Biologia na czasie zakres rozszerzony

Maturalne karty pracy 3 klucz

odpowiedzi
I. Mechanizmy dziedziczenia
Numer
zadania
1.

Oczekiwana odpowied

Punktowanie

a) A, C

1 p. za poprawn odpowied

b) Kwas deoksyrybonukleinowy. Uzasadnienie: cukrem jest

1 p. za poprawnie podan nazw
deoksyryboza, wrd nukleotydw jest tymina / deoksytymidyno- oraz uzasadnienie
5-monofosforan, a nie uracyl.

2.

c) Nukleotydy cz si ze sob za pomoc wizania

fosfodiestrowego, ktre powstaje midzy reszt fosforanow
jednego nukleotydu a czsteczk cukru drugiego nukleotydu.
a) Wizanie n-glikozydowe: deoksyryboza / cukier z zasad
azotow.
Wizanie wodorowe: adenina z tymin i cytozyna z guanin /
zasady azotowe midzy sob / pary zasad azotowych.

1 p. za poprawne podanie trzech

elementw

b) zasada azotowa, pentoza / cukier piciowglowy /

deoksyryboza, reszta fosforanowa
3.
4.

Rodzaj
DNA

Lokalizacja

Liczba
miejsc
inicjacji
replikacji/
Origin

DNA
bakteryjne

cytoplazma

kolicie
zamknita
czsteczka

DNA
jdrowe

jdro
komrkowe

chromosom wiele
y o wolnych
kocach

DNA
mitochondri kolicie
mitochondr um /
zamknita
ialne
matrix /
czsteczka
macierz
mitochondri
alna

5.

1 p. za poprawne podanie
dwch elementw
1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawn konstrukcj
oraz za poprawnie wypenione
wszystkie wiersze tabeli

c) adenina i deoksyryboza
1 B, 2 C, 3 C, 4 A
Struktura
przestrzen
na

jeden

jeden

1 p. za poprawnie opisany
sposb czenia elementw
acucha
1 p. za poprawne okrelenie
podjednostek dla obu rodzajw
wiza

Introny

brak

wystpuj

brak

a) faza S (interfazy)
b) Zdolno ta umoliwia zapobieganie mutacjom / zapobieganie
powstawaniu bdw, dziki czemu komrki / organizmy
potomne otrzymuj taki sam materia genetyczny, jaki maj
komrki / organizmy rodzicielskie. W ten sposb s

1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawn odpowied

6.
7.

zachowywane cechy gatunku.

D
a) komplementarno zasad
b) Poniewa polimeraza DNA syntetyzuje now ni tylko w
kierunku od 5' do 3'. W trakcie rozplatania helisy na nici
wiodcej o wolnym kocu 3' dzieje si to w sposb cigy,
natomiast na drugiej z nici powstaj w przeciwnym kierunku
fragmenty Okazaki.

1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawne wyjanienie

1 p. za poprawn odpowied
c) ligaza

8.

9.

10.

d) Trifosforan / Grupy fosforanowe / Reszty fosforanowe to

rdo energii do syntezy DNA.

1 p. za poprawne wyjanienie

e) Prymaza syntetyzuje startery (krtkie odcinki RNA),

konieczne do dalszej syntezy nici przez polimeraz DNA (ktra
nie jest w stanie syntetyzowa nici bez startera).
a) 1 chromosom, 2 solenoid, 3 nukleosom, 4 helisa (ni
DNA)

1 p. za poprane podanie funkcji

prymazy

b) Upakowanie DNA umoliwia prawidowe rozdzielenie

materiau genetycznego do komrek potomnych podczas
podziau komrki.

1 p. za prawidowe wyjanienie
celu upakowania DNA

c) dwie czsteczki / 2
Korzyci (dwa przykady spord podanych):
wczesne wykrywanie chorb zwikszajce szanse skutecznego
leczenia, moliwo zastosowania terapii genowej w leczeniu
chorb, zastosowanie w diagnostyce prenatalnej i profilaktyce
chorb.
Zagroenia (dwa przykady spord podanych):
moliwo koniecznoci udostpniania swoich danych
potencjalnemu pracodawcy i wynikajca z tego niech
pracodawcy do zatrudniania osb o okrelonych
predyspozycjach genetycznych, moliwe naduycia ze strony
firm ubezpieczeniowych, moliwo uzyskania nowych form
broni biologicznej.
a) Locus jest to okrelone miejsce w chromosomie, ktre zajmuje
gen. / miejsce, ktre zajmuje gen w chromosomie.

1 p. za poprawn odpowied
2 p. za poprawne podanie
dwch przykadw korzyci i
dwch przykadw zagroe,
1 p. za poprawne podanie jednej
korzyci i jednego zagroenia

b) dwa chromosomy / 2

1 p. za poprawn odpowied

c) Nietypowy ukad prkw moe wiadczy o tym, e zasza

mutacja lub wystpuje wrodzona choroba genetyczna.

1 p. za poprawne wyjanienie

d) B
Efekt barwienia komrek osoby zdrowej:
2 chromosomy
Efekt barwienia komrek osoby chorej na zesp Downa:
3 chromosomy

e) Poniewa promieniowanie jest jednym z czynnikw

mutagennych i osoby naraone na jego dziaanie znajduj si w
grupie podwyszonego ryzyka wystpienia chorb
nowotworowych / mutacji.

1 p. za poprawn odpowied

1 p. za poprawn odpowied

2 p. za poprawne wskazanie
sondy molekularnej oraz
poprawne podanie efektw
barwienia u osoby zdrowej i
chorej,
1 p. za poprawne wskazanie
sondy molekularnej, lecz brak
poprawnego podania efektw
barwienia przynajmniej u jednej
z osb
1 p. za poprawne wyjanienie

11.

12.

13.

14.

15.

a) Met-Wal-Ala-Glu-Gli-Wal

1 p. za poprawn odpowied

b) Trzy cechy kodu z podanych:

Kod jest: trjkowy, jednoznaczny (zdeterminowany),
niezachodzcy, bezprzecinkowy, zdegenerowany (wieloznaczny).
a) Proces zachodzi w komrce prokariotycznej, poniewa (trzy
argumenty spord podanych):
- nie wystpuje w nim skadanie genw / DNA nie zawiera
intronw,
- mRNA zawiera informacje o budowie kilku biaek,
- transkrypcja i translacja nie s rozdzielone w czasie
i przestrzeni / brakuje bony jdrowej,
- geny wystpuj w operonie / wystpuje operon.

1 p. za poprawne podanie trzech

cech kodu genetycznego

b) Nazwa etapu: transkrypcja

Funkcja polimerazy: Polimeraza wytwarza RNA na matrycy
DNA / synteza mRNA.
a) Poniewa zawieraj one sekwencje regulujce aktywno
genw podlegajcych ekspresji / kodujcych biaka.
b) Poniewa podczas odwrotnej transkrypcji introny s
wycinane. / Poniewa mRNA w trakcie dojrzewania ulega
obrbce i s z niego wycinane introny.
a) Dwie rnice spord podanych:
- W DNA jdrowym geny nie nachodz na siebie wzajemnie w
DNA mitochondrialnym wystpuje nadpisanie jednego genu na
drugim genie / nukleotydy, ktre koduj dany gen, w czci
wchodz w sekwencj drugiego genu.
- W DNA jdrowym kodon startowy jest jeden AUG, a w DNA
mitochondrialnym kodony startowe to AUA i AUU.
- W DNA jdrowym kodony AGA i AGG koduj arginin, w
DNA mitochondrialnym s kodonami STOP.
b) chloroplasty i mitochondria
a) Wykonanie krzywki testowej.

