UNIA EUROPEJSKA

Polityka Marta Wolaska

antynarkotykowa
UniiEuropejskiej

Narkotyki i zwizana z nimi przestpczo to nie

tylko problem spoeczny, ale powane zagroe-
nie dla porzdku publicznego i bezpieczestwa
pastwa.

Nielegalny obrt narkotykami stanowi niebagatelne

rdo dochodu dla wiata przestpczego. Szacuje si,
e roczne zyski oscyluj w granicach 400-500 mld dola-
rw1. Czsto rodki uzyskiwane z przemytu narkotykw
przeznaczane s na finansowanie grup terrorystycz-
nych oraz nielegalny zakup broni. Uwaa si, e grupy
takie jak Hezbollah, Al-kaida2 czy kolumbijski FARC3
(Rewolucyjne Siy Zbrojne Kolumbii Armia Ludowa)
s finansowane w duej mierze wanie zpienidzy
pochodzcych zprzemytu. Cz rodkw uzyskanych
ze sprzeday narkotykw trafia do legalnego obrotu
wwyniku prania pienidzy.

1)DRUGS & TERROR: Just the Facts. The links between the drug trade, drug traffick-
ers and terrorists.

2)Wedug bada Observatoire Geopolitique des Drouge talibowie mog uzyskiwa

okoo 75 mln dolarw rocznie wanie z dziaalnoci narkotykowej. Uznaje si take,
e przywdca talibw Mullah Mohammed zaangaowany jest w t dziaalno.

3) Najstarsza i najwiksza grupa partyzancka, ktra zostaa utworzona w 1964 r.,

pierwotnie jako zbrojne skrzydo Kolumbijskiej Partii Komunistycznej. Na czele
FARC do 2008 r. sta Manuel Marulanda Velez znany pod przydomkiem Tirofijo.

255
 Polityka antynarkotykowa
powinna by elastyczna i dyna-
miczna, niezbdne s rodki umo-
liwiajce przystosowanie si do
cigych zmian. Wzrost spoycia
kokainy w pastwach czonkow-
skich UE to wyzwanie dla stra-
tegii profilaktyki i leczenia. Unia
Europejska musi by przygotowana
na cige zmiany szlakw prze-
mytniczych, wzrost upraw konopi
indyjskiej w Afryce, upraw maku
w Afganistanie, plantacji kokainy
w regionie Andw oraz produkcji
narkotykw syntetycznych w samej
Unii. Dlatego tak istotne jest
przygotowanie wszystkich czonkw
wsplnoty oraz organw takich jak
Europol i Europejskie Centrum
Monotorowania Narkotykw
Narkomanii do wprowadzania
nowych, przede wszystkim skutecz-
nych rozwiza i mechanizmw
wsppracy.
Narkotyki w liczbach
Wedug Europejskiego Centrum
Monitorowania Narkotykw
iNarkomanii (EMCDDA) niele-
galny przemyt narkotykw do UE
dotyczy gwnie konopi indyjskich,
kokainy, heroiny i narkotykw
syntetycznych4. Ostatnie dane
opublikowane przez EMCDDA5
wskazay, e spoycie heroiny,
marihuany inarkotykw synte-
256
BEZPIECZESTWO NARODOWE I-II 2009 /9-10
tycznych utrzymuje si na staym
poziomie lub nieznacznie maleje,
natomiast spoycie kokainy w wielu
pastwach wzrasta. Szacuje si,
ew Unii osb zaywajcych regu-
larnie lub okazjonalnie marihuan
jest okoo 70 mln, kokain okoo
12 mln, ekstazy prawie 9,5 mln,
a amfetamin 11 mln. cznie
liczba osb zaywajcych narkotyki
w UE siga 2 mln, aokoo 7,5tys.
osb umiera co roku z powodu
przedawkowania6.
O ile dane dotyczce spoycia
narkotykw w przyblieniu odpo-
wiadaj rzeczywistoci, to dane od-
noszce si do przemytu s bardziej
hipotetyczne.
Konopie, heroina
i kokaina. Miejsca
powstawania i szlaki
przemytu
Gwnym producentem konopi,
z ktrych wytwarza si marihuan
i haszysz, trafiajcych na rynek
europejski, jest Maroko. Uprawa
konopi skupia si w regionie gr
Rif w pnocnej czci kraju.
Szacuje si, e w Maroku jest okoo
70 tys. hektarw pl uprawnych, co
pozwala na produkcj okoo 2 tys.
ton marihuany i haszyszu rocznie.
Z Maroka do Europy narkotyki
te trafiaj gwnie drog przez
Gibraltar. Duy udzia wtym pro-
cederze ma liczca okoo 1,5mln
diaspora marokaska mieszkajca
w Europie. Poza drog wiodc
przez Hiszpani konopie z Maroka
trafiaj na rynek europejski take
przez Holandi. Przyczyn mona
szuka w tolerancyjnej polityce
tego kraju wobec spoycia mari-
huany i haszyszu7 oraz dogodnej
pozycji geograficznej, ktra umo-
liwia dystrybucj do innych kra-
jw, gwnie do Niemiec iFrancji.
Konopie docieraj na rynek
europejski take z Azji (gw-
nie z Afganistanu iPakistanu),
Tajlandii, Laosu, Kolumbii,
Meksyku i Jamajki. Wcigu
ostatnich kilku lat znacznie wzrosa
rola Afryki w produkcji i ekspor-
cie marihuany (gwnie wczci
wschodniej i poudniowej).
Produkcja heroiny, wytwarza-
nej z maku lekarskiego, skupia
si gwnie w dwch obszarach.
Pierwszym jest tzw. Zoty Trjkt
(Birma, Laos i Tajlandia) dru-
gim Afganistan, Pakistan i Iran.
Szacuje si, e w Birmie rocznie
wytwarza si okoo 2,5 tys. ton
opium, a w Afganistanie8 okoo
1,5 tys. ton. Heroina ze Zotego
Trjkta trafia w wikszoci na
rynek amerykaski, do Europy
natomiast gwnie z Afganistanu.
Droga z Afganistanu do Europy
wiedzie przez Turcj, gdzie jesz-
cze do niedawna w laboratoriach
tureckich opium poddawane byo
transformacji w heroin. Od kil-
ku lat jednak produktami, ktre
opuszczaj Afganistan, s heroina
i morfina. wiadczy to o zaawanso-
waniu produkcji. Nielegalne labo-
ratoria znajduj si w prowincjach
Badachszan na pnocnym wscho-
dzie kraju oraz Nimroz iHelmand
na poudniu. Szacuje si, e 42
proc. opium pochodzi wanie
zHelmand, prowincji, ktra jest
przyczkiem talibw. Pomimo

4)Przemyt narkotykw syntetycznych odbywa si gwnie w obrbie samej Unii.

