GAZOMIERZ

T U R B I N OW Y
C G T- 0 2

GAZOMIERZ
TURBINOWY
cgt-02

1 Zastosowanie, budowa
2 Dane techniczne
3 Wyjcia pomiarowe
4 Podstawowe wymiary
5 Zalecenia instalacyjne
6 Straty cinienia
7 Dobr gazomierza

str. 2
str. 3
str. 4
str. 6
str. 7
str. 8
str. 8

Szanowni Pastwo,
Jestemy polskim producentem urzdze
i systemw pomiarowych, ktre dziki swoim
parametrom metrologicznym oraz najwyszej
jakoci, zdobyy uznanie tysicy uytkownikw
w kraju i za granic.
Prezentowany w niniejszym katalogu gazomierz
turbinowy CGT-02 naley do najlepszych urzdze w swojej klasie na wiecie. Niespotykane
w innych konstrukcjach tego typu moliwoci
wsppracy z zespoami i przyrzdami elektronicznymi, pozwalaj na zrealizowanie wielodrogowych systemw transmisji danych, monitoring, przy jednoczesnym sterowaniu procesami
technologicznymi.
Zawsze jestemy otwarci na Pastwa uwagi i spostrzeenia, ktre pozwalaj
nam dostosowa urzdzenia do Waszych potrzeb i wymaga. Suymy pomoc
przy doborze i selekcji optymalnego wyposaenia.

ZASTOSOWANIE, BUDOWA
Moliwoci gazomierzy turbinowych CGT-02
najlepiej oddaj przykady ich zastosowania:
od pomiaru gazu dla odbiorcw takich
jak lokalne kotownie, drobne zakady
pracy, handel, a po opomiarowanie
zakadw chemicznych, hut, caych
aglomeracji przemysowych,
ukady rozliczeniowe i technologiczne
systemw przesyowych i dystrybucyjnych gazu, transgraniczne stacje pomiarowe,
pomiary gazw technicznych:
m.in. powietrza, propanu-butanu,
acetylenu, wodoru.
Gazomierze CGT-02 su do pomiaru
gazu o cinieniach sigajcych do 11 MPa,
temperaturach do 60C.
Ich konstrukcja zapewnia, e pomiary
odbywaj si z maksymaln dokadnoci,
minimalnymi stratami cinienia a dugo
odcinka dopywowego w ukadach rozliczeniowych wynosi tylko 2xDN. Dua liczba nadajnikw impulsw daje moliwo

monitorowania zuycia przez odbiorc

i dostawc gazu przy rwnoczesnym sterowaniu procesami technologicznymi.
Dysponujc bankiem gazomierzy serwisowych realizujemy szybk, bezproblemow
relegalizacj gazomierzy, po ktrej otrzymacie Pastwo 12-miesiczn gwarancj
na cae urzdzenie.
Gazomierz turbinowy CGT-02 zbudowany
jest z nastpujcych podzespow:
korpus gwny (eliwny lub stalowy),
z gniazdami do nadajnikw HF, pomiaru
cinienia i temperatury,
zesp pomiarowy z kierownic strumienia i zespoem wirnika turbiny,
zesp przeniesienia napdu, przekazujcy napd z wirnika turbiny do zespou
liczyda wolnego od mierzonego gazu,
zesp liczyda, obrotowy, z omiosegmentowym licznikiem i nadajnikami
impulsw,
ukad smarowania (DN80 DN300).

zesp
liczyda

zesp przeniesienia
napdu

korpus
gwny

kierownica
strumienia

zesp pomiarowy

ZASTOSOWANIE
DANE
TECHNICZNE

DANE TECHNICZNE

Maksymalne cinienie p max gazomierzy CGT-02 wynosi: 1,6 MPa PN16; 2,0 MPa PN20,
ANSI150; 6,4(6,3) MPa PN64 (PN63); 10 MPa PN100; 11 MPa PN110.
Tabela 1
rednica
nominalna DN

Wielko
G

[mm]
50
80
100

150

200

250

300
(1)
(2)

Przepyw
maksymalny Q max

Przepyw
minimalny Q min

Waga impulsu
nadajnika LF

[m 3 /h]

[m 3 /h]

[m 3 /impuls]

65
100
160
250
400
250
400
650
650
1000
1600
1000
1600
2500
1600
2500
4000
2500
4000
6500

6
10
8
13
20
13
20
32 (2)
32 (2)
50 (2)
80 (2)
50
80 (2)
130 (2)
80 (2)
130 (2)
200 (2)
130 (2)
200 (2)
320 (2)