1 p. za poprawn ocen oraz

podanie trzech poprawnych
argumentw

1 p. za poprawne podanie
nazwy etapu i funkcji
polimerazy RNA
1 p. za poprawne wyjanienie
1 p. za poprawne wyjanienie
2 p. za poprawne podanie
dwch rnic,
1 p. za poprawne podanie jednej
rnicy

1 p. za poprawne podanie obu

nazw
1 p. za poprawn odpowied

b) P: Aa x Aa

16.

Gamety A

AA

Aa

Aa

aa

Stosunek fenotypw w pokoleniu F1: 3 : 1

a) Jest to tzw. dominacja niepena, czyli allel dominujcy nie
wyksztaca w peni swej cechy w obecnoci allelu recesywnego /
w heterozygocie cecha warunkowana dominacj niepen
przyjmuje warto poredni.
b) F1: Aa x Aa
Gamety A

AA

Aa

Aa

aa

Stosunek genotypw w pokoleniu F2: 1 : 2 : 1

1 p. za poprawne wykonanie
krzywki genetycznej oraz
podanie poprawnego stosunku
fenotypw

1 p. za poprawne wyjanienie

1 p. za poprawne wykonanie
krzywki genetycznej oraz
podanie poprawnego stosunku
genotypw i fenotypw

17.
18.

19.

20.
21.

22.

23.

24.

25.

26.

Stosunek fenotypw w pokoleniu F2: 1 : 2 : 1

C
Wiksza rnorodno grup krwi u potomstwa jest moliwa w
drugiej rodzinie.
Moliwe genotypy u potomstwa pierwszej pary: A, B i AB
Moliwe genotypy u potomstwa drugiej pary: A, B, AB i 0
a) Czarny kot jest heterozygot, poniewa w miotach wystpuj
kocita o innych ni czarna barwach sierci, co oznacza, e nie
maj allelu B w swoim genotypie i musiay odziedziczy inny
allel od kota.

1 p. za poprawn odpowied
wraz z wyjanieniem

b) Czarny kot: Bb1

Czarna kocica: Bb
Czekoladowa kocica: bb1
Cynamonowe koci: b1b1

1 p. za poprawne podanie
genotypw wszystkich kotw

1 F, 2 F, 3 P
a) Tak, poniewa allel braku ogona u kotw wpywa na wicej
ni jedn cech (warunkuje rwnie wystpowanie wad
rozwojowych u kocit).

1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawn ocen i
uzasadnienie

b) Zasada ta jest suszna, poniewa potomstwo dwch kotw bez

ogonw moe odziedziczy dwa dominujce allele i nie by
zdolne do przeycia / mie powane wady rozwojowe.
a) Genotyp DDFF: DF
Genotyp DdFf: DF, Df, dF, df

1 p. za poprawne uzasadnienie

c) 1 F, 2 P, 3 F
Wskazana para mogaby mie potomka o oczach niebieskich,
przy zaoeniu, e pod wzgldem tej cechy oboje rodzice s
heterozygotami. Nie mogaby mie jednak dziecka, u ktrego nie
wystpiyby piegi, poniewa brak piegw jest cech dominujc,
a oboje rodzice s piegowaci, czyli maj w swoim genotypie oba
allele recesywne.
a) epistaza

1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawn ocen i
uzasadnienie

b) Prawdopodobiestwo wynosi 50%.

1 p. za poprawn odpowied

c) Nie, poniewa ma tylko jeden chromosom X z jednym allelem

genu O.
a) Choroba jest dziedziczona w sposb dominujcy.

1 p. za poprawne wyjanienie

b) Rodzinna hipercholesterolemia nie jest chorob sprzon z

pci (poniewa chory ojciec przekaza zmutowany allel synowi).

1 p. za poprawn odpowied

c) Wszystkie chore osoby maj genotypy Aa / Aa

a) C i D oraz H i I

1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawne podanie
przynajmniej jednej pary genw
1 p. za poprawn odpowied

b) Chromosomy 1 i 2, poniewa znajduj si w nich allele tych

samych genw.
27.

1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawne wskazanie
rodziny i podanie moliwych
genotypw potomstwa obu par

1 p. za poprawne podanie gamet

1 p. za poprawn odpowied

1 p. za poprawn odpowied

c) AE / Ae
a) 1 P, 2 P, 3 P

1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawn odpowied

b) 1 delecja, 2 inwersja, 3 duplikacja, 4 translokacja

1 p. za poprawn odpowied

c) Kryterium: przyczyna mutacji (sposb powstawania mutacji)

Wyjanienie: Mutacje spontaniczne s wynikiem bdu podczas
replikacji, a mutacje indukowane wywouje czynnik mutagenny /
mutagen.

1 p. za poprawne podanie
kryterium oraz wyjanienia

28.

d) 1. mutacje genowe, 2. mutacje chromosomowe (strukturalne),

3. mutacje chromosomowe liczbowe / liczby chromosomw
a) Poniewa wczesna diagnoza pozwala zastosowa diet ubog
w fenyloalanin, co zapobiega rozwojowi choroby / dziki
czemu nie wystpi objawy choroby / dziki czemu nie dojdzie
do upoledzenia w rozwoju dziecka.

1 p. za poprawne uzupenienie
schematu
1 p. za poprawne wyjanienie

b) Ten nowotwr nie bdzie dziedziczony / nie zostanie

przekazany potomstwu, poniewa rozwija si w komrkach
somatycznych, a one nie bior udziau w rozmnaaniu.

1 p. za poprawne okrelenie i
uzasadnienie

c)
Dziedziczenie
dominujce

29.

Dziedziczenie
recesywne
X
X
X

1. mukowiscydoza
2. daltonizm
3. fenyloketonuria
4. choroba Huntingtona
X
5. hemofilia
X
a) Przykady nastpstw (dwa spord podanych):
zaburzenia cyklu komrkowego, niekontrolowane namnaanie
zmutowanych komrek, kumulacja mutacji, zmiany
nowotworowe

b) Mutacja nie musi prowadzi do choroby nowotworowej

wtedy, gdy zajdzie w obszarze innym ni obszar zawierajcy
geny supresorowe lub naprawcze / zostanie usunita / komrka
ulegnie apoptozie.

1 p. za poprawne okrelenie
sposobu dziedziczenia
wszystkich chorb

1 p. za poprawne podanie
dwch nastpstw

1 p. za poprawne wyjanienie

II. Biotechnologia molekularna

Numer
zadania
1.

Oczekiwana odpowied
a)

1 p. za poprawn odpowied
Biotechnologia
tradycyjna

1.
2.
3.
4.

2.

Punktowanie

produkcja piwa z
wykorzystaniem
drody
tworzenie
transgenicznych
rolin
produkcja insuliny
przez bakterie
krzyowanie
organizmw
odmiennych ras

Biotechnologia
molekularna

X
X
X
X

b) C
a) trzy fragmenty DNA / 3

1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawn odpowied

b) Fragmenty bd si skaday odpowiednio z 10, 6 i 14 par

zasad (pz).

1 p. za poprawn odpowied

c) Lepkie koce, poniewa bd miay zakoczenia

jednoniciowe.

1 p. za poprawne okrelenie
rodzaju kocw

3.

4.
5.

a) III

1 p. za poprawn odpowied

b) adunek ujemny

1 p. za poprawn odpowied

c) Od wielkoci / od masy / od dugoci nici DNA / od iloci

nukleotydw w czsteczce DNA. Im ni DNA jest dusza, tym
czsteczka wolniej migruje w elu.
C
a) Przykady rnic (dwie spord podanych):
- PCR to powielanie czsteczki DNA niezalene od cyklu
komrkowego, a replikacja DNA w organizmie jest uzaleniona
od cyklu komrkowego.
- W czasie PCR nastpuj cykliczne zmiany temperatury, podczas
replikacji DNA w organizmie temperatura jest staa.
- W replikacj DNA w organizmie jest zaangaowanych wicej
enzymw, a w PCR mniej.
- Odmienna denaturacja w PCR za pomoc wysokiej
temperatury, w organizmie za pomoc helikazy.
- PCR stosuje si w warunkach laboratoryjnych, naturalna
replikacja DNA zachodzi w organizmie.

