BIOLOGIA DLA ZAINTERESOWANYCH

Zakres materiau do przerobienia

Literatura:

Najlepszy Henryk Winiewski klasa III - stary ALE DOBRY podrcznik z zielon
okadk i lili na okadce. Od tego zacz kady dzia.
Materia uzupeni lektur Waldemar Lewiski Molekularne podoe biologii
rozdziay: metabolizm cukrw, tuszczw i biaek oraz akumulatory i przenoniki
energii. Od tego nie zaczyna bo grozi zawaem !!!
Testy: A. Persona - Testy dla kandydatw na uczelnie medyczne.

I. Skad ywych organizmw

1. Pierwiastki
Makro, mikro i ultraelementy udzia procentowy, rola.
2. Zwizki chemiczne
A. mineralne: woda (budowa i waciwoci, w tym anomalia wodna i rozpuszczalno),
wglan wapnia, fosforan wapnia, fosforan magnezu, chlorek sodu, kwas fosforowy V
(wzr strukturalny koniecznie), chlorek potasu itp.
B. organiczne:
- Cukry (funkcje w organizmach ywych)
- Monosacharydy
- triozy (wzory strukturalne i funkcje)
- aldehyd glicerynowy (izomeria optyczna, szereg D i L)
- dihydroksyaceton
- pentozy (wzory strukturalne piercieniowe i funkcje)
- ryboza
- dezoksyryboza
- heksozy (wzory strukturalne i funkcje)
- glukoza
- galaktoza
- fruktoza
- Disacharydy (wzory strukturalne i funkcje)
- maltoza
- celobioza
- laktoza
- sacharoza
- wizania glikozydowe alfa i beta (budowa i waciwoci)
- Oligosacharydy
- dekstryny (liczba reszt glukozowych glukozowych powstawanie)
- Polisacharydy (budowa, waciwoci i rola)
- Homoglikany
- skrobia (amyloza i amylopektyna)
- glikogen
- chityna

- lignina
- Heteroglikany
- pektyny
- hemicelulozy
- Tuszcze (funkcje w organizmach ywych)
- Tuszcze waciwe (acyloglicerole)
- glicerol (wzr strukturalny)
- kwasy tuszczowe (liczba wiza podwjnych i liczba wgli w
acuchu)
- nasycone
- mirystynowy
- palmitynowy
- stearynowy
- arachidonowy
- nienasycone (ich rola w diecie b. wane !)
- palmitooleinowy
- oleinowy
- linolowy
- linolenowy
- wizanie estrowe
- tuszcze zoone
- budowa kwasu fosfatydowego
- budowa fosfolipidu i jego polarno
- Woski
- kutyna
- lanolina
- wosk pszczeli
- olbrot ( z gowy kaszalota)
- Lipidy izoprenowe (np. karotenoidy)
- Sterydy
- cholesterol (LDL i HDL rnice)
- rola w bonach komrek zwierzcych)
- Biaka (funkcje w organizmach ywych)
- aminokwasy
- budowa oglna
- charakter amfoteryczny
- izomeria optyczna
- szereg D i L
- aminokwasy endogenne i egzogenne (tylko nazwy bez wzorw
strukturalnych)
- wzr strukturalny glicyny i alaniny
- wizanie peptydowe
- budowa glicylo alaniny
- oligopeptydy (liczba aminokwasw)
- biaka (liczba aminokwasw)
- rzdowo biaek
- struktura I rzdowa
- struktura II rzdowa

- struktura III rzdowa

- struktura IV rzdowa
- denaturacja i renaturacja (czynniki denaturujce)
3. Enzymy
- istota katalizy w ogle
- istota katalizy enzymatycznej (obnienie energii aktywacji)
- budowa
- apoenzym
- kofaktor
- grupa prostetyczna (np. grupa hemowa)
- koenzym
- koenzymy witaminowe
- witaminy rozpuszczalne w tuszczach (ich rola i objawy
niedoboru)
- witaminy rozpuszczalne w wodzie (ich rola i objawy
niedoboru
- NAD (budowa ale tylko schematycznie i sposb redukcji)
- NADP (budowa ale tylko schematycznie i sposb redukcji)
- holoenzym
- centrum aktywne
- centrum allosteryczne
- przebieg reakcji enzymatycznej
- schematyczne rwnanie
- istota obnienia energii aktywacji
- dobr substancji
- konfiguracja w przestrzeni
- naprenie wiza (zasada indukcyjnego dopasowania)
- czynniki wpywajce na szybko reakcji enzymatycznej
- temperatura
- pH (optymalne wartoci pH dla gwnych enzymw czowieka !!!)
- sole metali cikich
- liczba obrotw enzymu
- powinowactwo do substratu (staa Michaelisa Menten (KM))
- obecno inhibitorw
- inhibicja kompetycyjna
- inhibicja niekompetycyjna
- inhibicja allosteryczna
4. Przenoniki i akumulatory energii
- ATP (budowa i schematy fosforyzacji AMP do ADP i ATP)
- przenoniki wodoru - NAD i NADP - schematy reakcji redoks

