Dane o orygmate

PutAshfld m 2006 by Dvlius Kiawng Vertag.

SmktmaH 21. D-13602 BieteteM ixtoor Ihe M v .Slurm - was tun?*
Copyright O by Delius Klasmg Vertag GmbH BieIeteM
Tum acze i jzyka mermeckiego Nadia Watasak
ProjaM oMadKi Karotma ToKia
Zdtfloe na okadce Stewomr Zatacki
[udostflpnono wg Hcancji C rvatiw Commons U znarw autorstwa 3 0 Polska)
Opracow a merytoryczne i jzykowe / s# m Magdatona Grecka
Konsultacja merytoryczna kpi Janusz Zbmra/owsk/ kpt Uaciei SodtoewKZ
Redaktor Jacek tvgw*>c*
Redakcja Ivchnczna i Korekta Mana akomy
797 14
PoradnA. ktry w przystpny sposb omawia caokszlak probtemw i zagadnie dotyczcych
zjawiska sztormu na morzu Omowiono w ram fizyczny i meteorologiczny mechanizm powsta
wania sztormu, zachowa jachtu w z ateZnoSci od jego konstrukcji i wyposaZema. nawigacj
i metody sztormowania w trudnych warunkach pogodowych, a take sposoby przygotowa
sprztu i zaogi Podano praktyczne wskazwki i porady <fta Kapaana zaogi TreSC zilustrowano
Kcznymi rysunkami
Odborcy osoby amatorsko uprawiajce eglarstwo wszyscy zamteresowam tematyk morsk
CopyrtgM tor the Poksh etSbon by Wydawnotwa KomunAacy >cznoto sp z o o
Warszawa 2010
Utwr am w catotci. am we fragmentach me moZe by skanowany, kserowany, powielany bdZ
rozpowszechniany za pomoc urzdze elektronicznych, mechanicznych, kopiujcych nagry
wajcych . m y c h . w tym rwmeZ me moZe byC urmeszczany am rozpowszvchmany w postea
cyfrowej zarwno w Intemeoe jak i w s a a c h lokalnych bez pisemnej zgody posiadacza praw
autorskich
IS8N 976-83-206-1790-0
Ttomacz i wydawca formuj. Ze podjk wszelkie m o** starania, aby zapewni prawtdtowo danych, formacji oraz porad zawartych w tej ksiZce i za ewentualne Wdy me mog
by pocignici do odpowiedzialnoci
Wydawnictwa KomunAacji i cznotci sp z o O
ul Kazamarzowska 52.02-546 Warszawa
tel 22-849-27-51. fax 22-649-23-22
Potna oferta W K l w IN TE R N E C IE http www wkl m m pi

Dystrybucja i sprzeda wysykowa - firma EPI-SYS

03-962 Warszawa, ul Abrahama 11
www sztormcoroWc pl. e-ma* sWep@sztormcorobic pl

W yd a 1 Warszawa 2010
Skad i amanie ALINEA
Druk i oprawa ZaUad Pokgr Wydawn POZKAL
88-104 Inowrocaw, ul Ceg m a 10/12

Spis treci

Przedm owa do w ydania p o ls k ie g o ...............................................

10

P rze d m o w a ...........................................................................................

11

Energia ..................................................................................................
Unoszenie si ciepego p o w ie trza ....................................................
Pobieranie ciepa przez atmosfer ziemsk .................................
Powstawaniewiatru.............................................................................
Tworzenie si s zto rm u .........................................................................
Ciepo kondensacji .............................................................................
Skraplanie przez ochodzenie ...........................................................
Ochadzanie si powietrza poprzez w zn o s ze n ie ..........................
Proces kondensacji (skraplania) ......................................................
Sztorm wywoany ciepem kondensacji..........................................

13
13
13
14
14
14
15
15
16
17

W y i ni ................................................................................................
Pionowa cyrkulacja prdw pow ietrznych......................................
Globalnacyrkulacjapowietrza...........................................................
Wiatr w obszarze niskiego cinienia ...............................................
Wiatr w obszarze wysokiego cinienia.............................................
Mapa synoptyczna a w ia t r ..................................................................

18
18
18
22
23
23

Wiatr, silny wiatr, sztorm , ................................................................

Odczytywanie prdkoci w ia tru .........................................................
Okrelanie prdkoci wiatru z odlegoci midzy izobarami . . .

26
26
28

Ni s z t o r m o w y .....................................................................................
Nagy spadek cinienia .......................................................................
Ni sztormowy na mapie synoptycznej ...........................................
Waciwoci wiatru niu sztorm owego.............................................
Przemieszczanie si fro n t w .............................................................

30
30
30
32
32

Biblioteka

emanie w taki sposb, aby me uszkodzi jachtu

zaogi oraz nie dopuci d o urwania czego.
co w konsekwencji m oe spow odowa utrat m asztw; cum owanie,
by dao si przespa spokojnie noc bez strat w sprzcie i ludziach;
wreszcie nawet choroba morska, ktr naley przyj z godnoci
!u m ie ch e m ...
Ksika pt .Sztorm - co robi PTeoria i praktyka" w agodny
i przyjem ny sposb m w i o bardzo trudnych sprawach, ale dziki formie,
w jakiej zostaa napisana, pozwala na przemylenie wielu lem atw
bez stresu i strachu - tak na spokojnie i.n a s u c h o '..

J\u to r wybra tytu . Sztorm - co robie. I nie udzieli! na to pytanie

jednoznacznej odpowiedzi. Jest to - m oim zdaniem - najwiksz zalet tej
ksiki. Na m orzu nie m a uniwersalnych recept Fala fali nie rwna, jacht
jachtowi nie rwny, egluga p o oceanie m a niewiele wsplnego z eglug
w szkieroch. Autor przedstawia rne warianty unikania sztormu i rne
warianty zachowania w sztormie nie na podstawie wiedzy podrcznikowej,
lecz wasnych dowiadcze Nie zawsze uda si. zgodnie ze star rad,
przeczeka sztorm w zacisznej tawernie. A kiedy ju z sztorm nas dopadr
- przypom nijm y sobie porady Autora i wybierzmy waciw dla
tej konkretne/ sytuacji.'
kpt. Janus/ Zbwrajewsk

Wydawnictwa Komunikacji i cznoci

www.wkl.com.pl

Daneooryginate
P u tM tw l <n 2006 by OWk a Klawng Vertag.
Swkerwau 21. D -53602 BieteteW under trie M e .Slumt - was t u t T
CopyngM C by Dattus Klasatg Vertag GmbH BwteteW
Tumacze* z jzyka nemecfctego Atedw Watesek
Projekt okadki Karotna Tofca
Zdjoe na okadce Stmmonw Zotecto
(udostpnone wg Iicanqi Creative Commons Uznane autorstwa 3.0 Polska)
Opracowana merytoryczne jzykowa j at m Magdatena GOecka
Konsultaqa merytoryczna A** Janusz Zteerqewsto Apf Atecwj Sodtoewicz
Redaktor Jacek g**K 2
Redakcja MChnczna i korekta MmnaLakomy
797 14
Poradnik, ktry w przystpny sposb omawia caWksztak probtemow i zagadmert dotyczcych
zjawiska sztormu na morzu OmteeWno w mm fizyczny i meteorolopczny mechanizm powsta
wano sztormu, zachowane jachtu w zateZnoSci od jego konstrukcji wyposae*, nawigacj
i metody sztormowana w trudnych wenatkach pogodowych, a take sposoby przygotowana
sprztu I zatogi Podano praktyczna wskazwki i porady dte kapkana i zatop Tra i zilustrowano
licznymi rysunkami.
Odteorcy osoby amatorsko uprawiajce eglarstwo wszyscy ZfcMaresowan tematyk morsk
C CopyrtgM for the Poksh etebon by Wydawnctwa Kom wkacp c z no So sp. z o. o..
Warszawa 2010
Utwr a n w caoci. a n we fragmentach me moe by skanowany, kserowany, powielany bdZ
rozpowszechniany za pomoc urzdze elektronicznych mechanicznych kopiujcych, nagry
wajcych i nnych w tym rwnie me moe by um eezczany e n rozpowszechniany w posteo
cyfrowej zarwno w Intemeoe jak i w SMoach lokalnych bez pisemnej zgody posiadacza praw
autorskich
ISBN 978-63-206-1790-0
Dumacz i wydawca mforns- Te podjb wszefcie mofcwc starania aby zapewni prawWfoW O i C danych, informacji oraz porad zawartych w tej ksice i za ewentualna Mfdy n a mog
by pocignici do odpowiedzialnoci
Wydawnictwa Komunikacji i cznoci sp z OO
ul- Kazimierzowska 52 02-546 Warszawa
te 22-649-27-51. fax 22-849-23-22
Pena oferta VVKi w IN TE R N E C IE Mtp w ww wkl com pi

