W rubryce Analog Center prezentujemy skrtowe opisy urzdze charakteryzujcych si interesujcymi, czsto

wrcz odkrywczymi, rozwizaniami ukadowymi. Przypominamy take cieszce si najwikszym powodzeniem, proste
opracowania pochodzce z redakcyjnego laboratorium.
Do nadsyania opisw niebanalnych rozwiza (take wyszukanych w Internecie) zachcamy take Czytelnikw.
Za opracowania oryginalne wypacamy honorarium w wysokoci 300 z brutto, za opublikowane w EP informacje
o interesujcych projektach z Internetu honorarium wynosi 150 z brutto. Opisy, propozycje i sugestie prosimy przesya
na adres: analog@ep.com.pl.

Przenony termometr cyfrowy

Rol czujnika peni spolaryzowane przewodzco zcze p-n w postaci diody krzemowej. Wraz ze
wzrostem temperatury napicie na
diodzie zmienia si liniowo. Wspczynnik tej zmiany wynosi ok.
-2 mV/C. W prezentowanym urzdzeniu jako czujnik CZ1 zastosowano popularn diod 1N4148. Pomiar temperatury polega zatem na
Dodatkowe informacje:
Bardziej szczegowy opis tego projektu mona
znale pod nazw AVT1120 na stronie:
http://www.sklep.avt.com.pl

zmierzeniu zmian napicia na zczu i odpowiednie przeskalowanie

wyniku w stopniach Celsjusza. Do
pomiaru i wywietlenia
wartoci temperatury zaprzgnito popularny przetwornik analogowo-cyfrowy ICL7106. Niski pobr
prdu przez ten ukad i bezporednie sterowanie 3 i 1/2 cyfrowym
wywietlaczem ciekokrystalicznym
pozwolio na uzyskanie dobrych parametrw miernika. W ukadzie rol
rda prdowego peni wzmacniacz
operacyjny U2. Jako napicie odniesienia rda wykorzystano napicie z dzielnika rezystorowego
R6, R4, PR1. Elementy C4 i R2 to
elementy wewntrznego integratora
przetwornika ICL7106. Potencjometr
PR1 suy do wyzerowania wskaza
w temperaturze 0C, PR2 za do regulacji zakresu pomiarowego. Bramka XOR U3A steruje punktem dziesitnym DL1 powodujc jego stae
wiecenie. Ukad zoony z trzech
pozostaych bramek U3B..D, wraz
z elementami R8..R10 i PR3, jest
ukadem kontroli stanu baterii.
Waciwoci:
zakres pomiarowy -30...+120C
dokadno pomiarw 0,1C
zasilanie bateryjne (9V 6F22)
sygnalizacja wyczerpania baterii
wymiary pytki: 70 x 85 mm

Rys. 1. Schemat elektryczny przenonego termometru cyfrowego

Elektronika Praktyczna 11/2005

Najprostszy
wzmacniacz
akustyczny 3W

Urzdzenie cechuj bardzo dobre

parametry dziki czemu znajdzie
ono szerokie zastosowanie zwaszcza w sprzcie bateryjnym, stanowi
te atrakcyjn alternatyw przy naprawach starszego sprztu grajcego.
Ukad scalony stanowicy serce
wzmacniacza zawiera obwody przeciwzwarciowe i przeciwprzecieniowe. Maksymalna moc, jak mona
uzyska, wynosi 3 W.
Ukad zawiera rezystor polaryzujcy wejcie (R1) i kondensator separujcy C1. Kondensator C2
odsprzga zasilanie wic powinien
by montowany jak najbliej ukadu scalonego. Ewentualny kondensator elektrolityczny C3 powinien
by stosowany przy wsppracy ze
rdami zasilania o znacznej rezystancji wewntrznej t.j. bateriami
lub akumulatorkami. Du zalet
przy zasilaniu bateryjnym jest niewielki spoczynkowy prd zasilania
wynoszcy typowo 5 mA. Ukad
moe by oczywicie zasilany z sieci za porednictwem zasilacza o napiciu 3...18 V. Stopnie wyjciowe
ukadu scalonego TDA7056 pracuj w ukadzie mostkowym (BTL),
mona wic uzyska znaczn moc
przy niewielkim napiciu zasilajcym. Przykadowo przy obcieniu
8 [W] i zasilaniu 6 V ukad dostarcza 1 W mocy, a przy na- cd na str. 38