40 (1)
65 (1)
100 (1)
160 (1)
250
160
250 (1)
400
400 (1)
650 (1)
1000
650
1000 (1)
1600
1000
1600 (1)
2500
1600
2500 (1)
4000

0,1

1
1
10
1
10

10

10

- wielkoci gazomierzy zalecane do celw rozliczeniowych przez zakadowe normy PGNiG

- moliwa zakresowo 1:30

przycza:

PN16 PN110, ANSI150 ANSI600

rednice nominalne:

DN50 DN300

zatwierdzenia typu:

ZT 867/98 krajowe
ZT E 3.2004 na rynek Unii Europejskiej, inne na zapytanie

oznaczenie budowy
przeciwwybuchowej:

inne na zapytanie

inne na zapytanie

II 2G EEx ia IIB T4 wykonanie standardowe

II 2G EEx ia IIC T4 wykonanie specjalne

zakresowo:

1:20, 1:30

odcinki dopywowe:

zgodnie z normami PGNiG i zaleceniami OIML

R32 89 Annex A do pomiarw rozliczeniowych
wystarczy 2xDN

zakres temperatur:

mierzonego gazu -20C +60C

otoczenia
-25C +70C

pozycje pracy:

pozioma

(2)

przy legalizacji niskocinieniowej

dla DN80300 PN16, inne na zapytanie

standard ,

pionowa

dokadno:

przewysza wymogi norm PGNiG i Unii Eurupejskiej okrelajce:

- w zakresie pomocniczym Q min Q t < 2%
- w zakresie podstawowym Q t Q max < 1%
Q t = 0,2Q max dla 1:20; Q t = 0,15Q max dla 1:30
Bd
%

+2

Rys.1. Przykadowe charakterystyki

metrologiczne gazomierzy CGT-02
przy niskim cinieniu (linia zielona)
i wysokim cinieniu (linia niebieska)

+1
0
-1
-2
Q min,Q min

Symbol
(wzr)
chemiczny

Gsto
r
[kg/m3]

Gsto
wzgldem
powietrza

Wykonanie
gazomierza

argon

Ar

1,66

1,38

standardowe IIB

azot

N2

1,16

0,97

standardowe IIB

C 4 H 10

2,53

2,1

standardowe IIB

dwutlenek wgla

CO 2

1,84

1,53

standardowe IIB

etan

C 2H 6

1,27

1,06

standardowe IIB

etylen

C 2H 4

1,17

0,98

standardowe IIB

gaz ziemny

~CH 4

~0,75

~0,63

standardowe IIB

hel

He

0,17

0,14

standardowe IIB

metan

CH 4

0,67

0,55

standardowe IIB

Gaz
lub mieszanina
gazw

butan

powietrze
propan
tlenek wgla
acetylen
wodr

1,20

standardowe IIB

C 3H 8

1,87

1,56

standardowe IIB

CO

1,16

0,97

standardowe IIB

C 2H 2

1,09

0,91

specjalne IIC

H2

0,084

0,07

specialne IIC

Qt

Q max

Q [m3/h]

Tabela 2. Gstoci najczciej mierzonych gazw. Gstoci

podano przy tempera-
turze 20C i cinieniu
101,325 kPa. (w przypadku gdy istnieje potrzeba pomiaru gazu niewymienionego w tabeli
prosimy o kontakt)

WYJCIA POMIAROWE
WYJCIA POMIARU CINIENIA I TEMPERATURY
Gazomierze CGT-02 posiadaj dwa gniazda do pomiaru cinienia oznaczone p r z gwintem M12x1,5 (standard) lub NPT, rozmieszczone symetrycznie po obu stronach korpusu gwnego.
Opcjonalnie gazomierze DN80 i wiksze mog by wyposaone w dwa wyjcia pomiaru temperatury (gniazda z gwintem M14x1,5 lub NPT).