Dystrybucja I sprzeda wysykowa - firma EP-S YS

03-962 Warszawa, ul Abrahama 11
www sztormcorotec p e-m ai sktepQiztormoorotec pi

Wydane 1 Warszawa 2010

Skad.am ane ALINEA
Druk. oprawa Zakad Poligr -Wydawn POZKAL
88-104 Inowrocaw ul Cagwlna 1CV12

Spis treci

Przedm ow a do w ydania polskiego

.............................................

10

.........................................................................................

11

Energia ..................................................................................................
Unoszenie si ciepego p o w ie trza ....................................................
Pobieranie ciepa przez atmosfer ziemsk .................................
Powstawaniewiatru..............................................................................
Tworzenie si szto rm u .........................................................................
Ciepo kondensacji................................................................................
Skraplanie przez o ch o d ze n ie ...........................................................
Ochadzanie si powietrza poprzez w zn o s ze n ie ..........................
Proces kondensacji (skraplania) ......................................................
Sztorm wywoany ciepem kondensacji..........................................

13
13
13
14
14
14
15
15
16
17

W y i ni ................................................................................................
Pionowa cyrkulacja prdw p ow ietrznych......................................
Globalna cyrkulacja pow ietrza...........................................................
Wiatr w obszarze niskiego cinienia ...............................................
Wiatr w obszarze wysokiego cinienia.............................................
Mapa synoptyczna a w ia t r .................................................................

18
18
18
22
23
23

Wiatr, silny wiatr, sztorm ................................................................

Odczytywanie prdkoci w ia tru .........................................................
Okrelanie prdkoci wiatru z odlegoci midzy izobarami . . .

26
26
28

Ni s z t o r m o w y ....................................................................................
Nagy spadek cinienia .......................................................................
Ni sztormowy na mapie synoptycznej ...........................................
Waciwoci wiatru niu sztorm owego.............................................
Przemieszczane si fro n t w .............................................................

30
30
30
32
32

Przedm ow a

Spts treci

Zatoka niskiego cinienia....................................................................

Po drugiej stronie niu .........................................................................

33
34

W p yw topografii ................................................................................
Efekt d y s z o w y .......................................................................................
Efekt przyldkowy ................................................................................
Wiatr katabatyczny (s p a d o w y )...........................................................
Szkwa te rm iczn y..................................................................................

35
35
36
36
38

Burza ........................................................................................................
O s trze e n ie ............................................................................................
W iatrburzowy .......................................................................................
Rady dla eglarzy ................................................................................

39
40
41
41

C yklo n y tro p ik a ln e ..............................................................................

Charakterystyka m eteorologiczna....................................................
C zas i miejsce wystpowania cyklonw tropikalnych .................
Kierunek cyklo n w ................................................................................
Strefa niebezpieczna ............................................................................
Droga o d w ro tu .......................................................................................

43
43
45
45
47
47

Stan m o r z a ...........................................................................................
Mae fale. due f a l e ..............................................................................
Stan morza na pytkich w o d a c h .........................................................
G rz y w a c z e ..............................................................................................
Prd powierzchniowy .........................................................................
Stan morza na prdach p yw o w ych ..................................................
Interferencje lub fale krzyujce s i ..................................................
Prdy powrotne p rzy b o ju .....................................................................
Morska rzeczywisto .........................................................................

52
52
53
55
55
56
58
60
61

Jach t w sztorm ie ................................................................................

Obcienie wiatrem prawidowo zrefowanego oaglowania . . .
Obcienie wiatrem przy zbyt duej powierzchni oaglowania .
Koysanie w z d u n e .............................................................................
Koysanie b o c zn e ...................................................................................
M yszko w a n ie ..........................................................................................
Wbijanie si w f a l ................................................................................
Zalewanie rufy przez fa le .....................................................................
J a c h tw g rz y w a c z u ................................................................................

62
62
63
64
65
67

68
69
70

Sptstrea
10 Dziolno morska jachtu ...............................................................
Wielko jachtu ....................................................................................
Wanty i sztagi .......................................................................................
Maszt i f a y .............................................................................................
2agle .......................................................................................................
Kadub .....................................................................................................
Ksztat d ziob u .........................................................................................
Ksztat kaduba.......................................................................................
Przekrj b o c z n y ....................................................................................
Urzdzenie sterowe ...........................................................................
Pomoce i przeszkody na p o k a d zie .................................................
Pod pokadem .......................................................................................
Silnik .......................................................................................................
Instalacja z zo w a ..................................................................................
Podsumowane .....................................................................................

73
73
74
75
76
79
79
80
83
83
84

11 W yj w morze c zy nie? ..................................................................

Informacje pogodowe...........................................................................
Decyzja o wypyniciu .........................................................................

92
92
93

12 Sztorm w p o r c ie ..................................................................................
Cumowanie a lo ngside.........................................................................
Doczanie do tra tw y ...........................................................................
Cumowanie na kotwicy, ruf do k e t .................................................
Zabezpieczerie lin przed przecieraniem ........................................
Uoenie odbijaczy................................................................................
Przygotowanie p o n to n u .......................................................................
Na silniku pod wiatr .............................................................................
Awaryjne wyjcie w m o r z e ..................................................................
Wachta portow a....................................................................................

95
95
96
96
99
101
102
103
104
104

13 Klar sztorm owy na m o r z u ...............................................................

Rozpoznawanie niebezpwczebtwa ...............................................
Przygotowanie z a o g i...........................................................................
Szczegowy plan w a c h t ....................................................................
Nawigacja ..............................................................................................
Bezpieczestwo pod p o k a d e m ........................................................
Kambuz ..................................................................................................
K la rn a p o k la d zie ..................................................................................
Sztormowachecklista .........................................................................

105
105
106
107
108
109
110
111
112

88
89
90
90

Spis treci

Refowanie na c z a s ................................................................................
R efow aniegrola.....................................................................................
Refowanie agli przednich..................................................................

112
114

14 Specjalny porzdek .........................................................................

Odpoczynek za o g i................................................................................
Walka ze sztormiakiem .......................................................................
Polrzebynaturalne................................................................................
Chorobamorska ..................................................................................
Przygotowywanie posikw ................................................................
Sa m o p o czu cie .......................................................................................
Kontakt ze wiatem ze w n trzn ym ....................................................
Nawigacja ..............................................................................................
W k o k p id e ..............................................................................................
Praca na pokadzie ..............................................................................
N o c e .........................................................................................................