37

cd ze str. 37

Woltomierz panelowy LCD

Woltomierz panelowy jest jednozakresowym miernikiem prdu staego z wywietlaczem LCD 3,5 cyfry.
Jako wskanik tablicowy, montowany w obudowie i zasilany z ukadw
wsppracujcego urzdzenia, moe
suy zarwno do pomiaru napicia, jak i z odpowiednim przetwornikiem natenia prdu, czstotliwoci, rezystancji, pojemnoci lub
wielkoci nieelektrycznych: temperatury, cinienia itp. Podstawowym
elementem miernika jest ukad

Rys. 1. Schemat elektryczny woltomierza panelowego LCD

Rys. 1. Schemat elektryczny najprostrzego wzmacniacza akustycznego

3W

piciu 11 V i rezystancji obcienia

16 [W] mona uzyska moc wyjciow rwn 3 W.
Szczytowa warto prdu wyjciowego nie powinna przekracza
1 A, ale dziki wbudowanym zabezpieczeniom ukad nie ulegnie uszkodzeniu nawet podczas zwarcia.
Dodatkowe informacje:
Bardziej szczegowy opis tego projektu mona
znale pod nazw AVT2050 na stronie:
http://www.sklep.avt.com.pl
Waciwoci:
szeroki zakres napi zasilania

3...18 V

wzmocnienie napiciowe 40 dB

(100x)

pasmo przenoszenia 20...20000 Hz

znieksztacenia harmoniczne

(Pwy=0,5 W) typ. 0,25%

prd spoczynkowy typ. 5 mA

impedancja wejciowa typ. 100 k[W]
wymiary pytki 13 x 32 mm

38

scalony ICL7106. Ikad wejciowy

woltomierza stanowi rezystor R33
ograniczajcy prd wejciowy, diody ogranicznika napicia D1, D2
i kondensator przeciwzakceniowy
C3. Ukad R1, R5, PR1 dostarcza
napicia referyncyjnego odpowiedniego do zakresu pomiarowego. Dokadna warto napicia powinna
by ustawiona potencjometrem PR1
w trakcie kalibrowania woltomierza
w konkretnym ukadzie pracy.

Dodatkowe informacje:
Bardziej szczegowy opis tego projektu mona
znale pod nazw AVT02 na stronie:
http://www.sklep.avt.com.pl

Waciwoci:
zakres pomiarowy 2 V lub 200 mV
rezystancja wejciowa >10 MV
dokadno pomiaru 1 na ostatniej
pozycji
sygnalizacja przekorczenia zakresu
czas cyklu pomiaru 1/3 s
zasilanie 9 VDC

Przedwzmacniacz z regulacj
barwy dwiku
Pierwszym stopniem jest
wzmacniacz U1A. Gwnym
wejciem jest punkt oznaczony A. W podstawowej
konguracji nie stosuje si
elementw C10 i R11-R14.
Ukad U1A pracuje wtedy
w konguracji wzmacniacza nieodwracajcego. Jego wzmocnienie wyznaczone jest stosunkiem rezystorw
cd na str. 39
R3 i R2: G=1+R3/R2.

