Nawietlarka

P R O J E K T UV
Y

Nawietlarka UV,
cz 1
Rozwj technologii budowy
urzdze i montau elementw
elektronicznych dokonywa si
niemal przez cay dwudziesty
wiek, dajc w efekcie wiele
rnych, lepszych i gorszych
rozwiza, opierajcych si
zarwno na montau rcznym
jak i automatycznym. Obecnie
najbardziej popularnym
sposobem budowy urzdze
elektronicznych s konstrukcje
paszczyznowe, oparte o pytki
z materiau izolacyjnego
(ceramika, materiay
szkopochodne, ywice,
teon, itp.), zawierajcego
jedn lub wicej warstw
materiau przewodzcego
najczciej miedzi. Na
pytkach tych umieszcza
si elementy elektroniczne,
lutujc ich wyprowadzenia
do przewodzcych cieek,
zapewniajc rwnoczenie
monta mechaniczny mniejszych
podzespow. Powodem
rozpowszechnienia si tego
sposobu montau byo atwe
dostosowanie tej technologii
do szybkiego i automatycznego
montau przemysowego,
nie wymagajcego udziau
ludzi. Chodzi tutaj oczywicie
o popularne rwnie wrd
elektronikw amatorw pytki
drukowane.
Rekomendacje:
urzdzenie przeznaczone
do stosowania w domowych
warsztatach elektronicznych, w
ktrych uatwi wykonywanie
pytek drukowanych o
jakoci bliskiej wykonaniom
profesjonalnym.

30

Fot. 1. Nawietlarka gotowa do pracy

W warunkach amatorskich pytki

drukowane wykonywane s najczciej w oparciu o laminat szklano
epoksydowy, a w przypadku urzdze pracujcych przy bardzo duych czstotliwociach stosowane s
pytki o podou teonowym. W zalenoci od stopnia skomplikowania
budowanego urzdzenia, stosowane
s pytki jedno lub dwustronnie pokryte miedzi, moliwe jest rwnie
wykonywanie w warunkach amatorskich pytek wielowarstwowych, jednak problemem staje si tutaj zapewnienie pewnego styku przelotek
z wewntrznymi warstwami miedzi.
Wytworzenie pytki drukowanej z laminatu cakowicie pokrytego miedzi, polega na chemicznym
(najczciej) pozbyciu si fragmentw zbdnego materiau przewodzcego i pozostawienie tylko podanej mozaiki pocze. Wybr
podanych fragmentw miedzi
odbywa si poprzez ich zabezpieczenie przed kpiel trawic.
W przypadku profesjonalnej produkcji obwodw drukowanych, obok
technik drukarskich (std pochodzi
nazwa: pytki drukowane), niemal
od pocztku stosowane byy do ich
wytwarzania metody fotograczne
pocztkowo poprzez nawietlanie
pokrytego wiatoczuym lakierem
laminatu, poprzez przygotowan
odpowiednio klisz, a koczc na

obecnie stosowanych precyzyjnych

urzdzeniach mechaniczno optyczych fotoploterach. Przez wywoanie w ten sposb nawietlonego
lakieru, odsania si powierzchnie
miedziane przeznaczone do usunicia przez substancj trawic.
W rozwizaniach amatorskich,
przed rozpowszechnieniem si komputerw, jedynymi metodami wykonywania obwodw drukowanych
byy rnego rodzaju wyklejki i kalkomanie lub rczne rysowanie cieek wodoodpornym lakierem czy
pisakiem. Wykorzystanie do projektu obwodu drukowanego programu
komputerowego, pozwala na wytworzenie bardzo precyzyjnej mozaiki
cieek, nie nadajcej si jednak do
rcznego przeniesienia na laminat.
Wrd elektronikw wykonujcych
w warunkach domowych pytki drukowane najbardziej rozpowszechniy
si obecnie dwie metody jedna
polegajca na termicznym przeniesieniu na powierzchni laminatu tonera z wydruku pochodzcego z drukarki laserowej oraz druga metoda
fotograczna, polegajca na nawietlaniu i wywoywaniu emulsji wiatoczuej najczciej Positiv 20
rmy Kontakt Chemie. Obie metody
maj swoje wady i zalety oraz swoich zwolennikw. Obydwa sposoby
zostay dosy dokadnie opisane na
amach Elektroniki Praktycznej i, co

