You are on page 1of 5

BIULETYN INSTYTUTU ZACHODNIEGO

Fiasko implementacji
Porozumie Miskich.
Perspektywa Niemiec
Kamil Szubart

Redakcja:
Radosaw Grodzki
Jacek Kubera
(redaktor naczelny)
Piotr Kubiak
Krzysztof Malinowski
Korekta:
Hanna Ranek

Nr 276/2016
27.10.16
ISSN 2450-5080

Biuletyny dostpne
take dziki:
NEWSLETTER IZ
FACEBOOK
SCRIBD
LINKEDIN
TWITTER

W dniu 11 lutego 2015 r. przywdcy RFN, Francji, Rosji i Ukrainy


podpisali w Misku dokument, ktry w swoim gwnym zaoeniu
mia doprowadzi do rozwizania konfliktu zbrojnego w Donbasie.
Od samego pocztku implementacja Porozumie Miskich
(Misk-II) napotykaa wiele przeszkd wynikajcych z odmiennej
interpretacji poszczeglnych zapisw przez strony konfliktu.
Niezalenie od wysikw Berlina, ktry przez cay miniony
rok i pierwsz poow 2016 r. konsekwentnie popiera dziaania
suce implementacji przede wszystkim punktu 2, odnoszcego
si do koniecznoci wycofania cikiego uzbrojenia o kalibrze
powyej 100 mm na odlego co najmniej 25 km od linii demarkacyjnej, na wschodzie Ukrainy regularnie dochodzi do wymiany
ognia pomidzy siami ukraiskimi a separatystami wspieranymi
przez rosyjskich onierzy. Najwiksze nasilenie walk odnotowano
kilka dni po podpisaniu dokumentu, jak rwnie w czerwcu
i sierpniu 2015 r. Walki z lipca 2016 r., pomimo e nie byy tak
intensywne, jak miao to miejsce w ubiegym roku, to w sposb
zasadniczy przyczyniy si do przeduenia trwajcego od kilkunastu miesicy impasu w procesie implementacji Porozumie
Miskich. Dziaa to z kolei na korzy strony rosyjskiej, ktrej
strategicznym celem jest wyduenie konfliktu w czasie i wykazanie spoecznoci midzynarodowej braku woli wsppracy
ze strony Kijowa.
Pomimo e zarwno podczas spotkania ministrw spraw
zagranicznych w formacie normandzkim w Berlinie 6 listopada
2015 r., jak rwnie podczas rozmw przy okazji 52. Konferencji
Bezpieczestwa w Monachium w lutym 2016 r. strony podtrzymay wol penej wsppracy, to zarwno z politycznego, jak
i wojskowego punktu widzenia Porozumienia Miskie naley
uzna za niespenione, biorc pod uwag, e praktycznie aden
z punktw nie zosta w peni zrealizowany.
1z5