1 p. za poprawne wyjanienie
1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawne podanie
dwch przykadw rnic

1 p. za poprawne wyjanienie
b) Poniewa podczas PCR nastpuj zmiany temperatury.
Polimeraza musi by odporna na termiczn denaturacj / wysokie
temperatury stosowane w tym procesie / nie moe ulec
denaturacji w temperaturze ok. 90C stosowanej w pierwszym
etapie procesu.
1 p. za poprawn odpowied
6.

7.

8.

9.

c) po 7 cyklach
a) C

1 p. za poprawn odpowied

b) ligazy

1 p. za poprawn odpowied

c) Jest to przemiana anaboliczna, poniewa z prostszych

zwizkw powstaj zwizki bardziej zoone / poniewa reakcje
czenia fragmentw s reakcjami syntezy.
a) 1 DNA pozagenowy, 2 DNA funkcjonalnie zwizany z
genami, 3 DNA podlegajcy transkrypcji

1 p. za poprawne okrelenie
rodzaju reakcji i uzasadnienie

b) 3%

1 p. za poprawn odpowied

c) 2
a) Tak, poniewa jest moliwe przeniesienie genw wymarego
gatunku z biblioteki DNA do komrek np. bakteryjnych
i uzyskanie produktu danego genu.

1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawn ocen i
uzasadnienie

b) Z cDNA, poniewa kady wektor zawiera tylko jeden gen,

ktry jest pozbawiony intronw.
a) B

1 p. za poprawny wybr i
uzasadnienie
1 p. za poprawn odpowied

b) Przykady metod (jedna spord podanych): analiza

restrykcyjna, sekwencjonowanie, zastosowanie sond
molekularnych

1 p. za poprawne podanie
jednej metody

c) Odbyo si metod poredni, poniewa uyto do tego celu

wektora w postaci plazmidu.
d) Tak, poniewa dziki temu uzyskano komplementarne lepkie
koce w plazmidzie i w genie, ktre atwo mog zosta
poczone ligazami.

1 p. za poprawne
sformuowanie legendy

1 p. za poprawne okrelenie i
uzasadnienie
1 p. za poprawn ocen i
uzasadnienie
1 p. za poprawne podanie

e) Przykady wektorw (dwa spord wymienionych): sztuczne

chromosomy, wirusy, bakterie

10.

11.

12.
13.
14.

f) Odpowied (jedna spord podanych):

- Tempo rozmnaania si bakterii jest bardzo due (szybko si
rozmnaaj), dziki czemu moliwe jest uzyskanie w krtkim
czasie duej liczby kopii plazmidu.
- Rozmnaaj si bezpciowo / rozmnaaj si przez podzia
komrki, dziki czemu w trakcie rozmnaania nie dochodzi do
rekombinacji genetycznej.
a)
Organizm
Organizm
genetycznie
transgeniczny
zmodyfikowany
1. Zmiana
aktywnoci genw
naturalnie
X
wystpujcych w
organizmie.
2. Wprowadzenie do
organizmu
dodatkowych
X
kopii wasnych
genw.
3. Wprowadzenie do
organizmu genu
X
X
innego gatunku.

dwch przykadw
1 p. za poprawne podanie
jednej cechy i uzasadnienie

1 p. za poprawne okrelenie
przynalenoci wszystkich
organizmw do podanych grup

1 p. za poprawn odpowied

b) modyfikacja nr 3 / ostatnia
a) plazmid

1 p. za poprawn odpowied

b) C

1 p. za poprawn odpowied

c) eby wyizolowa /odrni bakterie, ktre pobray plazmid, od

bakterii, ktre go nie pobray. Bakterie wraliwe na antybiotyk
gin na poywce z tym antybiotykiem, bakterie, ktre pobray
plazmid / ulegy transformacji s na ten antybiotyk oporne.

1 p. za poprawne wyjanienie

d) Biblioteka cDNA zawiera same sekwencje kodujce (w

jednym plazmidzie znajduje si cDNA pojedynczego genu),
niezawierajce intronw, biblioteka genomowa zawiera cay
genom we fragmentach (z intronami).
PCR / acuchowa reakcja polimerazy
Podkrelone: udar mzgu, nadcinienie ttnicze, zawa, zakrzep,
choroba wiecowa
a)

1 p. za poprawne podanie
jednej rnicy
1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawne podkrelenie
wszystkich chorb i objaww
1 p. za poprawne wyskalowanie
osi Y, legend lub podpisy
poszczeglnych czci supka
oraz za narysowanie wykresu

1 p. za poprawn odpowied

15.

b)
Przeciwnicy: 65%
Zwolennicy: 22%
a) W latach 19962011 obserwowano tendencj wzrostow
powierzchni upraw rolin transgenicznych na wiecie. /
tendencja wzrostowa
b)
1.
2.

3.

16.

powstawanie tkanki
kalusowej
wprowadzenie do
komrek roliny
metalowego pyu
pokrytego obcym
genem
wstawienie obcego
genu do plazmidu

Mikrowstrzeliwanie
X

Agroinfekcja

1 p. za poprawne okrelenie
tendencji
1 p. za poprawne okrelenie
przynalenoci etapw do
podanych metod

c) Takiej odmiany kawowca nie mona nazwa rolin

transgeniczn, poniewa nie wprowadzono do niej genu
pochodzcego z organizmu innego gatunku / rolinami
transgenicznymi s tylko te roliny, do ktrych genomu
wprowadzono gen pochodzcy z organizmu innego gatunku,
natomiast opisywana odmiana (kakaowca) powstaa w wyniku
zahamowania ekspresji jej wasnego genu.
a) 1 NIE, 2 TAK, 3 TAK, 4 NIE, 5 TAK

1 p. za poprawne wyjanienie

1 p. za poprawne wyjanienie

b) Argumenty (jeden spord podanych):

- Genotyp w wyniku oddziaywa rodowiska moe da rne
fenotypy. / Wygld organizmw jest zaleny nie tylko od
genotypu, ale take od warunkw rodowiska, w jakich
przebywaj.
- U jednego z klonw mog zaj mutacje, majce wpyw na
fenotyp.
- U kobiet na fenotyp wpywa rwnie losowa inaktywacja
chromosomu X.

1 p. za poprawne wyjanienie
za pomoc jednego argumentu

c) Nazwa tkanki: kallus / tkanka kalusowa / tkanka kallusowa /

merystem przyranny / tkanka przyranna
Miejsce naturalnego wystpowania tkanki: w miejscu zranienia

1 p. za poprawne podanie
nazwy tkanki oraz miejsca
naturalnego wystpowania

17.

18.

19.

20.

21.

roliny
a) C, poniewa zarodki w polizygotycznej ciy mnogiej
rozwijaj si z oddzielnych zygot, a wic maj rny materia
genetyczny.

1 p. za prawidowy wybr oraz

uzasadnienie

b) 1 P, 2 F, 3 P
a) Z owc A, poniewa od niej pochodzi jdro komrkowe,
w ktrym jest zgromadzony materia genetyczny.

1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawne wskazanie
owcy i uzasadnienie wyboru

b) Sklonowane zwierz bdzie pci eskiej / bdzie samic,

poniewa tak pe miaa owca, od ktrej pochodzi materia
genetyczny / poniewa owca, od ktrej pobrano materia
genetyczny, bya samic / pci eskiej.

1 p. za poprawne podanie pci i

uzasadnienie

c) Sklonowana owca nie jest organizmem zmodyfikowanym

genetycznie, poniewa w czasie klonowania nie zmieniono jej
cech dziedzicznych wskutek ingerencji w materia genetyczny. /
Nie jest, poniewa do jej materiau genetycznego nie wstawiono
dodatkowej kopii jednego z jej genw ani genw pochodzcych
od innych gatunkw, nie zmieniono take aktywnoci adnego
z jej genw.