ZESP LICZYDA, NADAJNIKI IMPULSW

Kady gazomierz wyposaony jest w zesp liczyda, obrotowy w zakresie 350, zawierajcy:
- omiopozycyjny licznik mechaniczny, ktry umoliwia bezporedni odczyt rzeczywis-
tej objtoci zmierzonego gazu,
- nadajniki impulsw LF, jeden niskiej czstotliwoci kontaktronowy LFK i jeden niskiej
czstotliwoci indukcyjny LFI, podczone do gniazda 1(dla DN50 1x LFK).
Na zamwienie gazomierze mog by wyposaone w dodatkowe nadajniki LF i/lub nadajniki wysokiej czstotliwoci HF (wewntrzne w zespole liczyda i zewntrzne na korpusie gwnym).
Kady gazomierz posiada wirnik turbiny wykonany z aluminium, co pozwala na monta nadajnikw
HF3, HF4 bez koniecznoci ponoszenia dodatkowych kosztw zwizanych z jego wymian.
4

WYJCIA
POMIAROWE

HF1, HF2

LFI, HF3 HF6

LFK, AFK

Ui = 16 V DC

Ui = 15,5 V DC

Ui = 15,5 V DC

Ii = 25 mA

Ii = 52 mA

Ii = 52 mA

Pi = 64 mW

Pi = 169 mW

Pi = 169 mW

Li = 50 H

Li 40 H

Li 0

Ci = 30 nF

Ci = 28 nF

Ci 0

Tabela 3. Dane techniczne

nadajnikw impulsw

Rys.2. R ozmieszczenie wyj

pomiarowych

Gazomierze turbinowe CGT-02 DN100 DN300 mog by wyposaone a w 10 nadaj-

nikw impulsw; DN50 DN80 w 8 nadajnikw impulsw (Tabela 4.).
Tabela 4.

Symbol
Nadajnik impulsu opis

Oznaczenie na tabliczce
gazomierza CGT-02

LFK

niskiej czstotliwoci kontaktronowy

LFK 1, LFK 2

LFI

niskiej czstotliwoci indukcyjny

LFI 1, LFI 2

HF

wysokiej czstotliwoci wewntrzny w zespole liczyda

HF 1, HF 2

HF

wysokiej czstotliwoci zewntrzny nad wirnikiem turbiny

HF 3, HF 4

HF

wysokiej czstotliwoci zewntrzny nad koem referencyjnym (DN100

AFK

niskiej czstotliwoci kontaktronowy - kontrolny (stosowany wymiennie z HF1)

DN300)

HF 5, HF 6
AFK

Wagi impulsw nadajnikw LF podane s w Tabeli 1. Waga impulsw nadajnikw HF

ustalana jest indywidualnie dla kadego gazomierza. Mona j odczyta na tabliczce znamionowej gazomierza. Wagi impulsu nadajnikw HF3 HF6 s jednakowe (dla danego
gazomierza).

Nr pinu

Gniazdo 1

1-4

LFK 1 (standard)

2-5

LFI 1 (standard DN80

3-6

HF 1 lub AFK

Gniazdo 2
LFK 2
DN300)

LFI 2
HF 2

Rys. 3. Numeracja pinw nadajnikw impulsw znajdujcych si w zespole liczyda.

Do poczenia naley stosowa 6-pinowy mski wtyk TUCHEL nr C091 31H006 100 2.

Nr pinu
3-4

HF nad wirnikiem turbiny

HF 3

HF 4

HF nad koem referencyjnym

HF 5

HF 6

Rys. 4. Numeracja pinw nadajnikw impulsw HF znajdujcych si na korpusie gwnym.

Do poczenia naley stosowa 4-pinowy eski wtyk TUCHEL nr C091 31D004 100 2.
5

PODSTAWOWE WYMIARY

Rys.5. Podstawowe wymiary gazomierzy turbinowych CGT-02

Tabela 5.
DN

E, F*

mm

mm

mm

mm

mm

mm
150

50

150

203

42

58

60
80

240

206

100

300

220

80

226
146

95

222
157

101

124

125

185

150

450

247

200

600

270

212

240

250

750

298

270

330

300

900

323

300

350

155

233

180

261
202
282
232
308
258
345

Zakres cinie/konierze
ANSI
PN

Masa
korpus eliwny

korpus stalowy

kg
11
10
11,5
14
14
25
24,5
27,5
28
32
33,5
34,4
43
40
56
62,5
62,5
80,5
84
106
80
86
116
128
153
142
147
190
206
271
215
235
290
300
360

kg

150
300
600
150
300
600
150
300
600
150
300
600
150
300
600
150
300
600
150
300
600

16
20
50
64
110
16
20
50
64
110
16
20
50
64
110
16
20
50
64
110
16
20
50
64
110
16
20
50
64
110
16
20
50
64
110

8,5
9,5
20
19,5
25
26,5
48
47
-

* - dla gazomierzy PN16, PN20, ANSI150 stosuje si wymiar E; dla gazomierzy PN50 PN110, ANSI300, ANSI600 wymiar F.