II. Cytologia
1. Ksztaty i wielko komrek (bakteria, plemnik, wkno lnu, kom. mikiszowa)
2. Zaoenia teorii komrkowej Schleidena i Schawanna,
3. Organelle komrkowe
a. Plazmatyczne

 Bona
komrkowa
(plazmalemma)
budowa
i
waciwoci
(pprzepuszczalno, selektywno, wraliwo (polaryzacja), osmoza,
plazmoliza i deplazmoliza, mechanizmy transportu (dyfuzja prosta dyfuzja
wspomagana, transport aktywny, fagocytoza i pinocytoza)),
Cytoplazma (skad chemiczny, stany koloidowe (zol i el oraz jony ktre
zmieniaj te stany), mikrotubule i mikrofilamenty,
Jdro komrkowe (bona jdrowa z porami, kariolimfa, euchromatyna i
heterochromatyna, budowa chromatyny( nukleosomy i sposb spiralizacji)
jderko, budowa i rodzaje chromosomw ze wzgldu na pooenie
centromeru, rodzaje funkcjonalne DNA (unikalny, powtarzalny, satelitarny)
chromosomy jderkotwrcze),
Retikulum szorstkie i jego funkcje oraz w jakich tkankach jest dobrze
rozwinite i dlaczego,
Retikulum gadkie i jego funkcje oraz w jakich tkankach jest dobrze
rozwinite i dlaczego,
Aparat Golgiego (budowa i funkcje oraz w jakich tkankach jest dobrze
rozwinity i dlaczego)
System GERL jako cao funkcjonalna,
Mitochondria budowa i funkcje,
Plastydy rodzaje i podzia na aktywne w procesie fotosyntezy i nieaktywne
w procesie fotosyntezy,
Dokadna budowa chloroplastw,
Mitochondria i plastydy jako organella pautonomiczne (wasne DNA i
rybosomy),
Lizosomy 3 funkcje (trawienie wewntrzkomrkowe, odywianie komrki
kosztem cytoplazmy w czasie godu, autoliza komrki (apoptoza)), enzymy
hydrolityczne w stanie latencji,
Mikrociaka (peroksysomy z katalaz i oksydaz D-aminokwasow oraz
glioksysomy u rolin szczeglnie oleistych),
Centrosomy z centriolami (budowa centrioli wg schematu 9 x 3 + 0,
Rybosomy twory nieobonione (mae 70 S w kom. Prokariotycznych oraz
mitochondriach i plastydach, za due 80 S w cytoplazmie kom.
Eukariotycznych, polirybosomy (polisomy)),
b. Nieplazmatyczne
ciana komrkowa budowa ciany pierwotnej oraz wtrnej, modyfikacje:
inkrustacje i adkrustacje, jamki proste i lejkowate, powstawanie ciany
komrkowej w trakcie podziau komrki rolinnej (przegroda pierwotna,
fragmoplast),
Wakuole w komrkach zwierzcych (pokarmowe i ttnice) oraz w
komrkach rolinnych (skad: woda , sole mineralne, cukry, biaka (ziarna
aleuronowe), krysztay szczawianu wapnia(druzy i rafidy), glikozydy
barwne(antocyjany i flawony) oraz glikozydy nasercowe (digitalina i
strofantyna), alkaloidy (rodzaje), garbniki (funkcje)).
4. Przedziaowo (kompartmentacja) i jej znaczenie,
5. Cykl komrkowy fazy G1, S, G2, G0 i co si w nich dzieje,
6. Podziay komrek (kariokinezy)
a. Mitoza przebieg, zastosowanie i rezultaty,

b. Mejoza przebieg, zastosowanie, rezultaty, crossing over i losowa segregacja

chromosomw jako momenty wpywajce na rekombinacj materiau
genetycznego,
c. Amitoza (podzia prosty) u kogo i kiedy na stpuje.

III. HISTOLOGIA
1. Tkanki rolinne
1. Tkanki merystematyczne
a) merystemy pierwotne (zarodkowy, wierzchokowy, interkalarny),
b) merystemy wtrne (kambium, fellogen, kallus),
c) merystem archesporialny,
2. Tkanki stae
a) okrywajca
- pierwotna
epiderma i jej wytwory (aparaty szparkowe i mechanizm
otwierania, woski ywe i martwe)
ryzoderma i jej wytwory (woniki i ich funkcja)
- wtrna
korek (w tym przetchlinki)
b) mikiszowa
- mikisz zasadniczy (parenchyma)
- mikisz asymilacyjny (chlorenchyma)
palisadowy
gbczasty
wielocienny (u szpilkowych)
- mikisz spichrzowy
- mikisz przewietrzajcy (aerenchyma)
- mikisz wodonony
c)wzmacniajca
- kolenchyma (zwarcica)
patowa
ktowa
- sklerenchyma (twardzica)
wkna
sklereidy (komrki kamienne)
d) przewodzca
- ywa (floem)
komrki sitowe
rurki sitowe (komrki przyrurkowe)
- martwa (ksylem)
cewki
naczynia (w tym soje przyrostu rocznego, promienie
rdzeniowe)