117
117

15 Ta ktyka szto rm o w a ...........................................................................

W ysterowaniefali..................................................................................
Powierzchnia oaglowania..................................................................
O b ie ra m e k u rs u .....................................................................................
Walka z grzywaczami .........................................................................
Omijanie fali ............................................................................................
Brak moliwoci ominicia f a li...........................................................
Pokonanie grzywacza ru f ..................................................................
Pokonanie grzywacza d z io b e m .........................................................
Czynne i bierne taktyki sztormowe ..................................................
Ucieczka z wiatrem ..............................................................................
Uywanie agli sztorm owych.............................................................
Holowanie ham ulcw ...........................................................................
Stawanie w d r y f .....................................................................................
Wykorzystanie dryfko tw y....................................................................
Niekontrolowany d r y f ......................................
Wygadzanie fal olejem .......................................................................
Sztormowanie na silniku ....................................................................
Fale krzyujce si i fale poprzeczne .............................................

115

119
119
120
121
121
122
122
124
125
126
127
127
130

132
133
134
136
136
137
139
140
140
142

142
144
145
146

146
148

Spis treci

16 P la n o w a n ie ................................................
Nawigaqasztormowa .........................................................................
Planowanie przestrzeni na za w ie trzn e j..........................................
Uwzgldnianie okolicznoci czasow ych..........................................

150
151
151
152

17 W ejcie do portu s c h ro n ie n ia ........................................................

Kursy pow iatrow e................................................................................
Halsowanie w pobliu l d u .................................................................
Podejcie do zawietrznego brzegu ..................................................

154
154
155
156

18 M anewry portowe ................................................................................

Przed wejciem do p o r tu ....................................................................
Manewrowaniewporcie ....................................................................
Podejcie przy silnym wietrze dopychajcym ...............................
Podejcie przy silnym wietrze odpychajcym ...............................
Cumowanie ruf na kotwicy i c u m a c h .............................................
Cumowanie ru' na moonngach ......................................................
Uycie kotwicy w sytuacji awaryjnej ..................................................
Uycie kotwicy przy manewrach ......................................................
Trudnoci manewrowe przy meopywowym sterze .....................
Stawanie na kotwicy w z a to c e ...........................................................

158
158
159
162
163
163
166
167
167
168
168

19 S y tu a c je a w a ry jn e .............................................................................
Czkiwiek za burt - na lince bezpieczestw a...............................
Czowiek za burt - za ruf ja c h tu ....................................................
Metody poszukiwania .........................................................................
Wdarcie si wody pod pokad ...........................................................
O pu szcza m e ja chtu ..............................................................................
Przesiadkadotratw yratunkow ej......................................................
Pomoczestatkuratowniczego ........................................................
P rzesiadkanastatekhandlow y........................................................
Pomoc ze m igow ca...........................................................................
Sztrandowanie.......................................................................................

171
171
172
177
180
182
183
185
186
188
191

Posowie . . 1 .........................................................................................

194

S k o ro w id z ..............................................................................................

195

Przedmowa do wydania polskiego

Kiedy mwi ludziom. jaki tytu nosi ta ksika, wszyscy z umiechem od
powiadaj na tytuowe pytanie .Sztorm - co robi?': - .To jasne - ucieka
do portu.* Wydaje si to oczywiste, ale niestety nie jest takie proste, cza
sami bardzo niebezpieczne, a nawet wrcz niemoliwe Jednak przegl
dajc spis treci, zaczynamy si zastanawia ...
Jeli ucieka, to dokd? Do portu wcale nie musi by blisko. C zy port
jest bezpieczny, a wejcie w trudnych warunkach w ogle moliwe? C zy
me narazimy zaogi i sprztu na straty? Jak zatem mamy alternatyw?
To proste - zawsze moemy pozosta na morzu!
Hmmm .. ale to rwnie me jest atwe, a ju na pewno me mie i przy
jemne Nagle fajne eglowanie zmienia si w walk o przetrwanie, ktrej
gwnym celem jest niedopuszczenie do najgorszego A przecie nie
po to przyjechalimy na rejs!
Nagie pojawia si szereg pyta. C zy sprzt to wytrzyma i jaka jest granica
jego wytrzymaoci? A ludzie? A ja . .? W jednej chwili staje nam przed ocza
mi duga i chaotyczna lista zada niezbdnych do zapewnienia bezpiecze
stwa zaogi i jachtu Em oqe. strach, brak penej informacji i wiele niewiado
mych wywouj natok myli w gowie kapitana Morze to potny ywio...
Dlaczego ta ksika mnie uwioda? Bo ujmuje wszystkie, a na pewno
wikszo problemw w jedn cao Uwiadamia, jak wiele spraw musi
my przewidzie, zaplanowa i co moe nas spotka. Nie daje przepisu, jak
postpowa w czasie sztormu To raczej zbir porad i propozyqi. jak moe
my subie w tej Uudnej sytuacji poradzi Nie ze wszystkimi z mch osobicie
si zgadzam. Aie i dowiadczenia moje i autora s zupenie rne.
Dla kogo jest ta ksika? Chyba dla wszystkich pasjonatw eglarstwa.
Czytajc j na kadym etapie mojego eglarskiego ycia inaczej odbie
ram jej zawarto, na inne elementy zwracam uwag i inne wysnuwam
wnioski Analizuj nie tylko tre, ale rwnie wasne dowiadczenia, zde
rzajc je z dowiadczeniami autora.
Sprbujcie i W y j przeczyta, a na pewno j pokochacie.

10

Magdalena Grecka

Przedmowa
Lepiej by tuaj i marzy o byciu Tam.
ni by tam i marzyc o byciu tutaj.

T zot myl pozostawi potomnym nieznany filozof eglarstwa Uyta jako

motto w niniejszej ksice, bdcej sztormowym elementarzem eglarzy
jachtowych, ma przemwi do Czytelnika, siedzcego wygodnie w fotelu.
Wczeniej czy pniej kady eglarz, wpadajc w sztorm, dostanie nie
zy wycisk Ku przestrodze nowicjuszy - trudna pogoda to nie arty, lecz
mordga dla sprztu, ciaa i umysu Nic wic dziwnego, e zawsze musi
wwczas zdarzy si co nieoczekiwanego.
aden dow iadczony eglarz me y c zy sobie sztorm u, a ten. kto
przy kuflu podnieca si koszmarem przeytym na burzliwym morzu, robi
to tylko pod wpywem piwa.
W rzeczywistoci spotkanie ze sztormem to cika prba, wysiek
i wyrzeczenie Na rozkoysanym na falach statku normalna praca zm ie
nia si w walk o przetrwanie - walk z szalejcymi aglami, puszcza
jcym i w zam i, skostniaym i palcam i o ra z w ilgoci przenikajc
za konierz.
Wszechogarniajce uczucie strachu. C zy sternik widzi t wielk fal?
Uwaga! Psiakrew, czy te wanty zawsze byy takie lune? O b y tylko salingi
wytrzymay. . C z y maszt me jest zgity? Gupstwo, a m oe jednak?
Wczeniej byo ponad sto mil od zawietrznej, ale czy nadal mamy zapas?
Nie mog znowu schodzi pod pokad, zreszt przecie przed chwil to
sprawdziem ..
Rutyna to te wiedza. Jak wyzna mi kiedy pewien stary wyga. do
wiadczony eglarz bdzie spokojniejszy podczas sztormu, ale nawet on
me zawsze panuje nad wszystkim.
Dla wikszoci z nas eglarstwo to hobby. Przewanie pywamy w cza

Przedmowa

sie przyjemnych, ciepych, mesztormowych pr roku. a w efekcie nasze

dowiadczenie jest odpowiednio mniejsze
Wprawdzie nic nie moe si rwna z praktycznym dowiadczeniem,
lecz czciowo mona je zastpi wiedz. I o to wanie chodzi w tej
ksice. Pragnbym podzieli si z Czytelnikami fachowymi wiadomo
ciami i da w ten sposb impuls do wymiany pogldw, zadawa rne
pytania typu .co by byo gdyby" i przedyskutowa odpowiedzi. Chciabym
wreszcie zachci do dalszych, wasnych przemyle, a me ma ku temu
lepszej okazji ni wolny czas. spdzany w domowym zaciszu.
Nie istnieje adna uznana teona mwica o eglowaniu w czasie sztor
mu. Niniejsza ksika rwnie nie jest prb jej stworzenia Chodzi o to.
aby j przeczyta i przemyle poruszone w mej problemy.
Autor

1 Energia

Wiatr i sztorm powstaj w wyniku dziaania soca U podstaw tych zja

wisk ley fizyka i meteorologia.