1 p. za poprawne okrelenie i
uzasadnienie

d) metod rozdzielenia komrek zarodka

a) Poniewa DNA mitochondrialne pochodzio z komrki jajowej
pozbawionej jdra komrkowego, pobranej od owcy (biorcy) nie
bdcej dawc.

1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawne wyjanienie

b) Poniewa klony jednego osobnika maj identyczny materia

genetyczny, co powoduje, e prawdopodobiestwo wystpienia
chorb genetycznych (uwarunkowanych mutacjami
recesywnymi) jest duo wiksze ni w przypadku krzyowania
niespokrewnionych ze sob osobnikw.
a) Zarodkowe komrki macierzyste mog si rnicowa w
dowolne komrki / tkanki organizmu, natomiast somatyczne
komrki macierzyste mog si rnicowa tylko w komrki
charakterystyczne dla danej tkanki, z ktrej zostay pobrane, np.
w rne rodzaje komrek skry.

1 p. za poprawne wyjanienie

b) Argument za: Moliwo wykorzystywania zarodkowych

komrek macierzystych w celach leczniczych do wytwarzania
tkanek, ktre trudno jest uzyska z somatycznych komrek
macierzystych lub przeszczepi.
Argument przeciw: Sprzeciw natury moralnej: wykorzystanie
komrek zarodkowych wie si ze zniszczeniem zarodka /
istnieje moliwo uzyskiwania komrek macierzystych w inny
sposb (niepowodujcy dylematw moralnych).
a) Przy stosowaniu szczepionek nowej generacji nie istnieje
ryzyko, e patogeny uaktywni si, wywoujc chorob u
zaszczepionej osoby.

1 p. za podanie po jednym
poprawnym argumencie za i
przeciw

b) Przykady rnic (jeden przykad spord podanych):

- Szczepionki rekombinowane zawieraj biako patogenu, a
szczepionki DNA DNA patogenu.
- Szczepionki rekombinowane, w przeciwiestwie do szczepionek
DNA, s wytwarzane za pomoc organizmw transgenicznych.
- Szczepionki DNA, w przeciwiestwie do szczepionek
rekombinowanych, mog doprowadzi do uzyskania odpornoci
na kilka czynnikw chorobotwrczych jednoczenie.

1 p. za poprawne podanie
jednej rnicy

c) 1 F, 2 P, 3 P

1 p. za poprawn odpowied

1 p. za poprawne wyjanienie
rnicy

1 p. za poprawne wyjanienie

22.

23.
24.
25.

26.

27.

a) Szpik kostny jest dobrym rdem komrek

wykorzystywanych w regeneracji uszkodzonych tkanek,
poniewa zawiera komrki macierzyste zdolne do rnicowania
si w rne typy komrek.

1 p. za poprawne wyjanienie

b) Przykady korzyci (dwa spord podanych):

- Nie trzeba szuka dawcy / oczekiwa na organ do przeszczepu.
- Komrki te maj takie same antygeny zgodnoci tkankowej, co
pacjent, wic jest wiksza szansa na przyjcie przeszczepu / na to,
e organizm nie odrzuci przeszczepu.
- Nie trzeba stosowa lekw immunosupersorowych.

1 p. za poprawne podanie
dwch korzyci

c) Poniewa z wiekiem maleje liczba mezenchymalnych komrek

macierzystych szpiku, co grozi dawcy niedostatkiem tych
komrek.
1 B, 2 A, 3 D
1 P, 2 F, 3 P
a) Przeciwciaa rozpoznajce markery nowotworowych komrek
macierzystych dziaaj na cile okrelon grup komrek, ktre
s odpowiedzialne za rozrost i odtworzenie guza
nowotworowego. Likwidacja (selektywna) tych komrek
zwiksza szanse wyleczenia.
b) Nie wszystkie komrki nowotworowe w jednakowym stopniu
uczestnicz w tworzeniu guza pozbawienie guza
macierzystych komrek nowotworowych powoduje jego
degeneracj, natomiast pozostawienie tych komrek powoduje
jego rozrost.
a) Stwierdzenie jest suszne, poniewa (jeden argument spord
podanych):
- somatyczne komrki macierzyste nie pobudz ukadu
immunologicznego do odrzucenia przeszczepu.
- uycie somatycznych komrek macierzystych nie budzi
wtpliwoci natury etycznej (jak uycie komrek embrionalnych).
- nie trzeba dugo oczekiwa na dawc, gdy chory sam jest
rdem komrek lub tkanek do przeszczepu.

1 p. za poprawne wyjanienie
1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawne wyjanienie
znaczenia

1 p. za poprawne okrelenie
stopnia uczestnictwa rnych
rodzajw komrek
nowotworowych w tworzeniu
guza
1 p. za poprawne uzasadnienie
susznoci stwierdzenia przy
pomocy jednego argumentu

b) Nie mona, komrki macierzyste krwi s multipotencjalne

mona z nich uzyska komrki szpiku, gdy krew i szpik
pochodz z tej samej tkanki zarodkowej (mezodermy), ale jelito
cienkie powstaje z entodermy, nie moe wic powsta z komrek
macierzystych krwi.

1 p. za poprawne okrelenie i
uzasadnienie

c) Poniewa wykorzystanie takich komrek wie si ze

zniszczeniem zarodka (dawcy).
a) Syn 1, poniewa prki w jego profilu genetycznym wystpuj
na tej samej wysokoci, co (niektre) prki matki i ojca /
poniewa jego profil genetyczny stanowi kombinacj profili
genetycznych rodzicw / jego profil genetyczny jest najbardziej
podobny do profili genetycznych rodzicw.

1 p. za poprawne wyjanienie

b) Przykady zastosowania metody (dwa spord podanych):

- diagnostyka chorb dziedzicznych
- kryminalistyka (identyfikacja przestpcy lub ofiary)
- identyfikacja osb zaginionych lub cia osb zmarych w
katastrofach

1 p. za poprawne podanie
dwch przykadw

c) DNA pozagenowy, poniewa sekwencje pozagenowe s

najmniej podobne u rnych osb (czciej wystpuj w nich
mutacje ni w DNA genowym) i dziki temu jest moliwe

1 p. za poprawne okrelenie
rodzaju DNA i uzasadnienie

1 p. za poprawne wskazanie
dziecka oraz uzasadnienie

28.

stworzenie unikalnego profilu dla kadej osoby.

a) 1 F, 2 F, 3 P

1 p. za poprawn odpowied

29.

b) Tak, poniewa zosta do nich wprowadzony gen pochodzcy

od innego gatunku.
a) 1 F, 2 P, 3 F

1 p. za poprawne okrelenie i
uzasadnienie
1 p. za poprawn odpowied

b) Poniewa dojrzae erytrocyty s pozbawione jdra

komrkowego / nie zawieraj materiau genetycznego.

1 p. za poprawne wyjanienie

30.

c) Nie moe stanowi podstawy do ustalenia ojcostwa, poniewa

cay mtDNA dziecka pochodzi od matki / do komrki jajowej w
trakcie zapodnienia wchodzi tylko jdro plemnika, wic
w mitochondriach dziecka jest wycznie DNA pochodzcy od
matki / poniewa ojciec nie przekazuje swoich mitochondriw
dziecku, a cay mtDNA dziecko dziedziczy po matce.
a) Prawidowo sformuowane problemy badawcze: 2, 3
Prawidowo sformuowane hipotezy: 1, 5

b) Nie pozwalaj, poniewa zrnicowane komrki zwierzce

nie dziel si w hodowli i sabo rozwijaj si w komrki nowego
organizmu / poniewa, aby sklonowa zwierz, jest potrzebna
transplantacja jdra komrkowego (do komrki jajowej, do
oocytu) lub rozdzielenie komrek zarodka.

