00 Dydaktyka Religii Skrypt

Dydaktyka religii skrypt
ks. Wojsaw Czupryski

Olsztyn 2012
DYDAKTYKA RELIGII 3
(GIMNAZJUM)
Literatura:
Barciski Z., Vademecum katechety. Metody aktywizujce, Lublin 2006.
Duksa P., Strategie skutecznoci szkolnego nauczania religii w Polsce. Studium pedagogiczno-religijne w
wymiarze interdyscyplinarnym, Olsztyn 2007.
Dziekoski S., Ewangelizowa czy katechizowa?, Warszawa 2002.
Dziekoski S., Katecheza ewangelizacyjna, Warszawa 2002.
Kiciski A., Katechetyka i katecheza u progu XXI w., Pozna 2007.
Komisja Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski,
rzymskokatolickiej w przedszkolach i szkoach, Krakw 2010.
Program
nauczania
religii
Konferencja Episkopatu Polski, Dyrektorium katechetyczne Kocioa katolickiego w Polsce, Krakw 2002.
Konferencja Episkopatu Polski, Podstawa programowa katechezy Kocioa katolickiego w Polsce, Krakw
2010.
Kongregacja ds. Duchowiestwa, Dyrektorium oglne o katechizacji, Pozna 1998.
Kubik W., Szukam Was. Podrcznik do religii dla klasy I gimnazjum, Krakw 2011.
Kubik W., Szukam Was. Poradnik metodyczny do religii dla klasy I gimnazjum, Krakw 2011.
Kulpaczyski S., rodki audiowizualne w katechezie, Lublin 2004.
uszczak G., rodki dydaktyczne w katechetycznym procesie nauczania-uczenia si, Krakw 2005.
Majewski M., Katechizacja rnymi metodami, Krakw 1994.
Mkosa P., Katecheza modziey gimnazjalnej w Polsce. Stan aktualny i perspektywy rozwoju, Lublin 2009.
Mkosa P., Pozna, zrozumie i... polubi gimnazjalistw. Poradnik nie tylko dla katechetw", Lublin 2012.
Misiaszek K., Koncepcja nauczania religii katolickiej w publicznej szkole polskiej, Warszawa 2010.
Sotwiska H., W poszukiwaniu nowych metod katechetycznych, Lublin 2006.
Stala J. Dydaktyka katechezy cz. I, Tarnw 2004.
Stala J. Dydaktyka katechezy cz. II, Tarnw 2004.
Stala J. Katechizowa dzisiaj. Problemy i wyzwania, Kielce 2004.
Szpet J., Dydaktyka katechezy, Pozna 1999.
Szpet J., Jackowiak D., Spotkanie ze Sowem. Karty pracy dla pierwszej klasy gimnazjum, Pozna 2011.
Szpet J., Jackowiak D., Spotkanie ze Sowem. Podrcznik do pierwszej klasy gimnazjum, Pozna 2011.
Szpet J., Jackowiak D., Spotkanie ze Sowem. Poradnik metodyczny. Pierwsza klasa gimnazjum, Pozna
2011.
Zellma A., Wielostronne aktywizowanie modziey w szkolnym nauczaniu religii, Olsztyn 2006.
1. SPECYFIKA UCZENIA SI W SZKOLE GIMNAZJALNEJ
A. NATURALNE FAZY ROZWOJU PSYCHOLOGICZNEGO

Na kadym etapie rozwoju mona okreli tzw. charakter moralny (pewna staa struktura
postaw, wartoci, ktra warunkuje tryb wyboru).
a) faza pocztkowa anomia (okres dziecistwa)
etap amoralny, zachowanie dziecka naznaczone jest egoizmem i egocentryzm
b) faza rednia heteronomia (okres modzieczy)
zachowanie dziecka naznaczone konformizmem, dziecko podporzdkowuje si
zasadom z zewntrz na zasadzie kary i nagrody (co mi si opaca, co daje mi korzy)
w tej fazie dziecko przechodzi z indywidualizmu do uspoecznienia, cigle jednak na
zasadzie konformizmu, tzn. przyjmuje si takie stanowisko, eby si nie narazi grupie,
ocena moralna zrelatywizowana ze wzgldu na stanowisko grupy.
irracjonalno-zmienny sposb rozumowania, ocena siebie pobaliwa, ocena innych
surowa, pojawia si radykalizm, ktry trzeba mdrze ukierunkowa.
c) faza kocowa autonomia
postawa rozumno-altruistyczna,
ocena czynw w sposb rozumny, w oparciu o zinterioryzowane wartoci.
postpowanie stae, konsekwentne, umiejtno przyznania si do bdu.
Teoria konwergencji
Sformuowanie zawdziczamy niemieckiemu uczonemu Williamowi Sternowi. Twierdzi on,
e w procesie rozwoju czowieka istotne s dwa czynniki: biologiczny i zewntrzny, ktre
wzajemnie na siebie oddziauj i nakadaj si w rozwoju psychologicznym czowieka. Kada
wrodzona waciwo wystpuje jako predyspozycja do dziaania i eby si rozwin musz
wpyn na ni czynniki zewntrzne.
Musz zatem zaistnie pewne warunki (czynniki) niezbdne dla tego rozwoju.
Wspczesna pedagogika rozbudowaa teori konwergencji przyjmujc, e rozwj czowieka w
kadym momencie pozostaje pod wpywem 4 czynnikw:
- PG - potencjau genetycznego (bios)
- R - rodowiska (etos)
- W - wychowawca (agos)
- AW - aktywnoci wasnej (auto-agos)
Wyrazi to mona wzorem: O = f (PG x R x W x AW)
B. CHARAKTERYSTYKA MODZIEY GIMNAZJALNEJ

Wiek 12-15 czas intensywnych przemian biologicznych, intelektualnych i psychicznych. Rozpada
si dziecicy obraz wiata i religijnoci (rozwj wiary na drodze interioryzacji, socjalizacji,
autonomii)
a) rozwj intelektualny
mylenie zasadniczy skok rozwojowy w kierunku mylenia abstrakcyjnego i
logicznego (Co przenosi si na krytyczne podejcie do przekazywanej mu
treci, np.: doszukiwanie si w Pimie witym sprzecznoci).
rozwija si pami logiczna (pami krtkotrwaa zaczyna funkcjonowa na
optymalnym dla siebie poziomie, a dugotrwaa zwiksza pojemno).

problemy z koncentracj - wynika z zakce spowodowanych silnym
oddziaywaniem procesw emocjonalnych oraz z niestabilnej motywacji
(modzie pamita wiele szczegw majcych dla nich osobiste znaczenie, a
zapomina o obowizkach, np. o odrabianiu lekcji).
b) czste konflikty rdem s napicia

midzy potrzeb samodzielnoci a ograniczeniami narzucanymi
wychowawcw,
midzy deniem do niezalenoci a potrzeb oparcia,
midzy wizjami idealnymi a realnymi obrazami rzeczywistoci.
przez
c) kryzys tosamoci - dziki wzmoonemu rozwojowi intelektualnemu rozpada si

harmonijny obraz wiata z dziecistwa. Modzie zaczyna postrzega krytycznie
otaczajc j rzeczywisto, co powoduje zachwianie w wiecie wartoci.
boi si pogardy, jest przekonany, e cigle podlega krytykowaniu przez innych
oburza si na fasz i hipokryzj,
obojtno, skupiony na sobie
stawia te pytania natury egzystencjalnej, pyta o sens ycia.
d) kryzys
relacji osobowych, dorastajcy czowiek czsto myli:

intymno z zamykaniem si w sobie,
krytyk z krytykanctwem,
wolno z robieniem tego, na co ma ochot.
przeobraeniom ulegaj wszelkie odniesienia: rodzinne, rwienicze,
spoeczne. Relacje rodzinne w okresie dorastania, schodz na dalszy plan i
zmieniaj swoj form. (Do najwaniejszych zmian w tej dziedzinie mona
zaliczy: Kryzys autorytetu rodziny, konflikty z rodzicami, rozlunienie wizi
emocjonalnej z rodzicami).
e) dua zmienno nastrojw i uczu

dua rozpito w zakresie wraliwoci zmysowej: od bardzo niskiej do duej
tolerancji na silne bodce. Jaskrawe, pulsacyjne wiato, gona, haaliwa
muzyka, wrzask to znaczne obcienia dla zmysw, przy ktrych liczna rzesza
modych czuje si znakomicie. A rwnoczenie nie trudno zauway, jak ta
sama modzie lubi wyciszone dwiki, wiatocienie, delikatny dotyk.
f)
popadnicie w moc niekontrolowanych instynktw,
g) dysproporcje w rozwoju pomidzy paszczyzn techniczno-praktyczn i duchowomoraln.

h) konsekwencje w obszarze wiary:
odrzucanie autorytetw (krytyczne nastawienie wobec Kocioa i osb go reprezentujcych).
konflikty z rodzicami przenoszone s na sfer religijn.
na tym etapie rozwoju religijnego modziey szczeglnie wana jest realizacja
funkcji ewangelizacyjnej prowadzcej do osobowego spotkania z Jezusem
Chrystusem. Konkretne przeycie wiary gwarantuje fundament pod jej dalsz
budow. Katecheta natomiast powinien przede wszystkim peni rol
przewodnika i odkrywa przed modzie prawdy wiary, ktrych sam jest
wiadkiem.
2. CELE KSZTACENIA RELIGIJNEGO NA III ETAPIE EDUKACYJNYM

1. Analiza i interpretacja biblijna w zakresie podstawowym;
2. Chronologia, analiza i interpretacja historio zbawcza:
podstawowe okrelenia z historii zbawienia,
sens gwnych wydarze historiozbawczych,
podstawowe informacje dotyczce geografii, historii.
3. Przygotowanie do sakramentu bierzmowania:
bierzmowanie jako dopenienie chrztu
bierzmowanie jako istotny etap inicjacji chrzecijaskiej prowadzcy do
gbszego przeywania Eucharystii i bardziej wiadomego celebrowania wiary;
chrzest rozumiany nie jako jednorazowe wydarzenie, ale proces rozcigajcy
si na cae ycie.
4. Ksztatowanie sumienia, postaw moralnych oraz samooceny:
stae zachowania motywowana swoim odniesieniem do Boga;
pewna integracja ycia psychicznego, fizycznego, uczuciowego;
umiejtno oceny swojego postpowania moralnego;
umiejtno wykorzystania w sposb twrczy opinii i ocen na swj temat;
odpowiedzialno za dokonywane wybory.
5. Tworzenie wypowiedzi na tematy religijne:
w mowie i pimie
troska o dbao i poprawno jzyka religijnego
3. LEKCJA RELIGII W SUBIE KATECHEZY

Podzia katechetyki:
Katechetyka oglna
a) fundamentalna ustala i okrela zasadnicze problemy natury i celu katechezy, jej
miejsca w caoksztacie ycia Kocioa, ukazuje wspczesne kierunki
katechetyczne,
b) materialna zajmuje si treci katechezy, np. powizaniem katechezy z Bibli,
liturgi.
c) szczegowa rodzinna, dzieci, inicjacyjna, modziey, dorosych, specjalna.
d) formalna podejmuje zagadnienie metody, rodkw, skutecznoci.
dydaktyka,
metodyka,
metody szczegowe
A. FUNKCJE KATECHEZY wg Dyrektorium katechetycznego Kocioa katolickiego w Polsce (PDK)
Nauczanie (PDK 37-42)
- Gwnym celem nauczania katechetycznego jest ksztatowanie wiary. Religijno
pogbiona intelektualnie - wyznawanie wiary rozumnej.
- Treci nauczania katechetycznego winny uwzgldnia zasad integralnoci, a zarazem by
uporzdkowane hierarchicznie w zalenoci od kontekstu katechizowania i sytuacji
adresatw.
wszystkie metody katechetyczne powinny harmonijnie czy si i uzupenia, przede

wszystkim ze wzgldu na postulat integracji celw i treci nauczania, jak i cisego zwizku,
jaki winien czy katechez z pozostaymi formami dziaalnoci duszpasterskiej.
Jzyk przekazu katechetycznego powinien zachowywa sw odrbno jzyka religijnego,
informujcego i wprowadzajcego w tajemnic Boga, a jednoczenie winien pozosta ywy
i komunikatywny zwizany z dowiadczeniami yciowymi adresatw katechezy.
W nauczaniu katechetycznym naley wykorzystywa moliwoci, jakie stwarzaj rodki
spoecznej komunikacji. Pamitajc o szansie, jak stwarzaj w procesie ewangelizacji, nie
mona zapomina o problemach, ktrych moe nastrcza ich wykorzystywanie np.
utrudnianie realizacji gwnych celw katechetycznych,
Egzystencjalny wymiar wiedzy wiedza zoperacjonalizowana,
Wychowanie (PDK 43-50)

- Katecheza jest wychowaniem w wierze. Przekaz wiary ma nie tylko polega na
przekazywaniu wiadomoci religijnych, ale musi prowadzi do rozwoju i ksztatowania
wiary.
- stworzy moliwoci przeycia i dowiadczenia wartoci. (PDK 37),
- wychowanie sakramentalne, ktre domaga si kontekstu eklezjalnego
- katecheza powinna wychowywa do:
a) wychowanie do wolnoci i prawdy
b) odpowiedzialnoci
c) formacji sumienia cisy zwizek pomidzy formacj religijn i moraln,
- Wychowanie w wierze powinno uwzgldnia przede wszystkim gwne rda katechezy oraz
wspiera si na siedmiu kolumnach katechezy:
I Stary Testament
V Sakramenty
II ycie Jezusa
VI Dekalog
III Historia Kocioa
VII Modlitwa Paska
IV Prawdy wiary
Katecheza nie moe ograniczy si jedynie do przekazu wiedzy religijnej, ale skupi na
wszechstronnej formacji. Nie mona take sprowadzi katechezy tylko do funkcji wychowawczej
(szczeglnie wystpuje to przekonanie w rozumieniu zada religii przez szko).
Wtajemniczenie chrzecijaskie (PDK 51-53)
- Katecheza wie si z sakramentami wtajemniczenia,
- celem katechezy jest ukazywanie Kocioa jako wsplnoty zbawczej,
- wsplnota kocielna jest pocztkiem, miejscem i celem katechezy.
- Inicjacyjna funkcja katechezy powinna znale swe urzeczywistnienie gwnie w parafii, nawet
wwczas, gdy nauczanie religii odbywa si w szkole. (Duszpasterstwo parafialne wynika z
eklezjalnej natury samej katechezy).
Ewangelizacja (PDK 54-57)
Katecheza, w obliczu szerzcej si sekularyzacji, powinna wiza si z now
ewangelizacj i reewangelizacj. Katecheza powinna, zatem przyj katechumenat jako wzr dla
katechezy wtajemniczajcej.
przypominanie podstawowych elementw wiary,
inspirowanie w rzeczywistym procesie nawrcenia,
pogbianie wiary i wartoci ordzia chrzecijaskiego wobec rozmaitych zastrzee,
jakie wysuwa wiat wspczesny,
pomaganie w wyborze i przeywaniu Ewangelii w yciu codziennym,
uzdalnianie do uzasadnienia chrzecijaskiej nadziei,
B. WIADECTWO WIARY:
Katecheta:
nie moe ogranicza si do przekazu wiedzy;
powinien da wiadectwo wasnej wiary (modlitwy i ycia sakramentalnego)
zgodnie ze sowami F Mauriaca: Dobry ksidz nie ma mi waciwie nic do powiedzenia,

patrz na niego i to mi wystarcza Dojrzaa i prawdziwa wiara katechety jest dusz kadej
katechezy.
4. JAK KONSTRUOWA SCENARIUSZ ZAJ?

