Stahlbeton. (1980).
Ajdukiewicz A., Starosolski W.: Reinforced-concrete slab-column structures. ELSEVIER
Science Publisher, Amsterdam-Oxford-New York-Tokyo, 1990.
Bajkov V. N . , Sigalov E. E.: 2elazobetonnye konstrukcii. Strojizdat, Moskva 1978.
Barasikov A. J. i inni: 2elazobetonnye konstrukcii. Visca Skola, Kliev 1984..
Beton - Kalender. Ernst & Sohn Verlag, Berlin 1991.
Bondnarenko V. M . , Syvorkin D . G.: 2elazobetonnye i kamennye konstrukcii. Wyssaja
skola, Moskva 1987.
Cholewicki A. Lewicki B. i inni: Zabezpieczanie budynkow wielkoplytowych przed
katastrofy rozprzestrzeniajq,cy si?. COBPBO, Warszawa 1990.
Cook W. D., Mitchell D.: Studies of Disturbed Regions near Discontinuities in Reinforced
Concrete Members. A C I Structural Journal, March-April 1988.
Czkwianianc A. i in.: Wymiarowanie krotkich wspornikow metody geometrycznego
rozkladu siL Inzynieria i Budownictwo, nr 9, 1974.
Dybrowski K., Stachurski W., Zielihski I : Konstrukcje betonowe. Arkady, Warszawa
1982.
Ebil J.:.Concrete Structures Euro-Design Handbook. Ernst 8c Sohn, Berlin 1994/96.
Eligehausen R., Gerster R.: Das Bewehren von Stahlbetonbauteilen. Erlauterungen zu
verschiedenen gebrauchlichen Bauteilen. Deutsche Ausschuss fiir Stahlbeton, Heft 399,
Beuth Verlag GmbH, Berlin. 1993.
rFranz G., Niedenholf H.: Die Bewehrung von Konsolen und gedrungenen Balken. Beton
und Stahlbetonbau, H . 5, 1963.
Godycki-(5wirko T.: Mechanika betonu. Arkady, Warszawa 1982.
Godycki-dwirko T.: J^cinanie w zelbecie. Arkady, Warszawa 1968.
Grabiec K.: Konstrukcje betonowe. Przyklady obHczeh statycznych. P W N Warszawa-Poznah 1995.
Kobiak J., Stachurski W.: Konstrukcje zelbetowe. Tom 1 i 2. Arkady, Wa:rszawa 1984,
1987.
Kuuskoski V.: tJber der haftung zwischen Beton und Stahl Experimentelle Untersuchungen. Helsinki, The State Institute der Technical Research, 1950.
Leonhardt F.: Vorlesungen uber Massivbau. Springer Verlag, Berlin 1973.
Leonhardt F., Monning E.: Vorlesungen ber Massivbau. Drittel Teil. Grundlagen zum
Bewehren i m Stahlbetonbau. Springer Verlag, Berlin 1974.
Leonhardt F., Monning E.: Vorlesungen ber Massivbau. Teil 2, Sonderfalle der Bemessung
im Stahlbetonbau. Dritte Auflage, Springer Verlag, Berlin 1986.
Leonhardt F., Walther R.: Geschweite Bewehrungsmatten als Biigelbewehrung Schubversuche am Plattenbalken und Verankerungsversuche. Die Bautechnik, No 42, H 10, 1965,
s. 239-337.
Leonhardt F., Walther R., Dilger W.: Schubversuche an Durchlauftragem. DAlStb, H .
163, Ernst & Sohn, Berlin 1964.
Leonhardt F., Walther R., Dieterle H.: Versuche zur Ermittlung der Tragfachigkeit von
Zugschlafenstosen.
Lewicki B.: Konstrukcje budynkow z prefabrykatow wielkowymiarowych. COBPBO,
Warszawa 1993.
Lewicki B. i wspolautorzy: Budynki wznoszone nietodami uprzemysiowionymi. Projektowanie konstrukcji i obliczenia. Arkady, Warszawa 1979.
Lewicki B., Cholewicki A., Makulski W.: Large-panel building: behaviour in partial
damage. Building Research and Practice, July/August 1983.

[13.60] Lewicki B., Olsen O.: Limiting the probability of progressive collapse. CIB W23 State!
of art report. Building Research and Practice. January/February 1974.
11
[13.61] Martin H., Janovic K.: Vergleichversuche ST 50]55 RU ST 42/50 RU. Bericht No 1227
T U Miinchen, Institut fr Massivbau, 1972.
[13.62] Martin H., Schiessel P.: Bau-Stahlgewerbe. Berichte aus Forschung und Technik, Teil 4,
1970.
[13.63] Mehmel A., Becker G.: Zur Schubbemessung des kurzen Kragarmes. Der Bauingenieur, H
6, 1965.
[13.64] Nagrodzka-Godycka K.: Przyczynek do projektowania krotkich wspornikow zelbetowych
obciyzonych na gornej kraw?dzi. Archiwum Inzynierii Lydowej, Tom XXXVII, z. 2, 1991.
[13.65] Nagrodzka-Godycka K.: Wsporniki zelbetowe. Badania, teoria, projektowanie. Wydawnictwo Politechniki Gdanskiej, Seria: monografie, nr 21, Gdansk 2001.
[13.66] Nagrodzka-Godycka K., Godycki-CSwirko T.: O badaniach wspornikow belek zelbetowych. Inzynieria i Budownictwo, N r 12, 2002, s. 693-697.
[13.67] Rausch E.: Drillung (Torsion), Schub Scheren beim Stahl bet onbalken. VDI-Verlag,
Dsseldorf 1953.
[13.68] Rehm G.: Stress distribution in reinforcing bars embedded in concrete. R I L E M Symposium, Stockholm 1957.
[13.69] Rehm G., Martin H., Mller H.: Auszieversuche mit Betonstahlbalken. Bricht No 1975,
Materialprufungsamt f.d. Bauwesen d. T H Mnchen, 1968.
[13.70] Robinson J-R.: fiements constructifs speciaux du beton armbe. Editions Eyrolles, Paris
1975.
[13.71] Sheikh S., Yeh C, Khoury S.: Concrete strength in Tied Columns. ACI Structural Journal,
V. 87 No. 4, July-August 1990, s. 379-385.
[13.72] Starosolski W.: Konstrukcje zelbetowe. Wedhig PN-B 03264:2002. Tom I i I I , PWN,
Warszawa 2003.
[13.73] Waestlund G.: Use of high strength steel in reinforced concrete. Journal of the A C I
Proceedings, Vol. 55, No 12, 1959.
[13.74] Whittle R. T.: Design of reinforced concrete flat slabs to BS8110. CIRIA, London, 1985.
[13.75] Wytyczne projektowania konstrukcji zelbetowych wedlug PN-ENV-1992-1-1 Eurocod 2.
Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa 1994.
[13.76] Zakrzewski A.: Nosnosc i rysoodpomosc strefy przypodporowej belek zelbetowych
0 przekroju zmiennym skokowo. Inzynieria i Budownictwo, nr 7, 1973.
[13.77] Zalesow A. S., Baranowa T. I . : Nowyj podhod k naczetu korotkich elementow prisjestwii
popieriecznych sii. Beton i Zeliezobeton, No 2, 1979.
[13.78] Zarzycki A.: Nosnosc i rysoodpomosc krotkich wspornikow zelbetowych. Praca doktorska, Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa 1973.
[13.79] United Kingdom Comments on E V N 1992-1-1:1991, Eurocode 2:'Design of Concret(
Structures Part 1-1: General Rules for Buildings.
[13.80] Comments from Denmark on E V N 1992-1-1:1991, Eurocode 2 Draft 1993-12-08.
[13.81] Comments by The Netherlands on E V N 1992-1-1:1991 after two-year enquiry.
[13.82] Enquiry on European Prestandard E V N 1992-1-1:1991. Reply from The Swiss Mirro
Group to EC 2, March 1995.

14. Wykonawstwo i kontrola

jakosci
14.1. Podstawy normowe

Podstawowym warunkiem bezpiecznego uzytkowania prawidiowo zaprojektowanej konstrukcji oraz zapewnienia jej wymaganych cech uzytkowych
i trwaiosci jest odpowiedni poziom wykonania tej konstrukcji. O efekcie
k o h c o w y m decyduje jakosc uzytych materiaiow i jakosc robot. Jakosc materiaiow dotyczy zarowno betonu, jego skladnikow, j a k i stali. Odpowiedni
poziom r o b o t okreslony jest natomiast przez stopieh zgodnosci wykonywanej
konstrukcji z projektem (zachowanie tolerancji wymiarowych, prawidlowosc
ulozenia zbrojenia), a takze przez zastosowany technologi? procesow budowlanych (deskowania, transport i ukladanie mieszanki, zag?szczame i piel?gnacj? betonu). Obydwa te czynniki: jakosc materiaiow i jakosc robot winny bye
stale nadzorowane i kontrolowane przez osoby uprawnione.
W systemic n o r m europejskich wymagania stawiane konstrukcjom z betonu regulowane sy pi?cioma grupami norm. O b o k normy projektowania EC2
wyst?pujy:
norma E N 206-1 pt. B e t o n

Wymagania, wiasciwosci, produkcja

i zgodnosc"^ wraz z grupy n o r m zwiyzanych, dotyczycych skladnik6\

betonu:

cementu,

p o p i o l u lotnego, pylu krzemionkowego,

domieszek

kruszyw, wody zarobowej, barwnikow;

grupa n o r m dotyczycych badah mieszanki betonowej i betonu (pobierani(
i wykonywanie probek, badanie konsystencji roznymi metodami, badanr
zawartosci powietrza, badanie wytrzymalosci na sciskanie i rozciyganr
przy rozlupywaniu, badame gestosci betonu);
grupa n o r m dotyczycych badania betonu w konstrukcjach (badania beto
nu, ocena wytrzymalosci, normy dla prefabrykatow betonowych);
norma E N V 13670-1 pt. W y k o n y w a n i e konstrukcji betonowych" oma
wiajyea transport mieszanki betonowej, uldadanie, zag?szczanie, piel?gna
cj? i dalsze czynnosci technologiczne.

860
W polskim systemie n o r m zagadnienia wykonawstwa i k o n t r o l i jakosci
konstrukcji z betonu obecnie regulowane sy przez:
norm? projektowania PN-B-03264:2002 [14.14];
norm? P N - E N 206-1:2003 [14.3] dotyczycy betonu i jej pokrewne;
n o r m y hutnicze [4.9-^-14.13] regulujyce zagadnienia zwiyzane ze staly
zbrojeniowy.
Dotychczas' podstawowe uregulowania problemow wykonawstwa k o n strukcji z betonu i k o n t r o l i jakosci zawarte byly w pochodzycej sprzed
z czterdziestu lat, nie obowiyzujycej j u z normie PN-63/B-06251 R o b o t y
betonowe i zelbetowe. Wymagania techniczne". Zagadnieniami szczegolowymi
zajmowaly si? zas n o r m y branzowe i instrukcje I T B . Opracowania takie to np.
norma BN-78/6736-02 B e t o n towarowy", czy Instrukcja I T B 156/79 W y k o nywanie betonu w warunkach zhnowych".
Jedynym kompleksowym opracowaniem obejmujycym t? problematyk?
byly W a r u n k i techniczne wykonania i odbioru r o b o t budowlano-montazowych, a w szczegolnosci T o m I zatytulowany B u d o w n i c t w o ogolne" i T o m
I V O b m u r z a piecow przemyslowych i k o t l o w oraz k o m i n y i chlodnie
energetyczne" [14.23], opracowane przez Instytut Techniki Budowlanej i w y dane w 1990 r o k u . Wydawnictwo w swoim zalozeniu inialo bye aktem
prawnym wprowadzonym przez ministra budownictwa do stosowania. W t o mie I w cz?sci 1 znalazly si? zasady wykonywania deskowan, nueszanek
i zapraw betonowych oraz zbrojenia, a w cz?sci 2 zagadnienia ogolniejsze
dotyczyce monolitycznych konstrukcji zelbetowych i konstrukcji spr?zonych.
W tomie I V omowiono zagadnienia wykonawstwa i k o n t r o h piecow, k o m i n o w
i chtodni.
W y t y c z n e " [14.23] byly dotychczas opracowaniem podstawowym dla
wykonawstwa k o n s t r u k c j i z betonu. Poniewaz nie ma na razie polskiego
odpowiednika n o r m y E N V 13670-1 pt. W y k o n y w a n i e konstrukcji betonowych", mozna uznac, ze W y t y c z n e " sy w zasadniczej swej tresci aktualne do
dnia dzisiejszego. Podstawowe roznice dotychczasowych polskich zaleceh
i zaleceh europejskich wyszczegolnione zostany w p. 14.3.
N o r m y podstawowy traktujycy o tworzywie betonowym jest natomiast
PN-EN-206-1 [14.3] zast?pujyea norm? Beto n zwykly" [14.15]. N o r m y te
zasadniczo rozniy si?. Dlatego w p. 14.2 omowione zostany zagadnienia jakosci
betonu wedlilg PN-EN-206, na ktorej oparty jest EC2,

14.2. Jakosc materiaiow

Materialy uzyte do wykonania konstrukcji z betonu p o w i n n y charakteryzowac si? wlasciwosciami uznanymi za odpowiednie w danych warunkach.
Poza spelnieniem wymagah technicznych, ktore szczegolowo zostany o m o w i o ne ponizej, materialy te me powinny o'ddzialywac negatywnie na srodowisko,
powiimy natomiast sprzyjac zyciu i zdrowiu u z y t k o w n i k o w .

14.2.1. M i e s z a n k a betonowa i beton

Beton jest szczegolnym materialem konstrukcyjnym, k t o r y jest od podst,

tworzony dla potrzeb konkretnej konstrukcji. Poprzez dobor procedu
projektowania, skladnikow, ich wiasciwosci i proporcji oraz technolo^
wykonania mozna wplywac na ostateczne cechy betonu j a k o materi;
konstrukcyjnego, a w konsekwencji na jakosc, trwalosc decydtijycy o okres
eksploatacji, bezpieczehstwo uzytkowania i cechy uzytkowe wykonanej z nie,
konstrukcji.

Skiadniki betonu

Pierwszym ogniwem wplywajycym na kohcowe wiasciwosci betonu sy jeg

skiadniki, k t o r y c h cechy i sposob badania specyfikujy normy zwiyza
z P N - E N 206-1. Skiadniki betonu nie powinny zawierac substancji szko
liwych w ilosciach mogycych obnizyc trwalosc betonu lub spowodow;
korozj? zbrojenia. Nalezy stosowac wylycznie skiadniki o ustalonej przydatn^
sci do konkretnego zastosowania. Skladnikami betonu sy:
cement, k t o r y nalezy wybierac bioryc p o d uwag?: w a r u n k i realizacji robe
przeznaczenie betonu, w a r u n k i piel?gnowania (np. obrobka cieplna), w
miary konstrukcji (wplywajyce na wydzielanie ciepla), w a r u n k i srodowj
kowe pracy konstrukcji, reaktywnosc kruszywa z cementem;
kruszywa zwykle lub lekkie, k t o r y c h uziarnieme i wiasciwosci (ksztalt ziai
mrozoodpornosc, scieralnosc, zawartose pylow) nalezy dobrac uwzgl?
niajyc w a r u n k i realizacji robot, przeznaczenie betonu, w a r u n k i srodov
skowe i wymagania wobec odsloni?tego kruszywa; a maksymalny wymi
ziarn nalezy dobrac ze wzgl?du na grubosc otulenia zbrojenia o i
minhnalny szerokosc przekroju elementu;
woda zarobowa;
domieszki dodawane podczas procesu mieszania w malych iloscia
w stosunku do masy cementu w celu modyfikacji cech mieszanki betonow
lub betonu, przy czym ich ilosc nie powinna bye wi?ksza niz 50 g na 1
cementu;
dodatki nieorganiczne (drobno uziarnione skiadniki stosowane w
poprawy wiasciwosci) typu I prawie oboj?tne, np. kruszywa wypelnia
czy barwniki lub typu I I o wlasnosciach pucolanowych lub utajon
wlasdwosciach hydrauhcznych, np. p y l krzemLonkowy lub popiol lotr

Sklad betonu a srodowisko pracy konstrukcji

N o r m a P N - E N 206-1 defmiuje okres uzytkowania konstrukcji z bet
jako czas, w k t o r y m zachowanie si? betonu utrzymuje si? na pozio
zgodnym z wymaganiami eksploatacyjnymi konstrukcji, p o d warunkiem
jest ona wlasciwie uzytkowana. Dlatego tez decydujyce wiasciwosci bet
winny pozostawac w okresie eksploatacji na zalozonym poziomie, niezale:
od wewn?trznych i zewn?trznych czynnikow powodujycych degradacj? k

CP

I
i

-g-

2^ S

Tab. 14.1. Zalecane wartosci graniczne skladu i wiasciwosci betonu wg PN-EN 206-1 oraz grubosci otulenia pretow zbrojeniowych wg EC2 w zaleznosci od
klasy ekspozycji konstrukcji
Klasa ekspozycji
Ohlorki z wody
morskiej

Karbonatyzacja

Max w/c
Minimalna klasa
Min. ilosc cementu

Ohlorki nie
z wody morskiej

Zamrazanie/
/Rozmrazanie

Agresja chemiczna

XO

XCl

XC2

XC3

XC4'

XSl

XS2

XS3

XDl

XD2

XD3

XFl

XF2

XF3

XF4

XAl

XA2

XA3

0,65

0,60

0,55

0,50

0,50

0,45

0,45

0,55

0,55

0,45

0,55

0,55

0,50

0,45

0,55

0,50

0,45

012/

020/
/25

025/
/30

030/
/37

030/
/37

030/
/45

035/
/45

035/
/37

030/
/37

030/
/45

035/
/37

030/
/45

025/
/37

030/
/30

030/
/37

030/
/37

030/
/37

035/
/45

260

280

280

300

300

320

340

300

300

320

300

300

320

340

300

320

360

4,0

4,0

4,0

Min. ilosc powietrza [ % ]

kruszywo odporne na
zamrazanie/rozmrazanie

Inne

Otulina stali zwyklej [mm]

10

20

20

25

40

40

Otulina stali zwyIdej [mm]

20

30

30

35

50

50

Tolerancja grubosci
otuliny [mm]

10

50

cement
siarczanoodporny

864
Pomiar zawartosci powietrza wykonywac nalezy metody cisnieniowy
rekomendowany rowniez przez dotychczasowy pol'sky norm?. Graniczne
wielkosci odchylek wynoszy 0,5% i + 1 , 0 % .
W y m i a r maksymalnego ziarna kruszywa nalezy oceniac na podstawie
krzywej przesiewu.
Temperatura mieszanki betonowej w chwili dostarczenia na miejsce w b u dowania nie p o w m n a bye nizsza niz 5C. W przypadku, gdy niezb?dna jest
inna temperatura, nalezy j y wyspecyfikowac z podaniem wartosci tolerancji.

klas betonu zwyklego i ci?zkiego od C8/10 do ClOO/115 oraz 14 klas betonu

lekkiego od L C 8 / 9 do LC80/88; przy czym liczba pierwsza oznacza
minimalny wytrzymaiosc charakterystyczny na probkach walcowych, zas
druga minimalny wytrzymaiosc charakterystyczny oznaczany na probkach
szesciennych, w N / m m ^ . K r y t e r i a zgodnosci dotyczyce wytrzymalosci na
sciskanie sy inne niz obowiyzujyce w dotychczasowej normie B e t o n zwykly"
zasady kwalifikowama betonu do klasy wytrzymalosci. Otoz, aby zgodnosc
wytrzymalosci z klasy zostala potwierdzona, sprawdzic nalezy dwa kryteria
i obydwa winny bye spelnione. K r y t e r i a te zestawiono w tablicy 14.3.

Tab. 14.2. Klasy konsystencji mieszanki betonowej i ich tolerancje wg PN-EN 206
Tab. 14.3. Kryteria zgodnosci dotyczyce wytrzymalosci na sciskanie wg PN-EN 206-1
Metoda badania

Op ad stozka
[mm]

Klasy
konsystencji

51

10--40

52

50-V-90

Graniczne odchylki
przy produkcji

Graniczne odchylki przy

rozladunku z mieszarki
samochodowej

odchylka
dolna

odchylka
gorna

odchylka
dolna

odchylka
gorna

-10

-h20

-20

-1-30

53 1 0 0 1 5 0
54 160-r 210
55
^220
Vebe [s]

Stopien
zag^szczalnosci

&ednica
rozpiywu [mm]

VO
>31
V I 30-21
V2 20-4-11
CO
>1,46
0 1 1,45-1,26
02 1,25-1,11
03 1,10-1,04
Fl
F2
F3
F4
F5
F6

<340
350-410
420-480
490-550
560 - 620
>630

Produkcja

Liczba n" wynikow

badah

pocz^tkowa

ci^gla

15

Kryterium 1

Kryterium 2

srednia z n" wynikow

/,,[N/mm^]

pojedynczy wynik

/ c . > / c . +
/ c . > / c . +

4
M8a-

(T jest odchyleniem standardowym co najmniej 35 kolejnych wynikow badah

-4

-0,05

-15

+2

+ 0,03/

4-30

-6

+4

-0,07

+ 0,05

-25

+40

Podstawowe cechy betonu stwardnialego i ich badanie

Podstawowynh cechami dojrzalego betonu, wedlug P N - E N 206-1 sy:
wytrzymaiosc na sciskanie, wytrzymaiosc na rozciyganie przy rozlupywaniu,
g?stosc, wodoszczelnosc, ognioodpornosc, zawartose chlorkow. Zwraca uwag?
brak specyfikowanych przez dotychczasowy norm? [14.15] nasiykliwosci
i odpornosci na dzialanie mrozu.
Wytrzymaiosc na sciskanie winna bye badana na probkach walcowych
0 srednicy 150 m m i wysokosci 300 m m lub na probkach szesciennych o b o k u
150 m m . Dotychczasowa n o r m a [14.15] przewidywala j a k o p r o b k i podstawowe rowniez p r o b k i szescienne o b o k u 150 n m i dopuszcza]yc p r o b k i
szescienne o b o k u 100 i 200 m m . W normie P N - E N 206-1 przewidziano 16

Wytrzymaiosc betonu na rozciyganie oceniana jest przez badanie przy

rozlupywaniu, a wi?c metody tzw. brazyhjsky. Wytrzymaiosc ta nie byla
w sposob szczegolny specyfikowana przez norm? [14.15]. K r y t e r i a zgodnosci
dotyczyce wytrzymalosci na rozciyganie przy rozhipywaniu przytoczono w tablicy 14.4.
Tab. 14.4. Kryteria zgodnosci dotyczyce wytrzymalosci na rozciyganie przy rozlupywaniu
wg PN-EN 206-1
Produkcja

Liczba ,,/z" wynikow

badah

poczytkowa

ciygla

15

Klryterium 1

Kryterium 2

srednia z n" wynikow

pojedynczy wynik
/..[N/mmT

cr jest odchyleniem standardowym co najmniej 35 kolejnych wynikow badah

Podziai betonow p o d wzgl?dem g?stosci jest w zasadzie tradycyjny: beton

ci?zki ma g?stosc w stanie suchym powyzej 2600 kg/m^, beton zwykly od
2000 do 2600 k g / m ^ a beton l e k k i ponizej 2000 k g / m ^ Beton l e k k i zahczyc
mozna p o d wzgl?dem g?stosci do 6 klas - od D1,0 do D2,0 z mterwalem co
0,2, przy czym liczba oznacza g o m y granic? g?stosci w danej klasie wyrazony
w t/m^. D o l u y granic? odchylki g?stosci ustalono na 30 kg/m^, nie precyzujyc granicy odchylki gornej w przypadku betonu zwyklego, natomiast w przypadku betonu lekkiego wynosi ona + 30 kg/m^.

"86
Wodoszczelnosc badana moze bye metody, k t o r y nalezy uzgodnic z producentem betonu. Natomiast ognioodpornosc betonu na kruszywie naturalnym
nie wymaga przeprowadzania badah.
Ostatniy wazny cechy betonu, wymagany ze wzgl?du na wiasciwosci
ochronne betonu w stosunku do stali zbrojeniowej jest zawartose chlorkow.
Cecha ta nie b y l a dotychczas specyfikowana w polskich przepisach. Wedlug
P N - E N 206-1 oceniana jest zawartose j o n o w chloru C l " ^ w odniesieniu do
masy cementu, przy czym zawartose t? okresla si? jako sum? zawartosci j o n o w
w poszczegolnych skladnikach betonu. Zawartose j o n o w chloru nie moze
przekraczac (nie wyst?pujy t u tolerancje):
w elementach bez zbrojenia 1 % ,
w elementach zelbetowych 0,2% lub 0,4%, w zaleznosci od tzw. klasy
zawartosci chlorkow zaleznej od postanowieh krajowych,
w elementach spr?zonych 0 , 1 % lub 0,2% w zaleznosci od klasy zawartosci chlorkow.
Dodawanie domieszek na bazie chlorkow w przypadku betonu uzytego do
konstrukcji zawierajycych zbrojenie (mi?kkie i spr?zajyce) jest niedopuszczalne.

Czgstotliwosc pobierania probek do oceny zgodnosci cech mieszanki betonowej

i betonu
Wszystkie wyzej wymienione cechy mieszanki betonowej i betonu sy istotne
dla efektu kohcowego wykonanej z tego betonu konstrukcji. Dlatego tez
wymagana jest k o n t r o l a zgodnosci tych cech ze specyfikowanymi w konkretn y m przypadku wymaganiami. W tablicy 14.5 zestawiono zasady pobierania
probek do takiej oceny zgodnosci.
Tab. 1 4 . 5 . Minimalna cz^stotliwosc pobierania probek do oceny zgodnosci wg PN-EN 2 0 6 - 1
Cecha

Produkcja

Pierwsze 5 0 m^

Po pierwszych 5 0 m^
beton z certyfikatem beton bez certyfikatu
kontroli produkcji
kontroli produkcji

Wytrzymaiosc
na sciskanie

poczytkowa 3 probki

ciygia

W tablicy 14.5 wyst?puje poj?cie produkcji poczytkowej i produkcji ciyglej

Produkcja poczytkowa obejmuje produkcj? do momentu otrzymania co
najmniej 35 w y n i k o w badah. Produkcj? ciygly osiyga si?, gdy uzyska si? cd
najmmej 35 w y n i k o w badah w okresie nie przekraczajycym 12 miesi?cy.
W normie [14.15] podstawowy ilosciy betonu do okreslenia cz?stotliwosci
pobierania probek byly: zarob mieszanki betonowej, czyh ilosc mieszanki
jednorazowo otrzymanej z urzydzenia mieszajycego lub pojenmika transportowegb i tzw. p a r t i a betonu" definiowana jako ilosc betonu o tych samych
wymaganiach, podlegajyca oddzielnej ocenie, wyprodukowana w okresie nie
dluzszym niz 1 miesiyc z takich samych skladnikow, w ten sam sposob i w tych
samych warunkach. W P N - E N 206-1 zarob rozumiany jest jako ilosc mieszanki betonowej wyprodukowana w jednym cyklu operacyjnym mieszarki lub
ilosc rozladowana w ciygu 1 m i n nheszarki o pracy ciyglej, natomiast poj?cie
p a r t h " nie wyst?puje.
W normie P N - E N 206-1 wprowadzono nowe poj?cie rodziny betonow"
j a k o grupy skladow betonow, dla k t o r y c h jest ustalona i udokumentowana
zaleznosc pomi?dzy odpowiednimi wlasciwosciami. P r o b k i kontrolne nalezy
pobierac z kazdej rodziny betonow. D o jednej rodziny zaliczac mozna betony
wykonane z cementu jednego rodzaju, jednej klasy wytrzymalosci i tego
samego pochodzenia, bardzo podobnych kruszyw (tego samego pochodzenia
geologicznego i tego samego rodzaju), tych samych dodatkow t y p u I , betony
bez domieszek lub z domieszkami upla^tyczniajycymi, betony o ograniczonym
zakresie klas wytrzymalosci, ale o pelnym zakresie klas konsystencji. Betony
z dodatkami t y p u I I , z domieszkami uplynniajycymi, przyspieszajycymi lub
opozniajycymi wiyzanie i napowietrzajycymi nalezy zaliczac do oddzielnych
rodzin. A b y zakwalifikowac beton do rodzmy, musi bye spelnione kryterium
przedstawione w tablicy 14.6.

1 probka na 2 0 0 m^
lub 2 probki na
tydzieh

1 probka na 1 5 0 m^
lub 1 probka na
dzieh

1 probka na 4 0 0 m^
lub probka na
tydzieh

Wytrzymaiosc
na rozciyganie przy
rozhipywaniu

jak w przypadku wytrzymalosci na sciskanie

Konsystencja

jak dla wytrzymalosci na sciskanie

w/c

1 oznaczenie na dzieh

Tab. 1 4 . 6 . Kryterium potwierdzenia betonow w rodzinie

Liczba / i " wynikow badah wytrzymalosci
na,sciskanie dla pojedynczego betonu

Srednia z n" wynikow dla pojedynczego

betonu f,f, [N/mm^]

2
3
4
5
6

>/cfc-3,0

Reguly procesu wytwarzania i wbudowywania mieszanki betonowej

Zawartose powietrza

1 probka na dzieh

G?stosc

jak dla wytrzymalosci na sciskanie

Zawartose chlorkow

dla kazdego skladu betonu

N o r m a P N - E N 206-1 wprowadza jasny podziai kompetencji mi?dz:

uczestnikami procesu wytwarzania i wbudowywania mieszanki betonowq
Uczestnikami t y m i sy:
- wykonawca - osoba lub jednostka stosujyca mieszank? betonowy dc
wykonania konstrukcji lub elementu, odpowiedzialna za ulozenie betom
w konstrukcji;

868
specyfikujycy osoba lub jednostka ustalajyca specyfikacj? mieszanki
betonowej i stwardnialego betonu, a wi?c zydajyca okreslonych cech
mieszanki i betonu;
producent osoba lub jednostka produkujyca mieszank? betonowy,
odpowiedzialna za kontrol? zgodnosci i kontrol? produkcji mieszanki
betonowej.
W przypadku betonu towarowego specyfikujycym jest nabywca mieszanki.
P o d wzgl?dem sposobu specyfikacji P N - E N 206-1 rozroznia beton projektowany i beton recepturowy. Beton projektowany to taki, ktorego wymagane
wiasciwosci i dodatkowe cechy podane sy producentowi, a on projektuje beton
i odpowiada za dostarczenie betonu zgodnego z t y m i wymaganiami. Betonem
recepturowym jest beton, ktorego sklad i skiadniki podane sy producentowi,
a on odpowiada za dostarczenie betonu o okreslonym skladzie.
Specyfikujyc beton projektowany nalezy podac wymagania podstawowe,
k t o r y m i sy: zgodnos6 z E N 206-1, klasa wytrzymalosci na sciskanie, klasa
ekspozycji konstrukcji, maksymalny wymiar ziarn kruszywa, klasa zawartosci
chlorkow, klasa konsystencji (ponadto dla bfetonu lekkiego i ci?zkiego klasa
g?stosci) oraz wymagania dodatkowe, k t o r y m i mogy bye specjalne rodzaje
cementu lub kruszywa, zawartose powietrza, temperatura mieszanki, szybkosc
rozwoju wytrzymalosci, wydzielanie ciepla podczas hydratacji, wiyzanie opoznione, wodoszczelnosc, odpornosc na scieranie, wytrzymaiosc na rozciyganie
przy rozlupywaniu, wymagania dotyczyce osiygni?cia konkretnego w y k o h czenia elementu lub specjalnej metody ukladania,
Specyfikacja betonu recepturowego powinna zawierac wymagania podstawowe j a k i m i sy: zgodnosc z E N 206-1, rodzaj, klasa i zawartose cementu,
wspolczynnik w/c albo klasa konsystencji, rodzaj i asortyment kruszywa oraz
maksymalna zawarta w n h n ilosc chlorkow, maksymalny wymiar ziarn
kruszywa, typ i ilosc domieszki lub dodatku i wymagania dodatkowe, k t o r y m i
mogy bye: pochodzenie skladnikow, dodatkowe wymagania dla kruszywa,
temperatura mieszanki. Komentarze do n o r m y P N - E N 206-1 mozna znalezc
w pracy zbiorowej p o d kierunkiem L . Czarneckiego [14.24].

Podstawowe zasady wykonywania betonu

W celu uzyskania nalezytego p o d wzgl?dem jakosci betonu o wymaganych
wlasciwosciach, trzeba zachowac okreslone n o r m y zasady jego wykonania.
Najwazniejsze z mch sy nast?pujyce.
Pracownicy zajmujycy si? wytwarzaniem i k o n t r o l y jakosci betonu p o w i n n i
posiadac odpowiedniy wiedz?, przeszkolenie i doswiadczenie.
Skiadniki uzyte do wykonania betonu powinny bye transportowane
i magazynowane tak, aby uniknyc zmian ich wiasciwosci, a w szczegolnosci ich
wymieszania, uszkodzenia lub pogorszenia jakosci.
W miejscu wytwarzania mieszanki musi bye dost?pna instrukcja robocza
zawierajyca dane dotyczyce rodzajow i ilosci dozowanych skladnikow.
Cement, kruszywo i dodatki pylaste powinny bye dozowane wagowo (inne

sposoby dozowania sy dopuszczalne p o d warunkiem uzyskania wymaganej

dokladnosci). W o d a moze bye dozowana wagowo lub obj?tosciowo. D o d a t k i
i domieszki plynne mogy bye odmierzane wagowo lub obj?tosciowo. D o k l a d nosc dozowania skladnikow wynosi:
woda, cement, kruszywo i dodatki: 3 % wymaganej ilosci,
domieszki: + 5 % wymaganej ilosci.
Domieszki nalezy dodawac podczas zasadniczego procesu mieszania,
z wyjytkiem domieszek redukujycych wod?, ktore mozna dodawac po zasadihczym procesie mieszania.
Mieszanie skladnikow powinno odbywac si? w betoniarce o nap?dzie
mechanicznym do czasu uzyskania jednorodnej mieszaniny. N o r m a P N - E N
206-1 nie precyzuje tego czasu, natomiast w W a r u n k a c h " [14.23] podano
minimalny czas mieszania mierzony o d chwili wprowadzenia wszystkich
skladnikow do betoniarki w zaleznosci o d pojenmdsci betoniarki. I tak:
przy pojemnosci betoniarki do 500 dm^ czas ten wynosi 1,0 m i n . dla
mieszanki o konsystencji cieklej i polcieklej oraiz 1,5 m i n . dla mieszanki
o konsystencji plastycznej;
przy pojenmosci betoniarki od 500 do 1000 dm^ 1,5 m i n dla mieszanki
o konsystencji cieklej i polcieklej oraz 2,0 m i n dla mieszanki o konsystencji
plastycznej;
;.
przy pojenmosci betoniarki do 1000 do 2000 dnl^ 2,0 min. dla mieszanki
o konsystencji cieklej i polcieklej oraz 2,5 m i n . dla mieszanki o konsystencji
plastycznej; zas dla mieszanek o konsystencji g?stoplastycznej i wilgotnej czas
nalezy ustahc doswiadczalnie, lecz powinien on bye nie krotszy niz 2 m h i .
Mieszarki samochodowe powinny bye tak wyposazone, aby umozliwic
dostarczenie na budow? jednorodnej mieszanki betonowej. W zasadzie zabrania si? dodawania wody i domieszek do mieszanki betonowej przy jej
dostarczeniu. W szczegolnych przypadkach, na odpowiedzialnosc producenta,
dopuszcza si? ich dodanie dla osiygni?cia okreslonej konsystencji. W t a k i m
przypadku mieszarki samochodowe winny bye wyposazone w sprz?t dozujycy
i pomiarowy, a ilosc dodanej wody lub domieszki nalezy zanotowac w dowodzie dostawy.

14.2.2. Stal zbrojeniowa

Stal zbrojeniowa wg EC2 powinna odpowiadac wymaganiom podanym
w Eurokodach, normach krajowych lub miec aprobat? wydany przez odpowiednie instytucje krajowe. Jej gatunek musi bye zgodny z podanym
w dokumentacji projektowej. Z m i a n y srednic, klasy lub gatunku stah w stosunk u do podanej w projekcie dokonac moze jedynie projektant konstrukcji lub
inspektor nadzoru, potwierdzajyc t? zmian? wpisem do dziennika budowy.
Przed ulozeniem zbrojenia nalezy sprawdzic wyglyd stali, a w szczegolnosci
stwierdzic, czy nie wyst?pujy:
uszkodzenia mechaniczne.

870
korozj a powodujyca znmiejszenie przekroju zbrojenia,
p?kni?cia spoin w polfabrykataeh zbrojeniowych (szkieletach, siatkach).
Niedopuszczalne jest rowniez wyst?powanie na powierzchni stali zendry
powierzchniowej lub zanieczyszczeh np. farbami, tluszczami itp., gdyz wplywa
to niekorzystnie na przyczepnosc betonu do stali w konstrukcjach zelbetowych.
Przed wbudowaniem nalezy wi?c pr?ty zbrojeniowe bezwzgl?dnie oczyscic.
Gzyszczenie pr?t6w powinno bye tak dokonane, aby nie spowodowac zmian we
wlasciwosciach technicznych stali lub przyspieszenia jej korozji w konstrukcji.
Wystypieiue ktoregokolwiek z wyzej wymienionych defektow wplywa na
wytrzymaiosc zbrojenia, a co za t y m idzie poziom bezpieczehstwa konstrukcji,
w k t o r y ta stal zostala wbudowana.