Elektronika Praktyczna 9/2005

Nawietlarka UV
najwaniejsze, obydwa te sposoby
domowego wytwarzania pytek, przy
odrobinie wprawy, daj bardzo dobre rezultaty i pozwalaj na wykonanie zarwno prostych urzdze amatorskich, jak i pytek prototypowych
dla urzdze profesjonalnych.
Prezentowane urzdzenie przeznaczone jest, jak sama nazwa
wskazuje, do wykorzystania w metodzie fotogracznej. Odpowiada ono
za prawidowe nawietlenie laminatu pokrytego emulsj wiatoczu,
co w duej mierze decyduje o efekcie kocowym precyzyjnie wykonanym obwodzie drukowanym.

Cechy nawietlarki UV

Przedstawiona nawietlarka zostaa zbudowana z wykorzystaniem oglnie dostpnych i tanich materiaw

konstrukcyjnych, elementw mechanicznych i podzespow elektronicznych. Mimo to, jej funkcjonalno
nie odbiega od kosztujcych ponad
tysic zotych urzdze fabrycznych.
Fotogra nawietlarki gotowej do
pracy przedstawiono na fot. 1. Prezentowane urzdzenie wyposaone
jest w sze wietlwek UV, po trzy
w podstawie i pokrywie, umoliwiajc
w ten sposb rwnoczesne nawietlanie obu stron laminatu przy wykonywaniu pytek dwustronnych, do
formatu znacznie przekraczajcego
A4. Dwustronne nawietlanie skraca
dwukrotnie czas realizacji tego procesu oraz, przez moliwo rwnoczesnego uoenia obu klisz, poprawia
precyzj zbienoci dwch warstw
druku. Jako rdo wiata UV zastosowano dwudziestowatowe wietlwki rmy Philips o oznaczeniu
TL20W/05, emitujce wiato o widmie zblionym do maksimum czuoci emulsji Positiv. Nawietlarka jest
wyposaona w ramk z membran
z cienkiego pleksiglasu, ktra wraz
z pompk podcinieniow tworzy system docisku i utrzymania pooenia
kliszy w stosunku do powierzchni
nawietlanego laminatu. Prezentowane
urzdzenie wyposaone jest rwnie
w system kontrolujcy czas nawietlania i sterujcy prac wszystkich podzespow, pozwalajcy na bezobsugowe przeprowadzenie procesu.

Rys. 2. Budowa korpusu nawietlarki

Rys. 3. Budowa pokrywy nawietlarki

Konstrukcja mechaniczna

Gwnym materiaem konstrukcyjnym nawietlarki s listwy i deski

drewniane o gruboci 2 cm. Do budowy urzdzenia mona z powodzeniem
wykorzysta inne materiay drewnopochodne, np. sklejk, pyt wiro-

Elektronika Praktyczna 9/2005

Rys. 4. Sposb wykonania jednej z dwch czci ramki

31

Nawietlarka UV

Rys. 5. Budowa drugiej z dwch czci ramki

Fot. 6. Mocowanie szyby uatwia dodatkowa uszczelka

w, itp. Pozostae komponenty potrzebne do budowy korpusu to szyba,

uszczelka okienna oraz arkusz cienkiej
(poniej 1 mm) pleksi. Konieczne jest
rwnie zaopatrzenie si w dwie listwy zawiasowe oraz dwa ograniczniki otwarcia pokrywy. Do prac montaowych i wykoczeniowych przydatne
bd wkrty, klej i lakier do drewna
oraz cienka folia aluminiowa (np. folia spoywcza).
Korpus nawietlarki skada si
z czterech elementw. Pierwszy z nich,
przedstawiony na rys. 2, stanowi podstaw konstrukcji, a zarazem miejsce
umieszczenia gwnych elementw
oprzyrzdowania elektrycznego. Zosta on skonstruowany w postaci paskiej skrzyni bez pokrywy, z niewielk
wnk umieszczon w przedniej czci, przeznaczon na sterownik i inne
komponenty elektryczne. Wntrze zostao wyklejone foli aluminiow poprawiajc skuteczno promieniowania wietlwek. Poszczeglne kawa-