Rwnie spotkanie przywdcw pastw formatu normandzkiego, do ktrego


doszo w dniu 19 padziernika 2016 r. w Berlinie, nie przynioso zasadniczego przeomu,
ograniczajc si jedynie do podkrelenia roli Porozumie Miskich w rozwizaniu
trwajcego od ponad 2,5 roku konfliktu.
*
Dla Berlina, podobnie jak dla wikszoci pastw europejskich, aneksja Krymu
i konflikt w Donbasie jest najpowaniejszym kryzysem bezpieczestwa na Starym
Kontynencie od chwili rozpadu systemu bipolarnego. Wymusza to w sposb zasadniczy konieczno przewartociowania strategicznych priorytetw, przede wszystkim
wsppracy dwustronnej ze stron rosyjsk, jak rwnie wpywa na stanowisko RFN
w ramach UE i NATO.
Czas trwania konfliktu i brak widocznego postpu w dziaaniach mogcych
przybliy jego rozwizanie wpywa rwnie na spjno wewntrzn rzdu federalnego tworzonego przez koalicj CDU/CSU-SPD. Jest to szczeglnie zauwaalne
w przypadku relacji na linii Urzd Kanclerski a MSZ i Ministerstwo Gospodarki. Kanclerz
Angela Merkel wraz z caym swoim zapleczem politycznym opowiada si za dalszym
utrzymaniem twardej polityki sankcji wobec Rosji w odrnieniu od szefa niemieckiej
dyplomacji Franka-Waltera Steinmeiera i wicekanclerza oraz ministra gospodarki
Sigmara Gabriela. Obaj politycy gono kontestuj dziaania kanclerz Merkel, podkrelajc jednoczenie konieczno prowadzenia wielokanaowego dialogu z Moskw.
Pomimo naciskw ze strony koalicjanta kanclerz Merkel nadal zdecydowanie popiera
utrzymanie wszystkich trzech pakietw sankcji wprowadzonych przez UE po aneksji
Krymu oraz wybuchu konfliktu w Donbasie. W dniu 17 czerwca 2016 r. strona niemiecka popara dalsze utrzymanie do 23 czerwca 2017 r. zakazu importu towarw
z Krymu i Sewastopola na teren pastw czonkowskich UE. Berlin opowiedzia si
rwnie w dniu 15 wrzenia 2016 r. za utrzymaniem indywidualnych sankcji wizowych, ktre obecnie obejmuj 146 osb i 37 podmiotw z Rosji i Ukrainy, przede
wszystkim z najbliszego otoczenia prezydenta Wadimira Putina i byej administracji
prezydenta Wiktora Janukowycza. Trzeci pakiet sankcji, ktry jest najbardziej
dotkliwy dla rosyjskiej gospodarki, jak rwnie jest kluczowym elementem nacisku
na kanclerz Merkel ze strony SPD, to unijne ograniczenia dotyczce wsppracy
gospodarczej z Rosj. W marcu 2015 r. UE uzalenia ewentualne ich zniesienie
od penej implementacji Porozumie Miskich, ktra miaa nastpi do 31 grudnia
2015 r. W zwizku z regresem w procesie wdraania Porozumie Miskich i permanentnymi przypadkami naruszania rozejmu przez strony konfliktu, UE przy poparciu
Niemiec przeduya ten termin do 31 lipca 2016 r., a nastpnie po ocenie dokonanej
przez unijnych delegatw zosta on wyduony do 31 stycznia 2017 r. Krytyka kanclerz Merkel ze strony SPD skupia si przede wszystkim na stratach, jakie niemieckie
koncerny od kilkunastu miesicy ponosz w zwizku z ograniczeniami we wsppracy
ze stron rosyjsk.
Polityka sankcji kanclerz Merkel, pomimo podkrelania koniecznoci dialogu
w ramach formatu normandzkiego, odzwierciedla rwnie pogld w sprawie kryzysu
na wschodniej Ukrainie reprezentowany przez najwaniejszego sojusznika Niemiec
USA. Zarwno Berlin, jak i Waszyngton podtrzymuj swoje stanowisko, e ewentualne