Scenariusz zaj - to metodyczno-treciowy szkic lekcji, w ktrym krok po kroku
przedstawione s czynnoci nauczyciela i ucznia. Scenariusz zawiera zatem informacje na temat
organizacji zaj i szczegowy opis ich realizacji
Elementy scenariusza:
CZ OGLNA
Szkoa:
Klasa:
Data:
Nr lekcji:
Dzia programowy:
Temat lekcji:
Temat lekcji to wiodcy i nadrzdny motyw lekcji
powinien by sformuowany w sposb atrakcyjny i zrozumiay dla ucznia,
nie moe by za dugi
powinien precyzyjnie okrela czego dotyczy bd zajcia
mona formuowa temat w formie pytajcej.
Cele ksztacenia wymagania oglne
ukazuj kierunek i wynik procesu ksztacenia;
stanowi podstawowy element kadej lekcji;
stanowi podstaw doboru treci, metod, form i rodkw dydaktycznych;
wskazuj na aktywno nauczyciela;
s zaczerpnite z podstawy programowej, programw nauczania oraz z podrcznikw
Sugeruje si uycie nastpujcych czasownikw:
zapoznanie
zaznajamianie
pogbianie
wdraanie
wpajanie
ukazanie
rozbudzanie
objanianie
rozpoznawanie
ksztatowanie
Treci nauczania - wymagania szczegowe
a) wiadomoci.
Stosujemy tylko tzw. czasowniki mierzalne. Przykadowe sformuowania:
Ucze
samodzielnie
na podstawie dowiadczenia
na podstawie zdobytych wiadomoci
na podstawie wiedzy osobistej
w zespole itp.:
charakteryzuje
omawia
streszcza
wyjania
wylicza
opisuje
definiuje
opowiada
nazywa
okrela
wymienia
b) umiejtnoci
Ucze
samodzielnie
na podstawie dowiadczenia
na podstawie zdobytych wiadomoci
na podstawie wiedzy osobistej
w zespole itp.:
porwnuje
analizuje
rozpoznaje, identyfikuje
sporzdza
ocenia
uzasadnia
podaje przykady
opracowuje
interpretuje
odrnia
podaje przykady
przewiduje
identyfikuje
rozpoznaje
rozrnia
wycignie wnioski
porzdkuje
prezentuje
Formy organizacji zaj: zbiorowa, grupowa, partnerska (w parach), indywidualna

Metody i techniki dydaktyczne, np.: burza mzgw, metaplan, rozmowa kierowana, mapa
pojciowa, piramida priorytetw, itp.
rodki i pomoce dydaktyczne, np.: podrcznik ucznia, Pismo w. (wskaza konkretny fragment),
zeszyt wicze, karty pracy, pomoce graficzne, tabele, diagramy, mapy, filmy, przerocza,
pyty CD, zdjcia, programy komputerowe, itp.
Korelacja z obszarami edukacji szkolnej: wskaza te zagadnienia, ktre s omawiane take na
innych przedmiotach
Literatura metodyczna i materiay dydaktyczne: np. podrczniki metodyczne (nazwisko autora,
tytu, zgodny z programem)
CZ SZCZEGOWA
Przebieg lekcji
1. Wprowadzenie
przywitanie uczniw,
sprawdzenie obecnoci,
sprawdzenie pracy domowej (wskaza, co byo zadane),
przypomnienie wiadomoci z poprzedniej lekcji (mona mie przygotowane konkretne pytania)
wprowadzenie do tematu,
sprawy organizacyjne (podzia klasy na grupy, rozdanie potrzebnych materiaw).
(Pocztkujcy nauczyciel moe zapisa take przybliony czas poszczeglnych czynnoci)
2. Rozwinicie
szczegowe omwienie tematu lekcji;
przedstawienie treci tematu;
konkretne czynnoci nauczyciela oraz uczniw;
realizacja zaplanowanych metod, itp.
(Nie wystarczy oglny opis. Naley szczegowo opisa kad wykonywan czynno i zadanie)
3. Zakoczenie
Podsumowanie zaj np. podyktowanie notatki;
Praca domowa np. rozwizanie krzywki;
Ocena aktywnoci uczniw (np. plusy i minusy w swoim przedmiotowym dzienniku);
Poegnanie.
Autoewaluacja po lekcji
W jakim zakresie zostay wypenione wymagania oglne i szczegowe?
Jak oceniam skuteczno zastosowanych w toku lekcji form, metod i rodkw dydaktycznych?
Co wymaga usprawnienia w przyszoci?
Kilka uwag!
Kada lekcja zawiera potencjalnie element improwizacji pewne szczegy scenariusza mog
podczas zaj ulec zmianie.
Scenariusze mona i trzeba zmienia, urozmaica, gdy realizowane s w kolejnych klasach.
Nie istnieje idealny, uniwersalny wzr, wedug ktrego konstruujemy scenariusz.

Scenariusz ma pomc ci przemyle i przygotowa zajcia oraz przeprowadzi je w sposb
uporzdkowany.
Naley uwaa na grup i traktowa scenariusz elastycznie nigdy nie da si przewidzie
wszystkich okolicznoci, ktre mog wpyn na jego realizacj.
5. DYDAKTYCZNE ZASADY NAUCZANIA

Katecheza posiada szczegln natur (posuga Sowu Boemu), dlatego musi posiada wasn
dydaktyk, aby Sowo Boe gosi skutecznie:
wierno Bogu (nie manipulowa Sowem Boym),
wierno czowiekowi (uwzgldnienie etapw rozwojowych, percepcji, kultury, itp.),
wiadectwo goszcego,
wiadectwo wsplnoty.
10
1. Zasada wiernoci Bogu i czowiekowi

1977 Synod biskupw w Rzymie
1979 Catechesi tradendae
a) wierno Bogu gwarantuje, e:
- nauka chrzecijaskie nie zostanie znieksztacona,
- prawdy objawione bd przedstawione we waciwej hierarchii
b) wierno czowiekowi umoliwia:
- egzystencjalny wymiar nauki (przejcie od wiatopogldowej deklaracji na rzecz
urzeczywistniania wiary w konkretnym yciu),
- docieranie z prawd Boa do wszystkich krgw kulturowych.
2. Zasada wiadomego i aktywnego udziau uczniw
Konieczno aktywnego i wiadomego udziau uczniw w procesie uczenia si.
Przeciwiestwem tej zasady jest uczenie komenderujce typ starego wychowania.
a) uwiadomi uczniom cele i zadania,
b) pozna indywidualne zainteresowania uczniw i rozwija je,
c) odpowiednia motywacja,
d) nie zastpowa pracy uczniw wasn prac,
Rne sfery aktywnoci:
- emocjonalna,
- intelektualna,
- sensomotoryczna (zmysy),
- werbalna (pisanie, czytanie, suchanie).
3. Zasada pogldowoci (XVII w. Amos Komeski)
a) usunicie werbalizmu - sowo nie moe zastpowa rzeczywistoci,
b) pogld jest punktem wyjcia pracy dydaktycznej, w tych przypadkach, kiedy uczniowie nie
dysponuj jeszcze takimi zasobami spostrzee i dowiadcze.
c) stosowanie tej zasady domaga si uwzgldnienia waciwoci psychicznych,
dowiadczenia uczniw,
4. Zasada przeyciowoci
a) czowiek zostaje poruszony przez jak warto,
b) egzystencjalny charakter przekazywanych treci,
c) w ksztaceniu religijnym przeycie religijne posiada warto niezastpion.
Uczestniczyem w dziesitkach rnego rodzaju kursw i seminariw, z ktrych
wyniosem przynajmniej setk idei. Teraz jednak nie potrzebuj ju wicej piknych
idei, a jedynie mocy, by przynajmniej jedn z nich urzeczywistni.
5. Zasada systematycznoci
a) okrelenie stanu wiedzy wyjciowej i nawizywanie do niej,
b) ustalenia tzw. merytorycznego rodka cikoci i w powizaniu z nim pochodnych od niego
wiadomoci i umiejtnoci,
c) podzielenie materiau na czci,
d) stosowanie streszcze i syntetyzujcych powtrze.
6. Zasada przystpnoci nauczania
a) wychodzi od tego, co dla ucznia jest bliskie do tego, co dalsze,
b) od tego, co dla uczniw jest atwiejsze do tego, co trudniejsze.
- zbyt niskie wymagania nie mobilizuj do nauki,
- umiejtne stopniowanie trudnoci
- nauczyciel musi dobrze pozna swoich wychowankw, musi interesowa si ich
prac, wnika w przyczyny napotykanych trudnoci.
11
c) uwzgldni rnice w tempie pracy i stopniu zaawansowania w nauce poszczeglnych

uczniw.
7. Zasada trwaoci wiedzy uczniw
a) wytworzy pozytywne motywy uczenia si,
b) aktywny udzia uczniw,
c) upewni si, czy uczniowie dobrze zrozumieli materia,
d) powtrki i systematyzowanie,
e) wiedza w formie ukadw.
8. Zasada operatywnoci wiedzy uczniw. Zasada wizania teorii z praktyk
Stwarza sytuacj wymagajc od uczniw nie tylko przyswojenia i reprodukowania
zalecanych przez program wiadomoci i umiejtnoci, lecz rwnie, a nawet przede
wszystkim, posugiwanie si nimi w rnych sytuacjach yciowych
9. Zasada indywidualizacji i uspoecznienia
a) indywidualizacja podmiotowo ucznia,
b) uspoecznienie praca w grupie, zespole.
10. Zasada korelacji
a) synchronizacja zblionych do siebie treci pochodzcych z rnych dziedzin poznawczych
b) korelacja zachodzi moe na dwch paszczyznach:
- wewntrznej integracja rnych aspektw nauki religii (doktryna, Biblia, liturgia,
moralno);
- zewntrznej z innymi dziedzinami wiedzy, w wymiarze szkolnym z innymi
przedmiotami.
6. METODY NAUCZANIA W KATECHEZIE

Metoda (z gr. mthodos i za kim)
Otto Willman Metoda jest to najdoskonalsza droga, ktr kto wybiera dla osignicia
zamierzonego celu.
Metoda
- to okrelony system czynnoci nauczyciela i ucznia, umoliwiajcy osignicie celw
ksztacenia. (Wincenty Oko)
- to wyprbowany ukad czynnoci wychowawcy i wychowankw, realizowany wiadomie w
celu spowodowania zaoonych zmian w osobowoci ucznia.
Wykorzystanie metod katechetycznych to w jakim sensie realizacja myli:
a) Konfucjusza: Powiedz mi, a zapomn, poka, a zapamitam, pozwl wzi udzia, a
zrozumiem.
b) Antoine de Saint-Exupry: Aby zdobywa wielko, czowiek musi tworzy, a nie
odtwarza.
Celem przyjtej metody jest to, by wiedza staa si dla ucznia ywym materiaem mylenia i
przey, by wywara ona wpyw na jego rozwj umysowy, jak rwnie na ksztatowanie
osobowoci.
Warto metody zaley od tego, czy i w jakim stopniu:
- wywouje poznawcz aktywno uczniw;
- angauje emocje, ktre wspomagaj utrwalenie i interioryzacj prawd i wartoci;
- uwypukla praktyczne zastosowanie nowych treci poznawczych;
- pobudza do samodzielnoci.
Metodologia katechetyczna bazuje i uwzgldnia aktualny stan bada z zakresu dydaktyki oglnej,
komunikacji interpersonalnej, nauk pedagogicznych, psychologicznych.
12
Typologia metod: (wg C. Kupisiewicza i ks. R. Murawskiego)

Zasadniczym kryterium podziau s mechanizmy ludzkiego poznania.
1. Metody oparte na obserwacji
- ilustracja,
- pokaz,
- obraz,
- rysunek,
- film,
- metody pracy z wykorzystaniem technologii informacyjnych i multimedialnych.
2. Metody oparte na sowie
a) Poszukujce
- problemowe,
- dylematu,
- dyskusji,
- pyta,
- pogadanka,
- praca z podrcznikiem
- burza mzgw
b) podajce
- wykad,
- opowiadanie,
- opis,
- ekspozycja,
- praca z ksik
3. Metody oparte na dziaaniu:

- praca w grupach,
- metoda trybunau,
- panel,
- drama,
- kola,
- wycieczki, pielgrzymki.
4. Metody biblijne i liturgiczne
- praca z tekstem biblijnym,
- medytacja,
- ewangeliczna rewizja ycia,
- celebracje,
- adoracja.
5. Metody suce utrwalaniu treci i jej kontroli
- utrwalanie,
- powtarzanie,
- lekcje powtrzeniowe.
7. KRYTERIA DOBORU METOD

Adhortacja Apostolska Jana Pawa II O katechizacji w naszych czasach (Catechesi tradendae)
postuluje stosowanie rnych metod.
Aeby katecheza osigna swj waciwy cel, to jest wychowanie w wierze, niezbdne
jest wprowadzenie rnych metod, stosownych do wieku i rodzaju umysowego katechizowanych,
dojrzaoci eklezjalnej i duchowej oraz indywidualnych uwarunkowa"
(CT 51)
Dobr metod nauczania katechetycznego winien by dokonywany ze wzgldu na:
Charakter treci nauczania
13
Jeeli przekazuje si ordzie zbawcze, ktre nie moe by pomniejszone lub uszczuplone,
to nauczyciel religii powinien zastosowa metody podajce, biblijne, liturgiczne.
Jeeli lekcja religii podaje tre antropologiczn, ukazuje sytuacj yciow czowieka, to nauczyciel
religii moe wybra eksponujce, problemowe czy oparte na dziaaniu.
Cele ksztacenia
Rnorodno stosowanych w katechezie metod wynika w pewnym stopniu z pluralizmu
zada nauczania katechetycznego
- nauczanie,
- wychowanie,
- inicjacja chrzecijaska.
Jeeli nauczyciel religii chce, aby uczniowie poznali nowe fakty, wiadomoci, uzyskali
szybko duy zasb informacji, winien stosowa metody podajce.
Jeeli nauczyciel religii pragnie, aby uczniowie dzielili si swobodnie wczeniejsz wiedz,
swoimi dowiadczeniami, pomysami, uczyli si umiejtnoci twrczego rozwizywania problemw,
powinien wybiera metody aktywizujce, dyskusyjne.
Jeeli celem lekcji jest spotkanie z Bogiem we wsplnocie, to niezbdne s metody
liturgiczne i biblijne.
Jeszcze inne metody naley zastosowa, gdy celem lekcji bdzie powtrzenie
przerobionego materiau.
Osoba ucznia:
Przy wyborze metody ze wzgldu na ucznia wane s:
- jego wiek (istniej metody, ktre wymagaj koncentracji, dojrzaoci emocjonalnej),
- poziom intelektualny (s klasy bardziej aktywne, o wikszych moliwociach
intelektualnych i klasy sabsze intelektualnie; z praktyki szkolnej wiadomo, i w jednej klasie
dany temat moemy realizowa tokiem problemowym, uczniowie chtnie wczaj si do
dyskusji, maj wiele do powiedzenia, a w innej ten sam temat i formua okazuj si
nieskuteczne),
- aktualna predyspozycja (nie bez znaczenia jest pora dnia, w ktrej odbywa si lekcja najbardziej efektywne s pierwsze trzy lekcje),
- nastawienie emocjonalne (uczniowie powinni wiedzie, dlaczego pracuj przy
zastosowaniu tych, a nie innych metod i jakie korzyci z tego wynikaj dla ich edukacji
religijnej).
Osoba nauczyciela religii
Wpyw na prac nauczyciela religii wywiera stopie zmczenia, samopoczucie,
predyspozycja fizyczna i psychiczna, pora dnia. Jeeli nauczyciel le si czuje, wwczas moe
zastosowa prac z tekstem lub okrelon prac pisemn, film.
Kada metoda ma swoje wady i zalety, korzyci i ograniczenia. Dlatego do konkretnej
sytuacji trzeba znale t najbardziej efektywn, przy minimalnych jej mankamentach. Byoby
bdem pedagogicznym, gdy po pierwszej nieudanej prbie zastosowania wybranej metody
przyszo nauczycielowi religii do gowy cakowite zrezygnowanie z niej. By moe konieczne jest jej
zmodyfikowanie.
Moliwoci techniczno-organizacyjne (baza dydaktyczna)
Wyposaenie szkoy w rodki i pomoce dydaktyczne (komputer, projektor multimedialny,
telewizor, odtwarzacz cd i dvd, wizualizer, mapy, teksty rdowe itp.).
Warto doda, i kady nauczyciel religii powinien dysponowa wasnym zbiorem pomocy
dydaktycznych (nagrania cd, filmy dvd, zdjcia, artykuy prasowe, teksty rdowe).
UWAGA
adnej, nawet najlepszej, metody nie mona stosowa wycznie, poniewa powoduje u
uczniw odczucie nudy, zmczenie i apati.
14
8. DLACZEGO STOSOWA METODY AKTYWIZUJCE?

Od strony uczestnikw:
1. Zdolnoci percepcyjne czowieka.
Istotnym elementem edukacji jest zapamitywanie. Badania pokazuj, e zdolno
zapamitywania w istotnym stopniu zaley od metody przekazu. I tak:
a) such
- do 10%
b) wzrok
- do 20%.
c) dyskusja - do 40%.
d) dziaanie - do 90%
2. Wspczesne uwarunkowania spoeczne i cywilizacyjne
wymagaj nowego podejcia do edukacji. Wspczenie konieczne s takie kompetencje
ucznia, jak: umiejtno uczenia si, skuteczna komunikacja interpersonalna, efektywna praca
zespoowa, twrcze rozwizywanie problemw,
3. Zrozumienie treci.
dokonuje si w ramach rozwizywania problemw, poszukiwania odpowiedzi na postawione pytania, krytycznego mylenia: Powiedz mi, a zapomn, poka, a zapamitam, pozwl
wzi udzia, a zrozumiem (Konfucjusz)
4. Rozwj indywidualny.
Dziki aktywnoci uczniowie prowokowani s do:
- samodzielnego mylenia,
- podejmowania decyzji,
- rozwijania wasnych strategii zdobywania wiedzy i umiejtnoci.
- Angaowanie emocji (zwykle pozytywnych) i tym samym rozwijanie sfery emocjonalnej
5. Rozwj wizi w grupie
Praca w maych grupach wymusza wspprac, rozmow, wymian pogldw,
poszukiwanie wsplnych rozwiza. Prowokuje do otwierania si na drugiego czowieka, pomaga
w nawizywaniu i budowaniu wizi midzy uczniami.
6. Gbsze przyjcie, uwewntrznienie treci
Gdy uczestnicy aktywnie poszukuj odpowiedzi na postawione pytanie, s niejako
zmuszeni przeanalizowa teksty rdowe, rozpatrzy rne pogldy, porwna argumenty i
wypracowa w toku takiego poszukiwania wasne zdanie. Istotne treci s nie tylko wysuchane,
lecz w jakiej mierze odkrywane, przez co atwiej staj si osobistymi, gbokimi przekonaniami
ucznia.
Od strony prowadzcego:
1. Moliwo lepszego poznania uczestnikw
Dziki aktywnoci uczniw, prowadzcy moe pozna lepiej, jacy s naprawd, jakimi
kategoriami myl, jak przeywaj rne sprawy, z jakiej perspektywy patrz na wiat.
2. Wi z uczestnikami
Wzajemna wsppraca midzy prowadzcym i uczestnikami
nawizywania z nimi bliszego kontaktu i budowania wizi.
stwarza
okazj
do
3. Mniej wysiku podczas zaj

Fakt, e prowadzcy nie mwi cay czas podczas zaj z wykorzystaniem metod
aktywizujcych, jest korzystny dla ochrony jego garda.
15
9. WYBRANE METODY AKTYWIZUJCE

A. METODY DYSKUSYJNE
Istot metod dyskusyjnych jest wymiana pogldw midzy uczestnikami. Metody te proponuj
okrelon struktur, porzdek formalny w dyskusji, tak aby wszystkie osoby zostay
zaktywizowane.
Pozytywy:
Dyskusja w maej grupie uatwia pokonywanie bariery lku na forum oglnym.
Pobudzenie uczestnikw do samodzielnego mylenia, analizy przedstawionych argumentw,
kompromisu i wyraania swojej opinii
1. METAPLAN
Istot tej metody jest dyskusja wyznaczona czterema gwnymi pytaniami:
- Jak jest?
- Jak by powinno?
- Dlaczego nie jest tak, jak by powinno?
- Co robi?
Chodzi zatem o to, aby:
- najpierw sformuowa diagnoz,
- potem sprecyzowa wizj idealn,
- nastpnie okreli przyczyny aktualnego stanu;
- i na koniec sformuowa konkretne wnioski odnonie do dziaania.
Przebieg
1. Podzielenie klasy na 4-5 osobowe grupy;
2. Podanie tematu dyskusji;
3. Rozdanie formularzy i praca w grupach;
4. Prezentacja wynikw pracy przez poszczeglne grupy.
Wzr formularza
Jak jest?
Jak by powinno?
Dlaczego nie jest tak, jak by powinno?
Co robi?
2. DYLEMAT MORALNY
Istot tej metody jest postawienie uczestnikw wobec koniecznoci wyboru midzy dwoma
sposobami rozwizania trudnej sytuacji. Rozwizania te s przeciwne. Za kadym z nich
przemawiaj pewne wartoci. Wykorzystanie tej metody pozwala na ksztatowanie postaw.
Uczestnicy s pobudzani do refleksji, do otwarcia si na argumenty innych, do rozwijania
umiejtnoci podejmowania decyzji w trudnych sytuacjach.
Przebieg
1. Ukazanie dylematu:
- najpierw na forum oglnym (prowadzcy przedstawia sytuacj, odczytuje histori),
- nastpnie indywidualnie (uczestnicy otrzymuj na kartkach opis sytuacji);
16
2. Po chwili refleksji uczniowie dokonuj wyboru jednej z dwch moliwoci (1-2 min);
3. Podzia na dwie rnice si pogldami grupy;
4. Praca w grupach. Uczestnicy:
- gromadz argumenty,
- poszukuj moliwych konsekwencji podjtych decyzji,
- ustalaj wartoci skaniajce do dokonania takiego a nie innego wyboru;
5. Prezentacja na forum oglnym (obie strony nie przerywaj sobie wzajemnie).
Uwagi:
Dylemat musi by jasny i konkretny oraz moe mie tylko dwa rozwizania. Kady dylemat
koczy si pytaniem: Co gwny bohater powinien zrobi? Ktre z dwch moliwych rozwiza
powinien wybra? Co poradziby osobie znajdujcej si w tej sytuacji? Jak sam by si
zachowa?
W dyskusji naley zwrci uwag na etyczn stron problemu, sumienie, relacje
midzyludzkie, zaufanie, lojalno, prawd, wolno, prawo do wasnoci.
Niniejsza metoda nie ma na celu doprowadzenia uczniw do jednego waciwego rozwizania.
Chodzi raczej o pobudzanie do samodzielnego, twrczego i odpowiedzialnego mylenia.
Przykad
Marek i Anna s maestwem od 10 lat. Oboje od zawsze bardzo religijni i tak bardzo w sobie zakochani.
Rozumieli si wlot. Mieli ten sam wiat wartoci. Pi razy u swego boku przeszli pielgrzymi szlak na Jasn Gr. Kiedy
stanli przy otarzu nikt nie wtpi, e bd udanym maestwem.
Marek zaj si prac na uczelni i karier naukow. Anna, moda inteligentna ekonomistka zaoya wasn,
wietnie prosperujc firm. Ich dom z czasem coraz bardziej przypomina hotel albo biuro, gdzie nocowali i koczyli
swoje prace zawodowe. ycie szo utartym szlakiem wedug staego porzdku.
Jednak kilka dni temu co zatrzso yciem Marka. Wszystko zaczo si niewinnie. Wyjazd do Pragi na
midzynarodow konferencj naukow. Marek wraz ze swoimi studentami reprezentowa swoj uczelni. W przeddzie
powrotu byo troch wolnego czasu na zwiedzanie miasta. Magdalena, dziewczyna o miej osobowoci, obdarzona
pikn urod i nie mniejsz inteligencj od dawna bya ulubion doktorantk Marka. Nic dziwnego, e do atwo
namwia swego promotora na romantyczny spacer uliczkami Starego Miasta. Rozwietlone gwiazdami niebo, piknie
podwietlone kamienice i mosty, kilka lampek wina i zapach kobiety zrobiy swoje. Nastpnego dnia obudzi si w
ramionach Madzi. W jego gowie huczao. Ale to nie by alkohol. W gowie co krzyczao: Zdradzie! Zdradzie on!
Tak bardzo chcia cofn czas o kilkanacie godzi. Nigdy wczeniej nie dowiadcza tak mocno swojego sumienia.
Wraca sfrustrowany, cigle nie rozumiejc, jak mogo do tego doj.
Serce dyktowao, aby ten ciar jak najszybciej wyrzuci z siebie: pa na kolana przed on, wyzna jej ca
prawd i prosi o przebaczenie. Rozum podpowiada: Nie rb tego, bo ona tego nie wytrzyma. Zadasz jej ran, ktra ju
nigdy si nie zagoi.
Naprawd nie wiedzia, co robi...
3. MWICE KARTKI (100 PYTA DO ...)

