Komisje Rozwizywania Problemw Alkoholowych

w miastach o statusie wojewdzkim

analiza wybranych zagadnie

Fundacja Wolnoci, Lublin 2016

Creative Commons 3.0 CC BY NC

I
Cel przeprowadzenia analizy oraz metodologia.
Fundacja Wolnoci od 2012 roku monitoruje efektywno realizacji Gminnego Programu
Profilaktyki i Rozwizywania Problemw Alkoholowych w Lublinie. Za monitoring przeprowadzony
w 2012 roku otrzymalimy wyrnienie od organizatorw akcji Masz Gos, Masz Wybr.
Wielokrotnie zgaszalimy nasze uwagi lokalnym organom wadzy samorzdowej. W pniejszych
latach zaczlimy porwnywa nasze miasto z innymi miastami o statusie wojewdzkim, zwaszcza
pod ktem funkcjonowania gminnych komisji rozwizywania problemw alkoholowych.
Niniejsza analiza miaa na celu porwnania efektywnoci, kosztw oraz specyfiki dziaania komisji
rozwizywania problemw alkoholowych we wszystkich osiemnastu miastach o statusie
wojewdzkim. Chcielimy sprawdzi, czy metody dziaania zauwaone przez nas w Lublinie,
funkcjonuj rwnie w innych duych miastach w Polsce.
Dokumenty, ktre zgromadzilimy celem przeprowadzenia analizy:
1. Odpowiedzi na wnioski o udostpnienie informacji publicznej z 18 urzdw miast. Pytania
dotyczyy:
1. Czy od 1 stycznia 2015 roku Prezydent Miasta powoa nowe osoby w skad Komisji
Rozwizywania Problemw Alkoholowych? Jeli tak, wnosz o podanie ich imienia i
nazwiska oraz przesanie skanu dokumentu potwierdzajcego wymagane kwalifikacje do
pracy w tej komisji. Jeli Urzd nie posiada dokumentu powiadczajcego kwalifikacje,
prosz wskaza na jakiej podstawie powoano dan osob do komisji.
2. Ile wydatkowano na wynagrodzenia (diety) dla czonkw Komisji Rozwizywania
Problemw Alkoholowych w 2015 roku? Jak kwot zaplanowane na wynagrodzenia na rok
2016?
3. Czy i kiedy Prezydent wyda zarzdzenie upowaniajce Komisj Rozwizywania
Problemw Alkoholowych do przeprowadzania kontroli punktw sprzedajcych alkohol?
Prosz o przesanie kopii zarzdzenia.
4. Ilu radnych Rady Miasta zasiadao w w/w Komisji wg stanu na 1 stycznia 2016 roku?
2. Ankiety Parpa G-1 za 2015 rok z 18 urzdw miast.
3. Raport z badania Postawy, opinie, kompetencje czonkw gminnych komisji rozwizywania
problemw alkoholowych a ich postrzeganie barier w lokalnym systemie przeciwdziaania
problemom alkoholowym (PARPA, Warszawa 2015).
4. Wyniki analizy kosztw wynagradzania oraz iloci radnych w komisjach rozwizywania
problemw alkoholowych w 18 miastach o statusie wojewdzkim (Fundacja Wolnoci,
Lublin 2013).
5. Odpowied wojewody lubelskiego na pytanie, czy czonkowie komisji rozwizywania
problemw alkoholowych bdcy jednoczenie miejskimi radnymi mog bra udzia w
gosowaniu ws. przyjcia gminnego programu profilaktyki i rozwizywania problemw
alkoholowych.