Najczciej wytwarzanymi narkotykami syntetycznymi s: amfetamina, ekstazy
iLSD.

5)EMCDDA Annual Report 2007, www.emcdda.europa.eu

6) Ibidem.

7)Od 1970 r. mona je legalnie spoywa w coffe shopach.

8) www.paris-pact.net

257
 zmiany sytuacji w Afganistanie
Turcja, ze wzgldu na centralne po-
oenie (skrzyowanie drg midzy
Europ, Azj, Bliskim Wschodem
iMorzem rdziemnym, czyli
moliwo przemytu ldowego
imorskiego) nadal odgrywa wan
rol wnielegalnym przemycie nar-
kotykw. Podobnie jak w przypad-
ku Maroka istotne znaczenie ma
tu liczca okoo 2,5 mln diaspora
turecka wEuropie9.
Od wielu lat heroinowa droga
z Turcji do Europy wiedzie przez
Bakany10. Najbardziej znanym
sposobem transportu heroiny tym
szlakiem jest przewoenie maych
iloci (2050 kg) w ciarwkach.
Z punktu widzenia przemytnikw
droga ta jest bardzo dogodna.
Nie do koca stabilna sytuacja na
Bakanach oraz dua ilo ciar- -Zachodniej iPoudniowo-Wscho-
wek, ktre kadego dnia pokonuj
t tras, sprawia, e wykrywalno
jest stosunkowo niska. Nikogo nie
powinno zatem dziwi, e na rynek
europejski rocznie trafia okoo
6tys. kg heroiny, a liczba uzale-
nionych waha si od 0,5 do 1 mln.
Mimo e droga przez Bakany jest
najczciej uywana przy przemy-
cie narkotykw do UE, to sytu-
acja geopolityczna na Bakanach
wlatach 90. sprawia, e powstay
nowe drogi przemytu. Obecnie
wtym regionie istnieje trasa, ktra
prowadzi przez Pakistan, Iran
258
BEZPIECZESTWO NARODOWE I-II 2009 /9-10
iTurcj, nastpnie rozgazia si
na poudnie i biegnie przez Grecj,
by Jugosowiask Republik
Macedonii, Albani, Wochy,
Serbi, Czarnogr i Boni
iHercegowin oraz na pnoc,
przez Bugari, Rumuni, Wgry,
Austri, Niemcy i Holandi.
Istnieje take tzw. jedwabny szlak
przez republiki Azji rodkowej,
Morze Kaspijskie i Federacj
Rosyjsk, Biaoru, Ukrain
iPolsk do Estonii, na otw, do
niektrych krajw skandynawskich,
Niemiec i Bugarii. Cho szlaki te
peni najwaniejsz rol w przemy-
cie heroiny do Europy, to nie mo-
na pomin krajw na Pwyspie
Arabskim, takich jak Oman czy
Zjednoczone Emiraty Arabskie, kt-
re stay si punktami tranzytowymi
dla heroiny z Azji Poudniowo-
dniej11. Cz narkotykw prze-
znaczonych na rynek europejski
przemycana jest take przez Afryk
Wschodni, gwnie Etiopi, Keni
i Mauritius, a take przez Afryk
Zachodni, gwnie Nigeri12.
Kokaina, po konopiach indyj-
skich, jest drugim najczciej
sprzedawanym narkotykiem na
wiecie.
Najwikszym producentem
kokainy jest Kolumbia, ktra
rocznie produkuje okoo 650 ton13,
zaraz zani Peru, produkujce
okoo 180ton, i Boliwia z produk-
cj okoo 90 ton14. We wszystkich
tych krajach dua cz bizne-
su narkotykowego znajduje si
pod kontrol zorganizowanych
grup przestpczych (wspomnia-
ny wczeniej FARC). Dua cz
kokainy z Ameryki aciskiej
dociera do Europy drog mor-
sk, przez Ocean Atlantycki.
Statki wypywajce z Kolumbii,
Wenezueli, Brazylii, Ekwadoru,
Chile czy Argentyny docieraj do
Hiszpanii, Portugalii, Holandii,
Woch i Belgii. Kokaina jest te
czsto przemycana przez Karaiby,
skd trafia do Wielkiej Brytanii,
Francji i Holandii.
Znane s trzy drogi morskie,
ktrymi narkotyki z Karaibw
przemycane s do UE. Pierwsza
wiedzie przez Azory do Portugalii
i Hiszpanii, druga przez
Cape Verde lub Mader na
Wyspy Kanaryjskie, a stam-
td do Europy, trzecia przez
Afryk Wschodni do Hiszpanii
i Portugalii. Niepowinno wic
dziwi, e wanie w Hiszpanii
iWielkiej Brytanii obserwuje
si najwiksze spoycie kokainy
wEuropie. Wystpuj istotne
rnice w spoyciu kokainy po-
midzy krajami UE, przy czym
wikszo bada krajowych ocenia,
e od 1 do 11,6 proc. modych
Europejczykw sprbowao tego
narkotyku przynajmniej raz wy-
ciu, a od 0,2 do 4,6 proc. zayo
go w cigu ostatnich 12 miesicy.
Hiszpania i Wielka Brytania zga-
szaj, e ponad 4 proc. modych
osb i dorosych zayo ten narko-
tyk w ostatnim roku15.

