You are on page 1of 5

BIULETYN INSTYTUTU ZACHODNIEGO

Reakcje Niemiec na wynik


wyborw prezydenckich w USA
Tomasz Morozowski

Redakcja:
Radosaw Grodzki
Jacek Kubera
(redaktor naczelny)
Piotr Kubiak
Krzysztof Malinowski
Korekta:
Hanna Ranek

Nr 278/2016
14.11.16
ISSN 2450-5080

Biuletyny dostpne
take dziki:
NEWSLETTER IZ
FACEBOOK
SCRIBD
LINKEDIN
TWITTER

Wynik wyborw prezydenckich w Stanach Zjednoczonych stanowi


najwaniejszy temat debaty publicznej w Niemczech od wczesnych godzin porannych 9 listopada br. Na napywajce z USA
wiadomoci o coraz wikszej przewadze i w kocu o zwycistwie
Donalda J. Trumpa reagowali politycy, ekonomici, analitycy
i dziennikarze. Przebieg wyborw by w mediach szczegowo
relacjonowany na ywo, a ich wynik okrelany jako niespodziewany, zaskakujcy czy wrcz szokujcy. Przedmiotem pierwszych
analiz byy przede wszystkim przyczyny sukcesu Trumpa, w mniejszym stopniu skupiano si na konsekwencjach wyniku wyborw
dla wiata, Europy oraz samych Niemiec. Wyraano niepokj
z powodu wzrostu popularnoci partii i ruchw populistycznych
i kwestionujcych dotychczasowy porzdek polityczny wiata
zachodniego. Politycy niemieccy odnosili si do wyniku amerykaskich wyborw rnorodnie, w zalenoci od przynalenoci
partyjnej.

Reakcje politykw
Politycy koalicji CDU/CSU komentowali wyniki wyborw
w USA w sposb wywaony, powcigliwy i z pewnym zaniepokojeniem o ich konsekwencje dla Europy oraz Niemiec. Kanclerz
Angela Merkel w krtkim owiadczeniu pogratulowaa Trumpowi
zwycistwa i przypomniaa o wielkim znaczeniu powiza pomidzy Niemcami a Stanami Zjednoczonymi. Podkrelia wartoci
czce oba pastwa, takie jak: demokracja, wolno, szacunek
dla prawa i godnoci czowieka bez wzgldu na jego kolor skry,
pochodzenie, wyznanie, pe, orientacj seksualn czy pogldy
polityczne. Merkel zaoferowaa nowemu prezydentowi USA blisk wspprac opierajc si wanie na wsplnocie aksjologicznej. Jej znaczenie podkreli w swoim owiadczeniu rwnie
prezydent Niemiec Joachim Gauck. W podobnie asekuracyjnym