II
Wyniki analizy
1. Zmiany w skadach komisji oraz potwierdzenie kompetencji powoywanych osb.
Ustawa o wychowaniu w trzewoci okrela, e: w skad gminnych komisji rozwizywania
problemw alkoholowych wchodz osoby przeszkolone w zakresie profilaktyki i rozwizywania
problemw alkoholowych (art. 4 ust. 4 ustawy). Zbadalimy czy osoby powoywane przez
prezydentw do komisji ukoczyy szkolenie oraz w jakim czasie przed ich powoaniem.
Tabela zawiera wykaz miast, z ktrych otrzymalimy informacje o datach ukoczenia szkole, przez
osoby powoane do komisji.
Miasto

Data ukoczenia szkolenia

Data powoania

Ukoczenie szkolenia przed

dniem powoania

Biaystok

brak

12.06.2015

nie

Gorzw
Wielkopolski

2007 i 2009
2015

Stycze 2015 (2 osoby)

Stycze 2016

tak
tak

Katowice

25.03.2015

13.10.2015

tak

Kielce

12.02.2015

23.02.2016

nie

Krakw

27.01.2015 (3 osoby)
9.02.2015
2.07.2015
2.07.2015 (2 osoby)

11.02.2015 (3 osoby)
11.02.2015
3.08.2015
brak informacji

nie
nie
nie
?

Lublin

24.07.2015 (2 osoby)
4.03.2016 (3 osoby)

3.08.2015 (2 osoby)
14.03.2016 (3 osoby)

tak
tak

Rzeszw

2.02.2015

4.11.2015

nie

Warszawa

1997 i 2013 (2 osoby)

25.05.2015 (2 osoby)

tak

Szczegowy wykaz nt. osb, powoanych do komisji w poszczeglnych miastach wraz z datami
ukoczenia szkolenia i powoania do skadu komisji zawarlimy w zaczniku.
2. Koszty wynagradzania czonkw Komisji Rozwizywania Problemw Alkoholowych.
Zasady wynagradzania czonkw gminnych komisji rozwizywania problemw alkoholowych
okrela rada gminy w gminnych programach rozwizywania problemw alkoholowych (art. 4 ust. 5
ustawy o wychowaniu w trzewoci).
W 2012 roku suma kosztw wynagrodze dla 18 komisji wyniosa 2 986 512, 48 z. Trzy lata pniej
3 346 444,01 z. Wynagrodzenia wzrosy o 359 931,53 z (o 12,05% wicej).
Przecitne roczne wynagrodzenie pojedynczego czonka komisji w wybranych miastach w 2012
roku wynioso 9 421,18 z. Natomiast w 2015 roku 10 202,57 z. Przecitne koszty wynagrodzenia
czonka komisji wzrosy o 781,40 z, tj. 8,29% (przy czym wzrosa liczba czonkw komisji).
W stosunku do wpyww z zezwole, koszty wynagrodze komisji rozwizywania problemw
alkoholowych w badanych miastach wynosz rednio 1,83%. Najmniej w Warszawie (0,34%) i
Olsztynie (0,56%). Najwicej w Zielonej Grze (6,03%) i Lublinie (5,52%).