Istot tej metody jest indywidualna, krtka i anonimowa wypowied kadego uczestnika.
Przebieg
1. Rozdanie przygotowanych wczeniej kartek A7 (format kart do gry).
2. Nastpnie uczniowie zapisuj pytania, jakie mona byoby zada na okrelony przez
nauczyciela temat.
3. Zebranie kartek i odczytanie wypowiedzi.
Uwagi:
Niniejsz metod mona modyfikowa. Zamiast pyta do okrelonego tematu, uczniowie mog
udziela odpowiedzi do pytania postawionego przez prowadzcego,
Metoda ta jest bardzo przydatna w sytuacji, gdy uczestnicy nie maj odwagi podj dyskusji,
Zalet tej metody jest anonimowo, ktra przy podejmowaniu tematw rodzinnych lub
osobistych nie wywouje niepotrzebnych skojarze i podejrze. Mniej odwani uczniowie maj
moliwo wypowiedzenia swoich pogldw.
17
B. METODY TWRCZEGO MYLENIA

1. ALTERNATYWNE TYTUY
Istot tej metody jest znajdowanie tytuw do wybranego fragmentu tekstu. Metoda ta
umoliwia odkrycie gwnego przesania, najwaniejszych myli, a przez to gbsze ich
zrozumienie i zapamitanie.
Przebieg:
1. Podzielenie klasy na 4-5 osobowe grupy.
2. Odczytanie tekstu, a nastpnie rozdanie kserokopii.
3. Praca w grupach - uczniowie wyszukuj jak najwiksz iloci tytuw (czas 8-10 min). Trzeba
poczeka, a grupy wyrzuc z siebie pierwsze, narzucajce si pomysy i zaczn szuka
dalszych skojarze. Najciekawsze pomysy mog przyj na koniec poszukiwa.
4. Nastpnie kada grupa spord wszystkich swoich tytuw wybiera jeden, ktry jest jej
zdaniem najtrafniejszy.
5. Podsumowanie pracy (przedstawiciele poszczeglnych grup odczytuj wszystkie propozycje
tytuw, a na kocu ten wybrany).
Uwagi:
Metod t mona wykorzysta do rnych tekstw (Biblia, katechizm, dziea witych)
Przykady:
a) Przypowie o siewcy
- O Boej rozrzutnoci,
- Bg nie boi si inwestowa w czowieka
b) Przypowie o uczcie
- Wielka uczta
- Czue swka
- I kto to teraz zje
- Prawdziwych przyjaci poznaje si...
2. ANTYTEMAT
Istot tej metody jest postawienie zaskakujcego pytania, majcego na celu ukazanie
problemu od drugiej strony. Zaskakujce, odwrcone pytania zmusza do lepszego przyjrzenia si
rzeczywistoci; pozwala dostrzec gbsze, nieoczekiwane aspekty omawianego zagadnienia.
T metod stosujemy wtedy, gdy odpowiedzi na pierwsze pytanie s stereotypowe.
Przebieg:
1. Podzielenie klasy na mniejsze grupy;
2. Postawienie odwrconych pyta (wszystkie pomysy naley zapisa na kartce);
3. Nastpnie kada z grup wybiera swoj najlepsz propozycj odpowiedzi;
4. Podsumowanie pracy (przedstawiciele poszczeglnych grup odczytuj najpierw wszystkie
propozycje, a nastpnie wybrane odpowiedzi).
Przykady:
1. Jak troszczy si o wierno w maestwie?
- Co musi robi maonek, aby rozbi swoje maestwo?
2. Dlaczego mamy chodzi na niedzieln msz w.
- Co moemy zyska przez woln godzin, ktrej nie przeznaczymy na niedzieln msz
w?
18
3. GIEDA DEFINICJI
Istot tej metody jest formuowanie jak najwikszej iloci rnych okrele, definicji,
okrelonego pojcia
Przebieg:
1. Wskazanie kluczowego pojcia;
2. Odczytanie (rozdanie kserokopii) opowiadania ukazujcego rne aspekty analizowanego
pojcia;
3. Praca indywidualna - kady ucze wymyla co najmniej 3 definicje (7 min);
4. Utworzenie 5-osobowych grup, ktrych zadaniem jest wypracowanie wsplnej definicji (10
min);
5. Prezentacja wypracowana definicji.
Przykad A:
Temat: Co to jest wiara?
Przed poudniem, kiedy rodzice byli jeszcze w pracy, 5-letni Marek znalaz si w dramatycznej sytuacji. Dom, w
ktrym mieszkali na drugim pitrze, cay stan w pomieniach. Jedynym sposobem ratunku bya ewakuacja przez okno
na specjaln trampolin. Chopiec jednak dugie minuty nie reagowa na nawoywania straakw. Dopiero gos ojca,
ktry dotar na miejsce wypadku sprawi, e Marek skoczy w d, wierzc, e Tata go zapie.
Konkluzja: Wiara to zaufanie Bogu, wiara to zaufanie obietnicom Boga.
Przykad B:
Temat: Co to jest mio?
To byo kilka lat temu. Kolda. Zastukaem do ostatnich drzwi. Otworzy mody czowiek. Miym umiechem
zaprosi mnie do rodka. W pokoju czekaa ona. Niestety nie moga wsta z krzesa. Kilka miesicy po lubie w drodze
do pracy miaa bardzo powany wypadek samochodowy. Uratowano ycie, ale ju do koca pozostanie parali ng.
Trudno byo ukry wzruszenie, gdy pokazywali swoje zdjcia ze lubu, wesela, wsplnych grskich wspinaczek zaraz po
lubie. Oboje byli jeszcze wtedy w peni sprawni i zdrowi. Ogldaem zdjcia i w rodku mylaem, ilu maonkw
zostawio swoj drug powk z bardzo bahych powodw.
Prosz ksidza wyrwa mnie z odrtwienia gos ma
Moe ksidz nie uwierzy, ale to dowiadczenie jeszcze bardziej umocnio nasz mio.
Jaki czas szuka odpowiednich sw
- Ta nasza mio si jeszcze bardziej prawdziwa.
Konkluzja prawdziwa mio to ofiarowanie siebie drugiej osobie.
4. NIEDOKOCZONE ZDANIA
Zadaniem uczestnikw jest zakoczenie zdania, ktre jest niepene, przerwane.
Przebieg:
1. Podzia na grupy.
2. Przedstawienie zadania, wyjanienie celu
3. Prowadzcy gono odczytuje zdania, a nastpnie rozdaje formularze z niedoko-czonymi
zdaniami.
4. Uczniowie w grupach zapisuj swoje pomysy
5. Przedstawiciele grup prezentuj swoje pomysy wedug ustalonego porzdku (po przeczytaniu
pocztku zdania kada grupa kolejno podaje swoje zakoczenie)
Uwagi:
Metod t z powodzeniem mona wykorzysta z tekstami biblijnymi, co pozwala na gbsze

zrozumienie Pisma w. (np. zdania z Ksigi Przysw, ktre kocz si obrazowym
porwnaniem)
Przykady
Lepsze mieszkanie w kcie dachu ni ... ona swarliwa i dom obszerny (Mdr 25,24)
Nie odpowiadaj gupiemu wedug jego gupoty, by ... nie sta si jemu podobnym (Mdr 26,4)
Nie chwal si dniem jutrzejszym, bo ... nie wiesz, co dzie ci przyniesie (Mdr 27,1)
19
Gdy z monym do stou usidziesz, pilnie uwaaj... co masz przed sob (Mdr 23,1)
5. NIEDOKOCZONE HISTORIE
Istot tej metody jest szukanie zakoczenia opowieci, ktra w kluczowym momencie
zostaa przerwana.
Przebieg:
1. Podzia na grupy;
2. Opowiedzenie lub odczytanie historii
3. Praca w grupach zadaniem uczniw jest skonstruowanie i zapisanie w kilku zdaniach
zakoczenia historii.
4. Przedstawiciele grup na forum oglnym prezentuj swoje propozycje zakoczenia opowieci.
6. BURZA PYTA
Metoda polega na grupowym poszukiwaniu pyta, jakie mona postawi do wybranego
tekstu. Daje to moliwo spojrzenia na czytan tre z rnych perspektyw.
Przebieg:
1. Podzia na grupy;
2. Odczytanie, a nastpnie rozdanie kserokopii tekstu
3. Uczestnicy ukadaj pytania, jakie nasuwaj im si w zwizku z tekstem i zapisuj pytania na
kartkach (8-10 min)
4. Nastpnie uczestnicy wybieraj najciekawsze pytanie i zaznaczaj je.
5. Wybrane pytania kolejnych grup s zapisywane na tablicy
Uwagi
Nie naley zbyt szybko przerywa pracy w grupach. Najciekawsze, najistotniejsze, najgbsze
pytania mog pojawi si po chwili duszego zastanowienia.
Pytania s okazj do rozpoczcia dyskusji, wykadu
Na wszystkie pytania powinna zosta udzielona odpowied.
C. METODY BIBLIJNE, METODY PRACY Z TEKSTEM

1. METODA SZWEDZKA
Pozwala na gbsze rozumienie tekstu
Przebieg:
1. Podzia na grupy;
2. Rozdanie kserokopii tekstu;
3. Kady uczestnik spotkania czyta dany tekst robic na jego tekcie notatki:
? nie rozumiem
! wana myl, istotna prawda, co odkryem
4. Uczestnicy spotkania dziel si spostrzeeniami, uwagami na temat przeczytanego fragmentu.
2. SHERLOCK HOLMES (METODA SKOJARZE)
Metoda ta poprzez skojarzenia pozwala odnale gbszy sens wydarze, historii ycia
wielkich postaci.
Przebieg:
1. Kady ucze wybiera sobie w myli jak posta historyczn (z Biblii z historii Kocioa) lub
powszechnie znan osob majc zwizek z religi i Kocioem;
20
2. Aby unikn powtrze, mona w tajemnicy przed innymi uczestnikami skonsultowa swj
wybr z prowadzcym;
3. Nastpnie kady na kartce wypisuje nazwy szeciu przedmiotw zwizanych, skojarzonych z
wybrana osob;
4. Uczniowie odczytuj swoje skojarzenie, a zadaniem pozostaych uczestnikw jest odgadnicie
postaci.
Uwagi
Mona metod urozmaici o elementy graficzne i pantomimiczne
3. PARAFRAZA TEKSTW BIBLIJNYCH
Istot metody jest znalezienie sensu tekstu biblijnego i odniesienie go do wspczesnej
rzeczywistoci.
Przebieg:
1. Podzia na grupy;
2. Uczniowie otrzymuj wybrane fragmenty tekstu biblijnego (nie zdradzaj innym grupom swoich
tekstw);
3. Gruntownie analizuj tre i za pomoc parafrazy pisz wasny tekst, ktry spenia powinien
nastpujce 2 kryteria:
- jak najdokadniej oddawa sens tekstu biblijnego (tre musi by zgodna z teologicznym
przesaniem tekstu Pisma w.);
- akcja powinna by osadzona w dzisiejszych realiach ycia (wspczeni bohaterowie,
wspczesny kontekst spoeczny);
4. Przedstawiciele grup odczytuj sparafrazowany tekst;
5. Uczestnicy innych grup odgaduj tekst rdowy;
6. Nastpnie na forum oglnym mona podj dyskusj (oceni wierno przesania i aktualno
parafrazowanego tekstu).
Przykady:
Powoanie Mateusza (Mt 9,9-13)
Panny roztropne i nierozsdne (Mt 25, 1-13)
Syn Marnotrawny (k 15,11-32)
Uzdrowienie w szabat (Mk 3,1-6)
Kobieta cudzoona (J 8,1-11)
4. POWIZANIA
Metoda polega na odnajdowaniu powiza treciowych midzy rnymi tekstami i graficzne
ich zaznaczenie. Metoda znajduje doskonae zastawanie w pracy nad tekstami liturgicznymi.
Przebieg:
1. Podzia na grupy
2. Uczniowie otrzymuj kserokopie tekstw biblijnych z lekcjonarza,
3. Uczniowie odnajduj powizania pomidzy fragmentami tekstw (zaznaczanie kolorem,
wzicie w ramki, czenie liniami).
4. Uczestnicy dziel si efektami pracy z innymi.
Uwagi:
Dobr tekstw musi uwzgldnia wiek uczestnikw (w przypadku modszych teksty nie mog
by dugie);
Grupy nie powinny by wiksze jak 3,4 osobowe
21
5. METODA BLUDESCH
Nazwa metody pochodzi od miejscowoci Bludesch w Szwajcarii, gdzie zaczto stosowa
t metod w 1984 r. Istot metody jest refleksja nad wybranym fragmentem Pisma w., ktra
dokonuje si na drodze poszukiwania odpowiedzi na 5 pyta.
Przebieg:
1. Gone odczytanie tekstu
2. Czytanie indywidualne osobiste spotkanie z tekstem
3. Uczniowie majc przed oczami tekst w ciszy odpowiadaj pisemnie na nastpujce 5 pyta,
a) Co jest myl przewodni tekstu?
Pierwsze pytanie prowadzi do zastanowienia si nad zasadniczym przesaniem tekstu. O ile to
moliwe, winno si to przesanie wyrazi w jednym zdaniu, bdcym jakby tytuem caoci.
b) Czego nie rozumiem?
Drugie pytanie zaprasza do dokadnego wczytania si w tekst i zapobiega przelizgiwaniu si
nad tekstem z pominiciem trudnoci i wtpliwoci.
c) Jakie widz zwizki z innymi tekstami Biblii?
Pene znaczenie tekstu ukazuje si dopiero po uwzgldnieniu wszego i szerszego kontekstu.
d) Z czym si zgadzam? Z czym si nie zgadzam?
Czwarte pytanie ukierunkowane jest przede wszystkim na uczucia, nie na rozum (ktrego
dotyczy pytanie drugie). Ma ono zachci uczestnikw do otwartego wyraania swoich
spontanicznych uczu zgody lub niezgody, ktre czsto tumione s przez le rozumiany
szacunek dla tekstu witego.
e) Co konkretnie mog zrobi?
Tekst ma nie tylko dostarcza nowego poznania, ale ma te wpywa na nasze ycie. Pytanie
pite wskazuje moliwe praktyczne konsekwencje, konieczn zgodno midzy poznaniem a
postpowaniem.
UWAGA! Wszyscy uczestnicy odczytuj odpowied na pierwsze pytanie, po krtkiej dyskusji,
przechodzimy do kolejnego pytania.
Przykad: Nawrcona grzesznica (k 7,36-50)
Co jest myl przewodni tekstu?
Bg zawsze kieruje si przebaczeniem i miosierdziem wzgldem czowieka.
Czego nie rozumiem?
W jaki sposb znalaza si w domu faryzeusza grzeszna kobieta? Dlaczego Jezus przyjmuje zaproszenie
Szymona, skoro wiele razy przestrzega uczniw, aby si strzegli kwasu faryzeuszw? Przecie faryzeusze i uczeni w
Pimie z powodu nauki Jezusa wpadali w sza i naradzali si midzy sob, co by uczyni Jezusowi? (k 6, 11). Czy
zaproszenie Szymona oznacza, e nie wszyscy faryzeusze byli obudnikami? Czy Chrystus mia zwolennikw wrd tej
grupy spoecznej? Fragment tej Ewangelii mwi, e na posiku byli inni wspbiesiadnicy, prawdopodobnie te
faryzeusze przyjaciele Szymona.
Jakie widz zwizki z innymi tekstami Biblii (kontekst)?
Jezus mwi do grzesznej kobiety: twoja wiara ci ocalia, id w pokoju! Te sowa bardzo czsto Chrystus
wypowiada do tych, ktrzy szukaj u niego ratunku i pomocy (wdziczny Samarytanin (k 17, 11-19); kobieta cierpica
na krwotok (k 8, 40-48); wiara Syrofenicjanki (Mt 15,21-28) Bg dziaajc na rzecz czowieka, da od niego wiary.
Z czym si zgadzam? Z czym si nie zgadzam?
Nie zgadzam si z tym, e Jezus, ktry przyszed na wiat broni godnoci czowieka, zwaszcza tego
maluczkiego, pozwoli grzesznicy w obecnoci faryzeuszw na takie upokarzajce j gesty i zachowania. Jak rozumie
to caowanie ng i oblewanie je zami w obecnoci tylu goci?
Co konkretnie mog (moemy) zrobi?
W sytuacji wasnego grzechu lub kryzysu jak najszybciej zwrci si do Boga. Prawdziwe spotkanie z Bogiem
rodzi w nas pokj, dobro i wiar.
22
D. METODY PRACY PRZY POMOCY ZDJ