14.3. Tolerancje wymiarow

Podstawowym zagadnieniem dla, jakosci konstrukcji z betonu jest zachowanie wymaganych tolerancji, co oznacza, ze rzeczywiste wymiary element o w nie mogy roznic si? od podanych naxysunkach konstrukcyjnych o wi?cej
niz wielkosc dopuszczalnej odchylki. D l a unikni?cia pozniejszych sporow przy
odbiorze konstrukcji wielkosci tych odchylek muszy bye jednoznacznie ustalone przed rozpocz?ciem budowy. Podstaw? tych ustaleh stanowiy tolerancje
podane na rysunkach: konstrukcyjnych lub w odpowiednich normach.
N o r m a EC2 podaje wymagania dotyczyce dokladnosci wykonania elementow, a w szczegolnosci:
dokladnosci wykonania otuliny,
dokladnosci w y m i a r o w przekroju elementow,
dokladnosci polozenia zbrojenia i ci?gien spr?zajycych.
E C 2 dopuszcza ustalenie mnych tolerancji pod warunkiem wykazania, ze
nie obnizy one wymaganego poziomu bezpieczehstwa i trwaiosci.
Grubosc otulenia zbrojenia jest ogromnie wa:zna dla bezpieczehstwa
konstrukcji, glownie ze wzgl?du na ochron? stah przed korozjy oraz odpornosc
pozarowy. Zgodnie z EC2, niezaleznie od ustalenia tolerancji wykonania
konstrukcji, grubosc otulenia ihe moze bye mniejsza od okreslonej w projekcie,
a zgodnej z wymaganiami EC2. Wymagania dotyczyce grubosci otuliny i jej
tolerancji przytoczono w tablicy 14.1.
Wytyczne [14.23] zalecaly, aby wielkosc odchylek od w y m i a r o w przekroju
poprzecznego elementu byla nie wi?ksza niz 8 m m . D z i w i t u brak zroznicowania wielkosci odchylki w zaleznosci od wymiarow przekroju poprzecznego.
W EC2 wielkosc odchylek ustalono w ten sposob, ze znmiejszenie wymiar o w przekroju o wartosc dopuszczalnej odchylki powoduje znmiejszenie
nosnosci o wielkosc nheszczycy si? w granicach obj?tych cz?sciowymi wspolczynmkami bezpieczehstwa
i y^^. Dopuszczalne odchylki w y m i a r u przek r o j u Al (wysokosc belki lub plyty, szerokosc belki lub srodnika, wymiary

slupa) i wysokosci uzytecznej przekroju zalezne sy od wartosci /" tego

wymiaru. I tak:
przy 1= 150 m m , Al = 5 m m ,
przy / = 400 m m , Al = 15 m m ,
przy / = 2500 n i m , Al = 3 0 m m .
Wartosci posrednie mozna okreslac drogy interpolacji liniowej.
Kolejne ograniezenia co do wielkosci odchylek dotyczy odchylenia polozenia ci?gien spr?zajycych od projektowanego polozenia. Dopuszczalna odchylka zalezy od w y m i a r u / (wysokosc lub szerokosc przekroju). D l a ci?gien
wykonanych ze splotow dopuszczalna odchylka Al wynosi 0 , 0 4 / lub
30 m m . W przypadku pojedynczych ci?gien lub splotow przy / < 200 m m
wielkosc odchylki z l / = 0 , 0 2 5 1 , zas przy l> 200 mm, Al= 0 , 0 4 / lub
2 0 mm.
EC2 nie uzaleznia wielkosci dopuszczalnych odchylek od innych wymiar o w i polozenia elementow oraz od dokladnosci montazu zbrojenia. M o z n a
wi?c uznac, ze nadal przyjmowac b?dzie mozna wartosci zawarte w opracowaniu [14.23]. Wymagania te przytoczono w tablicy 14.7 zawierajycej dane
o dokladnosci wykonania elementow z betonu i tabhcy 14.8 zawierajycej dane
0 dokladnosci montaizu zbrojenia.
Tab. 14.7. Dopuszczalne odchylki od wymiarow i polozenia konstrukcji z betonu wg wytycznych
[14.23]
Wyszczegolnienie
Odchylenie plaszczyzn i kraw^dzi ich przeci^cia od
projektowanego pochylenia:
a) na 1 m wysokosci
b) na caly wysokosc konstrukcji i w fundamentach
c) w scianach wzniesionych w deskowaniu nieruchomym oraz siupow podtrzymujycych stropy
monolityczne
d) w scianach wzniesionych w deskowaniu sHzgowym lub przestawnym

Dopuszczalna odchylka

5 mm
20 mm

15 mm
1/500 wysokosci, lecz nie wi?cej
niz 100 mm

Odchylenia plaszczyzn poziomych od poziomu

a) na 1 m plaszczyzny w dowolnym kierunku
b) na caly plaszczyzny

5 mm
15 mm

Miejscowe odchylenia od powierzchni betonu przy

sprawdzaniu laty o dhigosci 2,0 m
a) powierzchni bocznych i spodnich
b) powierzchni gornych

4 mm
8 mm

Odchylenia w diugosci lub rozpiytosci elementow

2 0 mm

Odchylenia w rz?dnych powierzchni dla innych elementow

+ 5 mm

872

Tab. 14.8. Dopuszczalne odchylki wymiarow w montazu zbrojenia wg wytycznych [14.23]

Wyszczegolnienie

Dopuszczalna odchylka

wymiarow siatek i szkieletow wiyzanych lub zgrzewanych

a) w diugosci elementu
b) w szerokosci i wysokosci elementu do 1 m
c) w szerokosci i wysokosci elementu powyzej 1 m

+ 10 mm
5 mm
1 0 mm

w rozstawie prytow podiuznych, poprzecznych i strzemion:

a) przy srednicy d <20 mm
b) przy srednicy d> 20 mm

+ 10 mm
0,5^

w polozeniu odgiyc prytow

w polozeniu polyczeh prytow

2 5 mm

2d

14.4. Zasady wykonawstwa

Przez poziom r o b o t zwiyzanych z wykonaniem konstrukcji z betonu rozumie
si? sposob i jakosc wykonama poszczegolnych czyimosci zmierzajycych do w y konania tej konstrukcji. Czynnosci te to w szczegolnosci wykonanie deskowan,
montaz zbrojenia, oraz transport, ukladanie, zag?szczanie i piel?gnacja betonu.
W celu uzyskania wymaganego poziomu jakosci tych r o b o t konieczne jest
spelnienie wielu wymagah zalecanych przez n o r m y EC2 i E N V 206. Zostany one
omowione ponizej z uzupelnieniem na podstawie wytycznych [14.23].
14.4.1. D e s k o w a n i a i r u s z t o w a n i a
Deskowania oraz rusztowania, na ktorych si? one opierajy, p o w i n n y bye
zaprojektowane i wykonane w t a k i sposob, aby byly zdolne do przeniesienia
wszystkich obciyzeh, ktore mogy wystypic w czasie b u d o w y do chwili
rozdeskowania, a mianowicie:
ci?zaru wlasnego,
ci?zaru sprz?tu wykorzystywanego do r o b o t betonowych, j a k i moze si?
znalezc na deskowaniu (np. taczek, wibratorow itp),
parcia mieszanki betonowej z uwzgl?dnieniem oddzialywah dynamicznych
od wprowadzania jej do deskowania oraz parcia w czasie zag?szczania,
ci?zaru zbrojenia,
ci?zaru r o b o t n i k o w , ktorzy mogy znalezc si? na deskowaniu,
sil spr?zajycych, ktore w przypadku konstrukcji strunobetonowych przykladane sy za posrednictwem formy.
Poprzez zdolnosc do przeniesienia obciyzeh rozumie si? odpowiedniy
wytrzymaiosc oraz sztywnosc zarowno lokalny j a k i przestrzenny. Odpowiednia sztywnosc oznacza, ze elementy deskowania p o d dzialaniem wyzej
wymienionych obciyzeh me b?dy wykazywaly odksztalceh powodujycych
przekroczenie tolerancji wymiarowych, a co za t y m idzie nie b?dy obnizaly
nosnosci lub pogarszaly walorow uzytkowych konstrukcji. D l a zachowania
tych tolerancji w niektorych wypadkach przy stosowaniu deskowan trady-

cyjnych nalezy zaprojektowac deskowanie ze strzalky odwrotny. W g wytycznych [14.23] przypadki te, to deskowanie belek, l u k o w i sklepieh o rozpi?tosci powyzej 4,0 m .
Ksztalt deskowania powinien umozliwiac nalezyte rozmieszczenie zbrojenia
i ci?gien spr?zajycych oraz dogodne betonowanie i zag?szczenie mieszanki
betonowej. Podczas tych operacji oraz pozniejszego dojrzewania betonu,
deskowania i rusztowania p o w i n n y wykazywac niezmiennosc geometryczny.
Nalezy je ponadto tak zaprojektowac, aby umozliwic rozdeskowanie betonu
bez powodowania wstrzysow i uszkodzeh konstrukcji.
Klasyczne sposoby wykonywania deskowan fundamentow, shipow i belek
wraz z rysunkami podano szczegolowo w wytycznych [14.23].
O d deskowan wymaga si? rowniez takiej szczelnosci, aby me wyst?powal
wyciek zaprawy lub zaczynu z mieszanki. Moze si? to zdarzyc przy nieszczeInosci zlycz pomi?dzy poszczegolnymi tarczami deskowania, bydz tez niestarannym w y k o n a n i u tarcz skladajycych si? z pojedynczych desek.
Dost?pne i szeroko j u z stosowane deskowania systemowe spetniajy z reguly
wszystkie wyzej wymienione wymagania.
K o l e j n y m zagadnieniem jest wykonanie deskowan umozliwiajyce osiygni?cie odpowiedniej jakosci powierzchni betonu. Deskowama nie mogy powodowac skaz na powierzchni betonu, a uzyte srodki antyadhezyjne me powinny
negatywnie oddzialywac na jego powierzchni?. N i e mogy one powodowac
zatluszczeh, plam, czy tez chemicznie reagowac z betonem. Srodki takie nalezy
rownomiernie rozprowadzac po powierzclmi, deskowania, a beton ukladac
nalezy w deskowaniu w okresie aktywnosci tych srodkow. N a trwalosc
i wyglyd konstrukcji z betonu nie mogy takze wplywac pozostawione w betonie sciygi, bolce czy rozpory deskowan. Jezeh wymagana jest odpowiednia
faktura zewn?trzna elementu lub szczegolny sposob uksztaltowania powierzchni betonu, to wymagania te winny znajdowac si? w projekcie konstrukcji,
aby tarcze deskowania wykonac w sposob odpowiedni dla danego rodzaju
wykohczema powierzchni.
W deskowaniu mogy znajdowac si? czasowe w k l a d k i pomocnicze potrzebne do stabhizacji zbrojenia, oslon, kanalow, armatury i iimych detah. N i e
powinny one wywolywac dodatkowych napr?zeh w konstrukcji am oddzialywac ujenmie na skiadniki betonu lub stah oraz nie p o w i n n y powodowac
skaz na powierzchni betonu. Zabronione jest stosowame wkladek z lekkich
stopow (np. aluminium).
Deskowania i rusztowania po w y k o n a n i u podlegajy odbiorowi przez
uprawniony osob?. O d b i o r potwierdzony jest wpisem do dziennika budowy.
Sprawdzeniu podlegajy wszystkie wyszczegolnione powyzej wymagania oraz
zachowanie dopuszczalnych odchylek od wymiarow. W trakcie betonowania
nalezy obserwowac zachowanie si? deskowania, a w razie potrzeby dokonac
pomiarow jego odksztalceh. Jezeh przekroczy one dopuszczalne granice, to
betonowanie nalezy przerwac, utrwalic przerw? technologiczny, usunyc przyczyny deformacji i dopiero wowczas wznowic betonowanie.

874
Kolejnym waznym zagadnieniem jest rozdeskowanie konstrukcji i usuni?cie rusztowan, a w szczegolnosci termin rozdeskowania (tab. 14.9). Usuni?cie
deskowania z zaszalowanego elementu moze nastypic dopiero po uzyskaniu
przez beton takiej wytrzymalosci a zarazem nosnosci, aby mogly bye przez
niego przeniesione z odpowiednim zapasem bezpieczehstwa panujyce w t y m
stadium napr?zenia.
Tab. 14.9. Terminy rozdeskowania wedlug E N i wytycznych [14.23]
Element

Wedhig E N

Wedlug wytycznych [14.23]

Nienosne czysci deskowania np. pionowe cz?sci deskowania belek, deskowania siupow, scian

2 dni

deskowania elementow nienosnych po osiygniyciu

przez beton wyLizymalosci zapewniajycej nieuszkodzenie powierzchni i krawydzi elementow,
deskowania scian wykonywane w okresie letnim
po osiygniyciu przez beton wytrzymalosci 12 MPa,
deskowania scian wykonywane w okresie zimowym
po osiygniyciu przez beton wytrzymalosci 15 MPa,

Deskowania stropow

5 dni

deskowania wykonywane w okresie letnim po

osiygniyciu przez beton wytrzymalosci 15 MPa,
deskowania wykonywane w okresie zimowym po
osiygniyciu przez beton wytrzymalosci 17,5 MPa,

Deskowania elementow podlegajyce bez- \

posredniemu dzialaniu obciyzenia np.
dohe czysci deskowania belek i plyt

10 dni

deskowania belek o rozpiytosci do 6 m po osiy

gniyciu przez beton 70% projektowej wytrzymalosci,
deskowania belek o rozpiytosci powyzej 6 m po
osiygniyciu przez beton 100% projektowanej wytrzymalosci.

Uwagi

Dla deskowan slizgowych dopuszcza si? terminy krotsze

W ocenie mozliwosci rozdeskowania bierze si? pod uwag^ napr?zenia

powstajyce przy rozdeskowaniu oraz napr?zenia, ktore mogy wystypic w elemencie po rozdeskowaniu (pochodzyce od elementow obeiyzajycych konstrukcj?, ci?zaru poruszajycych si? po niej ludzi i ewentualnie sprz?tu i urzydzeh),
Napr?zenia te nie powinny spowodowac nadmiernego ugi?cia konstrukcji,
Jak widac, w E N podano orientacyjne terminy w dniach od chwili ulozenia
betonu, zas wytyczne [14.23] operowaty wytrzymalosciy, k t o r y powinien
osiygnyc beton w chwili rozdeskowania. Wytrzymaiosc ta kontrolowana jest
na probkach przechowywanych w warunkach zblizonych do w a r u n k o w
dojrzewania betonu w konstrukcji lub stwierdzana badaniami nieniszezycymi,
Sposob demontazu i jego kolejnosc powinny bye podane przez projektanta deskowania. Pierwszym etapem demontazu jest usuni?cie deskowania

bocznego. D o p i e r o po stwierdzeniu prawidlowosci rozszalowanych fragmentow konstrukcji mozna przystypic do usuwania elementow nosnych deskowania.
Obciyzenie zabetonowanych konstrukcji przez ludzi i lekkie srodki transp o r t u oraz obciyzenie deskowaniem przygotowanym dla nast?pnej^ kondygnacji dopuszcza si? w g wytycznych [14.23] po osiygni?ciu przez beton
wytrzymalosci na sciskanie co najnmiej 3 M P a , pod warunkiem ulozenia na
betonie kladek transportowych z desek. Ruch ci?zki jest dopuszczany dopiero
po osiygni?ciu pelnej wytrzymalosci projektowej.
14.4.2. M o n t a z z b r o j e n i a

Zasady dotyczyce przygotowania i ukladania zbrojenia wg E N nie odbiegajy od zasad podanych w warunkach [14.23].
Transport i skladowanie stah zbrojeniowej powinny bye tak przeprowadzone, aby nie wystypilo jakiekolwiek uszkodzenie pr?t6w bydz siatek zgrzewanych, czy tez prefabrykowanych szkieletow zbrojeniowych. Przed ulozeiuem
stal zbrojeniowy nalezy sprawdzic wedlug zasad podanych w p. 14.2.2 i do
wbudowania przeznaczyc jedynie stal nieuszkodzony mechanicznie i wolny o d
zanieczyszczeh.
Przygotowanie zbrojenia do ulozenia w deskowaniu obejmuje prostowanie,
ci?cie i odginanie pr?t6w zbrojeniowych oraz zgrzewanie lub spawame siatek
lub szkieletow zbrojeniowych. Czynnosci te powinny bye wykonywane za
pomocy specjalnych urzydzeh na wydzielonych stanowiskach pracy przy
zachowaniu szczegolnych srodkow ostroznosci. Jezeh temperatura powietrza
jest nizsza od dopuszczalnej dla warunkow normowych, m o g y bye konieczne
dodatkowe srodki ostroznosci. Stosowane sy wowczas zasady pracy w obnizonych temperaturach okreslone przez opracowania specjalistyczne.
Zbrojenie moze bye takze przygotowane w zakladzie zbrojarskim w postaci
polfabrykatow. Takie zbrojenie wymaga na budowie jedynie montazu.
W a r u n k i [14.23] pozwalajy na r?czne wykonywanie ci?cia i gi?cia jedynie
pr?t6w o srednicy do 20 m m .
Szczegolnie wazny czynnosciy j e s t , odginanie pr?t6w, ktore powinnc
odbywac si? za pomocy urzydzeh mechanicznych, ze staly szybkosciy i be;
szarpania, przy uzyciu trzpieni rolkowych, t a k aby odgi?cie mialo jednakow^
krzywizn? na calym polkolu. Odgi?te pr?ty zbrojeniowe winny bye skladowanj
w sposob uporzydkowany, nie powodujyey ich uszkodzenia i zabezpieczajycj
przed pomieszaniem.
D o ukladania zbrojenia mozna przystypic po sprawdzeniu i odbiorz
deskowan. Pr?ty lub szkielety zbrojeniowe powinny bye montowane wedlu
rozmieszczenia oznaczonego w projekcie.
Lyczenie pr?t6w odbywac si? moze na zaklad lub doczolowo, prze
spajanie lub za pomocy lycznikow mechanicznych. Stosowanie lycznikoN
mechamcznych reguluje EC2. Przy lyczeniu pr?t6w na zaklad lub doczolow

876
nalezy przestrzegac zgodnosei z projektem p o d wzgl?dem diugosci zakotwienia
i usytuowania polyczeh. Ewentualne zmiany, wynikajyce np. z diugosci pr?t6w
dostarczonych na budow? muszy bye dokonywane przez projektanta lub
inspektora nadzoru i potwierdzone wpisem do dziennika budowy. U n i k a c
nalezy lyczenia pr?t6w w miejscu odgi?c lub w ich poblizu.
Polyczenia stah przez spajanie powinno si? wykonywac zgodme z instrukcjami, aprobatami lub wytycznymi [14.19], [14.20] i [14.21].
W zakresie spajania stah do zbrojenia konstrukcji z betonu polskie
wymagania normatywne odpowiadajy wymaganiom E N . D o wykonywania
polyczeh spawanych i zgrzewanych p o w i n n i bye zatrudniani ludzie odpowiednio wyszkoleni w spajaniu zbrojenia.
Polskie instrukcje dotyczyce spawania i zgrzewania okreslajy w a r u n k i
spawama zbrojenia, technologi? spawania, kontrol? jakosci oraz w a r u n k i bhp.
W a r u n k i spawania okreslajy wymagania dla sprz?tu i urzydzeh, sposob
przygotowania materiaiow podstawowych i pomocniczych do spawania oraz
rodzaje zlycz spawanych. Technologia spawania na budowie powinna odpowiadac wymaganiom dla okreslonych w projekcie t y p o w polyczeh.
Sposoby zgrzewania elektrycznego iskrowego lub oporowego, a takze
elektrycznego spawania hikowego powiimy bye zgodne z odpowiednimi
aprobatami dla danego rodzaju stali, np. [14.22].
Polyczenie pr?t6w p o w i i m o bye tak wykonane, aby w czasie ewentualnego
transportu oraz ukladania i zag?szczania mieszanki betonowej pr?ty nie ulegly
przesuni?ciu wzgl?dem siebie.
Z m i a n a polozenia pr?t6w moglaby spowodowac np. powstanie fragmentow
hiezazbrojonych lub zmniejszenie ramienia sil wewn?trznych, co moze zmniejszac bezpieczehstwo konstrukcji. Niedopuszczalne jest rowniez zmniejszenie
wymaganej otuhny zbrojenia, co mogloby powodowac ustrat? przez niy
wiasciwosci ochronnych dla zbrojenia. D l a zapewnienia prawidlowej otuhny
nalezy stosowac w k l a d k i dystansowe.
Szkielety zbrojeniowe wykonane z pr?t6w nalezy odpowiednio przymocowac do deskowania.
Roboty zbrojarskie podlegajy odbiorowi potwierdzonemu przez uprawniony
osob? wpisem do dziennika budowy. Odbior t a k i powimen obejmowac ogl?dzhiy w celu stwierdzenia zgodnosci wykonania zbrojenia z projektem i obowiyzujycymi przepisami, a zwlaszcza zachowania tolerancji w w y k o n a n i u i usytuowamu zbrojenia (tolerancje te zostaly przytoczone w p. 14.3) oraz badanie jakosci
polyczeh zgrzewanych i spawanych wykonanych na placu budowy.
14.4.3. T r a n s p o r t m i e s z a n k i betonowej
Transport mieszanki betonowej jest nieunikniony czynnosciy technologiczny
majycy na celu dostarczenie mieszanki z nuejsca jej wykonania do miejsca
wbudowania. Odbywac si? on powinien w t a k i sposob, aby zachowac wszystkie
wymagane cechy mieszanki, W szczegolnosci nalezy nie dopuscic do segre-

gaeji, zanieczyszczeh oraz strat skladnikow (np. poprzez wysychanie).

W a r u n k i [14.23] dodajy wymaganie, aby w czasie transportu nie spowodowac zmian skladu mieszanki np. przez dostanie si? do niej wody opadowej
lub narazenie na zmiany temperatur przekraczajyce granice okreslone wymaganiami technologicznymi. Opracowanie [14.23] dopuszcza odchylenia
w konsystencji po transporcie rowne 1 cm przy okreslaniu metody stozka
opadowegoTransport mieszanki moze odbywac si? na zewnytrz budowy - jest to
transport zewn?trzny l u b na placu budowy - transport wewn?trzny. Transport zewn?trzny odbywa si? za pomocy urzydzeh instalowanych n a srodkach transportu kolowego (pojenmiki, gruszki). D o transportu wewn?trznego na dalsze odleglosci wykorzystuje si? przenosniki tasmowe (z pr?dkosciy nie wi?kszy niz 1 m/s), oraz rurociygi tloczne, w k t o r y c h mieszanka
poruszana jest sily pompy hydraulicznej lub pneumatycznej. Mieszanki tak
transportowane charakteryzowac si? muszy pewnymi szczegolnymi wlasciwosciami okreslanymi kompleksowo poj?ciem p o m p o w a l n o s c i " . Przy transporcie na male odleglosci wykorzystuje si? pojenmiki przemieszczane sily
ludzky (japonki, taczki) lub pojenmiki umieszczone na wozkach akumulatorowych.
W kazdym przypadku nalezy minimahzowac hezb? przeladowah oraz
imikac przemieszczacda za pomocy lopat. Tego typu dziaiania powodujy
ryzyko segregacji oraz napowietrzenie mieszanki.
Mieszanka betonowa powinna bye ulozona w deskowaniu w mozliwie
k r o t k h n czasie od jej zarobienia, w czasie nie przekraczajycym p o c z y t k i
wiyzania zaczynu. Czas transportu zalezy od rodzaju cementu, skladij
mieszanki oraz panujycych warunkow atmosferycznych. Orientacyjnie najdhizsze czasy przetrzymywania mieszanki przed uzyciem w g [14.23] w y
noszy:
przy temperaturze zewn?trznej - f 2 0 C 1 godzina,
przy temperaturze zewn?trznej powyzej - f 2 0 C od 0,75 do 1 godziny,
przy temperaturze zewn?trznej ponizej + 2 0 C - 1,5 godzmy,
przy podgrzewaniu mieszanki lub stosowaniu dodatkow przyspieszajycyc
wiyzanie 0,5 godziny.
14.4.4. U k l a d a n i e i zag^szczanie

mieszanki

Z a n i m mieszanka betonowa zostanie ulozona w deskowaniu nalezy spra^

dzic jakosc deskowania, ulozenie zbrojenia, wykonanie izolacji i dylatac
prawidlowosc mocowania czasowych wkladek pomocniczych oraz przygotow
nie powierzchni betonu ulozonego wczesniej w miejscu przerwy robocz
Deskowanie powinno bye oczyszczone. Deskowanie drewmane nalezy prz(
ulozeniem betonu nasycac wody, a powierzehnie deskowan powtarzalnyc
nalezy powlekac srodkiem antyadhezyjnym.

Mieszank? nalezy ukladac i zag^szczac tak, aby nie powodowac jej

rozsegregowania oraz nie przemiescic i nie uszkodzic deskowania, zbrojenia,
ci?gien, kanalow kablowych i t p . Jezeli dopuszcza si? swobodne zrzucanie lub
zsuwanie mieszanki, to trzeba czynnosc t? wykonywac w t a k i sposob, aby nie
powodowac jej segregacji. Wytyczne [14.23] uscislaj^ w a r u n k i ukladania
mieszanki nast?pujq.co:
wysokosc swobodnego zrzucania mieszanki betonowej o konsystencji
wilgotnej i g^stoplastycznej nie powinna przekroczyc 3 m,
przy wysokosciach wi?kszych nalezy stosowac rynny, r?kawy, r u r y teleskopowe, ruroci^gi elastyczne,
slupy powinny bye betonowane bez przerw roboczych, odcinkami o wysokosci nie przekraczaj^cej 5 m, przy zag^szczaniu mieszanki wibratorem,
sciany powinny bye betonowane bez przerw roboczyeii odcinkami nie
przekraczajj.eymi wysokosei 3 m,
slupy o przekroju do 0,16 m^ i seiany o grubosei do 15 em oraz elementy
0 krzyzujc^eym si? zbrojeniu powinny bye betonowane odcinkami o wysokosei nie wi?kszej niz 2 m,
betonowanie konstrukeji ramowych powinno odbywac si? bez przerw
roboczych,
belki i ptyty zwi^zane monolitycznie ze slupami lub seianami nalezy
betonowac nie wezesniej niz po uplywie 1-2 godzin od chwili zabetonowania scian,
ukladanie mieszanki betonowej w podei^gach i plytach powinno bye
dokonywane bez przerw, ale przy betonowaniu podei^gow o wysokosei
wi?kszej niz 80 cm dopuszcza si? betonowanie niezaleznie od plyt.
W czasie betonowania powinno si? zwracac uwag? na w a r u n k i atmosferyczne i odnotowywac w dzienniku budowy zmiany atmosferyezne ze
szczegolnym uwzgl?dnieniem okresow o temperaturze ponizej -j- 5 C i powyzej
25 C. W czasie upalow nalezy zabezpieczyc mieszank? przed utrat^ wilgoci,
a w czasie deszczu chronic przed wod^ opadow^, ktora moze zmienic
stosunek wodno-cementowy wplywaj^c na wytrzymalosc betonu.
Czynnosci^ nast?puj^c^ po ulozeniu betonu jest jego zag?szczenie. P o w i n no ono bye wykonane starannie, aby mieszanka otoczyla zbrojenie, ci?gna lub
obudow? kanalow i inne wyposazenie, ktore znajduje si? wewn^trz betonowego elementu oraz aby utworzyla ona (szczegolnie w narozaeh f o r m i warstwie wierzehniej) jednorodncj, mas? pozbawion^ pustek powietrznyeh. W wytyeznych [14.23] podano maksymaln^ dopuszezaln^ powierzehni? ewentualnyeh
kawern (rakow). W y n o s i ona 5% ealkowitej powierzehni elementu. W k o n strukejach eienkoseiennych wartosc t a wynosi 1 % powierzehni, a lokalne r a k i
nie powinny obejmowac wi?cej niz 5% przekroju danego elementu. Danych
powyzszych nie mozna odnosic do betonow fakturowych.
Zag?szczanie winno odbywac si? nieprzerwanie przy ukladaniu kazdej
partii betonu az do praktyeznego ustania wydzielania si? powietrza i nie moze
to powodowac segregacji skladnikow. Zaleca si? zag?szezanie meehaniezne, zas

zag?szezanie r?ezne moze bye stosowane jedynie dla mieszanek o konsystencji

eieklej i polcieklej, lub wtedy, gdy zbrojenie ulozone jest tak g?sto, ze nie
pozwala to na uzycie wibratorow pogr^zalnych. Zag?szczanie r?czne nalezy
wykonywac przez sztyehowanie z jednoczesnym lekkim opukiwaniem deskowania pobijakiem lub m l o t k i e m drewnianym.
Rodzaj wibratora oraz zakres, i sposob wibrowania ustala si? w zaleznosci
od rodzaju elementu, konstrukeji deskowania oraz charakterystyki mieszanki
betonowej. Przy stosowaniu wibratorow pogr^zalnych grubosc warstwy zag?szczanej mieszanki nie moze bye wi?ksza od 1,25 dlugosci wibratora, k t o r y
powinien bye zagl?biony na 5-10 em w warstw? poprzednio ulozonej mieszanki. Jezeli dolna warstwa zwi^zala juz tak, ze nie ulega uplastyeznieniu pod
wpiywem wibratora, wznowienie wibrowania jest mozliwe dopiero po osi^gni?eiu przez beton dolnej warstwy wytrzymalosei. co najmniej 2 M P a i po
przygotowaniu tej powierzehni.

K o l e j n y m problemem, k t o r y musi bye uwzgl?dniony podczas betonowania

jest wyst?powanie przerw roboczych. Zasady ich wykonywania podano w wytycznych [14.23]. I tak usytuowanie przerw roboczych musi bye okreslone
w projekcie, a w mniej skomplikowanyeh konstrukejach mozna je wykonywac
w nast?puj^eych miejscach:
w belkaeh i podci^gach

w miejscu wyst?powania najmniejszyeh sil

poprzecznyeh;
w slupaeh w plaszezyznach stropow, belek i podei^gow;
w plytach w l i n i i prostopadlej do belek lub zeber, na k t o r y c h opiera si?
ptytaj a przy betonowaniu plyt w kierunku rownoleglym do podciq^gu
dopuszcza si? przerwy roboeze w srodkowej ez?sei prz?sla plyty rownolegle
do zeber.
Powierzehnia'betonu w miejscu przerwy roboczej powinna bye prostopadla
do kierunku napr?zen glownych. W slupaeh i plytach powinna bye ona
prostopadla do osi tych elementow, a w sciahach - do ich powierzehni.
Przed wznowieniem betonowania nalezy starannie przygotowac powierzehni? starego betonu, a mianowicie usun^c z powierzehni stwardnialego
betonu luzne okruchy betonu i mleezko cementowe, przeplukac powierzehni?
wod^ usuwaj^e jej resztki zal?gaj^ee w zagl?bieniaeh. M o z n a rowniez przeprowadzic piaskowanie, srutowanie lub ryflowanie. Po ulozeniu warstwy swiezego betonu nalezy j ^ zag?scic zwraeaj|e uwag? na to, aby nie dotykae
wibratorami do deskowania, zbrojenia oraz uprzednio ulozonej warstwy
starego betonu.
14.4.5. P i e l ^ g n a c j a b e t o n u
Piel?gnaej? i ochron? betonu nalezy rozpoez^c tak szybko, j a k jest to tylko
mozliwe po ulozeniu betonu.
Piel?gnaeja ma na celu zapewnienie utrzymania okreslonych warunkow
eieplno-wilgotnosciowyeh niezb?dnych do osi^gni?cia przewidywanego tempa

-8'8U-*

'

wzrostu, wytrzymalosci. P N - E N 206-1 okresla piel^gnacj? j a k o przeciwdzialanie przedwczesnemu wysychaniu przede wszystkim na skutek dzialania sloiica
i wiatru. Wysychanie takie prowadzi do powstania nadmiernych rys skurczowych, CO jest zjawiskiem niekorzystnym ze wzgl?du na oslabienie ochrony
stali przed k o r o z j ^ a nawet moze wplywac niekorzystnie na nosnosc i trwalosc
konstrukcji.
Oprocz piel?gnacji musi bye zapewniona ochrona konstrukcji z betonu.
Pod poj?ciem t y m rozumie si? przeciwdzialanie:
wymywaniu skladnikow betonu przez deszcz lub biez^c^ wod?, co mogloby
prowadzic do oslabienia przekrojow elementow, b^dz zmniejszenia nosnosci niektorych fragmentow konstrukcji,
gwaltownemu bchlodzeniu w ci^gu k i l k u pierwszych dni po ulozeniu, co,
mogloby wplywac niekorzystnie na proces twardnienia betonu, nalezy tez
przewidziec ochron? przed mrozem (ochroria t a ' n i e jest konieczna, gdy
beton osi^gnie wytrzymalosc 5MPa),
wysokim wewn?trznym roznicom temperatur mog^cym powodowac napr?zenia termiczne, k t o r y c h nie dojrzaly jeszcze beton nie b?dzie w stanie
przeniesc; w normalnych warunkach, roznica ta nie inoze przekroczyc
20C,
wibracjom i uderzeniom, ktore mog^ uszkodzic beton i wplyn^c na jego
przyczepnosc do zbrojenia.
Przed rozpocz?ciem betonowania nalezy ustalic metod? piel?gnacji. D o
metod piel?gnacji zalicza si?: przechowywanie na budowie w deskowaniach,
, przykrywanie foli% stosowanie m o k r y c h przykryc, spryskiwanie wod^, stosowanie srodkow piel?gnuj^cych, ktore tworz^ p o w l o k i ochronne.
Okres piel?gnacji wg E N zalezy od szybkosci, z j a k ^ osi^gana jest
nieprzepuszczalnosc (odpornosc na penetracj? gazow lub cieczy) wierzchniej
warstwy betonu stanowi^cej otulenie zbrojenia. Ustala si? go w oparciu
0 stopieh hydratacji cementu i panuj^ce w a r u n k i srodowiskowe. W przypadku
pracy konstrukcji w srodowisku suchym nieagresywnym okres ten moze bye
przyjmowany zgodnie z tablic^ 14.10, natomiast w przypadku srodowisk
agresywnych lub gdy beton ma bye odporny na scieranie okres ten nalezy
przedhizyc.
W tablicy tej dhigosc okresu piel?gnacji uzalezniono od naslonecznienia
1 wilgotnosci otoczenia, panuj^cej temperatury oraz tempa przyrostu wytrzymalosci. Tempo przyrostu wytrzymalosci okreslono j a k o szybkie, srednie
lub wolne. Zakwaliflkowanie do poszczegolnych grup uzaleznione jest od
stosunku w/c mieszanki betonowej oraz klasy wytrzymalosci cementu. Tempo
przyrostu wytrzymalosci mozna uznac za szybkie, gdy w/c < 0,5 i klasa
wytrzymalosci cementu wynosi 42,5 i ^ , srednie, gdy w/c = 0,5^0,6 i klasa
wytrzymalosci cementu wynosi 42,5
lub w/c < 0,5 i klasa wytrzymalosci
cementu wynosi 32,5 R lub 42,5 R, zas wolne we wszystkich pozostalych
przypadkach.

Dotychczasowe polskie zalecenia [14.23] i norma [14.15] okreslaly zwykle

okres piel?gnacji j a k o 7 d n i przy zastosowaniu cementow portlandzkich i 14
dni przy stosowaniu cementow hutniczych.
Szczegolnym rodzajem piel?gnacji jest obrobka cieplna przeprowadzana
w celu przyspieszenia narastania wytrzymalosci betonu. Jej przebieg powinien
bye ustalony doswiadczalnie tak, aby obnizenie, wytrzymalosci betonu poddanego obrobce w stosunku do wytrzymalosci takiego samego betonu
dojrzewaj^cego w warunkach > naturalnych bylo nie wi?ksze' niz 10%
(wg [14.23]).
: : :
...
,.
Tab. 14.10. Minimalne okresy pielgnacji betonu wg E N (w dniach)
Przyrosty wytrzymalosci betonu
Warunki otoczenia podczas piel^gnacji

szybkie
przy temp.

srednie
przy temp.

T[C]

TCC]

,5

10 '15

5 "10

wolne
przy temp.

; T[c]

15

10

15

I . bez bezposredniego naslonecznienia, wzgl?dna

wilgotnosc otaczajq,cego powietrza nie wiksza
niz 80%
.
.

I I . srednie nastonecznienie lub wiatr o umiarkowanej pr?dkosci, lub wilgotnosc wzgl?dna powietrza
nie nizsza niz 50%

3-

8-5

4 ' 3 2

I I I . silne naslonecznienie lub duza pr?dkosc wiatru,,

lub wzgl?cina wilgotnosc powietrza ponizej 50%

10'

4
8

Temperatura T oznacza najnizsz^ temperatur? betonu podczas piel?gnacji.

Przy obrobce cieplnej nalezy przestrzegac nast?puj^cych zasad: '
temperatura w ci^gu 3 pierwszych godzin nie powinna przekroczyc 30 lub
w ci^gu pierwszych 4 godzin nie powinna przekroczyc 40 (wg wytycznych
[14.23] temperatura ta nie powinna przekraczac 20 C w ci^gu pierwszych
4 godzin przy temperaturze pocz^tkowej 4-20 C, 6 godzin przy temperaturze pocz^tkowej 4 - 1 0 C i 8 godzin przy temperaturze pocz^tkowej -1-5),
.
, 0
szybkosc przyrostu temperatury nie powinna przekraczac 20C/godz.,
srednia maksymalna temperatura betonu nie powinna przekraczac 60 C,
przy czym chwilowe wartosci temperatury nie mogq, przekroczyc 65 C
(wg [14.23] maksymalna temperatura nie powinna bye wyzsza niz 70G),
szybkosc studzenia nie powinna. przekroczyc 10 C/godz.,
podczas procesu o b r o b k i cieplnej i'studzenia beton powinien bye chroniony
przed utrat^ wilgoci (wg [14.23] konstrukcje poddane obrobce cieplnej
nalezy u t r z y m y w a c , w stanie nawilzonym przez co najmniej 3. d n i od
zakohczenia tego procesu).

Wymagan powyzszych nie stosuje si? w przypadku specjalnych technologu.