2. Tkanki zwierzce
A. Listki zarodkowe (ektoderma, endoderma i mezoderma oraz mezenchyma) i jakie
ukady oraz tkanki z nich powstaj
B. Nabonkowa (z przykadami wystpowania tkanek w narzdach)
a) Podzia ze wzgldu na ksztat
- paski jednowarstwowy
- kostkowy (szecienny)
- cylindryczny jednorzdowy
- cylindryczny wielorzdowy
- paski wielowarstwowy (przejciowy)
- migawkowy
- szczoteczkowy
b) podzia ze wzgldu na funkcje
- okrywajco-wycieajcy
- gruczoowy (rodzaje gruczow: apokrynowe, merokrynowe, holokrynowe,
cewkowate, pcherzykowate cewkowato-pcherzykowate)
- zmysowy
- rozrodczy
C. Tkanka czna waciwa (rola substancji midzykomrkowej, komrki tkanki
cznej: fibroblasty)
a) tkanka czna zarodkowa
b) tkanka czna zbita (uksztatowana)
c) tkanka czna wiotka
d) tkanka czna tuszczowa (brunatna i ta)
D. Tkanka chrzstna (zrb substancji midzykomrkowej - chondromukoid, komrki
chrzstki, chondron), przykady w rnych narzdach np. maowinie, przegrodzie
nosowej, powierzchniach stawowych
a) tkanka chrzstna wknista
b) tkanka chrzstna sprysta
c) tkanka chrzstna szklista
E. Tkanka kostna (substancja midzykomrkowa osseomukoid, wglan i fosforan
wapnia, komrki koci, regeneracja koci)
a) ko zbita
b) ko beleczkowata
c) osteon
d) okostna
e) kostnina
f) kanay Haversa
g) rodzaje koci ze wzgldu na ksztat (z przykadami)
- dugie
- paskie
- wieloksztatne

F. Krew
a) osocze (ilo procentowa, skad, skad po odwirowaniu: surowica i wknik)
b) elementy morfotyczne (komrki krwi)
erytrocyty: liczba w 1 mikrolitrze u kobiet i mczyzn, budowa, czas ycia
oraz produkty rozpadu, miejsce powstawania (erytropoezy) oraz szlak
powstawania erytrocytu poczwszy od komrki szpiku
leukocyty (miejsce powstawania, liczba w mikrolitrze, co to jest
leukocytoza oraz leukopenia (leukocytopenia))
granulocyty oglna budowa (wiele ziarnistoci i podzielone jdro
komrkowe)
neutrofile: rola
eozynofile: rola
bazofile: rola
agranulocyty
limfocyty (oglna budowa, wielko jdra komrkowego)
limfocyty T (grasicozalene): oglnie rola a w szczeglnoci:
Th: rola (limfokiny)
Tc (T NK): rola
Ts: rola
limfocyty B (szpikozalene): rola
monocyty: rola
trombocyty: liczba w mikrolitrze, rola, sposb powstawania, co
zawieraj,
c) znaczenie poj i wartoci: Ht (hematokryt), Hb (hemoglobina cakowita), OB
(odczyn Biernackiego), czas krzepnicia
d) mechanizm krzepnicia krwi (osoczowy i pytkowy), konieczne czynniki
krzepliwoci, rola serotoniny, wapnia, witaminy K, tromboplastyny, trombiny,
fibryny, odrzucanie skrzepu (fibrynoliza)
G. Tkanka miniowa: wkienka aktyny i miozyny
a) Misie gadki: cechy budowy( pojedyncze komrki, liczba jder, uoenie
wkienek), odporno na zmczenie, wystpowanie u krgowcw (np. w
miniwce jelit) oraz u bezkrgowcw
b) Misie poprzecznie prkowany: budowa (wokno a nie komrka, jednostka
funkcjonalna sarkomer), budowa sarkomeru, uoenie wkienek, liczba i
uoenie jder, kanaliki T, sarkolemma i sarkoplazma, mechanizm skurczu
minia (teoria lizgowa: rola aktyny i miozyny, wapnia oraz ATP)
c) Misie sercowy: budowa (rozwidlenie, 1 2 jdra i ich pooenie, uoenie
wkienek, wstawki, polaryzacja komrek (brak unerwienia), cechy
(poczenie siy m. p. pr. oraz wytrzymaoci m. g.)
H. Tkanka nerwowa
a) tkanka glejowa: budowa i rola (szczeglnie komrek gwiadzistych)
b) tkanka nerwowa
budowa neuronu (perikarion, dendryty, neuryt
rodzaje neuronw oraz ich rola (jednobiegunowe, dwubiegunowe,
wielobiegunowe, rzekomojednobiegunowe
rodzaje wkien nerwowych: jednoosonkowe, dwuosonkowe (bezrdzenne i
rdzenne)