W celu oywienia katechezy, ukazania aktualnoci Sowa Boego zawartego w Biblii take i
w naszych czasach oraz umoliwienia uczniom wyraenia wewntrznych przey i dowiadcze,
mona w pracy nad tekstami biblijnymi posuy si zdjciami.
Katecheta we wasnym zakresie moe zgromadzi zbir zdj, ilustracji, ktre wielokrotnie bd
mogy by wykorzystywane na katechezie. Powinny one przedstawia ludzi, zdarzenia, symbole,
krajobrazy. Mog to by widokwki, pocztwki, ilustracje ze starych kalendarzy, czasopism. Fotosy
nie powinny mie adnych napisw, hase, cytatw.
Przebieg:
1. Zdjcia rozkadamy na awce.
2. Uczestnicy wybieraj jedno lub dwa z nich, ktre kojarz si im z podanym tematem (np.:
Gdzie i w jaki sposb mog spotka Boga?)
3. Nastpnie uczniowie przedstawiaj swoje skojarzenia. (Naley zwrci uwag na to, aby
prezentowane przez katechizowanych zdjcia byy widoczne dla caej klasy, grupy).
4. Wnioski, skojarzenia naley zapisywa na tablicy w formie rwnowanikw zda.
5. Nastpnie naley odczyta gono zapisane spostrzeenia,
Rne warianty:
1. Skojarzenia - wybr zdjcia do odpowiedniego tematu
2. Ilustracja Biblii - wybr zdjcia do odpowiedniego fragmentu
3. Moje ulubione zdjcie - wybr zdjcia i uzasadnienie wyboru pozwalaj lepiej pozna wntrze
uczestnikw (ich zainteresowania, pragnienia, marzenia)
4. O czym bya mowa wybr zdjcia, ktre wie si z tematem omawianym na katechezie.
E. METODY DRAMOWE
Istot dramy jest nie tyle przekazywanie informacji, ale przede wszystkim bezporedniego
dowiadczenia. Jej metodologiczne walory mona dobrze ukaza na konkretnym przykadzie.
Postawmy na przykad pytanie: Kto to jest osoba niewidoma? Odpowied wydaje si prosta:
Osoba niewidoma to osoba nie mogca widzie. Mona jednak na to samo pytanie udzieli
odpowiedzi w inny sposb: Zamknij oczy, nie otwierajc ich przez cay czas, sprbuj otworzy
okno. Drugi rodzaj odpowiedzi w sposb nieporwnanie bogatszy przekazuje dowiadczenie,
wzbogaca wyobranie, angauje uczucia i emocje.
Drama moe przypomina teatr. Rni si jednak od niego zasadniczo. O ile teatr
nastawiony jest na widza, drama koncentruje si na wydobyciu przey i dowiadcze osoby
biorcej w niej udzia.
W dramie musz znale si nastpujce elementy:
a) fikcja zdarzenia ukazywane w dramie mog by jak najbardziej realne, ktre rzeczywicie
mog si wydarzy. Fikcja polega na tym, e w kadym momencie mona si zatrzyma,
zamyli. Drama jest swego rodzaju treningiem prawdziwego ycia. W dramie mona
przegra, dokona niewaciwego wyboru, ktre nie przynios prawdziwych konsekwencji.
b) rola funkcja, zadanie, ktre naley wykona, analogicznie do ycia, w ktrym w rnych
kontekstach penimy odmienne role: dziecka, studenta, itd. Rol w dramie moemy okreli
jako pewne ramy funkcjonowania postaci, bardzo oglny szkic jej zachowa, np.: jestem
starym prostym czowiekiem, jestem ciko chory, niczego nie pragn, jak tylko by
zdrowym.
c) improwizacja uczestnik dramy wchodzcy w rol improwizuje (nie ma wczeniej
przygotowanych dialogw, scenariusza) opierajc si jedynie na dowiadczeniu osobistym
(przeycia, problemy) i kulturowym (literatura, film, dowiadczenia innych).
d) refleksja samodzielna lub pynca z dzielenia si wszystkich uczestnikw dramy. Moe ona
przybiera form swobodnych wypowiedzi, wiadectw, pyta.
23
1. SCENKA DRAMOWA
Metoda polega na spontanicznym odegraniu dalszego cigu jakiej sytuacji. Sytuacja musi
kry w sobie konkretny problem, dylemat moralny, konieczno podjcia decyzja, zajcia
stanowiska. Metoda pozwala lepiej zrozumie dan posta, wiczy wyobrani i empati. Historia,
ktra jest tworzywem dla pracy przestaje by abstrakcyjn, staje si ywa.
Uwagi:
Wyraz artystyczny nie jest istotny. Zasadniczym celem dramy jest uruchomienie uczu, emocji,
sprowokowanie do podzielenia si wasnymi przemyleniami. Od samej scenki waniejsza jest
refleksja, ku ktrej prowadzi;
Moe zaistnie potrzeba przygotowania przez grup ramowego scenariusza scenki. Wtedy
naley przeznaczy na przygotowanie maks. 7-10 min.
Zadaniem scenki dramowej jest nie tylko wyzwolenie emocji, ale take ich nazwanie.
Warianty
W scenk dramow mona wczy technik stop klatka. Akcja dramy w okrelonym momencie
zostaje zatrzymana, a osoby w niej uczestniczce zastygaj, tworzc rzeb. Daje to moliwo
dodania komentarza lub wybrzmienia jakiej wypowiedzi lub sceny.
2. RZEBA
Istot tej metody jest wyraenie przey, ilustracja wydarzenia. rodkiem wyrazu s ciao,
gest, mimika zastyge w nieruchomej rzebie. Rzeba moe by indywidualna lub grupowa.
Ta metoda moe by z powodzeniem wykorzystana w ilustracji ewangelicznych
przypowieci i wydarze z historii zbawienia.
3. ARTYKU PRASOWY
Uczestnicy otrzymuj tekst rdowy (biblijny, historyczny), a nastpnie wchodz w rol
dziennikarzy i pisz artykuy do gazet.
Mona wykorzysta powielone pierwsze strony gazet z pustym miejscem do zapenienia
przez ucznia.
4. PANTOMIMA
Polega na ilustracji tekstu poprzez pantomimiczne odegranie go. Tekst bdcy podstaw
do pracy, powinien by barwny i dynamiczny.
5. KONFERENCJA PRASOWA
Istot tej metody jest wejcie w rol dziennikarza zadajcego pytania bohaterowi spotkania,
a nastpnie postawienie si w roli bohatera i odpowiadanie w jego imieniu na postawione przez
inne osoby pytania.
6. ZMIANA NA PIERWSZ OSOB
Metoda polega na zapisaniu wybranej historii, tak jakby ucze by jej bohaterem i
przedstawia okrelone zdarzenie ze swojej perspektywy. Metoda pomaga odnale siebie w
tekcie biblijnym i spojrze na siebie w perspektywie sowa Boego.
24
F. METODY PLASTYCZNE
Efektem pracy jest jakie dzieo. Chodzi jednak nie tyle o zilustrowanie tekstu, co raczej
jakiego problemu. Materia plastyczny ma by odpowiedzi na postawione pytania. Wany jest nie
tyle efekt artystyczny, ile tre, symbolika.
1. KOLA
Istot tej metody jest stworzenie kompozycji plastycznej za pomoc materiaw wycitych z
gazet i czasopism. Naley poczy rne rysunki, fotografie i sowa w oryginaln cao. Na
koniec kada grupa nadaje swemu dzieu tytu.
2. PLAKAT
Metoda polega na przedstawieniu w sposb symboliczny za pomoc obrazu okrelonych
treci. Zadanie mona wykona za pomoc rnych technik (owek, farby, kredki)
3. REBUS
Uczniowie maja za zadanie zaszyfrowa na sposb rebusu jak wan tre. Treci
zaszyfrowane przez ma grup s odczytywane przez inne zespoy.
G. METODY SPRAWDZAJCE
1. TEST WYBORU
Przykad 1:
1. Pierwszy krl Izraela, zazdroci Dawidowi
a) Samuel b) Saul c) Ezdrasz
2. Wielki Filistyczyk, walczy z Dawidem i przegra.
a) Set b) Goliat c) Jonatan
3. Umiowany Ucze Chrystusa
a) ukasz b) Jan c) Barnaba
4. Autor Dziejw Apostolskich
a) Tymoteusz b) Izajasz c) ukasz
5. Apostoem narodw nazywamy
a) Pawe b) Piotr c) Jezus
6. Wylaa drogie perfumy na Jezusa wytara Jego stopy wosami
a) Maria b) Elbieta c) Marta
Przykad 2:
Uczniowie otrzymuj odbitk kserograficzn tabeli i tekstu, ewentualnie we wasnym zakresie mog j
narysowa (sprawdzajc przy tym znajomo Dekalogu). Opisy poszczeglnych sytuacji odczytuje w tym wypadku
katecheta.
Zadanie polega na przyporzdkowaniu opisanej sytuacji (wstawienie numeru) do odpowiedniego przykazania: N
- jako negatywnego stosunku do Prawa Boego, P - jako pozytywnej akceptacji Dekalogu.
PYTANIE
1. Nie bdziesz mia bogw cudzych przede Mn.
2. Nie bdziesz bra imienia Pana Boga swego nadaremno.
3. Pamitaj, aby dzie wity wici.
4. Czcij ojca swego i matk swoj.
5. Nie zabijaj
6. Nie cudzo
7. Nie kradnij
8. Nie mw faszywego wiadectwa przeciw bliniemu swemu.
9. Nie podaj ony bliniego swego.
10. Ani adnej rzeczy, ktra jego jest.
1. Pienidze znacz dla mnie wicej ni Pan Bg.
2. Nie mog chodzi do kocioa, bo w niedziel wyjedam na dziak.
3. Jeeli mwi co o innych, to zawsze pozytywnie.
4. Wystarczy uczucie mioci aby usprawiedliwi cudzostwo.
5. Kilka groszy z portfela mamy to przecie nie kradzie.
N.
P.
25
6. Pienidze s wane, ale nie waniejsze ni moja wiara w Boga.

