Niemieckie grnictwo wgla kamiennego na tle unijnej polityki

energetycznej
Problematyka polityki energetycznej Unii Europejskiej znajduje si na wokandzie spotka na
szczycie jej krajw czonkowskich. W trakcie Prezydencji Niemieckiej stanowi ona
najwaniejszy punkt do rozwizania w kontekcie zapewnienia krajom UE bezpieczestwa
energetycznego i ochrony klimatu. Starania id w kierunku dywersyfikacji dostaw nonikw
energii, gdy UE w duym stopniu uzaleniona jest od maej liczby dostawcw. Celem
dziaa w tym zakresie jest zwikszone wykorzystywanie wasnego potencjau zasobowego,
ostrone podejcie do wykorzystywania energii jdrowej, oszczdzanie energii i eliminowanie
do minimum emisji do atmosfery CO2.
Oceniajc sytuacj energetyczn Unii Europejskiej, a w szczeglnoci jej zdolnoci
wydobywcze kopalnych nonikw energii wynika, e uzaleniona jest w 55% od importu
nonikw energii, za niektre z jej krajw a prawie w 100%, jak Cypr (100%), Portugalia
(99%), Luksemburg (99%) i otwa (94%). Jedynie takie kraje jak Dania (eksporter netto
nonikw energii), Wielka Brytania (13%), Polska (18%), Czechy (38%) posiadajce
wasne zasoby energetyczne wgla, ropy naftowej i gazu ziemnego - w najniszym stopniu
zalene s od importu nonikw energii. Rozpoznane w aspekcie przemysowego
wykorzystania zasoby gazu ziemnego u obecnie wiodcych dostawcw, jak Wielka Brytania i
Holandia zostan wyeksploatowane do 2025r.. Tak, wic jeszcze bardziej wzronie
uzalenienie od Rosji, Turkmenistanu, Algierii i innych krajw (w tym wysokiego ryzyka
politycznego). W zwizku z tym Niemcy planuj budow terminalu przeadunku gazu, aby
zapewni sobie dostawy m.in. z krajw zamorskich.

Przewidywany okres wykorzystania zasobw gazu ziemnego

Jednake w globalnym ujciu, na co wskazuj opracowania prognostyczne w przedziale
najbliszych 25 lat, uzalenienie krajw UE od dostaw kopalnych nonikw energii wzronie
do ponad 65%. Trend ten potwierdza aktualne zuycie nonikw energii, szczeglnie w
krajach wysoko uprzemysowionych (Niemcy, Francja, Wielka Brytania), a take w nowych i
najnowszych krajach czonkowskich UE-27.

Zuycie pierwotnych nonikw energii w wybranych krajach UE

W zwizku z tym wysoka koncentracja dostaw rde energii (z maej liczby krajw, np.
wgla z RPA, Australii, WNP, Kolumbii, itp.) do krajw UE skania gremia unijne do
zweryfikowania dotychczasowej polityki zaopatrzenia w noniki energii, a take krajowych
bilansw energetycznych, celem ich bezpiecznego zrwnowaenia krajowymi nonikami
energii, w tym energi odnawialn (postulowane jest zwikszenie udziau w bilansie o 20%
do 2020r., a 10% w paliwach samochodowych z biopaliw) i jdrow.