32

ki drewna zostay ze sob sklejone

i skrcone z wykorzystaniem wkrtw.
Drugim gwnym elementem urzdzenia jest pokrywa, dopeniajca
konstrukcj czci dolnej. Jej wymiary
(w cm) przedstawiono na rys. 3. Pokryw skonstruowano rwnie w oparciu o klejenie i skrcenie desek. Gotowy element wyklejono od rodka foli
aluminiow. Podstaw wraz z pokryw
naley poczy z wykorzystaniem listwy zawiasowej, zamocowanej do tylnych cianek obu elementw. Do bokw pokrywy i podstawy zamocowano
ograniczniki, pozwalajce na stabilne
umieszczenie pokrywy zarwno w pozycji zamknitej jak i otwartej.
Elementami, ktrych wykonanie
wymaga najwikszej dokadnoci, s
dwie czci ramki obejmujcej nawietlan pytk. Ich rysunki techniczne umieszczono na rys. 4 i 5. Rys. 4
przedstawia doln cz, natomiast
rys. 5 grn cz ramki. W doln
cz ramki zostaa wklejona szyba

wraz z uszczelk umieszczon od gry

na krawdziach. Sposb mocowania
uszczelki przedstawiono na fot. 6. Do
grnej czci ramki, do jej spodniej
czci, zosta przyklejony arkusz pleksiglasu. Cao zostaa poczona za
pomoc listwy zawiasowej i przykrcona do podstawy za pomoc wkrtw. Mocujc ramk do podstawy nie
naley uywa kleju, aby umoliwi
pniejszy demonta, choby w celu
dokonania czynnoci serwisowych.
Ramk naley wykona z du
precyzj, gdy wszelkie niedokadnoci w czeniu kawakw drewna lub
wykorzystanie do budowy elementw
zwichrowanych, mog uniemoliwi
uzyskanie wystarczajcego podcinienia i poprawnego wykorzystania urzdzenia. Nie jest konieczne stosowanie
szyby ze specjalnego szka wysokoprzepuszczalnego dla promieni UV,
wystarczy zwyke szko okienne. Prby wykazay, e duo wiksze znaczenie dla jakoci nawietlenia maj cechy zastosowanej membrany. W urzdzeniu modelowym zastosowano
arkusz bardzo cienkiego pleksiglasu
(okoo 0,8 mm gruboci). Zapewnia
on odpowiedni sztywno pozwalajc na rwnomierne docinicie kliszy
do nawietlanej pytki, a rwnoczenie
by na tyle elastyczny, e poddawa
si podcinieniu wymuszanym przez
pompk. W przypadku wystpienia
trudnoci w zdobyciu takiego materiau, mona sprbowa zastpi go grub i sztywn, a zarazem przezroczyst
foli. Przy dobieraniu tego elementu
naley kierowa si przede wszystkim
jak najwiksz przezroczystoci, gdy
folia charakteryzuje si stosunkowo
duym tumieniem promieni UV. Folia powinna by odpowiednio sztywna, aby nie ulegaa zbyt atwo podcinieniu wytwarzanym przez pompk,
gdy uniemoliwi to dociniecie kliszy na caej paszczynie pytki (tworzenie si stref odcitych od podcinienia). Przed zamocowaniem szyby
w ramce nie naley zapomnie o wywierceniu w jej naroniku otworu odprowadzajcego powietrze do pompki
podcinieniowej. rednic otworu naley dobra w zalenoci od rednicy
wyka doprowadzajcego powietrze.
Ze wzgldu na trudnoci zwizane
z wierceniem otworu w szkle, naley
zastosowa specjalne wierto i zachowa szczegln ostrono, lub skorzysta z usug szklarza.
Pawe Hadam, EP
pawe.hadam@ep.com.pl
Janusz Str

Elektronika Praktyczna 9/2005

Nawietlarka UV

ALFINE P.E.P.
62-080 Tarnowo Podgrne, ul. Poznaska 30/32
tel.: (61) 896 69 34, 896 69 36 fax: (61) 816 44 14
e-mail: analog@alfine.pl http://www.alfine.pl
Elektronika Praktyczna 9/2005

33