7. Kocham swoich rodzicw i chc si nimi zajmowa, chocia wiele mnie to kosztuje.
8. Bg w tym przykazaniu wyranie powiedzia, e tylko w zwizku maeskim nie popenia si cudzostwa.
9. Nawet gdyby nikt nie widzia, nie wezm bez pytania tych pienidzy.
10. witeczny czas wolny powicam Panu Bogu uczestniczc we Mszy w.
11. Jestem czowiekiem wolnym i sam mog decydowa o prawie do ycia nienarodzonych dzieci.
12. Ten czowiek zasuy na to, abym, obmawiajc go, wyrobi mu z opini.
13. Rodzicw bd szanowa, dopki bd mi pomaga.
14. Czyje maestwo otaczam takim szacunkiem, jakby to byo moje wasne.
15. Prawo do ycia jest podstawowym prawem czowieka, nie bd nikomu odbiera tego prawa.
16. Czyje maestwo nic nie znaczy wobec moich poda.
17. O mj Boe...
18. Mj kolega ma bardzo duo kaset, chyba nie zauway, jeeli poycz sobie kilka z nich.
19. Ciesz si, e mj ssiad moe jedzi tak luksusowym samochodem.
20. Zawsze mam szacunek dla imienia Boego.
2. TEST LUK
Uczniowie otrzymuj kserokopie tekstu z pustymi polami, w ktrych zapisuj brakujce
wyrazy.
Przykad:
Chrzest jest bram dla innych .................. Przez chrzest zostajemy uwolnieni z ..................... ................. i wczeni
do................ Chrzest zosta ustanowiony przez ........................... . W naglcych wypadkach, np. ...................... chrztu
moe udzieli ...................... Wwczas polewa si wod................. ............. i wypowiada przy tym
sowa: ............................................................................. Liturgia Chrztu przewiduje namaszczenie .................................,
ktre oznacza przynaleno do..................., naoenie............. ..................., co symbolizuje ....................., a take
wrczenie ojcu ...................
3. TEST GRAFICZNY
Z jakim wydarzeniami biblijnymi zwizana jest ponisza grafika?
4. TEST FASZU
Przykad:
Wrd sakramentw witych ostatnie miejsce zajmuje Eucharystia, czyli msza wita. Jej wyjtkowe
znaczenie wynika std, e jest pamitk przemienienia wody w wino w Kanie Galilejskiej, Ofiar Starego Przymierza.
Biblijnych rde Eucharystii naley szuka w Apokalipsie. Jej zapowiedzi bya uczta paschalna, ktr Izraelici
sprawowali na pamitk wyjcia Narodu Izraelskiego z niewoli faraona w Egipcie. Skadali wtedy w ofierze Bogu
paschalnego baranka jako dzikczynienie za grzechy. W Nowym Przymierzu najdoskonalsz Ofiar za nasze grzechy
sta si Chrystus. W Nowym Testamencie znajduj si trzy opisy ustanowienia Eucharystii przez Pana Jezusa. W
pierwszych wiekach Eucharystii przewodniczyli Apostoowie lub ustanowieni przez nich biskupi, zarwno kobiety jak i
mczyni. Sama forma sprawowania Mszy w. zmieniaa si w historii niejednokrotnie, ale jej zasadnicze czci zawsze
pozostaway bez zmian. Skada si ona z trzech zasadniczych czci: liturgii Sowa, liturgii Eucharystycznej i modlitwy
racowej. Najwaniejsz czci liturgii jest konsekracja, czyli przemienienie chleba i wina w Ciao i Krew Pana
Jezusa. Chrzecijanie wierz, e pod postaci chleba i wina jest symbolicznie obecny Chrystus. W peni dajemy o tym
wiadectwo, kiedy przyjmujemy Go w Komunii witej. Wtedy Eucharystia staje si dla wierzcych pokarmem
miertelnoci, zapowiedzi i zadatkiem uczty w krlestwie niebieskim.
26
10. KONTROLA I OCENA EFEKTW PRACY UCZNIA

Opracowanie sprawdzianw
a) Dobr materiau do opracowania testw
b) Wybr rodzajw testw
c) Opracowanie testw
d) Przygotowanie klucza do kontroli wynikw
Rodzaje testw
rozszerzonej odpowiedzi
krtkiej odpowiedzi z luk
wyboru wielokrotnego
na dobieranie
prawda-fasz
Funkcje oceny:
a) dydaktyczna (informacyjna, sterujca) informacja, na jakim poziomie jest wiedza,
umiejtnoci i postawy ucznia, jakie s w nich luki, co naley uzupeni w przyszoci.
b) wychowawcza (motywujca, aktywizujca) oddziaywanie na sfer emocjonaln,
wychowuje poprzez ksztatowanie waciwych i podanych postaw i nastawie, rozwija
zainteresowania nauk, pobudza wol do samodzielnej pracy i brania odpowiedzialnoci za
swj proces edukacyjny.
c) spoeczna wskazuje miejsce ucznia w grupie spoecznej (np. klasie). Ocena daje
informacj o tym, jak pozycj w kategorii ucznia dobrego osiga konkretne dziecko, jaka
jest obecna sytuacja i jakie mog by prognozy (przewidywania) na przyszo.
Puapki oceniania szkolnego:
A. Efekty serii wynikajce z kolejnoci otrzymywanych informacji
efekt pierwszestwa to, co najwczeniej do nas dotaro (pierwsza wiadomo o uczniu,
pierwsze wraenie, pierwsza klaswka) najsilniej ksztatuje ogln opini;
efekt wieoci to, co dotaro do nas ostatnio (jest wiee), ma wpyw na ocen caoci
efekt kontrastu to, co odrnia si silnie od otoczenia (np. wygld, akcent, bd w tekcie)
mocno wpywa na oglne wraenie);
efekt aureoli dodatnia ocena przenosi si niepostrzeenie z jednej waciwoci czowieka
(wygld, zachowanie, osignicia w innym przedmiocie szkolnym) na inne waciwoci
(moralno, motywacja, osignicia w innym przedmiocie);
efekt diabelski przeciwny efektowi aureoli. Prowadzi do oglnego potpienia kogo, kto
wykaza jedn waciwo negatywn.
B. Efekty kulturowe wynikajce z wpywu norm spoecznych na oceniajcego:
efekt pci mczyni (nauczyciele) maj tendencj do wyszego oceniania kobiet
(uczennic), a kobiety maj tendencj do wyszego oceniania mczyzn;
efekt etniczny odmienne cechy etniczne ocenianego (wygld, ubir) podnosz

oceny dokonywane przez osoby o wysokiej pozycji spoecznej, a obniaj u osb o niskiej
pozycji;
efekt optymizmu wygrowana ocena wasnej pracy nauczyciela skutkuje zawyonym
ocenianiem osigni uczniw;
efekt negatywizmu (odwrotno efektu optymizmu).
C. Efekty niedostatku informacji wynikajce z ogranicze procedury oceniania
efekt potwierdzenia polega na utrzymaniu, wbrew ujawnianym faktom, wczeniej
powzitej opinii
efekt ostronoci oceniajcy trzyma si rodka skali, bojc si zaryzykowa ocen
wysok lub nisk
27
11. KOMUNIKACJA W KATECHEZIE

Kilka wanych informacji dotyczcych komunikacji werbalnej i niewerbalnej:
Jzyk ciaa
- odpowiedni wygld pierwsze 10 sekund;
- kontakt wzrokowy z publicznoci dostrzeganie wszystkich (zym pomysem jest
zamykanie oczu);
- postawa nie moe rozprasza bujanie si, przechylanie si z jednej strony na drug.
- gest powinien by spontaniczny i naturalny, w czasie spotkania pomagamy sobie
gestykulujc. Gest podkrela sedno rzeczy. Kiedy gestykulacji jest za duo albo jest ona
niewaciwa, wwczas przeszkadza w przekazie informacji.
- naley zagospodarowa przestrze. Mamy by swobodni i uywa caej dostpnej
przestrzeni;
- troszczy si o sylwetk - sylwetka skurczona i niepewna osabia komunikat, umiech i
serdeczno wzmacnia przekaz.
Ton gosu:
- gos ma zaraa energi i zainteresowaniem, ma wyraa naturalne emocje, ktre
odczuwamy;
- gos ma by zgodny ze sowami. Jeli suchacze maj co sobie wyobraa naley mwi
szybciej; aby odbiorcom umoliwi gbsz refleksj naley mwi wolniej;
- zwraca uwag na odpowiedni rytm. Potrzebne s przyspieszenia, zwolnienia, zawieszenie
gosu, tak jak w muzyce, aby uchroni si przed monotoni.
Kontakt z adresatem:
- uywa imion adresatw;
- dzikowa za pytania i odpowiedzi;
- by autentycznym - autentyczno jest sercem komunikacji.
- informowa swojego rozmwc o swoim stanie emocjonalnym (zgodnie z zasad: otwarci
otwieraj).
- wychwytywa informacje zwrotn, sprawdza, jak jestem suchany.
Jzyk:
-
tre musi mie przejrzyst i logiczn struktur;

uywa jzyka potocznego i komunikatywnego;
stosowa urozmaicone sownictwo;
unika argonu;
mwi w stronie czynnej;
naley budowa krtkie zdania;
wystrzega si wielowtkowoci - dygresje nie mog rozbija gwnej myli kady mwca
musi pamita, skd jedzie i dokd dojeda.
uywa jzyka obrazw - obraz uruchamia w czowieku gbokie procesy psychiczne i
duchowe
Jzyk biblijny wzorem dla wspczesnego jzyka ewangelizacji i katechezy

- jzyk obrazowy - Chrystus posugiwa si wizj. W swych katechezach przytacza rne
obrazy, ktre sw plastyk przemawiay i do dzi przemawiaj do ludzkich serc, sprawiaj,
e czytelnik Ewangelii jest jakby naocznym wiadkiem wydarze.
- jzyk relacji midzyosobowych - wynika z natury wiary, ktra jest osobowym spotkaniem z
Bogiem;
- jzyk wolnoci - katecheza jest goszeniem mioci Boga wobec czowieka, ktra w
wolnoci moe by przyjta i odrzucona.
28
jzyk dowiadczenia - wychodzi naprzeciw oczekiwaniom wspczesnego czowieka, ktry

znacznie bardziej wyczulony jest na warto faktw i ludzkiego dowiadczenia, ni na
teoretyczne rozwaania.
12. EWALUACJA. ANALIZA ORAZ OCENA WASNEJ PRACY

DYDAKTYCZNO WYCHOWAWCZEJ
Ewaluacja:
refleksja nad tym, co robimy, dlaczego to robimy i jaka jest warto tego co robimy
celowe i systematyczne zbieranie informacji o przebiegu i wynikach wasnej pracy w celu
planowania wasnego rozwoju
Proces ewaluacji dokonuje si w 4 etapach:
1. analiza zaoe
2. analiza dziaa
3. analiza skutkw
4. wnioski na przyszo
Wycignite wnioski pozwalaj wyeliminowa bdy i poprawi jako pracy nauczyciela i
wyniki uczniw.
Ewaluacja moe by:
a) wewntrzna przygotowana i przeprowadzona przez nauczycieli danej szkoy w celu
zbadania procesw dydaktyczno-wychowawczych, ich analizy i sformuowania wnioskw;
b) zewntrzna przygotowana i przeprowadzona przez personel pozaszkolny w celu analizy i
oceny jakoci pracy placwki;
c) diagnostyczna przeprowadzona przed rozpoczciem okrelonego procesu dydaktycznowychowawczego, w celu zebrania informacji potrzebnych do jego zrealizowania;
d) ukierunkowujca sprawdzajca przebieg danego procesu w trakcie jego trwania w celu
dokonania ewentualnych poprawek;
e) zbiorcza podsumowujca dany proces po jego zakoczeniu w celu zebrania wynikw, ich
analizy i wycignicia wnioskw na przyszo
f) dydaktyczna badajca wyniki osigni szkolnych;
g) autoewaluacja przeprowadzana przez nauczyciela w celu analizy i oceny jakoci swojej
pracy oraz ewentualnego dokonania zmian.
Rozpoczynajc projekt autoewaluacji nauczyciel powinien okreli, z jakich rde moe zdoby
informacje o swojej pracy i w jaki sposb je pozyska:
1. Nauczyciel moe odpowiedzie sobie na pytania:
co bd doskonali?
jak to zrobi?
kiedy zamierzam to wykona?
2. Zdoby informacje od uczniw za pomoc metod informacji zwrotnej: (np. list, ankieta,
niedokoczone zdania, termometr uczu, wdrujce plakaty, w, gadajca ciana)
Stosujc informacj zwrotn w pracy z grup naley zaznaczy uczniom, aby bya:
dokadna i konkretna
dzieleniem si swoimi spostrzeeniami, uczuciami, przypuszczeniami
wypowiadana w pierwszej osobie (ja), od siebie i za siebie, a nie w imieniu grupy
(Uwaam, e; Wydaje mi si; Chc powiedzie, e ja)
Jest wane, aby nauczyciel:
za kadym razem podzikowa uczestnikom za udzielenie informacji zwrotnej
nie polemizowa z wypowiedziami uczestnikw. Jeli wypowied bdzie krytyczna, mona poprosi
o sprecyzowanie takiej opinii, zapyta o powody takiego pogldu.
29
Nauczyciel dokonujc autoewaluacji zbiera informacje zwrotne na temat prowadzonych

przez siebie zaj, aby ulepszy swoje narzdzia pracy. Podjcie si tego zadania wymaga odwagi
psychicznej, poniewa otrzymane informacje zwrotne nie zawsze musz by dla nauczyciela mie i
przyjemne.
13. AUTORYTET NAUCZYCIELA