9) La Dpche Internationale des Drogues 1995, nr 48.

10) 75 proc. heroiny, ktra trafia na rynek europejski, pochodzi z przemytu t drog
(International Narcotics Control Board INCB 1997, 336).

11)International Narcotics Control Board INCB, 2006.

12)International Narcotics Control Board INCB, 2007.

13)United Nations Office on Drugs and Crime UNODC, 2007.

14) Ibidem.

15) 2005 Annual report Commentary, wykres Ostatnie zaycie w ubiegym roku wrd
modych osb dorosych (1534 lat).

259
 Przyczyn wysokiego spoycia
kokainy w tych pastwach jest
kilka. Wydaje si, e najwikszy
wpyw ma tutaj atwa dostpno
irelatywnie niska cena (w stosunku
do zarobkw), a take styl ycia16.
Hiszpania i Holandia uznawane s
za dwa gwne orodki dystrybucji
tego narkotyku. Import kokainy
odbywa si take przez Belgi,
Niemcy, Francj i Wielk Brytani.
Rzd Kolumbii przy pomocy orga-
nizacji midzynarodowych podj
kroki majce ograniczy upraw
kokainy. Za jeden zsukcesw
spoeczno midzynarodowa uwaa
ograniczenie zasieww kokainy.
Wydaje si jednak, e akcj t
mona bdzie nazwa sukcesem
dopiero wtedy, gdy nie okae si,
e zmniejszenie zasieww kokainy
wKolumbii spowodowao przenie-
sienia nielegalnych upraw tej ro-
liny do krajw takich jak Boliwia,
Peru, Ekwador czy Wenezuela.
Coprawda wostatnich latach upra-
wa kokainy wBoliwii i Peru zmala-
a, ale ta tendencja moe si utrzy-
ma tylko w przypadku stworzenia
alternatywnych rde dochodu dla
tamtejszej ludnoci.
Narkotyki syntetyczne
W samej Unii Europejskiej
wcigu ostatnich kilku lat obser-
wuje si nowy trend zwizany ze
260
BEZPIECZESTWO NARODOWE I-II 2009 /9-10
wzrostem produkcji i spoycia tzw.
narkotykw syntetycznych. Wedug
EMCDDA znaczne jest rozpo-
wszechnienie si rnego rodzaju
pochodnych piperazyny17, ktre
pojawiy si w Europie wlatach
20042006. Europejska oferta
zawiera rne poczenia BZP18
zinnymi piperazynami, wywoujce
efekty podobne do tych, jakie wy-
wouje ekstazy. Od 2004r. obec-
no mCPP odnotowano w 26 pa-
stwach czonkowskich (wszystkich
z wyjtkiem Cypru) oraz Norwegii.
Staje si ona jedn z najbardziej
rozpowszechnianych substancji
psychotropowych wUE od poczt-
ku funkcjonowania europejskiego
systemu wczesnego ostrzegania
w1997 r.19
GHB20 oraz ketamina s dwo-
ma narkotykami syntetycznymi,
ktre w najbliszych latach bd
rozpowszechniane na du skal.
Dogrupy narkotykw syntetycz-
nych, na ktre pastwa czonkow-
skie UE powinny zwrci szcze-
gln uwag, zaliczaj si take
narkotyki, w ktrych skad wchodzi
ketamina. Stosowanie ketaminy21
jest monitorowane wUE od czasu
pojawienia si w 2000r. pierw-
szych obaw co do jej niewaciwego
zaywania22. W poowie pastw
czonkowskich UE substancja
ta zostaa umieszczona wwyka-
zie substancji narkotycznych.
Ketamina jest lekiem powszechnie dowa problemy z dostpnoci tej
uywanym w medycynie i weteryna- substancji do zastosowa medycz-
rii, istnieje wic zagroenie, ekon- nych w odlegych regionach wia-
trole midzynarodowe mog spowo- taoraz w weterynarii, poniewa

16)Project COLA European Union Cocaine Situation Report 2007 the Europol Drugs Unit.

17)Piperazyna organiczny zwizek heterocykliczny z dwoma heteroatomami azotu

w pozycjach 1,4. Nazwa piperazyny wynika z jej strukturalnego podobiestwa do pi-
perydyny. 1-(3-chloropfenylo) piperazyna, mCPP stymulujca substancja psycho-
aktywna, pochodna piperazyny. mCPP moe indukowa silne ble gowy, a uosb
cierpicych na migreny wywoywa atak choroby.

18)Decyzja Rady 2008/206/JAI z 3 marca 2008 r. definiuje N-benzylopiperazyn

(BZP) jako substancj psychoaktywn o dziaaniu stymulujcym centralny ukad
nerwowy, pochodn piperazyny.

19)Decyzja Rady 2005/387/WSiSW z 10 maja 2005 r. w sprawie wymiany informacji,

oceny ryzyka i kontroli nowych substancji psychoaktywnych ustanawia mechanizm
szybkiej wymiany informacji o nowych substancjach psychoaktywnych, ktre mog
stwarza zagroenie dla zdrowia publicznego i spoeczestwa. EMCDDA i Europol,
ktre cile wsppracuj z odpowiednimi sieciami sieci krajowych punktw kon-
taktowych Reitox i jednostkami krajowymi Europolu maj odgrywa gwn rol
we wdraaniu systemu wczesnego ostrzegania sucego do wykrywania nowych sub-
stancji psychoaktywnych.

20) 4-hydroksybutanowy (GHB) uywany przy leczeniu alkoholizmu, bezsennoci,

depresji. Jest substancj psychoaktywn, czsto nazywan piguk gwatu albo
date-rape-drug. Jest substancj trudn do wykrycia zarwno przed, jak i po doko-
naniu przestpstwa. lady GHB pozostaj w organizmie przez 24 do 48 godzin.
Do Polski tabletki GHB trafiaj midzy innymi z Indii. W 2007 r. Rada Europy
wezwaa do przeprowadzenia szerokiej kampanii informacyjnej, ktrej celem miao
by uwiadomienie zagroenia, jakie niesie ze sob piguka gwatu.