Elektronika Praktyczna 11/2005

Nadajnik
FM o mocy
wyjciowej 2W

cd ze str. 38

Rys. 1. Schemat elektryczny przedwzmacniacza z regulacj barwy dwiku

W wersji podstawowej ten stopie ma wzmocnienie rwne 1,

czyli jest tylko buforem dla nastpujcego po nim ukadu regulatora. Wzmocnienie moe by jednak
zmieniane wedug potrzeb w granicach 1...100 przez zastosowanie
rezystorw R2 i R3 o odpowiedniej
wartoci. Wzmocniony sygna z wyjcia wzmacniacza U1A podawany
jest na ukad aktywnej regulacji
barwy dwiku z U1B i potencjometrami P1 i P2. Elementy R4, R5,
R6, P1 i C5 pracuj w gazi regulacji tonw niskich. Elementy P2
i C8 pracuj w gazi regulacji tonw wysokich.
Przy wartociach elementw podanych na schemacie i w wykazie
wzmocnienie spoczynkowe wynosi
1. Kondensator C7 jest bardzo poyteczny bowiem zmniejsza zakres
regulacji wzmocnienia najniszych
tonw. W praktyce jest to wane, by
nie byy one nadmierne wzmacniane, bo mog przesterowa wzmacniacz lub spowodowa wzrost znieksztace i zwikszenie szumw. Rezystor R10 zosta dodany ze wzgldu na moliwo samowzbudzenia.
Podczas testw ukadu modelo-

Dodatkowe informacje:
Bardziej szczegowy opis tego projektu mona
znale pod nazw AVT2132 na stronie:
http://www.sklep.avt.com.pl
Waciwoci:
regulacja tonw wysokich i niskich
cztery wejcia
dynamika ok. 90 dB
moliwo pracy jako wzmacniacz

mikrofonowy

zasilanie 8...24 VDC

wego takie wzbudzenie pojawiao

si przy niektrych egzemplarzach
kostek NE5532. Rezystor ten nie
jest potrzebny (mona go zastpi
zwor), gdy stosowane bd ukady
TL072. Wyjciem moduu jest punkt
C. Dziki zastosowaniu kondensatorw separujcych C9 i C11, nie ma
problemw z napiciami staymi na
wejciu i wyjciu. Modu w wersji
podstawowej przeznaczony jest do
zasilania pojedynczym napiciem
w zakresie 8...24 V. W wielu wypadkach mona go zasila tym samym
napiciem, co wzmacniacz mocy,
jednak by unikn wzrostu znieksztace i samowzbudzenia, naley
zastosowa dodatkow ltracj zasilania.

Ukad nadajnika FM na pasmo UKF 80...108 MHz o mocy

wyjciowej 2 W. Schemat nadajnika moemy podzieli na dwa bloki funkcjonalne: ukad generatora
w.cz. wytwarzajcego fal non
o czstotliwoci 80...108 MHz i blok
wzmacniacza maej czstotliwoci,
ktrego zadaniem jest cd na str. 40

Wzmacniacz 100W
Ukad przeznaczony jest do zasilania napiciem symetrycznym
10...40 V. Rnice w stosunku do aplikacji podstawowej s
niewielkie, dotycz tylko obwodu wyciszania i wyczania.
Wejciem wzmacniacza s
kocwki O1, A. Rezystor R1
ustala rezystancj wejciow.
Wyjciem: O2 i C. W standardowych zastosowaniach dawik
L1 nie bdzie montowany.
Kondensator C6 pracuje
w ukadzie bootstra- cd na str. 40

Elektronika Praktyczna 11/2005

Rys. 1. Schemat elektrycznynadajnika

FM o mocy wyjciowej 2W

39

cd ze str. 39 wzmocnienie sygnau pobieranego z mikrofonu do poziomu

niezbdnego do poprawnego zmodulowania sygnau w. cz. Generator
w. cz. zosta zbudowany w do
rzadko stosowanym w tego typu
konstrukcjach ukadzie przeciwsobnym. Czstotliwo pracy generatora okrelona jest indukcyjnoci cewek L2 i pojemnoci kondensatora
C5 oraz diod pojemnociowych D1
i D2. Modulacj czstotliwoci uzyskujemy za pomoc zmiany napicia przyoonego do poczonych ze
sob katod diod D1 i D2.
Nadajnik wyposaony zosta
w prosty ukad przedwzmacniacza
mikrofonowego, ktry moe posuy do pierwszych prb i dowiadcze. Przedwzmacniacz zbudowany
zosta z wykorzystaniem popularnego ukadu typu UL1321, ktrego
parametry s a nadto wystarczajce do naszego, noszcego charakter
wycznie eksperymentalny, ukadu. W nadajnikach eksploatowanych
przez nielegalne rozgonie radiowe
stosowane s przedwzmacniacze
znacznie lepszej klasy oraz rozbudowane ukady suce miksowaniu
dwiku pochodzcego z rnych
(w tym z odtwarzaczy CD) rde.