Nauczyciel wpywa na ucznia nie tylko poprzez proces przekazywania wiedzy i
umiejtnoci. Oddziauje na ucznia ca swoj osob, reakcjami, podejmowanymi dziaaniami w
rnych sytuacjach.
Autorytet zaley od:
Dowiadczenia codzienna praca w szkole wzbogaca zasb umiejtnoci wychowawczych
oraz repertuar podejmowanych dziaa;
Sympatii dla ucznia wicej mona osign z uczniem, jeli czuje on akceptacj i
zainteresowanie ze strony nauczyciela. Najczciej uczniowie le si zachowuj przy
nauczycielach, ktrych nie lubi i przez tych nauczycieli s te najczciej nie lubiani.
Atrakcyjnoci wasnej oraz prowadzonych przez siebie zaj nauczyciel, ktry ma duo
do zaoferowania i ciekawie organizuje zajcia, cieszy si wyranie wikszym, od pozostaych
nauczycieli, autorytetem.
Uczestniczenia w wydarzeniach wanych dla ucznia gdy wychowawca lub inny
nauczyciel jest zainteresowany losem ucznia, wraz z nim przeywa dobre i ze chwile, okazuje
zrozumienie dla sytuacji rodzinnej i losowej wychowanka, wtedy jego autorytet wzrasta. Staje
si on dla ucznia osob wan, ktrej mona powierzy wasne poraki i sukcesy.
Czynnikw osobowociowych osobom dominujcym atwiej jest zbudowa
autorytet ni ulegym. Nauczyciel, ktry sam ze sob ma problemy, nie bdzie nigdy w stanie
dobrze oddziaywa wychowawczo.
Sposobw oddziaywania wychowawczego w stosunku do grupy i indywidualnych
uczniw.
Budowaniu wasnego autorytetu sprzyjaj nastpujce dziaania wychowawcze:
jasne przekazywanie norm;
brak akceptacji dla zachowa agresywnych;
sprawiedliwo;
pozytywne wzmocnienia,
cierpliwo,
skuteczno.
Kilka wanych rad:
1. Pamitaj, e fakt bycia nauczycielem nie gwarantuje ci tego, e bdziesz dla uczniw
autorytetem. Musisz na to zapracowa!
2. Zawsze traktuj uczniw z naleytym szacunkiem niezalenie od ich wieku. Nie poniaj, nie
wypominaj, nie uywaj sarkazmu, ale te stawiaj wyrane granice.
3. Pokazuj swoje mocne strony, swoje umiejtnoci, wiedz. Zaraaj dzieci swoim zapaem do
dziaa realizujcych wane dla ciebie cele i wartoci.
4. Przyznaj si, gdy co ci si nie uda, gdy popenisz bd. Pokazujesz wwczas swoj ludzk
twarz. Ukrywajc bd moesz rzeczywicie straci autorytet.
5. Bd autentyczny, komunikuj si w sposb otwarty, jednoznaczny, bez uciekania si do gier
midzyludzkich. Autentyzm jest sercem komunikacji.
6. Nie wymagaj okazywania wdzicznoci, nie wymuszaj podporzdkowania i zgody. Po prostu
nie uywaj wadzy, ktr jako nauczyciel w pewnym sensie dysponujesz w stosunkach z
uczniami.
7. Przyjmuj odpowiedzialno za relacje z uczniami. Nie moesz sta si ich kumplem, nie
moesz te si na nich jak kumpel obrazi. Za rodzaj kontaktw ucze nauczyciel
odpowiedzialny jest nauczyciel poniewa jest dorosy i taka jest jego rola.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
30
Bd przewidywalny, w najszerszym znaczeniu tego sowa, ale nie bd sztywny. Dotrzymuj

obietnic.
Okazuj ciepo, ale w sposb dostosowany do oczekiwa uczniw. Nie narzucaj bliskoci tym,
ktrzy tego od ciebie nie oczekuj, ale dawaj j tym, ktrzy tego od ciebie chc. Szanuj przy
tym swoje granice i nie rb tego wbrew sobie, bo przestaniesz by autentyczny.
Pomagaj uczniom, gdy im trudno, ale suchaj uwanie jakiej pomocy od ciebie oczekuj. Nie
narzucaj im wasnych rozwiza.
Wybaczaj. Bd lojalny i sprawiedliwy na tyle, na ile potrafisz.
Daj sobie prawo do bdu. ycie skada si z wielu epizodw i zawsze masz szans go
naprawi. Dostrzegaj w uczniach to, co najlepsze budujesz sobie tym depozyt
emocjonalny.
Bd spjny postpuj zgodnie z zasadami, ktre gosisz.
14. UTRZYMANIE PORZDKU PODCZAS LEKCJI

Do wanych zada organizacyjnych lekcji naley utrzymanie porzdku. Przeprowadzane
badania pokazuj, e niepokj u pocztkujcych nauczycieli wywouj nastpujce problemy:
- utrzymanie adu i dyscypliny w klasie,
- trudnoci ze znalezieniem odpowiednich materiaw dydaktycznych,
- ocenianie uczniw,
- kontakty z rodzicami,
- samotno.
Trudnoci te mona w caej rozcigoci odnie take do katechety. Jak przezwycia
pojawiajce si utrudnienia?
1. Nawizanie kontaktu z uczniami i tworzenie atmosfery bezpieczestwa
W nawizaniu kontaktu wane jest pierwsze spotkanie katechety z uczniami na pocztku
roku. Jest to realizacja potrzeby ujawnianej ze strony uczniw, bezpieczestwa, wartoci i
uczestnictwa. Moment niepewnoci i skrpowania pojawia si po obu stronach. Nauczyciel religii
musi radzi sobie z niepokojami wasnymi i uczniw rwnoczenie. Pedagodzy zalecaj uprzejme i
przyjazne przywitanie uczniw w drzwiach klasy, zachcenie do wejcia i zajcia wybranych przez
siebie miejsc. Warto pamita o trzech wymogach:
- niech ci widz,
- powitaj ciepo uczniw,
- pom uczniom zawrze znajomo.
Dobre wraenie, ktre bd chcieli w zasadzie zrobi te uczniowie, moe by zachwiane
przez jednostkowe ze zachowanie. Naleaoby natychmiast na nie zareagowa. Wana rola
przypada pierwszym lekcjom odbywanym na pocztku roku szkolnego.
Uczniowie, na podstawie zachowa nauczyciela, staraj si rozpozna, jakie ma
wymagania co do zachowania, prowadzenia lekcji, zeszytw, pozna wymagania programowe, jak
naley si do niego zwraca. Nauczyciel przekazuje te informacje przez sposb mwienia, akcent i
ton gosu, uywanie gestw, mimik twarzy, sposb kontaktu z uczniami.
Z punktu widzenia uczniw jest to badanie" nauczyciela. Wskazuje si na dwie jego fazy.
a) pierwsza faza trwajca nieraz jedn godzin lekcyjn to bierne obserwowanie, co
nauczyciel robi i jaki jest. Wysuchuj, co nauczyciel ma do zaproponowania w zakresie
wzajemnych kontaktw.
b) druga faza polega na testowaniu, na ile w stosunku do tego nauczyciela mona sobie
pozwoli, na ile przedstawione reguy naley traktowa na serio oraz czy nauczyciel chce i
umie wyegzekwowa to, co zapowiedzia. Zachowanie staje si prowokujce dla zbadania, na
ile nauczyciel jest przygotowany do obrony wasnego autorytetu. Dugo tej fazy zaley od
nauczyciela, od zdecydowanego i jednoznacznego ukazania regu regulujcych yciem i
dziaaniem w klasie. Jeli zmienia podejcia od lunego" do ostrego", nie pozwala uczniom
jasno odczyta wymaga faza ta moe si przeciga.
Faza druga moe ujawnia si ju w trakcie pierwszej lekcji. Prby sprawdzania nie musi
podejmowa caa klasa. Moe czyni to jedynie grupa najodwaniejszych, skonnych do
31
wychylenia si. Sukces lub niepowodzenie nauczyciela w tej sytuacji jest uzalenione od tego czy
potrafi:
- jasno zdefiniowa sytuacje, a wic okreli co ma by czynione, a co nie, co jest dozwolone, a
co nie,
- doprowadzi do tego, by ustalenia byy respektowane, a wic je wyegzekwowa.
Inn trudn chwil jest przedstawienie si uczniom i oficjalne ich powitanie, jeli jest to
pierwsze spotkanie z now klas. Wane jest dooenie stara do szybkiego poznania (z imienia i
nazwiska) wszystkich uczniw klasy. Uatwi to oddziaywanie dydaktyczno-wychowawcze.
Sposoby tego bywaj rne. Jednym z nich jest wypisanie przez uczniw i pooenie przed sob
kartki ze swoimi danymi personalnymi. Uczniowie, w zasadzie, znaj si ju wczeniej.
Wymienia si trzy typy bdw popenianych podczas pierwszych spotka:
- nie podaje si regu gry" w przekonaniu, e wystarczy ustalenie przyjaznych stosunkw
osobistych z uczniami, gdy skania to do samokontroli,
- brak czytelnoci i jednoznacznoci w komunikacie przekazujcym reguy gry",
- nauczyciel okrela wymagania, ale brak mu taktycznej lub socjotechnicznej wiedzy, jak
zapewni respektowanie wymaga,
Ustalenie regu dziaania
Reguy to sprecyzowane oczekiwania, jakiego postpowania oczekuje si od uczniw, a
jakiego nie oczekuje. Nieodzowne jest, by uczniowie je znali i rozumieli cel ich ustanowienia oraz
ich moralne i praktyczne uzasadnienie; nie chodzi o dorywcze reakcje, ale o punkt odniesienia w
kierowaniu postpowaniem uczniw.
Reakcja na niewaciwe zachowanie si uczniw
Warto pamita, e wybryk ucznia w klasie podczas tych lekcji pozwala okreli, jak ten ucze
jest postrzegany przez nauczyciela, jak jest postrzegany przez innych uczniw oraz jak nauczyciel
jest postrzegany przez ucznia. Wybryk moe mie wiele znacze: rozadowanie monotonii, stworzenie sytuacji, w ktrej mona si pomia, ucieczka od rutynowego ycia klasowego. Moe da
kilka rezultatw dla prowokujcego: uczniowie dowiaduj si jak reaguje nauczyciel, zwiksza si
jego pozycja (tym bardziej jeli zaskoczy nauczyciela i ten nie potrafi sobie poradzi), wpywa na
zachowanie klasy.
Metody dziaa destrukcyjnych s bardzo rne. Mog by indywidualne lub takie, ktre nie
pozwalaj wykry sprawcw. Wskazuje si, e uczniowie wol w tym przypadku nauczyciela
twardego, surowego, zdecydowanego, budzcego sympati i szacunek ni mikkiego.
Konsekwentne dziaanie nauczyciela jest bardziej cenione ni zachowanie niekonsekwentne.
Waciwa reakcja wymaga wyrobienia sobie przez nauczyciela dwch umiejtnoci:
- czujnoci. Czujno jest wynikiem pozytywnego panowania nad uczniami, a okrelona
posiadaniem przez nauczyciela oczu z przodu i z tyu gowy". Nauczyciel odznaczajcy si t
umiejtnoci atwo lokalizuje niewaciwe zachowanie i rozpoznaje sprawc,
- reakcji bez ostentacji. Polega ona na interweniowaniu na niewaciwe zachowanie bez
zakcenia toku lekcji. Dokonuje si to dziki podejciu bliej ucznia niewaciwie si
zachowujcego; dotkniciu jego ramienia; zignorowaniu lub dowcipnym skomentowaniu
pytania, ktre miao rozproszy katechet; nawizaniu kontaktu wzrokowego.
15. PRZYGOTOWANIE DO SAKRAMENTU BIERZMOWANIA

1. Analiza tradycyjnego modelu przygotowania do bierzmowania
Bdne zaoenia:
naiwno, e wszyscy kandydaci to ludzie wierzcy.
prawdy wiary i zasady moralnoci s znane do mglicie i w szerokim zakresie
kwestionowane,
tradycjonalizm,
32
Biblia i sakramenty czsto zupenie s nieobecne w ich przeywaniu wiary;
formalizm, e przepuszczenie kandydatw przez najrniejsze pobone praktyki moe