'883'

882

14.5. Kontrola jakosci

14.5.1. Zakres i eel kontroli
EC2 w celu zapewnienia dostatecznego poziomu projektowania, wykonywania i eksploatacji konstrukcji zelbetowych wprowadza odpowiednie zasady
k o n t r o l i jakosci. Czynnosci kontrolne oraz podstawowe dzialania przeprowadza si? zgodnie z odpowiednimi przepisaini^ normami i ogolnie uznanym i regulami sztuki budowlanej.
P N [14.14] nie zajmowala si? problemami k o n t r o l i jakosci. Problemy te
obejmuj^ normy przedmiotowe, normy czynnosciowe oraz wytyczne, instrukcje i aprobaty techniczne [14.23].
ZasadniczE}. rol? merytoryczn^ w k o n t r o l i jakosci betonu i stali odgrywaj^
w U n i i Europejskiej normy E N V i E N , zas w kraju s^ to normy paiistwowe
i branzowe.
'
'
'
'
<
P N ogranicz'ala swoje wymagania do wlasciwosci skladnikow oraz do
. wlasciwosci i'.badania mieszanki betonowej oraz betonu zwyklego. Zalecenia
technologiczne mialy niewielki zakres.
P N - E N 206 ma zakres znacznie szerszy, okreslaj^c wymagania technologiczne i procedury k o n t r o l i jakosci przy wytwarzaniu, transporcie, do;Stawach, ukladaniu i piel?gacji betonu.
'.
Zatem P N - E N 206 zawiera rowniez postanowienia obejmujq.ce zakres
krajowej branzowej normy na beton towarowy.
; ,
Natomiast zakres stosowania P N b y l bardzo nieprecyzyjny i sprowadzal si?
do stwierdzenia, ze norm? nalezalo stosowac w wyjqtkowych przypadkach.
Zakres stosowania P N - E N 206 obejmuje beton zbrojony, niezbrojony
i spr?zony, ale wyl^cza niektore specjalne prefabrykaty i mieszanki.
P N - E N '206 dopuszcza stosowanie dodatkowych, a nawet odmiennych
wymagan dla betonow przeznaczonych do zlozonych konstrukcji, przy stosowaniu nowych materiaiow, specjalnych technologii l u b nowych technik budowania. N o r m a Polska [14.15] w t y m zakresie odwolywala :si? do:
szesciu n o r m na kruszywa mineralne i ich badania,
osmiu n o r m na cementy i wod?,
normy na zapraw? budowlanq,
' '
normy na podstawowe zasady projektowania zabezpieczeh antykorozyjnych,.
, '
"
normy, klasyfikujqcej domieszki do betonu,
: normy na beton towarowy, ' '
instrukcji I T B (np., badanie promieniotworczosci, stosowanie popiolow
lotnych),.
' *.

' ^
dwoch n o r m R W P G na badania wytrzymalosci.
Polska N o r m a [14.15] nie odwolywala si? do n o r m czynnosciowych na
badania mieszanki betonowej i betonu. W swojej tresci podawala opisy
nast?puj4cych badah:

badanie konsystencji. mieszanki betonowej , metodami Ve-Be i stozka

ppadowego,
badania zawartosci powietrza w mieszance betonowej metodq. cisnieniow^,
badanie wytrzymalosci betonu na sciskanie (typy i zastosowania probek
betonowych, wykonanie probek, przechowywanie probek, wykonanie
oznaczenia), .
badania nasiqkliwosci betonu,
badanie odpornosci betonu nadzialanie mrozu (metoda zwykla i metoda
przyspieszona),
, .
,
,
badanie przepuszczalnosci wody przez beton.
N o r m a P N - E N 206, odwoluje si? do 14 n o r m E N lub I S O j a k o do
dokumentow, ktore muszq. bye stosowane.
Z tych 14 n o r m cztery dotycz^ wymagan dla cementow i metod bad ah
cementow, a siedem dotyczy zasad badah mieszanki betonowej i betonu.
Te siedem n o r m nie wykracza poza zakres opisow metod badan zawartych
w P N , ale tez nie obejmuje wszystkich metod badah uj?tych w P N .
, Pozostale trzy normy dotycz^ okreslania dwiema metpdami wytrzymalosci
na zginanie oraz klasyfikacji.wptywu na beton srodowisk chemiczne agresywnych. ;Te trzy normy majq krajowe odpowiedniki wf instrukcjach I T B .
Oprocz n o r m zwi^zanych norma P N - E N 206-1 podaje list? norrh i dokumentow zalecanych, tzn. ze jednoczesnie dopuszczone jest stosowanie innych
r6wnorz?dnych n o r m l u b regul post?powania.
W normach i dokumentach zaiecanych przywolane jest 13 n o r m I S O i trzy
zalecenia E N i R I L E M .
, Porownanie normy P N - E N 206-1 z innymi normami polskimi wykazuje, ze
z opisow metod badah zawartych w. P N tylko 'dwie metody nie znajduj^
odpbwiednika w normach przywolanych przez P N - E N 206-1. S^ to badania
n a s i ^ l i w o s c i i mrozoodpornosci betonu, poniewaz w normie P'N-EN 206-1
uwzgl?dnione s^ iime warunki zapewnienia trwalosci betonu. N o r m y te wprdwadzaj4 odpowiednie ograniczenia technplogiczne, ktore powinny zapewniac
dostatecznq. trwalosc betonu w roznych srodowiskach, Iqcznie z zamr'azaniem
elementow czy konstrukcji.
' . .
N o r m a P N - E N 206-1 w sposob ogolny omawia zasady i metody okreslania
wlascivJ'osci mieszanki betonowej i betonu. W poszczegolnych podpunktach
przywoiahe s^ odpowiednie normy I S O lub wyrazoha jest zgoda na stosowanie
n o r m krajowych. W tej normie zdefmiowane sq, rowniez klasy konsystencji
mieszanki betohowej' (czterema metodami), klasy wytrzymalosci betonu na
sciskanie oraz klasy g?stosci obj?tosciowej betonu lekkiego.
Poniewaz P N nie odsylala do n o r m czynnosciowych krajowych lub I S O ,
problemy wlasciwosci betonu i metod badah poszczegolnych cech mieszanki lub
betonu zajmowaly w normie bardzo duzo miejsca.
Zatem k o n t r o l a jakosci w g P N - E N 206-1 wymaga tjstanowienia n o r m
czynnosciowych'na wszystkie metody badah.
Specjalizacja wytwarzania i k o n t r o l i betonu wg P N - E N 206-1 to obszar
dokladnych uregulowah obowiq^zkow producenta betonu i uzytkownika beto-

885

884
nu oraz uregulowah potrzebnych dzialah na styku pomi^dzy producentem
i uzytkownikiem. N o r m a dopuszcza, j a k o sytuacj? zupelnie normalnq., ze
producent i uzytkownik betonu jest t ^ sam^ jednostk^. Jednak za stan typowy
uwaza si? rozdzielenie tych funkcji i kupowanie betonu lub przekazywanie
betonu przez Wyspecjalizowanego producenta. Zatem postanowienia P N - E N
206-1 w znacznym stopniu pokrywaj^ si? z postanowieniami BN-78/6736-02
Beton towarowy". Natomiast w postanowieniach P N zagadnienia betonu
towarowego miaty stosunkowo niewielkie odbicie.
P N nie stawiala wymagan w stosunku do personelu oraz urz^dzeh do
magazynowania i dozowania materiaiow, betoniarek, sposobo'w dostawy
betonu, a takze do ukladania, zag?szczania, piel?gnacji i ochrony betonu.
Niektore z tych zagadnieh byly poruszane w normach branzowych.
' P N - E N 206-1' zawiera szeroko rozbudowane procedury k o n t r o l i jakosci
zarowno w zakresie bezposredniej k o n t r o l i produkcji, j a k i w'zakresie k o n t r o l i
zgodnosci otrzymanych wyrobow z ustalonymi wymaganiami. '
Zasady k o n t r o l i produkcji opisane sq obszernie i nie pozostawiaj^ dowolnosci
w zakresie wymaganych czynnosci kontrolnych. Jest tam dokladnie podane kto,
j a k i kiedy oraz w jakim. zakresie, z j a k q cz?stotliwosci^ i z jakq dokumentacJ4 m a
przeprowadzac czynnosci kontrolne na wszystkich etapaeh procesu prddukcyjnego. Wymagania kontrolne zgrupowane sq w czterech tablicach:
k o n t r o l a jakosci materiaiow,
"
k o n t r o l a sprz?tu,
,
k o n t r o l a produkcji i k o n t r o l a wlasciwosci betonu,
k o n t r o l a betonu towarowego.
P N - E N 206-1 ustala nast?pnie zasady k o n t r o l i zgodnosci, tj. pirocedur?
dzialah sprawdzajq.cych zgpdnosc partii wyrobow z uprzednio' ustalonymi
wymaganiami. N o r m a okresla dwa systemy weryfikacji przez upowaznion^
instytucj? , i przez zarpawiajqcego.
W normie podane sq programy poJDierania probek oraz kryteria zgodnosci
dla poszczegolnych badanych wlasciwosci.
Oczywiscie programy pobierania probek maj^ pewne odpowiedniki, w P N ,
\ opisach. poszczegolnych badah itechnicznych, .
.,
; Ogolnie zakresy.czynnosci kontrolnych przewidziane przez P N - E N , 206-1
i P N s^ trudne. do porownania, ze wzgl?du ,iia odmiennosc uj?cia. Zakres
k o n t r o l i podany przez P N - E N 206-1 jest, znacznie szerszy, obejmujqc rowniez
kontrol? sprz?tU; oraz szeroko kontrol? dostaw betonu ,tov/arowego, Podejscie jest jednak inne,^ np. w E C zaklada , si?, ze producenci prow.adz^,
dostateczn^ kontrol? jakosci materiaiow, np. kontrol? jakosci cementu i ' k r u szywa.
,' ,
,
.

Mi?dzy poprzednimi norraami, polskimi a n o r m q P N - E N 206-1 nie, ma

sprzecznosci. N o r m y polskie nie.stawialy wymagan przeciwstawnych wymaganiom P N - E N 206-1. Oczywiscie w tak obszernych dokumentach znajdujq
si? pewne odmienne postanowienia wynikajqce z innych punktow widzenia,
nie stanowiqc jednak zasadniczych problemow. ,

PNrEN 206-1 bardziej szczegolowo reguluje znacznie szerszy wachlarz

wymagan i wprowadza system stosowania kryteriow zgodnosci. P N - E N 206-1 jest
dokumentem spojnym, ujmuj^cym caloksztait zagadnieh technologii betonu.

14.5.2. Rodzaje kontroli

E N rozroznia trzy podstawowe systemy k o n t r o h jakosci. Rozniq si? one
realizatorami oraz celem.
Sq to:
- kontrole wewn?trzne,
kontrole zewn?trzne,
' kontrole zgodnosci.
,
.
. .
Kontrol?'wewn?trzn^realizuj%projektanci, wykonawcy i podwykonawcy
lub dostawcy zgodnie z systemem sterowania jakosci^ zatwierdzonym dla
danej organizacji i procesu realizacyjnego. Systemy sterowania jakosci^ organizacji wykonuj^cych zadanie budowlane. obejmuje wszystkie istotne czynnosci. majj.ce wplyw .na jakosc projektowanego i realizowanego obiektu.
Przedsi?biorstwa majqce zatwierdzone i wdrozone systemy sterowania
jakosci^ zgodne z I S O lub E N . gwarantuj^ wyzszy poziom projektowania
i wytwarzania. W systemach sterowania jakosci^ procedury k o n t r o l i jakosci
oparte ,s^ o akredytowane laboratoria kontrolne.
W kraju tylko nieUczne.przedsi?biorstwa budowlane majq wlasne systemy
sterowania'kontrol^ jakosci.
W w y n i k u wewn?trznej k o n t r o l i jakosci sporz^dza si? certyfikaty jakosci na
poszczegolne, wyroby lub roboty bu.dowlane.,
/
, K o n t r o l ? zewn?trznq wykonuJ| niezalezne laboratoria i instytucje upowaznione przez zleceniodawc? lub nadzor budowlany. K o n t r o l a ta moze obejmowac:
,
kontrol? dzialalnosci procedur wewn?trznych zaakceptowanych uprzednio
przez, ustalenia, zewn?trzne normpwe lub prawhe,
dodatkowe badania.kontrolne.
/
K o n t r o l ? zgodnosci przeprowadza si? zgodnie z odpowiednimi systemami
dla wszystkich prac i wyrobow w celu stwierdzenia zgodnosci wyrobu
z wymaganiami n o r m ; aprobat technicznych lub innych rownowaznych
wymagan prawno-technicznych,
W y n i k i e m k o n t r o l i zgodnosci b?dq certyfikaty dla wyrobow lub robot.

14.5.3. Kontrola projektu

Projekty obiektow budowlanych kontrolowane b?d^ w g E N zgodnie
z odpowiednimi przepisami admmistracyjno-prawnymi (EC lub przepisami
krajowymi).
. !
,
W Polsce projekty wykonuje si? zgodnie z prawem budowlanym, odpowiednimi rozporzq-dzeniami oraz. aprobatami ,technicznymi lub i n n y m i

886

887

dokumentami prawno-administracyjnymi. W organizacjach projektowych dotychczas rol? kontrolnq. pelnily komisje weryfikacyjne. Obecnie wprowadzone
systemy k o n t r o l i jakosci zgodnie z I S O oraz wydawane odpowiednie
certyfikaty. D o d a t k o w ^ kontrol? projektu wykonuje odpowiednie organy
administracyjno-budowlane przy wydawaniu zezwolenia na budow? oraz
wydawaniu pozwolen na uzytkowanie wykonanego obiektu.

Tab. 14.11. Przedmiot kontroli produkcji i budowy

Przedmiot

Zbiorcze zestawienie przedmiotow kontroU produkcji i budowy przedstawiono w tablicy 14.11.

,
,,
Dzialania kontrolne produkcji materiaiow, wyrobow i elementy oraz
budowy obiektow obejmujq.:
badania wst?phe w laboratoriach i na budowie,
badania i kontrole w trakcie produkcji wyrobow i budowy,
badania i kontrole kohcowe w- laboratoriach oraz badania i n situ.
W zaleznosci od> charaktefu wyrobow, elementow i obiektow, stawia-

Ustalenia

Kontrola budowy

Ustalenia

materialy skiadowe,
sklad betonu, produkcja, swiezy beton, beton stwardnialy

PN-EN 206-1
normy przed
miotowe,
aprobaty
techniczne

transport, ukladanie,
zag^szczanie, piel?gnacja, wykonczenie
powierzchni

PN-EN 206-1
normy przedmiotowe,
aprobaty techniczne

deskowanie
materialy
i rusztowanie-

odpowiednie
przepisy
aprobaty
techniczne '

sztywnosc, wznoszenie, rozbiorka, strzalka odwrotna ugi^cia,

podpory, szczelnosc,
powierzchnia'

PN-EN 206-1
odpowiednie
przepisy,
aprobaty techniczne

stal zbrojeniowa, spawalnicze materialy dodatkowe

E N czy ENV
10080,
aprobaty
techniczne

przenoszenie, sklad owanie przycinanie zestawienie, mocowanie,

zaklady polq,czenia,
spawanie, zgrzewanie
jak w kontroli materiaiow i produkcji

EC2,
PN-EN 206-1

, 1
beton

14.5.4; Kontrola produkcji wyrobow i budowy

Zakres k o n t r o l i produkcji wyrobow i budowy obiektow budowlanych
obejmuje wszystkie elementy dzialania i cechy materiaiow majqcych wplyw
na jakosc i stany graniczne nosnosci i uzytkowalnosci obiektu. Obejmuje one
dozor, badania labdratoryjne oraz badania, in. situ. D o z o r k o n t r o l n y w y k o nuje inspektorzy techniczni inwestora, uzytkownika lub wykonawcoWj
a takze autorzy pfojektow oraz odpowiednie organy administracyjno-budowlane. W ramach dozorow k o n t r o l n y c h do oceny jakosci m o g ^ bye
powolywani odpdwiedni rzeczozhawcy oraz specjalistycz.ne, akredytowane
laboratoria.
,
.
Przedmiotem k o n t r o l i sq. wszystkie materialy, wyroby, urzqdzenia oraz
czynnosci zwi^zane z wytwarzaniem wyrobow lub budow^ obiektow.
Generalnie zasady k o n t r o l i i oceny ustalaj^ odpowiednie normy, aprobaty
techniczne lub inne r6whorz?dne dokumenty technicznoTprawne.'
Zasady kontroU betonu ustala norma P N - E N 206-1 oraz inne .-normy
zwiqzane. Natomiast dla stali zbrojeniowej zasady k o n t r o l i u s t a l a ' n o r m a
PN-EN-10080:2005 [14.1a] oraz odpowiednio inne normy na metody badah.
Dotychczas w Polsce zasady kontrolii.oceny ustalaly normy przedmiotowe
na materialy, wyroby lub elementy oraz normy na metody badah.
K o n t r o l a betonu obejmuje kontrol? wszystkich cech i wlasciwosci materiaiow skladowych oraz siviezego i stwardnialego betonVi.
K o n t r o l a stali zbrojeniowej obejmuje kontrol? materiaiow i wyrobow oraz
ich produkcj?, t j . ich wlasciwosci materialowe w'-tym spajalnosc, wlasciwosci
materiaiow dodatkowych do spajania. np. elektrody,'.gazy itp., sumiennosc
pracy spawacza lub operatora zgrzewarek, parametry technologiczne spajania,
ocen? pol^czeh spajanych, powierzchni 'zewh?trzilej stali zbrojeniowej, transportu, skladowania, przecinania, zestawiania, moeowania, zakladow w pol^czeniach, ukladania i otulenia. .
'

Kontrola materiaiow i produkcji

wlasciwosci materiatu,
w tym spajalnosc,
powierzchnia zewn^trzna, parametry technologiczne spajania,
sumiennosc pracy
spawacza oraz materiaiow dodatkowych
do spawania (gazy,
elektroda), kwalifikacje spawacza lub operatora'
zgrzewarki, 'ocena pol^czeri spajanych, kwalifikacje spawania mat e r i a l dodatkowego,
otulina, zbrojenie

ukladanie, ocena polq.czeh spajanych, kwalifikacje, spawane ma- ,

teriaiy dodatkowe

stal spr^zaj^ca i urz^dzenia pomocnicze

wlasciwosci materiahi,
powierzchnia zewntrzna, urz^dzenia pomocnicze, prostolinijnosc ci^gien spr^zaj^cych, zaczyn cementowy

EC2, aprobaty techniczne

przenoszenie, skladowanie, przycinanie,

ukladanie, urz^dzenia
pomocnicze, spf^zanie,
iniektowanie

elementy
konstrukcji,
prefabrykaty

jak dla stali zbrojeniowej 1 spr^zaj^cej, jak

dla betonu, jak dla deskowania i rusztowari

EN, aprobaty
techniczne,
projekty

EC2, aproodchylki wymiarow,

.baty techniczstrzalka odwrotna
ugi^cia, zgodnosc z za- ne, projekty
mowieniem

EC2, PN-EN
206-1
aprobaty techniczne

nych wymagan oraz warunkow techniczno-organizacyjnych s^ stosowane

rozne optymalne systemy k o n t r o l i jakosci i sprawdzenia odpowiednich wlasciwosci,
,
,
Przed; rpzpocz?ciem b u d o w y sprawdza si? zasadnosc i wlasciwosc przyj?tych w projekcie materialoWj sprz?tu oraz technik i metod realizacji.

g^5-

888
W trakcie budowy kontroluje si? wszystkie istotne wymiary i wiasciwosci
materiaiow, wyrobow i elementow przeznaczonych do wbudowania.
Wszystkie materialy, wyroby i elementy dostarczane na budow? powinny
miec certyfikaty jakosci i powinny bye zgodne z zamowieniami oraz obowi^zujq.cymi n o r m a m i lub aprobatami technicznymi.
Przykladowo dla betonu towarowego certyfikat (swiadectwo) dostawy
powinno zawierac m.in.:
nazw? w y t w o r n i betonu towarowego i numer certyfikatu (swiadectwa),
dat? i czas zaladowania, t j . czas polEj-czenia cementu i wody,
specyflkacj?,
nazw? i lokalizacj? budowy,
ilosc betonu w metrach szesciennych,
klas? wytrzymalosci betonu i cementu,

klasy zagrozenia l u b odpowiednie ograniczenia skladu mieszanki,

klas? konsystencji,
rodzaj domieszek i dodatkow, jezeli s^' stosowane,
wlasciwosci specjalne.
Produkcja mieszanki betonowej, ukladanie i piel?gnacja podlegaj^ proced u r o m k o n t r o l i jakosci podanym w P N - E N 206-1.
K o n t r o l a jakosci betonu obejmuje kontrol? produkcji oraz k o n t r o l ? ;
zgodnosci.
K o n t r o l a p r o d u k c j i obejmuje wszystkie dzialania niezb?dne do utrzymania jakosci i sterowania jakosci^ betonu zgodnie z okreslonymi wymaga-'
niami. Obejmuje ona nadzor i badania oraz wykorzystanie w y n i k o w tych^
badah.
K o n t r o l a p r o d u k c j i powinna bye prowadzona przez wykonawe?, p o d - i
wykonawc? i dostawcow zadah w procesie produkcji oraz w czasie ukladania
i piel?gnacji betonu.
;
Dane z kontfoH p r o d u k c j i na budowie, w w y t w o r n i betonu i w zakladzie
prefabrykacji p o w i n n y zawierac m.in.:
nazwy dostawcow i rodzaje cementu, kruszyw, domieszek i dodatkow,,
ilosc i zrodlo pochodzenia wody zarobowej,
konsystencje betonu,
g?stosc obj?tosciowe betonu,
stosunek w/c swiezego betonu,
zawartosc cemehtu,
dat? i czas pobrania probek kontrolnych,
~ liczb? probek k o n t r o l n y c h ,
harmonogram wazniejszych etapow roboczych,
nazw? elementu konstrukcyjnego, w k t o r y m zastosowano okreslony zarob.
Procedury k o n t r o l i p r o d u k c j i mogq bye weryfikowane przez upowaznion^
jednostk? weryhkacyjuq, j a k o cz?sc k o n t r o l i zgodnosci.
K o n t r o l a betonu na budowie powinna obejmowac kontrol? materiaiow,
wyposazenia procesu p r o d u k c j i i wlasciwosci. betonu.

K o n t r o l a materiaiow obejmuje kontrol? cementu, kruszywa, domieszek,

dodatkow i wody. Natomiast k o n t r o l a sprz?tu obejmuje m.in. sprz?t wazf^cy,
dozowniki, sprz?t pomiarowy, betoniarki i aparatur? badawczq,.
K o n t r o l a p r o d u k c j i i wlasciwosci betonu obejmuje, m.in.:
receptur? projektowanej mieszanki,
zawartosc chlorkow w mieszance,

wilgotnosc kruszywa,
konsystencj? i g?stosc obj?tosciowe mieszanki,
zawartosci wody, cementu i dodatkow w mieszance,
stosunek w/c,
jednorodnosc i wodoprzepuszczalnosc betonu,
g?stosc obj?tosciowe betonu,
wytrzymalosc betonu.
Przykladowo w g . n o r m y [14.15] p r o b k i do badania wytrzymalosci betonu
na sciskanie nalezalo pobierac przy stanowisku betonowania.
P r o b k i pobieralo si? losowo po jednej rownomiernie w okresie betonowania, a nast?pnie przechowywalo, przygotowywalo i badalo si? zgodnie z ww.
norm^.
Liczba probek pobranych z p a r t i i betonu powinna byla bye ustalona
w planie k o n t r o l i jakosci. Cz?stothwosc pobierania probek nie moze ale bye
mniejsza niz: 1 p r o b k a na 100 zarobow, 1 probka na 50 m^, 1 probka na
zmian? roboczq oraz 3 p r o b k i na parti? betonu.
Ocenie podlegaly wszystkie w y n i k i badania probek pobranych z partii.
Jezeh w normach przedmiotowych na wyroby, elementy i konstrukcje lub
w . d o k u m e n t a c j i projektowej nie b y l okreslony inny termin, badanie wytrzymalosci na sciskanie nalezalo przeprowadzac po 28 dniach dojrzewania.
W' k a z d y m przypadku w a r u n k i kwalifikacyjne powinny byly bye spelnione
w czasie, nie dtuzszym niz 90 dni.
'
'
Partia betonu mogla bye zakwalifikowana do danej klasy, jesli jego
wytrzymalosc okreslana na probkach k o n t r o l n y c h 150 x 150 x 150 m m spelniala w a r u n k i podane w normie [14.15]:
a) przy liczbie kontrolowanych probek n mniejszej niz 15
Ri,rr.i^>aRf,

(14.1)

gdzie:
,

najmniejsza wartosc wytrzymalosci w badanej serii n probek,

^i.min

wspolczynnik zalezny od liczby probek n, wg tablicy 14.12,

Rf

wytrzymalosc gwarantowaha.
Tab. 14.12. Wspolczynnik a
Liczba probek, n

3-4

1,15

5^8

1,10

9-^14

1,05

8'5'aW przypadku, gdy warunek (14.1) nie b y l spelniony, beton m o g l bye uznany
za odpowiadajqcy danej klasie, jezeli:
R{,min>Rb,

(14.2)

oraz
R>12R?,

(14.3)

gdzie:
R srednia wartosc wytrzymalosci badanej serii probek, obliczona wg
wzoru:
R - ^ t R i ,
w ktorym:

(14.4)

Ri wytrzymalosci poszczegolnych probek,

b) przy liczbie kontrolowanych probek n rownej lub wi?kszej niz 15
zamiast warunku (14.1) obowif^zywal warunek:
'
;
-'
R-l,64s^Rt
;
(14.5)
w ktorym:
R - srednia wartosc wytrzymalosci wg wzoru (14.4),
5 odchylenie standard owe wytrzymalosci obliczane wg wzoru:

wosci CO do wytrzymalosci, trwalosci i bezpieczehstwa konstrukcji, wowczas

moge bye stosowane dodatkowe badania na odwiertach wyei?tych z konstrukcji lub l^czne badania na odwiertach i badania nieniszczece konstrukcji
wg I S O .
K o n t r o l a zgodnosci w wytworniach betonu towarowego, w zakladach
prefabrykacji i na placach budowy powinna bye weryfikowana przez uprawnione instytucj?, zamawiajqcego > lub na podstawie badah akceptujqcych.
W przypadku poddawania ocenie betonu niskich klas (nie przekraczajecych
C 20/25) i mniejszych p a r t i i do (150 m^), mozna pobierac 3 niezalezne (pobrane
oddzielnie) p r o b k i .
Gdy stosuje si? na budowie beton towarowy, plan pobierania probek
i kryteriow zgodnosci oparty jest na uzgodnieniu mi?dzy stronami w g
zgodnosci opartej na pobieraniu probek z partii na budowie lub zgodnosci
opartej na uzgodnionej certyfikacji betonu.
Jezelr wlasciwosci betonu towarowego zostaly juz okreslone przez jednostk? certyfikujece, a weryfikacja byla oparta na przynajmniej 15 wynikach
badah, wowczas przy sprawdzaniu zgodnosci na budowie:
-

w a r t o s c = 1,48 moze bye przyjmowana dla dowolnej, nie mniejszej niz

15, liczby probek przy stosowaniu ogolnego kryterium t^i^ (tab. 14.3 i 14.4),

w przypadku badania na trzech probkach przy stosowaniu kryterium 2,

wytrzymalosc powinna spelniac w a r u n k i podane w tablicach 14.3 i 14.4.
N a ' pojedynczym placu budowy nie jest konieczne pobieranie probek

W przypadku, gdy odchylenie standardowe wytrzymalosci 5, w g wzoru

(14.6) bylo wi?ksze od wartosci 0,2i^, gdzie R wg wzoru (14.5), zalecalo'. si?
ustalenie i.usuni?cie przyczyn.pdwoduj^cych zbyt duzy rozrzut wytrzymalosci.
Natomiast w przypadku, gdy warunki .kwalifikujqce nie byly spebione,
kontrolowane parti? betonu nalezalo zakwalifikowac do odpowiednio nizszej
klasy. W uzasadnionych przypadkach mozna bylo przeprowadzic dodatkowe
badania wytrzymalosci betonu na probkach wyci?tych z konstrukcji lub
' elementu albo badania nieniszczece wytrzymalosci betonu wg PN-74/B-06261
lub PN-74/B-06262. JezeU w y n i k i tych badah dodatkowych byly pozytywne, to
beton mozna bylo uznac za odpowiadajqcy wymaganej klasie.
K o n t r o l a materiaiow i wyrobow obejmuje dzialania i decyzje podejmowane.
zgodnie z przyj?tymi uprzednio regulami, celem sprawdzenia zgodnosci materiaiow i wyrobow z uprzednio ustalonymi wymaganiami.
Zgodnosc lub jej brak jest oceniana na podstawie kryteri6w zgodnosci,
K o n t r o l a , pobieranie probek, wielkosci partu i kryteria zgodnosci musze
odpowiadac ustalonym procedurom. D l a wlasciwosci, dla ktorych nie ma
takich ustalonych procedur, kryteria zgodnosci nalezy uzgodnic, biorec pod
uwag? poziom k o n t r o l i i zamierzony poziom niezawodndsci konstrukcji lub
elementu.
JezeU w y n i k i badah na probkach nie spelniaje wymagan zgodnosci lub
brak tych wynikow, albo usterki wykonania powoduje powstanie w ^ t p l i -

i badania zgodnosci, pod warunkiem, ze:

-

zgodnosc dostarczanego betonu

towarowego jest weryfikowana przez

upowaznione jednostk? certyfikuj^ce,

producent betonu towarowego dysponuje zadawalajecymi w y n i k a m i badah
probek pobieranych z biez^cej produkcji i probek pobieranych na budowie,
pochodzecych z tej samej grupy,betonow, wyprodukowanej w okresie nie
dluzszym niz 7 dni.

Pobieranie probek przy produkcji ci^glej w w y t w o r n i betonu towarowego

z kazdej grupy betonu produkowanej w warunkach,'ktore sq uwazane za
niezmienne dla calej obj?tosci lub czasu produkcji betonu, powinno bye
wykonywane w oparciu 0 dane w tablicach 14.3 i T 4 . 4 (wybiera si? kryterium
wymagajece wyzszej lic-zby probek). Zgodnosc jest osiegni?ta, jezeh w y n i k i
badah spelniaje kryterium 1 (tab. 14.3 i 14.4).
Jezeh jest wi?cej niz 15 zadowalaj^cych wynikow badah w czasie produkcji
jednego typu lub jednej grupy, betonu, nalezy brae pod uwag? tylko 15
ostatnich wynikow. Plan pobierania probek oraz kryteria zgodnosci przy
ciegtej p r o d u k c j i betonu w wytworniach prefabrykatow betonowych powinne
bye stosowane oddzielnie, jezeh wytwornie elementow prefabrykowanych sq
pod k o n t r o l e upowaznionej jednostki certyfikujecej. W innych przypadkach
stosuje si? wymagania j a k dla betonu towarowego. Stosuje si? dwa kryteria
zgodnosci dla wytrzymalosci na sciskanie.

892
Konsystencj? mieszanki betonowej nalezy oceniac na podstawie wizualnej
oceny kazdego zarobu, transportu, a w przypadku betonu towarowego kazdej
dostawy. Jezeli wygl^d betonu wskazuje, ze uzyskano wymagan^ konsystencj?
mozna uznac, ze w a r u n k i sq spelnione.
D l a oceny g?stosei obj?toseiowej betonu lekkiego pobieranie probek
powinno bye takie same j a k przy ocenie wytrzymalosci na sciskanie.
Plany. pobierania probek i kryteria zgodnosci okreslone sq. podobnie j a k
dla oceny wspolczynnika cementowo-wodnego, zawartosci cementu, zawartosci powietrza w mieszance betonowej, przepuszczalnosci wody przez bistdn
oraz zawartosci chlorkow w skladnikach betonu i w mieszance betonowej.
K o n t r o l a zgodnosci stali zbrojeniowej, stali spr?zajecej i urzqdzeh metalowych powinna obejmowac wszystkie rodzaje stali i elementow wg obowiqzujecych n o r m lub aprobat technicznych.
:
,
.
Poza ogolnie obowi^zujecymi informacjami o stali i jej wlasciwosciach,
nalezy uzyskac informacj? na temat wytrzymalosci stali, stosowanej technologii
spajania, oceny jakosci poleczeh, otulenia betonem itp.
v
D o w o d y dostawy stah zbrojeniowej powinny obejmowac:
,
stal w pr?tach prostych, walcowk?, w kr?gach lub j a k o p r o d u k t hutniczy,
pojedyneze pr?ty lub siatki zgrzewane,
: ,
pr?ty przyci?te na odpowiednie dlugosc i zagi?te,
.;,
. zbrojenie. prefabryko wane np.szkielety.
D l a wszystkich stali zbrojeniowych niezb?dna jest znajomosc ich pochodzenia i ich' wlasciwosci. Wymaganie to' moze bye spelnione przez:
oznakowanie na dokumencie certyfikacyjnym dostawy stall,'
-T- odpowiednie trwale przywieszki do pf?t6w stali zbrojeniowej, '
znaki wytloczone przy walcowaniu,
jednorazowy certyfikat wydany po badaniach.
K o n t r o l a w trakcie spr?zania konstrukcji z betonu powiana obejmowac
m.in. ulozenie ci?gien, prawidlowdsc spr?zania, wydluzenia, poslizgi zakotwienia, parametry iniekcji itp.
W Polsce ogolne zasady k o n t r o l i i oceny betonu, stah oraz innych
materiaiow i urz^dzeh okreslone se w norriiach,'mstrukcjach, wytycznych
i aprobatach technicznych [14.3-^14.22].
^ Istnieje szereg n o r m podmiotowych oraz swiadectw I T B i aprobat technicznych ustalajecych zasady kontroU , i oceny poszczegolnych materiaiow, wyrobow i elementow. Obowiezujece w Polsce w a r u n k i techniczne ' wykonania
i odbioru r o b o t [14.23] stwierdzaje, ze odbior robot budowlanych powinien
bye zgodny z o g o l n y m i warunkami realizacji. obiektow budowlanych.
P o z a k o h c z e n i u kazdego rodzaju robot ogolnobudowlanych zaleca si?
dokonywanie odbiorow w celu okreslenia jakosci wykonanych r o b o t i stwierdzenia mozliwosci bezpiecznego i prawidlowego wykonywania innego rodzaju
robot. Dokonanie odbioru okreslonego rodzaju r o b o t jest obowi^zko we, jesli
wynika to z aktualnych przepisow o bezpieczGhstwie konstrukcji lub bezpieczn y m wykonywaniu r o b o t albo gdy dokonanie takiego odbioru zostalo zaze-

897
dane przez nadzor techniczny (inwestorski, autorski) lub wlasciwy organ
pahstwowego nadzoru budowlanego;
Z kazdego odbioru r o b o t powinien bye sporz^dzony odpowiedni p r o t o k o l
zakohczony k o n k r e t n y m i wnioskami oraz dokonany wpis do dziennika
budowy o odbiorze.
Stosowane se w praktyce odbiory mi?dzyoperacyjne, cz?sciowe i kohcowe.
O d b i o r u mi?dzyoperacyjnego r o b o t budowlanych powinien dokonac kier o w n i k r o b o t (lub wyznaczony przez niego pracownik techniczny) p?zy udziale
zainteresowanych majstrow i brygadzistow, ktorzy uezestniczyli w wykonywaniu danego rodzaju robot. W odbiorze mi?dzyoperacyjnym moze brae udzial
przedstawiciel generalnego wykonawcy lub inwestora i ewentualnie inne osoby,
k t o r y c h udzial w komisji jest niezb?dny lub celowy. '
Odbiorem cz?sciowym moze bye obj?ta cz?sc obiektu lub robot stanowiecych zamkni?te calosc. Jako odbior cz?sciowy nalezy rowniez traktowac
odbior caloksztaltu r o b o t zleconych do wykonywania podwykonawcom.
Odbiorem cz?sciowym powinny bye rowniez obj?te te cz?sci obiektu lub
elementy w o b i e k c i e , ktore ulegaje zakryciu, oraz roboty zanikajece w dalszej
fazie wykonywania obiektu budowlanego.
Cz?sciowy odbior obiektu powinien bye dokonany przez komisj? powolane
przez inwestora. W sklad komisji p o w i n n i wchodzic: przedstawiciel inwestora
(inspektor nadzoru kiwestorskiego), przedstawiciel generalnego wykonawcy,
kierownik robot, kierownicy r o b o t specjalistycznych (podwykonawcy) i inne
osoby ppwolane w sklad komisji.
.
Przy dokonywaniu odbioru kohcowego

odbierajecy

(komisja odbioru)

powinien stwierdzic:
a) zgodnosc wykonanych robot z dokumentacje projektowo-kosztorysowe,
warunkami technicznymi wykonania i odbioru robot, aktualnymi n o r m a m i lub
przepisami i aprobatami, zapisami w dzienniku budowy, zasadami ogolnie
przyj?tymi wiedzy technicznej oraz umowe,
r
,
'
b) ' spetnianie przez obiekt warunkow potrzebnych do otrzymania wyniaganego przez prawo budowlane pozwolenia na uzytkowanie,
c) mozliwosc oddania obiektu we wladanie mwestora (uzytkownika).
Wytyczne [14.23] okreslaje zasady kontroU i odbioru:
fundamentow,
rusztowah i deskowah,
mieszanek betonowych do konstrukcji budowlanych,
monolitycznych konstrukcji zelbetowych,
elementow i konstrukcji z wielkowymiarowych prefabrykatow betonowych,
konstrukcji betonowych spr?zonych,
zelbetowych k o m i n o w i chlodni energetycznych,
silosow zelbetowych.
Przykladowo dla staU zbrojeniowej okreslone zostaly zasady kontroU
jakosci zbrojenia dostarezonego na budow? oraz kontroU wykonania i m o n tazu zbrojenia w konstrukcji.