cd ze str. 39

Dodatkowe informacje:
Bardziej szczegowy opis tego projektu mona
znale pod nazw AVT864 na stronie:
http://www.sklep.avt.com.pl
Waciwoci:
pasmo UKF 80...108 MHz
moc wyjciowa ok.2 W
napicie zasilania 12 VDC

Regulator
impulsowy DC

Zasilanie moe pochodzi z akumulatora lub zasilacza sieciowego

o odpowiedniej wydajnoci prdowej. Obcieniem moe by dowolny silnik prdu staego lub
arwka. Dziki pracy impulsowej,
w ukadzie prawie nie wystpuj
straty energii. Tranzystor sterujcy
nie wymaga radiatora. Ukad sprawdza si doskonale do re- cd na str. 41

40

Rys. 1. Schemat elektryczny wzmacniacza 100 W

pu, czyli podcigania napicia zasilajcego stopie wyjciowy.

Elementy R5 i R6 ustalaj wzmocnienie. Kondensatory C2...C5 i C11,
C12 ltruj i odsprzgaj obwody zasilania. Kocwka odniesienia obwodw wyciszania i wyczania (nka
1) jest doczona do masy wzmacniacza. Ukad wyciszania i wyczania
dziaa nastpujco: po wczeniu zasilania tranzystor T2 jest zatkany. Kondensatory C8 i C9 aduj si przez
rezystory R2...R4. Gdy napicia na
kocwkach STBY i MUTE (nki 9,
10) s mniejsze ni 1,5 V, ukad jest
cakowicie wyczony. Wzrastajce napicie na nne STBY budzi kostk, a za chwil wzrost napicia na
nce MUTE powoduje jej cd na str. 41

Dodatkowe informacje:
Bardziej szczegowy opis tego projektu mona
znale pod nazw AVT2153 na stronie:
http://www.sklep.avt.com.pl
Waciwoci:
moc muzyczna 110 W (obcienie

8 [W], zasilanie 40 V)

moc muzyczna 180 W (obcienie

4 [W], zasilanie 40 V)

ciga moc wyjciowa 70 W (obcie-

nie 8 [W], zasilanie 35 V)

ciga moc wyjciowa 70 W (obcie-

nie 4 [W], zasilanie 27 V)

moc strat 50 W
zawarto harmonicznych 0,005% (5 W,

1 kHz)

zasilanie 50 V (zalecane 10...40 V)

Elektronika Praktyczna 11/2005

cd ze str. 40 przejcie ze stanu wyciszenia do normalnej pracy. Czasy okrelone przez wymienione elementy s
wystarczajce, by w doczonych gonikach nie pojawiy si adne stuki
podczas wczania zasilania. W ukadzie przewidziano take dodatkowe
obwody sterowania. Punkty E i F doczone s bezporednio do jednego
z uzwoje transformatora sieciowego.
W stanie normalnej pracy dioda transoptora wieci, fototranzystor transoptora przewodzi i kondensator C10
jest rozadowany. Poniewa w stanie
normalnej pracy przez diod Zenera
D2 pynie prd, wic tranzystor T1
przewodzi. W tym samym w czasie
normalnej pracy tranzystor T2 jest
zatkany. Napicie na jego kolektorze
zostao ograniczone przez diod Zenera D5 (w katalogu nie podano, jak
wysokie mog by napicia na wejciach MUTE i STBY.

Elementy C8, C9 i R2...R4 zapewniaj bezzakceniowe wczenie samego wzmacniacza. W momencie gdy
wzmacniacz zostanie wyczony z sieci, przestaje przewodzi transoptor
OPT i napicie na bazie tranzystora
T2 ronie. Tranzystor ten si otwiera i rozadowuje kondensatory C8 i C9
przez diod D1 i rezystor R2. Ukad
zostaje wyciszony, a nastpnie wyczony - dziki takiemu rozwizaniu
na pewno podczas wyczania nie
pojawi si w goniku adne stuki
czy inne mieci. W praktyce nie ma
potrzeby stosowa obu obwodw wyczania - wystarczy zastosowa diod
Zenera D2 o napiciu odpowiednim
do wartoci napicia zasilania (eby
tranzystor T1 zatyka si przy spadku
napicia zasilajcego o okoo 7...10 V),
nie stosowa R7, D4, OPT, a zamiast
C10 wykona zwor.