1 p. za poprawne okrelenie i
uzasadnienie

2 p. za poprawny wybr dwch

problemw badawczych i
dwch hipotez
1 p. za poprawny wybr
przynajmniej jednego problemu
badawczego i jednej hipotezy
1 p. za poprawne okrelenie i
uzasadnienie

III. Ekologia
Numer
zadania
1.

2.

Oczekiwana odpowied
a) B

1 p. za poprawn odpowied

b) A 2, B 4, C 1, D 3

1 p. za poprawn odpowied

c) Jest to stwierdzenie suszne, gdy siedlisko oznacza przestrze

fizyczn (np. las liciasty), w ktrej wystpuje dany gatunek,
natomiast nisza jest zbiorem wszystkich wymogw yciowych
danego gatunku i nisze nawet bardzo blisko spokrewnionych
gatunkw rni si od siebie.
a) A, C, E

1 p. za prawidow ocen i
uzasadnienie

b) 1 F, 2 P, 3 F
3.
4.

Punktowanie

1 p. za poprawny wybr trzech

gatunkw
1 p. za poprawn odpowied

c) A 6, B 2, C 3
B
a) Solird jest gatunkiem stenohalicznym, poniewa wystpuje
wycznie w miejscach o znacznym zasoleniu, a wic jego zakres
tolerancji w stosunku do stenia soli w rodowisku jest niewielki.

1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawne okrelenie
zakresu tolerancji i uzasadnienie

b) Przykady przystosowa (trzy spord podanych):

- gruba skrka / epiderma

1 p. za poprawne podanie trzech

przystosowa

- magazynowanie duej iloci wody

- wysokie stenie osmotyczne soku komrkowego
- gruczoy na liciach wydzielajce ston solank
c) Solird moe by wykorzystywany jako bioindykator,
poniewa jest gatunkiem o wskim zakresie tolerancji w stosunku
do zasolenia / poniewa wystpuje wycznie w siedliskach
o znacznym zasoleniu jego wystpowanie wskazuje na obecno
znacznej iloci soli w glebie.
a)

1 p. za poprawne wyjanienie

b) Jest to populacja rozwijajca si, poniewa wystpuje w niej

wicej osobnikw modych ni starych.

1 p. za poprawne okrelenie i
uzasadnienie
1 p. za poprawne podanie trzech
czynnikw

6.

c) Przykady czynnikw (trzy spord podanych):

- siedlisko odpowiednie dla gatunku
- liczba / obecno drapienikw
- dostpno pokarmu
- wystpowanie pasoytw
- choroby zakane (bakteryjne i wirusowe)
a) 1 E, pH , 2 C, pH , 3 A, 4 D, pH , 5 B

7.

b) 1 F, 2 F, 3 F
a) krzywa I (typ I)

1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawn odpowied

b) Sonie afrykaskie cechuje strategia typu K, czyli maj one

ma liczb potomstwa o duych rozmiarach, ktre wolno ronie i
dugo yje.

1 p. za poprawne podanie typu

strategii oraz uzasadnienie

c) skupiskowe (grupy rodzinne)

a) 1 F, 2 P, 3 P

1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawn odpowied

b) A 2, B 5, C 1, D 3

1 p. za poprawn odpowied

c) Korzyci, ktre czerpie grzyb: zwizki organiczne

Korzyci, ktre czerpie rolina: woda, sole mineralne (N, P, K)
d) B, C, E
a) A 3, B 1, C 2, D 4

1 p. za poprawne podanie
korzyci, ktre czerpie grzyb oraz
rolina
1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawn odpowied

b) A

1 p. za poprawn odpowied

c) Drapienik i jego ofiara reguluj nawzajem swoj liczebno /

spadek liczebnoci populacji ofiary prowadzi do spadku
liczebnoci populacji drapienika, a to z kolei powoduje wzrost
liczebnoci populacji ofiary.
a) zwierzta przeuwajce / przeuwacze i mikroorganizmy
(protisty zwierzce / pierwotniaki, bakterie trawice celuloz)

1 p. za poprawne wykazanie
zwizku

5.

8.

9.

10.

1 p. za poprawne narysowanie
piramidy

1 p. za poprawn odpowied

1 p. za poprawne podanie obu

grup organizmw

11.

12.

13.

b) Mikroorganizmy (protisty zwierzce / pierwotniaki i bakterie)

uzyskuj glukoz oraz siedlisko wystpowania, zwierzta
przeuwajce octan, propionian i malan.

1 p. poprawne podanie korzyci

obu grup organizmw

c) Jest to symbioza / mutualizm obligatoryjny, poniewa obie

grupy organizmw czerpi korzyci z tej relacji i jest ona
niezbdna im do przeycia.
a) A sukcesja pierwotna, B sukcesja wtrna, poniewa
sukcesja pierwotna zachodzi na terenach dotychczas niezajtych
przez adn biocenoz, ktrych przykadem jest skaa, a sukcesja
wtrna na terenach zajtych wczeniej przez jak biocenoz,
ktrych przykadem jest pytkie jezioro.

1 p. za poprawne okrelenie
rodzaju interakcji
midzygatunkowej i uzasadnienie
1 p. za poprawne okrelenie
rodzaju sukcesji w obu
przykadach i uzasadnienie

b) 2, 4, 5, 1, 3

1 p. za poprawn odpowied

c) sukcesja pierwotna

1 p. za poprawn odpowied

d) C
a) 5, 7, 3, 4, 1, 2, 6

1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawn odpowied

b) Przykady (jeden przykad spord podanych):

- zrzuty / dopyw / wylewanie ciekw przemysowych
i komunalnych
- pola uprawne (pestycydy, rodki ochrony rolin)
- nielegalne wysypiska

1 p. za poprawne podanie jednego

przykadu

c) Wraz ze wzrostem yznoci (eutrofizacj) wody zbiornika

wrasta ilo fitoplanktonu, ktrego rozwj i rozkad zmniejsza
ilo tlenu i powoduje obumieranie wielu gatunkw (zmniejszenie
biornorodnoci wskutek obumierania wielu gatunkw).

1 p. za poprawne wykazanie
zwizku

d) Przykady (dwa spord podanych):

- oczyszczanie ciekw (w oczyszczalniach)
- likwidowanie nielegalnych wysypisk mieci
- redukcja fosforanw w detergentach
- kompostowanie odpadw
- ograniczenie stosowania nawozw sztucznych i rodkw
ochrony rolin
a) Szczur niady zasiedla poddasza i strychy, a jego pokarmem s
gwnie warzywa. Szczur wdrowny zasiedla piwnice i kanay
ciekowe, a jego pokarmem s gwnie warzywa i miso.

1 p. za poprawne podanie dwch

przykadw

b) stay dostp do poywienia oraz liczne miejsca schronienia

1 p. za poprawne podanie dwch

korzyci

c) Podkrelone: mucha domowa, jaskka dymwka, karaczan

prusak
14.

15.

a) A 3, B 2, C 1

1 p. za poprawne opisanie niszy

ekologicznych obu gatunkw

1 p. za poprawne podkrelenie
trzech gatunkw
1 p. za poprawn odpowied

b) acuch 1 poniewa jest to przykad acucha detrytusowego,

a w ekosystemie heterotroficznym wystpuje jedynie acuch
detrytusowy (brak acuchw spasania).

1 p. za poprawne okrelenie
rodzaju acucha i uzasadnienie

c) acuch spasania: 2, 3
acuch detrytusowy: 1
a) 1 cika, 2 skaa macierzysta

1 p. za poprawn odpowied

b) Zwierzta: wprowadzaj materi organiczn w gb gleby,

spulchniaj j, przyspieszaj mineralizacj.
Roliny: chroni gleb przed deszczem i erozj.