89T
Stal zbrojeniowa dostarczona na budow? powinna odpowiadac wymaganiom p o d a n y m w normach panstwowych, a w przypadku braku takich
n o r m w aprobatach.
W zaleznosci od srednicy pr?t6w i klasy stali pr?ty zbrojeniowe powinny
bye dostarczone w postaci kr?g6w lub wi^zek pr?t6w prostych. Srednica
kr?g6w powinna wynosic 550-1000 m m , a ich masa do 1000 kg. Masa wi^zek
pr?t6w nie powinna przekraczac 5000 kg.
Pr?ty proste wszystkich klas powinny bye dostarczone o dlugosciach:
10-12 m jezeli w zamowieniu nie okreslono innej dlugosci wymaganej,
okreslonych w zamowieniu. (6-12 m) z dopuszczaln^ odchylkq 100 m m .
Pr?ty o dlugosciach wi?kszych o d 12 m lub mniejszych od 6 m moge
bye dostarczone tylko po uzgodnieniu z wytworni^- W kazdej zamowionej
parth stah dopuszcza si? 6% masy pr?t6w o dlugosciach. mniejszych od
zamawianych, lecz nie mniejszych niz 6 m, jezeli w zamowieniu nie uzgodniono
inaczej.
D o kazdej p a r t u stah przeznaczonej do zbrojenia konstrukcji z betonu
powinno bye dol^czone zaswiadcz;enie o jakosci (atest hutniczy).
Kazdq. parti? otrzymanej stali i siatek nalezy poddac k o n t r o l i na zgodnosc
dostarezonego materialu z zamowieniem, sprawdzajqc: cechowanie, wygl^d
powierzchni, wymiary, mas? oraz prostoliniowosc pr?t6w;
/
,.
W y g l ^ d zewn?trzny pr?t6w zbrojeniowych dostarczonej, p a r t i i powinien
bye nast?pujecy: : , V'
,
na powierzchni pr?t6w nie powinno bye zgotzeliny, odpadajqcej* rdzy,
tluszczow, farb lub innych zanieczyszczeh,
r- odchylki wymiarow przekroju poprzecznego pr?t6w i uzebrowania powinny si? miescic w granicach okreslonych dla danej klasy stali-w normach
panstwowych,
pr?ty dostarczone w wi^zkach nie powinny wykazywac odchylenia od l i n i i
prostej wi?kszego niz 5 m m na 1 m dlugosci pr?ta.
Dostarczone na budow? parti? stah do zbrojenia konstrukcji z betonu
nalezy przed wbudowaniem zbadac laboratoryjnie w przypadku gdy:
nie ma zaswiadczenia o jakosci stali,
nasuwaje si? wetpliwosci.co do jej wlasciwosci technicznych na podstawie
ogl?dzin zewn?trznych,
stal p?ka przy gi?ciu.
Zbrojenie wszystkich elementow zelbetowych powinno bye poddane k o n t roU przed zabetonowaniem. K o n t r o l a zbrojenia obejmuje:
ogl?dzmy,
badanie zgodnosci wykonania zbrojenia z obowiezujecymi przepisami,
badanie zgodnosci wymiarow zbrojenia z projektem,
badanie zgodnosci usytowania zbrojenia z projektem,
sprawdzenie zaswiadczeh jakosci zgrzewanych siatek szkieletow wykonanych w specjalistycznych zakladach centralnych,
badanie jakosci poleczeh spajanych wykonyWanych na placu budowy.

Dopuszczalne odchylki w wykonaniu zbrojenia nie powinny bye wi?ksze

niz podano w tablicy 14.8.
Podane s^, rowniez ogolne zasady okreslania wytrzymalosci zl^czy zgrzewanych lub spawanych oraz ocena wynikow badah.
W g warunkow [14.23] kontrola wykonywania i jakosci betonu okresla
wymagania ogolne, kontrol? jakosci skladnikow betonu, kontrol? jakosci
mieszanki betonowej oraz kontrol? wytrzymalosci betonu oraz innych jego
wlasciwosci uzytkowych.
\
Podczas r o b o t betonowych nalezy przeprowadzac systematyezne kontrol?
dla biezecego ustalania:
jakosci skladnikow betonu oraz prawidldwosci ich skladowania,
dozowania skladnikow mieszanki betonowej,
jakosci mieszanki betonowej w czasie transportu, ukladania i zag?szezania,
cech wytrzymalosciowych betonu,
prawidlowosci przebiegu twardnienia betonu, terminow rozdeskowania
oraz cz?sciGwego Tub calkowitego obeiezenia konstrukcji.
Sposob i liczba kontroU oraz forma prdwadzenia sprawozdawczosci
i wynikow kontroU powinny bye. dostosowane do. rodzaju budownictwa
i przyj?tych metod realizacji.
K o n t r o l a betonu powinna obejmowac sprawdzenie wszystkich cech technicznych podanych w normach (warunkach technicznych) oraz dodatkowo
'cech zaznaczonych w dokumentacji technicznej.
K o n t r o l a jakosci betonu w konstrukcji moze bye przeprowadzona za
pbmoce sprawdzonych metod fizycznych, akustycznych, radibmetrycznych lub
innych, po uzgodnieniu z nadzorem technicznym i odbiorce w g P N i instrukcji.
Badania cech Uzycznych i mechanicznych betonu przeprowadza si? na
specjalnych probkach wykonanych z betonu uzytego do wyrobu lub konstrukcji, a takze na probkach wyci?tych z konstrukcji:

14.5.5. Kontrola i ocena jakosci stali spr^zaj^cych

Wlasciwosci stah spr?zajecych okresla si? zgodnie z n o r m a m i E N i I S O
[14.2, 1 4 . 4 1 4 . 8 ] .
GertyUkacja stah jest ocene i regularnym nadzorem przeprowadzanym
przez mstytucj? certyfikujece system jakosci i zgodnosc wyrobow z norme
E N 10138 na podstawie przeprowadzanych badah staU analizowanych metodami statystycznymi.
Rozroznia si? stale kontrol? jakosci stali, przeprowadzone przez producenta certyfikacj? tymczasowe oraz peUie certyUkacj? wyrobow.
System sterowania jakoscie produkcji stali jest to struktura organizacyjna,
podzial odpowiedzialnosci, opis procedur, procesow i dokumentow przedstawiajecych orgahizacj? zarzedzania' jakoscie w k o n k r e t n y m zakladzie
produkcyjnym.
.,
.
Jego istotnymi skladnikami se:

 ksi?ga jakosci przedstawiaj^ca wymagania jakosciowe, procedury i praktyk? producenta,

instrukcja techniezna ustalaj^ca procesy technologiczne i ogolne podstawy
metod produkcji.
D r u t y , sploty i pr?ty do konstrukcji spr?zonych maje przypisane odpowiednie liczby w europejskiej hscie wyrobow przemyslu metalowego. A b y uzyskac
pehie certyfikacj? producent musi:
.
zlozyc wniosek do instytucji certyfLkuJecej zaopatrzony .w ksi?g? jakosci
oraz wiasne instrukcj? techniczne,
uzyskac wst?pne ocen? instytucji eertyhkujecej na podstawie: ktorej otrzymuje tymczasowe swiadectwo jakosci,
doprowadzic do pelnej certyhkacji po dtugoterminowym, sprawdzeniu
poziomu jakosciowego.
Peine certyfikacj? uzyskuje si? na okres maksimum 5 lat. K a r t ? przebiegu
procedury eertyfikacyjnej przedstawiono na rysunku 14.1.
.,
Badania jakosciowe przeprowadzone zarowno przez producenta, j a k
i przez niezalezne laboratorium badawcze dziele si? na 2 grupy:'
badania standardowe,,w w y n i k u k t o r y c h okresla si? przekroj, sil? zrywajece, przew?zenie przy zerwaniu, umowne granic? spr?zystosci fpo,ik, wydluzenie graniczne, przeginanie, gl?bokosc ew. wgniotow,
badania specjalne realizowane zwykle w niezaleznym laboratorium obejmujece relaksacj?, wytrzymalosc zm?czeniowe, wytrzymalosc w zlozonym
stanie napr?zenia, oraz wrazliwosc n a k o r o z j ? napr?zenioweP r o b k i do badah pobiera si? z 2 roznych wytopow przy czym z kazdej
partii produkcji pobiera si? po 2 probki, z jednego wytopu 8 probek, razem dla
dwoch wytopow 16.
Wymagania dla drutow i splotow podano w tablicy 14.13.
Standardowe wlasciwosci stali do konstrukcji spr?zonyeh nalezy okreslac
z prawdopodobiehstwem 9 5 % .
D o wyznaczenia wartosci oraz odchyleh standardowych stosowany jest
ponizszy wzor:

X5^

Cy,

gdzie:

m wartosc srednia,
s odchylenie standardowe, .
wspolczynnik wg tablicy 14.14,
C - wlasciwosci (np. wytrzymalosc
R=fpk,fpo,i.k)W y r o b y uwaza si? za zgodne z norme E N 10138 [14.2] jezeh:
mniej niz 5% wynikow badah sily zrywajecej i umownej granicy spr?zysto^ci /po.i jest nizsze niz wartosci podane w podrozdz. 5.2,
przekroj miesci si? w podanych odchylkach tolerancji,
przew?zenie p r o b k i przy zerwaniu jest widoczne golym okiem^,
wyrob nie wykazuje defektow powierzchniowych. '

Rys. 14.1. Karta przebiegu procedury eertyfikacyjnej

:89"9

898
Tab. 14.13. Wymagania dotycz^ce badan drutow i splotow do konstrukcji spr?zonych

Etap

Rodzaj i liczba badan

Cz?stosc
badan
i rodzaj
materialu

Standardowe
wlasciwosci
16
( 2 x 4 na
wytop)

Wst^pna
ocena

raz dla
kazdego
wyrobu

Certyfikacja
tymczasowa-*'

CO 6 miesi^cy
dla kazdego
typu drutu,
splotu 7 i 3
drutowego,
splotu
zgniatanego
i pr?ta

Po pelnej
CO rok dla
certyfikacji^' kazdego rodzaju wyrobu

WytrzyZlozony stan
malosc zm?napr?zenia^'
czeniowa

Korozja
napr^zeniowa

2 serie
6
2 ,
(1 na wytop) (3 na wytop) (1 na wytop)

1 seria

Relaksacj a

8
badan

1
badanie

3
badania

2
serie

1
seria

8
badari

1
badanie

3
badania

2
serie

1
seria

Uwagi:
:
^' Badanie powinno bye przeprowadzone dla kazdego rodzaju wyrobu na probkach pochodz^cych z tego
samego wytopu.
^' Jedynie dla splotow 7 drutowych lub splot6w zgniatanych bada si? wytrzymalosc ha stanowisku przy
odgi?ciu o 20 od prostej.

Tab. 14.14. Wspolczynnik

w zaleznosci od liczby
probek n [14.23]
n

n
5
6
1
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20 ,.

4,21
3,71
3,40
3,19
3,03
2,91
2,82
2,74
2,67
2,61
2,57
2,52
2,49
2,45
2,42
2,40

30
40
50
60
70
80
90
100
150
200
250
300
400
500
1000

2,22
2,13
2,07
2,02
1,99
1,97
1,94
1,93
1,87
1,84
1,81
1,80
1,78
1,76
1,73

Producent zobowi^zany jest dostarczyc co 6 miesi?cy swoje w y n i k i badah

permanentnej k o n t r o l i fabrycznej do instytucji certyfikujecej.
K o n t r o l a zewn?trzna powinna bye przeprowadzona przez t? instytucj? nie
rzadziej niz co 6 miesi?cy.
Kazda z wyprodukowanych partii powinna bye zaopatrzona w certyfikat
(atest) identyfikacyjny podaj^cy zarowno wlasciwosci meehaniczne, j a k i numer
certyfikatu zgodnie z E N 29002.
T a dose zlozona procedura, zapewniaj^ca wlasciwy jakosc stali spr?zajecej,
wskazuje j a k wielke wag? przywi^zuje si? do tej problematyki na r y h k u
europejskim.
, ,
.
, . ,
|
Odr?bnym i b?decym jeszcze w stanie nie w pelni usystematyzowanym jest|
problem certyfikacji i jakosci systemow spr?zenia.
I
Podstawowymi wytycznymi w t y m zakresie se wytyczne opracowane|
i publikowane przez Komisj? Stali (Materiaiow) i Systemow Spr?zaniai
Mi?dzynarodowego Stowarzyszenia Spr?zania F I P Commission on Prest-;
ressing Materials and Systems.

14.5.6. Kontrola i utrzymanie wykonanej konstrukcji

K o n t r o l a wykonanej i eksploatowanej konstrukcji powinna obejmowac

wszystkie elementy i wlasciwosci materiaiow majecych wplyw na zmian?|
stanow granicznych nosnosci i uzytkowalnosci, tj. na trwalosc i niezawodnosp
konstrukcji.
Uzytkowanie konstrukcji powinno bye zgodne z odpowiednimi dokumen-,
tami techniczno-prawnymi dotycz^cymi zasady eksploatacji obiektow budowlanych.
:
D l a kazdego obiektu powinna bye prowadzona ksi^zka eksploatacji
rejestrujeca wszystkie istotne informacje o uzytkowaniu i utrzymaniu obiektu.

Pismiennictwo
[14.1] ENV 10080. Steels for the Reinforcement of Concrete, 1994.
[14.1a] PN-EN 10080:2005 (U). Stal do zbrojenia betonu. Spajalna stal zbrojeniowa. Postanowie
nia ogolne.
[14.2] EN 10138. Prestressing Steels, 1994.
[14.3] PN-EN 206-1: 2003. Beton: Wlasciwosci, produkcja, ukladanie i zgodnosc.
[14.4] EN 29002. Systemy jakosci, model oceny jakosci w produkcji i stosowaniu.
[14.5] E N 45011. Ogolne kryteria dla instytucji certyfikuj^cych zajmujf^cych si? certyfikacj?
wyrobow.
[14.6] E N 45012. Ogolne kryteria dla instytucji certyfikuj^cych zajmuj^cych si? certyfikacj?
systemow jakosci.
[14.7] Euronorm 18. Wybor i przygotowanie probek i elementow do badan stali, zelaz
i wyrobow stalowych.
[14.8] ISO 3207. Statystyczna interpretacja danych - Okreslenie statystycznych przedzialov
tolerancji.

900
[14.9]
[14.10]
[14.11]
[14.12]
[14.13]
[14.14]
[14.15]
[14.16]
[14.17]
[14.18]
[14.19]
[14.20]
[14.21]
[14.22]
[14.23]
[14.24]

PN-89/H-8423.06. Stal okreslonego zastosowanie Stal do zbrojenia betonu.

PN-78/H-069710. Proba statyczna rozciq,gania zl^czy spawanych, lub zgrzewanych.
PN-78/H-069720. Proby zginania doczolowych zl^czy spawanych lub zgrzewanych.
PN-80/H-04310. Proba statyczna rozci^gania metali.
PN-82/H-93215. Walcowka i pr?ty stalowe do zbrojenia betonu.
PN-82/B-03264:2002. Konstrukcje betonowe, zelbetowe i spr?zone.
PN-88/B-06250. Beton zwykly.
PN-89/H-84023/01. Stal okreslonego zastosowania. Wymagania ogolne. Gatunki. .
PN-89/H-84023/06., Stal okreslonego stosowania. Stal do zbrojenia betonu. Gatunki.
Instrukcja 1TB nr 261. Wytyczne stosowania stali zbrojeniowych do konstrukcji zelbetowych i spr?zonych. Wyd. ITB, W-wa, 1984.
Instrukcja ITB nr 278. Warunki techniczne zgrzewania punktowego pol^czeri krzyzowych
stall zbrojeniowej. Wyd. ITB, Warszawa 1987:,
Instrukcja I T B nr 313. Warunki techniczne zgrzewania ,doczolowego stali zbrojeniovvej.
Wyd. ITB, Warszawa 1991.
..
Instrukcja ITB nr 314. Warunki techniczne spawania stall, zbrojeniowej. Wyd. ITB, W-wa,
1992.
' .
Swiadectwo dopuszczenia do stosowania w budownictwie ITB nf 838/91. Stal zbrojeniowa
gatunku 18G2 i 34GS o uzebrowaniu wg normy D I N 488, Wyd. ITB, W-wa,,. 1992.
Warunki techniczne wykonania i odbioru robot budowlano-montazowych. Tom I . i IV.
Arkady, Warszawa 1990.
Beton wedtug normy PN-EN 206-1. Praca zbiorowa pod kierunkiem Lecha Czarneckiego.
Polski Cement, Krakow 2004.

15. Przyklad obliczania konstrukcji

15.1. Opis konstrukcji
15.1.1. Dane ogolne
Projek'tuje si? konstrukcj? budynku zlozone ze stropow ptytowo-zebrowycii, opartych na zelbetowych slupach i stopach fundamentowych oraz na
scianach zewn?trznych. Strop powtarzalny, zaprojektowany j a k o konstrukcja monolityczna, sklada si? z wieloprz?slowej plyty o grubosci 8 cm i rozpi?tosci (w osiach zeber) 2,0 m, opartej na zebrach. Schematem zebra jest
tr6jprz?slowa belka ze wspornikiem. Skrajne prz?sla zeber maje rozpi?tosc
5,70 m, prz?slo srodkowe ma rozpi?tosc 2,70 m, wysi?g wspornika wynosi
1,50 m. Przyj?to przekroj zebra 20 x 45 cm.
Zebra opierajq, si? na czteroprz?slowych podci^gach o rownej rozpi?tosci
prz?sel, wynosz^cej 5,70 m w swietle slupow. Przyj?to wymiary podci^gu
3 0 x 6 0 cm.
Podciegi opieraje si? na zelbetowych, slupach, rozstav/ionych co 6,0 m
wzdluz budynku. Przyj?to przekroj slupow zmienny od 2 5 x 2 5 cm na
najwyzszej kondygnacji do 40 x 40 cm w podziemiu. Wysokosc kondygnacji
nadziemnych wynosi 4,0 m , wysokosc kondygnacji podziemnej wynosi. 3,60 m.
Slupy opieraje si? na zelbetowych. stopach.
Budynek ma sciany zewn?trzne z trzech stron murowane, z jednej (na
wsporniku) jest sciana kurtynowa. Sztywnosc scian murowanych jest wystarczajeca do przeniesienia sil poziomych.
Przyklad kohczy si? rysunkiem zebra obliczonego w p. 15.3. Rozwi^zania
w przykladzie dobrano w t a k i sposob, zeby zHustrowac metody obliczeh
i wymagania EC2. Rozwi^zania ze znaczn% liczby pr?t6w odgi?tych nie
powinny bye oczywiscie traktowane j a k o wzor dobrego konstruowania.

15.1.2. Obciq^zenia i srodowisko

,Charakterystyczne obci^zenie uzytkowe stropu wynosi p = 7,5 k N / m l
Wspolczynniki obci^zeh:
:.
.obei^zenia stale 7^ = 1,35,
. ;
.
obei^zenia zmienne yp = 1,50.

902

903

Projektowany budynek b?dzie miat przeznaczenie biurowe lub mieszkalne.

= 0,7,
= 0,5, ^ 2 = 0,3).
Projektowane elementy znajduj^ si? we wn?trzu budynku, a zatem w srodowisku klasy X C l . Minimalne otulenie pr?t6w betonem wynosi 15 mm. Przyj?to
tolerancj? otulenia zlc = 5 mm w plycie, 7 mm w zebrze, 10 mm w podci^gu
i 40 mm w stopie fundamentowej.

Tab.' 15.1. Sily wewn?trzne w piycie

(i/^o

15.1.3. Materialy
Wszystkie elementy zelbetowe projektuje si? z betonu CI6/20:
X , = 16 MPa;

/ =, 1,9 MPa;

=^

f^^JsiMl'^h^ = 0,87 MPa.

Mo

VA

^El

kNm

kN

1 -1,05 -0,79 -0,79 + 1,98

-3,03

+ 2,63 -2,37 + 2,5

-2,01 + 0,94 -0,15 + 6,50

-8,51

+ 1,48 + 1,48 -0,55 -0,55 + 0,09 + 0,09 -0,015

-1,47 -1,62 + 0,42 -0,59

-0,59

+ 7,43 -7,58 + 1,02 + 1,02 -0,27 -0,27 + 0,06

+ 0,39 -1,59 -1,59 + 0,39

+ 0,39

-0,99 -0,99 + 7,50 -7,50 + 0,99 + 0,99 -0,039

-0,12 + 0,42 -1,62 -0,06

-0,06

+ 0^27 + 0,27 -1,02 -1,02 + 7,58 -7,43 + 0,58

+ 0,03 -0,15 + 0,94 + 0,015 + 0,015 -0,09 -0,09 + 0,55 +0,55 -1,48 -1,48 + 8,51

Schemat 1

Schemat 2

iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimin

) ; j = ^ = = 356,5 MPa,

'

\t 3

a strzemiona projektuje si? ze stall A - I :

= 208,4 MPa.

'

'

Schemat 4

. 2,0 kN'/m^ .
0,3 kN/m^
'
0,2k:N/m^
g=
2,5 kN/rn^
p=
7,5 kN/m^
g = ' 10,0 kN/m^

!
2S

Schemat 5

-1 IIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIII

-2!SSchemat 6

-zk-

^iiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiii^

-zsr

15.2.1. Zestawienie obciq^zeii i siiy wewri^trzne

od obci^.zen charakterystycznych
ci?zar wlasny plyty 0,08 25 .
podloga
sulit
Razem
obci^zenie uzytkowe
Razem

jlllllNIHIINIIIIIIIIIIIIII^

15.2. Plyta

W
f

i ; , = 240 MPa;

+ 2,37 -2,63 -3,03

Jako zbrojenie podiuzne przyj?to polsk^ stal klasy A - I I I :

y;, = 410 MPa;

-2,5

= 10.67 MPa;

= 29 10' MPa;

Mc

Lp.

Rys. 15.1. Schemat obci^enia w plycie

Obci^zenie obliczeniowe wynosi q = 1,35 2,5 +1,5 7,5 = 14,63 kN/m^.

Momenty obliczeniowe
Podpora B
bez redystrybucji

'

. ' .,

Sily wewn?trzne.od obci^zen charakterystycznych, obliczone metod^ klasyczn^, zestawiono w tablicy 15.1.

Ms = -[1,35-1,05+ 1,5-(2,01+ 1,47+ 0,12)] = -6,82 kNm/m,

po redystrybucji przy 5 = 0,85
Ms = -6,82-0,85 = -5,79 kNm/m.

'

15.2.2. Sily wewn^trzne w S G nosnosci

Momenty w SGN oblicza si? metod^ analizy liniowej z redystrybucji
momentow (rozdzial 3). Przyj?to,ze wspolczynnik restrybucji <5 ponien bye
ograniczony do (5 = 0,85. Wykonuje si? sprawdzenie zdolnosci do obrotu
w strefach krytycznych. Stosowany dalej sposob redystrybuowania momentow
zostal zaczerpni?ty z pracy H . Litznera [2.35].

przed redystrybucj^^
redystrybucj
4.70kNm

Rys. 15.2. Redystrybucja momentow na podporze B .

Schemat 1+2+3+5

904
Dla ustalenia momentow maksymalnych w prz^slacti po redystrybucji
stosuje si? wzor wynikaj^cy z analizy prz?sla rownomiernie obci^zonego
obci^zeniem rownomiernym i momentami na koncach. Sila poprzeczna zeruje
si? przy X = , a zatem (oznaczaj^c przez Q,, M , sil? poprzeczna i moment na
lewej podporze):

Mr

1,39-5,19
Qci = 14,63 - 2,0-0,55 '
' = 16,53 kN/m,
16,53'
McD = , ; , , , - 5 , 1 9 = 4,15 kNm/m.
2 14,63
Momenty obliczeniowe prz?slowe bez redystrybucji:
Prz?slo AB (schem. 1 + 2 + 4 + 6)

2-q

= 1,35-1,98 + 1,5(6,5 + 0,39-0,015) = 13,03 kN/m,

Mc - - 0 , 7 9 - 1 , 3 5 + (0,94-1,62+ 0,42)-1,5 = -1,46 kNm/m,

5 79

= 14,63 2,0 0,5

13 03'
^ 2^14:63 ^ ^ ' ^ ^ ' ^ ^ ^ ^ ^ ^

= 11,73 kN/m,

Prz?slo BC (schem. 1 + 3 + 5)

=.2,63-1,35 + 1,5 (7,43 + 0,27) = 15,11 kN/m,

' 211732
14,63

M 5 - 1 , 0 5 - 1 , 3 5 - 1 , 5 (1,47+ 0 , 1 2 ) = - 3 , 8 1 kNm/m,

^ ^ 5 = ^ 7 ^ : ^ = 4,70 kN/m,
1 4 6 - 5 79
Qg^ = 14,63 2,0 0 , 5 - =

,r

16,80 kN/m,

- 3,81 = 3,99 kNm/m.

Prz?slo CD (schem. 1 + 2 + 4 + 6)" "

2-14,63
16,80'
Msc =CT T T T T ^ - 5 , 7 9 = 3,86 kNm/m.
Podpora
bez redystrybucji:
Mc = -[1,35-0,79 + 1,5(1,62 + 1,59 + 0,15)] = -6,11 kNm/m,
po redystrybucji przy <5 = 0,85:
Mc = -0,85-6,11 = -5,19 kNm/m.

' '

Qcp = 2,5 1,35 +1,5-(-0,55 + 7,5+,0,55^= H63, kN/m,

Mc=-1,35

- 0,79 -1,5 - (-0,94 +1,59+0,15) = - 2,27 ^ m / m ,

14 63'
Mci, - ^ 7 ^ - 2 , 2 7 = 5,05 kNm/m.

. :;.

15.2.3. Wymiarowanie

4.15

Schemat ,1+3+4+6

Obliczenie wysokosci uzytecznej^: '

Przyj?to srednic? zbrojenia 0 = 6 mm. Minimalne otulenie zbrojenia c^in =
= 15 mm > (j). Tolerancja otulenia przyj?to Ac 5 cm. Otulenie nominalne
Caon, = c^in + ^c = 15 + 5 = 20mm.
Przyj?to grubosc plyty 8 cm;

Rys. 15.3. Redystrybucja momentow na "podporze C

^ = / i - C n o i n - ^ / 2 = 8 - 2 - 0 , 3 = 5,7 cm;
M B = -1,35-1,05 + 1,5 (-1,47 + 0,39 + 0,03) = -2,29 kNm/m,

Prz?slo AB: M^B = 5,80 kNm.

b =100 cm.

'^

'

Mj, = -1,35-0,79+1,5(0,42-1,59 + 0,94)= - l , 3 9 k N m / m ,

b-d^-f,,
QBP = 14,63 - 2,0 - 0,5-^'^^"^^-^^ = 13,53 kN/m,

^Bc = .2-14,63^ ! ' f . o -2,99 = 3,27 kNm/m,

100-5,7'-10,67

M^B
5,80-10^
'2/
A. = ^
=
^ ^ ^ ^ = 3,16 cm7m.
C-d-f;/
0,904-5,7-356,5
przyj?to (f)6/(f)^ CO 100;

= 3,93 cm'/m.

5'DT

Prz?slo BC: M^c = 3,99 kNm.

3,99-10^
l^cs = ,r.r. \ n 2 . , r . ^ n = ^,115 -> ^ = 0,15; C = 0,938.
100 5,7' 10,67

q = 1,35-2,5 = 3,38 kN/m,

1 59 + 2 83
'
' = 2,21 cm'/m.

przyj?to (/^4,5 co 100Prz?slo CD i dalsze: M = 5,05 kNm/m;'

/^c. = 7 7 7 7 7 ^ 7 7 ^

100-5,7'10,67

Mc = Mj,= -0,79-1,35-1,5(1,62-0,42)= -2,87 kNm/m,

M^i = 0,125 3,38 - 2,0' - 2,87 = -1,18 kNm/m,
Mobi = 1/3 (1,18 + 2,87) = 1,35 kNm/m,

= 0,146-><^ = 0,20;

0,197;

/^"^lOO^S^

5,05-10^

^^ = 0,917-5,7-356,5 = ' ' ^ ^

przyj?to (/)6 6o 100;

Podpora B: M = -5,79 kNm."

'

=''2,83 cm'/m.

'

Zgodnie z p. 5.3.2.2 (3)EC2, moment podporowy mozna zmniejszyc o:

zlM^j = 0,125-i^fdsup'^sup,

'

'

:\

gdzie: i^/^sup obliczeniowa reakcja podpprowa, _

/?sup

szerokosc podparcia,
lecz do wartosci nie mniejszej niz 0,65 momentu pelnego zamocowania.
^14,63-2,0 5,79-2 1,46 O- : ,
= 2 - ^ + - ^ - ^ = 34,32 kN/m;

1,35-10'
A . . = . J f : ' ^ . . . . = 0,68 cm'/m.
0,975 - 5,7.-356,5
\
przyjto 06 CO 200/300;
= 1,13 cm'/m,
Sprawdzenie zdolnosci przekrojow podporowych do odksztaken (obrotow)
umozliwiaj^cych redystrybucj?:
5 = 0,85 > 0,44 + 1,25-3 = 0,44+1,25 0,21 = 0,703 > 0,70,
a
a zatem wymaganie okreslone, w rozdz. 3 jest spetnione.
15.2.4. Sprawdzenie S G U
Stan graniczny zarysowania w przgsle AB:

M = - 5 , 7 9 + 0,125-34,32-0,2 = 4,93 kNm/m, ^

0,65 -

=2,32 cm'/m,
'

przyj?to 06 co 100; yi^ = 2,83 cm'/m.

^rodek rozpi?tosci prz?sla, moment ujemny (schemat 1, 3, 5):

3 9910^
X = 0,938-5,7-356,5 = 2,09 cm'/m,

5,05 10^

' 0,930-5,7-356,5

14,63-1,8'
'
= 2,57 kNm/m,

Przy prawie stalej kombinacji obci^zeh (1/^2 = 0,3).

= 1,98 + 0,3(6,50 + 0,39 + 0,01) = 4,05 k N ,

4,93-10^

g = 2,5 + 0,3-7,5 = 4,75 k N / m ' ,

^100-5,7'-.10,67^^'^^'^^ =
.

4,93-10^

'

^^ = 0,917-5,7-356,5 = 2 ' ^ ^ ^ ^ / ^ '

' .

'

, , V'

.' V

przyj?to 06 co 100; ^^='2,83 cm'/m.

Podpora C i dalsze: M = 5,19 kNm/m.

_
^14,63-2,0 5,19-2 2,99 + 1,39
i^c - 2 ^ + - ^ - - ^ _ i _ . 32,26 kN/m,
iW=-5,19+0,125-32,26-0,2 = - 4 , 3 8 kNm/m,
^^14,63-1,8'
0,65

= 2,57 kNm/m,
4,38-10^
/ " = 1 0 ^ ^ : 7 M 0 : 6 7 = '^^^^^^^^

4,05'
LA. I l l
= 2-4,75 = 1,727 kNm/m.
Napr?zenie w stali (zastosowano uproszczone obliczenie wedlug rozdz. 11)
f t - 5 ! ^ = 0,689% ^ C = 0,86;
1 727 -10'
Przy tak matych napr?zeniach nie grozi przekroczenie dopuszczalnej szerokosci rys.
.
Stan graniczny ugi?c:
Przyjmuj^c, ze obci^zenie stali jest polow^ calego obci^zenia, otrzymuje si?:

'909"

= 1,98 + 0,5(6,50 + 0,39 + 0,01) = 5,43 kN,

= 0,5 - 30 + 270 + 0,5 - 30 = 300 cm,

g = 2,5 + 0,5 7,5 = 6,25 k N / m ' ,

/3

5,43'
= 2,36 kNm/m.
2-6,25

= 0,5 30 + 570 + 0,5 30 = 600 cm,

/^ = 0,5-30+115 + 2 0 = 150 cm.

przyj?to /i = 45 cm; b = 20 cm.

Napr?zenie w stali (zastosowano uproszczone obliczenie wedlug rozdz. 11):

1

Ill

2,36-10'
= 0,86-5,7-3,93
--,
= 122,6 ^ 123 MPa,

.,

3 0 -f-

c-7n

^ 1

1000

= 0,0040;

p, =
Po

K
\<^/max

100-5,7

= 0,0057;
Rys. 15.4. Schemat wymiarow zebra

310

Obci^zenia charakterystyczne:
stale od plyty 2,5-2,0
ci?zar wlasny 0,2 (0,45 - 0,08) - 25
Razem g = -

Pi-P
11 + 1,5V16

0,0040
0,0057

310
'200
=
49,8
>

123
5,7 = 35.
Sztywnosc plyty jest wystarcziaj^ca.

Minimalne zbrojenie glowne:

Zmienne
Obci^zenie uzytkowe 7,5-2

Wedlug warunkow rozdz. 13:

0,26

= 0,26
/v

yk

i D

iC

iA

\\\

1000

1
30

30

1,9-100-5,7 ,
= 0,687 cm'/m,
410

5,00 kN/m,
1,85 kN/m,
6,85 kN/m,'

y=
Razem q =

IT

15,00 kN/m,
21,85 kN/m.
iD

!C

Schemat 1

0,0013b-d = 0,0013 -100 5,7 = 0,741 cm'/m,

a minimalne zbrojenie wedlug rozdz. 11:
= 0,4 czyste zginanie,

ei

Schemat 2

/c= l,0->(/i < 30),

4 ^ = 0,5-100-8 = 400 cm',

^ . = ^ = 410MPa,
4.n,in = /c,-/c-/c,.,ff^ = 0 , 4 - 0 , 8 - 3 , 0 - ^ = 0,94 cm'/m.

'

il

J
IlilllllMIIIIIIIII

1"'

"""""""

Przekroj zbrojenia rozdzielczego (rozdz. 13) powinien stanowic co najmniej

0,2 przekroju zbrojenia glownego. Rozstaw zbrojenia rozdzielczego nie powinien przekraczac 40 cm i 3,5-/i = 3,5-8 = 28 cm.

15.3. Zebro
15.3.1. Schemat obci^zenia, sily. wewn^trzne
od obci^^zen charakterystycznych
Rozpi?tosci obliczeniowe (rozdzial 3) wynosz^:
/ i = 0,5 - 20+570+0,5 - 30 = 595 cm,

Rys. 15.5. Schematy obci^zenia' zebra

i
'"""""""'1

-y-jrr

910

Sily wewn?trzne od obci^zen charakterystycznych obliczone metod^ klasycznq.

zestawiono w tablicy 15.2.

Moment przy zalozeniu pelnego utwierdzenia:

Tab. 15.2. Sily wewn^trzne

M

Mc

Lp.

Mo

QA

Qa

QBI

kNm

Msc = H l ^ - 3 6 , 1 4 = 8,96 kNm.

31,75-3,0-

Qcr

24

, kN

= 11,91 kNm.

Moment ujemny w srodku rozpi?tosci prz?sla (schemat 1 + 2 + 4):

-15,03

+ 16,97 -23,79

+ 12,13

+ 7,57

+ 36,99 -52,26

+ 17,67 +17,67

-1,26

-1,26

g = 1,35 - 6,88 = 9,29 kN/m,

-4,82

-0,82

-0,82

+ 22,51 -22,49

+ 0,80

+ 0,80

M B = -20,29-1,3 5-1,5-(45,5+ 7,77)= -83,91 kNm,

+ 1,31

+ 1,31 -18,02

+ 52,72 -37,29

QB, = 1,35 12,13 +1,5 - (17,67 -18,02) = 15,85 k N ,

-0,16

-0,16

-14,73

-20,29

-45,45

-4,86

+ 7,77 -46,29

-0,97

+ 5,79 -16,88

+ 2,25

-8,42

-18,02

+ 20,60 -20,60

+ 2,25

-3,78

-3,78

+ 15,15

+ 22,5

15 85'
'
M , c = ^ 7 ^ - 8 3 , 9 1 = - 7 0 , 3 9 kNm.

'

15.3.2. Sily wewn^trzne w S G nosnosci

Sily wewn?trzne obliczono bez uwzgl^dhienia redystrybucji.
Obci^zenie obliczeniowe
1,35 6,85 + 1,5 1 5 = 31,75 kN/m.

Prz?slo CD (schemat 1 + 2 + 4)
Qcp = 1,35-20,60+ 1,5-(-1,26+ 52,72) = 105,0 k N ,
M c = - 1 4 , 7 3 - 1 , 3 5 + 1,5-(7,57-46,29)=-77,97 kNm,

Momenty obliczeniowe: .
Podpora B (schemat 1 + 2 + 3 + 5)
M B =

McD = i ? ; ^ J . - 7 7 , 9 7 = 95,65 kNm.

2-31,75

- [ 1 , 3 5 - 2 0 , 2 9 + 1,5. ( 4 5 , 4 5 + 4 , 8 6 + 0 , 9 7 ) ] = - 1 0 4 , 3 1

kN/m,

15.3.3. Wymiarowanie

eB/ + QBp = (23,73 + 12,13)-1,35 +

+ (52,26 + 17,67 + 0,81 + 2 2 , 5 1 + 0 , 1 6 + 2,55)-1,5 = 192 k N ,

Podpora C (schemat 1 + 3 + 4)
Mc = - [ 1 , 3 5 - 1 4 , 7 3 + 1,5(4,82 + 4 6 , 2 9 ) ] = - 9 6 , 5 5

kNm,

Minimalne otulenie strzemion - c^i^ = 15 mm > cf), przyj?to tolerancj?

otulenia Ac = 1 mm, a zatem przy zalozeniu, ze 0 ^ 20, a srednica strzemion
wynosi 8 mm, odleglosc srodka ci?zkosci zbrojenia rozci^ganego od kraw?dzi
rozciqiganej betonu:
i .
.

Qa + Qcp = (8,42 + 20,60) 1,35 + (22,49 + 0,80 + 18,02 + 52,72 + 2,55) -1,5 =
^eff

kN.
Podpora D (schemat 1 + 5)
= 180

Mj, = - [ 1 , 3 5 - 1 5 , 0 3 + 1,5-16,88] = - 4 5 , 6 1

kNm,

a = 15 + 8 + 7 + 10 = 40 mm,
41

d = / i - a ' = 4 5 - 4 = 41 cm.

" QDI + DJ,J, = (20,60 + 1 5 , 1 5 ) - 1 , 3 5 + ( 3 , 7 8 + 22,50)-1,5 = 87,68 k N ,

Prz?slo AB (schemat 1 + 2 + 4)
_20

= l , 3 5 - 1 6 , 9 7 + l , 5 - ( 3 6 , 9 9 + l , 3 1 ) = 80,36 k N ,

Rys. 15.6. Wymiary zebra

80 3 6 '

^ ^ 5 = ^ 7 ^ = 101'70kNm.

Zbrojenie ze wzglgdu na momenty

Prz?slo BC (schemat 1 + 3 + 5)

Podpora B: M^ = - 1 0 4 , 3 1 kNm.