Kierunki importu wgla do krajw europejskich

Aktualnie w 16 krajach UE wystpuje 158 elektrowni jdrowych, w siedmiu krajach

budowane s nowe tego typu elektrownie. We Francji dysponujcej najwiksz liczb
elektrowni jdrowych (59) przewidywane jest wczenie nowego reaktora w roku 2012. W
Wielkiej Brytanii posiadajcej 19 elektrowni jdrowych, planuje si budow 6 7 nowych
elektrowni jdrowych. Finlandia dysponujca 4 elektrowniami jdrowymi buduje reaktor
Olkiluoto o najwikszej mocy tj. 1600 MW, ktry przyczyni si do zwikszonego, czyli
35% udziau energetyki jdrowej w wytwarzanej energii elektrycznej. Niemcy kraj powoli
odchodzcy od energetyki jdrowej uczestniczy jednak wsplnie z Francj w konsorcjum
AREVA, w programie energii jdrowej. Rwnie Holandia posiadajca 1 elektrowni
jdrow, ktra miaa pierwotnie zosta zamknita, przeduya jej okres funkcjonowania do
2033 roku i zamierza dodatkowo zbudowa now elektrowni jdrow. Ponadto elektrownie
jdrowe w UE posiadaj: Hiszpania (8), Belgia (7), Republika Czech (6), Sowacja (5),
Wgry (4), Litwa (1), Rumunia (1), Sowenia (1), za w Bugarii posiadajcej 2 przestarzae
elektrownie jdrowe przewiduje si budow 2 nowych elektrowni jdrowych.
Analizujc sytuacj energetyczn Niemiec ewidentnie wida, e w strukturze zuywanych w
pierwotnych nonikw energii czoowy udzia, czyli 82,8% (2006r.) posiadaj kopalne
(organiczne) rda energii, za udzia energii jdrowej jest rwnie wysoki i wynosi 12,6%.
Ostatni pozycj z udziaem 4,6% i rosnc tendencj zajmuj odnawialne rda energii.
Analizujc strumienie dostaw ww. rde energii wynika, e Niemcy w sumie w 65%
uzalenione s od importu kopalnych rde energii, w tym w 97% uzalenione s od dostaw
z importu ropy naftowej, w 82% gazu ziemnego, w 60% wgla kamiennego i w 100% uranu.
Jedynie 100% dostaw zapewniaj krajowe rda energii, tj. wgiel brunatny oraz odnawialne
rda energii (w tej materii rozwijaj nowoczesne technologie i instalacje).
W zwizku z trudnociami w zdywersyfikowaniu dostaw kopalnych nonikw energii, a take
wymogw ochrony klimatu, chcc nie chcc w dyskusjach rzdowych i ekspertw
gospodarczych znaczenia nabiera rola wgla kamiennego. Artykuuje si przy tym cakiem
konkretne refleksje, np. czy grnictwo ma przed sob przyszo?. Twierdzi si, e na
wglu si dzi nie zarabia, a w zasadzie traci: o ile na wiatowym rynku tona niegdy
czarnego zota kosztuje 60 euro, to w Niemczech wydobycie 1 tony pochania a 165 euro!, a
bez idcych w miliardy subwencji rzdowych i krajw zwizkowych, niemieckie kopalnie nie
miayby moliwoci przetrwania. Z drugiej strony eksperci s zdania, e ju za 25 lat wgiel
powrci ponownie do ask i stanie si najwaniejszym surowcem energetycznym na wiecie,
bowiem wydobycie ropy naftowej i gazu ziemnego zacznie drastycznie spada.
Na razie jednak wydobycie wgla kamiennego obcia znacznie niemieckich podatnikw,
rzdy federalny i Pnocnej Nadrenii - Westfalii finansuj grnictwo nakadem 2,5 mld euro
rocznie. Oznacza to, e kade miejsce pracy w grnictwie kosztuje 75 000! Codziennie obliczy renomowany Instytut Bada Gospodarczych w Nadrenii-Westfalii, dotowanie
grnictwa wgla kamiennego pochania 10 mln euro. Za t kwot daoby si utrzyma przez
rok Instytut Frauenhofera, rozwijajcy nowe technologie. Nie dziwi, zatem wyraana opinia
polityczna, e dla partii CDU/CSU i FDP grnictwo wgla kamiennego to przemys
obciajcy budet pastwa.
Nieco odmienne stanowisko w tej kwestii reprezentuj zwizkowcy, i tak zdaniem Christopha
Meera ze Zwizku Zawodowego Grnikw, Chemikw i Energetykw argument, e im
szybciej si zamknie kopalnie, tym wicej rodkw finansowych przeznaczy si na
poszukiwanie nowych technologii, to chwyt reklamowy. Stwierdzi, e: uwaam to za bdn
i krtkowzroczn decyzj, wynikajc jedynie z obecnoci dziur budetowych bez wartoci
jakiegokolwiek argumentu w polityce energetycznej. Zwizek domaga si utrzymania
minimalnego wydobycia i dwu trzech kopal o zdolnoci wydobywczej rzdu 10 mln ton
rocznie, powoujc si przy tym na suwerenno energetyczn pastwa: najwaniejszym