U n o s z e n ie s i c ie p e g o p o w ie trz a
Synny balon braci Montgofierw wzbi si dziki podgrzewaniu powietrza
za pomoc otwartego pomienia. Poniewa ciepe powietrze byto lejsze
od zimnego, wic wypierao je. w wyniku czego balon si wznosi. Dziao
si to zgodnie z prawem (znanym rwnie eglarzom), ktre mwi: sia
wyporu rwra jest ciarowi wypieranej wody Balon wypeniony ciepym
powietrzem jest lejszy ni otaczajce go powietrze, dziki czemu moe
oderwa si od ziemi.
Na gruncie fizyki mona to uj nastpujco: przy ogrzewaniu powie
trze staje si lejsze, poniewa si rozpra. Jego czsteczki oddalaj si
od siebie, a gsto (czyli take ciar waciwy) maleje. W wyniku tego
procesu ciepe powietrze wznosi si ponad zimne
Odzwierciedlenie zasady wykorzystanej przez Montgofierw moemy
odnale w naszej atmosferze ziemskiej wszdzie tam, gdzie obok ciepe
go powietrza istnieje zimne Rnice te powstaj na skutek rnego stop
nia podgrzania Naley jeszcze tylko wyjani, jak do tego dochodzi.
P o b ie ra n ie c ie p a p r z e z a tm o s fe r z ie m s k
Promienie soneczne tylko w niewielkim stopniu bezporednio ogrzewaj
atmosfer ziemsk. Znacznie bardziej ogrzewana jest powierzchnia Zie
mi. ktra nastpnie oddaje ciepo do znajdujcego si nad m powietrza
Powierzchnia Ziemi ogrzewa zatem atmosfer tak samo. jak grzejnik
ogrzewa powietrze w pokoju.
Ld i morze, las i wrzosowisko, piach i bagno w rnym stopniu przy
swajaj promieniowanie soneczne. Du rol w tym procesie odgrywaj

13

I EtH - JI.I

waciwoci podoa oraz jego barwa. np. matowa czer sprzyja inten
sywnemu ogrzaniu. Znaczenie ma rwnie materia Przy takim samym
napromieniowaniu kamienie i piasek nagrzewaj s piciokrotnie, a gleba
dwukrotnie silniej ni woda Powierzchnia ziemska, w zalenoci od wa
ciwoci. wytwarza zatem rne temperatury, co skutkuje rn wydajno
ci ogrzewania atmosfery ziemskiej,
Kolejna przyczyna nierwnomiernego nagrzewania to zachmurzenie,
ktre zaley od regionu oraz okresu wystpowania, a jego czstotliwo
jest uwarunkowana klimatycznie Wpyw na przyjmowan ilo ciepa ma
take kt padania promieni sonecznych Ziemia jest okrga, a na biegu
nach kt padania promieni jest zawsze ostrzejszy Cz odbijana jest za
tem odpowiednio wiksza, a cz nagrzewajca - coraz mniejsza.

P o w s ta w a n ie w ia tru
Wszdzie tam. gdzie powietrze si wznosi, powstaje pod mm przestrze,
ktra jest wypeniana ze wszystkich stron Napywajce w jej kierunku
masy powietrza atm osferycznego, ktre przem ieszczaj si nad po
wierzchni Ziemi, to wanie wiatr.

T w o r z e n ie s i s z t o r m u
Do przeksztacenia si wiatru w sztorm niezbdna jest dua ilo energii.
Nie wystarczy nierwnomierne nagrzanie przez Soce powierzchni Ziemi
oraz znajdujcych si nad m mas powietrza Konieczna jest dodatkowa
sia napdowa, ktra powstaje przy wilgotnych masach powietrza w for
mie ciepa kondensacji, czyli skraplania pary wodnej Te ogromne iloci
energii s transportowane wraz z masami powietrza na znaczne odlego
ci Jeli trafi na sprzyjajce warunki, rozptaj potny sztorm.

C ie p o k o n d e n s a c ji
Kady pewnie kiedy zastanawia si. jak dugo gotuje si wrzca woda.
nim si wygotuje, czyli wyparuje. Nie kady wie. e po osigniciu tempe
ratury wrzenia woda wymaga dostarczenia znacznie wikszej iloci ener
gii. by mc wyparowa Fizyka wyjania to tak do podgrzania 1 grama
wody od temperatury 0 C do 100*C trzeba zuy energi rwn 100 cal
(418.68 J ). Natomiast wyparowanie 1 grama wody wymaga 597.11 cal
(2500 J ) Oznacza to. e wyparowanie wymaga dostarczenia szeciokrot
nie wikszej iloci ciepa

14

Cieplokondensaqi

Pcxlobnie dzieje si podczas powierzchniowego parowania dyfuzyjne

go. Proces ten jest jednak duszy, gdy zachodzi jedynie na powierzchni.
Ilo pochonitego ciepa na jeden kilogram ulotnionej wody jest taka sa
ma. jak przypadajca na jeden kilogram wody odparowanej Takie zuycie
ciepa moemy poczu na wasnej skrze, gdy po kpieli mokrzy wycho
dzimy z wody i jest nam zimno
Kondensacja pary wodnej, czyli zjawisko zmiany jej stanu gazowego
w cieky (skraplanie), ktremu towarzyszy wydzielanie ciepa kondensaqi.
jest procesem odwrotnym do parowania, ktremu analogicznie towarzy
szy wydzielanie ciepa parowania.
W przypadku pary wodnej ciepo parowania i kondensaqi (skraplania)
jest bez objawowe, czyli niewidoczne i nieodczuwalne. Ciepo to wystpu
je w kadej masie powietrza, ktra zawiera par wodn
Ilo ciepa parowania zawara w masie powietrza zaley od iloci wcho
nitej wody. za maksymalna ilo wody zaley od temperatury. Przy 15*C
moe to by nawet 13 gramw wody na metr szecienny powietrza Ciepo
parowania 1 grama wody jest wystarczajce, by ogrza metr szecienny
powietrza o dwa stopnie Przez skraplanie pary wodnej nasycona masa po
wietrza o temperaturze 15C moe zosta podgrzana do 26*C!

S k ra p la n ie p rz e z o c h o d z e n ie
Kiedy dochodzi do skraplania pary wodnej? Wczeniej stwierdzilimy, e
zdolno wchaniania wody przez powietrze zaley od temperatury Mo
na zaobserwowa ten proces podczas suszenia prania, ktre przebiega
szybciej w obecnoci ciepego powietrza ni zimnego. Ciepe powietrze
jest w stanie wchon wicej wody ni powietrze zimne, ktre szybciej
ulega nasyceniu. Jeeli nasycone powietrze jest w dalszym cigu scha
dzane. musi odda zbyt du ilo wchonitej wody Pocztkowo objawia
si to poprzez pojawienie si rozproszonych, drobnych, unoszcych si
kropelek, tworzcych mg albo chmury Odpowiednie stenie powoduje
czenie si tych kropelek, ktre spadaj w formie kropli d e s zc zu .
Przy danej wartoci cinienia temperatur, do ktrej naley chnrin par
wodn zawart w powietrzu, aby moliwe byo jej skroplenie, nazywa si
temperatur punktu rosy.
O c h a d z a n ie s i p o w ie trz a p o p r z e z w z n o s z e n ie
Fakt ten mona wyjani nastpujco Po pierwsze, powietrze staje si
cieplejsze, gdy wzronie jego cinienie Obserwujemy to zjawisko pod-