 rola komrek Schwanna i Lemocytw (otoczka mielinowa (sfingomielina),

przewenie Ranviera)
synapsy
elektryczne (poczenia szczelinowe): ich sposb przewodzenia i miejsce
wystpowania
chemiczne
budowa (kolbka presynaptyczna i postsynaptyczna, pcherzyki i
receptory synaptyczne)
mediatory synaptyczne
pobudzajce
hamujce
zaburzenia pracy synaps chemicznych (LSD, jad miii, jad
kiebasiany (botulinotoksyna))
obrbka sygnaw: sumowanie czasowe i przestrzenne bodcw,
blokowanie bodcw poniej progu wraliwoci (bodce
podprogowe)
polaryzacja bony komrkowej neuronu: sposb polaryzacji (gdzie + a
gdzie i za spraw jakich jonw), mechanizm polaryzacji (pompa sodowopotasowa), rodzaje polaryzacji (spoczynkowa i czynnociowa),
hiperpolaryzacja, czas refrakcji (niewraliwoci)
przewodzenie impulsw nerwowych (falowe w wknach bezosonkowych
i osonkowych bezrdzennych (jednoosonkowych) oraz skokowa
w wknach rdzennych (dwuosonkowych)

III ANATOMIA I FIZJOLOGIA CZOWIEKA

1. Ukad pokarmowy
A. Skadniki pokarmowe i ich rola
a) biaka (aminokwasy endogenne i egzogenne),
b) wglowodany
c) tuszcze (kwasy tuszczowe nasycone i nienasycone (NNKT), cholesterol (jego
rodzaje (LDL i HDL) oraz rola: skadnik hormonw oraz bon komrkowych)
d) witaminy
e) sole mineralne
f) bonnik
g) dieta wegetariaska a deficyt aminokwasw egzogennych (produkty zastpcze)
h) zapotrzebowanie energetyczne czowieka w zalenoci od wieku i wysiku.
B. Funkcje ukadu pokarmowego: Rozdrabnianie, trawienie mechaniczne
i chemiczne, wchanianie, wydalanie nie strawionych resztek i niektrych
produktw przemiany materii (np. bilirubina i biliwerdyna (prod. rozpadu
erytrocytw)),
C. Budowa ukadu pokarmowego
a) jama ustna
- zby

budowa zba (warstwy: szkliwo, zbina, miazga, budowa

morfologiczna: korona, szyjka, korze)
zby stae i mleczne: liczba poszczeglnych rodzajw zbw i wzory
zbowe
lakowanie: na czym polega i jaka jest jego rola
- linianki: rodzaje linianek oraz skad liny a take rola poszczeglnych
skadnikw liny
- jzyk i jego rola
gardo: jako wsplny element ukadu pokarmowego i oddechowego
przeyk: jego dugo i rodzaje wykonywanych ruchw
odek
czci (wpust, trzon, odwiernik)
warstwy (luzwka, miniwka i bona surowicza) oraz ich rola
substancje wytwarzane przez dno odka (kwas solny oraz enzymy: jakie
enzymy i jaka jest ich rola, do jakich grup enzymw nale)
dwunastnica (funkcje)
jelito cienkie (funkcje oraz budowa kosmkw i mikrokosmkw)
jelito lepe (z wyrostkiem robaczkowym)
jelito grube z podziaem na trzy czci (rola mikroflory, jaka bakteria tu yje i
jaka jest jej rola)
wtroba (wszystkie funkcje oraz budowa)
trzustka (sok trzustkowy) jako gruczo dualistyczny

b)
c)
d)

e)
f)
g)
h)
i)
j)

D. Trawienie oraz wchanianie skadnikw pokarmowych, pprodukty i produkty

ostateczne trawienia
a) Cukrw: jama ustna, dwunastnica, jelito cienkie; amylaza linowa, trzustkowa,
sacharaza, maltaza, laktaza,
b) Biaek: odek, dwunastnica, jelito cienkie; endopeptydazy: pepsyna,
podpuszczka, trypsyna, chymotrypsyna, enterogastron; egzopeptydazy:
aminopeptydaza oraz karboksypeptydaza; dipeptydazy oraz trjpeptydazy
c) Tuszczw: odek (walenie), dwunastnica, jelito cienkie (mechanizm
wchaniania i transportu do krwi i limfy !!!)
d) Rola yy wrotnej
e) Poziomy cukru w naczyniach wchodzcych i wychodzcych z wtroby.
E. Sposoby wstpnej obrbki i magazynowania produktw trawienia
a) glikogenogeneza,
b) transaminacja i dezaminacja,
c) synteza triglicerydw,
F. Regulacja hormonalna pracy ukadu pokarmowego: hormony tkankowe ukadu
pokarmowego, miejsce ich wydzielania oraz dziaanie: sekretyna, gastryna,
enterogastron, cholecystokinina, prostaglandyny.
G. Choroby: taczka (rodzaje), nadkwanoc i niedokwano, choroba Addisona,
kamica ciowa.
2. Ukad Krwionony
A. Rola i zadania