powodem jest utrzymanie gwarancji zaopatrzenia, i dostpu do z. Jeli z tego

zrezygnujemy, to min dziesitki lat, zanim znowu dostaniemy si do zasobw wgla. A jest
to aden instrument zapobiegania kryzysowi energetycznemu.
Natomiast politycy CDU/CSU i FDP preferuj zamykanie jeszcze czynnych kopal wgla
kamiennego (jest ich obecnie 8) i domagaj si zamknicia wszystkich kopal najlepiej
jak chce tego FDP ju w 2012 roku. Ale i to rozwizanie uderzyoby podatnika po kieszeni:
gdyby przykadowo zamkn kopalnie w 2012 roku, jak domaga si partia FDP, to trzeba by
wypowiedzie prac 10-ciu tysicom grnikw. A zatem rezygnacja z grnictwa,
uwzgldniajc aspekty socjalne - mogaby doj do skutku najwczeniej w roku 2018. Dzi
w grnictwie pracuje 35 tysicy osb. Dodajc do tej liczby poddostawcw chodzi o 80
tysicy miejsc pracy. Sam przemys maszynowy dla potrzeb grnictwa zatrudnia 17 tysicy
pracownikw, a jego produkty ciesz si popytem na rynku wiatowym. Podejcie to jest
spoecznie nieakceptowane, poniewa ju obecnie stopa bezrobocia w Zagbiu Ruhry jest
bardzo wysoka, a w regionach pogrniczych wynosi ok. 20% (np. Gelsenkirchen). Wedug
najnowszej (z wrzenia 2006r.) pracy analitycznej Regionalnego Zwizku Zagbia Ruhry
(RVR) wynika, e najwiksza strata miejsc pracy w stosunku do 1980 r. wystpuje w
przetwrstwie przemysowym (-53,4%), budownictwie, grnictwie, handlu, gospodarce
energetycznej i wodnej. Jedynie w sferze usug (+32,2%), szkolnictwie, subie zdrowia
generowane s nowe miejsca pracy. Natomiast cigle poddawana krytyce brana grnictwa
wgla kamiennego zatrudnia zaledwie 2% ogu zatrudnionych w Zagbiu Ruhry, przy czym
tyle samo procent zatrudnionych jest w usugach dla grnictwa. Tak, wic jeli spada
bdzie zatrudnienie w grnictwie, to rwnie w jednostkach pracujcych na jego rzecz.
Realizowany proces restrukturyzacji tej brany doprowadzi np. w latach 1999 2004
rwnie do spadku wydobycia z 31,1 mln t/rok do 17,8 mln t/rok, czyli o 40% oraz wpyww
rzdu 1,2 mld euro.

Stopa bezrobocia w Zagbiu Ruhry

Natomiast aktualne zabiegi koncernu RAG (byy koncern wglowy RUHRKOHLE S.A.) o
wejcie w II-gim kwartale 2007r. na gied nie znajduj jednomylnoci w koalicji rzdowej.
Ot SPD wyraenie zgody na wejcie na gied argumentuje tym, i grnictwo powinno
zosta wyczone z RAG i podporzdkowane pastwowej fundacji, ktra restrukturyzacj tej
brany zakoczy w 2018 roku i odpowiedzialna bdzie za usuwanie szkd grniczych oraz
zabezpieczenie urzdze grniczych pod ziemi. Natomiast z uzyskanych przychodw
giedowych wejcia pozostaych skadowych RAG - energetyka, chemia i nieruchomoci -