15

1 Energia
Tablica 1.1. Temperatura punktu rosy powietrza o rnej wilgotnoci
W ilgotno pow ietrza w g/m

Tem peratura punktu rosy w eC

-5
0

5
7
9

5
10

13

15

18
23

20

30

30

25

czas pompowania opon roweru za pomoc pompki, ktra ogrzewa si nie

z powodu tarcia toka w cylindrze, lecz wskutek wzrostu cinienia pompo
wanego powietrza Odwrotnie jest z odczuwan przez nas temperatur
powietrza, wydobywajcego si z zaworu opony. Jest ono zimniejsze ni
opona, co wynika z ochodzenia, zwizanego z rozpraniem.
Po drugie, cinienie powietrza w atmosferze maleje wraz z wysokoci
Jeeli wyobrazim y sobie, e czsteczki powietrza opadaj na siebie,
szybko zrozumiemy, dlaczego na wikszych wysokociach jest mniejsze
cinienie ni przy powierzchni Ziemi.
Po trzecie, skoro temperatura maleje wraz z cinieniem, a cinienie
wraz z wysokoci, to temperatura take musi male wraz z wysokoci.
I tak te si dzieje. Niezalenie od odstpstw uwarunkowanych pogodow o, obowizuje standardowa zaleno - na kade 1000 metrw wysoko
ci temperatura obnia si o 6.5 do 10#C . poczwszy od 15C na pozio
mie morza do -56.5C na wysokoci 11 kilometrw, gdzie koczy si sto
sowanie tej zasady
Jeeli zatem powietrze w atmosferze wznosi si. nastpuje jego ocha
dzanie zgodnie z podan skal, a jeeli opada, to ogrzewa si wedug tej
samej reguy
P ro c e s k o n d e n s a c ji (s k ra p la n ia )
W przypadku bezchmurnego nieba kondensacja me wystpuje Atmosfe
ra ziemska jest w tym przypadku rozwarstwiona, dlatego im wyej, tym
mniejsza ilo pary wodnej To z kolei oznacza, i aktualna temperatura
punktu rosy jest nisza od temperatury otoczenia Dlatego nisze warstwy
powietrza s wilgotne, a wysze - suche

16

Sztorm wywoany ciepem kondensacji

Jeeli czynniki zewntrzne wywoaj ruch ku wyszym warstwom, to

po osigniciu zimnych wysokoci dochodzi do skraplania pary wodnej.
Do tego rodzaju czynnikw moemy zaliczy np. napotkanie przez masy
powietrza wzniesienia lub innych, zimnych mas powietrza albo ocieplenie
Ia Montgolfier
W takich przypadkach wydziela si ciepo zwizane ze skrapamem pa
ry wodnej. Energia przypadajca na jeden gram skroplonej wody wystar
cza do ogrzania dwch metrw szeciennych powietrza o jeden stopie.
Ogrzane w ten sposb powietrze wznosi si wedug zasady Montgolfierw. Ochadza si ono zgodnie z podan skal temperatury, w zalenoci
od wysokoci. Zachowuje przy tym osignity wczeniej wzrost tempera
tury wobec otaczajcego powietrza, w ktrym nie wystpowao skrapla
nie Powietrze to unosi si dalej, dopki nie schodzi si do temperatury
punktu rosy odpowiadajcej zmniejszonej w midzyczasie zawartoci wo
dy i dopki na nowo me nastpi skraplanie. W wczas znowu uwalnia si
ciepo kondensacji i proces powtarza si na nowo. Dzieje si tak do chwi
li. w ktrej caa para wodna zawarta w powietrzu zostanie usunita
S z to rm w y w o a n y c ie p e m k o n d e n s a c ji
Przy duej zawartoci pary wodnej w powietrzu wskutek kondensacji mo
e wyzwala si pokana ilo energii cieplnej, ktra w wyniku ocieplania
powietrza przeksztaca si nastpnie w energi ruchu pionowego mas po
wietrza. mogcych osiga znaczne przyspieszenie Przyspieszenie to to
warzyszy wystpowaniu procesu skraplania pary wodnej w masach po
wietrza wystpujcych na wszystkich wysokociach. Cigi te cz si
w potny komin ogromnych iloci powietrza, ktre napywaj przy podo
u ze wszystkich stron. Im potniejszy komin, tym mocniejszy napyw
powietrza, wiatr, sztorm. Komin ten jest zatem motorem sztormu.
Naley zerwa z utart opini, jakoby wiatr powstawa przez unoszenie
si ogrzanego socem powietrza. Taki efekt istnieje, jednak gwna ener
gia napdzajca sztorm, pochodzi ze skraplania pary wodnej zawartej
w p o w ie tr z u T o w ilg o tn o p o w ie tr z a d a je .m o c * .

2 Wy i ni

P io n o w a c y rk u la c ja p r d w p o w ie trz n y c h
W y i ni s elementami pionowej cyrkulacji mas powietrza atmosfery
ziemskiej W znoszc si cz tego obiegu znamy jako si napdow
wiatru W wyniku ogrzania znajdujce si tam powietrze ma mniejsz g
sto Mniejsza gsto oznacza nisze cinienie, zatem rejon wznosze
nia si powietrza nazywa si logicznie obszarem niskiego cinienia,
w skrcie niem (N )
Takie wznoszenie nie jest jednak nieograniczone, gdy powietrze musi
si w kocu gdzie zatrzyma Jeeli ciepo me zostaje uwolnione w wyni
ku braku skraplania, powietrze na pewnej wysokoci ochadza si po
przez emisj ciepa, a ruch pionowy przeksztaca si w ruch poziomy. Po
wietrze dalej si ochadza, przybierajc na gstoci i wadze
Wskutek tego po pewnym czasie powietrze znowu opada, tworzc jak
by gr wzgldnie gstego powietrza o odpowiednio wysokim smemu.
To jest wanie obszar wysokiego cinienia, w skrcie w y (W ).
Podobnie jak w przypadku stosu usypanego z ziemniakw, ktre wyta
czaj si bokami, gdy jest on zbyt wysoki, powietrze ucieka na bou z ob
szaru wysokiego cinienia Przede wszystkim powietrze takie przenosi si
do najbliszego obszaru niskiego a nienia, gdzie musi zosta wypenio
na przestrze pod wznoszcymi s* masami powietrza Wtedy nastpuje
zamknicie obiegu (rys 7 1 )

G lo b a ln a c y rk u la c ja p o w ie trza
Podzia wyow i niw podlega pewnemu generalnemu porzdkowi War
to go pozna, nawet jeli w rzeczywisto liczba wyjtkw sprawia, e
jego regularno jest niedostrzegalna

18

Giobana cyrkulacja powietrza

Rysunak 2.1. Ptonoam cyrkulaqa prdw powietrznych

Chodzi tutaj o globalne postrzeganie tego procesu, std te okrelenie

.globalna cyrkulacja powietrza*. Zaoeniem jest obracanie si Ziemi
w Ukadzie Sonecznym oraz jednolito jej powierzchni
Z rysunku 2.2 wynika, e w szerokociach rwnikowych promieniowa
nie sloneczre jest najintensywniejsze, dlatego te tam masy powietrza
tylko si wzrosz Wywouje to tworzenie si w tym rejonie midzyzwrotmkowych obszarw niskiego cinienia. Na pewnej wysokoci masy po
wietrza odpywaj na pnoc oraz na poudnie, a nastpnie trac swoje
ciepo i osiadaj na tzw koskich szerokociach w postaci strefy wyo
wej. Tak. jak w przypadku stosu ziemniakw, powietrze spywa jako prd
powierzchniowy, czciowo na poudnie, aby zamkn obieg, a czcio
wo na pnoc, by rozpocz nowy obieg (pkula pnocna).
Z powodu siy Conolisa' prd powierzchniowy, ktry zdaje si kierowa
na pnoc, p-zemieszcza si w rzeczywistuu zgodnie z obrotem Ziemi,
a zatem na wschd, a ten skaniajcy si na poudnie - na zachd.