Miasto

Liczebno
KRPA

Koszty wynagrodze Wpywy z zezwole

Procent

Biaystok

17

46 345,72 z

6 685 236,00 z

0,69%

Bydgoszcz

14

180 125,00 z

6 910 000,00 z

2,61%

Gdask

22

232 695,00 z

11 036 021,00 z

2,11%

Gorzw Wielkopolski

82 298,76 z

2 615 153,00 z

3,15%

Katowice

42

138 033,00 z

7 627 605,00 z

1,81%

Kielce

15

115 606,00 z

4 515 937,00 z

2,56%

Krakw

31

359 500,00 z

19 488 725,00 z

1,84%

Lublin

24

395 621,00 z

7 166 374,00 z

5,52%

23

476 014,00 z

13 163 583,00 z

3,62%

Olsztyn

16

22 140,00 z

3 947 988,00 z

0,56%

Opole

11

108 225,00 z

3 100 000,00 z

3,49%

Pozna

25

336 916,70 z

13 707 491,00 z

2,46%

Rzeszw

11

51 362,50 z

4 228 589,00 z

1,21%

Szczecin

11

84 580,00 z

9 954 305,00 z

0,85%

Toru

17

79 390,00 z

4 240 323,00 z

1,87%

Warszawa

13

158 450,00 z

46 265 762,00 z

0,34%

Wrocaw

11

290 000,00 z

14 931 094,00 z

1,94%

Zielona Gra

16

189 141,33 z

3 135 712,00 z

6,03%

3. Liczebno komisji. Miejscy radni w skadach komisji.

rednia liczba czonkw komisji dla miast pow. 100 tys. mieszkacw wynosi 14 osb (wg badania
PARPA). W badanych miastach rednia to 18 osb. Najwicej osb licz komisje w Katowicach (42),
Krakowie (31), Poznaniu (25 osb) oraz Lublinie (24). Najmniej w Gorzowie Wielkopolskim (9),
Opolu, Rzeszowie, Szczecinie i Wrocawiu (po 11).
W cigu trzech lat sumaryczna liczba czonkw komisji w 18 miastach wzrosa o 11 osb.
W 2015 roku Pastwowa Agencja Rozwizywania Problemw Alkoholowych (PARPA)
przeprowadzia badania wrd czonkw Gminnych Komisji Rozwizywania Problemw
Alkoholowych. Przeprowadzono rozmowy z 900 czonkami komisji w gminach rnej wielkoci (link
do wynikw badania).
Z bada wynika, e rednio 5% czonkw komisji jest rwnoczenie radnymi w danej gminie. W
badanych miastach redni wskanik wynis 7%.
W 18 badanych miastach w skadzie komisji wg stanu na 31 grudnia 2015 byo 23 radnych na 328
czonkw ogem. Na koniec 2012 roku w skadach komisji byo 26 radnych na 317 czonkw
ogem. Przy czym po wyborach w 2014 roku cz czonkw komisji przestaa sprawowa mandat
radnego.
Najwikszy odsetek radnych w skadzie komisji wystpuje w Lublinie (25% - 6 osb na 24),
Olsztynie (19% - 3 osoby na 16) i Szczecinie (18% - 2 osoby na 11). adnych miejskich radnych nie

ma w komisjach w Gorzowie Wielkopolski, Katowicach, Krakowie, Opolu, Poznaniu, Toruniu i

Warszawie.
Miasto

Liczebno
KRPA 2012

W tym radnych

Liczebno
2015

KRPA W
tym Procent radnych
radnych
2015

Biaystok

14

17

5,88%

Bydgoszcz

14

14

7,14%

Gdask

22

22

9,09%

Gorzw Wielkopolski 9

Katowice

31

42

Kielce

15

15

13,33%

Krakw

28

31

Lublin

19

24

25,00%

24

23

13,04%

Olsztyn

14

16

18,75%

Opole

10

11

Pozna

25

25

Rzeszw

10

11

9,09%

Szczecin

14

bd.

11

18,18%

Toru

16

17

Warszawa

28

13

Wrocaw

10

11

9,09%

Zielona Gra

14

16

6,23%

SUMA

317

25

328

23

3.1 Udzia radnych zasiadajcych w komisji rozwizywania problemw alkoholowych, w

gosowaniu w sprawie przyjcia gminnego programu profilaktyki i rozwizywania problemw
alkoholowych.
Art. 4 pkt. 5 ustawy o wychowaniu w trzewoci wskazuje, e Zasady wynagradzania czonkw
gminnych komisji rozwizywania problemw alkoholowych okrela rada gminy w gminnych
programach rozwizywania problemw alkoholowych.
Zdaniem wojewody lubelskiego radni bdcy czonkami komisji, ktrzy gosowaliby w sprawie
przyjcia programu, decydowaliby w sprawie, w ktrej maj swj interes prawny. Wobec tego
powinni si wstrzyma lub nie bra udziau w gosowaniu.
W ubiegym roku w Lublinie poinformowalimy radnych, e nie powinni bra udziau w tym
gosowaniu (w poprzednich latach to si zdarzao). Sprawdzilimy, czy radni bdcy czonkami
komisji w innych miastach, rwnie odstpuj od gosowania gminnych programw.
Tabela zawiera wykaz radnych, bdcych czonkami gminnych komisji rozwizywania problemw
alkoholowych w miastach o statusie wojewdzkim (wg stanu na 31 grudnia 2015) oraz ich

gosowania ws przyjcia Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwizywania Problemw

Alkoholowych na rok 2016:
Miasto

Liczba radnych Gosujcy ws Gminnego Programu na rok Nie gosujcy ws Gminnego

czonkw KRPA
2016
Programu na rok 2016

Biaystok

Sawomir Nazaruk (za)