21)Ketamina substancja psychoaktywna, uywana w medycynie i weterynarii do znie-

czulania przedoperacyjnego. Jej nazwy handlowe to Narkamon, Ketanest oraz
Kalypsol. Ketamina oprcz wywoywania narkozy ma take dziaanie przeciwblo-
we. Wykorzystywana jest w anestezjologii, przy niektrych zabiegach diagnostycz-
nych u dzieci, w operacjach plastycznych i przy bolesnych zmianach opatrunkw
upoparzonych. Wywouje specyficzny rodzaj narkozy zwany narkoz dysocjacyjn
lub anestezj zdysocjowan. Polega ona na selektywnym hamowaniu niektrych
struktur OUN (utrat przytomnoci) z pobudzeniem innych (katalepsja, ruchy ga-
ek ocznych, halucynacje). Obecnie ketamina uywana jest gwnie w weterynarii.

22)EMCDDA, 2002.

261
 nie ma ona odpowiedniego za-
miennika23. W marcu 2007 r.
Komisja ONZ do spraw rodkw
Odurzajcych wydaa projekt
uchway w sprawie reagowania
na zagroenia stwarzane przez
naduywanie i zmian zastosowa-
nia ketaminy, zachcajcy pa-
stwa czonkowskie do rozwaenia
przyjcia systemu rodkw bez-
pieczestwa, ktre miayby wyko-
rzystywa agencje rzdowe w celu
atwiejszego wykrywania zmiany
zastosowa tej substancji w odpo-
wiednim czasie.
W wielu krajach UE substancje
syntetyczne zajmuj drugie miej-
sce wrd najczciej zaywanych
narkotykw, cho w skali caej Unii
jest to nadal kokaina. Wrd najpo-
pularniejszych narkotykw synte-
tycznych znajduje si amfetamina
i ekstazy. Szacuje si, e produkcja
amfetaminy w 2005 r. wynosia
88ton24. Chocia nielegalna pro-
dukcja rozszerzya si na inne
czci wiata, nadal koncentruje si
wEuropie rodkowej i Zachodniej.
W 2005 r. zlikwidowano laboratoria
produkujce nielegaln amfetami-
n w Belgii, Bugarii, Niemczech,
Estonii, na Litwie, wHolandii
iPolsce. Badania nad skonfisko-
wan amfetamin potwierdziy,
epochodzia onagwnie z Belgii,
Holandii i Polski oraz w mniejszym
stopniu z Estonii i Litwy. Jeeli
262
BEZPIECZESTWO NARODOWE I-II 2009 /9-10
chodzi o ekstazy, to szacuje si,
ejej produkcja w2005 r. wyniosa
okoo na 113 ton25. Europa nadal
pozostaje gwnym orodkiem pro-
dukcji ekstazy, cho jej przewaga
zdaje si male, gdy produkcja
rozszerzya si na inne czci wia-
ta, zwaszcza Ameryk Pnocn,
Azj Wschodni iPoudniowo-
Wschodni oraz Oceani26.
WEuropie ekstazy wytwarzana
jest gwnie w Holandii iw Belgii.
Badania przeprowadzone nad
ekstazy skonfiskowan w2005r.
w Europie wykazay, e pochodzi-
a wanie z Holandii i Belgi oraz
wmniejszej iloci zPolski iWielkiej
Brytanii.
Kolejnym narkotykiem synte-
tycznym produkowanym w Europie
jest LSD. W cigu ostatnich kilku
lat w Unii odnotowywany by
spadek produkcji i spoycia tego
narkotyku i pomimo obserwowanej
od 2003 r. tendencji wzrostowej
wydaje si, e produkcja i han-
del LSD odbywa si na znacznie
mniejsz skal ni w przypadku
pozostaych narkotykw.
Polska na wiatowej
mapie narkotykowej
Po przystpieniu Polski do
UEnasz rynek przesta by tylko
rynkiem wewntrznym i sta
si powanym rynkiem wiato-
wym. Polska wystpuje w kadej
zkategorii narkobiznesu, tzn.
jako producent, tranzyt i rynek
zbytu.
Wedug danych Komendy
Gwnej Policji, w Polsce s uy- aciskiej Polska nie jest miejscem
wane i wystpuj w nielegalnym
obrocie rne rodzaje narkoty-
kw i substancji odurzajcych,
gwnie: amfetamina, marihuana,
haszysz, kokaina, LSD, hero-
ina, polska heroina, nazywana
kompotem, imetamfetamina.
Wykrywana wnaszym kraju
amfetamina prawie wycznie
pochodzi z nielegalnej, rodzimej
produkcji, podobnie jak polska
heroina, powstajca jako wywar
ze somy makowej. Znaczenie tego
narkotyku cigle maleje, co praw-
dopodobnie spowodowane jest
jego wyparciem przez atwiejsze
w uyciu narkotyki syntetyczne
oraz redukcj upraw maku wyso-
komorfinowego i zastpieniem go
upraw maku o niskiej zawartoci
morfiny.
23)WHO, 2006.
24)UNODC, 2007.
25) Ibidem.
26)CND, 2006; UNODC, 2006.
Ujawniana i zabezpiecza-
na w Polsce heroina pochodzi
zAfganistanu i Pakistanu.
Kokaina trafia do Polski z Ameryki
Poudniowej i rodkowej. W wik-
szoci przypadkw dla heroiny
zAfganistanu i kokainy z Ameryki
docelowego przemytu, a jedynie
krajem tranzytowym. Cho nast-
piy mae przesunicia w stron
nowych substancji, najczciej
zaywanym narkotykiem w Polsce
s obecnie konopie, potem amfeta-
mina i rodki halucynogenne.
Jeeli chodzi o przestpczo
narkotykow, to wedug policji
narynku narkotykowym w Polsce
liczyy si trzy grupy przestp-
cze: woomiska i pruszkowska
(okolice Warszawy) oraz gdaska.
Prawdopodobnie grupy te kontro-
luj krajowy rynek narkotykowy
w ramach ustalonych stref wpy-
ww. Polskie grupy przestpcze
posiadaj kontakty poza granicami
kraju i wsppracuj z liczcymi
si kartelami Ameryki Poudniowej
263
 poprzez swoich staych rezydentw
w krajach produkujcych heroin
lub kokain. Kokaina i heroina
transportowane s drog morsk
lub lotnicz do Polski, a nastpnie
po przepakowaniu wysyane do
Europy Zachodniej. Coraz czciej
kurierzy (w wielu przypadkach oby-
watele polscy) przemycaj heroin
z Azji do Europy Zachodniej drog
lotnicz, podrujc tranzytem
przez Warszaw. Gwnie jednak
jest ona przemycana do Polski
przez Bugari, Rumuni, Wgry,
Sowacj, Ukrain, Biaoru ida- Europy na mocy uchway Komitetu
lej do Niemiec, Skandynawii,
Wielkiej Brytanii i Woch. W cigu
ostatnich kilku lat firmy kurier-
skie ipocztowe stay si obiektem
zainteresowania gangw narkoty-
kowych. Ze wzgldu na niewielkie
szanse zlokalizowania nadawcy
przemyt narkotykw odbywa si
drog oficjalnych usug. Jak w ka-
dym kraju tranzytowym, w Polsce
pozostaje pewna ilo przemyca-
nych narkotykw, ktre s rozpro-
wadzane przez grupy przestpcze
z wykorzystaniem sieci drobnych
dilerw.
Unia w walce
znarkobiznesem
Spoeczno midzynarodowa
wypracowaa wiele instrumentw
prawnych i organizacyjnych, ktre
264
BEZPIECZESTWO NARODOWE I-II 2009 /9-10
maj na celu zapewnienie skutecz-
nej walki z przestpczoci narko-
tykow. Wan rol wtej walce po-
winna odgrywa Unia Europejska.
Po raz pierwszy wramach wsplno-
ty problem narkotykw omawiany
by w 1971r. z inicjatywy prezy-
denta Francji Georgesa Pompidou,
ktry zaproponowa wspprac
midzynarodow wsprawie ro-
sncego problemu narkotykw.
Nastpstwem tej propozycji byo
powstanie w 1980r. Grupy
Pompidou27 w ramach Rady
Ministrw w sprawie utworzenia
grupy wsppracy w zakresie zwal-
czania narkomanii oraz przemytu
narkotykw.
Kolejnym krokiem do wypra-
cowania europejskiej polityki
przeciw zwalczaniu narkotykw
iprzestpczoci narkotykowej bya
propozycja prezydenta Francji
Francois Mitteranda z 1989 r.
nazywana Programem 7 punk-
tw. Postulowaa m.in. wypra-
cowanie wsplnych metod ana-
litycznych, koordynacji dziaa,
ewaluacj wdraania Konwencji
Narodw Zjednoczonych o zwal-
czaniu nielegalnego obrotu rod-
kami odurzajcymi i substancjami
psychotropowymi z 1988 r. oraz
przyspieszenie procedury jej ratyfi-
kacji przez pastwa czonkowskie.
W Programie7 punktw
podkrelono take wan rol,
jak odgrywa koordynacja dziaa
czonkw UE wobec krajw wy-
twarzajcych narkotyki i krajw
tranzytowych.
Francuska propozycja dopro-
wadzia do powoania przez Rad
Europejsk jeszcze w tym samym
roku tzw. europejskiego komitetu
ad hoc do spraw polityki wobec
narkotykw (Comit europene pour
la lutte anti-drogue CELAD).
Dziki pracy Komitetu w 1990 r.
przyjto pierwszy Europejski Plan
Walki zNarkotykami. Istotne
wtym planie byo, e postulowa
wsplne podejcie do problemu