Je s t to sia b e zw a d n o ci w yw o yw a n a ru ch e m o b rotow ym Ziem i z za c h o d u

na w sch d i pow odujca zm ia n prdkoci liniow ych punktw, zn ajdujcych si
na rnych s zsro ko o a ch geograficznych
Ziem i (p rz y p Mum )

Stanow i o n a d o w d na obrotow y nich

19

2 Wyzi na

R ysu n ok 2.2. Globalna cyrkulacja pom otrza

Przeledmy drug komrk cyrkulacyjn Zwrcona na wschd, prze

nosi si ona na wysze szerokoci geograficzne, gdzie na wysokoci ob
szaru rodkowoeuropejskiego napotyka masy o ruchu przeciwnym Tutaj
prd powierzchniowy przyblia si do prdu powierzchniowego przeciw
nego obiegu, ktry pynie w atmosferze podbiegunowej czapy lodowej
Obrzea tej czapy, w zwizku z kulist form Ziemi, s mocniej ogrzewa
ne ni sam obszar polarny, co wyjania powstanie tego obiegu termiczne
go Prd powierzchniowy, kierujcy si wstpnie na poudnie, pod wpy
wem siy Conolisa zmienia swj kierunek na zachodni Powoduje to jego
zderzenie si z wczeniej opisanym prdem.
Stref kolizji tych dwch gwnych globalnych prdw nazywa si fron
tem polarnym Inh polarn strat konwergencji. Dla nas istotniejszy jest
sam fakt takiego zderzenia, ni jego nazwa Jeeli bowiem dwie masy po
wietrza o rnych temperaturach trafiaj na siebie tak jak w tym przypad
ku. wwczas zimne powietrze wypiera ciepe ku grze Wiemy ju, co si
wtedy dzieje - nastpuje skraplanie pary wodnej, uwalnianie ciepa,
ogrzewanie powietrza, powstawanie siy wyporu itd. W zdu caego frontu
polarnego szeregowo powstaj nie Regu t od czasu do czasu mog
zakci jedynie uwarunkowania topograficzne

20

Globalna cyrkulacja powietrza

W praktyce maemy niektre wye i m jednoznacznie przyporzdko

wa globalnej cyTkulaqi powietrza (rys. 2.3), co niezmiennie cieszy teore
tykw Ksztatujce pogod wye letnie. W y Azorski lub W y Bermodzki,
s typowym wynikiem dziaania mas powietrza, opadajcych nad koski
mi szerokociami Pnocnoatlantycki ukad niskiego cinienia oraz zapo
wiadajcy cik pogod Ni Islandzki stanowi cz bruzdy niskiego ci
nienia, wystpujcej wzdu polarnej strefy konwergencji.
Pasy globalnej cyrkulacji powietrza, ksztatowane przez pory roku.
przesuwaj si na pnoc lub poudnie Jedynie w okresie jesiennym
i wiosennym najsilniejsze promieniowanie soneczne pada na obszar
rwnikowy. W Iecie przesuwa si ono o kt nachylenia osi Ziemi (23,5*)
na pnoc, a w zimie o t sam warto na poudnie Przede wszystkim
jednak globalna cyrkulacja powietrza przem ieszcza si z kwartalnym
opnieniem i tylko o 10 * szerokoci geograficznej w jedn lub drug
stron.

R ysunek 2.3. Typowy ukad cinienia z rozpoznawalnym pasami globalnej

cyrkulacji powietrza

21

2 Wyi i n t
Pasma cyrkulacji powietrza me s zamknite Rnica odbioru ciepa
przez ldy i morza powoduje, e w niektrych regionach cykle pionowe
nios wiksz energi, ksztatujc pogod caych mrz i kontynentw,
a w innych, z powodu braku energii, me maj na m adnego wpywu.
Prba zgbienia tych rnic jest bardzo ciekawym zagadnieniem z zakre
su meteorologii, jednak wykraczaaby poza ramy mniejszej ksiki.

W ia tr w o b s z a r z e n is k ie g o c i n ie n ia
Zaczyna si od tego. e prdy powierzchniowe, bdce poywk dla niu.
me dopywaj promieniowo, lecz pod wpywem siy Conolisa wykazuj du
tendencj styczn, patrzc od strony spadku cinienia (pkula pnoc
na) w kierunku na prawo. Tak masy powietrza formuj spiral, ktra
na pkuli pnocnej obraca si w kierunku odwrotnym do ruchu wskaz
wek zegara. Na pkuli poudniowej ruch ten przebiega z kolei zgodnie
z kierunkiem obrotu wskazwek zegara. Pozostamy jednak przy pkuli
pnocnej
Przy cyrkulaqi prdu powietrza spadki cinienia i sia odrodkowa kon
frontuj si w niu. Przy duych spadkach cinienia prd napiera do rod
ka. przy niszych - na zewntrz Jeeli prd przenosi si do rodka,
zwiksza si w tym samym stopniu prdko prdu, jeeli prd przenosi
si na zewntrz, wtedy prdko maleje (przypomnienie z lekcji fizyki:
moment pdu pozostaje niezmienny). Naley przez to rozumie, e wiatr
w ukadzie niskiego aniema poda za izobarami. zgodnie z ich uwypu
kleniami i wgbieniami Dlatego z izobar mona odczyta kierunek wia
tru. jeli, pamitajc take o tarciu powierzchniowym, uwzgldni si skie
rowany do wntrza kt przecicia rwny okoo 25. To tumaczy, dlaczego
na .stromym stoku* niu. na ktrym prd powietrza skrca do wntrza,
a izobary - zgodnie z definicj - le bardzo blisko siebie, panuje dua
prdko wiatru.
Ostre zaamania izobar wskazuj na skrt w obrbie kierunku wiatru, co
w przebiegu frontw tumaczy si przede wszystkim oderwaniem prdu
powierzchniowego Czsto sia wiatru w obszarze frontow wzm aga si
i wywouje szkwa, co wynika gwnie z silnego pionowego ruchu mas po
wietrza podczas procesu skraplania pary wodnej Na marginesie naley
wspomnie, e chodny front skupia cay przebieg skraplania na maej
przestrzeni, dlatego wszystkie zjawiska pogodowe s bardziej nasilone
i skoncentrowane ni te wystpujce w obrbie frontw ciepych, rozci
gajcych si na duej przestrzeni

22

Mapa synoptyczna a wiatr

W ia tr w o b s z a rz e w y s o k ie g o c i n ie n ia
Jeeli izobary na mapie synoptycznej potraktujemy jako izohipsy. to
w wikszoci sytuaqi pogodowych ukae si nam charakterystyczny, pa
grkowaty krajobraz Pagrki maj form rozpocierajcych si. paskich
wzniesie z agodnymi przejciami. Pomidzy mmi znajduj si pojedyn
cze kotliny, ktre w swej centralnej czci pogbiaj si niczym kratery.
W odrnieniu od szerokich wzniesie, rednica kraterw jest niewielka
Jeeli na ten obraz zrzutujemy dodatkowo model pionowego ruchu po
wietrza. zobaczymy, e prd powietrza, opadajc na obszar wysokiego ci
nienia. rozprzestrzenia si na duej powierzchni. W obszarze niskiego
cinienia prd ten musi jakby przeciska si przez dysz. Podobnie za
chowuje si prdkc wiatru - w obszarze wysokiego cinienia wiatr si
uspokaja. Jego nieznaczna rnica cinienia niczym me skutkuje. Jedynie
w strefie brzegowej wyu. z powodu ledwie istniejcej prdkoci wiatru,
wystpuje rotacja prawoskrtna. uwarunkowana si Coriolisa Pocztko
wo. w drodze do niu. sia wiatru o rosncej rnicy aniema (obrzee
krateru modelu topograficznego!) wzrasta, aby osign warto maksy
maln w spirali niu