Bydgoszcz

Lech Zagoba-Zygler (za)

Gdask

Piotr Gierszewski,
Andrzej Kowalczys (za)

Kielce

Marian Kubik,
Tomasz Bogucki (za)

Lublin

Pawe Bliniuk,
Elbieta Bartczak,
Andrzej Kaczorowski (za)

Olsztyn

Leszek Araszkiewicz (za)

ukasz ukaszewski (nieobecny)

Rzeszw

Szczecin

Renata aewska (za)

Stefania Biernat (nieobecna)

Wrocaw

Jan Chmielewski (za)

Zielona Gra

(wszyscy)

4. Aktywno komisji.
Zdaniem respondentw PARPA najtrudniejszym zadaniem komisji s czynnoci zmierzajce do
orzeczenia do stosowania obowizku leczenia odwykowego (45,8% ankietowanych czonkw
komisji uwaa to za zadanie raczej trudne lub bardzo trudne). Jednoczenie wedug ekspertw jest
to najbardziej mierzalny wskanik efektywnoci pracy komisji.
Zgodnie z art. 18 pkt. 8 ustawy o wychowaniu w trzewoci organ zezwalajcy, lub na podstawie
jego upowanienia stra gminna lub czonkowie gminnej komisji rozwizywania problemw
alkoholowych dokonuj kontroli przestrzegania zasad i warunkw korzystania z zezwolenia.
Sprawdzilimy, czy prezydenci poszczeglnych miast wydali upowanienie czonkom gminnych
komisji do prowadzenia kontroli punktw sprzeday alkoholu.
Wedug danych z ankiet Parpa G-1, trzynacie komisji prowadzio takie kontrole w 2015 roku. W
wikszoci przypadkw prezydent miasta wyda odpowiednie upowanienie. Czasem jednorazowo,
w innych przypadkach oddzielnie do kadej kontroli. Natomiast w Bydgoszczy i Olsztynie prezydent
nie wyda zezwolenia a z ankiet wynika, e komisja je prowadzia.
Zastanawiajcy jest dla nas przypadek Krakowa. W odpowiedzi na nasz wniosek urzdnicy
stwierdzili, e prezydent nie wyda upowanienia komisji a kontrole prowadz pracownicy Wydziau
Spraw Administracyjnych Urzdu Miasta oraz Stra Miejska. Jednoczenie z ankiety Parpa G-1
wynika, e w komisji funkcjonuje zesp wykonujcy kontrole przestrzegania zasad i warunkw
korzystania z zezwolenia na sprzeda alkoholu, ktry w ub. roku przeprowadzi 83 kontrole
punktw sprzeday alkoholu.
Tabela przedstawia porwnanie niektrych czynnoci, wykonywanych przez komisje rozwizywania
problemw alkoholowych w badanych miastach.

Miasto

Wnioski do sdu o Liczba

kontroli Rozmowy
Rodziny,
z
ktrymi r. na
skierowanie
na punktw sprzeday interwencyjno- komisja przeprowadzia czonka
leczenie odwykowe alkoholu
motywujce
rozmowy
komisji

Biaystok

252

243

220

42

Bydgoszcz

215

113

273

149

54

Gdask

199

173

433

607

64

Gorzw
Wielkopolski

24

72

375

208

75

Katowice

196

175

113

87

14

Kielce

377

13

806

875

138

Krakw

407

83

1743

1743

128

Lublin

237

232

604

45

303

668

548

51

Olsztyn

54

12

148

195

18

Opole

92

114

76

113

Pozna

234

845

1369

1036

103

Rzeszw

145

18

111

134

31

Szczecin

283

41

549

65

93

Toru

43

38

38

147

140

Warszawa

582

1966

2254

210

Wrocaw

332

413

180

92

Zielona Gra

60

68

339

271

29

Trudno jest porwna i oceni aktywno komisji. Nie jestemy w stanie okreli, na ile precyzyjne
s dane liczbowe, wpisywane do ankiet Parpa G-1.
Zakadajc jednak, e te dane s porwnywalne, podjlimy si porwnania realizacji kilku zada
poprzez czonkw poszczeglnych komisji.
W przeliczeniu na liczb czonkw komisji, najwicej pracy maj komisje w Warszawie, Toruniu,
Kielcach i Krakowie. Najmniej w Katowicach i Olsztynie. Szczegowe dane przedstawia powysza
tabela.