27)Midzyrzdowa Grupa do spraw Wsppracy na rzecz Zwalczania Naduywania

Narkotykw i Nielegalnego Handlu Narkotykami (Grupa Pompidou) powstaa
w1971 r. w celu rozwoju efektywnej polityki dotyczcej problemu naduywania oraz
przemytu narkotykw na terenie Europy. Od 1980 r. prace Grupy prowadzone s
na czterech poziomach:
- ministerialnym co trzy lata ministrowie pastw czonkowskich spotykaj si
w celu omwienia kwestii politycznych zwizanych ze zjawiskiem narkomanii oraz
wyznaczeniem priorytetw dziaania na przysze lata;
- staych przedstawicieli przedstawiciele instytucji i departamentw zajmujcych
si ograniczaniem poday i popytu spotykaj si co 6 miesicy w celu omwienia
postpu w realizacji wyznaczonych dziaa;
- ekspertw praktycy, naukowcy i badacze uczestniczcy w grupach roboczych
iseminariach naukowych;
- sekretariat pracownicy zaangaowani w prace administracyjne.
Dziki utworzeniu w 1982 r. grupy ekspertw epidemiologii problemw narkoty-
kowych (group of experts in the epidemiology of drug problems) Grupa Pompidou
zapocztkowaa rozwj bada i monitoringu problemw narkotykowych w Europie
i w cigu dwudziestu lat staa si kluczowym forum europejskim w tej dziedzinie,
wczajc w to Europ rodkow i Wschodni oraz stopniowo angaujc w ten pro-
ces Rosj i pastwa regionu Morza rdziemnego. Do najwikszych jej osigni
zaliczy naley midzy innymi dugoterminowe przedsiwzicia, takie jak: Program
Europejskich Bada w Szkoach na temat Uywania Alkoholu i Narkotykw
(ESPAD) oraz Studium polegajce na staym monitorowaniu sceny lekowej w po-
szczeglnych miastach wystandaryzowanymi metodami (Multi-City Study).
Polska przystpia do Grupy Pompidou w 1991 r. Do gwnych obszarw zain-
teresowania naszego kraju nale programy zwizane z monitorowaniem zjawisk
zwizanych z narkomani. Jednym z nich jest program ESPAD dotyczcy rozpo-
wszechnienia uywania substancji psychoaktywnych wrd modziey szkolnej, im-
plementowany w Polsce od 1995 r.