2z5

rozlunienie reimu sankcji, ktre UE i USA naoyy na Rosj, powinno by uzalenione od znaczcego postpu w rozwizaniu kryzysu na wschodniej Ukrainie.
*
Z perspektywy Berlina zasadniczym celem Porozumie Miskich jest wprowadzenie trwaego zawieszenia broni pomidzy stronami jako warunku sine qua non
ustabilizowania sytuacji na wschodniej Ukrainie. Porozumienia Miskie i rozmowy
w formacie normandzkim s rwnie kolejnym, obok Rady NATO-Rosja i forum OBWE,
kanaem podtrzymania dialogu ze stron rosyjsk, a co za tym idzie istotnym narzdziem obniajcym napicie pomidzy Zachodem a Rosj. Dla kanclerz Merkel format
normandzki to rwnie doskonaa okazja do dwustronnych rozmw z prezydentem
Wadimirem Putinem.
Kontynuowanie dialogu w formacie normandzkim i presja na podejmowanie
dalszych prb implementacji Porozumie Miskich to rwnie czynnik wiodcy do podtrzymania rosyjskiej zgody na obecno na wschodzie Ukrainy midzynarodowych
obserwatorw dziaajcych w ramach dwch misji OBWE: Specjalnej Misji Monitorujcej i Misji Obserwacyjnej na rosyjskich przejciach granicznych Donieck i Gukowo.
Ewentualne zaamanie si czterostronnych rozmw i fiasko Porozumie Miskich
mogoby skutkowa brakiem zgody Rosji na przeduenie mandatw dla obu misji,
czego realnie obawia si strona niemiecka. Tym samym doszoby do powtrzenia scenariusza, jaki Moskwa zastosowaa w przypadku dwch innych misji obserwacyjnych:
OBWE w Osetii Poudniowej oraz ONZ w Abchazji (UNOMOG) w 2009 r. Ograniczyo
to w zasadniczy sposb udzia wsplnoty midzynarodowej w rozwizaniu konfliktu,
jak rwnie suyo zademonstrowaniu przez Moskw dominujcej roli na obszarze
postsowieckim w ramach koncepcji tzw. bliskiej zagranicy.
Taki obrt sprawy z kolei byby prestiowym ciosem dla dyplomacji niemieckiej
i osobicie ministra Steinmeiera, zwaszcza z uwagi na tegoroczne przewodnictwo
Niemiec w OBWE. Przekrelioby to rwnie niemieckie plany zwizane z prb zainicjowania na forum OBWE rozmw na temat nowego traktatu o siach konwencjonalnych
w Europie, ktry w swoim zamierzeniu miaby zastpi martwy obecnie Traktat CFE,
o czym 26 sierpnia 2016 r. w swoim artykule na amach Frankfurter Allgemeine
Zeitung napisa minister Steinmeier. Niemiecka propozycja zostaa przedstawiona 30
wrzenia 2016 r. podczas nieformalnego spotkania szefw dyplomacji pastw czonkowskich OBWE w Poczdamie. Minister Steinmeier jest w peni wiadomy, e jakiekolwiek kroki w celu zainicjowania dyskusji nad ksztatem europejskiej architektury
bezpieczestwa mog zosta podjte wycznie za zgod strony rosyjskiej.
Ewentualne niepowodzenia niemieckiej dyplomacji mogyby rwnie wpyn
na wynik rywalizacji o nominacj SPD na urzd kanclerski, ktra rozegra si najprawdopodobniej pomidzy Steinmeierem a Gabrielem, po zaplanowanych na maj 2017 r.
wyborach lokalnych w Nadrenii Pnocnej-Westfalii.
Steinmeier i Gabriel staraj si rwnie poprzez swoje wypowiedzi dystansowa
od gwnej linii rzdu, ktrego s czonkami, co jest obliczone na efekt wewntrzny
i co mona uzna za pocztek kampanii wyborczej przed wyborami do Bundestagu.
W tym przypadku wiksze pole manewru ma Steinmeier, ktry moe dziaa na dwch
poziomach: narodowym i midzynarodowym, gdzie kady sukces niemieckiej dyplomacji