'

Qsi = 1,35 - 1 2 , 1 3 + 1 , 5 - (22,51 + 2,25) = 53,52 kN,

Moment obliczeniowy w lieu podpory (zredukowany zgodnie z p. 5.3.2.2

QBP = 1,35 2 3 , 7 9 - 1 , 5 - (0,82 + 0,16) = 33,59 k N ,

(3) E C 2 ) .

Ms=

-20,29-l,35-l,5-(4,86 + 0,97)= -36,14

kNm.

M B = -104,31 + 0,125-0,3-192= - 9 7 , 1 0

'
kNm,

'9T1
9710-10"'
^ " = 0 , 2 . 0 . 4 1 ^ . 1 0 . 6 7 ' ^ ^ ^ - ^ = ' ^ ^ ^ = -^^^^
97,10-10
2
- 0,834 - 0,41 - 356,5 ^ ^ ' ' ' ^ " '
przyj^to 2018 + 3012;

Prz?slo CD: Men = 95,65 kNm,

,

= 0,2 90 + 0,1 0,70 6,00 = 60 cm,

4 = 5,09 + 3,39 = 8,48 c m '

Podpora C: Mc= -96,55 kNm,

przyj?to zbrojenie jak na podporze B.
Podpora D:
= - 4 5 , 3 1 kNm.

-45,61 + 0,125,-0,3-87,68 = -42,32 kNm,

f^cs =

42,32-10-'
; . . 2 . . . . = 0^118
0,2-0,41'-10,67

b,ff = 2-60 + 20 = 140 cm,

f^cs

= . . i ^ i l l ^ ' r . = 0,038 -> ^ = 0,04; C = 0,98;

1,40-0,41'-10,60

A =

95,65.-10
0,98-0,41-356,5

^ = 0,16; C = 0,933;

= 6,83 cm'.
przyj?to 2012 + 2018;

= 2,26 + 5,08 = 7,34 cm'.

Zbrojenie ze wzgl?du na sily poprzeczne

42,32-10

b^ = 90 cm,

^ - = 0,933-0,41-365,6 = ^ ' ^ ' ^ " ^ '

przyj?to 3012; A^ = 3,39 cm'.

v = 0,6

Prz?slo AB: M^B = 101,70 kNm.

Zgodnie z zasadami przedstawionymi w rozdziale 3:

fck

250

= 0,6 1

a,-yf,yb^-0,9-d
=
cot0+tan0

bi = 90 cm,

16"
250

= 0,56;

,1,0-0,56-10,67-0,2-0,9-.0,41-10'
=
2+0,5
= ^'^'^

Dopuszczalny rozstaw strzemion:

fe,.i = 0,2b, + 0 , l / ^ 0 , 2 1

Smax = 0,75 - d (1 + cot a) = 0,75 d = 0,75 - 41 = 31 cm.

= 0,2 - 90 + 0,1 - 0,85 - 5,95 = 68,5 cm,

Maksymalny dopuszczalny rozstaw pr?t6w odgi?tych:

6,ff = 2^68,5 + 20 = 157 cm.

0,6-^-(l + cota) = 0,6-41-(1 + i ) = 49,2 cm.

'

" 101,70-10-'
Podpora A
x = 0,12-41 = 2 , 9 2 < 8 c m ,
101,70-10
o
^ - = 0,98-0,41-356,5 = ' ' ^ ' ^ ^ '

mm

przyj?to 2012 + 2018; A, = 2,26 + 5,08 = 7,34 cm'.

Prz?slo BC: Mgc = 11,91 kNm.
Ze wzgl?du na to, ze rozpi?tosci s^siednich prz^sel rozni^ si? wi?cej niz
o 50%, nie uwzgl?dnia si? wspolpracy piyty.

Obliczeniowa sila poprzeczna w lieu podpory:

^cff = b^ = 20 cm,
11,91-10-'
fcs =

n . n . n . . 2 . . n . .

0,20-0,41'-10,67

Rys. 15.7. Schemat zbrojenia zebra przy podporze A

.
= 0=033 -> C = 0,98; .

. ^

2^,^ = 16,97-l,35 + l,5-(36,99 + l,31)-0,l-31,75 = 77,18 k N .

Sila poprzeczna, ktor^ element moze przeniesc bez zbrojenia (rozdzial 7):

11,91-10

>S.d,c =

^ ' - 0,965-0.41 3 5 6 . S - - ^ ^ ^ ' " przyj?to 2012; A^ = 2,26 cm'.

fe,,

/c (100 -/p,-/J^/'+ 0,15 ^ J ] fe,- ^,

915

914
Podpora B

Do podpory doprowadza si? 2018, A, = 5,09 cm'.

P, = 2 ^

2 018 + 012

= 0>62%<2%;

0,18 _ 0,18

2 018 + 2 012

45
2018

49

49

2012

49

49

Rys. 15.8. Schemat zbrojenia zebra przy podporze B i C

= 0,035 /c'/' - / . V = 0,035 4,70'/' 16^/' = 0,310kN,

_ ,
Z lewej
Obliczeniowa sila poprzeczna w' lieu podpory:

VM,C = 0,12 1,7 (0,62 16)^/' 0,2 0,41 10' =

= 35,94 k N > 0,310 0,2 0,41 10' = 25,44 k N .

Qp.si = 23,79-l,35 + l,5(52,26 + 0,82 + 0,16)-0,15-31,75 = 107,18 k N ,

Zbrojenie jest wymagane na odcinku:

77,18-35,94
31,75
=^'^'"^Udzial pr?t6w odgi?tych 012;

\
= 1,13 cm',

Pi =
'

5,09 + 1,13
= 0,759%,
20-41

Vj,,^, = 0,12 -1,7 - (0,759 16)1/'

.0,41 -10' = 38,45 k N .

Zbrojenie jest wymagane na odcinku:

l^wd = ' 0,9 d-/.^d' (cot 0 + cot a) sin a = .
s ,
^'-^^ 0,9 0,41 356,5 ^
0,49 '
'
; ,2

' 10"' = 64,4 k N > 0,5 77,18 k N .

Strzemiona powinnny przeniesc sil? nie mniejsz^ niz:

c =

107,18-38,45
= 2,16 m.
31,75-

Udzial pr?t6w odgi?tych: 012; A^^ = 1,13 cm',

Kvd = ^

0,9 0,41 356,5 -^ V 2 10"^ = 64,4 k N .

77,18-64,4 = 12,8 k N
Strzemiona powinny przeniesc sil? nie mniejsz^ niz:

i nie mniejsz^ niz:

0,5-77,18 = 38,59 k N .
Wymagany rozstaw strzemion. Strzemiona 06, A-I, A^^ = 2 0,28 = 0,57 cm'.
^4,-O,9-^:/,ya-cot0_- ^ ;
5* ^
:

0,5-Q,,,.
0,57-0,9-0,41-208,72-10
871
^
=
=
= 22,5 ,cm,
0,5-77,18
38,59
'
. ,
przyj?to rozsta\ strzemion 18 cm.
Sila poprzeczna na koiicu zasi?gu pr?t6w odgi?tych:

0,5-107,18 = 53,59 k N .
Wymagany rozstaw strzemion przy podporze:
871
= 16,25 cm;
53,59

przyj?to rozstaw strzemion 14 cm.

Sila poprzeczna na koiicu zasi?gu pr?t6w odgi?tych:

Wymagany rozstaw strzemion:

Wymagany rozstaw strzemion:

871
= 18,9 cm;
46,07

i nie mniejszq. niz;

Fp, = 107,18 - 3 - 0,49 31,75 = 60,51 k N . .

Fp, = 77,18-0,98 - 31,75 = 46,07 kN-

^1 <

107,18-64,4 = 42,78 k N ,

przyj?to rozstaw strzemion 18 cm.

y j^-t

871
= 14,39 cm;
60,51

przyj?to rozstaw strzemion 14 cm.

916

917

Z prawej
Obliczeniowa sila w lieu podpory:
QpaBp = 12,13- l,35 + l,5-(17,67 + 22,51 + 2,25)-0,15-31,75 = 75,26,kN,
7,34
= 0,895%,
20-41
VR,,C = 0,12 -1,7 (0,895 -16)1/' .
0,41 -10' = 40,62 k N ,
75,26-40,62
= 1,09 m.
c=
31,75
Pr?t odgi?ty 012,
A,^ = 1,13 cm'.

Z lewej
Obliczeniowa sila poprzeczna w lieu podpory:
QFdDi = 20,60-1,35+1,5-(l,26 + 37,29 + 3,78)-0,15-31,75 = 86,54 k N ,

VR,,,=

Zbrojenie jest wymagane na odcinku:

Strzemiona powinny przeniesc sil? nie mniejsz^ niz:

75,26-64,4 = 10,86 k N ,

0,12 1,7 (0,27 -16)1/' 0,2 - 0,41 -10' = 27,43 k N .

nie mniejsz^ niz:

86,54-27,43
31,75
=^'^'"^-

0,5-75,26 = 37,63 k N . .

. ,, .

Wymagany rozstaw strzemion:

Pr?t odgi?ty 012;
^'^^ = 23,3 cm;
37,3

A,^ = 1,13 c m '

przyj?to rozstaw strzemion 14 cm.

Strzemiona powinny przeniesc sil? nie mniejsz^ niz:

Sila poprzeczna na koiicu zasi?gu pr?t6w odgi?tych:

86,54-64,4 = 22,14 k N ,

FFd = 75,26-0,49-31,75 = 59,70 kN.

Wymagany rozstaw strzemion:
871
59,70

nie mniejsz^ niz:

0,5 86,54 = 43,12 k N .

przyj?to rozstaw strzemion 14 cm.

= 14,58 cm;

Wymagany rozstaw strzemion przy podporze:

871

Podpora C
^

Z lewej
Obliczeniowa sila poprzeczna w lieu podpory:

~ 20,19 cm;

przyj?to rozstaw strzemion 15 cm.

Sila poprzeczna na kohcu zasi?gu pr?t6w odgi?tych:

Qp^cp = 8,42 1,35 + 1,5 - (22,49 +18,02)-0,15 - 31,75 = 67,37 k N .

= 86,54-2-0,49-31,75 = 55,43 k N .

Z prawej
Obliczeniowa sila poprzeczna w lieu podpory:

Wymagany rozstaw strzemion:

Qpdcp = 20,60-l,35 + l,5-(52,72+0,80)-0,15-31,75 = 103,19 k N .

Przy podporze C przyj?to zbrojenie jak przy podporze B.

-SjL =

871

,
,
= 15,71 cm;

'
pr.zyj?to rozstaw strzemion 15 cm.

Podpora D
20I2

' Z prawej
Obliczeniowa sila poprzeczna w lieu podpory:

Qsdi)p = 15,15-1,35 + 1,5-22,5-0,15-31,75 = 49,44 k N .

Wymagany rozstaw strzemion:

49

49 ^

Rys. 15.9. Schemat zbrojenia zebra przy podporze D

871
Si ^ 49~44 ~ 1'^'^

pJfzyJ?to strzemiona co 15 cm.

918

919
15.3.4. Sprawdzenie S G U

/ct.cff=/ct, = l , 9 M P a ,

Szerokosc rys prostopadlych do osi elementu

Napr?zenia w stali przy prawie stalej kombinacji obci^zeh # 2 = 0,30);

0,26(^b,-d = 0 , 2 6 . . 2 0 - 4 1 = 0,988 cm',

Jyk
410
0,0013 - 6, - ^ = 0,0013 - 20 - 41 = 1,07 cm'.

g = 6,85 + 0,3-15 = 11,35 kN/m,

Wedlug warunkow rozdz. 11;

= 16,97+ 0,3-(36,99+ 1,31) = 28,46 k N ,

/c, = 0,4;

28,46'
= 35,68 kNm,
^^^"2-11,35

/c = l - i : ^ ( 4 5 - 3 0 ) = 0,895;

w prz?sle:
A,, = 0,5-45-20 = 450 cm',

35,68-10
= 120 MPa.
0", =
0,86-0,41-8,48
Wedlug tablicy 11.4 (w rozdziale 11) maksymalna srednica pr?t6w przy
= 160 MPa wynosi 40 mm.
Stan graniczny ugi?c;
,.

450
4.n,in = 0,4 - 0,895 1,9 - ^

= 0,75 cm',

na podporze:
A,, = 450 + 2-68,5-8 = 1546 c m ' , ' :

310

500 A,

500 7,34
ilo'TJLO

^->/l6
1000 "1000

, = 1,26;

4.n,in = 0,4-0,895 - 1 , 9 = 2,56 cm'. ^

Zbrojenie poprzeczne (rozdz. 7):

= 0,004;

_ 0,57 100 _
7,10

Pi

20-41

_ 0 . 0 8 _ 0.08

nn.o.

Jyk

= 0,00866;

15.3.5. Szczegoly zbrojenia

,310

Podstawowa dtugosc zakotwienia (rozdz. 13):

0,004 "
= 1,3 11 + 1,5-V16

0,00866

595

= 14,5.

Sztywnosc belki jest wystarczaj^ca.

Przyj?'to, ze konstrukcja scianek dzialowycb b?dzie 'malo wrazliwa na
nierownomierne osiadania. Dla wyrownania ugi?c koncow wspornika zaprojektowano wieniec o wymiarach 20 x 50 cm. Konstrukcja sciany kurtynowej powinna zapewnic jej niewrazliwosc na roznice ugi?c koncow wspornika na roznych pi?trach. W tych okolicznosciach pomini?to sprawdzenie
ugi?c, ktore powstan^ po wykonaniu scianek i sciany kurtynowej (p. 7.4.1(5)
EC2).
Minimalne zbrojenie
Zbrojenie podiuzne:
Wedlug warunkow w rozdz. 13:

/fc, = 2,25

^2/ctd = 2,25 1,0 1,0 0,87 = 1,95

Na podporze kotwi si? dwa pr?ty 018, A, = 5,09 cm'. Sila poprzeczna
w lieu podpory 7^,^^ = 77,18 k N .
Sila w zbrojeniu: F = 0,5 Vp^.A cot0 = 77,18 k N .
XT
.
1. .
Napr?zenie w zbrojenm

a^^ =

77180

,
= 151,6 MPa.

Wymagana dlugosc zakotwienia:

przy dobrych warunkach przyczepnosci /^^^^

=19,440,

przy miernych warunkach przyczepnosci /^^^qd = 19,44 0/0,7 = 27,78 0.

Przyjmuj^ce iloczyn wspolczynnikow (zastosowano haki na koncach pr?t6w)
rowny 0,7 otrzymuje si? obliczeniowy dlugosc zakotwienia
= ^1 ^2

H ^5 4.rqd = 0,7 19,44 -1,8 = 24,5 cm.

920

/fc.min = max

0,3 / , , a = 0,3-45-1,8 = 24,3 cm,

100 = 10-1,8 = 18 cm,
10 cm.

Tab. 15.3. Sily wewn?trzne

M

Lp.

/i,5i = lO0 = lO-l,8 = 18cm,. .

'

'"''^

Qui

QBP

'

/6 5p = lO0 = lO-l,2 = 12 cm.

Przyj?to zakotwienie /^B = 30 cm.

+ 31,22 -56,22

+ 49,34 -39,57

-102,18 + 27,55 + 78,55 -112,70 + 21,62 + 21,62

- j

Qci

Qcp

Qm

Qi^p

Qn

IcN

-75,02 -50,10

Zakotwienie zbrojenia na podporze B i C:

'

QA

kNm

Przyj?to zakotwienie /j,^ = 25 cm.

^.n.in = 0,25-7,53 = 1,91 cm',

Mc ,

-12,53

+ 96,82 -96,82

-75,20 -82,08

-12,53

+ 20,66 -82,08

+ 3,44

+ 3,44 -17,03

-6,89 + 27,55

-1,15

-1,15

+ 5,74

-17,03

+ 39,57 -49,34
-5,74

+ 56,22 + 31,22

-5,74

+ 1,15

+ 1,15

+ 17,03 + 17,03

+ 3,44

+ 3,44

+ 96,82 -94,52

+ 12,53 + 12,53

+ 5,74 -21,62 -21,62 + 112,70 -78,55

15.4. P o d c i ^

15.4.1. Schemat obci^_zenia, sily wewn^trzne od obci^_zen

charakterystycznych

= 0,5-20 + 570 + 0,5-30 = 595 cm,

' ^ I l l l j i p P ^ " !

= / 3 = 0,5 30 - 2+570 = 600 cm,

. .

.-

200

595

200

200

, .

....

30 J.

^1

Schefnat 2

przyj?to h = 60 cm; b = 30 cm.

200

'

200

30l

30 i

200

11

200

600

200

-j

u
200

600

1^

200

595

Schemat 3

Rys. 15.10. Schemat wymiarow podci^gu

"^IIIIIII^IIIIIIIJ^""

Obciyzenia charakterystyczne
Obciyzenia przekazuje si? jako sily skupipne (reakcje zeber).
obciyzenie stale

'

Schemat 4

7
35,92 k N

od zebra 23,79 + 12,13

ci?zar wlasny 0,30 - (0,(50-0,08) - 25-2,0

_ '7,80 k N

'
G =

43,72 k N

_ 95,67 k N

. Q=

139,39 k N

Schefnat 5

obciyzenie uzytkowe
od zebra (schematy 2 + 3 + 5 w punkcie 15.3.1)
52,26+17,67 + 0,82 + 22,51-1^0,16 + 22,5

'

Schemat 1

Rozpi?tosci obliczeniowe (rozdziai 3) wynoszq.:

=

' 1 1

Sily wewn?trzne od obciq.zen charakterystycznych podano w tablicy 15.3.

I
!

I
i

Rys. 15.11. Schematy obciq.zenia podci^gu

15.4.2. Sily. wewn^trzne w S G nosnosci

Sily wewn?trzne obliczone bez uwzgl?dnienia redystrybucji.
Obliczeniowa sila skupiona Q = 1,35-43,72+1,5-95,67 = 202,53 k N .

Zbrojenie ze wzgl?du na momenty

Podpora B:
= 377,68 kNm.
Moment w lieu podpory;
jy- = 377,68-0,125-0,3-(265,4 + 252,88) = 358,24 kNm,

Momenty obliczeniowe
Podpora B (schemat 1 + 2 + 3 + 5)
Ms=

^ ,0,3-0,543^-10,67 = 0,379

-1,35-75,02-1,5(102,18 + 75,20 + 6,89)= -377,68 kNm,

= 1,35-56,22 + 1,5(112,70 + 96,82 + 1,15)= -265,47 k N ,

A =

e = 0,63; C = 0,734;

358,24-10
- = 25,21 cm'
0,734-0,543-356,5

= 1,35-49,34+1,5 (21,62 + 96,82+5,74) = 252,88 k N .

Podpora C (schemat 1 + 3 + 4)

przyj?to 4018 10,15 c m '

4022 15,20 c m '
A, = 25,55 cm

Podpora C: Mc = 313,88 kNm.

Moment w lieu podpory;

M c = -1,35-50,10-1,5-82,08-2 = -313,88 kNm,

Qci = 1,35-39,57 + 1,5(96,82 + 17,03) = -224,19 k N ,

Mc = 313,88+0,125-0,3 -224,19-2 = -297,07 kNm,

2cp = 1,35-39,57 + 1,5(17,03 + 96,82) = 224,19 k N .

Prz?slo AB (schemat 1 + 2+4)

= :0,3-0,543'-10,67
, ^ l ^ ' ^ L \ ^ ^ r A ^ =0,315 ^ ^ = 6,49;' C = 0,195;

'

= 31,22-1,35 + 1,5(78,55 + 3,44)= 165,13 k N , ;

M^B = 165,13-2,0'= 330,26 kNm.
Prz?slo BC (schemat 1 + 3 + 5)

A. =
^ ' '

297,07 -10
= 19,30 cm',
0,795-0,543-356,5

..

Prz?slo AB; M^s = 330,26 kNm.

Zgodnie z zasadami przedstawionymi
w rozdziale 3; bj = .85 cm;
\

M B = -75,02-1,35-1,5(75,20 + 6,89) = -224,41 kNm, .

Mc =-50,10-1,35-1,5(82,08-27,55) = - 1 4 9 , 4 3 kNm,

h^,^.^ = 0,2 -0,85 + 0,1 -0,85-595 = 67,5 cm

Qc, = 202,53 + ^^^'^^"^^^^'^^ = 215,03 k N ,

6,0

6^^^ = 30+2-67,5 =^165-cm,

Msc = - 224,41 + 215,03 - 2 = 205,65 kNm.

h 30H

15.4.3. Wymiarowanie
Minimalne otulenie strzemion ,! = 15 mm, przyj?t6 tolerancj? otulenia
Ac = 10 mm.
Przy zalozeniu, ze 0 < 22, a srednica strzemion wynosi 8 mm, odleglosc
srodka ci?zkosci zbrojenia rozciyganego od kraw?dzi rozciyganej betonu;
a = 15-1-10 + 8 + 22/2 = 46 mm,
d = h~a = 60-4,6 = 55,6 cm.
Przy obliczaniu zbrojenia na podporze nalezy uwzgl?dni6 zbrojenie
w dwoch rz?dach Wowczas;
a = 15 + 10 + 8 + 22 + 22/2 = 57 mm,
c? = / i - f l = 60-5,7 = 54,3 cm.

pfzyj?to 4018 10,15 cm

. +
3022 11,40 cm
I A, = 21,50 cm

'
^ ^

Rys. 15.12. Przekroj podci^gu

X

330,26-10-'
:
_
= 0,061
1,65-0,556'-10,67
^ = 0,08; C = 0,967;

= 0,08 - 55,6 = 4,5 < 8 cm,

A =

330,26-10
= 17,54 c m '
0,967-0,556-356,5

Prz?slo BC;

przyj?to 5022, A, = 19,01 cm

= 305,26 kNm.

= 85 cm; h,,,-, = 0,2-0,85 + 0,1-0,70-600 = 59 cm,

b^ff = 30+2-59 = 148 cm,
305,26-10-'
= 0,062
1,48-0,556'-10,67

^ = 0,08; C = 0,967;

-9'2T
X =

0,08 55,6 = 4,5 < 8 cm,

A. =

Przy podporze B

305,26-10
= 15,92 cm'
0,967 0,556 - 356,5

"1

przyj?to 2018 5,09 cm^

3022 11,40 c m '
A, = 16,49 c m '

1
rfV/

c ^ /

i
j

cTv/

K^iZ

Zbrojenie ze wzglgdu na sily poprzeczne

v = 0,6- 1 -

^''.-^

fcck
= 0,6
250

1-

16"
250

OD

= 0,56;

OD j
Rys. 15.1.4. Schemat zbrojenia przy podporze B

_ 1,0 - 0,56 10,67 - 0,3 - 0,9 - 0,556 -10= 359 k N .

...
2 + 0,5

Obliczeniowa sila poprzeczna po lewej:

Dopuszczalny rozstaw strzemion:

' '

1,35 56,22+1,5 (112,70+12,53 +1,15) =-265,47 k N .

Udzial pr?t6w odgi?tych 022:

= 0,75 - ^ (1+ ctg a) = 0,75 - 55,6 =:41,7 cm. ;

Maksymalny dopuszczalny rozstaw pr?t6w odgi?tych 1,2-55,6 = 67 cm.

Przy podporze A

3 80
3
/
Kvd = ^
0,9 - 0,543 - 356,5--V2 -10-1 = 251 k N .
U,JO
L
Strzemiona powinny przeniesc 'sil? nie mniejszy niz:
265,47-251 = 15 k N ,
i nie mniejszjj. niz:
0,5-265,47 = 132,74 k N . ,.
Konieczny rozstaw strzemion 08,

= 1,01 cm', .

Rys. 15.13. Schemat zbrojenia podci^gu przy podporze A

^ 2100 ^
^ 132,74

Obliczeniowa sila poprzeczna:

przyje'to rozstaw strzemion 15 cm.

^

l,35-49,34+l,5-(21,62 + 96,82+5,74) = 252,88 k N .

Udzial pr?t6w odgi?tych (pr?ty odgi?te- 022):

3,80
0,9^ -fy^, (cot 0 + cot a) sin a = ^
- 0,9 0,556 - 356,5
0,62

- V 2 : 1 0 - 1 = 232 k N .

Udzial pr?t6w odgi?tycli 018:

= 1 ^ 0,9 0,543 - 356,5 - ^ V 2 10-1 = 167 k N .
Strzemiona powinny przeniesc sil? nie mniejszy niz:

Strzemiona powinny przeniesc sil? nie mniejszy niz 165,38-232 < 0 i nie
mniejszy niz 0,5 -165,13 = 82,57 k N .
Konieczny rozstaw strzemion 08, A,^ = 1,01 cm':
^ ^ ^.^O,9^-/,^,-ctg0 ^ 1,01 - 0,9 - 0,556 208,70 - 2 -10 _ 2100
0,6-(25d^

'

Obliczeniowa sila poprzeczna po prawej:

QAP = 1,3-531,29,+1,5-(78,55+ 3,44) = 165,13 k N .

A.
VR,S = ^

g2 cm;

82^^^

~ 82,57 ^

= 25,4 cm,

252,88-167 = 86 k N ,
i nie mniejszE^ niz:
0,5-252,88 = 126,44 k N .

Konieczny rozstaw strzemion 08,4; A^^ = 1,01 cm',

. 5 <

przyj?to strzemiona co 25 cm.

= 16,60 cm;
126,44

przyj?to rozstaw strzemion 15 cm

9Z6

Przy podporze C

Stan graniczny ugi?c

310

500 A,.prov
^.rcc

Obliczeniowa sila poprzeczna po lewej i po prawej 224,19 k N .

Strzemiona powinny przeniesc si? nie mniejszy niz:
224,19-167 = 142,8 k N ,

17,23

= 1,345;

0,004
11 + 1,5-V16 0,0103

^1

Sztywnosc belki jest wystarczajyca.

Przyj?to, ze konstrukcja scianek dzialowych b?dzie malo wrazliwa na
nierownomierne osiadania. Nie zachodzi koniecznosc sprawdzania, czy ugi?cia

i nie mniejszq, n i i :
0,5-224,19 = 112,10 k N .

pod obciyzeniem uzytkpwym nie przekraczajy , (EC2 7.4.1(5)).

Konieczny rozstaw strzemion 0,8, 4^^,= 1,01 cm',

,;.

. >,
Minimalne zbrojenie .

2100
= 14,70 cm;
142,8

przyj?to rozstaw strzemion l 4 cm.

Wedlug warunkow rozdz. 13:

0,26-^^-30-55,6 = 2,01 cm',

15.4.4. Sprawdzenie S G U
Stan graniczny zarysowania

410

17 2 3
p,=
'
=0,0103;
^'
30-55,6
'

Rys. 15.15. Schemat zbrojenia przy podporze C

s ^

^nn 19,01
1Q 01
500

'

. .

przy prawie stalej kombinacji obciyzeii P = 0,3-95,67 k N .

0,0013 - 6, ^ = 0,0013 30 - 55,6 = 2,16 cm'.

Wedlug warunkow rozdz. 11: .

Na podporze B
.,.0,4;

Ms = -75,02-0,3-(102,18 + 75,20 + 6,89)= -130,30 kNm.

130,30-10
0,8-0,543-25,35

= 118,3 MPa.

'

'

w prz?sle:

Napr?zenia w zbrojeniu:
0", =

. = O,65+MrM:^.0,79;

A,, = 0,5-60-30 = 900 cm',

'

Prz?slo AB

A.n,ia = 0,4-0,79-1,9-^ = 1,30 cm',

na podporze:

= 31,22 + 0,3-(78,55 + 3,44) = 55,82 k N ,

X,, = (165 - 30) - 8 + 0,5 - 60 - 30 = 1980 cm',

M^s = 55,82 - 2,0 = 116,63 kNm.

Napr?zenia w zbrojeniu:
cr. =

116,65-10
= 123 MPa.
0,86-0,556-19,01

Przy tak malych napr?zemach, jak widac z tablicy 11.4, nie,grozi powstanie rys
0 nadmiernej szerokosci.
,

'

= 0,4 0,79 -1,9 - ^

= 2,90 cm'.

Zbrojenie poprzeczne (rozdz. 7):

_ 1,01100 _ 0
>
, _ 0 0 8 ^ , , ^ mVTe
30-30 - ^ . ^ ^ / " > ^ ' . " . ' "
f^^
410

929
15.4.5. Szczegoly zbrojenia

15,0-10

^fc.rqd " ^ X f

A..^in = 0,25-16,29 = 4,07 cm',

0 356,5
^ 4^ T 9 5 " ^^^^

^^^^ dobrych war. przyczepnosci),

,
^ /,d
4> 356,5
^fc,rqd = Q^.y. = 4 - y y f = 650
Na podporze kotwi si? dwa pr?ty 0 22,
= 165,13 k N .

(dla miernych war. przyczepnosci).

= 7,60 cm'; Sila poprzeczna VF^'A =

Sila w zbrojeniu F = 0,5 7^^,^ cot 0 = 165,13 k N . ., .

Napr?zenie w zbrojeniu;
165130 ,

= 217,2 MPa.

4..prov = I M O cm'.
Wymagana dlugosc zakladu (rozdz. 13);
Lyczy si? pr?ty 3022 w dobrych warunkach przyczepnosci. Wymagana dlugosc
zakladu (rozdz. 13);
20-3-22
ponadto

, ,

27,860,

przy miernych warunkach przyczepnosci /^.^qj = 19,44'0/O,7'= 27,78 0.

Przyjmujyc iloczyn wspolczynnikow a,- (zastosowano haki na'koncach pr?t6w)
rowny 0,7 otrzymuje si? obliczeniowy dlugosc zakotwienia.
k,rid = 0,7 27,86 2,2 = 42,9 cm,

"

'.

lecz nie mniej niz;

4 07
= 1 . 0 5 - 4 5 - 2 , 2 - ^ = 37.12 c m

^0,3 - ag /,qd = 0,3 -1,5 45 - 2,2 = 44,5 cm.

l , : ^ = max^ 150 = 15-2,2 = 33 cm,'
' '
'
20 cm,
'

a zatem
= 45 cm.
,
.
.
Pol^czenie na zaklad pr?t6w w prz?sle BC.
W prz?sle BC, przy schemacie 1 + 2 + 4, moment ujemny wyst?puje na calej
dlugosci prz?sla, zbrojenie gorne powinno miec zaklad o dlugosci wymaganej
w przypadku rozci^gania;

Q c i = - l , 3 5 - 3 9 , 5 7 + l,5-(21,62-17,03)=-46,53 kN,M 5 c = - 1 4 9 , 4 3 + 46,53-2,0 = -56,36 kNm,

Przyj?to zakotwienie 45 cm.

Zakotwienie zbrojenia na podporze B;

,,

/fcdBp=lO-0 = lO-l,8 = 18cm.

Zakotwienie zbrojenia na podporze C;
Na podporze C moze wystypic moment dodatni przy schemacie 1 + 2 + 5;
zbrojenie dolne powinno miec zaklad o dlugosci wymaganej w przypadku
rozciygania;
;
Mc = 1,35-50,10+1,52-27,55 = 15,0 k N m . .

Mc =-50,10-1,35-1,5-(82,08-27,55) =,-149,43 k N m , .

r0,3-/,,,qd = 0,3-45-2,2 = 29,7 cm,

^i.min = niax < 100 = 10' 2,2 = 22 cm,
^10 cm.

/6dB/ = lO-0 = lO-2,2 = 22cm,

= 0,83; ag = 1,5;

= 0,7-1,5 = 1,05;

ale nie mniej niz /o.min"

= 217,2;

przy dobrych warunkach przyczepnosci /^.rqd =

15,0-10-' .,
0,30-0,556'-10,67 =

^ 0,7; przyj?to

CL^'^^''^^

/. = =<.'"."."

'

^2 = 1-0,15"

= ^i^2'^2.'^5'^6^

Wymagana dlugosc zakotwienia przy

/fcj =

^ - - ^ 0,98-0,556-356,5 ^ ' ^ ^ " ^ '

Wymagana dlugosc zakotwienia (p. 13.1), przy cr^^ = ^ ^ : .

0

rsnn

^'^ =

oWS<w
56,36 10

='''''-' =
,

'''''''

0,967 0,556 356,5 =

L^czy si? pr?ty 2018, A.^p.^y = 5,09 cm' w miernych warunkach przyczepnosci.
Wymagana dlugosc zakladu (rozdz. 13);
20-12
a = ai-a2-ag-as-a6;a2 = 1-0,15-^^,=,0,9; ag = 1,5;
ponadto a2 - ag - ag ^ 0,7; przyj?to a^ = 0,7 -1,5 = 1,05.
Mnozenie ^ . . ^ d obliczonego przy a,, =fyj przez stosmiek A , . . q M . . p r o v (stosowane w starszych wersjach EC) prowadzi do takicii samych wynikow jak obliczanie /b.^qd przyffsdobliczonym
na podstawie siiy panuj^cej w tym zbrojeniu (bez stosowania mnoznika

Av.rcqMi.prov)-

931

2 94
= 1,05 65 1,8 ^

A
=

kr..

ale nie mniej niz

= max

<

= 71 cm,

4-/c.

2260-10-

0,4'-10,67

_20-A-B-C

lo,mirx'

'0,3 ag /t.rqd = 0,3 1,5 65 1,8 = 52 cm,

150 = 15 1,8 = 27 cm,
20 cm,

= TT7^

'

przyJ?to A = 0,7;

l + 0,2-(p,f-f-

a zatem I =11 cm.

15.5. Slup
15.5.1. Obci^^zenia
Rozpatruje si? slup w kondygnacji podziemnej, maj^cy dlugosc = 360 cm
i przekroj poprzeczny 40 x 40 cm.
Zestawienie obci^zeii slupa w budynku wielokondygnacyjnym wymaga
zastosowania przepisow E C l (dotycz^cych redukcji obci^zeii zmiennych) nie
b?d^cych przedmiotem tej ksi^zki.
W wyniku takiego zestawienia, wykonanego przy zalozeniu, ze obci^zenia
poziome przenoszone sq, przez uklad scian, otrzymuje si? obliczeniowy: sil?
podluzny:
Tv^Fd = 655,88 1,35 + 916,21 1,5 = 2260 kN,
oraz wynikajycy z obliczeh statycznych mimosrod eQ = 0.
Stosunek obci^zeh prawie stalych (charakterystycznych) do obciyzenia
w stanie granicznym nosnosci wynosi:
i V ^ , , _ 655,88 + 0,3-916,21
Np, ~

. ^

2260
15.5.2. Wymiarowanie

Zalozono, ze zbrojenie glowne b?dzie wykonane z pr?t6w 025, a strzemiona z pr?t6w 08, minimalne otulenie strzemion wynosi Cjin = 15 mm,
minimalne otulenie pr?t6w glownych 0 25 mm, tolerancja otulenia
Ac = 10 mm. Zatem:

B = A / l + 2-aj;

przyj?to B = 1,1;

przyj?to C =

=1,7-7,,;

_20-0,7-l,l-0,7_
^lim
/
9 , 3 6 ; A > /.lin,.
V1L234

Nalezy brae pod uwag? efekty drugiego rz?du.

Obliczanie calkowitego mimosrodu (p. 10.4-4):
^tot = eo + ^a + ^z,

= 0 (mimosrod wynikajycy z obliczeh statycznych),

= mimosrod dodatkowy,
62 = mimosrod drugiego rz?du, wyznaczony z uwzgl?dnieniem pelzania.
Mimosrod dodatkowy:
L

360
= _
= 0,9

cm,
2-200
400
^
40
^
e = max^ 7^ = -:^ = 1,33 cm,
30 30
L2 cm.
Do wyznaczenia mimosrodu drugiego rz?du uzyto metody opartej na krzywiznie nominalnej. Metoda ta moze bye stosowana do slupow:
ktorych wyboczenie nie zalezy od wyboczenia innych slupow,
w ktorych sila nie zmienia si? na dlugosci,
o stalym przekroju poprzecznym.
Zalozono zbrojenie A^ = 30 cm',
A,

d^ = d^ = 25 + 10+12,5 = 47,5 mm, przyj?to d^ = d^ = 4,8 cm.

Przyj?to wymiary slupa 40 X 40 cm,
Smuklosc wg rozdz. 10:

0,7;

30-356,5

n = 1 + 0) = 1 + 0,626 = 1,626; n^,, = 0,4;

1.626-1,324
^' -

1.626-0.4 - ^-^^^

933

Wpiyw pelzania:

= 1+^

sklada si? z 12 pr?t6w, ktorych Iq-czne pole powinno wynosic co najmniej

3-13,65 = 40,95 cm', a pole 12022 jest rowne 45,60 cm'.
Wykresy, ktore posluzyly do obliczenia zbrojenia, zbudowano zakladaj^c,
ze pr?ty rozmieszcza si? w dwoch rownych grupach. Przy zginaniu wzgl?dem
osi y y uwzgl?dniono wi?c tylko pr?ty, ktore na rysunku 15.16 oznaczono
czarnymi kropkami. Dokladniejsze obliczenie, w ktorym uwzgl?dnia si? cale
zbrojenie, wykonane przy pomocy programu komputerowego, wykazuje, ze
mozna zastosowac ciehsze pr?ty 4020: 12,57 cm' przy kazdym boku (razem
37,71 cm'). Do sprawdzenia nosnosci stosuje si? metod? obliczania opisanq,
w p. 10.6.
Sila graniczna przy zerowym mimosrodzie:

= 1 + 0,22 0,91 = 1,203;

^ = 4 0 - 4 , 8 = 35,5 cm,
.

= 1 ^

= 178-10-^

NR, = 0,4 - 0,4 -10,67 + 37,71 - 356,5 10"^ = 3,051 M N = 3051 k N ,

Krzywizna:
^ 0,25 1,203 178 10"^ ^ 3 3 . . Q - 3 ^
0,45-d
0,45-0,353
'

/1\
\TJ

- 1 A\
\7-/

360'
10

40

N Fd

2260

3051

Rd

0,7407;

0^407-0/7
fl = l , 5 + - = 1,568.
0,6

m"

Dodatkowy mimosrod, wynikajycy z odksztalceh slupa:

^'~10

8022

j-d2

^E./, = ^Ei/z = 55,05 kNm.