1z5

tonie wypowiadali si inni politycy frakcji CDU/CSU. Jej przewodniczcy, Volker


Kauder, podkreli wag partnerstwa transatlantyckiego dla Niemiec i Europy oraz
wyrazi nadziej na dalsze wypenianie przez USA swojej kluczowej dla wiata roli.
Peter Tauber i Jrgen Hardt (CDU) deklarowali nastawienie Niemiec na dalsz partnersk wspprac transatlantyck. Przewodniczcy CSU Horst Seehofer pokreli
odpowiedzialno spoczywajc w dobie wspczesnych globalnych wyzwa i zagroe na nowym prezydencie USA. Minister finansw Wolfgang Schuble (CDU) wyrazi
dodatkowo zaniepokojenie oglnym kierunkiem debaty politycznej w wiecie zachodnim, rwnie w Niemczech. Obawy przed dalszym wzrostem populizmu, czyli efektem
Trumpa, take w RFN, przedstawi Hans-Peter Friedrich (CSU). W sposb bardziej
bezporedni wyniki wyborw skomentowaa minister obrony Ursula von der Leyen
(CDU), ktra przyznaa, e po ich ogoszeniu bya w cikim szoku, a ich rezultat
uznaa bardziej za wybr przeciwko Waszyngtonowi i establishmentowi ni za kandydatem Partii Republikaskiej. Jak zauwaya, w nowych okolicznociach Europa bdzie
musiaa nastawi si na wiksz samodzielno w kwestii bezpieczestwa.
Politycy partii koalicyjnej SPD reagowali w sposb mniej wywaony, nie kryjc
zaskoczenia i rozczarowania wynikiem amerykaskich wyborw. Minister spraw zagranicznych Frank-Walter Steinmeier przyzna, e Niemcy w wikszoci yczyliby sobie
innego rezultatu, jednak naley uszanowa decyzj Amerykanw. Ze wzgldu na tre
kampanii wyborczej Trumpa, Steinmeier wyrazi niepewno co do dalszego kierunku
polityki zagranicznej USA, ktrego zmiana moe prowadzi do zawirowa w stosunkach midzynarodowych. Przewodniczcy SPD Sigmar Gabriel w ostrych sowach
okreli przyszego prezydenta USA jako pioniera nowych, autorytarnych i szowinistycznych przywdcw midzynarodowych. Wymieniajc rwnie europejskich politykw populistycznych, zarzuci im wykorzystywanie do celw wyborczych nierwnoci
spoecznych, obaw przed imigracj oraz dystansu dzielcego spoeczestwa od elit
politycznych. Inni politycy SPD opisywali wynik wyborw jako szok i sygna alarmowy
dla wiata (Heiko Maas, Hannelore Kraft) i wyraali zaniepokojenie ich konsekwencjami dla Europy i Niemiec (Niels Annen).
Czonkowie koalicji rzdzcej CDU/CSU i SPD krytykowali sam kampani wyborcz w Stanach Zjednoczonych. Ze wzgldu na jej zacieko i gwatowno przestrzegali
przed przeniesieniem podobnych praktyk na grunt europejski oraz niemiecki, szczeglnie w obliczu przyszorocznych wyborw w Niemczech oraz we Francji. Wrd
najwaniejszych wyzwa stojcych przed prezydentem-elektem wymieniali konieczno ponownego zjednoczenia gboko podzielonego spoeczestwa amerykaskiego
oraz uszanowanie partnerstwa transatlantyckiego jako filaru midzynarodowego systemu bezpieczestwa. W ich komentarzach wyrana bya niepewno co do przyszego
ksztatu relacji niemiecko-amerykaskich ze wzgldu na tre kampanii wyborczej
i brak dokadnego programu polityki zagranicznej przyszego prezydenta USA.
Politycy opozycyjnych partii Die Linke oraz Sojuszu90/Zielonych reagowali
na zwycistwo Trumpa negatywnie i w sposb emocjonalny. Wrd ich wypowiedzi
i komentarzy w mediach spoecznociowych powtarzay si okrelenia takie, jak
szok, czarny dzie dla Ameryki i wiata czy wyom w tradycji oparcia Zachodu
na liberalnych wartociach. Wedug przewodniczcego Die Linke Bernda Riexingera,
USA po wyborach znalazy si na drodze do spoeczestwa autorytarnego.

2z5

Czonkowie pozaparlamentarnej, jednak zyskujcej na poparciu partii Alternatywa dla Niemiec (Alternative fr Deutschland AfD), przyjli zwycistwo Trumpa
jako wielki sukces rwnie dla ich ugrupowania. Frauke Petry, wspprzewodniczca
AfD, uznaa decyzj Amerykanw za wybr nowego politycznego porzdku. Drugi
wspprzewodniczcy AfD Jrg Meuthen i inni politycy AfD okrelali wynik wyborw
w USA jako dobry sygna dla caego wiata zachodniego o zniechceniu obywateli
starym, skorumpowanym systemem politycznym, ktry wymaga radykalnych zmian.
Na stronach internetowych zwizanych z AfD pojawio si haso Make Germany great
again, nawizujce do gwnego sloganu wyborczego Trumpa. Rozpocza si rwnie dyskusja o moliwoci wykorzystania przez AfD jego sukcesu oraz technik zastosowanych podczas kampanii przed przyszorocznymi wyborami do Bundestagu. Jak
zaznaczya Beatrix von Storch (AfD), naley jednak spojrze krytycznie na obietnice
wyborcze przyszego prezydenta USA, ktry powinien teraz udowodni rzeczywist
ch nowego pocztku dla Ameryki, szczeglnie w kwestii zapowiadanej wstrzemiliwoci w polityce zagranicznej.