Regulator obrotw silnika

elektrycznego
Zestaw AVT 1007 wykonano w oparciu o specjalizowany ukad scalony
U2008. Ukad ten ma wbudowany modu zapewniajcy mikki start sterowanego
silnika, blok nadzoru poboru
prdu przez obcienie (detekcja przecie) oraz prosty stabilizator obrotw silnika, ktry
wykrywa zmiany napicia sieciowego i odpowiednio do tych zmian
zwiksza lub zmniejsza kt otwarcia
triaka, regulujc moc dostarczana, do
obcienia. Oprcz tego w strukturze
ukadu zintegrowany zosta stabilizator
napicia zasilajcego, precyzyjny komparator oraz rdo napicia odniesienia. Cao zamknita jest w obudowie DIL8.

Elementy D1
i R1 zapewniaj ograniczenie wartoci napicia zasilajcego do wartoci bezpiecznej dla
ukadu scalonego, a take jednopowkowe wyprostowanie tego napicia.
Kondensator C1 odpowiada za ltrowanie napicia zasilajcego. Elementy
R3, R5 oraz P1 s dzielnikiem napicia z moliwoci jego regulacji, ktry
suy do zadawania wielkoci mocy
dostarczanej do obcienia. Dziki
zastosowaniu rezystora R2 cd na str. 42

Rys. 1. Schemat elektryczny regulatora obrotw silnika elektrycznego

Elektronika Praktyczna 11/2005

cd ze str. 40 gulacji obrotw wiertarki

modelarskiej. Podczas maych obrotw zapewnia prac narzdzia ze
stosunkowo duym momentem obrotowym.

Rys. 1. Schemat elektryczny regulatora impulsowego DC

Dodatkowe informacje:
Bardziej szczegowy opis tego projektu mona
znale pod nazw AVT735 na stronie:
http://www.sklep.avt.com.pl
Waciwoci:
do regulacji obrotw wiertarek modelarskich
moliwo sterowania jasnoci arwki
6...24 V i mocy do 100 W
moliwo optymalizacji parametrw do konkretnego urzdzenia wsppracujcego
maksymalny prd wyjciowy 10 A
sprawno bliska 100%
regulacja przebiegu wyjciowego pynna,
regulowana potencjometrem
zasilanie 6...25 VDC

Bramki U1A, U1B pracuj

w ukadzie klasycznego dwubramkowego generatora. Czstotliwo wyznacza pojemno C2, ewentualnie
C3 oraz rezystancja potencjometru
PR1 wraz z R2, R3. Poczone rwnolegle bramki U1C, U1D steruj
tranzystorem MOSFET T1. Potencjometr PR1 pozwala zmienia wspczynnik wypenienia generowanego
przebiegu w bardzo szerokich granicach od okoo 1% do okoo 99%.
Przebieg impulsowy podany na
bramk T1 cyklicznie otwiera i zamyka tranzystor T1, a rednia moc
dostarczana do odbiornika doczonego do zcza Z2 jest zalena od
wspczynnika wypenienia przebiegu z generatora. W ten sposb potencjometr PR1 umoliwia pynn
regulacj mocy dostarczanej do odbiornika.

41

Przedwzmacniacz gramofonowy o charakterystyce

RIAA

cd ze str. 41 bezporednio doczonego

do przewodu fazowego, wewntrzne
bloki synchronizacyjne US1 steruj
zaczaniem triaka w sposb synchroniczny z przebiegiem napicia zasilajcego. Minimalizuje to w znacznym
stopniu zakcenia radioelektryczne,
ktre musiayby powsta podczas impulsowego przeczania duych indukcyjnoci (a taki charakter maj uzwojenia silnikw elektrycznych) przy duych wartociach napi zasilajcych.
Nie ma wic potrzeby ekranowania
regulatora, mona take pomin ltry sieciowe. Poziom generowanych
zakce jest znacznie mniejszy ni

Dodatkowe informacje:
Bardziej szczegowy opis tego projektu mona
znale pod nazw AVT1007 na stronie:
http://www.sklep.avt.com.pl
Waciwoci:
napicie zasilania 230 VAC
zakres regulacji 5...99%
napicie obcienia 230 VAC/12 A max.
(2,5 kW)
wymiary pytki 50 x 60 mm
pobr prdu przez ukad elektroniczny: max.
3 mA
niski poziom zakce
stabilizacja obrotw
mikki start

podczas korzystania ze standardowego

zasilacza impulsowego.