3 , 3 7 - 1 0 - 3 - 1 0 ' = 0,436 cm.

Calkowity mimosrod:

Do obliczenia momentow granicznych zastosowano program komputerowy otrzymujyc:

40-

MR,y = MR,, =

Rys. 15.16. PrzeJcroj siupa

m,Ok-Nm.

55,05V'''' 755,05V''^^

Ctot = 0 + 2,0 + 0,43 6 = 2,43 6 cm.

(111,0/

Zbrojenie ze wzgl?du na stan graniczny nosnosci:

Na podstawie wykresu w rozdz. 6:

nosnosc przekroju jest wystarczajyca.

i

15.5.3. Szczegoly zbrojenia

Zbrojenie graniczne (rozdz. 13):
Np,

= 2260

kN,

etoi = 0 , 0 2 4 3 6 m,

Mp,

= 2260 0,02436 = 55,05

kNm;

0,10-2260-10
356,5

2,260
b-h-f,,

^ ^
,
= 0,73 cm'.

. 4,.,rn = 0,002-40'= 3,20 cm',. .

0,4'-10,67

A,,ax

M . ,

= 0,04-4, = 0,04-40' = 64cm':

Szczegoly zbrojenia.
Podstawowa dlugosc zakotwienia:

0,05505

= 2,25 ri,-rj2- ^^^^^^^^

^ . t o t = Aot b / i

= 0,57 4 0 ' - ^
Jyd

= 27,30

cm'.

Przyj?to dobre warunki przyczepnosci.

356,5

Ze wzgl?du na mozliwosc wyst^pienia mimosrodu dodatkowego w dwoch

ortogonalnych kierunkach, przy kazdym boku przekroju nalezy umiescic co

'6,rqd

2,2,356,5
= 100 cm.
4 1,95

"

= 2,25 -1,0 -1,0 -

yc

'

1,5

= 195 MPa.

935

934
Dlugosc zakladu zbrojenia w pol^czeniu z innymi odcinkami slupa i stop^
fundamentow^ (rozdz. 13):
=

50

a2 ag as ag; ag = 1,5;

ponadto a2 ag a j > 0,7; przyj?to a = 0,7 1,5 = 1,05;

/, = a . - / w = l>05-100= 105 cm,

>

ale nie mniej niz

240

/o.min:

^0,3 ag /,.,,d = 0,3 1,5 100 = 45 cm,

lo.min =

max

100 = 10-2,2 = 22 cm,

. 10 cm,

a zatem
= 105 cm.
; ,
Stopieii zbrojenia w miejscu zakladu:
2-30 40
p=

100% = 3 , 8 < 8 % .

Strzemiona: przyj?to strzemiona 08 mm

> 6 mm,
> 22-0,25.
Rozstaw strzemion poza zakladem zbrojenia:
Rys. 15.17. Stopa fundamentowa

^20-2,2 = 44 cm,
przyj?to .40 cm

min < b = 40 cm,

nia 40 mm. Przy tolerancji otulenia 10 mm i zbrojeniu z pr?t6w 014, wysokosc

uzyteczna wynosi:

^40 cm.
Rozstaw strzemion w obszarze zakladu zbrojenia oraz ponizej podpieranego elementu na dlugosci 40 cm przyj?to;
20 cm < 0,6-40 = 24cm.
Odleglosc mi?dzy pr?tami podluznymi w strefie sciskanej:

dla nizszego zbrojenia

= 50-(4,0+1,0 + 0,7) = 44,3 cm,

dla wyzszego zbrojenia

dy = 50-(4,0 +1,0+1,4 + 0,5 -1,4) = 42,9 cm,

srednio

i^ff = 43,6 cm.

Zbrojenie ze staU A - I l I :

400-2-48
= 152 > 150 mm

wymagane s^ strzemiona podwojne.

15.6. Stopa fundamentowa

Przyj?to wymiary wedlug rysunku 15.17. Napr?zenia pod stop^ od obciyzen obliczeniowych dzialajycych. na stop?:
2260

kN

Przyj?to zbrojenie 17016 w obu kierunkach,

=
= 34,18 cm'.
Odleglosc przekroju krytycznego od kraw?dzi slupa (rys. 15.18):
2,0-^ff = 2,0-43,6 = 87,2 cm.
Dlugosc obwodu krytycznego:

Moment zginajycy:
/2 4 - 0 4 \
Mfd = 392-2,4-0,5 ^
- ) = 470,4 kNm.
\ J
Zgodnie z zasadami podanymi w rozdz. 2, zakladaj^c, ze stopa b?dzie
betonowana na warstwie chudego betonu, przyj?to mmimalne otulenie zbroje-

17 = 4 0,4 + 27!; - 0,872 = 7,078 m,

A,,^^ = 0,4'+ 4-0,4-0,872 + 7^-0,872' = 3,944 m ' .
Zredukowana sila podluzna:
FFd,,,d

= 2260-3,944-392 = 714 kN.

Napr?zenie poprzeczne:
FFrf,.ed
U-d

CO 20

CO 12

714
= 231 kPa.
7,078-0,436

Obliczenie granicznego napr?zenia poprzecznego VR,I^C zalezy od stopnia zbrojenia

glownego
Ten stopieh zbrojenia oblicza si? na szerokosci slupa, powi?kszonej
o 3 -fifeffw kazdE}. stron?, lecz nie wi?cej niz
szerokosc stopy:

obwod krytyczny

34 18

34 18
1 0 0 = , ^'
-100 = 0,322;
42,9-240
'
'
40

^ _ 100 A -

100 pi

^ 0,325 < 2,0;

/200
= 1,677;
= 1+
d
'436

= 100 -sfp^y

/c = 1 +
0,18

00

/cVIOO^,=^

Rys. 15.18. Obwod krytyczny stopy

fundamentowej

0,18

y,i

1,677 V0,325 16 = 0,349 > 0,231 MPa,

= 0,035 V / ^ ' ick = 0,035 V l , 6 7 7 ^ - 1 6 = 0,304 MPa, '

a zatem stopa ma wystarczaJ4.c!. wytrzymalosc na przebicie bez dodatkowego

zbrojenia.

BELKA

Beton C16/20
Stal A-III pr^ty podtuzne
A-I

Rys. 15.19. B e M w g p u n k t u 15.3

strzemiona

16. Problemy komputerazycji

obliczen wedlug Eurokodu 2
16.1. Wprowadzenie
Pakiet norm, znany pod nazw^t EUROKOD(3W, ma za zadanie zapewnic
(wznoszonym i uzytkowanym) konstrukcjom bezpieczeristwo, uzytkowalnosc
i trwalosc. Wszystkie te kategorie poj?ciowe maj^ swoj sens probabilistyczny
i V/ zwi^zku z tym, kazdej z nich mozna przypisac pewnq, miar^ niezawodnosci, ktor^ Eurokody oceniaj^ za pomocy metody F O R M (First Order
Reliability Method), zaliczany do metod poziomu 11. Ocen? 1? przeprowadza
si? na gruncie metody stanow granicznych, bazuj^cej na okreslonych analitycznych modelach obliczeniowych. W uj?ciu Eurokodow, metoda F O R M
prowadzi do cz^ciowych (rozdzielonych pomi?dzy skladniki niepewnosci)
wspolczynnikow bezpieczeristwa. E C l przyznaje, ze wi?kszosc tych wspolczynnikow wykalibrowana jest na podstawie dotychczasowych historycznych
doswiadczeh budowania, a tylko tam, gdzie istnieje dostatecznie obszerny
i wiarygodny material statystyczny oparta jest na oszacowaniach probabilistycznych.
Metody stanow granicznych nie nalezy przeciwstawiac metodzie cz?sciowych wspolczynnikow bezpieczehstwa; obie nazwy dotyczy analizy i syntezy
tego samego konstrukcji przy czym pierwsza nawiyzuje do zasad
mechaniki, a druga do prawdopodobiehstwa przetrwania i spelnienia okreslonych warunkow.
Przewazajyca cz?sc tekstu normy EC2 poswi?cona jest opisowi modeli oraz
sposobu ich zachowania si^ (odpowiedzi) w okreslonych sytuacjach obliczeniowych, czyli pod wplywem zdefiniowanych kombinacji oddzialywah w okreslonych warunkach srodowiskowych. Na to nalozone sq. warunki materialowe,
konstrukcyjne, technologiczne i uzytkowe.
Normowy model obliczeniowy powinien w miar? wiernie opisywac obiekt
rzeczywisty czy projektowany i miec odpowiednio wywazony poziom niezawodnosci. Jest dose oczywiste, ze model taki musi bye kompromisem pomi?dzy
dokladnosciy, a prostotq. opisu, podyktowan^ wzgl?dami praktycznymi. Tu
zasadniczy post?p dokonany zostal dzi?ki zastosowaniu komputerow; za

93S

'9T8'
pomocy odpowiednich programow mamy mozliwosc znacznie wierniejszego
opisu konstrukcji, jej analizy czy wreszcie samego projektowania (syntezy).
Podstawowy problem komputeryzacji obliczen konstrukcji inzynierskich
w tym i konstrukcji z betonu sprowadza si? wi?c do matematycznego
zapisu zdefmiowanych przez norm? modeli obliczeniowych, ktory w postaci
odpowiednich algorytmow przetworzony zostaje nast?pnie w program, czy
caly system komputerowego przetwarzania danych.
Z punktu widzenia logiki formalnej, pakiet Eurokodow powinien zwierac
pewien system dedukcyjny, ktory jezeli ma nalezycie spelniac swy rol?
powinien bye dobrze zdefiniowany, czyli
(1) jednoznaczny,
(2) niesprzeczny,
(3) kompletny.
Pozydane jest tez by byl (w miar?)
(4) ogolny.
Po przeczytaniu projektu normy'EC2 z 1992 r. latwo mozna wysnuc
wniosek, ze nie byla ona pisana z mysl^ o komputeryzacji obliczeh. Wi?kszosc
jej uregulowan zredagowana jest slownie w-postaci zdah orzekaj^cych lub
warunkowych, niektore przedstawione syw postaci graficznej lub t'abelarycznej, a tylko cz?sc podana jest w postaci wzorow niatematycznych. Pod wzgl?dem tresci merytorycznych EC2 z 2004 r. [16.3] jest zredagowana znacznie
lepiej, jednak i tu pozostaj^ problemy algorytmizacji obliczen.
Ta sytuacja, jakkolwiek stanowi istotne utrudnienie, nie jest decydujyca
odnosnie do opisu modeli i procedur post?powania w postaci algorytmow
obliczeniowych; niestety w dose licznych przypadkach nie s^ dotrzymane
(wymienione wyzej) warunki dobrego zdefmiowania, a procz tego okreslenia
normowe co si? tyczy zwiaszcza uksztaltowania przekroju poprzecznego,
cz?sto mog^ miec zastosowanie tylko do przypadkow szczegolnych. Sprawia
to, ze niektore okreslenia odniesione do bardziej zlozonych modeli staj^ si?
niejednoznaczne. Typowym przykladem jest tu wysokosc uzyteczna" przekroju.
W zaleznosci od przeznaczenia, inzynierskie programy komputerowe do
obliczeh konstrukcji z betonu podzielic mozna na dwie grupy:
(1) Do analizy konstrukcji - a wi?c dla kompletnie zdefmiowanych modeli
konstrukcji i oddzialywah (pol sil wewn?trznych), programy sluzyce do
wyznaczania zachowania si? konstrukcji i w rezultacie stwierdzenia nieosi%gni?cia, osi^gni?cia lub przekroczenia okreslonego stanu granicznego.
(2) Do syntezy, czyli projektowania (wymiarowania) konstrukcji, (W literaturze polskiej projektowanie i wymiarowanie nie jest scisle rozrozniane. Na
uzytek niniejszego opracowania, wymiarowaniem b?dziemy nazywac wyznaczenie wymiarow przekroju betonu i/lub zbrojenia. Wykraczajyce poza
ten zakres problemy doboru konstrhkcji nazywac b?dziemy projektowaniem). Zadanie projektowe oparte tylko na realizacji okreslonego stanu
granicznego jest na ogol nadmiarowe co oznacza, ze istnieje bardzo

wiele rozwi^zah prawdopodobnie rowniez w klasie rozwi}.zah konstruk

cyjnie dopuszczalnych. Wybor konkretnego rozwiazania moze bye opart}
na dodatkowych kryteriach optymalizacyjnych (np. minimum materialu
ci?zaru lub kosztow) albo dokonany wprost przez projektanta.
Modele obliczeniowe zdefmiowane w EC2 pozwalaj^ na budow? programow typu (1), a tylko w odniesieniu do niektorych zagadnieh na budow?
programow typu (2) na poziomie wymiarowania. EC2 nie jest wi?c podr?cznikiem projektowania konstrukcji z betonu; jest natomiast (lub powinien bye)
dokumentem, na podstawie ktorego mozna sprawdzic, czy zdefmiowana
konstrukcja speiuia w okreslonych warunkach przypisane miary niezawodnosci.

16.2. Ogolna budowa programow

Tradycyjny proces projektowania inzynierskiego konstrukcji nosnej obiek-^
tu budowlanego sklada si? w zasadzie z nast?puJ4cych krokow:
'
1. Koncepcja statyczna, materialowa i konstrukcyjna ustroju nosnego.
Ksztalty elementow i przekrojow,
2- Okreslenie sytuacji obliczeniowych (zbior danych srodowiskowych i oddzialywah),
3. Wybor metody obliczeh efektow oddzialywah (sil wewn?trznych, napr?zeh, odksztalceh, przemieszczeh) oraz stosowna idealizacja ustroju
konstnikcyjnego w postaci modelu obliczeniowego,
4. Obliczenie efektow oddzialywah (najcz?sciej: wykresy i obwiednie sil
wewn?trznych),
5. Idealizacja zelbetu w postaci modeli obliczeniowych odpowiednich dla
okreslonych stanow granicznych. Sprawdzenie normowych warunkow
stanow granicznych (programy grupy (1)) lub dobor wymiarow (przekrojow) betonu i zbrojenia z warunkow nieprzekroczenia okreslonych
stanow granicznych (programy grupy (2)),
6. Rozwi^zanie konstrukcyjne,
:
7. Dokumentacja danych i obliczeh.
Projektowanie inzynierskie ma charakter interaktywny. Oznacza to, ze gdy
w trakcie obliczeh pewne warunki okazy si? nie spelnione, nalezy zmieniac
(niektore) dane wejsciowe i obliczenia powtarzac, az do spelnienia wszystkich
warunkow. Zmiany danych mog^ pociygn^c za sob^ koniecznosc ponownegc
obliczenia efektow oddzialywah.
Oprogramowanie obliczeh inzynierskich obejmuj^ce wszystkie wymienione
wyzej fazy nazywamy systemami obliczeniowymi lub systemami projektowania. Jak dotychczas, w polskiej praktyce projektowej s^ one rzadziej spotykane
poniewaz wymagaj^ duzej kompletnej bazy danych i komputerow o znaczne_
mocy obliczeniowej, zaopatrzonych w niezb?dne urz^dzenia peryferyjne (stacje
robocze). Cz?sciej uzywa si? programow wyspecjalizowanych w zakresie okres-

-9-41

lonych typow konstrukcji zelbetowych, opierajq.cych si? na zbiorze danych

w postaci sil wewn?trznych, choc i te programy mogq. zawierac elementy
korekty sil, jak np. przy obliczaniu nosnosci slupow smuklych.
Odnosnie do metod obliczeh, EC2 preferuje podejscie tradycyjne, zlozone
z dwu krokow: 1. Model ustroju konstrukcyjnego sprowadza si? do ukladu
pr?t6w lub elementow powierzchniowych i wyznacza si? wykresy oraz obwiednie sil wewn?trznych odniesione do osi lub powierzchni srodkowych pod
obci^zeniami wyst?puj^cymi w okreslonych sytuacjach projektowych. 2.
Tworzy si? model obliczeniowy zelbetu przez przywrocenie konstrukcji jej
rzeczywistego uksztaltowania geometrycznego (wymiary poprzeczne) oraz
cech materialowych, dehniuje si? przekroje lub obszary krytyczne (lepiej
byloby powiedziec: miarodajne) i na podstawie zwi^zkow konstytutywnych
oraz obliczonych w 1 sil wewn?trznych, wyznacza si? pola napr?zeh i przemieszczeh, a nast?pnie stwierdza si? stopieh realizacji okreslonego stanu
granicznego.
Inne mozliwe podejscie (o ktorym zarowno EC z 1992; pkt 2.5.1.1(2), jak
i EC z 2004; pkt 5.1.1(P) tylko wspomina) nazwac mozna podejsciem
integralnym. Modeluje si? tu konstrukcj? za pomocy elementow skohczonych
(MES) z uwzgl?dnieniem zwi^zkow konstytutywnych betonu i stali zbrojeniowej oraz zasad ich wspoldzialania (rowniez po zarysowaniu). W wyniku
obliczeh otrzymujemy od razu pola napr?zeh i przemieszczeh bez potrzeby"
uciekania si? do (sztucznego) poj?cia sil wewn?trznych. Stwierdzenie realizacji
stanow granicznych nast?puje przez porownanie obliczonych wartosci (napr?zeh i przemieszczeh lub szerokosci rys) z odnosnymi wartosciami normowymi. Z.uwagi na trudnosci opisu zachowania si? zelbetu w uj?ciu MES (nie
do kohca zreszt^ rozwi^zanymi) istniej^ce programy tego typu wykorzystuje
si? raczej do prac studialnych, a nie do projektowania inzynierskiego. Problematyki tej nie b?dziemy bardziej szczegolowo omawiac; ma ona bogat^
literatur?, a z prac w j?zykii polskim polecic mozna wydan^^ ostatnio
monografi? [16.18].
W projektowaniu bardzo istotna jest rola warunkow konstrukcyjnych,
poniewaz pokrywaj^ one obszary oddzialywah i zachowania si? konstrukcji nie
3bj?te obliczeniowo, a wynikaj^ z syntezy - opartej na doswiadczeniu (viedzy inzynierskie] dotycz^cej wykonywania i zachowania si? konstrukcji
iv okreslonym srodowisku i w przewidywanym okresie uzytkowania. Mozna
przyj^c, ze w algorytmach obliczania konstrukcji spelniaj^ one rol? warunkow
Drzegowych i powinny bye tam uwzgl?dniane juz na poziomie budowy modeli.
W programach typu (1) mozna co najwyzej stwierdzic, czy warunki konstrukcyjne s^ dotrzymane, w programach typu (2) na ogol wymaga si? ich spelnienia.
Sytuacje obliczeniowe i oddzialywania omowione zostaly w rozdziale 2.
Problem wyboru metod i modeli do obliczeh sil wewn?trznych przedstawiony
costal w rozdziale 3. Opis zwi^zkow konstytutywnych i modeli obliczeniowych
zelbetu zawarty jest w rozdzialach 4. do 12. Wymagania konstrukcyjne
^najduj^ si? w rozdziale 13. W niniejszym rozdziale przedstawimy prob?

uscisleh pewnych poj?c, omowimy specylik? budowy modeli i algorytmow

obliczeniowych zelbetu przeznaczonych do obliczeh komputerowych, wskazemy na ograniczenia normowe i niektore mozliwosci rozwi^zah wykraczaj^ce
poza uregulowania EC2.

16.3. Jednoznacznosc poj^c i modeli

Buduj^c model obliczeniowy zelbetu (przeznaczony do analizy* okreslonego stanu granicznego) poslugujemy si? poj?ciami pierwotnymi, z ktorych
wi?kszosc posiada przypisanq. wartosc liczbowq;. Jest dose oczywiste, ze
poj?cia te nie powinny ulegac zmianie co do interpretacji i (o He to
mozliwe) co do wartosci w trakcie przetwarzania danych. Niestety, w EC2
warunki te nie zawsze s^ dotrzymane. Mianowicie do opisu modeli uzywa
si? poj?cia wysokosci uzytecznej przekroju, ktora nie jest w EC2 jednoznacznie zdefmiowana, i w odniesieniu do roznych konfiguracji przekroju oraz
roznych stanow granicznych moze, a czasem musi, bye roznie interpretowana. W trakcie wymiarowania moze tez przybierac rozne wartosci. Poniewaz
zagadnienie to wi^ze si? z ogolnosciq. budowy modeli, omowimy je nieco
dokladniej.
Uregulowania zawarte w EC2, odnosz^ce si? do elementow poddanych
dzialaniu momentow zginaj^cych z udzialem lub bez sil osiowych oraz do
elementow poddanych dzialaniu sil poprzecznych, zredagowane s^ w zasadzie
przy niejawnym zalozeniu, ze przekroje poprzeczne (tych elementow) posiadaj^
(przynajmniej jedn^) os symetrii, s^ obci^zone w plaszczyznach wyznaczonych
przez OS symetrh i os pr?ta, a zbrojenie skoncentrowane jest przy dwu
przeciwleglych kraw?dziach przekroju.
Nie trudno zauwazyc, ze cz?sto mamy do czynienia z innymi elementami,
w ktorych:
slad piaszczyzny obci^zenia nie pokrywa si? z osi^ symetrii przekroju
poprzecznego (jezeli taka istnieje), i z innymi'przekroj ami, w ktorych:
zbrojenie moze bye rozlozone obwodowo lub nieregularnie,
moze wyst?powac brak symetrh przekroju, zarowno jako skutek niesymetrycznego ksztaltu przekroju betonu, jak i niesymetrycznego rozmieszczenia
zbrojenia.
Do obliczeh statycznych ustroju nosnego przyjmowany jest najcz?sciej
schemat, w ktorym osie pr?t6w s^^ miejscem geometrycznym srodkow ci?zkosci
przekrojow betonu (s.c.c.) bez udzialu zbrojenia, ktore w tej fazie obliczen
wymiarowania na ogol nie jest jeszcze znane. W zwi^zku z tym, w wybranym
do analizy przekroju, slad piaszczyzny obci^zenia jest prost^ przechodz^c^
przez s.c.c. i punkt przylozenia do przekroju wypadkowej czynnych sil
podluznych
(rys. 16.1).
Z warunkow rownowagi wynOca, ze wypadkowa sil czynnych
omz
wypadkowa sil biernych N^^ musz^ bye sobie rowne, a ich polozenia

.ys. 16.1. Polozenie wypadkowych i wlokna oboj^tnego. Propozycja okreslenia wysokosci

uzytecznej przekroju

okrywac si?. Jezeli w przekroju wyst?puje strefa sciskana i rozcijj.gana, to

^ypadkowe sil biernych ze strefy sciskanej i^j^^eom i rozci^ganej
przekroju
raz NE powinny lezec na wspolnej prostej b?d^cej sladem piaszczyzny
rownowazenia sil (przy braku sily podluznej plaszczyzna zrownowazenia sil
;st rownolegla do piaszczyzny obci^zenla). Uwzgl?dniaj^c zalozenie plaskich
rzekrojow, wlokno oboj?tne rozdzielaj^ce stref? sciskan^ i rozci^gantj, musi
ajmowac takie polozenie, by warunki rownowagi byly spekiione, przy czym
olozenie to zalezy od przyj?tych rozkladow napr?zeh w betonie i zbrojeniu,
iko funkcji odksztalceh. Tylko wtedy, kiedy przekroj jest symetryczny i os
Symetrh jest rownoczesnie sladem piaszczyzny obci^zenia, wlokno oboj?tnejest
rostopadle do sladu piaszczyzny obci^zenia, a os symetrii jest rownoczesnie
adem piaszczyzny zrownowazenia sil (w inzynierskich programach wymiaroania cz?sto pomija si? wplyw braku symetrh zbrojenia).
W tym miejscu pojawia si? problem zdefiniowania wysokosci uzytecznej

przekroju (ze skonstruowanym zbrojeniem w postaci rozmieszczonych w przekroju pr?t6w). Trzeba tez zauwazyc, ze poj?cie wysokosci uzytecznej moze bye
odniesione tylko do przekrojow, w ktorych wyst?puje strefa sciskana i rozci^gana, a traci sens, gdy wlokno oboj?tne lezy poza przekrojem.
Wysokosc uzyteczna ma wymiar liniowy i jest odcinkiem l^cz^cym wybrany punkt (I) ze strefy sciskanej z wybranym punktem (II) ze strefy
rozci^ganej lub rzutem tego odcinka na okreslony kierunek. Sprobujemy teraz
okreslic zasady wyboru wsp61rz?dnych kohcow tego odcinka.
Nie ulega w^tpliwosci, ze w strefie sciskanej przekroju, powinien to bye
punkt (lub wlokno) (I), w ktorym wyst?puje najwi?ksze (co do bezwzgl?dnej
wartosci) odksztalcenie skrocenia. Przy zdefmiowanym sladzie piaszczyzny
obci^zenia, okreslenie tego punktu nie powinno nastr?czac wi?kszych trudnosci, choc w pewnych przypadkach inoze on zalezec od polozenia wlokna
oboj?tnego, a wi?c od realizacji rozwazanego stanu wyt?zenia (stanu granicznego).
^
W strefie rozci^ganej pojawiaj^ si? nast?puj^ce mozliwosci' (II):
(a) najdalej od przyj?tego punktu lub wlokna (I) polozony pr?t zbrojenia,
(b) srodek ci?zkosci pr?t6w zbrojenia znajduj^cych si? w strefie rozci^ganej,
(c) polozenie wypadkowej sil w pr?tach zbrojenia znajduj^cych si? w strefie
rozci^ganej.
Przy czym: (Ila) nie zalezy od realizacji wyt?zenia przekroju, (lib) moze
zalezec (jezeh zbrojenie rozlozone jest obwodowo ijego cz?sc moze przechodzic
ze strefy sciskanej do rozci^ganej lub odwrotnie), (lie) zalezy od realizacji
wyt?zehia przekroju.
Gdyby uznac, ze wysokosc uzyteczna jest to odcinek l^,cz^,cy (I) z jednym
z wariantow (II), w ogolnym przypadku powstalby w przekroju dodatkowy
kierunek, raczej malo przydatny do dalszych analiz. Wydaje si? zatem, ze
wysokosc uzyteczna powinna bye mierzona jako odleglosc rzutow punktow (I)
i (II) na jeden ze zdefiniowanych juz kierunkow przynaleznych do przekroju.
Mog^ to bye (III):
(a) kierunek jednej z osi (lez^cych w plaszczyznie przekroju) przyj?tych do
wyznaczania sil wewn?trznych,
(b) kierunek sladu piaszczyzny obci^zenia,
(c) kierunek sladu piaszczyzny zrownowazenia sil,
(d) kierunek prostopadly do wlokna oboj?tnego,
(e) wybrany arbitralnie kierunek uprzywilejowany, np. kierunek najdluzszego boku przekroju.
Nalezy zauwazyc, ze tylko warianty (Ilia, b, e) nie zalezq. od realizacji
wyt?zenia przekroju. Dla przekroju symetrycznego, obci^zonego .w plaszczyznie symetrii, wszystkie warianty (III) prowadz^ do odcinka mierzonego wzdluz
osi symetrh. Jezeli wysokosc uzyteczna przekroju wyst?puj^ca w definicjach
roznych modeli i uregulowan normy EC2, nie powinna zalezec co do wartosci
liczbowych od realizacji tych modeli, to nalezaloby przyj^c wariant {(I), (Ila),
(Illb)}, jednak jest on malo przydatny do obliczeh wymiarowania.

Wybor wariantow (II) i (III) nie jest latwy i moze zalezec od celu, dla
ktorego okreslamy wysokosc uzyteczn^. W stanie granicznym nosnosci do
analizy odksztalcen przekroju przy okreslaniu nosnosci pod wplywem napr?zen normalnych wywolanych par^ sil (NECI, M^d) powinien to bye wariant
(Ila) i (Illd), natomiast do okreslenia nosnosci na scinanie (pod wplywem V^,)
potrzebne jest rami? sil wewn?tfznych (jako cz?sc wysokosci uzytecznej)
zatem zestaw (lie) i (Illd), wreszcie w.stanie granicznym uzytkowalnosci dla
wyznaczenia szerokosci rozwarcia rys wymagana jest znajomosc polozenia
srodka ci?zkosci zbrojenia rozci^ganego, a wi?c (lib) i (Illd). Nalezy zauwazyc,
ze wymienione zestawy w ogolnym przypadku zalezy od realizacji wyt?zenia
przekroju.

Norma polska [16.2; pkt. 5.1.1] wprowadzila defmicj? wysokosci i wysokosci uzytecznej przekroju jako wariant {(I), (Ila), (Illd)}, co mozna zapisac
nast?puj^co: Wysokosc uzyteczna przekroju jest to mierzona prostopadle do
wlokna oboj^tnego odleglosc mi^dzy wloknem betonu o najwi?kszym skroceniu
i najdalej od niego poiozonym pr^tem zbrojenia rozciqganego. Tak^ interpretacj?
nalezy (domyslnie) przyjq.c rowniez dla EC2. ,
Podobnie mozna zdefiniowac calkowity wysokosc przekroju h, przy czym
po jednej stronie przyjmuje si? najbardziej sciskany lub najmniej rozci^gany
punkt (kraw?dz) przekroju betonu, a po drugiej punkt (przekroju betonu)
najdalej od niego odlegly. Dehnicja h obejmuje rowniez sytuacje kiedy wlokno
oboj?tne lezy poza przekrojem, podczas gdy poj?cie wysokosci uzytecznej traci
wtedy sens.
;
Warto zauwazyc, ze w PN-84/B-03264 [16.1] tez nie bylo wyraznej defmicji
wysokosci uzytecznej przekroju, co zreszt^ mocno utrudnialo budow? ogolniejszych algorytmow wymiarowania przekrojow. Wychodz^c z przeslanek badah,
ktore byly podstaw^ okreslenia granicznych wartosci wzgl?dnych wysokosci
strefy sciskanej przekroju i odrzucaly zasad? plaskich przekrojow, nalezy
s^dzic, ze w tej' normie jest to odleglosc mierzona do (lie) wzdluz (Illd).
Wyst?puj^ce przy uregulowaniach roznych problemow w EC2 wysokosci
uzyteczne mogq.,wymagac jeszcze innych interpretacji. W takiej sytuacji nalezy
szukac wskazowek objasniaj^cych w odpowiednich rozdzialach ksi^zki, a przy
ich braku, kierowac si? fizyczn^ strong modelu obliczeniowego. W przypadku
wysokosci uzytecznej wyst?puj^cej w przepisach konstrukcyjnych, rozstrzygaj^c^ przeslank^ powinno bye przyj?cie wartosci prowadz^cej do rozwiazania
po stronie bezpieczniejszej. Zastosowane w programie komputerowym interpretacje wysokosci uzytecznej powinno si? objasnic kazdorazowo w podr?czniku uzytkownika.
Waznym problemem jest wybor czynnikow (gtownie rodzajow sil wewn?trznych) wplywaj^cych na stopieh reahzacji rozwazanego stanu granicznego.
EC2 przyjmuje zasad?, ze okreslony czynnik mozna pomin^c, jezeh jego
ilosciowy efekt nie przekracza 10% efektu pochodz^cego od czynnika przewazaj^cego. Powstaje pytanie, jak oszacowac ten efekt na poziomie danych lub po
ich prostym przetworzeniu. Dla przykladu, takim prostym przetworzonym

parametrem jest smuklosc pr?ta sciskanego pozwalaj^ca (na podstawie przepisow EC2) zadecydowac czy uwzgl?dniac wpiywy drugiego rz?du na wartosci sil
wewn?trznych. Niekiedy rozstrzygaJj.ce moze bye badanie, czy przy zalozeniu
zerowej sztywnosci konstrukcji (lub jej wybranych elementow) na typ shy
wewn?trznej, ktor^ chcemy pomin^c, mozliwe jest zachowanie statecznej
postaci rownowagi (np. wplyw skr?cania; EC z 1992 r.: 4.3.3). Niestety nie
w kazdym przypadku EC2 podaje takie uproszczone reguly; tu rowniez
pomocne mogq. bye wskazowki z innych opracowah. Przy braku prostych
regul pomijania, skutki trzeba obliczyc - i wtedy bez wzgl?du na wielkosc
warto je uwzgl?dnic, bo ich odrzucenie jako malo istotnych nie poprawia
wiarygodnosci oszacowania.
W EC2 niejednokrotnie pojawiaj^ si? okreslenia: gdy jest to kohieczne",
gdy ma to istotne (lub male) znaczenie", wystarcza zwykle przyj^c" itp. Jezeli
tego rodzaju stwierdzenia wyst?pujq. w algorytmizowanym problemie, to do
jego rozstrzygni?cia musimy znalezc kryteria jakosciowe i hosciowe. Gz?sto
EC2 nie podaje takich kryteriow; pomocna powinna tu bye niniejsza ksi^zka
lub hine pismiennictwo. Jednak przy, braku tego rodzaju uregulowan, w programie komputerowym powiriny byc,dost?pne procedury alternatywne, a wybor nalezy pozostawic do uznania projektanta (operatora programu). W przypadku, gdy program zawiera tylko jedn^ procedur? (czyli wybor zostal
dokonany na poziomie budowy programu), infdrmacja o tym powhina bye
zamieszczona w podr?czniku uzytkownika.
W tekscie EC2 pojawiaj^ si? zarowno wyrazy mozna" (post^pic tak", nie
precyzuj^c ,,hiaczej"), w sensie slabej zaleznosci, jak i wyrazy nalezy", trzeba",
powinno si?" b?d^ce shn^ zaleznosci^. Przy algorytmizowaniu obliczeh, silne
zaleznosci uwzgl?dnia si? bez zadnej alternatywy; zaleznosci slabe mozna
traktowac jak zalecenie i (nieco) modyhkowac. Kazda modyfikacja powhina
bye, objasniona w podr?czniku uzytkownika.