Reakcje rodowisk gospodarczych


Po ogoszeniu wyniku wyborw w USA media midzynarodowe informoway
o gwatownej reakcji rynkw finansowych, przypominajcej sytuacj po brytyjskim
referendum w sprawie wyjcia z Unii Europejskiej. Ekonomici niemieccy dostrzegali
niebezpieczestwa zwizane z niespodziewanym zwycistwem kandydata Republikanw i wyraali zaniepokojenie ze wzgldu na jego przedwyborcze zapowiedzi protekcjonizmu gospodarczego. Przed izolacj amerykaskiej gospodarki ostrzega Dyrektor
Generalny Niemieckiego Zrzeszenia Izb Przemysowo-Handlowych (Deutscher Industrieund Handelskammertag DIHK) Martin Wansleben. Zaznaczy, e z punktu widzenia
gospodarki wiatowej USA powinny nadal by nastawione na otwarte rynki. Prezydent
Zwizku Przedsibiorstw Rodzinnych (Die Familienunternehmer ASU) Lutz Goebel
okreli dzie wyborw w USA jako czarny wtorek dla handlu wiatowego. Wedug
prezydenta Instytutu Gospodarki wiatowej w Kiel (Institut fr Weltwirtschaft IfW)
Dennisa J. Snowera wygrana Trumpa to kolejny znaczcy czynnik destabilizujcy,
poniewa wiele zapowiedzi prezydenta-elekta w kampanii wyborczej stao w opozycji
do podstawowych zasad globalnego porzdku i wolnego handlu. Jak stwierdzi gwny
ekonomista Commerzbanku Jrg Krmer, wynik wyborw amerykaskich bdzie
w perspektywie dugoterminowej powaniejszym problemem dla rynkw ni decyzja
Brytyjczykw o wyjciu z UE, poniewa polityka handlowa USA pod rzdami Trumpa
stanowi niewiadom i moe przyj kurs konfrontacyjny. Z takimi prognozami nie
zgadza si prezydent Niemieckiego Instytutu Bada Gospodarczych (Deutsches Institut
fr Wirtschaftsforschung DIW) Marcel Fratzscher, ktry uwaa, e zaburzenia bd
krtkotrwae i szybko zapanuje przekonanie, i w rzeczywistoci sytuacja nie ulegnie
duej zmianie. Trump nie bdzie bowiem w stanie zrealizowa wielu ze swoich nierozsdnych planw w polityce podatkowej i handlowej.

