You are on page 1of 3
28886 Ogladajac dzleta dawnych ciesil, stolarzy | enycerzy nie zawsze uéwiadamiamy soble, 4e wykonano je wylacznie prostymi narzedzlami: siekierg, cledlica, ofnikiem idtutaml. W katedrze pelpifekle] jedna zXVI-wiecznych stall jest ozdoblona ptaskorzetba przedstawlajaca stolarza. Obrabla on drewniany stup dtutem, poblje}qo go miotkiem-pobijakiem. Zarownodtuto, jak i pobljakz plaskorzatby niewiele réinia sie od narzedziwspdtczesni uzywanych, Nalezy domniemywa¢, ze rowniez technika tlegta Istotnymzmianom. Wykorzystujac wige w domowym warsztacie doswiadezenia dawnych mistrz6w moina prostymi narzedziam| wykonaé starannie | doktadnie zlozone wyroby Diutaml modna obroti¢ zlotone pola- cczonla, wykonaé glabokie otworyi gniazda, wreby, wregiiodsadzenia, reoyzyine ormamenty, a takte wyal dzié lwyrownaé trudno dostepne ipro- filowe powierzchnio. Niezbadna jestdo tego clarplivose oraz precyzja narz dzia rah: Poprawne dlutowanie to przestrzeganio zasad obrébki, W myst plerwezel, podatawowa) zaaady, dlulo Uiytede obrobki drewne powinno bye bardzo ostre~ jak braytwa. Ostrzenis Jest 2mudna Ipracochtonna czynnoscia I dlatego nie zawaze stolarz amator sa- rannie preygotowuledutedo pracy. _Stiranne iprawie niewidoczne pola- Ostraa tie preygotowanego dluta ofor- zene mozna wykonaé,utywajac do nie zeglebia siqw_meterial,trudno _dlutowaria tylko bardzo ostrego narze- ‘oddziela wior, narzedzie podrywalza- dzia. gina wiokna, drawnop9ka ijest odlupy- Nailepszym sposobem upawnienia sie, Wana. Aby ulatwié seble prace—amator czy narzedzie jest dostatecznie ostre ‘mlotkiem poblja dluto, ale bardzo fatwo jest proba naciacia ostrzem dluta cien- traci Fontrole nad obrébkg, Nie podirzy- kiego paska papleru, poitrzymywane- mulaew dtoni breeszczotu dluta, rudno gow don (rya. 1). prowadzié je w zamierzonymklerunku! —Jesli ostrze bez trudu preecina papier, oddzblaé warstwe drawna wiaéciwe} znaczyto, Ze dutojest cobra ‘prubeécl. ‘naostrzone imozna gouzy6, x Naostrzone diuto jest niebezpisczne, Niorozwagny ruch prewadziniauchron- nig do glebokiego zranionia.Dlatego w my6t drugiejzasady otutowania nie wolno podezas obrébki umisszozas r@ki lub inne| czesci ciata ne lili dziat nla ostr2a, Ne wolno tet postrzymywat obrablanege przeamiotu dlonia preed ostrzam (rys.2),bo przy nieznacznym, chodby poslizgu dluta mazra boledinie sie zranié. Treba tak stangé przy war- ‘szlacie lub stole. na ktérymzamocowa- 8 ‘tprigfoteia fy jest obrablany preedimiotl prayla taka pozycie, aby nie dtutowaé w kie~ runku do sisbie nie pracowadz ‘strzem sklerowanym w klerunku tuto- wia, Woz fw w pracy nie woino Wkladaé narzedzia do kieszaniant lade gona krawedz! stolu. Ola wlasne- ‘go bezpieczeristwa nalezy traymaé ‘ble rece z dala od ostrza. Jest to mod- liwe tylko wtedy, gdy w czasle pracy dluto jest postrzymywane aburgcz, w sposdb pokezany na rys, 8. Prawa reka nalezy pewnia uchwycié trzonek, @ lewa prowadzié breeszczot, podtrzymu- Jac go u nasedy. Taki eposco uchwyce- nia dluta zapownla nie tylkobezploce~ ‘ng, ale i dokledng prace. Ostre narzs dala bez trudu ekrawa drewno, oddzie~ lajgc cienkia