a) Czynnik homeostazy poprzez tworzenie rodowiska dla komrek o staych

parametrach temperatury, pH, stenia glukozy, O2, CO2, itp.
b) Transport i wymiana substancji,
c) Regulacja temperatury,
d) Ochrona integralnoci organizmu (krzepnicie krwi, oraz grupy krwi)
e) Ochrona przed infekcjami mechanizmy obronne krwi
2.
a)
b)
c)

Budowa (warstwy oraz ich grubo a take wiato (przekrj))

Ttnice w tym gwne ttnice,
yy w tym gwne yy (zastawki)
Sieci naczy wosowatych
- zwyka (przykady)
- wrotna (przykady)
- dziwna (przykady)

d) serce
- czci,
- zastawki,
- naczynia wchodzce i wychodzce,
- automatyzm pracy serca (wkna Purkinjego (co to za rodzaj tkanki), wzy
zatokowo- przedsionkowy oraz przedsionkowo komorowy, pczek Hissa,
- pojemno wyrzutowa oraz minutowa,
- EKG ktre zaamki czemu odpowiadaj (i tylko tyle),
- efekty inotropowy, dromotropowy i chronotropowy przypieszenia pracy
serca,
- tony serca,
- ttno w spoczynku i po wysiku,
- regulacja ttna w zalenoci od natlenienia krwi i poziomu glukozy
(orodek kontroli pracy serca lokalizacja).
3. Cinienie krwi: waciwe i patologiczne, sposoby pomiaru, urzdzenie do
pomiaru (nazwa)
D. Chemizm krwi
a) budowa hemoglobiny (acuchy i oraz schemat porfiryty),
b) rodzaje hemoglobiny (zwyka, sierpowata, zarodkowa - waciwosci),
c) poczenia hemoglobiny z gazami oddechowymi (oksyhemoglobina,
karboksyhemoglobina, karbaminohemoglobina, methemoglobina),
d) liczba przyczanych czsteczek tlenu,
E. Odporno
a) Bierna
b) Czynna
c) Wrodzona
d) Nabyta
e) Swoista (rodzaje i budowa przeciwcia)
f) Nieswoista
g) Typu komrkowego
h) Typu humoralnego

i) Krtkotrwaa
j) Dugotrwaa
k) Pami immunologiczna
6. Grupy krwi
a) Ukad ABO (antygeny, przeciwciaa, aglutynacja, schematy transfuzji),
b) Ukad Rh (rodzaje grup Rh, konflikt serologiczny)
3. Ukad oddechowy
A. Rola ukadu oddechowego
B. Budowa ukadu oddechowego
a) budowa i rola jamy nosowej (nawilanie, ogrzewanie i oczyszczanie powietrza
oraz wch,
b) budowa i rola krtani (struny gosowe, czstotliwo i sia dwiku, nagonia i
jej rola),
c) tchawica budowa i pooenie,
d) oskrzela i oskrzeliki,
e) budowa i powierzchnia puc.
3. Mechanizm i kierunek wymiany gazowej w pucach i tkankach
a) od czego zaley kierunek i tempo wymiany gazowej,
b) chemizm wymiany gazowej

sposb przenoszenia poszczeglnych gazw oddechowych (w

poczeniu z porfiryn hemoglobiny, w poczeniu z resztami
aminokwasw hemoglobiny, wodorowglany, forma rozpuszczona
fizycznie w osoczu),

rola anhydrazy wglanowej w wytwarzaniu kwasu wglowego i

wodorowglanw (mechanizm buforujcy pH krwi (homeostaza krwi),

wymiana Hamburgera,
4. Ukad wydalniczy
A. Zbdne i szkodliwe produkty przemiany materii (woda, dwutlenek wgla,
amoniak, zasady azotowe) oraz niestrawione resztki.
B. Drogi wydalania poszczeglnych produktw przemiany materii
a. Puca,
b. Jelito grube,
c. Ukad moczowy
Budowa nerki (kora, rdze i miedniczka),
Budowa nefronu (kbuszek nerkowy, kanalik krty bliszy i dalszy,
ptla Henlego, kanalik zbiorczy),
Funkcjonowanie nefronu (proces produkcji moczu):
filtracja i mocz pierwotny (w tym przyczyna filtracji, skad moczu
pierwotnego i jego ilo),