265
 narkotykw nie tylko w sferze zdro-
wotnej, ale take prawno-karnej.
Mona powiedzie, e by on punk-
tem wyjcia dla pniejszych stra-
tegii UE dotyczcych problematyki
narkotykw. W zakresie bezpiecze-
stwa wsppraca pastw czonkow-
skich UE opieraa si do 1992r.,
nie na wielostronnym ukadzie
midzypastwowym, lecz na grupie
TREVI28 skupiajcej ministrw
odpowiedzialnych za sprawy bezpie-
czestwa wewntrznego. W ramach
TREVI udao si osign zinten-
syfikowanie informacji i wsppracy
w zwalczaniu terroryzmu i gronej
przestpczoci, a take w zakresie
cywilnego bezpieczestwa powietrz-
nego i bezpieczestwa nuklearnego,
poarw i katastrof ywioowych,
technik policyjnych i wyposaenia.
W tym czasie narodzia si idea
powoania organizacji obejmujcej
ca wsplnot, ktra uatwiaby lazy swoje formalne odzwierciedle-
wspprac pomidzy siami policyj-
nymi pastw czonkowskich. Pomys
rzdu niemieckiego zaowocowa,
na spotkaniu Rady Europejskiej
wLuksemburgu w czerwcu 1991r.,
podjciem decyzji o utworzeniu
Europolu, potwierdzonej na posie-
dzeniu ministrw sprawiedliwoci
i spraw wewntrznych Grupy
TREVI w grudniu 1991 r. i w-
czonej do ustale Traktatu o Unii
Europejskiej (roz. VI, art. K.1, ust.
9). Traktat przewiduje wspprac
266
BEZPIECZESTWO NARODOWE I-II 2009 /9-10
policji w celu zapobiegania izwal-
czania terroryzmu, bezprawnej
sprzeday narkotykw oraz innych
powanych form przestpczoci
midzynarodowej, wczajc w to
wrazie koniecznoci pewne aspekty
wsppracy celnej. Wraz z wpro-
wadzeniem Rozporzdzenia nr
302/93 Unii Europejskiej z 8wrze-
nia1993r., ktre weszo w ycie
30 padziernika 1993 r., rozpocz
dziaalno system wymiany infor-
macji w ramach Europolu. Na mocy
dokumentu zosta ustanowiony
Europejski Urzd Obserwacyjny
do spraw Narkotykw i Uzalenie
zsiedzib w Lizbonie.
Traktat z Maastricht z 1992 r.
przynis nieporwnywalny postp
integracji w zakresie przeciwdzia-
ania i zwalczania przestpczoci
narkotykowej. Wysuwane wczeniej
postulaty prezydentw Francji zna-
nie, jako wsplne zainteresowania
art. K. 1 do K. 14 uznano m.in.
walk z narkomani nie wymienion
w punktach 7 do 9, ktre dotyczy-
y wsppracy celnej, wsppracy
sdowej w sprawach karnych oraz
wsppracy policyjnej.
O krok dalej posunito si
w Traktacie Amsterdamskim
(Traktacie o Unii Europejskiej
TUE), ktry wszed w ycie 1maja
1999 r. Art. 29 TUE, mwi, e
budowa obszaru wolnoci, bezpie-
czestwa i sprawiedliwoci powinna
by osigana poprzez zapobieganie
przestpczoci zorganizowanej lub
innych form przestpczoci, jej
zwalczanie, wtym w szczeglnoci
handlu rodkami odurzajcymi
isubstancjami psychotropowymi.
Obszar ten sta si priorytetem Unii
Europejskiej i wszelkie podejmowane
dziaania w procesie jego budowy
musz uwzgldnia zawarte w nim
cele ipostanowienia. Podpisany
wlutym 2001 r. Traktat Nicejski
nie wprowadzi zasadniczych zmian
wzakresie problematyki narkotykw.
Mwic o polityce Unii
Europejskiej, nie mona nie wspo-
mnie o Grupie Dubliskiej, ktra
dziaa od 1990 r. jako nieformalna
inicjatywa pastw czonkowskich UE
oraz pastw Grupy G7. Gwnym
celem dziaania tej grupy jest po-
prawa koordynacji kontroli nad
narkotykami. Czonkowie Grupy
spotykaj w si przewanie dwa razy
w roku i dokonuj oceny sytuacji
poszczeglnych regionach wiata.
Kady kluczowy region pozostaje
pod nadzorem tzw. minigrup, ktre
tworz ambasadorowie i personel dy-
plomatyczny. Sprawozdania zgrup
przedstawiane s na posiedzeniach
Horyzontalnej Grupy Roboczej do
spraw Narkotykw (HDG) przy
Radzie UE. Niewtpliwie najwik-
szym poytkiem z funkcjonowania
Grup jest moliwo uzyskania infor-
macji oproblematyce przestpczoci
narkotykowej na wiecie, ktra ma
wpyw na bezpieczestwo pastw UE.
Istotne znaczenie w walce
zprzestpczoci narkotykow ma
wspomniany ju Europol29. Zgodnie

28)Grupa TREVI (fr. Terrorisme, Radicalisme, Extremisme, Violence Internationale)

jest wewntrzn grup do spraw bezpieczestwa, utworzon przez Rad Europy
w Luksemburgu w 1975 r. jako pierwszy sygna wsppracy ministrw spraw we-
wntrznych i sprawiedliwoci krajw Wsplnoty Europejskiej w zakresie polityki
bezpieczestwa, www.elpais.com/articulo/opinion/EUROPA_OCCIDENTAL/CON-
SEJO_DE_EUROPA/Europa/terrorismo/respuesta/autoritaria/

29)Europejskie Biuro Policji, czyli Europol (skrt od European Police Office), to euro-
pejska agencja policyjna z siedzib w Hadze. Europol rozpocz prac 1 lipca
1999 r. Ustanowienie Europolu zostao przewidziane w Traktacie z Maastricht.
Agencja rozpocza ograniczone dziaania 3 stycznia 1994 r. jako Europol Drugs
Unit (EDU). W 1998 r. zostaa ratyfikowana konwencja o Europolu, ktra wesza
w ycie w padzierniku tego samego roku. Europol jest odrbn organizacj od-
powiadajc za zapobieganie i zwalczanie przestpczoci zorganizowanej oraz za-
cienianie wsppracy waciwych organw pastw czonkowskich, w ktrej skad
wchodzi jako jeden zgwnych elementw zwalczanie przestpczoci zwizanej
z przemytem i handlem narkotykami (www.europol.europa.eu).