wiory, ado przesuwania ostrza w drewnle wystarezynacisk ato nina trzonek.Lewa reks, postraymula- cq brzeszczot,oplera sie naobrabla- ‘nym przedmiocie. Dzigki tamu mozna dokladnie kontrolowaé ruchostrzaw ‘materiale i grubose oddzielenego wid- ra, glgbokos¢ weinania ostrza w draw- 19, alakés predkose |rownomiernose ruchu narzeczla. Tak trzebatrzymaé dluto, chcae doklacinie cbrabié element ‘na 2adany wymiar oraz wygladzi¢ i wy- rownat powlerzchnie. Podezas wybierania grubszych warstw ‘drewna, przecinania agkowlub strety przysekowe],przecinania zwartych sto- ow prayrostéw racznych itp. opory cle- Cia 8a niekiody do8¢ duze Ido ich poko- nnanla nie wystarczy naciek dloni, Trze- ba wledy zmiani¢ sposob trrymania dluta i pobijaétr2onek nasadg dion, w ssposdb pokazany na rye.4.Modne Wowezas dokladnia kontrolowaé site Pobljania diuta,a tym samym—ruch ‘oatrza w draunie, Pray glebokim wcinantu aluta, wybier ‘lu drewna zoniazd, oddzielaniu du- 2ych kawalkéw drewna (prey keztatto- ‘waniu bryly wyrobu lub elementow 2tq- ‘cza) opory cigcia 9g ué bardzo duze | {rzeba pobllat narzedzie mlctkiem—po- bijakiom (rya.6).Nia wolno pobliaé dlu- ‘ta mlotkiom metalowym. Trzonak nala- 2ypobijat delkatnie, tak aby stale kon (14) i volowaé hierunek ruchu ostrza tetakty obrébki. Uzyskanie preoyzyinego cie- cia przy pobljanlu dtuta mlotklem wy maga jedhak duze} wprawy. Diateco stolarze amatorzy powinni obrabiac ‘Grewno w dwoch stapach: nalpierw dtu- towanie wstgpne, a péénie}—wykan- ‘zaiace. Przy dlutowaniu weteonym moéna pobllaé dtuto miotkiem, Trzeba Jednak pozostawié cz@aéé materia, prowadzac narzedzie w odlegtosc! 4.2 mmod liniitraserekie| (rys. 6) Bedzie to tzw. nadmiar na obrébkg wy- kahezalaca, Prey dlutowaniu wykai- czalacym nalety dtuto uchwycié obu- racz idokladnie, wislokratnia, nie po- biajaige g0 mtotkiom, usuwaé clonkimi widram! nadmiar materialu at do.po- vwierechni wyznaczone] iniami trae skimi,Jednoczesnie wyrownuiac | wy- ladzajgc powierzchnie wyrobi. Kolejna zasadadlutowania glos|, ze brabiany element musi byé unierucho- miony. Nie moze sig przesuwat, skro- ‘caé lub obracaé. Obrabiany praadmiot nalety pownie zacisnad migdzy szcze- ami imadta, zaoiskami strugnicy lub stolu waraztatowego, praytwierdzi6 do stou éciskami stoarskimi,zaclenag klinamilub érubami na plycie oprayraa~ dowaniaitp. Jakots idoktadnoke obrébkt zaleég takts od usytuowenia ostrza dluta wagledem powlerzchni przeoinanego drewna. Ostrze me keztalt kina, Kiedy zagiebla sig fe w material w kierunku \wyznaczanym przez dwusleczna kata ostrza;tozgnlecenia iuszkodzenie struktury drewna nastepuje po obu strenach klina (rys.7), Tak przecite ‘czeboi elementu bedg mialy oble po- wierzchnie silnie zdoformowane, 228 glgtyml i zgniectonymi wldknami draew- ‘ym, beda chropowate Inieréwne, Prawidlowe potozenie ostrza wzgledem kierunkuruchu diuta pokazano ne 1y6,8. Powierachnia brzeszczotu (ostrza), ta nie napierajaca na drewno, owinna byt odchylona od kierunku stutowania pod niewislkim katem (..5"), Katten jast nazywany katam praytozenia. Prey wygtadzaniu i wyrow- wicza terko ajs Warsztat m Sy eB ra oO ‘kowicza ister