3z5

zwiksza jego poparcie i popularno wrd rodakw. Paradoksalnie, pomimo prb


dystansowania si od gwnej linii rzdu Merkel, zarwnowysiki Steinmeiera, jak
i Gabriela nie znajduj odzwierciedlenia w sondaach wyborczych obecnie SPD moe
liczy maksymalnie na 23% poparcia przy 32-35% dla CDU/CSU.
*
Waga Porozumie Miskich i szerzej relacji bilateralnych oraz wielostronnych
z Rosj w ramach UE i NATO dla rozwoju sytuacji na niemieckiej scenie politycznej
jest rwnie wypadkow zakrojonych na szerok skal dziaa dezinformacyjnych
prowadzonych przez stron rosyjsk w Niemczech. Jest to realizowane w pierwszej
kolejnoci przez wiele prorosyjskich mediw oraz rosyjskie suby specjalne: SWR
i GRU, o czym regularnie informuje w swoich raportach rocznych Federalny Urzd
Ochrony Konstytucji (BfV). Celem obu sub s gwnie wpywowi dziennikarze, biznesmeni, naukowcy i politycy przejawiajcy sympatie prorosyjskie, a wic z partii
Zielonych, Die Linke i czci SPD. Chodzi o zbudowanie pozytywnego obrazu Rosji
i rosyjskich dziaa, w tym rwnie na Krymie i wschodniej Ukrainie, a take o dyskredytacj strony ukraiskiej poprzez przerzucenie na ni odpowiedzialnoci za obecny
konflikt. W konsekwencji ma to prowadzi do permanentnego impasu w implementacji Porozumie Miskich. Rosjanie chc w ten sposb odwrci uwag niemieckiej
opinii publicznej od sytuacji w Donbasie i zdyskontowa ten fakt w przyszorocznej
kampanii wyborczej do Bundestagu.
Na korzy strony rosyjskiej dziaa rwnie obecne zaangaowanie Moskwy
w Syrii. Intensyfikacja rosyjskich dziaa na Bliskim Wschodzie oraz ryzyko bezporedniego starcia z operujcymi w Syrii siami USA sprawia, e konflikt na wschodniej
Ukrainie i aneksja Krymu schodz na dalszy plan. Wpywa to rwnie na fiasko implementacji Porozumie Miskich, ktre obecnie ograniczaj si wycznie do cyklicznych
spotka czterech pastw formatu normandzkiego. Rwnie Berlin od kilku tygodni
wykazuje zwikszone zainteresowanie kryzysem w Syrii, dziaajc na rzecz midzynarodowej mediacji, szczeglnie pomidzy USA i Rosj.
*
Fiasko implementacji Porozumie Miskich jest zwizane przede wszystkim
z brakiem moliwoci silniejszego oddziaywania ze strony spoecznoci midzynarodowej. Najpowaniejszym jego elementem s trzy pakiety sankcji UE, ktre obok
sankcji wprowadzonych przez stron amerykask w duszej perspektywie czasu,
uwzgldniajc spadek cen surowcw naturalnych na wiatowych rynkach, mog skoni
Moskw do ustpstw. Mona to jednak osign pod warunkiem utrzymania wewntrznej
solidarnoci wrd pastw czonkowskich UE, co bdzie niezwykle trudne take
ze wzgldu na przyszoroczne wybory prezydenckie we Francji i wybory parlamentarne
w Niemczech. Istnieje te obawa, e podjcie ostrzejszych krokw moe skutkowa
zwikszeniem napicia w relacjach na linii UE/NATO i Rosja, co regularnie podkrela
minister Steinmeier. W chwili obecnej kanclerz Merkel, opowiadajca si za utrzymaniem dalszego ostrego kursu wzgldem Rosji w celu wymuszenia penej implementacji Porozumie Miskich, moe liczy na poparcie ze strony administracji prezydenta
Baracka Obamy. Jednak biorc pod uwag obecn kampani przed zbliajcymi si wyborami prezydenckimi w USA i znaczne szanse na ostateczne zwycistwo populistycznego

4z5

kandydata Republikanw, obecna linia Waszyngtonu w kontekcie zaangaowania


na kontynencie europejskim moe ulec diametralnej zmianie na pocztku 2017 r.
Rwnie sama kanclerz Merkel musi liczy si z koniecznoci przewartociowania
swojego obecnego stanowiska w kontekcie przyszorocznych wyborw do Bundestagu
i ewentualnego zwycistwa, co z kolei bdzie determinowa rozmowy koalicyjne,
ktre mog okaza si znacznie mudniejsze i dusze ni miao to miejsce w 2013 r.,
dotykajc przy okazji w sposb zasadniczy strategicznych elementw niemieckiej
polityki zagranicznej.
Na fiasko procesu implementacji Porozumie Miskich wpywa take postawa
Kijowa, ktry rwnolegle z wezwaniami do ich penej implementacji i potpianiem
rosyjskiej agresji, nie rezygnuje z dziaa sucych odzyskaniu utraconego terytorium,
a co za tym idzie eskalacj napicia. Obie strony prowadz regularne wymiany ognia,
natomiast strona rosyjska stosuje poredni presj na wadze w Kijowie poprzez
przerzut do okrgw wojskowych wzdu granicy z Ukrain kolejnych jednostek, ktrych
liczebno w sierpniu 2016 r. osigna 200 tys. onierzy.

Tezy zawarte w tekcie wyraaj jedynie opinie autora.

Kamil Szubart pracownik naukowy Instytutu Zachodniego, zajmuje si problematyk bezpieczestwa w stosunkach transatlantyckich oraz polityk zagraniczn i bezpieczestwa RFN.

Instytut Zachodni
im. Zygmunta Wojciechowskiego
ul. Mostowa 27A, 61-854 Pozna

tel. +48 61 852 76 91, fax. +48 61 852 49 05


email: izpozpl@iz.poznan.pl
www.iz.poznan.pl

5z5

You might also like