ZALECENIA INSTALACYJNE

WYMIARY
ZALECENIA

Gazomierze turbinowe CGT-02 s objte 24-miesiczn gwarancj. Nie wymagaj

szczeglnej obsugi poza okresowym uzupenianiem oleju. Przed zainstalowaniem
gazomierza naley zapozna si z dostarczon instrukcj obsugi. Poniej zamieszczamy
podstawowe zasady ich uytkowania:

gazomierze powinny by transportowane w opakowaniu firmowym, nie mog by
rzucane, poddawane silnym wstrzsom,

gazomierze mog pracowa zarwno w pomieszczeniach o ustabilizowanej temperaturze jak i na zewntrz (wymagane jest osonicie gazomierza przed bezporednim wpywem warunkw atmosferycznych: niegu, deszczu, gradu),

przed ukadem pomiarowym naley zamontowa filtr dokadnego oczyszczania
o skutecznoci co najmniej 10 mm,

w pierwszych tygodniach pracy instalacji zaleca si czasowy monta przed gazomierzem wkadu filtracyjnego siatkowego (np. CWF naszej produkcji),
kierunek przepywu gazu zawsze musi by zgodny ze strzak umieszczon na
gazomierzu,

naley zwrci szczegln uwag aby mierzony przepyw gazu nie przekracza Q max
gazomierza (sytuacje takie najczciej zdarzaj si przy napenianiu zbiornikw,
rurocigw, kotw, instalacji o duych pojemnociach). Dopuszcza si chwilowe przekroczenie Q max o 20%,

wszelkie prace zwizane z otwieraniem zaworw (powodujcych wzrost przepywu
przez urzdzenie pomiarowe) naley wykonywa powoli przestrzegajc zalece
odpowiednich norm,

minimalna dugo odcinka dopywowego przed gazomierzem przy pomiarach

rozliczeniowych wynosi 2xDN.
Jestemy producentem szeregu urzdze wsppracujcych z gazomierzami CGT-02:
korektorw i przelicznikw objtoci: CMK-02, CTK-02, CPS-01, rejestratorw
impulsw CRI-02; akcesoriw takich jak odcinki pomiarowe, prostownice Sprenkla,
wkady filtracyjne CWF, zawory trjdrogowe CKMT.

Rys. 6. Kompletny zestaw pomiarowy z korektorem bateryjno-sieciowym CMK-02

7

STRATY CINIENIA
Przy doborze gazomierza naley mie na uwadze, e podobnie jak inne elementy instalacji gazowej wywouje on spadek cinienia gazu w rurocigu. Warto tego spadku przy gstoci gazu 1,2 kg/m 3 moe by odczytana z poniszego wykresu (Rys. 7.).
Dla innych gstoci mierzonego gazu strata cinienia na gazomierzu turbinowym wynosi:

p+p N
p 1 = (
)(
) p
a
pN

OZNACZENIA:
p 1 =

p =



p
=

p N =



=


a =

rzeczywista strata
cinienia [Pa]
strata cinienia dla
a =1,2 kg/m 3 (Rys.7.)
[Pa]
rzeczywiste cinienie
pracy [kPa]
cinienie normalne:
101,325 kPa
gsto mierzonego
gazu wedug Tabeli 2.
[kg/m 3 ]
gsto powietrza:
1,2 kg/m 3

Rys.7. Strata cinienia dla gazomierza CGT-02 dla gstoci gazu a =1,2 kg/m 3

DOBR GAZOMIERZA
Zapotrzebowanie na gaz wyraa si w metrach szeciennych normalnych (Nm 3 ). Wielko gazomierza dobiera si korzystajc z rzeczywistych warunkw pracy (objtoci
rzeczywistej). Istnieje zatem konieczno przeliczania objtoci normalnej na faktyczn
objto przepywajcego gazu w miejscu pomiaru (wzr 1).
(1) V R =V N Z p N /p R T R /T N
Gazomierz powinien by dobrany tak, aby spenia warunki:

Przepyw maksymalny gazomierza Q max powinien by wikszy od maksymalnego
przepywu jaki moe zaistnie w miejscu pomiaru Q max R (wzr 2).
(2)
Q max > Q max R

Przepyw minimalny gazomierza Q min (wzr 3) powinien by mniejszy od minimalnego przepywu jaki moe zaistnie w miejscu pomiaru Q min R . O ile gazomierz mierzy gaz o nadcinieniu powyej 0,1 MPa to zgodnie z ZN-G-4005:2001
przepyw minimalny skorygowany gazomierza Q min skr powinien by mniejszy od
przepywu minimalnego w miejscu pomiaru (wzr 3a).
(3)
Q min < Q min R (3a) Q min skr < Q min R