Odbiornik UKF FM
Pomimo gwatownego rozwoju
techniki cyfrowej audio, niesabncym
powodzeniem wrd fanw ciesz si
czarne pyty gramofonowe. Do ich
odsuchu potrzebny jest gramofon
z wkadk MM (z ruchomym magnesem) wyposaony we wzmacniacz
o charakterystyce RIAA. W projekcie
zastosowano dobrej jakoci, podwjny
wzmacniacz operacyjny typu TDA2320. Jego cech charakterystyczn
jest niskoszumny stopie wejciowy,
pena kompensacja czstotliwociowa,
due wzmocnienie i blisko 100 dB
separacja kanaw. Elementy w ptli ujemnego sprzenia zwrotnego
ksztatuj charakterystyk wzmacniacza zgodnie z norm RIAA.

W ukadzie wykorzystano gotow

gowic DT2200 Electronic. Jest to
uniwersalna
gowica FM CCIR przystosowana
do odbiornikw strojonych napiciowo za porednictwem potencjometru.
Urzdzenie mona stosowa rwnie
w odbiornikach z syntez czstotliwoci z napiciem strojenia 2...25 V. Gowica jest wykonana w technice SMD
i jest wyposaona we wzmacniacz
w.cz. oraz mieszacz na
dwubramkowym tranzystorze MOSFET. Oczywicie oprcz tego zawiera
ona generator strojony diod pojemnociow z wyprowadzonym sygnaem
w.cz., ktry jest potrzebny w syntezerze do pracy w ptli
PLL, a take do pomiaru czstotliwoci. Do zasilania gowicy oraz
przestrajania diody pojemnociowej
poprzez potencjometr P1 wykorzystano dodatkowy stabilizator scalony
7808 o napiciu wyjciowym
8V. Pozostae ukady odbiornika,
tzn. wzmacniacze poredniej czstotliwoci oraz maej czstotliwoci, s zasilane wejciowym napiciem 12 V z zasilacza stabilizowanego bd akumulatora.
Wyjciowy sygna m.cz. poprzez
potencjometr siy gosu jest podany

Dodatkowe informacje:
Bardziej szczegowy opis tego projektu mona
znale pod nazw AVT2469 na stronie:
http://www.sklep.avt.com.pl
Waciwoci:
monofoniczne radio UKF
zakres czstotliwoci 87,5...108 MHz
pasmo p.cz. 10,7 MHz
zakres dziaania ARW -20 dB
pynne strojenie
pynna regulacja dwiku
odsuch na gonik
moc wyjciowa 2 W
zasilanie 12 V

na wzmacniacz kocowy m.cz. TBA820M i dalej na gonik dynamiczny. Wzmacniacz ten (odpowiednik
UL1482M) charakteryzuje si duym
wzmocnieniem napiciowym dochodzcym do 75 dB i maksymaln moc
2 W (na 8 W przy zasilaniu 12 V).

Rys. 1. Schemat elektryczny przedwzmacniacza

Bardziej szczegowy opis tego projektu mona
znale pod nazw AVT1023 na stronie:
http://www.sklep.avt.com.pl
Waciwoci:
ukad dwukanaowy, stereofoniczny
wzmocnienie k=38 dB (f=1kHz)
napicie wejciowe (maksymalne) 55 mV
stosunek sygna/szum >78 dB
znieksztacenia nieliniowe <0,08% (w caym
pamie)
zasilanie 12 VDC
wymiary pytki 75 x 70mm

42

Rys. 1. Schemat elektryczny odbiornika UKF FM

Elektronika Praktyczna 11/2005