16.4. Dokladnosc danych, modeli i algorytmow.

Warunki konstrukcyjne
W stosunku do wielu analizowanych zagadnieh, norma EC2 podaje
uregulowania w dwu wariantach: uproszczonym przeznaczonym glownie do
obliczeh manualnych i dokladniejszym ktore (wedlug opinh autora niniejszego rozdzialu) powinny stanowic podstaw? algorytmow programow komputerowych. .
Dla wariantow uproszczonych zostaly opracowane pomoce projektowe
w postaci roznego rodzaju tablic, wykresow i nomogramow, a takze prostych
algorytmow obliczeniowych. Ich zastosowania zostaly w wi?kszosci omowione
w odpowiednich rozdzialach niniejszej ksiqzki lub znajd^ si? w podr?cznikach
zelbetu opartych na EC2. Dalsze uwagi tego rozdzialu dotyczyc b?d% tylko
problemow komputeryzacji

947
Przyjmijmy, ze kombinacje obciq.zeh do wyznaczenia sil wewn?trznych s^
znane. Co si? tyczy stosownego modelu obliczeniowego (czyli schematu
statycznego), to zauwazmy, ze uregulowania EC z 1992 w odniesieniu do
rozpi?tosci obliczeniowych nie byly w pelni jednoznaczne, a sposoby wyznaczania sil wewn?trznych w niektorych przypadkach dyskusyjne. Na szcz?scie w kolejnych wersjach EC2 bl?dy te byly systematycznie poprawiane, tak ze
na podstawie EC2 z 2004 r. mozna zbudowac adekwatny model i na tej
podstawie Wyznaczyc zbior miarodajnych sil wewn?trznych.
W programach komputerowych, w kazdej sytuacji, kiedy istnieje mozliwosc
obliczenia jakiejs wartosci za pomocy wzoru podanego w EC2 lub w innyni
zrodle, ale zgodnego z przepisami EC2 nalezy tak uczynic, a nie korzystac
z tablic lub wykresow, chyba ze dysponujemy wartosci^ wyznaczony doswiadczalnie. Otrzymujemy dzi?ki temu nie tylko wi?kszy dokladnosc, ale takze
mozliwosc wyznaczenia poszukiwanej wartosci dla innych danych wejsciowych
niz zestopniowane w normie. Przykladem mogq. bye cischy wytrzymalosciowe
i modul spr?zystosci betonu. Wszystkie one zalezy funkcyjnie od walcowej
wartosci charakterystycznej/^^,-a wartosci podane w tablicach obliczone sy
tylko z dokladnosciy do dwu miejsc znaczycych i tylko dla przewidzianych
w EC2 klas betonu.
,
^
W EC1992; pkt 10.4.1 przedstawiony jest problem wyznaczania dlugosci
efektywnej pr?t6w sciskanych. Dla konstrukcji szkieletowych, w ktorych kohce
slupow polyczone sy z belkami, dlugosc efektywny wyznaczyc mozna jako
funkcje wspolczynnikow sztywnosci zamocowania kohcow slupa k^ikg, ktore
oblicza si? ze wzoru (10.30), a wspolczynnik ^ przetwarzajycy dlugosc
rzeczywisty w efektywny wedlug wzoru (10.29) odczytuje si? ze specjalnego
nomogramu (rys. 10.5). Poniewaz tablicowanie funkcji przedstawionych nomogramemmoze bye trudne i niedokladne, za pracy F. W. Chena i E. M . L u i
[16.5] podaje si? nizej rownania przest?pne, ktore wiyzy wartosci z k^ i kg.
Dla ram nieprzesuwnych rownanie:
I^Aks/nV

/k^ + k,\/

n/ll

2tan(71/(2/?)),

a dla ram przesuwnych:

6(/c^ + y

tan(7r//5)'

'

'^

Wartosci zmiennej zaleznej ^ z rownania przest?pnego poszukiwac mozna

metody kolejnych przybHzeh, do czego potrzebne jest opracowanie specjalnego
algorytmu. Nalezy przy tym zwrocic uwag?, by nie zadawac takich wartosci
argumentow k^, k^ i fi, przy ktorych pewne czlony rowriah mogy przyjmowac
wartosci nieoznaczone.
Gdy mamy do czynienia z funkcjy w postaci wykresu, nalezy najpierw
zalozyc siatk? dyskretyzacji, wyznaczyc wartosci w punktach w?zlowych
1 przedstawic w postaci tablicy. Majyc baz? danych wartosci zmiennych

niezaleznych i zmiennej zaleznej, rozwiyzania (wartosci zmiennej zaleznej poza

punktami- w?zlowymi) poszukuje si? za pomocy metod interpolacji lub
aproksymacji. Odpowiednie procedury sy dobrze opracowane i dost?pne
w podr?cznikach metod numerycznych.
W przypadku gdy EC2 podaje: kUka typow zwiyzkow konstytutywnych
okreslajycych zaleznosci cre, do. obliczeh komputerowych nalezy wybrac ten,
ktory W miar? wiernie opisuje fizyczny przebieg zjawiska. Z reguly prowadzi to
do bardziej skomplikowanych wzorow i procedur obliczeniowych, co jednak
z punktu efektywnosci (czasu) obliczeh komputerowych nie ma wi?kszego
znaczenia, a podnosi wiarygodnosc wynikow obliczeh.
. Tak wi?c, przy obliczeniach nosnosci graniczne] przekroju pod dzialaniem
napr?zeh normalnych (wywolanych. sprz?zony pary sil ( M ^ ^ , TV^j), nalezy
w strefie sciskanej betonu przyjyc rozklad p r (paraboliczno-prostokytny)
zdefiniowany wzorami (10.18), a do wyznaczania przemieszczeh przy obliczaniu
efektow J I rz?du rozklad (10.13) z opadajycy gal?ziy napr?zeh po osiyg'ni?ciu f^. Natomiast przy obliczaniu rys i ugi?c jako stanow granicznych
uzytkowalnosci (rozdz. 11) nalezy przyjmowac liniowy zwiyzek mi?dzy napr?zeniami i odksztalceniami w fazie I (wtedy rowniez w strefie rozciyganej
betonu) i w fazie I I . (po zarysowaniu).
, .
; Zwiyzki (j e dla stah idealizuje si? w postaci, wykresu bilinearnego.
W prostszej postaci jako materialu spr?zysto-plastycznego bez wzmocnienia
(z gal?ziy plastycznosci rownolegly do Os) i w postaci ogolniejszej ze
wzmocnieniem, wyrazajycym si? nachyleniem gal?zi plastycznosci do Oe. Tylko
wykres ze wzmocnieniem pozwala ujawnic pelny wytrzymalosc obliczeniowy
stali,/fj,= kftjy/^:(ipizy (s^ = e^^), natohiiast bez wzmocnienia, na calej dlugosci
polki plastycznosci wolno przyjyc, tylko/^^ fydfyjy^- Choc komplikuje to
wzory i rozbudowuje procedury, wykres ze wzmpcnieniem nalezy przyjmowac
do opisu wyt?zenia w stanie granicznym nosnosci
Dokladnosc i poprawnosc obliczeh w znacznym stopniu zalezy rowniez od
uwzgl?dhienia warunkow konstrukcyjnych w geometrycznym opisie modelu.
W szczegolnosci chodzi o opis, w ktorym zbrojenie przedstawione jest
w postaci pojedynczych wkladek (pr?t6w zbrojenia), zajmujycych okreslone
(zgodne z warunkami, nprmowymi) rozmieszczenie w przekroju i wzdluz
dlugosci elementu. Podejscie takie umozliwia nie tylko w miar? dokladne
stwierdzenia stanu granicznego w gotowej, zaprojektowane] juz konstrukcji,
ale po opracowaniu.(odpowiednio efektywnej) strategu przyrostow zbrojenia
moze sluzyc do wymiarowania.
.
,
\Pokazemy to na problemie wymiarowania zbrojenia przekroju prostokytnego,,z grupami wkladek skupionymi przy przeciwleglych kraw?dziach prostopadlych do piaszczyzny obciyzenia, poddanego dzialaniu sprz?zonej pary sil
(M^j, TV^J. Jezeh wymiary przekroju betonowego b i / i sy dane, to do
rozwiyzania zadania pozostaje wyznaczenie pi?ciu niewiadomych: { ^ ^ 1 ' ^ i ^
A-s2,:A2,x]; tymczasem dysponujemy tylko dwoma warunkami rownowagi
(warunek sumy momentow wzgl?dem osi symetrh b?dycej sladem piaszczyzny

948
obciyzenia spelniony jest tozsamosciowo), oraz jednym warunkiempobocznym. Warunek poboczny jest z reguly warunkiem optymalizacyjnym; w najprostszym ale i najcz?stszym przypadku zydamy, aby pole powierzchni
przekroju calego zbrojenia bylo najmniejsze..
W tradycyjnym podejsciu post?pujemy nast?pujyco:. zakladamy
i d^,
i z warunku realizacji stanu granicznego nosnosci obliczamy x, A^^, A^^- To
jednak nie koniec wymiarowania; przyjmujemy srednice wkladek, ich liczb?
i rozmieszczamy je w przekroju, zgodnie z warunkami koristrukcyjnymi,
otrzymujyc zbior wartosci konstrukcyjnych { A i . p r o w ^ i . p r o v , ^^a.prov, ^2,prov}Tylko gdy { A i . p r o v > A i , '^dl.prov ^ "^iJ -^sl.prov ^ -^S2J '^'2,prov ^ ^l) Wicmy, ZC
nosnosc przekroju skonstruowanego b?dzie wystarczajyca; jezeli ktorakolwiek
z nierownosci b?dzie odwrocona trzeba nosnosc sprawdzic, gdy odwrocone
b?dy wszystkie nosnosc b?dzie za mala. Warunki {Xji^proy ^ ^4^1,
Az.prov ^ A 2 } spelnic latwo, ale odleglosci (srodkow ci?zkosci przekrojow
zbrojenia) ^i,prov i ^2,prov
krawedzi rzadko kiedy b?dy dokladnie takie jak
zalozylismy. Wiyze si? to z koniecznosciy powtorzenia obliczeh lub pewnym
nadmiarem zbrojenia. .
;
W przypadku, gdy wielkosc zbrojenia wplywa na wartosci sil wewn?trznych
(np. na wartosc momentu zginajycego przy wymiarowaniu slupow smuklych),
trzeba wst?pnie zalozyc zbrojenie i wtedy koniecznosc (khkukrotnego) powtorzenia obliczeh jest nieuchronna.
,
:
Przedstawiony sposob, stosowany powszechnie do wymiarowania zbrojenia przy uzyciu kalkulatora posiada wady zarowno modelu jak i algorytmu.
Wady modelu polegajy. na tym, ze zbrojenie sprowadza si?, do jego srodkow
ci?zkosci i zaklada, ze wszystkie wkladki doznajy tych samych .odksztalceh.
Post?powanie takie moglo bye uzasadnione przy zalozeniach: odrzucajycych
zasad? plaskich przekrojow (PN [16.1]), jednak nie powhino bye utrzymane
przy jej zastosowaniu (EC2 i P N [16.2]). Chodzi o.to, ze w przypadku stah ze
wzmocnieniem (a wlasciwie kazda stal zbrojeniowa efekt ten wykazuje),
wartosc
jest ograniczona i tylko we wkladkach najdalszych od wlokna
oboj?tnego mozliwe jest e^: =
z rownoczesnym osiygni?ciemff^.ftd'^-zatem
W kazdej wkladce polozonej blizej wlokna oboj?tnego b?dzie cr, < / t j . Efekt ten
b?dzie wyst?powal :przy zbrojeniu dwu (lub wi?cej) warstwowym i b?dzie si?
nashal w miar? obnizania wysokosci przekroju!
' ,
: .
Wada takiego algorytmu w fozwiyzaniu komputerowym polega na tym, ze
w koniecznym, iteracyjnym dochodzeniu do wyniku ostatecznego, nie da si?
ustalic jednej, okreslonej z gory dokladnosci rozwiyzania (do jednej Wkladki).
Przy zbyt liberalnym fcryterium dokladnosci, program moze akceptowac jako
kohcowe rozwiyzanie. z wi?kszy liczby wkladek niz potrzeba z'warunkow
nosnosci przekroju. skonstruowanego, a przy zbyt ostrym kryterium moze
nast?powac zap?tlenie programu zwiyzane ze skokowymi przyrostami nosnosci przy dodawaniu lub odejmowaniu jednej wkladki.
Autor nhiiejszego rozdzialu opracowal i zastosowal w kilku profesjonalnych programach [16.16] algorytmy o innej strategu, opartej na, tworzeniu

i'przeszukiwaniu zbiorow rozwiyzah konstrukcyjnie mozliwych i wydaje si?, ze

lepiej dostosowanych do obliczeniowych mozliwosci komputera. Idea tych
algorytmow jest nast?pujyca:
'
Znajyc. wymiary przekroju betonu i srednice pr?t6w zbrojenia ktorymi
dysponujemy (w ogolnym wypadku zbior srednic z programu walcowania), dla
zadanych warunkow konstrukcyjnych, technologicznych i srodowiskowych,
tworzymy (skohczony) whtualny zbior rozwiyzah konstrukcyjnie mozliwych
od najslabiej do najsilniej zazbrojonych. Ze zbioru tego wylaniamy podzbior
przekrojow, ktore spelniajy warunki nieprzekroczenia okreslonych stanow
granicznych (np. nosnoscid rys). Podzbior ten przeszukujemy opierajyc si? na
warunku optymalizacyjnym. W ten sposob znajdujemy poszukiwane rozwiyzanie..
' ; ,
.
W stosunku do'sposobu tradycyjnego, przedstawiona strategia ma nast?pujyce przewagi: .
'
' wzory obliczeniowe sy.prostsze, bo polegajy na sprawdzeniu warunkow
: rozwazanych stahow. granicznych, a nie na znajdywaniu parametrow
" ' przekroju,

\ '.
; '
'
obliczenia sy. dokladne. w. sensie przyj?tej metody, bo do obliczeh
' bierzemy'pod uwag? parametry skonstruowanego juz zbrojenia,
; wymiarowanie mozemy; oprzec; rownoczesnie na warunkach khku stanow granicznych,
rozwiyzanie jest zoptymalizowane z dokladnosciy do jednego pr?ta
zbrojenia (tylko taka dokladnosc jest mozliwa),
' otrzyrnujemy rozwiyzanie' Wipelni konstrukcyjne w postaci srednicy,
liczby i rozmieszczenia wkladek, w tym rowniez w w?zlach konstrukcji.
W rzeczywistych programach nie tw>orzymy pelnego zbioru rozwiyzah
konstrukcyjnie mozliwych. Rozpoczynamy od zbadania, czy przekroj zazbrojony najbardziej efektyWnie spelnia warunki rozwazanych stanow granicznych". Jezeli tak ' poszukiwane rozwiyzanie znajduje si? w (whtualnym)
'zbiorze rbzwiyzah konstrukcyjnie mozliwych. Rozpoczynamy od przekroju
z konstiiilccyjnie potrzebnym zbrojeniem minimalnym, powi?kszajyc za kazdym krokiem przekroj o jedny-wkladk? przy czym pojawia si? problem
najbardziej efektywnegd usytuowania jej w przekroju. Polozenie tej wkladki
okreslane jest'w specj'alnymsubmodule, ktorego podstawy jest wektorowa
anahza przyrostow nosnosci przekroju oparta na pracach Z. Sulimowskiego
16.11], [16.12],' [16.14].
:

. Postawione w ten sposob zadanie mozemy rozszerzyc'na wymiarowanie

przekroju betonu, na dowolnie hczny zbior sprz?zonych par sil wewn?trznych
{MEj,-NE,h
- i - 1 , 2 , 3 , ...}
w przekroju, na inne ksztalty przekrojow, na
dowdlny. liczb? przekrojow rozwazanego elementu, czy calej konstrukcji.
Mozemy tez stosowac inne, bardziej syntetyczne (np. minimum kosztow)
kryteria projektowania lub optymalizacj? wielokryterialny, dochodzyc w ten
sposob do coraz to wyzszego poziomu integracji projektowania konstrukcji.
:Z doswiadczeh autora rozdzialu wynika jednak, ze w obliczeniach inzynier-

^0

95^r

skich wystarcza, gdy integracja ta kohczy si? na poziomie elementu, z ewentualnym przedstawieniem rozwiyzah wariantowych.
W EC1992 przyj?to znakowanie stosowane w mechanice i wytrzymalosei
materialow: odksztalcenia skrocenia; napr?zenia i s i l y sciskajyce sy ujemne,
wydluzenia, napr?zenia i sily rozciygajyce sy dodatnie. Dodatni jest, moment
zginajyey powodujycy rozciyganie kraw?dzi przekroju oznaczonej jako 1 "
(przy niej usytuowane jest zbrojenie A^i). Dla jedhoznacznosci wzorow,
algebraicznie potraktowane muszy bye rowniez raniiona sil; odmierzane
wzdluz osi ukladu wsp6hz?dnych, ktorego poczytek pokrywa si? ze srodkiem
ci?zkosci przekroju dodatnie sy skierowane w kierunku kraw?dzi rozciyganej. Pozostale parametry geometryczne (wymiary przekroju, rozpi?tosci)
i mechaniczne (wytrzymalosei, moduly spr?zystpsci) traktowane sy jak dodatnie skalary. Tak wi?c np. sytuacj? kiedy-(w okreslonym wloknie) osiygamy
wytrzymalosc obliczeniowy betonu na sciskanie, nalezy zapisac jako
(7^: = f^,. Powyzszc'zasady, choc obowiyzujyce, nie ,sy konsekwentnie w normie EC 1992 przes.trzegane, zwiaszcza w budowie wzorow. W zwiyzku
z tym, piszyc algorytm programu komputerowego nalezy bardzo starannie
przeanalizowac poprawnosc-'kazdego wzoru pod'tym wzgl?dem, gdyz bl?dy
tego typu w gotoAvym. programie nie sy latwe do''wykrycia. W EC 2002
wytrzymalosei na sciskanie rskrocenia betonu podawane sy juz jako wartosci
dodatnie.
.
, '. : : : ,

(MRd,P, NRd)
(MRd, NRd)

M
[ISOkNm]

WYKRES INTERAKai
16.2. Ilustracja .sposobow (I) i (II) sprawdzania SGNtr

16.5. Wybrane problemy budowy modulow programow

16.5.1. Stany graniczne nosnosci ( S G N )

(I) postulujemy zachowanie stalego mimosrodu:

Stan graniczny nosnosci przekroju poddanego - dzialaniu. sprz?zonej pary

sil wewn?trznych (M^d,-A^Bd) oznaczac b?dziemy krptko, SGNcr, poniewaz
wyst?puje on pod wplywem napr?zeh normalnych.: U^vzgl?dniajyc przyj?te
w EC2 zalozenia przypomnijmy, ze w rozwazanym przekroju, SGNcr moze
wystypic, gdy, osiygni?ty jest przynajmniej jeden zponizszych, warunkow:
(A)
=
(wedlug EC1992 i P N [16.2] .e,"= 0,01), ;
., ' :
^
(B) w skrajnym sciskanym wloknie betonu
= 0,0035 (skrocenia),
(C) we wloknie betonu odleglym o :3/i/7'od kraw?dzi bardziej sciskanej
= 0,002 (skrocenia). Warunki (B) i (C) wedlug E,C2002 obowiyzujy
tylko dla' betonow klasy nie y/yzszej niz B60. Wysokosc d i h nalezy
odmierzac prostopadle do wlokna oboj?tnego. .
. ^
Stwierdzenie nieprzekroczenia lub osiygni?cia,SGNcr,pblega na wykazaniu, ze. (na plaszczyznie OMN) punkt o wsp61rz?dnych (M^j, iV^J, lezy
wewnytrz lub^ na kraw?dzi obszaru ograriiczonego wykreseni iaterakcji
{^Rd> Nj^j): Zakladajyc, ze
nie;zalezy od wielkosci zbrojenia (brak sily
osiowej,, sila rozciygajyea, sila, sciskajyea w slupach kr?pych) stwierdzenie
nieprzekroczenia SGNo- nlozemy jprzeprowadzic'na dwa sposoby (rys. 16.2):

i znajdujemy par? sil {M^,, NR,), ktora warunek ten spehia. SGNcr nie jest
przekrqczony jezeli wykazemy, ze
(16.4)

\NEd\^\NRl

(II) postulujemy zachowanie stalej wartosci sily osiowej

NR,:=NE

i z tego warunku znajdujemy sprz?zone wartosci

kroczenie SGNcr wykazujemy warunkiem:
MM,L<ME,^MR,^P.

(16.5)
MJ^^.L

^Rd.p-

Nieprze(16.6)

Dwustronne sprawdzenie wedlug (16.6) potrzebne jest tylko, gdy Mp^^^^

i MR^^P sy tego samego znaku; w przeciwnym wypadku wystarczy sprawdzenie
jednpstronne, do Mg^, tego samego znaku co Mp,.
Sposob (I) stosowany byl dotychczas przez P N [16.1] do wyznaczania
wysokosci strefy sciskanej w przypadku przekrojow obciyzonych mimosrodowo. Posiada on jednak dwie wady: nie jest ogolny (nie mozna go stosowac dla

'952'

= 0), a rownania na x sy o jeden stopieh wyzsze niz rownania wedlug

sposobu (II), oparte na warunku (16.5).
W tradycyjnym sposobie obliczeh, do wyznaczenia M^^, i Nj^, potrzebna
jest znajomosc wysokosci strefy sciskanej x. Dla prostokytnego przekroju
strefy sciskanej i rownomiernego rozkladu napr?zeh w tej strefie (a^ = const),
rownanie na x jest liniowe dla sposobu (II) i kwadratowe dla sposobu (I).
W przypadku innych ksztaltow strefy sciskanej i innych rozkladow napr?zeh sy to juz rownania wyzszych stopni, ktore z reguly. rozwiyzuje si?
iteracyjnie.
W programie komputerowym mozemy zrezygnowac z bezposredniego
wyznaczania wartosci x, zast?pujyc to iteracyjnym wyznaczeniem takiego
polozenia plaskiego przekroju odksztalconego, ze spelniony jest warunek
(16.5) . Jako zmienny niezalezny lepiej jest przyjyc jedno z odksztalceh
kraw?dziowych; drugie odksztalcenie ustalajyce polozenie piaszczyzny odksztalcenia musi przyjmowac (wymieniony wyzej) wartosc zapewniajycy realizacj? SGNcr. Takie post?powanie jest ogolniejsze i wygodniejsze niz obliczanie
za pomocy poniewaz pozwala okreslic polozenie wlokna oboj?tnego rowniez
wtedy, gdy lezy ono poza przekrojem, oraz uwzgl?dnic rownolegle przesuni?cie
piaszczyzny odksztalcenia (wtedy polozenie wlokna oboj?tnego zmierza do
nieskohczonosci).
Rownania na Mj^, i NR, jako funkcji odksztalceh zawierajy w sobie czlony
opisujyce udzial betonu i udzial zbrojenia. Czlony do tyczy ce betonu powinny
bye oparte na zwiyzkach okreslajycych rozklad pr i ograniczac si? do strefy
sciskanej przekroju, czlony dotyczyce stali powinny bye opisane przez rozklad
bhinearny w pelnym zakresie rozciyganie sciskanie i uwzgl?dniac polozenie
kazdego pr?ta zbrojenia przekroju. W przedziale odksztalceh Ey, < < Sy,
jest fy, <
<fy, CO na wykresie interakcji mozna zaznaczyc jako pasmo
nieefektywnosci [16.11], [16.14] umieszczonego tam zbrojenia.. Poprawnie
zaprogramowany submodul sterujycy przyrostami zbrojenia przy wymiarowaniu przekrojow nie powinien w tych obszarach sytuowac (kolejnych) wkladek.
Rownania momentow zginajycych nalezy ukladac wzgl?dem tej same] osi
CO Mp,; wtedy wazny b?dzie zwiyzek (16.3) i mozliwe bezposrednie porownanie
(16.6) . Dla przekroju prostokytnego, rownania na M ^ ^ i ^Rd J^ko funkcji
odksztalceh mozna znalezc w literaturze, np. w pracach autora rozdzialu
[16.14], [16.15].
W przypadku gdy mamy do czynienia ze. sprawdzeniem nosnosci lub
wymiarowaniem slupa smuklego, post?powanie polega na doprowadzeniu do
zgodnosci sil wyznaczonych jako skutek obciyzenia na odksztalconej konfiguracji konstrukcji z silami wyznaczonymi jako odpowiedz konstrukcji
w przekroju krytycznym. Analiz? przeprowadza si? metody przyrostowy
z uzgadnianiem wynikow na kazdym kolejnym poziomie obciyzenia, w zwiyzku z czym, dla poziomow obciyzenia nizszych niz wywolujycy SGNcr, zadne
odksztalcenie nie musi przybierac wartosci granicznych. Problem obliczania
wplywu odksztalceh na: wartosci sil wewn?trznyeh naswietlony jest blizej

w rozdziale 10. Opisy autorskich programow i ich zastosowah do analizy

smuklych slupow mozna znalezc w pracach [16.6], [16.7], [16.15].
Wyznaczenie SGNcr komplikuje si? w przypadku ukosnego obciyzenia
mimosrodowego lub ukosnego zginania. Wzgl?dem przyj?tego ukladu osi
mamy wtedy trzy sprz?zone sily wewn?trzne (M^,^^, M^^y, N^,), ale tez trzy
warunki rownowagi przekroju (patrz tez punkt 10.6). Najwi?kszy trudnosc
stanowi tu znalezienie polozenia wlokna oboj?tnego, czy ogolniej - takiego
polozenia piaszczyzny odksztalcenia przekroju, by przy uwzgl?dnieniu zwiyzkow konstytutywnych, spelnione zostaly warunki rownowagi. Z caly pewnosciy poszukiwanie tego' polozenia odbywac si? musi na drodze iteracyjnej;
jednak strategic dochodzenia do odpowiedniego punktu na powierzchni
interakcji (rys: 6.34) sy rozne; Pewne informacje na ten temat mozna znalezc
w pnblikacjach [16.8], [16.10], [16.17], jednak szczegoly strzezone sy w niepublikowanych algorytmach programow.
Dla SGN na scinanie EC2 (i P N [16.2]) przyjmuje metod? kratownicowy CO oznacza, ze moze ona miec zastosowanie tylko do tych obszarow
rozwazanych elementow, w przekrojach ktorych wyst?puje strefa sciskana
i rozciygana. EC2 z 1992 podaje jy w dwu wariantach: (I) standardowym
o stalym kycie nachylenia krzyzulcow sciskanych'i (II) ogolnym
o zmiennym kycie nachylenia tych krzyzulcow. Wariant standardowy jest
szczegolnym przypadkiem wariantu ogolnego, co zachodzi dla kyta nachylenia
krzyzulcow sciskanych 0 = 45. W tej sytuacji, algorytm komputerowy powinien bye napisany dla wariantu o zmiennym kycie nachylenia krzyzulcow,
z hiozliwosciy zadeklarowania przez projektanta 0 = 4 5 = const. Wybor
wariantu w konkretnych obliczeniach powinien bye oparty na warunku
minimum zbrojenia; wedlug [16.4], przy niewielkim wyt?zeniu przekroju
mniejsze zbrojenie uzyskuje si? z wariantu standardowego, wariant ze zmiennym nachyleniem krzyzulcow daje mniejsze zbrojenie przy srednim i wi?kszym
wyt?zeniu. W opracowaniach niemieckich [16.4] i [16.9] zwraca si? uwag? na
koniecznosc spelnienia nie tylko warunkow rownowagi (w przyj?tym statycznie
wyznaczainyrh modelu kratownicowym), ale rowniez na zachowanie warunkow nierozdzielnosci, cb w rozwazanym modelu wyraza si? przez dobor
odpowiedniego przedzialu kyta 0. Przy znaczycym udziale sily podluznej,
dopuszczalny przedzial 0 moze roznie si? od podawanego w EC2.
EC2 z 2004 podaje juz tylko jeden sposob obliczeh na scinanie, stanowiycy
syntez? sposobu standardowego i ogolnego.
Z kratownicowego modelu scinania wynika, ze sila w pasie rozciyganym
zalezy (oprocz momentu zginajycego i sily osiowej), rowniez od sily poprzeczne]. Rozciyganie tego pasa wzrasta o wartosc:
O,5FEd(ctg0-ctga),

(16.7)

gdzie a oznacza kyt nachylenia krzyzulca rozciyganego (zbrojenie poprzeczne).

EC2 przewiduje, ze zamiast uwzgl?dniac ten czlon w obliczeniu rozciyganego zbrojenia podiuznego, mozna obwiedni? potrzebnej nosnosci zbrojenia

rozciyganego M^Jz+N^d
o odcinek:

przesunyc na zewnytrz (rownolegle do osi elementu)

= O,5z(ctg0-ctga),

(16.8)

zwany miary przesuni?cia. Jak latwo zauwazyc, miara przesuni?cia jest

oszacowaniem od gory, gdyz nie zalezy od wartosci Ypd w rozwazanym przekroju,
a tylko od ramienia sil wewn^trznych z; EC2 pozwala przyjmowac z = 0,9d.
Post?powanie takie, skuteczne w projektowaniu manualnym, jest trudne do
zalgorytmizowania w obliczeniach komputerowych, gdzie znacznie latwiej jest
automatycznie policzyc potrzebne zbrojenie w na tyle g?sto rozmieszczonych na
dlugosci elementu przekrojach, by mozna bylo je okreslic z dokladnosciy do
jednej wkladki. Zatem, jezeli. program liczy zbrojenie tylko w przekrojach
ekstremalnie wyt?zonych, konieczne jest uzupelnienie obliczeh o konstrukcj?
grahczny, uwzgl?dniajyey miar? przesuni?cia; natomiast jezeli program liczy
zbrojenie wystarczajyco g?sto, przy takim obliczeniu zbrojenia nalezy uwzgl?dnic czlon (16.7). Obydwa sposoby pozwalajy wyznaczyc tzw. zbrojenie.statycznie
potrzebne; calkowita dlugosc poszczegolnych pr?t6w musi dodatkowo obejmowac ich przedluzenie wynikajyce z warunkow zakotwienia.
Oprocz, SGN pod dzialaniem momentow zginajycych w polyczeniu z sila
osiowy oraz SGN pod dzialaniem sil poprzecznych, wystypic mogy, SGN
wywolane momentami skr?cajycymi, czy wyt?zeniem lokalnym wywolanym
takimi zjawiskami jak przebicie, dzialanie duzych sil skupionych itp. W niekt.orych
sytuacjach projektowych oddzialywania te wystypic mogy lycznie. Wi?kszosc
technicznych metod obliczeh i projektowania konstrukcji zelbetowych w tym
EC2 pozwala separowac poszczegolne rodzaje sil wew,n?trznych, budowac dla
nich odr?bne modele obliczeniowe i oddzielnie obliczac zbrojenie, ktore nast?pnie
nalezy skladac w analizowanym elemencie wedlug regul podanych w, EC2,
a w niektorych przypadkach (skr?canie polyczone ze scinaniem) sprawdzac ich
wzajemne interakcje za pomocy specjalnych, warunkow nosnosci.
Z punktu widzenia oprograniowania obliczeh konstrukcji zelbetowych,
teoretycznie mozliwe jest zbudowanie systemu o wysokim stopniu integracji,
obejmujycego .analiz?, czy nawet projektowanie oparte na wi?kszosci mozliwych do rownoczesnego wystypienia sil wewn?trznych i wyt?zeh lokalnych,
ale w praktycznym projektowaniu programy takie nie sy na ogol stosowane,
mi?dzy innymi dlatego, ze wymagajy bardzo duzej bazy danych. Najbardziej
operatywne b?dy wi?c programy, posiadajyce mozliwosc obliczania sil wewn?trznych i projektowania opartego na SGNcr oraz SGN na scinanie, z uwzgl?dnieniem SGU rys i ugi?c. Pozostale problemy wyt?zenia wymagac b?dy
oddzielhych, wyspecjalizowanych programow.
16.5.2. Stany graniczne uzytkowalnosci ( S G U )
W rozdziale 11 omowiono podstawy fizyczne ,i modele obliczeniowe sluzyce
do obliczania rys i ugi?c elementow zelbetowych. Dla przekrojow prostokyttiyeh ze zbrojeniem skupionym przy przeciwleglych kraw?dziach podano tez
wzory, mogyce stanowic podstaw? algorytmow obliczeniowych rys i ugi?c.

W przypadku obliczania rys i wymiarowania zbrojenia z warunku ich

dopuszczalnej szerokosci znow najlepiej za pomocy przyrostow zbrojenia
w postaci konstrukcyjnej trzeba oprzec si? na wzorach, a nie na uproszczonym sposobie tabelarycznym. Powinno si? stosowac wzory w postaci
dokladnej, zgodnej z przyj?tymi zalozeniami modelu obliczeniowego. W szczegolnosci nalezy:
charakterystyki przekrojow obliczac jak dla przekroju sprowadzonego
(udzial zbrojenia ze wspolczynnikiem a j ,
polozenie wlokna oboj?tnego wyznaczac jako funkcj? sprz?zonej pary sil
{ME,NE),

poniewaz cz?sto wzory na napr?zenia odnoszy sily wewn?trzne do osi

pokrywajycych si? z polozeniem wlokna oboj?tnego, a sily wewn?trzne
wyznaczane w obliczeniach statycznych odnoszy si? (na ogol) do osi
b?dycej miejscem geometrycznym srodkow ci?zkosci przekrojow betonu
(bez zbrojenia), zatem przy obliczeniu napr?zeh uwzgl?dniG nalezy
stosowny zmian? mimosrodu sily podluznej,
zbrojenie minimalne wyznaczac z warunku rownosci sil wewn?trznych
bezposrednio przed (faza I) i po (faza II) zarysowaniu przekroju, a nie za
pomocy wzoru odnoszycych si? do przypadkow szczegolnych.
Sprawdzanie nosnosci granicznej i obliczanie rys jest zagadnieniem lokalnym lub da si? do tego typu zagadnienia sprowadzic: W wi?kszosci przypadkow do analizy wystarczajy (sprz?zone) wartosci ekstrenialnych sil wewn?trznych, otrzymywanych z o.bwiedni tych sil, co oznacza, ze^w roznych przekrojach, wartosci tych sil mogy pochodzic z roznych konfiguracji obeiyzeh.
Obliczanie ugi?c jest zagadnieniem integralnym; odksztalcenia kazdego przekroju belki (i zwiyzana z tym lokalna krzywizna) wyst?pujyca pod dzialaniem
ustalbnej na calej belce konfiguracji obeiyzeh, wplywajy na wielkosc przemieszczeh. Analityczne obliczanie ugi?c, stosowane w ustrojach liniowo spr?zys.tych,
nie jest mozliwe w belkach lub plytach zelbetowych, z uwagi na shnie uwiklany
postac sztywnosci, nie tylko jako cech geometrycznych i materialowych, ale
rowniez stanu wyt?zenia przekroju i jego otoczenia. '
W algorytmach komputerowych przeznaczonych do obliczania ugi?c stosuje si? metody numerycznego calkowania. W tym celu dzieli si? belk? na krotkie
odeinki (dlugosc odcinka rowna w przyblizeniu wysokosci belki jest do celow
technicznego oszacowania ugi?c wystarczajyca), wyznacza si? lokalne sztywnosci i krzywizny, a nast?pnie wedlug algorytmu wynikajycego z przyj?tej
metody, oblicza si? ugi?cia. Algorytm oparty na zasadzie prac wirtualnych
pozwala wyznaczyc przemieszczenie w wybranym punkcie; algorytm wykorzystujycy rownanie rozniczkowe linh ugi?cia jest ogolniejszy, poniewaz daje
przemieszczenia i kyty obrotu dowolnego punktu na dlugosci belki (z dokladnosciy wyhikajycy z przyj?tego podzialu), co pozwala narysowac caly lini?
ugi?cia.
Zagadnienie wyznaczania lokalnych sztywnosci i krzywizn wedlug metody
scislej (w sensie przyj?tym w EC2), omowione zostalo szczegolowo w rozdziale
11. Wzory powinny miec charakter ogolny, umozliwiajycy (projektantowi

w zaleznosci od warunkow pracy konstrukcji i celu obliczeh) uwzgl?dnienie

wpiywu pelzania i skurczu betonu. Bliiszy opis zagadnieh zwiyzanych z budowy programow komputerowych przeznaczonych do numerycznych obliczeh
ugi?c elementow zelbetowych znalezc mozna w pracy autora i innych [16.13].

Pismiennictwo
[16.1] PN-84/B-03264: Konstrukcje betonowe, zelbetowe. i spr?zone. Obliczenia statyczne
i projektowanie. P K N M i J . Wyd. ALFA, Warszawa 1984.
[16.2] PN-B-03264: (grudzieri 2002); Konstrukcje betonowe, zeibetowe i spr?zone. Obliczenia
statyczne i projektowanie. P K N , Warszawa 2002.
[16.3] E N 1992-1-1. Eurokode 2: Design of Concrete Structures. Part 1-1. General Rules and
Rules for Buildings GEN. December 2004.
' -
[16.4] Bemessungshilfsmittel zu EC2, Teil 1, DAfStb H . 425, Berlin. 1993.
[16.5] Chen W. R, L u i E.,M.: Structural Stability - Theory and Implementation. Elsevier
Science Publication Co., New York, 1986.
[16.6] Czkwianianc A., KaminskaiM.: Metoda nieliniowej analizy zelbetowych elementow
pr?towych. Studia z zakresu inzynierii nr 36. Warszawa 1993.'
[16.7] Grzeschkowitz R., Quast U.: Erweiterung von Traglastpogrammen fiir schlanke Stachlbetohdruckglieder. DAfStb, H . 423, Berlin 1992.
[16.8] Malek E.: Wpiyw smuklosci na nosnoscistupow zelbetowych o przekroju prostokq.tnym
ukosnie mimosrodowo sciskanych. Materialy X L I I Konferencji Naukowej K I L i W P A N
i K N P Z I T B , . s t r . 125-132, K r a k o w - K r y n i c a 1996.
[16.9] Richtlinie zur Anwendung von EC2'. Planung von Stahlbeton und Spannbetonbautailen. Grundlagen und Anwendungsregeln fiir Hohbau. Beton Kalender 1993, Teil n .
[16.10] Srnoleri T., Szcz^sny J.: Wymiarowanie pretow zelbetowych za pomocq. modulu
RM-ZELB, "zintegrowanego z programem komputerowym R M - W I K Inz. I Bud., 1997,
nr 2, str., 90-91.
,
[16.11] Sulimowski Z.: Wektorowe ujcie nosnosci przekroju, zelbetowego. Arch. Inz. L^d.,'l984,
iir 2-3, str! 515-533: '
'

' ' '

[16.li2] Sulimowski Z.: Strategia przyrostow zbrojenia w systemic projektowania ^ELBET3. Sesja
Naukowa z Okazji 40-lecia Wydzialu Budownictwa Poli'techniki ^l^skiej; Zeszyty
Naukowe .Politechniki ^l^skiej, Budownictwo z. 60, str. 59-69, Gliwice 1985.
[16.13] Sulimowski Z., Kliszczewicz R., Sitko A.: Problemy obliczania ugi?c konstrukcji zelbetowych. Materialy Konferencji: Zastosowanie informatyki w projektowaniu INFOPRO
89, str. 130-152, BISTYP i PZITB, Kudowa Zdroj 1989.
[16.14] Sulimowski Z.: Vector analysis of a reinXorced concrete cross-section. Zeszyty Naukowe
Politechniki -^l^skiej, Budownictwo z. 71, str. 95-111, Gliwice 1990.
[16.15] Sulimowski Z.: Assesment of load bearing capacity of slender reinforced concrete columns
by internal force conformity method. Archives of Civil Engineering, 1994, nr 3-4,
, , str. 405-419. '[ ,
'
' .
[16.16] Sulimowski Z.: Nosnosc zelbetowych przekrojow prostopadlych w uj^ciu komputerowym.
Inz. i Bud., 1994, nr 1-2, str. 28-35..
[16.17] Szarliriski J., Rydzy M . : Computer aided design of R. C. cross-section of a member
subjected to compression with bi-axial eccentricities. Materialy Konferencji: Selected
Design Problems of Concrete Structures According to EUROCODE 2, str. 201-216,
Krakow 1994.
[16.18] Szarlinski J., Winnicki A., Podles K ; Konstrukcje z betonu w plaskich stanach.
Komputerowe wspomaganie analizy i projektowania. Wydawnictwa Politechniki Krakowskiej, Krakow 2002.
,

17. Konstrukcje z betonu

niezbrojonego i slabo zbrojonego
17.1. Zakres stosowania zasad Eurokodu
Beton niezbrojony i slabo zbrojony stosuje si? przede wszystkim do
elementow, w ktorych dominujy napr?zenia sciskajyce (wywolane przez obciyzenia inne niz spr?zenie), takich jak:
sciany, slupy, luki, sklepienia, tunele,
> ;m lawy i stopy fundamentowe,
sciany oporowe,
. pale o srednicy nie mniejszej niz 600 mm, w ktorych N^JA^ < 0,3/,^^.
Konstrukcje, zaprojektowane w zasadzie jako niezbrojone, mogy miec
zbrojenie potrzebne do spelnienia wymagah ze wzgl?du na uzytkowanie
i trwalosc lub do wzmocnienia (przez zbrojenie) cz?sci konstrukcji. Zbrojenie to
uwzgl?dnia si? przy sprawdzaniu lokalnych stanow granicznych nosnosci
i uzytkowalnosci
Zasady opisane w tym rozdziale stosuje si? jako zasady dodatkowe (tzn., ze
stosuje si? takze zasady zawarte w hmych cz?sciach Eurokodu) przy projektowaniu konstrukcji bez zbrojenia i konstrukcji majycych mniej zbrojenia niz
minimum okreslone dla zelbetu. Zasady dotyczy tylko elementow, w ktorych
mozna pomijac skutki oddzialywah dynamicznych, a zatem nie nalezy ich
stosowac do elementow, na ktore dzialajy maszyny o ruchu obrotowym, i do
elementow, na ktore dzialajy obciyzenia wywolane przez ruch drogowy.

17.2. Podstawy projektowania i wlasciwosci materialow

Wytrzymalosei obliczeniowe na sciskanie i rozciyganie betonu wyznacza si?
ze wzorow:
f -a

-a

(17.1)

w ktorych a,c,pi I cCct.pi niajy wartosci mniejsze niz a,, i

stosowane
w obliczeniach elementow zelbetowych. Wartosci a.^^pi i cCct,pL powinny b

959
okreslone w Aneksach Krajowych. Rekomendowany wartosciy jest a^^
=

^ct,pi

przybUzajye wykres napr?zeh w betonie prostokytem:

0,8.