powinno by dofinansowane wydobycia wgla kamiennego. W dalszym cigu nie ma

jednomylnoci w koalicji rzdowej CDU/CSU SPD, co do definitywnego pozbawienia
subwencji niemieckiego grnictwa wgla kamiennego. Partie prawicowe, a take SPD s za
definitywnym zakoczeniem subwencjonowania kopal wgla kamiennego w 2018 roku,
przy czym ju do 2012 roku powinny ulec likwidacji 4 kopalnie wgla kamiennego (jest ich
8), a wydobycie powinno ulec zmniejszeniu do 12 mln t/rok, a zatrudnienie do 17 000
pracownikw. Natomiast SPD w przeciwiestwie do partnerw koalicji rzdowej CDU/CSU
przychyla si za przeprowadzeniem weryfikacji stanu energetycznego kraju w 2012 roku i na
tej podstawie podjcia decyzji, co do dalszego subwencjonowania, a take celowoci
utrzymania kopal wgla kamiennego. Uwaa przy tym, e musi by zagwarantowane
bezpieczestwo energetyczne w postaci zapewnienia rocznie, co najmniej 8 mln ton wgla
kamiennego z krajowych zasobw. Ponadto wskazuje si, e owe dotacje przekazywane
grnictwu wgla kamiennego posiadaj pozytywne odzwierciedlenie w gospodarce
niemieckiej i grniczych krajach zwizkowych. Generowane przez nie dochody dla
gospodarki niemieckiej s o 60% wysze w stosunku do przekazanych dotacji. Przejawiaj si
one w zabezpieczeniu energetycznym kraju (mniejszy import wgla), utrzymaniu miejsc
pracy w grnictwie (pace, podatki, wydatki socjalne) i innych pracujcych na rzecz
grnictwa gaziach gospodarki (okoo 100 000 pracownikw), zlecaniu usug na rzecz
grnictwa, oraz innych wpywach do budetu pastwa.
Pewien problem w problematyce aktualnego subwencjonowania grnictwa wgla kamiennego
stanowi rodki finansowe pochodzce z krajw zwizkowych Pnocnej Nadrenii Westfalii
i Saar, gdy kraje te posiadaj uszczuplone rodki w budecie na ten cel, a kraj Saary jest ju
obecnie niewypacalny. W zwizku z tym w subwencjach na lata 2009 do 2012 pojawi si
luka finansowa rzdu 1,8 mld euro.
Zawarte przez rzd koalicyjny porozumienie z dnia 1.02.2007r. jest rozwizaniem
kompromisowym, istotnie satysfakcjonujcym wszystkie zainteresowane strony. Ustalono, i
subwencjonowanie grnictwa wgla kamiennego zakoczone zostanie z kocem 2018r., przy
czym w 2012r. Parlament wraz z Zwizkiem Zawodowym Pracownikw Grnictwa, Chemii i
Energetyki przeanalizuj przebieg realizacji porozumienia na podstawie raportu
sporzdzonego przez rzd federalny oraz rzdy Pnocnej Nadrenii Westfalii i Kraju Saary.
W analizie musza by uwzgldnione aspekty efektywnoci grnictwa, jak i bezpieczestwa
energetycznego. Proces redukcji wydobycia przeprowadzony zostanie bez zwolnie
grupowych pracownikw. Rzd Pnocnej Nadrenii Westfalii zwolniono z partycypacji w
subwencjonowaniu grnictwa w latach 2015 2018 w wymiarze ok. 470 mln euro, za Kraj
Saary otrzyma ze rodkw koncernu RAG 100 mln euro na realizacj wasnego programu
przeksztace strukturalnych.
W zwizku z tym rodzi si pytanie: zamkn, czy nie?. Ot rezygnacja z grnictwa
oznaczaaby take rezygnacj z przewagi technologicznej uwaa szef GVSt Franz Josef
Wodopia: pomylmy o technologii upynniania wgla i zgazowania: dzi prym wiedzie
tutaj poudniowoafrykaska firma Sasol rozglda si ona dzi w Niemczech nad
moliwociami zastosowania tu wasnej technologii. A zatem wszystko wskazuje na to, e
si nic nie zmieni, przynajmniej na razie, a czy to dobra decyzja, o tym przekonamy si, albo i
nie i to za ile tam lat.
Rodzi si, wic pytanie, dlaczego to Niemcy, kraj bardzo wysokorozwinity, dysponujcy 17
czynnymi elektrowniami jdrowymi, wprowadzajcy i wspierajcy badania naukowe w
zakresie rde energii odnawialnej, utrzymuje bran wglow.

Odpowied jest oczywista, ot 50% wytwarzanej obecnie energii elektrycznej w tym kraju
pochodzi z elektrowni wglowych. Zgodnie z programem rzdowym wystpuje stopniowe
odchodzenie od energetyki jdrowej (do koca niewiadomym jest, czy Niemcy cakowicie
zrezygnuj z energetyki jdrowej) , obserwuje si wysokie wahania cen ropy naftowej i gazu
ziemnego oraz problemy z ich dostawami. W zwizku z tym koniecznym bdzie utrzymanie
choby w ograniczonych granicach grnictwa wgla kamiennego, a wiadcz o tym programy
budowy nowych elektrowni opartych na wglu i gazie.

Przewidywany rozwj mocy energetycznych opartych na wglu i gazie

Reasumujc naley podkreli, e niemieckie grnictwo wgla kamiennego oprcz
priorytetowych wzgldw energetycznych i spoecznych, stanowi poligon techniczno dowiadczalny dla eksportu rodzimych innowacji przemysu maszyn i urzdze grniczych,
instalacji ekologicznych i technologii energetycznych. W roku 2006 wyeksportowano za
ponad 2,1 mld euro maszyn i urzdze grniczych do kontrahentw zagranicznych.
Opracowano na podstawie aktualnych serwisw prasowych i opracowa zamieszczonych na
portalach internetowych DSK AG, GVSt, Midzynarodowej Agencji Energii, itp..
Opracowa: Bronisaw Jaworski konsul WPHI KG RP w Kolonii