M apa s y n o p ty c z n a a w ia tr
Topografi wyu i niu odwzorowuje si na mapie synoptycznej (patrz
rys 2.4). Linie izohips. czyli izobary, wskazuj kierunek i si wiatru dla
kadego miejsca Jednak mapa synoptyczna to tylko chwilowe ujcie sy
tuacji. W rzeczywistoci ukady cinie przemieszczaj si W naszych
szerokociach geograficznych ich gwny cig nastpuje z zachodu
na wschd, jednak w pojedynczych wypadkach odbiegaj od tej trasy,
w zwizku z przebiegiem frontu polarnego. Mog si take zmienia
w ten sposb, e .skrzyda ukadu cinienia pozostaj w jego tyle lub go
wyprzedzaj Dlatego ukad bezustannie zmienia swj ksztat
Aktualna sytuacja pogodowa stanowi za w s ze interpolacj m idzy
przedstawion map synoptyczn a prognoz. Mona samemu odczyta
prognoz pogody z mapy synoptycznej, naley jednak zachowa przy tym
ostrono i uwzgldni przemieszczanie si oraz skonnoci mas powie
trza Ta metoda bywa niestety zdradliwa w przypadku prognoz dugoter
minowych (na okres nastpnych 12 godzin). Temu suy meteorologia,
ktrej my, amatorzy, powinnimy da pierwszestwo
Za pomoc barometru mona prbowa zidentyfikowa obszar pogodo
wy. ktry w danej chwili przesuwa si nad nami Przebiega to w podobny

23

2 W y' ni

R ysu n ek 2.4. Mapa synoptyczna w form e m apy topograficznej

24

Mapa synoptyczna a matr

sposb, jak ustalanie pozyqi na morzu za pomoc odczytu szeregu lo

go* Informaqa z .szeregu logw' barometru powstaje dziki regularno
ci odczytu i notowania Standardowo przyjmuje si dwukrotne odczyty
wanie w cigu godziny oraz wpis do dziennika jachtowego Prostszym
i dokadniejszym nonikiem informacji jest barogra, ktry wykrela na w y
wietlaczu biece cinienie powietrza w postaci krzywej. Taki nabytek
polecam kademu eglarzowi, zwaszcza, e jest on pomocny we wcze
snym przewidywaniu zmian pogodowych nawet bez mapy synoptycznej.
Jednak w tym celu naley najpierw zdoby due dowiadczenie w obser
wacji warunkw pogodowych z uyciem barogramu
Po odnalezieniu swojej .pozyqi' na mapie synoptycznej, mona odczy
ta ca. wtacrw dla danego miejsca, sytuacj pogodow. Wida ww
czas. jak zmieni si wiatr, jakie wiatry czekaj na kursie, jak rozdmucha si
wiatr na alternatywnym akwenie morskim i czy warto na mego wpywa

* W ylires w ykonany p rze z barograf. ukazujcy z m a n y ciSmema atm osferyczne

go (przyp. tum .).

25

3 Wiatr, silny wiatr, sztorm

Coraz czciej w naszych rozwaaniach pojawia si sowo .sztorm*.

Nadszed czas ucilenia tego czsto naduywanego pojcia Niemiecka
meteorologia mwi o sztormie od 8* w skali Beauforta, czyli przy prdko
ci wiatru nie mniejszej ni 34 wzy Silny wiatr to 6 i 7 w skali Beaufor
ta. czyli 22 do 33 wzw Jednak me kady ma na pokadzie anemometr*
(wskanik prdkoci wiatru), aby mc stwierdzi, czy znajduje si w sztor
mie Cakowicie wystarcz natomiast subiektywne odczucia, w dodatku
z korzyci dla bezpieczestwa. Najczciej bowiem wiatr i fale ocenia
si jako mocniejsze, ni s w rzeczywistoci, a to me moe zaszkodzi.
Przyzwyczaiem si do nazywania wszystkiego, co nieprzyjazne, mia
nem silnego wiatru, a tego. co wzbudza strach - mianem sztormu Istniej
oczywicie przesanki uatwiajce dokadn ocen, jednak obowizuj
one zawsze tylko na okrelonych akwenach morskich i dla okrelonych
statkw
Na niektrych jachtach wanty zaczynaj wy ju przy sile wiatru 5 B.
podczas gdy na innych jednostkach nawet przy gonym ryku fal* w ogle
ich nie sycha Podobnie jest z charakterystyk m orza M oe by
na przykad tak. e na pytkiej wodzie, gdzie fale s stoczone, ju przy si
le 5*B pojawiaj si mae zaam ania fali. podczas gdy na naprawd
otwartych wodach przy 8 'B morze jest przepikne oraz pene harmonii,
a jego fale ledwo syszalne (tabl. 3.1).
O d c z y t y w a n ie p r d k o c i w ia tru
Zaleca si ostrone interpretowanie odczytu ze wskanikw prdkoci
wiatru Wymk odczytu jest. w zalenoci od tumienia urzdzenia, wiatrem

A n e m o m e tr jest z w a n y rw n ie w iatrom ierzem (p rz y p tfcjm.)

C z y * m niej w icej p rzy S ie wiatru 8 B (p rz y p * i m )

26

Odciytfi*!.n prdkoci wiatru

Ta b lic 3.1. Skala Beauforta w wzach metrach na sekund oraz urzdowo
przyjty opis stosowany w komunkatach pogodowych

Skala
Beauforta

W zy
(m a k s )

m/s

Op

(m a k s .)

1.5

2
3
4

6
10

3 .3
5.4

O a g lo w a n e
(w skaz w k a)

O chypow w w
S aby wiatr

Flauta

a g o d n y wiatr

Genua I

U m ia rk ow any wiatr

Genua I

21

7.9
10.7

D o silny wiau

1. ref. gen ua Il

27

13.8

S4ny wiaU

2 . ref. g e n u a Il

33

17.1

B a rd zo s4ny wiatr

2. ref. g e n u a III

40
47

20.7
24.4

Sztorm /wicher

3. ref. fok sztorm ow y

Silny sztorm

3. ref. fok szto rm o w y

10

55

28.4

B a rd zo silny sztorm

F o k sztorm ow y

11

63

32.6

G w a tow ny sztorm

Fo k sztorm ow y

12

P ow yej 63

H uragan

Fok sztorm ow y

15

P ra w w flauta

S4ny wiatr

Sztorm
8

pozornym, znieksztaconym w dodatku przez wahania masztu. Ostatnie

przekamanie naley uredni lub nastawi urzdzenie na wikszy wsp
czynnik tumienia drga Wiatr rzeczywisty otrzymuje si z diagramu wek
torowego. ktry mona wykona na kartce papieru, byle me na mapie 1
Potrafi w prosty sposb oceni odstpstwa i za pomoc pewnego tnku
odczyta diagram wektorowy wprost ze wskanika kierunku wiatru. Jako
wektor wiatru pozornego suy mi wskazwka, ktra na rysunku 3.1 ma
warto 14 wzw Zamy, e nasza prdko wynosi 6 wzw. W y
obraam sobie wektor prdkoci (rwny 6/14), biegncy od wierzchoka
wskazwki w d. a zatem rwny prawie poowie dugoci wskazwki
Od rodka mstn imentu w wyobrani krel lim biegnca do koca wek
tora prdkoci Lima ta jest wektorem wiatru rzeczywistego, ktrego liczb
stopni (tutaj 060) mona odczyta bezporednio jako namiar boczny, a je
go dugo obliczy z relacji do wskazwki (11 w zw ) Sposb ten
sprawdza si zadziwiajco dobrze
W nowych jachtach wiatromierz jest czsto poczony z prdkociomie
rzem Dziki temu wskanik kierunku wiatru m oe by przeczany
na wiatr rzeczywisty Podobnie jest z prdkoci wiatru