Jezeli przy wyznaczaniu nosnosci elementow niezbrojonych bierze si? pod

uwag? wytrzymalosc betonu na rozciyganie, to stosuje si? zaleznosc napr?zenie odksztalcenie zbudowany na zasadzie podobnej jak krzywoliniowa cz?sc
wykresu przy sciskaniu (tzn. bez odcinka, na ktorym napr?zenia sy stale) lub
zaleznosc liniowy. Mozna stosowac metody mechaniki p?kania pod warunkiem, ze wykaze si?, iz zapewniajy one wymagany poziom bezpieczehstwa.
Ze wzgl?du na ograniczony ciygliwosc elementow niezbrojonych nie stosuje
si? metod obliczeh, w ktorych zaklada si? redystrybucj? sil wewn?trznych
i metod opartych na teoru plastycznosci, bez jawnego'sprawdzenia, czy element
moze zniesc powstajyce wtedy duze odksztalcenia.
Analiza konstrukcji moze bye oparta na nieliniowej lub Imiowej teorii
spr?zystosci. Jezeli stosuje si? analiz? nieliniowy (np. mechanik? p?kania), to
nalezy sprawdzac zdolnosc elementu do znoszenia potrzebnych odksztalceh.

17.3. Nosnosc przekrojow mimosrodowo sciskanych

Do obliczania nosnosci nalezy przyjmowac zaleznosci napr?zenie-odksztalcenie jak w rozdziale 4. Jezeh szczegoly konstrukcji zostaly wlasciwie rozwiyzane
i stosuje si? odpowiedniy piel?gnacj? betonu, to przy sprawdzaniu nosnosci scian
mozna pommyc wplyw odksztalceh wywolanych skurczem i , temperatury.

Ng, = rif,,bh

.
11-2-^].

(17.2)

W powyzszych wzorach e oznacza mimosrod sily obliczeniowej iV^^,

a
jest wspolczynnikiem okreslonym w punkcie 4.2.7 (ha ogol rj = 1,0),
zwiyzanym ze stosowaniern prostokytnego wykresu napr?zeh.
Inne metody przyblizone mozna stosowac pod warunkiem, ze obliczona
tymi .metodami nosnosc nie b?dzie wi?ksza niz obliczona scisle przy zastosowaniu zaleznosci napr?zehie odksztalcenie, takiej jak w rozdziale 4.
Jezeli nie zastosowano srodkow (np. zbrojenia) zapobiegajycych lokalnemu
zniszczeniu na skutek,rozbiygania, to maksymalny mimosrod sily N^, nalezy
ograniczyc tak, zeby uniknyc grubych rys. Metody oceny szerokosci rys
w elementach niezbrojonych omowiono w rozdziale 11.
Zagadnienie obliczania nosnosci elementow niezbrojonych jest przedmiotem anahz od bardzo dawna. Przeglyd metod obliczania takich elementow
mozna znalezc np. w pracach [17.6] i [17.7]. Wzor (17.2) jest oczywiscie
wynikiem zastosowania ogolnej zasady obliczania nosnosci przekrojow zelbetowych do przekroju z zerowym zbrojeniem. Zasada ta jest stosowana
rowniez w normach polskich [17.4] i [17.5], a wi?c Eurokod nie wprowadza tu
zadnych istotnych howosci:

17.4. Scinanie i skr^canie

17.1. Stan graniczny nosnosci przy mimosrodowym sciskaniu' oznaczenia, rozklad napr^zen

Sil? graniczny przy inimosrodowym sciskaniu przekroju prostokytnego jak

rysunku 17.1 mozna wyznaczyc na podstawie warunku rownowagi.

Ten punkt Eurokodu zaczyna si? od zasady: Przy sprawdzaniu stanu

granicznego ze wzgl?du na scinanie mozna brae pod uwag? wytrzymalosc
betonu na rozciyganie f^t, pod warunkiem, ze na podstawie obliczeh lub
doswiadczenia wiadomo, iz mozna wykluczyc kruche zniszczenie i zapewnic
odpowiedniy wytrzymalosc". Inne przypadki, tzn. takie, w ktorych nie mozna
brae pod uwag? wytrzymalosei na rozciyganie (np. sciana zlozona z prefabrykowanych blokow ulozonych w wielu warstwach), nie sy w Eurokodzie
rozpatrywane.
Opis metody sprawdzania nosnosci na scinanie w ostatnim Eurokodzie
[17.1] jest niekompletny nie ma dehnicji pola A^^, ktore wyst?puje we
wzorach do obliczania napr?zeh. Rozpatrzmy najpierw sposob obliczania
wedlug tekstu [17.1] brakujycy dehnicj? rozpatrzy si? potem.
Nosnosc na scinanie przekroju, na ktory dziala sila poprzeczna V^d
i sciskajyca sila normalna N^, dzialajyca na pole sciskane AJ' (w oryginale N
acting over a compressive area A^") zalezy od napr?zeh normalnych i stycznych.
Napr?zenia nofmalne i styczne oblicza si? ze wzorow:
(17.3)

9m

^ P u n k t przylozenia
wypadkowej NE^

- u -

Rys. 17.2. Sciname w sciame z betonu niezbrojonego - schemat i oznaczenia

w ktorych N^, i V^, oznaczajy

wartosci bezwzgl?dne obliczeniowej sily podluznej i obliczeniowej
sily poprzecznej. Wartosc k powinna bye ustalona w Aneksach Krajo, wych wartosciy rekomendowany
jest 1,5.
Tu nalezy zauwazyc, ze obliczo;
ne wedlug zasad wytrzymalosei materialow najwi?ksze napr?zenie styczne w prostokytnym elemencie niezarysowanym zbudowanym z materialu spr?zystego jest rowne 1,5
^ napr?zenia sredniego, tzn. 1,5 sily
poprzecznej podzielonej przez pole
i
.
przekrojU.

Takie zalozenie mozna uwazac za sluszne (wytrzymalosc na rozciyganie nie

zalezy od glownego napr?zenia sciskajycego), gdy glowne napr?zenie sciskajyce
nie jest zbyt duze (cr^^ < o-c.iim)- Przy wi?kszych napr?zeniach sciskajycych, jak
widac z rys. 17.3 b, ktory przedstawia jedny z postaci najcz?seiej stosowanych
krzywych granicznych w plaskim stanie napr?zenia, wartosc bezwzgl?dna
napr?zenia rozciygajycego o-^ nie osiyga/^d. Wtedy na nosnosc na scinanie ma
wplyw takze wytrzymalosc betonu na sciskanie (wzory (17.6) i (17.7)). Graniczne napr?zenie styczne w zaleznosci od napr?zenia normalnego wedlug tych
wzorow przedstawiono na rysunku 17.3 a.

Nosnosc na scinanie jest wystarczajyca, gdy:

(17.4)
Obliczeniowy wytrzymalosc betonu na scinanie przy sciskaniu (czyli
graniczne napr?zenie styczne) f,^, oblicza si? ze wzorow:
feud = s/fctd + O'cp fctd

(a
fcvd ^ fctd + (^cpfctd

w ktorych:

jesh

(17.5)

cT,p^(7,^^i^,

O'clim fcd~'^\/fctd

jesli a^^ >

{fctd +fcd)-

cr,,i,m,

(17.6)

(177)

Wzory (17.4)(17.6) wynikajy z hipotezy dotyczycej wyt?zenia betonu.

Glowne napr?zenie rozciygajyce w rozpatrywanym przekroju mozna wyznaczyc
ze wzoru
c 7 i = V 0 5 5 4 + r5-0,5o-,^,
z ktorego otrzymuje si?:

CO prowadzi do wzoru (17.5).

Jak widac, wzor (17.5) wynika z wymagania, zeby gloWne napr?zenie
rozciygajyce nie przekraczalo wytrzymalosei na rozciyganie betonu/^^j - wtedy
graniczne napr?zenie styczne nie zalezy od wytrzymalosei betonu na sciskanie.

Rys. 17.3. Graniczne hapr^zenie styczne/j w zaleznosci od napr^zenia normalnego cr^p (rys. a) (na
przykladzie betonu
= 20 MPa) i krzywa graniczna w plaskim stanie napr^zenia (rys. b)

Wzory (17.1)-^ (17.6) dotyczy napr?zeh a^^ i T^^ W wybranym punkcie

przekroju poprzecznego oznaczajy one, ze za kryterium wyczerpania
nosnosci przyj?to osiygni?cie przez napr?zenia punktu na krzywej granicznej.
Oczywiscie, przy takim kryterium nalezaloby obliczajyc napr?zenia normalne wywolane sily podluzny i momentem zginajycym oraz napr?zenia styczne
znalezc taki punkt, w ktorym sprawdzenie kryterium (17.4) daje najmniej
korzystny wynik. Wprowadzajyc wspolczynnik k i pole A^^ autorzy Eurokodu
dyzyli do uproszczenia tego obliczenia. Co zatem moze oznaczac pole A^^l
Odpowiedz mozna znalezc w starszych wersjach Eurokodu. W [17.2]
i [17.3] zamiast serii wzorow (17.3)-^ (17.6) wyst?powalo wymaganie:
^^Ed^^fid+n^ycJctd,

(17-8)

w ktorym x^, oznaczalo napr?zenie styczne wywolane przez obciyzenie

obliczeniowe. Tak wi?c graniczne napr?zenie styczne wedlug [17.2] dla
mniejszych wartosci napr?zeh normalnych pokrywalo si? z wartosciami wedlug
[17,1], a dla wi?kszych bylo za duze" (linia kropkowana na rys. 17.3 a).
Napr?zenie to obliczalo si? dla niezarysowanego, a w przypadku rys, dla
efektywnego przekroju ^c.cff"- Caly punkt w [17.2] zawieral ogolny dehnicj?
yl^cff, z ktorej w najprostszym przypadku sciany o przekroju prostokytnym
wynika, ze yl^ ,.ff jest polem zakreskowynym jak na rysunku 17.2. Wspolczynnik

963

r} zwykle mozna przyjmowac rowny 1,0", a cr^,,, oznaczaio srednie napr?zenie

sciskajyce w betonie". W wersji [17.1] zamiast (17.8) slusznie pojawila si? seria
wzorow (17.3)(17.6), ale znikla definicja ylc.cffRacjonalne zdefiniowanie napr?zeh wyst?pujycycb w tej serii wzorow jest
mozliwe tylko wtedy, gdy rozrozni si? przekroje zarysowane od niezarysowanych. Tak wi?c, jezeli element jest niezarysowany, to A^^ oznacza po prostu cale
pole przekroju, a jezeli element jest zarysowany, to A^^ wyznacza si? wedlug
zasady przedstawione] na rysunku 17.2. Wedlug Eurokodu [17.1]: Element
mozna uwazac za niezarysowany w stanie granicznym nosnosci, gdy albo caly
przekroj normalny jest sciskany, albo glowne napr?zenie rozciygajyce nie
przekracza obliczeniowej wytrzymalosei betonu na rozciyganie f^td"Projektujyc elementy niezbrojone nalezy zakladac, ze elementy zarysowane nie
mogy przenosic momentow skr?cajycych,- chyba ze mozna uzasadnic inne zalozenie.

a)

'
0,2

0,4

1,0

1,5

2,0

5,0

0,26 0,59 0,76 0,85 0,90 0,95 0,97 1,00

1+

0,4.

Jesli h^[^,

Odksztalcenie sciany lub slupa powoduje przyrost momentu zginajycego (w

porownaniu z momentem obliczonym wedlug teorii pierwszego rz?du), ktory
moze miec istotny wplyw na graniczny sit? podluzny. Do elementow niezbrojonych stosuje si? ty samy ogolny teori?, co do elenientpw zelbetowych
(rozdzial 10) oraz specyficzne dla tych elementow zasady przedstawione ponizej.
Smuklosc slupa lub sciany wyznacza si? ze wzoru:
(17.9)

w ktorym
/Q efektywna dlugosc elementu,
i najmniejszy promieh bezwladnosci przekroju.
Efektywna dlugosc zalezy od wysokosci sciany (dlugosci slupa) w swietle
podpor /^:
'
'
,

0,8

0,6

0,8

1,0

1,5

2,0

5,0

0,10 0,20 0,30 0,40 0,50 0,69 0,80 0,96

17.5.1. Smuklosc scian i slupow

' ^ =

0,6

>

0,2

17.5. Wplyw odksztalcen konstrukcji na stany

graniczne nosnosci

lo = PL-

ma otworow o wysokosci przekracza]ycej jedny trzeciy

lub o powierzchni
przekracza]ycej 10% pola powierzchni sciany.
Jezeli w seianach usztywnionych wzdluz trzech lub czterech kraw?dzi
otwory przekraczajy te limity, to cz?sci scian ,mi?dzy otworami nalezy
rozpatrywac jako usztywnione tylko wzdluz dwoch kraw?dzi.

(17.10)

Wspolczynnik j3 zalezy od warunkow podparcia kohcow elementu. Przy

projektowaniu slupow polyczonych ze stropami na obu kohcach zwykle mozna
przyjmowac ^ = 1,0, a dla scian lub slupow wspornikowych P = 2,0.
Jezeh odksztalcenia sciany sy ograniczone
przez stropy polyczone ze sciany wzdluz
" dolnej i gornej kraw?dzi sciany, to przyjmuje
si?
= 1,0, niezaleznie od proporcji b//^
jy

(rys. 17.4). Wartosci ^ dla scian podpartych

^

>\z trzech i czterech kraw?dzi przedstaRys. 17.4. i^ciana poi^czona ze stopwiono na rys. 17.5. Tak okreslone wartosci
niami wzdtuz dwoch kraw?dzi
^ ^ stosuje si? pod warunkiem, ze w seianie nie

to fl =
1 +
a jesli b <

to ^ =

Rys. 17.5. Wartosci wspolczynnika w zaleznosci od warunkow brzegowych: a) sciana usztywniona wzdluz trzech krawedzi, b) sciana usztywniona wzdhiz czterech kraw?dzi

l^cian? poprzeczny mozna uwazac za scian? usztywniajycy, gdy spelnione sy

nast?pujyce warunki:
grubosc tej sciany nie jest mniejsza niz polowa grubosci sciany usztywnianej,
sciana poprzeczna ma taky samy wysokosc
jak sciana przez niy
uszty wniana,

dlugosc sciany usztywniajycej

jest rowna co najmniej 2 0 % wysokosci
sciany usztywnianej,
na dlugosci
sciana poprzeczna nie ma otworow.
Jezeli sciana jest polyczona sztywno ze stropami wzdluz gornej i dolnej
kraw?dzi przez zbrojenie i beton ukladany na budowie, w taki sposob, ze
polyczenie moze przeniesc caly moment zginajyey powstajyey wzdluz kraw?dzi,
to wartosci ^ mozna pomnozyc przez 0,85. Jesli wyci?cia lub wn?ki w seianie
wplywajy na nosnosc, to wartosci ^ nalezy powi?kszyc.
Smuklosc scian niezbrojonych betonowanych na budowie na ogol nie
powinna przekraczac 1 = 8 6 (tzn. /Q/ZI^ = 25).
17.5.2. Uproszczona metoda projektowania scian i slupow
Graniczny sil? w smuklej seianie lub smuklym slupie mozna obliczyc ze
wzoru (rys. 17.1):

NR, = bh^f,,^,

(17.11)

w ktorym, jezeli element jest uszlywniony:

^ = 1,14^1-2^^^-0,02^,

leez nie wi?cej niz

^1-2^^^^,

w ktorym o-^, oznacza obliczeniowy wartosc nacisku na podloze gruntowe

(rys. 17.6).

(17.12)
a

etot = eo + ei,

jest mimosrodem obliczonym wedlug teorii pierwszego rz?du, a

mimosrodem dodatkowym, jak w rozdziale 10.
Mozna stosowac inne metody uproszczone pod warunkiem, ze nie prowadzy one do wynikow korzystniejszych niz metoda scisla wedlug rozdzialu 10.
W polskich normach [17.4] i [17.5] do obliczania nosnosci sciskanych
elementow niezbrojonych stosuje si? wzor o budowie identycznej jak wzor
(17.11). Wedlug norm polskich vyspolczynnik $ zalezy takze od wspolczynnika
pelzania betonu pelzanie wplywa na przyrost mimosrodu. Pelzanie betonu
nie ma wplywu na wyniki obliczeh rnetody uproszczony wedlug EC.

<

if

>

Rys. 17.6. Niezbrojony fundament oznaczenia

Mozna takze (w celu uproszczenia) uznac za poprawnie zaprojektowane

fundamenty spelniajyce zaleznosc:

17.6. Stany graniczne uzytkowalnosci i zasady

konstruowania
Jesli konstrukcja nie ma swobody odksztalceh, to nalezy rozpatrzyc skutki
napr?zeh wywolywanych przez skurcz betonu i zmiany temperatury. Ze
wzgl?du na ewentualnosc powstania rys nalezy wziyc pod uwag? nast?pujyce
mozliwosci zapewniajyce spelnienie wymagah uzytkowych:
ograniczehie napr?zeh rozciygajycych w betonie,
zastosowanie dodatkowego zbrojenia konstrukcyjnego, jak np. zbrojenie
powierzchniowe,
zastosowanie dylatacji,

zastosowanie odpowiednie] technologh betonowania (sklad betonu, piel?gnacja itp.),

'

,
wybor odpowiednich metod wznoszenia budowli
Grubosc niezbrojonych scian betonowanych hi-situ nie powhina bye
mniejsza niz 120 mm.
Jezeli w elemencie konstrukcji wyst?pujy wyci?cia, wn?ki itp., to nalezy
wziyc pod uwag? ich wplyw na wytrzymalosc i statecznosc elementu. Jezeli
oczekuje si?, ze w przerwach roboczych pojawiysi? napr?zenia rozciygajyce, to
w celu'kontroli zarysowania nalezy zaprojektowac zbrojenie lyczyce cz?sci
oddzielone przerwami.

17.7. Lawy i stopy fundamentowe

Osiowo obeiyzone niezbrojone lawy i stopy fundamentowe mozna projektowac na podstawie wymagania;
0,85^>3

1^,-

Pismiennictwo
[17.1] Eurocode 2: Design of concrete structures. Part 1 General rules and rules for buildings.
EN 1992-1-1, December 2004.
[17.2] Eurocode 2: Design of concrete structures. Part 1-6: Plain Concrete Structures. Concrete
Structures Euro-Design Handbook, Ernst & Sohn, 1994/96.
[17.3] Eurocode 2: Design of concrete structures. Part 1 General rules and rules for buildings.
prEN 1992-1-1 (revised final draft), July 1999.
[17.4] PN-84/.B-03264: Konstrukcje betonowe, zeibetowe i spr^zone. Obliczenia statyczne i projektowanie.
[17.5] PN-B-03264: Konstrukcje betonowe, zeibetowe i spr?zone. Obliczenia statyczne i projektowanie. PKN, 2002.
[17.6] Budynki wznoszone metodami uprzemyslowionymi. Praca zbiorowa pod kierownictwem
B. Lewickiego. Arkady, Warszawa 1979.
[17.7] Lewicki B.: S'ciskanie - elementy betonowe. Rozdzial 7 w: Konstrukcje betonowe,
zeibetowe i spr^zone. Komentarz naukowy do PN-B-03264:2002. Instytut Techniki
Budowlanej, Warszawa 2005.

18. Konstrukcje z lekkich

betonow kruszywowych
18.1. Informacje ogolne
W Eurokodzie wymagania dotyczyce projektowania konstrukcji z lekkich
betonow kruszywowych przedstawiono w rozdziale 11 jako dodatek do zasad
dotyczycych konstrukcji z betonu zwyklego, tzn. ze do wymagah zawartych
w mnych rozdzialach Eurokodu nalezy wprowadzic korekty i uzupelnienia
przedstawione w niniejszym rozdziale.
Za lekki beton kruszywowy jest uznawany beton o strukturze zwartej i gestosci
obj?tosciowej w stanie suchym nie wi?kszej niz 2200 kg/m^, zawierajycy
kruszywo w calosci lub w cz?sci lekkie, naturalne lub sztuczne, o gestosci ziarn
w stanie suchym nie wi?kszej niz 2000 kg/m^: Wymagania Eurokodu stosuje
si? do wszystkich betonow o strukturze zwaftej, wykonywanych z lekkich
mineralnych kruszyw naturalnych lub wytwarzanych sztucznie, chyba ze
wiarygodne badanie wykaze, iz postanowienia inne od podanych nizej mogy
bye bezpiecznie stosowane.
Rozdzial nie dotyczy betonow napowietrzanych, zarowno autoklawizowanych, jak i dojrzewajycych w warunkach naturalnych, ani betonow
jamistych.
Wprowadza si? nast?pujyce symbole, odnoszyce si? tylko do lekkich
betonow kruszywowych:
^ LC - symbol klasy lekkiego betonu kruszywowego (np. LC20 oznacza lekki
beton klasy 20), . ,
TJE wspolczynnik korygujycy przy obliczaniu modulu spr?zystosci,
rj^ wspolczynnik do obliczania wytrzymalosei na rozciyganie,
r]2 wspolczynnik do okreslania wspolczynnika pelzania,
rj2 wspolczynnik do okreslania odksztalceh skurczowych,
p g?stosc lekkiego betonu kruszywowego w stanie suchym, kg/m^.
W oznaczeniach wlasciwosci mechanicznych uzywa si? dodatkowego indeksu / (lekki, w oryginale lightweight).

969

18.2. Beton

6
fctm, fictm [IVl

Zgodnie z EN-206-1 i PN-EN 206-1 kruszywo lekkie jest klasyfikowane

wedlug jego gestosci (tab. 18.1). W tablicy podano takze g?stosc betonu
i betonu zbrojonego, co moze bye przydatne przy ustalaniu obeiyzeh stalych
od wlasnego ci?zaru konstrukcji. Sredniy g?stosc betonu zbrojonego mozna
takze wyznaczac sumujyc masy betonu i zbrojenia.

n lekki p=2000

beton zwykty

p=iRnn
Tab. 18.1. Klasy gestosci kruszywa i odpowiadaj^ce im gestosci obliczeniowe betonu wedlug
EN-206-1
, '
Klasa gestosci

1,1

1,0 ,

1,4

1,6: ,

. 1,8

p=1200

2,0

G^stosc w stanie suchym

801-1000 1001-1200 1201-1400 1401-1600 1601-1800 1801-2000
G?stosc
kg/m^

Beton

1050.

Beton
zbrojony

1150

' 1250 ;.

1450

1650

1350

1550

, 1750

1850

2050

1950

2150

p=800

Wytrzymalos'c betonu lekkiego na rozciyganie .moze bye okreslona przez

pomnozenie wytrzymalosei Z^,, betonu zwyklego przez wspolczynnik:
.^7, = 0 , 4 0 - 1 - 0 , 6 0 ^ ,

.(18.1)
fc <. fick [ M P a ]

gdzie/9 gorne. oszacowanie gestosci w stanie suchym wedlug tablicy 18.1.

Wytrzymalosc
W zaleznosci od p przedstawia rysunek 18.1.
Podobnie sredniy wartosc modulu spr?zystosci E,^^ okresla si?, mnozyc
odpowiedniy wartosc dla betonu zwyklego przez:
/

gdzie p oznacza g?stosc w-stanie suchym wedlug tablicy 18.1.

Efekty zastosowania tego wspolczynnika hustruje rysunek 18.2.
Wplyw g?stosci lekkiego betonu kruszywowego zostal przedstawiony na
rysunkach 18.1 i 18.2 dla pelnego zakresu wytrzymalosei i gestosci. Rysunki
przedstawiajy wynik zastosowania wzorow normy w calym zakresie wytrzymalosei betonu w cz?sci tego zakresu wyniki takie nie mogy bye
osiygni?te w praktyce, gdyz ze.wzgl?d6w technologicznych wyst?pujy ograniczenia niska g?stosc to mniejsza wytrzymalosei nierealne jest otrzymanie
betonu wysokiej klasy przy bardzo malej gestosci.
Jezeli niezb?dne sy dokladniejsze dane 0
np. gdy wazne sy ugi?cia,
wartosc modulu spr?zystosci nalezy ustahc doswiadczalnie.
Wspolczynnik rozszerzalnosei termicznej betonow lekkich wyraznie zalezy
od rodzaju kruszywa i moze wynosic od 4 x 1 0 " d o 14 x 10" V ^ . Do celow
projektowych, jezeli rozszerzalnosc termiczna nie jest specjalnie istotna, mozna

, 20

40

60

80

10c

Rys. 18.1 W y t r z y m a l o s c w zaleznosci od p

przyjmowac wartosc 8 x 10"^/K. Przy projektowaniu mozna pomijac roznice

odksztalcalnosci betonu lekkiego i stali zbrojeniowej.
Wspolczynnik pelzania cp moze bye okreslany jako odpowiednia wartosc
dla betonu zwyklego, pomnozona przez wspolczynnik [pIllOOYJezeli oblicza si? odksztalcenia pelzania, nalezy je odpowiednio mnozyc
przez wspolczynnik r]^.
rj2 = 1,3
7^2 = 1,0

gdy klasa betonu nie przekracza LC16/18,

gdy klasa betonu jest co najmniej rowna LC20/22.

Kohcowe odksztalcenia skurczowe mozna okreslac mnozyc wartosci wyznaczone jak dla betonu zwyklego przez wspolczynnik rj^'
= 1,5
r]^ = 1,2

gdy klasa betonu nie przekracza LCI6/18,

gdy klasa betonu jest co najmniej rowna LC20/22.

Zaleznosci (przedstawione w rozdziale 4), ktore sbizy do wyznaczania autogenicznego skurczu betonu zwyklego, w zastosowaniu do betonu z lekkiego
kruszywa prowadzy do maksymalnych wartosci, ktore wyst?pujy wtedy, gdy nie jest
mozliwe zasilanie wysychajycej mikrostruktury przez wod? zawarty w kruszywie.

91U

M
o

oo

to- O
^

+ S

Jo

V ^

tH nJ
a ^

"of

o)
of

of

oT

of

cN
5^
o

Jezeli zatem jest uzywane lekkie kruszywo calkowicie lub nawet tylko
cz?sciowo nasycone wody, podstawowy wspolczynnik skurczu powinno si?
znaczyco zredukowac.

Zaleznosc napr?zenie-odksztalcenie do celow nieliniowej analizy konstrukcji nalezy przyjmowac analogicznie jak dla betonow zwyklych, zast?pujyc wielkosci
i e^^^ odpowiednio wielkosciami e,^_i i e;^_^. Zgodnie z tablicy 18.2:
; .
hci

= ^icui

= kfiJ{E,^ir]E),

'

(18.3)

przy czym/c = 1,1 przy zastosowaniu kruszywa lekkiego z piaskiem naturalnym,

k = 1,0 przy zastosowaniu wylycznie kruszywa lekkiego.
W tekscie Eurokodu nie wyjasniono jasno, co oznacza E,^j we wzorze (18.3),
mozna jednak domniemywac, ze jest to wartosc wspolczynnika spr?zystosci
lekkiego betonu. Jezeh tak, to wartosc E jest zredukowana w odniesieniu do
zwyklego betonu dwukrotnie, w wyniku czego ze wzoru (18.3) otrzymuje si?
zupelnie nierealne wartosci ,^1 i e^cui- Przy niskich g?stosciach betonu

of

of

"973

'9TZ

odksztalcenia te nawet kilkanascie razy przekraczajy wartosci przyjmowane

dla betonu zwyklego. Nalezy zatem uznac, ze w tym miejscu zapis normy jest
bl?dny.
Jezeli przyjmie si? ogolny zasad?, ze zaleznosc napr?zenie odksztalcenie
dla lekkich betonow kruszywowych jest analogiczna jak w betonach zwyklych,
to wzor ( 1 8 . 3 ) winien miec postac:
Bici. = kfUEu^.

(18.4)

Tak wlasnie zostaly opisane odksztalcenia lekkiego betonu w normie D I N

(Juli 2 0 0 2 ) , jednak przy nieco innych wartosciach wspolczynnika k:
k = 1,3 dla lekkiego betonu z piaskiem naturalnym,
/c = 1,1 dla lekkiego betonu z lekkim kruszywem piaskowym.
Przykladowo dla lekkiego betonu z kruszywa wylycznie lekkiego 0/,^^, =
= 3 8 MPa, przy p = 1 6 0 0 kg/m^ i
= 3 2 ( 1 6 0 0 / 2 2 0 0 ) ^ = 1 6 , 9 GPa otrzymuje si? fi/ci = 2,477oo5 podczas gdy dla zwyklego betonu jest to 2,2/^^.
Obliczeniowe wytrzymalosei na sciskanie i rozciyganie ustala si? tak samo
jak dla betonu zwyklego, wobec czego:

gdzie: /c = 1,1 w przypadku zastosowania kruszywa lekkiego z piaskiem jako

kruszywem drobnym,
k = 1,0 w przypadku zastosowania tylko kruszywa lekkiego (zarowno
drobnego jak i grubego),
a2 poprzeczne efektywne napr?zenie sciskajyce w stanie granicznym
nosnosci.
W Zalycznikach Krajowych mozna przyjyc inne wartosci wspolczynnika k.

18.3. Trwalosc i otulenie zbrbjenia

1045-1

flcd=

C^lccflck/yc

Do oceny srodowiska stosuje si? takie same klasy ekspozyeji, jak przy
projektowaniu konstrukcji z betonu zwyklego.
Minimalne grubosci otulenia pr?t6w zbrojenia powinny bye zwi?kszonel
0 5 mm w porownaniu z przyjmowanymi dla zwyklego betonu.

18.4. Analiza konstrukcji

(18-5)

fict^^ictfictkhc-

' (18.6)

Wartosci wspolczynnikow a,^^ i a,,^ powinny bye okreslone w norniach

krajowych. Zalecany wartosciy obu wspolczynnikow jest 0,85.
Przy obliczaniu przekrojow takze stosuje si? analogiczne zaleznosci o-^^s^
jak dla betonow zwyklych, przyjmujyc e,^2 i ^um zamiast
i ^cui (zaleznosc
0-, 8 , paraboliczno-prostokytna) lub S;,3 i ,^^3 zamiast ^3 i ^^^3 (zaleznosc
dwuliniowa). Wielkosc n podana w tablicy jest wykladnikiem pot?gi w rownaniu (takim samym jak dla betonu zwyklego) opisujyeym napr?zenie w funkcji odksztalcenia:

Nalezy uwzgl?dnic zmiany wartosci granicznych kytow obrotu przekroj6w|

krytycznych, spowodowane zastosowaniem betonu lekkiego.
Wartosci 0piast, przyjmowane dla betonu zwyklego, powinny bye pomnozone przez wspolczynnik Sicui/^ciu i^uui wedlug tab. 18.2).
Prowadzi to do wyraznego zmniejszenia mozliwosci obrotu przekrojow,!
tym wi?kszego, hn Izejszy jest beton. Dla klasy g?stosci 1,0 graniczne kyty|
wynoszy 6 7 % granicznych kytow w elementach z betonu zwyklego, a dlaj
najwyzszej klasy g?stosci 2,0 9 4 % .
|

18.5. Stany graniczne nosnosci

led

'HelJ

dla

O^fi,,

<;,2-

(18.7)

Z tablicy 18.2 wynika jednak, ze zmniejszeniu ulega jedynie druga z wyzej

wymienionych par odksztalceh, bo wartosci przyj?te dla betonu zwyklego
pomnozone sy przez wspolczynnik t}^ (wzor 18.1). Oznacza to, ze obliczeniowa
nosnosc przekroju z betonu lekkiego b?dzie mniejsza niz przekroju z betonu
zwyklego o takiej samej wytrzymalosei charakterystycznej (por. p. 6.8 oraz rys.
6.41

18.5.1. Scinanie i skr^canie

Obliczeniowy nosnosc na scinanie elementu z lekkiego betonu, bez zbrojenia poprzecznego, okresla wzor:
ViKd,

lQRd,eri,kimpM'l'

k,a,p-]b^d,

(18.11)

lecz nie mniej niz

6.42).

W przypadku ograniczenia poprzecznych odksztalceh betonu (por. p.

0 he nie sy dost?pne dokladniejsze dane, mozna przyjmowac:
//c.,c = 4 , ( 1 , 0 - 1 - W / J /

4.2.11),

(18.8)

^ic2,c=^ic2(ficJU\)
6/cu2,c /cu2 + 0 , 2 <J2/fick=

gdzie r]i^ jest okreslone wzorem (18.1),/,^^ jest podane w tablicy 1 8 . 2 , a 0-,^ jest
srednim napr?zeniem sciskajycym w przekroju, spowodowanym shy podluznq
1 spr?zeniem.

Wspolczynnik k okresla si? jak dla betonu zwyklego jako k = l+ I ^

(18.10)

(lecz nie wi?cej niz 2,0), przy czym d nalezy wyrazac w mm.

__

97"4-

Wielkosci C/j^^.c i "(.min i

powinny bye okreslone w normach krajowych.
Zalecane wartosci to odpowiednio Q),15/y^, 0,30/c^''V4''^ i 0,15. Druga zaleznosc
prowadzi do wielkosci Ui,niin przedstawionych w tablicy 18.3.

^-^-^

Jezeli jest wymagane zbrojenie na przebicie, to nosnosc jest wyrazona

wzorem:
= 0,75 u,iid,c+1,5

Tab.

sm a,

(18.16)

18.3. Wartosc Vi^^^ w zaleznosci od d i

gdzie, tak jak dla betonu zwyklego:

i;,,^(MPa)

d (mm)

/,c.(MPa)

20

30

40

50

60

70

80

200

0,36

0,44

0,50

0,56

0,61

0,65

0,70

400

0,29

0,35

0,39

0,44

0,48

0,52

0,55

600

0,25

0,31

0,35

0,39

0,42

0,46

0,49

800

0,23

.0,28

0,32

0,36

0,39

0,42

0,45

> 1000

0,22

0,27

0,31

0,34

0,37

0,40

0,43

'

promieniowy rozstaw obwodowego zbrojenia poprzecznego; jezeli

zbrojenie jest uiozone tylko wzdluz jednej linii, mozna przyjmowac
d/s^ = 0,67,
obwod przekroju krytycznego,
250 + 0,25^, lecz nie wi?cej niz fy^, zbrojenia na przebicie ( / ^ H - d . c f f
podstawia si? w MPa, a uzyteczny wysokosc przekroju d w mm).
W przekroju przylegajycym do obwodu slupa nosnosc na przebicie nie
moze przekroczyc:
fywd.cn =

Sila poprzeczna Vp, powinna spelniac nierownosc:

ViRd,m..

VE,^0,SriEb^dvJ,,,.

(18.12)

= 0,5vif^

(18.17)

(v, wedlug wzoru (18.13)).

Wspolczynnik v, oblicza si? ze wzoru:

v, = 0 , 5 r 7 j l - y ; j 2 5 0 ) ,

'

(18.13)

w ktorym f^,^ nalezy wyrazac w MPa.

Ten sam wspolczynnik
nalezy stosowac przy sprawdzaniu nosnosci
krzyzulca sciskanego, zarowno przy scinaniu, jak i przy skr?caniu.
18.5.2. Przebicie
Nosnosc na przebicie na jednostk? pola przekroju krytycznego plyty
z lekkiego betonu kruszywowego wyraza: wzor:
ViRd,c =

lecz nie mniej niz

U/.^in + ^^zPepWspolczynniki rj^^, C^R^^ i U/^^i^ zostaly zdehniowane w p. 18.5.1.
Wartosc
mozna okreslic w Zalyczniku Krajowym. Zaleca si? k^ = 0,08.
Nosnosc na przebicie podstaw slupow (glowic lub hindamentow) nie
majycych zbrojenia okresla si? na podstawie wzoru:

,
ieez nie mniej niz

2d

W^,/c(100p,4,y/3
a

^lU/min,

Sha graniczna ze wzgl?du na docisk wynosi:

A^ofJ^Y^\)
lecz nie wi?cej niz 3,0/,^j^^o (p/2200). Pola
FRdu =

A^Q (powierzchni
i A^^ (powierzchni rozdzialu) wyznacza si? jak dla elementow z betonu
zwyklego.

18.6. Stany graniczne uzytkowalnosci

(18.14)

CtM,cVik{mpJJ"'-k2a^,,

. ^/j.d.c=

18.5.3. Docisk

(18.15)
.

'

w ktorym: a odleglosc mi?dzy obwodem przekroju slupa a rozwazanym

obwodem przekroju krytycznego.

Graniczne wartosci stosunku l^^^/d (rozpi?tosc/uzyteczna wysokosc przekroju), okreslone dla zginanych elementow zelbetowych z betonu zwyklego,
mnozy si? przez wspolczynnik T J E ' ^ ' .
Oznacza to zmniejszenie omawianego stosunku do 0,738- wartosci okreslonej dla betonu zwyklego w przypadku p = 800 kg/m^ oraz do 0,972
w przypadku p = 2000 kg/m^.

18.7. Wymagania i zalecenia dotycz^^ce

zbrojenia konstrukcji
Mmimalne srednice wewn?trzne zagi?c pr?t6w zbrojeniowych w elementach wykonywanych z lekkich betonow kruszywowych nalezy przyjmowac
o 50% wi?ksze niz w przypadku betonow zwyklych.

~9T6

Graniczne napr^zenia przyczepnosci powinno si? obliczac tak samo jak dla
betonow zwykiych, przyjmujyc/,<.td =yi<.tfc,o,o5/rc- Wartosci/,<.ffc,o,o5 sy podane

w tablicy 18.2.

18.8. Wymagania dotyczyce elementow

konstrukcyjnych
Srednica pr?t6w zbrojeniowych w elementach z lekkiego betonu kruszywowego nie powinna przekraczac 32 mm.
Wiyzki pr?t6w nie powinny zawierac wi?cej niz dwa pr?ty, a ich rownowazna srednica nie powinna przekraczac 45 mm.

PERI Polska jest wiod^cym,

kompleksowym dostawcg techni
deskowan i rusztowan dla budow
Inzynleryjnego. Nasze doswiadcz
realizacji ok. 800 oblektow moste
oraz wspolpraca z klientami w tr
budowy sieci autostrad w Polsce
wypracowac wysokle standardy
rowniez najtrudniejszych pod wz
technicznym oblektow.

PERI - g w a r a n c j ^

sukcc