III
Wnioski i Rekomendacje
1. Kwalifikacje osb powoywanych w skad komisji.
W badanym okresie do skadw 18 komisji powoano 55 nowych osb. Z przedstawionych przez
urzdy informacji wynika, e spord nich:
-19 ukoczyo szkolenie nt. profilaktyki i rozwizywania problemw alkoholowych lub o zblionej
tematyce (w tym 7 osb szkolenie ukoczyo nie wczeniej ni do dwch miesicy przed dniem
powoania).
-14 ukoczyo szkolenie wedug zapewnie urzdu, jednak nie przesano nam kopii dokumentw.
-11 nie ukoczyo wymaganego szkolenia przed dniem powoania do skadu komisji.
-11 brak informacji o ukoczonych szkoleniach.

11

12

7
11

posiadali ukoczone szkolenie

ukoczyli szkolenie tu przed
powoaniem
urzd zapewni, e zostali
przeszkoleni
nie ukoczyli szkolenia
brak informacji

14

Jedenacie osb ukoczyo wymagane ustaw szkolenie dopiero po dniu powoania do skadu
komisji (w tym 8 takich przypadkw miao miejsce w Krakowie). Natomiast jedna osoba wci nie
ukoczya wymaganego szkolenia, mimo to od 9 miesicy pracuje w komisji.
W przypadku kilku osb ukoczenie szkolenia nastpio niedugo przed dniem powoania do
komisji. Np. wszystkie pi osb powoane przez Prezydenta Lublina ukoczyy szkolenie na 10 dni
przed powoaniem. Szkolenie trwao 4 godziny i zostao przeprowadzone przez przewodniczcego
miejskiej komisji rozwizywania problemw alkoholowych. Tymczasem PARPA rekomenduje, aby
szkolenia dla kandydatw na czonkw komisji miay przynajmniej 45 godzin dydaktycznych
(Rekomendacje do realizowania i finansowania gminnych programw profilaktyki i rozwizywania
problemw alkoholowych w 2016 roku, PARPA 2015). Z zebranych dokumentw wynika, e w
wikszoci przypadkw czonkowie komisji koczyli zaledwie kilkugodzinne szkolenia.
W przypadku kilku osb temat ukoczonego szkolenia by luno zwizany z profilaktyk i
rozwizywaniem problemw alkoholowych, np. Profilaktyka uzalenie, Zobowizanie do
leczenia odwykowego.