resorpcja zwrotna obowizkowa i nadobowizkowa (w tym

mechanizm resorpcji wody w ptli Henlego w czci zstpujcej i
wstpujcej),
sekrecja kanalikowa (substancje chemiczne dodatkowo wydalane
oraz skad i ilo moczu ostatecznego),
porwnanie skadu moczu pierwotnego do osocza krwi i do moczu
ostatecznego,
d. Rola wtroby w wydalaniu
cykl mocznikowy umiejscowienie, przebieg, substraty i produkty),
wydalanie hormonw i lekw

e. Rola skry w wydalaniu

5. Ukad nerwowy
D. Budowa tkanki nerwowej, synapsy, mediatory synaptyczne, sposb przewodzenia
impulsw,
D. Podzia anatomiczny ukadu nerwowego:
.a Ukad centralny
Mzg
czci (kresomzgowie, midzymzgowie, rdmzgowie,
tyomzgowie (mdek), rdze przeduony budowa (pooenie
istoty biaej i szarej), funkcje,
szczegowa lokalizacja orodkw mowy, ruchu, pamici, suchu,
wzroku w kresomzgowiu,
komory mzgu
opony mzgowe nazwy, pooenie i rola,
pyn mzgowo rdzeniowy rola (zapalenie opon mzgowych)
orodki regulacyjne pooone w midzymzgowiu,
nerwy czaszkowe nazwy i unerwiane narzdy,
Rdze krgowy
pooenie istoty biaej i szarej, funkcje, orodki rdzeniowe,
b. Nerwy obwodowe
liczba i budowa nerww obwodowych (cz czuciowa i ruchowa,
korzonki przednie i tylne)
uk odruchowy (receptor, droga czuciowa, neuron poredniczcy,
droga ruchowa, efektor),
C. Podzia funkcjonalny ukadu nerwowego:
a. ukad somatyczny
szczegowa lokalizacja orodkw mowy, ruchu, pamici, suchu,
wzroku w kresomzgowiu,
.b ukad wegetatywny (autonomiczny)
wspczulny
(lokalizacja
zwojw,
dugo
wkien
przedzwojowych i zazwojowych, mediatory synaptyczne oraz
unerwiane narzdy i dziaanie ukadu na te narzdy),

przywspczulny
(lokalizacja
zwojw, dugo
wkien
przedzwojowych i zazwojowych, mediatory synaptyczne oraz
unerwiane narzdy i dziaanie ukadu na te narzdy),

D. Odruchy bezwarunkowe mechanizm dziaania (np. kolankowy i Babiskiego),

E. Odruchy warunkowe (klasyczne i instrumentalne),
6. Ukad dokrewny
A. Definicja hormonu i budowa chemiczna hormonw (polipeptydowe i sterydowe),
rodzaje hormonw ze wzgldu na narzd docelowy (tropowe i obwodowe),
hormony podwzgrza (liberyjny i statyny) hormony tkankowe i neurohormony,
B. Definicja i rodzaje i rozmieszczenie gruczow dokrewnych
a. Gruczoy nadrzdne (podwzgrze i przysadka nerwowa),
b. Gruczoy podrzdne (tarczyca, trzustka, gonady, nadnercza)
C. Nazwy, miejsce wytwarzania oraz dziaanie hormonw (wraz ze skutkami
nadmiaru i niedoboru),
D. Regulacja wydzielania hormonw na zasadzie sprzenia zwrotnego ujemnego
pojedynczego i podwjnego na przykadzie hormonw tarczycy,
E. Szczegowa regulacja hormonalna cyklu rozrodczego kobiety,
F. Sposb i mechanizm dziaania hormonu polipeptydowego i sterydowego na
komrk,
G. Przykady hormonw tkankowych ukadu pokarmowego oraz nerek,
7. Ukad rozrodczy
A. Sposoby rozmnaania si organizmw ywych:
a. Wegetatywne (mitoza, fragmentacja, zaszczepki, odkady, rozogi),
b. Bezpciowe (mejoza, spory, izospory, heterospory, zoospory, aplanospory,
konidiospory, basidiospory, askospory, endospory, egzospory),
c. Pciowe
izogamia, anizogamia, oogamia,
rodzaje jaj ze wzgldu na ilo i uoenie tka,
sposoby bruzdkowania jaj w zalenoci od iloci i uoenia tka,
sposoby gastrulacji przez: inwaginacj, delaminacj, imigracj
biegunow, kawitacj,
B. Budowa ukadu rozrodczego mskiego (jdra, najdrza, nasieniowody, gruczo
Cowpera, prostata, przewd wytryskowy, mechanizm erekcji,
C. Budowa ukadu rozrodczego eskiego (jajniki, jajowody, macica, pochwa,
echtaczka, wargi sromowe,
D. Funkcjonowanie ukadu rozrodczego mskiego spermatogeneza, budowa
plemnika, zdolno nasienia do zapodnienia,
E. Funkcjonowanie ukadu rozrodczego eskiego oogeneza, budowa owulatu,
zdolno owulatu do zapodnienia, cykl menstruacyjny, rola luzu szyjkowego,
F. Mechanizm zapodnienia rola otoczki przejrzystej i akrosomu,
G. Przebieg ciy etapy rozwoju zarodka, czas rozwoju najwaniejszych ukadw i
narzdw,
H. Przebieg porodu,