1 p. za poprawne okrelenie roli

obu grup organizmw

1 p. za poprawn odpowied

16.

17.

18.

c) 1 P, 2 P, 3 F
a) Przykady czynnikw (dwa spord podanych):
- warunki rodowiskowe / klimat
- wilgotno
- temperatura
- skad gatunkowy zespow rolinnych

1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawne podanie dwch
czynnikw

b) D

1 p. za poprawn odpowied

c) zakadanie przez czowieka monokultur lenych

a) Im mniejsze zasolenie wd w Batyku, tym nisza
rnorodno gatunkw wystpujcych w tym morzu.

1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawne wykazanie
zalenoci

b) Stwierdzenie to jest suszne, poniewa w strefie przydennej

Morza Batyckiego nie wystpuj producenci, a dodatkowo na dno
opada martwa materia organiczna, ktra jest rozkadana przez
destruentw.
a) Przyczyna (jedna spord podanych):
brak drapienikw, atwy dostp do pokarmu

1 p. za poprawn ocen susznoci

twierdzenia i uzasadnienie
uwzgldniajce dwa argumenty

b) Poniewa nastpio zwikszenie liczby myszy, szczurw

(ywicych si jajami i piskltami pingwinw) oraz zwikszenie
liczby krlikw, ktre zjadaj rolinno stanowic materia do
budowy gniazd pingwinw.

1 p. za poprawne podanie jednej

przyczyny
1 p. za poprawn ocen przyczyny
negatywnego wpywu
zmniejszenia liczby kotw
1 p. za poprawn odpowied

c) A
d) Poniewa przeya grupa osobnikw odpornych na chorob,
dziki ktrej populacja krlikw na wyspie si odnowia.
a) 1 nitryfikacja, 2 denitryfikacja, 3 amonifikacja, 4
asymilacja / pobieranie azotanw(V) (NO3-) przez roliny, 5
wizanie wolnego azotu atmosferycznego

1 p. za poprawne wyjanienie

b) bakterie z rodzaju Azotobacter, cyjanobakterie / sinice, bakterie

z rodzajw Rhizobium i Clostridium

1 p. za poprawne podanie jednego

rodzaju bakterii

20.

c) 1 P, 2 F, 3 P
a) 1 P, 2 P, 3 F

1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawne podanie po
jednym przykadzie obu rodzajw
ekosystemu

21.

b) Przykad ekosystemu o najwikszej produktywnoci: las

tropikalny / rafa koralowa
Przykad ekosystemu o najmniejszej produktywnoci: tundra /
pustynia / otwarty ocean
a) C, F
b) A 4, B 5, C 2, D 3

1 p. za poprawn odpowied

c) Najwicej gatunkw wystpuje w klimacie rwnikowym

i podzwrotnikowym, czyli rejonach ciepych i wilgotnych. W
miar oddalania si od rwnika liczba gatunkw maleje.
a) Wgiel w postaci zwizkw organicznych: B, C, D
Wgiel w postaci zwizkw nieorganicznych: A

1 p. za poprawne wykazanie
zwizku

b) Przykady rde emisji dwutlenku wgla (dwa spord

podanych):
- spalanie paliw kopalnych
- produkcja przemysowa
- pojazdy silnikowe / motoryzacja
- wybuchy wulkanw

1 p. za poprawne podanie dwch

rde emisji

19.

22.

1 p. za poprawne podanie
wszystkich nazw

1 p. za poprawn odpowied

1 p. za poprawn odpowied

- wietrzenie wapieni

23.

c) Powoduje to wzrost stenia dwutlenku wgla w atmosferze

w lasach tropikalnych bardzo intensywnie zachodzi fotosyntaza,
przez co nastpuje zuycie znacznych iloci dwutlenku wgla.
a) Porwnanie biornorodnoci dwch przylegych ekosystemw
i strefy pomidzy nimi. / Czy biornorodno ekotonu bdzie
wiksza ni biornorodno dwch przylegych do niego
ekosystemw?

24.

b) W ekotonie wystpuj gatunki charakterystyczne dla obu

ssiadujcych ze sob ekosystemw oraz gatunki typowe tylko dla
strefy poredniej.
a) Przykady cech (trzy cechy spord podanych):
odczyn / pH wody, zawarto substancji odywczych, stopie
odizolowania od podoa, biornorodno / rnorodno
gatunkowa

1 p. za poprawne okrelenie
wpywu zmniejszenia
powierzchni lasw tropikalnych
na stenie CO2 w atmosferze
1 p. za poprawne sformuowanie
problemu badawczego
1 p. za poprawne wyjanienie

25.

26.

27.

28.

1 p. za poprawne podanie trzech

cech

b) Przykady rl torfowisk (jeden przykad spord podanych):

s naturalnymi zbiornikami retencyjnymi, reguluj stosunki
wodne w przylegych do nich siedliskach, s miejscem
wystpowania rzadkich gatunkw rolin i zwierzt

1 p. za poprawne podanie jednej

roli

c) Przykady dziaalnoci czowieka, zagraajce torfowiskom

(dwa spord podanych):
osuszanie terenw podmokych, eksploatacja torfu, zwikszanie
powierzchni gruntw przeznaczonych do produkcji rolnej
a) Jest to gatunek, ktry pochodzi z innych regionw
geograficznych, byskawicznie si rozprzestrzenia, stanowi
zagroenie dla gatunkw rodzimych.

1 p. za poprawne wskazanie
dwch przykadw

b) Stanowi due zagroenie dla naturalnej biornorodnoci,

poniewa wygrywaj konkurencj o siedliska z gatunkami
rodzimymi.
Litoral cechuje si najwiksz rnorodnoci gatunkow,
poniewa jest tu najwikszy wybr pokarmu, dociera tu najwicej
wiata sonecznego, cinienie jest najnisze, a natlenienie
najwysze.
a) Restytucja polega najczciej na przeniesieniu osobnikw
gatunku zagroonego wyginiciem do specjalnych miejsc, w
ktrych mona je otoczy szczegln opiek. Dziki temu mog
si one rozmnaa i odpowiednio rozwija. Reintrodukcja polega
na umieszczeniu osobnikw w ich naturalnych siedliskach.

1 p. za poprawn ocen
zagroenia

b) Przykady dziaa (dwa spord podanych):

- leczenie osobnikw chorych
- hodowla w warunkach zblionych do naturalnych
- odtworzenie siedlisk wystpowania gatunku
- monitoring wdrwek fok
a) Przykadowe przyczyny (dwie spord podanych):
- spalanie paliw kopalnych
- produkcja przemysowa
- przetwarzanie rud metali
- pojazdy silnikowe / motoryzacja
- produkcja nawozw sztucznych
- wybuchy wulkanw

1 p. za poprawne podanie dwch

przykadw dziaa

b) 1 P, 2 F, 3 P

1 p. za poprawn odpowied

1 p. za podanie trzech cech

1 p. za poprawne okrelenie strefy

jeziora o najwyszej
biornorodnoci i uzasadnienie
1 p. za poprawne wyjanienie
rnicy pomidzy pojciami

1 p. za poprawne podanie dwch

przyczyn

IV. Ewolucja organizmw

Numer
zadania
1.

2.

Oczekiwana odpowied

Punktacja

a) A 2, B 1, C 5, D 4

1 p. za poprawn odpowied

b) Teoria samordztwa mwi o tym, e ycie powstao samorzutnie

z materii nieorganicznej, a teoria panspermii zakada, e ycie na
Ziemi zostao przeniesione z Kosmosu, np. bakterie zostay
przeniesione przez meteoryt.
a) Formy niepodobne byy czciej zjadane przez drapieniki, co
utrwalao i zwikszao czsto wystpowania form podobnych do
pazia.

1 p. za poprawne wyjanienie

1 p. za poprawne wyjanienie
1 p. za poprawn odpowied

b) A

3.