3z5

Reakcje prasy
Na stronach internetowych najwaniejszych niemieckich gazet (Die Zeit,
Frankfurter Allgemeine Zeitung FAZ, Sddeutsche Zeitung SZ, Der Spiegel,
Die Welt) zamieszczane byy liczne artykuy o charakterze informacyjnym, relacjonujce przebieg wyborw w Stanach Zjednoczonych. Pierwsze komentarze i opinie
nacechowane byy zaskoczeniem i w wikszoci przyjmoway zwycistwo Trumpa
negatywnie. W ankiecie internetowej realizowanej przez Die Zeit w dniu 9 listopada
na pytanie Czy uwaasz, e Amerykanie dokonali dobrego wyboru? 81% respondentw
odpowiedziao przeczco. Przedstawiano sylwetk prezydenta-elekta, jego yciorys
oraz przypominano jego kontrowersyjne wypowiedzi dotyczce imigrantw i kobiet.
Niektre reakcje byy niespodziewanie emocjonalne i krytyczne, wysuwajce na pierwszy plan zarzuty osobiste wobec przyszego prezydenta USA. Przyszy prezydent okrelany by jako wcieky, goszcy nienawi obrazoburca, kamca, rasista, pogardzajcy
kobietami i polityczny ignorant (Die Welt 9.11.2016), totalitarny kamca i oszukaczy dyletant (Die Zeit 9.11.2016) czy ostateczne wyzwanie dla silnej amerykaskiej demokracji (SZ 9.11.2016). Przedmiotem pierwszych merytorycznych analiz
byy wewntrzne przyczyny sukcesu Trumpa. Decyzj Amerykanw okrelano jako
przejaw buntu przeciwko elitom politycznym Waszyngtonu, establishmentowi i skorumpowanemu systemowi, za ktrego uosobienie uznano w USA Hillary Clinton. Nastroje
spoeczne okazay si podatnym gruntem dla przedwyborczej strategii Trumpa.
Powstanie populizmu, jak napisa komentator polityki zagranicznej FAZ Klaus-Dieter Frankenberger, zapewnio zwycistwo kandydatowi Republikanw. W artykuach w prasie niemieckiej powtarzay si nacechowane niepokojem ostrzeenia przed
przeniesieniem podobnych tendencji na grunt RFN przed przyszorocznymi wyborami.
Rezultat amerykaskich wyborw moe by uznany, obok wyniku referendum w sprawie
Brexitu, za kolejny impuls przyczyniajcy si do zmian w porzdku polityczno-spoecznym caego wiata zachodniego (FAZ, 9.11 i 10.11.2016).
Analizowano rwnie konsekwencje wyniku wyborw w USA dla wiata i Niemiec.
Ze wzgldu na brak skonkretyzowanego programu polityki zagranicznej prezydenta-elekta, prognozy opierano na jego wypowiedziach z kampanii przedwyborczej. Jak
zauway Berthold Kohler, byy one niespjne i pene sprzecznoci, jednak przejawiay jeden wsplny mianownik skupienie Ameryki na sobie i wycofanie ze skomplikowanej agendy polityki wiatowej w kwestiach bezpieczestwa, klimatu czy wolnego
handlu (FAZ 9.11.2016). Chocia niewiadom pozostaje przysza realizacja tych zapowiedzi (jako moliwy czynnik hamujcy wymieniano amerykaski system checks and
balances), to jednak Europa nastawi si musi na bardziej samodzielne rozwizywanie dotykajcych j problemw. Zwracano uwag na konieczno zwikszenia przez
pastwa europejskie nakadw na bezpieczestwo, moliwo zaostrzenia lub zawieszenia negocjacji w sprawie ukadu TTIP oraz prawdopodobne zmniejszenie zaangaowania USA w rozwizywanie konfliktw na Bliskim Wschodzie. Szczeglnie niepokojce
jest kwestionowanie przez Trumpa znaczenia NATO, ktre jest dla Niemiec najwaniejszym filarem globalnego sytemu bezpieczestwa. Europa, przede wszystkim RFN,
mog zosta osamotnione rwnie wobec konfliktu ukraiskiego, ktry jest dla przyszego prezydenta USA problemem europejskim (SZ 9.11.2016). Pod znakiem zapytania stoi rwnie porozumienie atomowe z Iranem, ktre Trump nazwa najgorszym

4z5

ukadem, jaki zosta kiedykolwiek zawarty. Wobec wynikw amerykaskich wyborw


w prasie niemieckiej poruszono rwnie temat polityki wobec Federacji Rosyjskiej.
Torsten Krauel nazwa niespodziewane zwycistwo kandydata Republikanw sukcesem Putina i uzna je za bezporednie zagroenie dla Niemiec (Die Welt
9.11.2016). Niemieckie partie SPD i Die Linke zyskay w dyskusji nad now polityk
Zachodu (w tym RFN) wobec Rosji nowego stronnika w osobie przyszego prezydenta
USA. Istnieje prawdopodobiestwo, e bdzie on prezentowa agodne podejcie
np. w sprawie rosyjskiej okupacji Krymu, w celu uzyskania penego wsparcia Putina
w zwalczaniu tzw. Pastwa Islamskiego.
Zwycistwo Donalda Trumpa w wyborach w USA zostao w Niemczech przyjte
z zaskoczeniem i z niepokojem o ich konsekwencje dla polityki wiatowej. Wadze
RFN nastawione s jednak na dalsz blisk wspprac obu pastw. Po rzeczywistym
objciu urzdu przez prezydenta-elekta stanie si jasne, w jakim stopniu rwnie
Stany Zjednoczone bd zainteresowane t wspprac, jak i utrzymaniem zaangaowania w partnerstwo transatlantyckie.

Tezy zawarte w tekcie wyraaj jedynie opinie autora.

Tomasz Morozowski politolog, obszary badawcze: niemiecka polityka zagraniczna, globalna


rola Niemiec, Unia Europejska, Niemcy w UE. Asystent w Instytucie Zachodnim

Instytut Zachodni
im. Zygmunta Wojciechowskiego
ul. Mostowa 27A, 61-854 Pozna

tel. +48 61 852 76 91, fax. +48 61 852 49 05


email: izpozpl@iz.poznan.pl
www.iz.poznan.pl

5z5

You might also like