I. Higiena ciy,
8. Pokrycie ciaa
A. Funkcje pokrycia ciaa:
oddzielenie rodowiska wewntrznego od zewntrznego,
odbieranie bodcw ze rodowiska zewntrznego (komunikacja),
regulacja temperatury,
ochrona przed infekcjami (pot i j, pH),
wydalanie (co wydala i w jakich mniej wicej ilociach - %).
B. Budowa skry
a) Naskrek (szczelna powoka)
Bona podstawna, rodzaj tkanki nabonkowej, zuszczanie,
Wytwory (pazury, paznokcie, wosy, gruczoy (ojowe, potowe,
mleczne)),
Funkcje i budowa wosa wraz z mechanizmem poruszania wosem (na
jaki hormon wraliwy jest ten machanizm)
Receptory pooone w naskrku
b) Skra waciwa
Znaczenie (elastyczna powoka),
Co w niej ley (jakie receptory oraz jakie wytwory naskrka s w niej
zanurzone),
Jakie wkna j buduj i jaka jest rola tych wkien,
c) warstwa podskrna (tuszczowa)
rola,
grubo i znaczenie u rnych ssakw (szczeglnie u wodnych),
tkanka tuszczowa brunatna u noworodkw i ssakw hibernujcych.

9. Ukad ruchu
A. Szkielet
a) rodzaje koci ze wzgldu na ksztat oraz przykady
dugie,
paskie,
wieloksztatne.
b) krwiotwrcza rola szkieletu,
c) poczenia koci i ich przykady
nieruchome (kociozrosty (szwy)),
pruchome (spojenia i chrzstkozrosty),
ruchome (stawy)
panewkowy(siodekowy),
zawiasowy,
budowa torebki stawowej (bona maziowa i bona stawowa,
powierzchnie stawowe, wizada stawowe).
d) Wady szkieletu
krzywica,
skolioza,
lordoza,

 kifoza.
d) Uszkodzenia ukadu kostnego
Zamania
zamknite,
otwarte (ktre bardziej niebezpieczne i dlaczego)
sposb postpowania (zasady unieruchamiania koci i staww)
zwichnicia
skrcenia
sposb postepowania i unieruchamiania staww i koci przy zwichniciach
i skrceniach)
B. Ukad miniowy
a) budowa minia (brzusiec, gowy i cigna),
b) rodzaje mini (zginacze i prostowniki, podnoniki i obniacie, przywodziciele i
odwodziciele przykady),
c) ukady mini antagonistycznych,
d) lokalizacja waniejszych mini czowieka na schemacie,
e) skurcze minia (izometryczny i izotoniczny),
f) zmczenie minia (metabolizm beztlenowy - glukoneogeneza),
g) minie czerwone i biae (ukrwienie zawarto mioglobiny),
h) trening mini.

IV Szlaki metaboliczne
1. Pojcie metabolizmu, anabolizm i katabolizm, przykady reakcji anabolicznych i
katabolicznych, powizania przemian anabolicznych i katabolicznych.
2. Przenoniki i akumulatory energii
A. ATP budowa i schematy fosforyzacji AMP do ADP i do ATP,
B. NAD i NADP schematy reakcji redoks,
C. Acetylo-Co A jako kluczowy metabolit rnych szlakw metabolicznych,
3. Fotosynteza przykad szlaku anabolicznego
A. Submikroskopowa budowa chloroplastu (dwie bony, stroma tylakoidy stromy,
tylakoidy gran, DNA mae rybosomy,
B. Budowa fotosystemw PS I i PS II (rodzaje barwnikw oraz pierwotne akceptory
elektronw),
C. Faza jasna fosforylacja cykliczna i niecykliczna z fotoliz wody,
D. Efekty fazy jasnej fosforyzacja fotosyntetyczna, sia asymilacyjna,
E. Faza ciemna cykl Calvina-Bensona (karboksylacja, redukcja i regeneracja),
F.Produkty wtrne fotosyntezy,
G. Fotooddychanie,
H. Fotosynteza u rolin cyklu C4 cykl Hatcha i Slacka (kukurydza i trzcina cukrowa),
I. Fotosynteza u rolin gruboszowatych,
J. Natenie fotosyntezy w zalenoci od:
a. Siy wiata (skiofity i heliofity - wykres),
b. Temperatury wykres,