4.

5.
6.

c) Konwergencji, poniewa jeden gatunek upodobni si do

drugiego w wyniku dziaania tego samego czynnika selekcja
innych form przez drapieniki.
a) ywa skamieniao jest to gatunek, ktry nie uleg zmianie od
milionw lat. / Gatunek yjcy obecnie, ktry niewiele si zmieni
w bardzo dugim okresie czasu. / ktry przetrwa wiele milionw
lat do dzisiaj w niemal niezmienionej postaci.

1 p. za poprawne okrelenie i
uzasadnienie
1 p. za poprawne wyjanienie

b) Przykady gatunkw (trzy spord podanych):

hoacyn, hatteria, dziobak, skrzypocz, odzik, miorzb, wolemia,
araukaria, metasekwoja

1 p. za poprawne podanie trzech

gatunkw

c) Poniewa gatunki wymare s bezporednim dowodem

ewolucji / pozwalaj w przyblieniu pozna cechy zwierzt dawno
wymarych.
a) 2

1 p. za poprawne wyjanienie

b) Gatunki A i C, poniewa pomidzy nimi wystpuje najmniej

rnic w porwnywanej sekwencji DNA.

1 p. za poprawne okrelenie i
uzasadnienie

c) Poniewa fragmenty kodujce wolniej ewoluuj / jest wiksza

presja selekcyjna fragmentw kodujcych / wolniej kumuluj si w
nich mutacje, a badane gatunki byy gatunkami blisko
spokrewnionymi. Analiza tych fragmentw moga nie wykaza
adnych rnic.
A 2, B 1, C 3, D 5, E 4
a) Dwa spord podanych: A, C, F

1 p. za poprawne wyjanienie

1 p. za poprawn odpowied

b) Przykady konwergencji: B, D, E
Przykady dywergencji: A, C, F

1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawne wskazanie
dwch par
1 p. za poprawne
przyporzdkowanie szeciu par

c) B

1 p. za poprawn odpowied

d) Przykady porednich dowodw ewolucji (dwa spord

podanych):
- jedno budowy i funkcjonowania organizmw
- narzdy szcztkowe
- atawizmy

1 p. za poprawne podanie dwch

przykadw

7.
8.

9.

10.

11.
12.

- podobiestwo rozwoju embrionalnego

B
a) Poniewa drapienik traci posiek, ale ma moliwo kolejnego
polowania, natomiast ofiara traci ycie nie ma kolejnej szansy na
modyfikacj zachowania / poniewa ofiary niemajce pewnych
cech (niewykazujce pewnych zachowa) s zabijane (gin), a w
wypadku drapienika osobnik trac jedynie posiek, ale wci maj
szanse na kolejne polowanie.

1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawne wyjanienie

b) 1 P, 2 F, 3 P
a) Czy sposb rozmnaania ma wpyw na przetrwanie populacji
Caenorhabditis elegans zainfekowanej bakteri chorobotwrcz? /
Wpyw sposobu rozmnaania na przetrwanie populacji C. elegans
zainfekowanej bakteri chorobotwrcz.

1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawne sformuowanie
problemu badawczego

b) Rozmnaanie pciowe zwiksza / zmniejsza / wpyw na

moliwoci przeycia populacji Caenorhabditis elegans
zainfekowanej bakteri chorobotwrcz.

1 p. za poprawne sformuowanie
hipotezy

c) Rozmnaanie pciowe umoliwia rekombinacj, a tym samym

wystpienie w populacji zestawu alleli korzystnego w danych
warunkach rodowiska / zwiksza zmienno osobnikw, co z kolei
zwiksza szanse pojawienia si osobnikw odpornych na dan
bakteri chorobotwrcz.
a) Jest to moliwe, poniewa wiksze zwierzta maj mniejsz
powierzchni ciaa w stosunku do masy / rozmiarw ciaa trac
przez to mniej ciepa. Mniejsze zwierzta klimatu gorcego maj
ma powierzchni ciaa, dziki czemu trac mniej wody / maj
wiksz powierzchni ciaa w stosunku do masy ciaa / rozmiarw
przez co sprawniej chodz organizm / co chroni je przed
przegrzaniem.

1 p. za poprawne wyjanienie

b) Zwierzta klimatu chodniejszego maj krtsze peryferyczne

czci ciaa / krtsze uszy / koczyny ni zwierzta klimatu
gorcego. W klimacie chodniejszym odstajce czci ciaa
powoduj niepotrzebn utrat ciepa. W klimacie gorcym
uatwiaj chodzenie organizmu.
a) A 2, B 1, C 3

1 p. za poprawne wyjanienie
zwizku

b) A. dobr sztuczny, B. dobr krewniaczy, C. dobr pciowy

Liczebno populacji: 1000 osobnikw
Czsto wystpowania genotypw:
AA: 650 / 1000 = 0,65
Aa: 200 / 1000 = 0,20
aa: 150 / 1000 = 0,15
Liczba alleli w populacji: 2000
Czsto wystpowania alleli:
A: 650 x 2 + 200 = 1500
1500 / 2000 = 0,75
a: 150 x 2 + 200 = 500
500 / 2000 = 0,25
Oczekiwana czsto wystpowania genotypw:
AA: p2 = 0,752 = 0,5625
Aa: 2pq = 2x0,75x0,25 = 0,375
aa: q2 = 0,252 = 0,0625
Oczekiwana liczebno genotypw w populacji:
AA: 0,5625 x 1000 = 562
Aa: 0,375 x 1000 = 375
aa: 0,0625 x 1000 = 63

1 p. za poprawne okrelenie i
uzasadnienie

1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawne podanie trzech
nazw
1 p. za prawidowe okrelenie

13.

Odpowied: Populacja nie znajduje si w stanie rwnowagi

genetycznej.
a) A1A3 i A2A3

c) D

1 p. za poprawne podanie dwch

genotypw
1 p. za poprawne podanie dwch
genotypw
1 p. za poprawn odpowied

d) dobr krewniaczy
a) przez wdrwki / rozprzestrzenianie si (po lodzie)

1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawne wyjanienie

b) Jest wynikiem efektu zaoyciela powstaa z maej grupy

osobnikw, ktre wykorzystay sprzyjajce warunki
i przywdroway na Islandi.

1 p. za poprawne okrelenie
efektu i uzasadnienie

b) A1 i A2

14.

15.

16.
17.

18.

19.

20.

c) Dziki kolejnym wdrwkom w czasie maej epoki lodowcowej

rnorodno genetyczna lisw polarnych wzrosa (z jednego do
piciu haplotypw).
a) Przykady komplikacji zdrowotnych (dwa spord podanych):
- miadyca
- zawa serca
- choroba wiecowa

1 p. za poprawne okrelenie
wpywu wdrwek na
rnorodno genetyczn
populacji
1 p. za poprawne podanie dwch
przykadw

b) Prawdopodobiestwo wystpowania homozygoty dominujcej

wynosi 1 / 1 000 000
p2 = 0,000001 p = 0,001, q = 1 0,001 q = 0,999

1 p. za poprawne podanie
prawdopodobiestwa

c) B
1 TAK, 2 TAK, 3 NIE, 4 TAK
a) dobr kierunkowy

1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawn odpowied

b) W populacjach naraonych na dziaanie warfaryny czsto

wystpowania allelu warunkujcego niewraliwo na ten zwizek
ronie, a po usuniciu warfaryny ze rodowiska spada.

1 p. za poprawne okrelenie
kierunku zmian czstoci
wystpowania allelu

c) Szczury odporne na warfaryn s naraone na niedobory

witaminy K.

1 p. za poprawne wyjanienie

d) ilo witaminy K w poywieniu

a) Obserwacja gatunkw piercieniowych pozwala zrozumie
stopniowy proces powstawania nowych gatunkw w wyniku
pojawiania si form porednich.