267
 z ostatnimi decyzjami Komitetu
Europejskiego, kompetencje
Europolu zostay rozszerzone
ozagadnienia dotyczce zwalczania
terroryzmu, faszerstwa banknotw
i innych rodkw patniczych oraz
zwalczanie pornografii dziecicej30.
Aby mc efektywnie realizowa
swoje zadania, Europol zosta
wyposaony w odpowiednie narz-
dzia, m.in. System Informacyjny
(The Europol Computer System
TECS), ktry jest jednym
ztrzech podstawowych systemw
informacyjnych wykorzystywanych
przez organy ochrony porzdku
publicznego i waciwe suby kon-
trolne w Unii Europejskiej. Skada
si z trzech podstawowych kompo-
nentw: systemu informacyjnego,
systemu indeksowego isystemu
analitycznego, opartego na tzw.
zbiorach danych sucych do spo-
rzdzania analiz.
Mwic o polityce antynarkoty-
kowej UE, nie mona te pomin
roli, jak odgrywa Eurojust31,
ktry powsta na podstawie
Decyzji Rady Unii Europejskiej
z28 lutego 2002r. w celu wzmoc-
nienia walki z najpowaniejsz
przestpczoci. Jest on agend
unijn skadajc si z przedsta-
wicieli wymiaru sprawiedliwoci,
waciwych wsprawach postpo-
wania przygotowawczego wspra-
wach karnych (prokuratorw,
268
BEZPIECZESTWO NARODOWE I-II 2009 /9-10
sdziw ledczych). Eurojust ma
za zadanie wzmocnienie zwalcza-
nia przestpczoci zorganizowanej
na terytorium Unii Europejskiej,
a przede wszystkim popraw
izwikszenie koordynacji dziaa
podejmowanych przez pastwa
czonkowskie.
Nierozwizany problem
Pomimo wysikw pastw
czonkowskich w cigu ostatnich
kilkunastu lat problem narko-
tykw w UE nie maleje. Nigdy
wczeniej zaywanie narkotykw,
zwaszcza przez osoby niepenolet-
nie, nie osigno tak wysokiego
poziomu. Due znaczenie ma wic
zdecydowane stanowisko wobec
handlu narkotykami na wszyst-
kich szczeblach oraz potrzeba
ponadnarodowego iskoordynowa-
nego podejcia do jego zwalczania.
Znalezienie realistycznej i sku-
tecznej odpowiedzi na ten globalny
problem stanowi priorytet w po-
lityce Unii Europejskiej. Dlatego
te walka z narkotykami znalaza
si take wrd priorytetw pre-
zydencji francuskiej, ktra obja
przewodnictwo w UE wdrugiej
poowie 2008 r. W szczeglnoci
prezydencja francuska skupia
si na pracach nad nowym pla-
nem dziaania w zakresie polityki
antynarkotykowej.
 18 wrzenia 2008 r. Komisja
Europejska przyja Nowy plan
dziaania na lata 2009201232.
Plan zosta opracowany na pod-
stawie wynikw oceny planu
dziaania na lata 2005-2008,
ktr Komisja przeprowadzia we
wsppracy z pastwami czon-
kowskimi, Europejskim Centrum
Monitorowania Narkotykw
iNarkomanii, Europolem i euro-
pejskimi organizacjami pozarz-
dowymi. Jest on zgodny z zao-
eniami unijnej strategii na lata
20052012 skoncentrowanej na
dziaaniach pastw czonkowskich
majcych doprowadzi do zmniej-
szenia popytu i poday na narko-
tyki. Strategia na lata 20052012
koncentruje si na dwch naj-
waniejszych aspektach polityki
wobec narkotykw ograniczeniu
poday oraz ograniczeniu popytu.
Ponadto obejmuje takie dziedziny,
jak wsppraca midzynarodowa,
badania naukowe, informacja
iewaluacja. Na pastwa czonkow-
skie UE zosta naoony obowizek
wdroenia przyjtego przez Rad
Europejsk 5 listopada 2004 r.
tzw. Programu Haskiego, czyli
30) Europes Area of Freedom, Security and Justice, red. N. Walker, Oksford 2004, s. 241.
31) www.eurojust.eu.int
32)COM (2008) 567/4.
wieloletniej strategii dla procesu
tworzenia obszaru wolnoci, bezpie-
czestwa i sprawiedliwoci.
Celem Nowego planu dziaa-
nia jest nie tylko zmniejszenie
popytu na narkotyki, ale przede
wszystkim podniesienie poziomu
wiadomoci spoecznej i zmobi-
lizowanie obywateli europejskich
do dziaania. Plan ma dopro-
wadzi do zmniejszania poday,
zacieniania wsppracy midzy-
narodowej i zrozumienia tego
problemu. Zaproponowane wnim
rodki maj umoliwi zacie-
nienie wsppracy europejskiej
wcelu ograniczenia negatywnych
skutkw spoycia narkotykw
iwyeliminowania przestpczoci
zwizanej z narkotykami. Powsta
ma take Europejski Sojusz
Antynarkotykowy, ktrego zada-
niem bdzie redukowanie nega-
tywnego wpywu narkotykw na
nasze spoeczestwo. Proponujc
zawizanie takiego sojuszu,
Komisja wzywa organy rzdowe,
suby publiczne i organizacje
wolontariackie do wsppracy
partnerskiej.
269
 Poza przyjciem Nowego pla-
nu dziaania prezydencja fran-
cuska zwrcia szczegln uwag inypochodzcej zAmeryki
na rol, jak odgrywa Morze
rdziemne w przemycie narko-
tykw, i zaproponowaa utworze-
nie Centrum Koordynacji Walki
z Narkotykami (CECLAD-M).
Centrum to miaoby funkcjonowa
na podobnych zasadach jak to ist-
niejce ju wLizbonie. Nowoci bdziemy mogli zaobserwowa
w tej propozycji jest wizja wsp-
pracy zMarokiem, Algieri
iTunezj. Centrum miaoby otrzy-
mywa od tych krajw informacje
o uprawie, potencjalnych drogach
przemytu i mechanizmach walki
poszczeglnych pastw z narkoty-
kami. Cowicej, praca Centrum
miaaby suy koordynacji prze-
prowadzanych wsplnie akcji
policyjnych.
Wydaje si, e Francja dostrze-
ga potrzeb zintensyfikowania
wsppracy Unii z krajami ire-
gionami spoza UE (gwnie na
wschodniej granicy, pastwami
bakaskimi33, Afganistanem,
krajami Ameryki aciskiej
iKaraibw, Marokiem oraz kra-
jami na innych szlakach narko-
tykowych). Wsppraca z tymi
regionami wprawdzie istnieje,
jednak teoria nie do koca idzie
w parze zpraktyk. Dlatego te
prezydencja francuska pooya
nacisk na zacienienie wsppracy
270
BEZPIECZESTWO NARODOWE I-II 2009 /9-10
z Afryk34, ktra staa si wa-
ndrog tranzytow dla koka-
aciskiej35.
To, czy wysiki Unii
Europejskiej oraz instytucji
midzynarodowych w walce znar-
kotykami i przestpstwami nar-
kotykowymi oka si skuteczne,
wcigu kilku najbliszych lat.
Niechodzi o statystyki czy teo-
ri, ale orealne wcielenie w ycie
programw i strategii antynar-
kotykowych, wyposaenie pastw
czonkowskich w odpowiednie na-
rzdzia do walki z przestpczoci
narkotykow, a nie spychanie tego
problemu na dalszy plan. Polska
jako kraj tranzytowy powinna
pooy szczeglny nacisk na
walk z narkomani. Przy czym
potrzebne s nie kolejne kampanie
antynarkotykowe, ale na przykad
wyposaenie policji, stray gra-
nicznej i stray miejskiej wspe-
cjalnie wyszkolone psy, ktre nie
tylko powinny by wykorzystywa-
ne na granicach, lotniskach czy
dworcach, ale take przy organi-
zacji imprez masowych. Polska
powinna take zwrci wiksz
uwag na transport kolejowy
wiodcy przez nasz kraj zUkrainy
do Niemiec. Pastwa takie jak
Polska, Bugaria, Rumunia,
Litwa, otwa iEstonia powinny
pooy szczeglny nacisk
na wspprac transgraniczn
iwsplne operacje majce na
celu udaremnienie przemytu
narkotykw. Wsppraca trans-
graniczna powinna obejmowa
nie tylko pastwa czonkowskie,
ale take pastwa starajce si
o przystpienie do wsplnoty
europejskiej.
Wszystkie pastwa czonkowskie
i kandydujce powinny przepro-
wadza bardzo rzeteln ewaluacj
wdraanych przez siebie programw
antynarkotykowych. Ewaluacja
programw powinna suy nie tylko
gbszemu zapoznaniu si z pro-
blemem narkotykw, ale take by
podstaw do tworzenia krajowej i eu-
ropejskiej polityki antynarkotykowej.