Rekomendujemy wprowadzenie wymogu, aby kandydaci na czonkw komisji rozwizywania

problemw alkoholowych musieli wykaza si wiedz eksperck i minimum kilkuletnim
dowiadczeniem w obszarze zgodnym z dziaaniami komisji.
2. Koszty wynagradzania czonkw Komisji Rozwizywania Problemw Alkoholowych.
W poszczeglnych miastach s bardzo due rozbienoci w wynagrodzeniach czonkw komisji. Od
1 383 z rocznie w Olsztynie do 26 363 z we Wrocawiu (rnica 2000%). Rwnie due s wahania
w sumarycznych kwotach wynagrodze. Wynosz one od 22 140 z w Olsztynie do 476 014 z w
odzi (rnica 2160%).
Kwoty wynagrodze w niektrych miastach s due, zwaszcza w odniesieniu do wpyww z opat
za wydane zezwolenia na sprzeda alkoholu. W Lublinie wynagrodzenia pochaniaj ponad 5,5%
wpyww z zezwole a w Zielonej Grze 6%.
Jednoczenie zaobserwowalimy duy wzrost nakadw przeznaczanych na wynagrodzenia. W
cigu ostatnich trzech lat kwoty wzrosy o 12,05%. W wielu miastach kwota wynagrodze jest
uzaleniona od wysokoci minimalnego wynagrodzenia za prac a ta w ostatnich latach stale
ronie.
Rekomendujemy ograniczenie maksymalnej wysokoci wynagrodzenia czonkw komisji, np. w
stosunku do wartoci wpywu z zezwole na sprzeda alkoholu lub kwotowo. W tym zarwno
miesicznej kwoty wynagrodzenia jak i stawki za posiedzenie.
3. Miejscy radni w skadach komisji. Liczebno komisji.
Obecno miejskich radnych w skadzie komisji prowadzi do wystpowania konfliktu interesw na
dwch paszczyznach.
Po pierwsze czonkw komisji powouje i odwouje Prezydent. Czyli radny bdcy czonkiem komisji
staje si zaleny od woli Prezydenta. Niemoliwe staje si wwczas sprawowanie funkcji
kontrolnych wzgldem Prezydenta przez tego radnego.
Po drugie wynagrodzenia czonkw komisji s okrelone w rocznym gminnym programie
profilaktyki i rozwizywania problemw alkoholowych, ktry jest uchwalany kadorazowo przez
rad gminy. Wystpilimy z pytaniem do wojewody lubelskiego, czy dopuszczalne jest aby radni
bdcy czonkami komisji, gosowali w sprawie, ktra dotyczy ich wynagrodze. W odpowiedzi
Dyrektor Wydziau Prawnego, Nadzoru i Kontroli Lubelskiego Urzdu Wojewdzkiego napisa, e
(...) gosowanie radnego, zainteresowanego wymiarem wynagrodzenia za prac w omawianej
komisji jest wyrazem interesu prawnego tego radnego a tym samym jest on objty dyspozycj art.
25a ustawy o samorzdzie gminnym. W listopadzie 2015 roku w Lublinie 6 radnych miejskich,
mimo obecnoci na sesji nie zagosowao w sprawie uchwalenia gminnego programu. Zostali
wczeniej przez nas poinformowani, e nie powinni tego robi. W pozostaych miastach, gdzie radni
s czonkami komisji, najczciej gosowali oni za przyjciem gminnego programu, okrelajcego
m.in. sposoby ich wynagradzania.
W cigu trzech lat wzrosa sumaryczna liczba czonkw komisji w miastach objtych analiz. W
poszczeglnych miastach komisja liczy od 9 czonkw w Gorzowie Wielkopolskim do 42 w
Katowicach. Przecitnie komisja w badanych miastach liczy 18 czonkw. Wedug badania
zleconego przez PARPA, rednia liczba czonkw komisji w miastach pow. 100 tys. mieszkacw
wynosi 14 osb.

Rekomendujemy wprowadzenie ustawowego zakazu zasiadania w komisji przez miejskich

radnych, bo wywouje to konflikt interesw pomidzy radnymi a prezydentem miasta oraz
narusza interes prawny radnych.
Rekomendujemy ograniczenie liczebnoci komisji do 14 czonkw.
4. Aktywno komisji.
W kilku miastach czonkowie komisji przeprowadzaj kontrole punktw sprzeday alkoholu mimo
tego, e nie otrzymay upowanienia od prezydenta miasta. Jest to niezgodne z przepisami ustawy
o wychowaniu w trzewoci.
Z wczeniejszych monitoringw wiemy, e np. komisja w Lublinie prowadzia wizytacje punktw
sprzeday alkoholu. Przepisy ustawy o wychowaniu w trzewoci nie daj takiej moliwoci, jednak
wizytacj mona przeprowadzi szybko, bez przygotowania i bez zapowiedzi. Po naszych uwagach,
od zeszego roku komisja zacza prowadzi kontrole (otrzymaa upowanienie od prezydenta),
jednak wci prowadzi rwnie wizytacje. By moe dua liczba kontroli wykazanych w przypadku
niektrych miast w ankiecie Parpa G-1 moe faktycznie dotyczy wizytacji.
Rekomendujemy wprowadzenie nowych zada dla gminnych komisji rozwizywania problemw
alkoholowych, ktre bd mierzalnymi wskanikami efektywnoci pracy komisji.

Opracowanie: Krzysztof Jakubowski