Zakres temperatur (wzr 4) i cinie (wzr 5) mierzonego gazu powinien mieci

si w zakresie pracy gazomierza.
(4) t min < t R < t max (5) p R < p max

Do szybkiego, przyblionego wyznaczenia maksymalnego i minimalnego przepywu

rzeczywistego w miejscu pomiaru su wzory (6) i (7):
(6)

Q max

= Q max

p N /p min R (7)

Q min

= Q min

p N /p max

Do obliczania przepywu minimalnego skorygowanego korzysta si z wzoru (8):

(8)

Q min

skr

= Q min r a / r R

gdzie r R = r p max R /p N

Przykad
Naley dobra gazomierz dla stacji pomiarowej o parametrach:
- zakres przepyww w warunkach normalnych: 240 4000 Nm 3 /h (Q max N = 4000 Nm 3 /h,
Q min N = 240 Nm 3 /h)
- zakres nadcinienia: 100 300 kPa (czyli cinienia absolutne: p min R 200 kPa, p max R 400 kPa)
- zakres temperatur: 2 20C
Q max R = 4000 101,325/200 2026 m 3 /h, Q min R = 240 101,325/400 61 m 3 /h,
Pierwszym gazomierzem, ktry spenia warunek (2) jest G1600 o Q max = 2500 m 3 /h (Tabela 1.)
Przy zakresowoci 1:30 Q min tego gazomierza wynosi 80 m 3 /h a wic nie zachodzi warunek (3),
sprawdzamy zatem warunek (3a).
Q min skr = 80 1,2/ 3 = 50,6 m 3 /h warunek (3a) jest speniony
Gazomierz CGT DN250 G1600 PN16 obejmuje peen zakres przepyww jakie mog pojawi si podczas pracy
stacji pomiarowej, spenione s rwnie warunki dotyczce zakresu cinie (5) i temperatur (4).

Przy doborze naley pamita rwnie:

normy zakadowe PGNiG zalecaj stosowanie pewnych wielkoci G (Q max) gazomierzy
dla danych rednic nominalnych DN (Tabela 1.),
do wyznaczenia przepyww rzeczywistych zawsze stosuje si warto cinienia
absolutnego, wartoci te stosowane s we wszystkich podanych wzorach i oznaczeniach.

OZNACZENIA:
VR
=
VN
=

Z
=

Q max
=

Q max R =

Q max N =

Q min
=
Q min R
=

Q min skr =

Q min N
=

objto rzeczywista [m 3 ]
objto w warunkach
normalnych [Nm 3 ]
wspczynnik ciliwoci
dla p max R < 500 kPa Z1
przepyw maksymalny
gazomierza [m 3 /h]
przepyw maksymalny w miejscu
pomiaru [m 3 /h]
przepyw maksymalny
w warunkach normalnych [Nm 3 /h]
przepyw minimalny gazomierza [m 3 /h]
przepyw minimalny w miejscu
pomiaru [m 3 /h]
przepyw minimalny gazomierza
skorygowany [m 3 /h]
przepyw minimalny
w warunkach normalnych [Nm 3 /h]

TN
= temperatura normalna 273,15 K
TR
= temperatura mierzonego gazu [K]
t min
= minimalna temperatura pracy
gazomierza [C]
t R
= temperatura mierzonego gazu [C]
t max
= maksymalna temperatura pracy
gazomierza [C]
pN
= cinienie normalne: 101,325 kPa
pR
= cinienie mierzonego gazu [kPa]
p min R
= cinienie minimalne mierzonego gazu [kPa]
p max
= maksymalne cinienie pracy gazomierza [kPa]
p max R
= cinienie maksymalne m ierzonego gazu [kPa]
ra
= gsto medium legalizacyjnego
(dla powietrza 1,2 kg/m 3 ) [kg/m 3 ]
rR
= gsto gazu w miejscu pomiaru [kg/m 3 ]
r
= gsto gazu wedug Tabeli 2. [kg/m 3 ]

UWAGA: Producent zastrzega sobie prawo dokonania zmian konstrukcyjnych nie naruszajcych zgodnoci produktu z odpowiednimi normami.

PA RT N E R H A N D L OW Y

COMMON S.A.
ul. Aleksandrowska 67/93
91-205 d
tel. + 48 42 253 66 00
+ 48 42 253 66 59
fax + 48 42 253 66 99
http://www.common.pl
e-mail: common@common.pl
PR: CGT/PL/01/04.06