c. Stenia dwutlenku wgla wykres,

K. Nustawienie chloroplastw w mikiszu w zalenoci od siy wiata,
4. Oddychanie komrkowe
A. Glikoliza miejsce, przebieg, substraty, produkty, fosforyzacja substratowi, efekt
energetyczny (samej glikolizy),
B. Fermentacja alkoholowa efekt energetyczny utleniacz i sposb odtworzenia
utleniacza,
C. Reakcja pomostowa substraty i produkty,
D. Cykl Crebsa substraty, produkty (w tym liczba wytworzonych NAD, FAD oraz
ATP), fosforyzacja substratowi. Etapy kluczowe: szczawiooctan, cytrynian,
ketoglutaran, jabczan, szczawiooctan.
E. acuch oddechowy fosforyzacja oksydacyjna, przenoniki elektronw
umiejscowienie, kolejno, efekt energetyczny,
F.Hipoteza hemiosmotyczna Mitchela (dotyczy sposobu fosforyzacji oksydacyjnej i
fotosyntetycznej),
G. Efekt energetyczny caego oddychania tlenowego brutto i netto (skd si bierze
rnica),
5. Glikogenogeneza - lokalizacja, substraty, produkty, zastosowanie, regulacja,
6. Glikogenoliza - lokalizacja, substraty, produkty, zastosowanie, regulacja,
7. Glukoneogeneza - lokalizacja, substraty, produkty, zastosowanie,
8. Szlak pentozofosforanowy lokalizacja, substraty, produkty, zastosowanie.
9. -oksydacja - lokalizacja, substraty, produkty, zastosowanie, regulacja,
10. Synteza kwasw tuszczowych - lokalizacja, substraty, produkty, zastosowanie,
11. Biosynteza biaka - lokalizacja, substraty, produkty, regulacja,
12. Cykl mocznikowy umiejscowienie, substraty, produkty, przebieg, zastosowanie.
13. Gospodarka wodna rolin,
14. Fitohormony,
15. Ruchy rolin (taksje, nastie, tropizmy),

V Ekologia i ochrona rodowiska

1. Podstawowe definicje (ekologia, sozologia, gatunek, populacja, biocenoza, biotop,
siedlisko, nisza ekologiczna, stanowisko, ekosystem, sukcesja ekologiczna, klimaks,
relikt, endemit)
2. Gatunek przykady gatunkw, nazwy gatunkowe pisownia,

3. Populacja i jej cechy:

A. liczebno,
B. zagszczenie,
C. rozmieszczenie (rwnomierne, skupiskowe, losowe),
D. struktura wiekowa (piramidy wiekowe i krzywe przeywania),
E. struktura pciowa,
F.rozrodczo (reprodukcja netto),
G. miertelno,
4. Biocenoza zalenoci pomidzy populacjami
A. Antagonistyczne: drapienictwo, pasoytnictwo, konkurencja, amensalizm,
allelopatia,
B. Nieantagonistyczne: neutralizm, mutualizm, komensalizm, protokooperacja,
C. Zalenoci pokarmowe w biocenozach acuchy i sieci troficzne,
D. Znaczenie zrnicowania gatunkowego biocenozy,
5. Ekosystem
A. Definicje skadniki (biocenoza i biotop),
B. Czynniki biotopu (podoe: skad i struktura, nasonecznienie, opady, wilgotno,
temperatura, nachylenie, wystawa, wiatry),
C. Produktywno ekosystemw: produkcja pierwotna i wtrna, netto i brutto,
D. Zaleno piramidy produkcji od piramidy biomasy,
E. Zaleno produkcji od dugoci cyklu yciowego organizmw,
F.Przepyw energii przez ekosystem,
G. Krenie materii w ekosystemie cykle obiegu:
a) tlenu,
b) wgla,
c) azotu
H. Ekosystem klimaksowy,
6. Sukcesja ekologiczna pierwotna i wtrna przykady),
7. Definicje: parku narodowego, parku krajobrazowego, rezerwatu przyrody, pomnika
przyrody,
8. Parki narodowe w Polsce (szczeglnie parki Wojewdztwa Maopolskiego) elementy
chronione, cechy charakterystyczne,
9. Wszystkie gatunki chronione rolin i zwierzt w Polsce, wymienione w podrcznikach,
10. Cechy zbiorowisk rolinnych: tundra, tajga, step, las mieszany, br, ols (oles), g,
murawa kserotermiczna, zarola twardolistne, sawanna, pustynia, ppustynna,
11. Strefy ekologiczne w morzach (litoral, pelagial, abysal, bental) i jeziorach (litoral,
pelagial, profundal, bental),
12. Zbiorowiska wodne: nekton, neuston, pleuston, peryfiton, psammon, bentos,
13. hhh