cokolwiek zmieni (pozytywnie) w ich yciu. (pierwsze pitki miesica, Droga krzyowa,
naboestwo racowe, roraty i co si da). Konsekwencj tego jest pogbienie buntu,
zmczenie, zwizanie praktyk religijnych z nud, wyrachowanie, cwaniactwo;
chaos, brak zasady organizujcej przypadkowo:
Wyglda to mniej wicej tak: We wrzeniu bdzie spotkanie organizacyjne,
padziernik to naboestwo racowe trzeba o tym powiedzie, zaprosi (czyli
nakaza wpis do indeksu) na kilka naboestw, listopad to zmarli, moe pj na
cmentarz, grudzie znowu Maryja, cudowny medalik albo roraty, stycze
przerwa na kold, luty powiemy o wietle, wszak to gromniczna, marzec
bdzie w Wielkim Pocie, wic bdzie o pokucie.
Mona te jeszcze przyozdobi to wszystko jakimi pomysami ekstra
pielgrzymka do katedry czy do lokalnego sanktuarium.
brak wymaga, niekonsekwencja w ich egzekwowaniu, podrywanie autorytetu osb
odpowiedzialnych za dopuszczenie
Katecheta nie dopuci, zlekceway jego decyzj ksidz prowadzcy. Ksidz
prowadzcy przygotowanie nie bdzie chcia dopuci, zechce dopuci proboszcz.
Na kocu jest jeszcze kuria.
Efektem przygotowania, obarczonego takimi defektami, jest brak nawrcenia wrd
kandydatw. Wicej po pokonaniu toru przeszkd jakim jest przygotowanie do bierzmowania
wielu spord nich oddycha z ulg, gdy to si wreszcie skoczyo. Daj sobie wtedy urlop. W
rezultacie zamiast korzyci jest szkoda. Wszyscy si umcz a koniec jest gorszy od pocztku.
Nie ma to wikszego sensu, prcz samousprawiedliwienia - co przecie prbowalimy robi.
2. Ewangelizacyjno katechumenalna koncepcja przygotowania do bierzmowania
Zaoenia oglne
ewangelizacja i katechumenat naley uwzgldni kondycj duchow kandydata, ktry cho
deklaruje wiar, nigdy nie przey prawdziwego dowiadczenia wiary.
Znajduje tutaj zastosowanie Dokument Obrzdy Chrzecijaskiego Wtajemniczenia
Dorosych (OCWD) (ac. Ordo initiationis christianae adultorum, OICA) dokument
Kongregacji ds. Kultu Boego z 1972 roku, dotyczcy katechumenatu dorosych,
wraz ze schematami liturgii jego poszczeglnych etapw. W rozdz. IV mwi si o
przygotowaniu do bierzmowania i Eucharystii dorosych, ktrzy przyjli chrzest jako
dzieci, ale nie otrzymali pouczenia w wierze. Opis kocielnego dokumentu pozostaje
niezwykle adekwatny do obrazu modziey przystpujcej do bierzmowania.
goszenie sowa Boego a nie moralizowanie.
budowanie osobistej wizi relacji z Bogiem
Program:
I cykl spotkanie:
cztery kroki usyszenie, spotkanie, zafascynowanie, wyznanie
Sowo Boym,
modlitwa
sakramenty.
II cykl cztery prawa duchowego ycia kerygmat
Boa mio,
ludzki grzech,
Jezus jako Zbawiciel
33
przyjcie Jezusa jako Pana i Zbawiciela.
Metoda
tworzenie wsplnoty bez wsplnoty nie ma katechizacji. Moe by moliwe szkolenie,
indoktrynacja, tresura, ale na pewno nie katechizacja.
podzia na grupy
tworzy sytuacje nastawione na kontakt, spotkanie, serdeczno, bezporednio.
Wszystko, co w naturalny te sposb tworzy bdzie wi.
odpowiednie pomieszczenie (w duym kociele atwo o rozproszenie)
modlitwa wstawiennicza podczas niedzielnej Eucharystii
stwarzanie szansy na samodzielne decydowanie (okazja do samookrelenia).
rekolekcje (trzy dni rekolekcji zamknitych s wicej warte ni dziewi lat katechizacji).
materiay do indywidualnej pracy w domu (skoroszyt + kartki formatu A4)
streszczenie nauczania,
studium Biblii (trzeba co przeczyta i odpowiedzie na pytania),
wprowadzenie do kolejnego spotkania (pytania do przemylenia).
Metody aktywizujce, dynamiki
podjcie decyzji poprzez zajcie stanowiska poprzez, odpowied w ankiecie, powstanie lub
niepowstanie,
czas na modlitw. Jest to praktyczna realizacja postulatu dawania kandydatom szans na
decydowanie. Poczynajc od najprostszych spraw prbuje ich uczy samodzielnoci i
szczeroci.
Cele:
nauka samodzielnoci w podejmowaniu decyzji
odejcie od postawy konformizmu i bezmylnoci
Ramy czasowe
Rozpoczcie po feriach zimowych w klasie II gimnazjum
Zakoczenie po Wielkanocy w III klasie.
Kandydaci bior udzia:
w 10 spotkaniach katechezach w kociele,
w rekolekcjach wielkopostnych (dodatkowe spotkania, poza szkolnymi rekolekcjami),
rekolekcjach wrzeniowych rekolekcjach adwentowych.
W poowie cyklu zostaj podzieleni na mae grupy z animatorem cztery spotkania.
Zapisy
a) z udziaem rodzicw (rodzica)
b) w kancelarii parafialnej
c) z wypenion deklaracj, moe j wczeniej wzi z zakrystii lub cign z Internetu
Bierzmowanie moe przyj osoba wierzca, ochrzczona, praktykujca systematycznie wiar
(niedzielna Msza wita, rekolekcje, spowied, Komunia wita, codzienna modlitwa), yjca w
zgodzie z zasadami moralnoci chrzecijaskiej, biorca udzia w spotkaniach przygotowujcych
do udzielenia tego sakramentu. Brak ktregokolwiek z tych warunkw powoduje odoenie
przyjcia sakramentu do czasu osignicia naleytej dojrzaoci.
Wybrane zasady:
1. Systematyczny i zaangaowany udzia w szkolnej katechezie. (Katecheta wyraa zgod na
przyjcie bierzmowania przez kandydata).
2. wiadectwo chrzecijaskiego ycia.
3. Systematyczny i zaangaowany udzia w spotkaniach dla kandydatw. (dwukrotna
nieusprawiedliwiona nieobecno na spotkaniach powoduje przeoenie przygotowania na
kolejny rok)
Kandydat zachowujcy si nieodpowiednio na spotkaniu (np.: rozmowy, miechy, przepychania,
przeszkadzanie innym) moe zosta wyproszony. Sytuacj tak traktuje si jako nieobecno
nieusprawiedliwion.
34
35
16. SZKOLNE REKOLEKCJE WIELKOPOSTNE

Podstawa prawna
Problematyk zwizan z organizacj rekolekcji wielkopostnych reguluj przepisy
rozporzdzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunkw i
sposobu organizowania nauki religii w szkoach publicznych (Dz. U. Nr 36, poz. 155 z pn. zm.) .
W myl zapisu 10 uczniowie uczszczajcy na nauk religii uzyskuj trzy kolejne dni zwolnienia
od zaj szkolnych w celu odbycia rekolekcji wielkopostnych.
Ustalenie terminu rekolekcji
Organizacj pracy szkoy w okresie rekolekcji powinien okreli dyrektor szkoy, po
ustaleniach z organizujcymi rekolekcje, dlatego o terminie rekolekcji powinien by powiadamiany
co najmniej miesic wczeniej ( 10 ust. 2). Szczegowe zasady odnoszce si do organizacji
rekolekcji stanowi przedmiot ustale midzy organizujcymi rekolekcje a dyrektorem szkoy ( 10
ust. 2). Najbardziej funkcjonalnym rozwizaniem byoby przekazanie informacji o planowanych
rekolekcjach przed rozpoczciem roku szkolnego, tak aby dyrektor szkoy mg umieci termin
rekolekcji w kalendarzu roku szkolnego placwki. Planujc termin rekolekcji trzeba wzajemnie
uwzgldnia racje parafii i szkoy, a wszelkie problemy rozwizywa na gruncie przepisw r.o.n.r.
Opieka nad uczniami w trakcie rekolekcji
Opiek nad uczniami w czasie rekolekcji sprawuj katecheci. Udzia nauczycieli w
zajciach rekolekcyjnych w pomieszczeniach sakralnych jest cakowicie dobrowolny.
Zapewniajc bezpieczestwo uczniom, jeeli wyjcie na zajcia rekolekcyjne odbywa si z
obiektu szkoy, dyrektor moe zobowiza nauczycieli do opieki nad uczniami w drodze do
wityni, zgodnie z zasad, i przy wyjciu z uczniami poza teren szkolny w obrbie tej samej
miejscowoci, powinien by zapewniony przynajmniej jeden opiekun dla grupy 30 uczniw.
Zajcia lekcyjne w trakcie rekolekcji
Odbywanie zaj dydaktycznych, czci lekcji lub ich skracanie nie znajduje uzasadnienia
w obowizujcych przepisach prawa owiatowego, ktre stanowi, i uczniowie uczszczajcy na
nauk religii uzyskuj trzy kolejne dni zwolnienia od zaj szkolnych w celu odbycia rekolekcji
wielkopostnych.
Procedura organizacji
1. Dyrektor ustala z katechetami termin rekolekcji dla uczniw uczszczajcych na lekcje religii
w szkole oraz problemy wychowawcze do ewentualnego uwzgldnienia w ich programie.
(najlepiej, jeli termin rekolekcji zostanie uzgodniony przed rozpoczciem roku szkolnego. W ten
sposb zostanie uwzgldniony w planie pracy szkoy i szkolnym programie wychowawczym.
2. Wskazane jest by przed rozpoczciem rekolekcji odbyo si spotkanie proboszcza z
zespoem katechetycznym powiecone omwieniu wszystkich kwestii zwizanych z ich
przygotowaniem i przebiegiem. Zesp ten okrela cel i tematyk rekolekcji, ustala kto i za co jest
odpowiedzialny. Katecheci mog mie wpyw na program rekolekcji, wskazujc aktualne potrzeby i
problemy danej spoecznoci szkolnej.
3. Katecheci uczestnicz w tworzeniu programu rekolekcji, dbajc o staranne
zagospodarowane czasu uczniw podczas trzech kolejnych dni wolnych od zaj szkolnych.
Poza czci liturgiczn (odpowiednie naboestwa w kociele) dobrze jest zaplanowa take
inne zajcia, takie jak: inscenizacje, konkursy wiedzy religijnej, plastyczne, recytatorskie, piewu
(w salkach katechetycznych przy parafii lub w pomieszczeniach szkolnych). Dziaania majce na
celu optymalne wykorzystanie czasu przeznaczonego na rekolekcje powinni koordynowa
katecheci.
4. Dyrektor organizuje spotkanie z nauczycielami, podczas ktrego proboszcz omawia program
rekolekcji, podaje planowany termin ich przeprowadzenia, przedstawia projekt wsppracy midzy
parafi a szko. Moe zaproponowa wczenie si chtnych nauczycieli w organizacj rekolekcji,
wskazujc ich aspekt wychowawczy.
36
Treci i formy organizacyjne

Najlepsz rozwizaniem jest podzielenie dni rekolekcyjnych na dwie czci:
a) liturgiczn (w kociele) Msza w., naboestwa, adoracja, sakrament pokuty,
konferencje
b) duszpastersko-wychowawcz (w salach katechetycznych przy parafii lub w
pomieszczeniach szkolnych) zajcia warsztatowe, konkursy, inscenizacje, spotkania z
ciekawymi ludmi, koncerty, pielgrzymki i inne
Modzi ludzie najbardziej lubi spotyka si z osobami, ktre ich nie nawracaj, ale ktre
dziel si swoim dowiadczeniem Boga, opowiadajc o drodze do Niego. Wielkim
zainteresowaniem ciesz si te rozmowy o dorastaniu. To ich nigdy nie znudzi, tym bardziej, e
niewiele maj okazji, aby o tym z kim powanie porozmawia.
Wikszo modych ludzi potrafi godzinami mwi i sucha o sensie ycia, o przyjani,
mioci, samotnoci i cierpieniu wwczas, gdy uzna, e ten, kto t rozmow prowadzi, to
"sensowny go", ktrego warto posucha, poniewa ciekawie mwi o interesujcych sprawach.
S bardzo wyczuleni na brak autentycznoci, ktr rozumiej jako nieprzystawalno osobistych
przekona do goszonych wartoci. - ks. M. Cogiel, Szkolne rekolekcje wielkopostne, w:
http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TA/TAK/rekolekcje_ szkolne.html, (dostp: 13.12.2012)

00 Dydaktyka Religii Skrypt

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

00 Dydaktyka Religii Skrypt

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Dydaktyka religii skrypt

ks. Wojsaw Czupryski

Dydaktyka religii skrypt

1. SPECYFIKA UCZENIA SI W SZKOLE GIMNAZJALNEJ

A. NATURALNE FAZY ROZWOJU PSYCHOLOGICZNEGO

B. CHARAKTERYSTYKA MODZIEY GIMNAZJALNEJ

Dydaktyka religii skrypt

optymalnym dla siebie poziomie, a dugotrwaa zwiksza pojemno).

b) czste konflikty rdem s napicia

c) kryzys tosamoci - dziki wzmoonemu rozwojowi intelektualnemu rozpada si

relacji osobowych, dorastajcy czowiek czsto myli:

e) dua zmienno nastrojw i uczu

popadnicie w moc niekontrolowanych instynktw,

g) dysproporcje w rozwoju pomidzy paszczyzn techniczno-praktyczn i duchowomoraln.

Dydaktyka religii skrypt

2. CELE KSZTACENIA RELIGIJNEGO NA III ETAPIE EDUKACYJNYM

3. LEKCJA RELIGII W SUBIE KATECHEZY

Dydaktyka religii skrypt

wszystkie metody katechetyczne powinny harmonijnie czy si i uzupenia, przede

Wychowanie (PDK 43-50)

Dydaktyka religii skrypt

zgodnie ze sowami F Mauriaca: Dobry ksidz nie ma mi waciwie nic do powiedzenia,

4. JAK KONSTRUOWA SCENARIUSZ ZAJ?

Dydaktyka religii skrypt

Dydaktyka religii skrypt

Formy organizacji zaj: zbiorowa, grupowa, partnerska (w parach), indywidualna

Dydaktyka religii skrypt

Nie istnieje idealny, uniwersalny wzr, wedug ktrego konstruujemy scenariusz.

5. DYDAKTYCZNE ZASADY NAUCZANIA

Dydaktyka religii skrypt

1. Zasada wiernoci Bogu i czowiekowi

Dydaktyka religii skrypt

c) uwzgldni rnice w tempie pracy i stopniu zaawansowania w nauce poszczeglnych

6. METODY NAUCZANIA W KATECHEZIE

Dydaktyka religii skrypt

Typologia metod: (wg C. Kupisiewicza i ks. R. Murawskiego)

3. Metody oparte na dziaaniu:

7. KRYTERIA DOBORU METOD

Dydaktyka religii skrypt

Dydaktyka religii skrypt

8. DLACZEGO STOSOWA METODY AKTYWIZUJCE?

3. Mniej wysiku podczas zaj

Dydaktyka religii skrypt

9. WYBRANE METODY AKTYWIZUJCE

Dlaczego nie jest tak, jak by powinno?

Dydaktyka religii skrypt

3. MWICE KARTKI (100 PYTA DO ...)

Dydaktyka religii skrypt

B. METODY TWRCZEGO MYLENIA

Dydaktyka religii skrypt

Metod t z powodzeniem mona wykorzysta z tekstami biblijnymi, co pozwala na gbsze

Dydaktyka religii skrypt

Pytania s okazj do rozpoczcia dyskusji, wykadu

Na wszystkie pytania powinna zosta udzielona odpowied.

C. METODY BIBLIJNE, METODY PRACY Z TEKSTEM

Dydaktyka religii skrypt

Dydaktyka religii skrypt

Dydaktyka religii skrypt

D. METODY PRACY PRZY POMOCY ZDJ

Dydaktyka religii skrypt

Dydaktyka religii skrypt

Dydaktyka religii skrypt

6. Pienidze s wane, ale nie waniejsze ni moja wiara w Boga.

Dydaktyka religii skrypt