1 p. za poprawne wskazanie
czynnika selekcyjnego
1 p. za poprawn ocen
przydatnoci obserwacji
gatunkw piercieniowych

b) Specjacja allopatryczna bariera przestrzenna uniemoliwia

swobodne krzyowanie si wszystkich populacji / podgatunkw
salamander.

1 p. za poprawne okrelenie
rodzaju specjacji i uzasadnienie

c) nagromadzenie zmian / dua zmienno dwch skrajnych form i

wytworzenie midzy nimi izolacji rozrodczej
a) p = 1 0,6 = 0,4

1 p. za poprawne wskazanie
przyczyny
1 p. za poprawn odpowied

b) 480

1 p. za poprawn odpowied

c) D, poniewa w populacji znajdujcej si w stanie rwnowagi

mutacje nie zachodz.
a) A 5, B 3, C 1, D 4

1 p. za poprawny wybr i
uzasadnienie
1 p. za poprawn odpowied

b) Mechanizmy izolacji prezygotycznej (jeden spord podanych):

- izolacja siedliskowa
- izolacja sezonowa

1 p. za poprawne podanie po
jednym przykadzie izolacji z
dwch grup

- izolacja behawioralna (etologiczna)

- izolacja mechaniczna
- izolacja gametyczna

21.

Mechanizmy izolacji postzygotycznej (jeden spord podanych):

- obniona ywotno mieszacw
- bezpodno mieszacw
- upoledzenie potomstwa mieszacw
a) A
b) A. ok. 54 mln lat temu, B. ok. 67 mln lat temu, C. ok. 78 mln lat
temu

1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawne podanie trzech
dat (z dokadnoci do 3 mln lat)
1 p. za poprawn odpowied

c) D
1 p. za poprawn odpowied
22.

23.

24.

25.

d) radiacja adaptacyjna
a) Efekt wskiego garda, poniewa przetrway tylko nieliczne
osobniki tego gatunku / nie istnieje gdzie indziej wiksza populacja
ubra.

1 p. za poprawne okrelenie i
uzasadnienie zawierajce jeden
argument

b) Poniewa populacja pochodzi praktycznie od jednej pary

zaoycieli, pula genowa ubrw jest bardzo niewielka. Istnieje
zatem due ryzyko pojawienia si schorze genetycznych. / Nisza
jest zatem odporno na rnego rodzaju choroby.
a) A

1 p. za poprawne wyjanienie

b) fosylizacja

1 p. za poprawn odpowied

c) Przykady czynnikw (dwa spord podanych):

- rodowisko ubogie w tlen
- brak zwierzt mogcych zniszczy szcztki
- bardzo wolny proces rozkadu
- dostateczna ilo osadw
- stabilne siedlisko osonite przed czynnikami zewntrznymi /
dostpem tlenu
a) rna stabilno warunkw rodowiska

1 p. za poprawne podanie dwch

czynnikw

1 p. za poprawn odpowied

1 p. za poprawne podanie jednej

przyczyny

b) Im wystpowanie zmian rodowiska jest czstsze, tym tempo

ewolucji jest szybsze. / W stabilnym rodowisku gatunki zmieniaj
si powoli, a w rodowisku zmiennym szybko.

1 p. za poprawne wykazanie
zalenoci

c) radiacja adaptacyjna
a) B

1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawn odpowied

b)

26.

Sylur
Jura
1
5
a) 1. A, E; 2. C, E; 3. B, E; 4. B, D

Proterozoik
2

27.

b) Wedug teorii pierwotnego bulionu procesy polimeryzacji

przebiegay w toni wodnej praoceanu, natomiast wedug teorii
pierwotnej pizzy w wodach praoceanu zwizki organiczne byy
zbyt rozproszone (byo ich zbyt mao), by mogy da pocztek
yciu / aby zaszy procesy polimeryzacji potrzebne byy
katalizatory / procesy polimeryzacji przebiegay w dnach pytkich
(wysychajcych) zbiornikw wodnych / procesy polimeryzacji
zachodziy w warunkach silnego ogrzewania i stopniowego
odwodnienia.
a) A. kreda, B. perm

1 p. za poprawne wpisanie
trzech cyfr
1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawne wyjanienie

1 p. za poprawne podanie dwch

nazw

b) Przykady negatywnego wpywu czowieka na rodowisko (trzy

spord podanych):
- wzrost zanieczyszcze rodowiska
- likwidacja naturalnych siedlisk
- rozwj rolnictwa, urbanizacji i przemysu
- zmniejszenie powierzchni lasw / terenw zielonych
- stosowanie szkodliwych rodkw ochrony rolin
- niekontrolowany wyrb lasw

1 p. za poprawne podanie trzech

przykadw

1 p. za poprawn odpowied
28.

29.

30.
31.

32.

c) A
a) Przykady struktur rolinnych (dwa spord podanych):
- wizki przewodzce: umoliwiaj transport wody, soli
mineralnych (pobieranych na ldzie z podoa) i substancji
odywczych (produkowanych w zielonych czciach roliny)
wzdu caej roliny
- tkanka wzmacniajca: pomaga utrzyma si rolinie w pionie (z
uwagi na mniejsz gsto powietrza od wody)
- epiderma / skrka wysycona kutyn / pokryta kutykul: ogranicza
parowanie i utrat ciepa (na ldzie jest mniejsza wilgotno i
wiksze wahania temperatur)
- aparaty szparkowe: umoliwiaj regulacj wymiany gazowej i
parowania (na ldzie jest mniejsza wilgotno i odmienne stenia
gazw)
- system korzeniowy: umoliwia sprawne pobieranie wody z
podoa (ograniczony dostp do wody na ldzie)

2 p. za poprawne podanie dwch

struktur rolinnych i opisanie
ich wartoci przystosowawczej,
1 p. za poprawne podanie jednej
struktury rolinnej i opisanie jej
wartoci

b) C

1 p. za poprawn odpowied

c) ryniofity

1 p. za poprawn odpowied

d) Przykady rolin (dwa spord podanych):

- mszaki
- paprotniki
- roliny pierwotnie wodne (zielenice, krasnorosty)
a) Afryka Azja Australia Europa Ameryka Pnocna

1 p. za poprawne podanie dwch

grup rolin

b) poziom wody by wwczas niszy / istnia most ldowy /

podczas zlodowacenia mona byo przej po ldzie midzy tymi
kontynentami

1 p. za poprawne wyjanienie

c) Nie, poniewa m.in. Homo erectus (czowiek wyprostowany)

rwnie przemieszcza si midzy kontynentami.
1 TAK, 2 TAK, 3 NIE, 4 TAK, 5 NIE
a) A 2, B 1, C 3

1 p. za poprawne okrelenie i
uzasadnienie
1 p. za poprawn odpowied
1 p. za poprawn odpowied

b) Przykady rnic (trzy spord podanych):

Czaszka A:
- mniejsza objto mzgoczaszki,
- obecne way nadoczodoowe,
- wiksze zby, wyranie odrniaj si ky w czaszce A,
- mocna uchwa.
Czaszka C:
- wiksza objto mzgoczaszki,
- brak waw nadoczodoowych,
- mniejsze zby, mniej zrnicowane,
- drobniejsza budowa twarzoczaszki,
- spaszczona twarzoczaszka.
Ameryka Poudniowa szybciej oddzielia si od Afryki ni Europa,
Azja i Ameryka Pnocna oddzieliy si od siebie. Przez to midzy
Ameryk Poudniow a Afryk powstaa bariera w postaci oceanu,

1 p. za poprawne podanie trzech

rnic

1 p. za poprawn odpowied

1 p. za poprawne wyjanienie

ktra uniemoliwia ssakom migracje. Europa, Azja i Ameryka

Pnocna byy poczone jeszcze przez dugi czas, dlatego ssaki
mogy si swobodnie przemieszcza midzy nimi.