47OF_II_D

KOOF Szczecin: www.of.szc.pl

XLVII OLIMPIADA FIZYCZNA (1997/1998). Stopie II, zadanie dowiadczalne D.

rdo:

Komitet Gwny Olimpiady Fizycznej;

Andrzej Wysmoek: Fizyka w Szkole nr 4, 1998.

Nazwa zadania:

Temperaturowy wspczynnik rozszerzalnoci liniowej drutu.

Dziay:

Termodynamika

Sowa kluczowe:

temperatura, wspczynnik, rozszerzalno, liniowa, cieplna, opr

elektryczny, wyduenie, drut.

Zadanie dowiadczalne D, zawody II stopnia, XLVII OF.

Masz do dyspozycji cienki drut miedziany, dwa statywy umoliwiajce zamocowanie drutu,
spinacz biurowy, linijk z podstawk umoliwiajc jej zamocowanie, woltomierz,
amperomierz, zasilacz wytwarzajcy napicie regulowane w zakresie 0 12 V, przewody
z kocwkami do pocze elektrycznych. Zakadajc, e zaleno dugoci drutu od
temperatury T dana jest wzorem
l (T ) = l0 [ 1 + (T T0 ) ] ,
gdzie l (T ), l (T0 ) oznaczaj dugoci drutu odpowiednio w temperaturze T i T0, wyznacz
temperaturowy wspczynnik rozszerzalnoci liniowej drutu .
Za, e zaleno oporu drutu miedzianego od temperatury t mona opisa wzorem:

R (T ) = R 0 [ 1 + (T T0 ) ] ,
R

gdzie R 0 oznacza opr drutu w temperaturze T0 , natomiast temperaturowy wspczynnik

oporu R = 3,910 - 3 K - 1.
Rozw izanie
Cz teoretyczna
Wyznaczenie temperaturowego wspczynnika rozszerzalnoci liniowej drutu wymaga
skonstruowania ukadu dowiadczalnego, ktry umoliwi oprcz pomiaru temperatury
zarejestrowanie niewielkich zmian jego dugoci. Taki warunek spenia ukad pomiarowy
przedstawiony na rys. 1. Drut miedziany przewieszony jest midzy dwoma statywami
odlegymi o D. Na rodku drutu zawieszony jest spinacz biurowy. Dziki temu ksztat drutu
mona przybliy liniami prostymi.

Rys. 1
Oprac. IF US, 2010

1/3

www.dydaktyka.fizyka.szc.pl

47OF_II_D

KOOF Szczecin: www.of.szc.pl

Zamy, e w temperaturze T0 rodek drutu znajduje si na wysokoci h (T0 ), za jego

koce (K1, K2, rys. 1) znajduj si na wysokoci h 0, wtedy jego dugo wyniesie:

l 0 D 2 4 h0 h T0 2 .

(1)

Tak wic mierzc wysoko h rodkowej czci drutu dla rnych temperatur mona
wyznaczy temperaturowy wspczynnik rozszerzalnoci liniowej drutu .
Cz dowiadczalna
Drut miedziany zosta zamocowany na statywach w sposb przedstawiony na rys. 1.
Zaczepy K1, K2 umieszczone na tej samej wysokoci (h0 = 216(1) mm) umoliwiay doczenie
do drutu kocwek woltomierza i przewodw doprowadzajcych prd z zasilacza. Pomiary
wysokoci rodka drutu (obcionego spinaczem biurowym) wykonano rejestrujc prd
przepywajcy przez drut i napicie na jego kocwkach. Z dopasowania prostej dla obszaru
niskich napi (rys. 3) wyznaczono warto parametru R 0 = 4,5 .
Proponowana punktacja
Cz dowiadczalna
1. Metoda pomiaru wyduenia drutu
2. Zwizek midzy wysokoci rodka drutu h (T), a wspczynnikiem
rozszerzalnoci liniowej i temperatur
3. Metoda pomiaru temperatury drutu

do 5pkt.
do 3pkt.
do 2pkt.

Cz teoretyczna
4. Wyznaczenie parametru R0
5. Pomiar zalenoci wysokoci rodka drutu od temperatury
6. Wyznaczenie wartoci wspczynnika rozszerzalnoci liniowej drutu
(dopasowanie prostej)
7. Poprawny wynik kocowy wraz z analiz bdu pomiarowego

do 2 pkt.
do 4 pkt.
do 2 pkt.
do 2pkt.

Wskazwki dla organizatorw

1. Do wykonania dowiadczenia mona wykorzysta lakierowany drut nawojowy miedziany
o rednicy 0,1 0,15 mm. Ucze powinien otrzyma odcinek drutu o dugoci 100 110
cm. Na odcinkach o dugoci 2 3 cm, z obu kocw drutu naley usun izolacj (lakier).
2. Zamiast zasilacza mona uy ukadu baterii. Przy zastosowaniu drutu o rednicy ok.
0,1 mm ukad zasilajcy powinien zapewnia pobr prdu w zakresie 0 1,5 A.
3. W zestawie oprcz piciu przewodw z kocwkami powinny znale si cztery
krokodylki, umoliwiajce poczenie drutu z zasilaczem, amperomierzem
i woltomierzem.
4. Podstawka powinna umoliwia pionowe zamocowanie linijki.

Oprac. IF US, 2010

2/3

www.dydaktyka.fizyka.szc.pl

25OF_T1-A

KOOF Szczecin: www.of.szc.pl

XXV OLIMPIADA FIZYCZNA(1975/1976). Stopie wstpny, zad. teoretyczne T1-A.

rdo:

Komitet Gwny Olimpiady Fizycznej;

Waldemar Gorzkowski, Andrzej Kotlicki: Fizyka w Szkole nr 4, 1976;
Andrzej Szymacha: Olimpiady Fizyczne XXV-XXVI. WSiP, Warszawa 1979.

Nazwa zadania:

Dowd twierdzenia Steinera.

Dziay:

Mechanika, dynamika bryy sztywnej.

Sowa kluczowe:

brya sztywna, moment bezwadnoci, graniastosup prosty, twierdzenie

Steinera, analiza wymiarowa.

Zadanie teoretyczne T1, podpunkt A; zawody stopnia wstpnego, XXV OF.

Udowodnij twierdzenie Steinera mwice, e:
Moment bezwadnoci IA ciaa o masie m wzgldem osi A, rwnolegej do osi O i
przechodzcej przez rodek masy ciaa, wynosi
IA = IO + md 2 ,
(1)
gdzie
IO oznacza moment bezwadnoci ciaa wzgldem osi O, a d jest odlegoci prostych A i O.
Rozw izanie
Narysujmy jedn z paszczyzn ciaa prostopad do osi obrotu (rys. 1) zaznaczajc na niej
punkty przebicia osi A i osi O. Rozwamy ponadto dowolny punkt ciaa Pi lecy na tej
paszczynie. Spenione jest rwnanie wektorowe:

Rys.1.

Oprac. IF US, 2010

1/3

www.dydaktyka.fizyka.szc.pl