33)W dniach 6 i 7 listopada 2008 r. w Zagrzebiu odbyo si 6. spotkanie na poziomie

ministerialnym midzy Uni Europejska i Bakanami. Gwnymi tematami rozmw
byy wolno, bezpieczestwo i sprawiedliwo. W zakresie wolnoci dyskutowa-
no o Europejskim Pakcie Imigracyjnym i dialogu dotyczcym liberalizacji ruchu
wizowego, w zakresie bezpieczestwa o walce z przestpczoci zorganizowan
wszczeglnoci zajmujca si handlem ludmi i broni, w zakresie sprawiedliwoci
tematem rozmw bya walka z korupcj. Na spotkaniu obecni byli przedstawiciele
przyszej prezydencji Czech i Szwecji, a take przedstawiciele Fronteksu, Europolu
i Eurojustu. Kolejne spotkanie UE Bakany zostao zaplanowane na drug poow
2009 r.

34) Na kontynencie afrykaskim najbardziej rozpowszechnionym narkotykiem s kono-

pie indyjskie, ktre zajmuj pierwsze miejsce pod wzgldem uprawy, spoycia oraz
sprzeday. W niektrych regionach Sudanu moemy zaobserwowa nowy trend pole-
gajcy na rezygnacji z upraw rolin spoywczych na rzecz upraw konopi indyjskich,
ktry powoduje niedobr ywnoci na wspomnianych obszarach. W poudniowej,
wschodniej i zachodniej czci Afryki problemem pozostaje wysoki poziom nielegal-
nego spoycia stymulantw z grupy amfetamin. Wzrasta take spoycie metaqu-
alonu (mandraksu) w krajach pooonych we wschodnich i poudniowych regionach
kontynentu, zwaszcza w Republice Poudniowej Afryki. Odnotowuje si rwnie
wzrost spoycia opiatw i kokainy w pastwach pooonych na szlaku przemytu nar-
kotykw, gwnie w Angoli, Nigerii, Republice Poudniowej Afryki i wrd ludnoci
wikszych miast innych krajw. Mak lekarski jest uprawiany w Afryce na niewielk
skal, prawie wycznie na pwyspie Synaj.

35)Od 2000 r. w zakresie wsppracy narkotykowej odbywaj si coroczne spotkania

UELAC (Ameryka aciska i Karaiby), wsppraca zostaa ustanowiona w 1999r.
w Panamskim Planie Dziaania (7163/99). Ostatnie spotkanie odbyo si w 2008 r.
w Wiedniu.

271