Warsztat ma, ‘nywaniu powlerzchri, nawet jedi si- nile pedtraymuje sig narzedzio miodzy paleam) njolatwo utzymaé wlaécivy kat preylotonia. Diatago stolarze pro- ‘wadza dhuto plasko, cata plaszozyena brzeazo201U po obrobiene| uprzednio powlerzchn drewns. Lecz przy innyoh rodzajach dtutowanla nalezy pamietaé takin ustawionivostrza diuta, chowaé prawidlowy kat praylozonia. Na ‘ysurku 9 przedstawiono prawidiowe Usytuowanie ostza dluta pry wyala- deans gniazda. Pray oddzielaniu wiéra lub preecinaniu lomentudluto zagiebia slow tkanke drzowna, plaezezyan tanazywana est plaszczyzna natarca, ‘Ta oap6é drewna, ne ktora oddzialuie ‘ostrzaplaszczyzng natarcla jest po ‘obrbbce tak zniezczona, Ze racl wer- to8¢ utytkowa, lest odpadem. Preyetgpuige do dtulowania naloty tak ustawic ostr20 w2aledem uprzednio wyznaczonychliniltraserskich, aby 2niszczenie drewnapodczas obr6bk wystepowalo wylacania w odpadowe) ezedolelementu. Prawidtowe potozonio ‘strza podezas dlutowania pokazano nays. 10. Pray dlutowanlu wykahezalacym, wy- ‘ladzaniu powierzchnl oraz oddziolaniu clenich widrow podczas formowania bryly wyrobu, naledy usytuowat ostrze wagiedem obrabiane) powiorzchniw sposdb pokazany nays. 11, tL plaska ‘ez9icigbr2oezcz0tu do obrablane)po- wierachnl. Pray wycinaniu drewna2 ‘gnlazd, pray oddzelaniv iodcinanis trubych warstw drewna trzeba usytuo- wae dluto skosiia, zesalfowana po- wierzchnig do obrabiane] plaszczyzny (93.12). Aby dokladnie korygowaé potodenie ‘uchy narzgdzia podczas pracy, taba ‘lutopedtraymywaé oburacz. Nary- eunku 13 przedstawiono potozenie rak przy dlulowaniu zewnelrznych, piono- ‘weych powierzchni lub skobnych bokow ‘lementy, Narzedzia nelety podtraymy- ‘wae w nastepulacy sposdb-prawa roka pownie uchwycié trzonakinaplerac na. Jogo tytkclukiem, oprzet dtoa iewe) reki ‘obrabiany element, palcom wakazu- Jaoym objaé brzoszczolu nasady, aod ‘wewnatz podeprze¢ go Kciukiem. Dzieki temu przy napioraniuprawa roka nna rzonek motna jednoczeénie kontro- owaé jego plonowe lub skoine potaze- nie, leva za8 prowadzis breeszez0t Podobnie nalezy postenowaé prey dtu- towaniuplonowych, wewngtranych po- wierzchai(rys. 14).W czasio formowa- nia iwygledzania krzywoliniowych po~ wierzchal zaleca sie podtrzymywac i prowadzié dluto w sposdb pokazany na ys. 15. Brzeszozot naledy podtrzymy- waé lub podpleraé cata wavnetrang ezebcladlonl,lakko obsimuiae 90 pal- Utatwia ta prowadzenie ostrza po tukowejliniiclgcia. Na rysunku 18 przedstawiono sposobirzymania dtuta plaskiago pray obroboe powierzchni oziomyoh, ana ryeunku 17=padczas ‘wyrownywania | wygtadzania powierz- cchnipionowych. W obuwypadkach naledy teonek dtuta uchwyclé prawa dlonia, akcluk skiorowat wzdluz osi narzgdzia. Lewa dio’ trzoba oprzet 0 bok elementu, obo/mulac ipodpierajge rzeszczot od spodu. Koficami palcowi strefy drewna poznego stoju rocznago lub strety zzawitym ukladem widkien cozy agke ostrze dluta napotyka na stre~ fe miekkadrewna,omnigjszym oporze cigcia. Wewczas kefukiom lowe) reki ‘moéna spowolnié ruch brzeszezotu tak, aby dluto nie odskoczyio w nlepozada- nym kierunku. Natomlast przy wyal

You might also like