27

3 Wiatr, sny wiatr,

sztorm

R ysu n e k 3.1. Wymutgtnowany

diagram wektorowy
na wskaniku kierunku wiatru

O k re la n ie p r d k o c i w ia tru z o d le g o c i m i d z y iz o b a ra m i
Wiemy ju. e prdko wiatru ronie wraz ze zmniejszaniem si odlego
ci midzy izobarami Meteorotogia proponuje pewn formu, umoliwia
jc przyblione obliczenie podanej zalenoci Prdko wiatru jest od
wrotnie proporcjonalna do odlegoci miedzy izobarami oraz do sinusa
szerokoci geograficznej Pod pierwszym pojciem kryje si sia napdo
wa. pod drugim sia Coooksa ktrej oddziaywanie na rwniku jest zero
we. na biegunie natomiast maksymalne.
skok izobar w hPa
prdko wiatru *

556
M

sinus szerokoci
geograficznej
Z podanego wzoru mona obliczy prdko wiatru na wysokoci, ktr
my odbieramy na morzu w postaci szkwaw, poniewa powstaj one
na niszycn poziomach pud wpywem prdkoci wiatru grnego Prd
ko wiatru powierzchniowego wskutek strat tarcia wynosi okoo 75%
prdkoci wiatru grnego

Przykad
Obliczamy prdko wiatru na 45* szer geograficznej i przy odlegoci
izobar 150 Mm oraz skoku izobar 5 hPa.

28

Okrelanie prdkoci wuttru z odlegoci midzy izobarami

556

556

150

sin 45*

30

0.5V2

Patrzc na map synoptyczn wypatruj zawsze dwch skrajnych odle

goci midzy izobarami S to te odlegoci, przy ktrych na mojej szero
koci geograficznej wieje z si 6 lub 8 ' Beauforta Za kadym razem
mona obliczy t warto progow i zaznaczy j dla swojego obszaru
(szerokoci geograficznej).
Opieramy si tutaj na niemieckich mapach synoptycznych, na ktrych
cicie izobar wynosi 5 hPa Na mapach angielskich warto ta wynosi
4 hPa, a na woskich jest to do dua odlego, wynoszca 8 hPa
W obszarze Morza rdziemnego stosunek cinieh jest niewielki, dlatego
me wystpuje tam skok izobar, ale nie ma to tutaj znaczenia

Tablica 3.2. Skrajne wartoci odlegoci izobar p rzy silnym wietrze / sztormie
(przy skoku izobar 5 hPa)

OdtogfoS rradzy izobaram i

OdlegtoS m idzy izobaram i

przy silnym w ietrze (2 2 w zy)

p rzy sztorm ie (3 5 w z w )

KT

570 Mm

360 M m

20*
30*

290 M m

180M m

200 Mm

130 M m
IO O M m

50*

150 M m
130 M m

60*

115 M m

SOM m
70 M m

70*

110 M m

67 Mm

Szeroko
geograficzna

40*

Na niemieckich obszarach eglarskich Morza Pomocnego i Morza Ba

tyckiego (ok. 55*N) zaznaczam zawsze kczby 120 i 75 Jeeli na mapie
synoptycznej linie cinie s uoone blisko lub bardzo blisko siebie,
oznacza to przy zaznaczonej liczbie 120 silny wiatr, a w przypadku bczby
75 - sztorm 120 Mm to odlego midzy Wilhelmshaven a BIOvands
Huk lub Kiom a Kopenhag Takie wasnorcznie nanoszone uwagi po
magaj w okamgnieniu poj map synoptyczn Oczywicie lepsz in
formacj o odlegociach na mapie synoptycznej daj rwnoleniki, jed
nak czsto trudno je rozpozna

29

4 Ni sztormowy

N a g y s p a d e k c i n ie n ia
Jeli w naszej pnocnoeuropejskiej szerokoci geograficznej barometr
zanotuje spadek cinienia powyej 1 hPa w cigu jednej godziny, po
winno si nam zapali czerwone wiato ostrzegawcze Taki spadek ci
nienia przy normalnej prdkoci ruchu niu sztormowego odpowiada
typow ym gradientom sztorm ow ym . O zn a c z a to. e znajdujem y si
na drodze niu sztormowego, a zatem mamy due szanse na wpadni
cie w jego centrum.
N i s z t o r m o w y na m a p ie s y n o p ty c z n e j
Ni sztorm owy na mapie synoptycznej wyglda jak tarcza strzelecka
- wiele skupionych wok siebie okrgw, a im bliej rodka, tym robi si
ciemniej. Ujmujc rzecz fachowo, chodzi tutaj o majcy form krateru ob
szar spadku cinienia, na naszych szerokociach do 9 80-960 hPa Ni
sztormowy jest .zaopatrywany* przez masywny w y z obszaru ciepego
powietrza o cinieniu 1025-1035 hPa. oddalony o nie wicej ni 800
do 1200 mil morskich i wspierany czsto jeszcze przez arktyczny obszar
wysokiego cinienia z kierunku pnocno-zachodniego. Rnica cinie
midzy wspomnianym wyem a centrum obszaru niowego to ok 5 do
7 hPa na 100 mil morskich
W naszych szerokociach ni sztormowy tworzy si najczciej z fali.
znajdujcej si wzdu frontu polarnego nad Pnocnym Atlantykiem (rys
4.1. dzie pierwszy). Pogbiony napywa nad W yspy Brytyjskie, podczas
gdy fronty wyranie si rozwijaj i w toku przemieszczania wkraczaj
w obszar ciepego powietrza (rys 4.1. dzie drugi). To. czy taki ni si po
gbi czy te nie. zaley od siy .zaopatrujcego" go wyu oraz iloci ener
gii w napywajcych masach powietrza W przypadku dalszego pogbie

30

Ni sztormowy na mapie synoptycznej

nia drugi z frontw, czyli front chodny, stara si wyprzedzi front ciepy
Spycha on masy ciepego powietrza do lecego niej chodnego powie
trza Oba fronty okluduj* (rys 4 1. dzie trzeci).

999

1 dzie n a poudnie o d G re n ia n d i

2 d z n n a poudniow y w sch d
o d G renlandii

7OOO

A020

1025

3. dzie, nad Szkocj

4 d zie n a w s c h o d n i Batyku

Rysunek 4.1. Rozwj mu sztormowego

O kludow am e to w meteorologu czenie si frontw atm osferycznych (p rzy p

Kim).

31

4 Ni sztormowy
W toku przemieszczania si ni sztormowy obraca si zgodnie z ru
chem wasnego wiru. Fronty skrcaj, podczas gdy centrum me jest
w stanie za mmi nady i przyciga do siebie .tren' niskiego cinienia
Inercja caego wiru pozwala jeszcze przez dugi czas oddziaywa sile
sscej centrum, nawet jeli ukad frontw jest ju o sto mil dalej
Izobary z tyu niu wskazuj na taki wanie .tren* sscy, ktry w mete
orologii jest nazywany zatok Ni sztormowy uspokaja si najczciej
po trzech-czterech dniach oraz po przebyciu od 1000 do 2000 mil. Cza
sem jest to wynikiem oglnego wyrwnania cinienia, a czasem wzrasta
jcego tarcia o rnorodn powierzchni kontynentw, podczas przesu
wania si nad rodkow i Pnocn Europ

Waciwoci wiatru niu sztormowego

Jedynym plusem niu sztormowego jest jego .dobre wychowanie', czyli to.
e do pewnego stopnia da si okreli reguy jego dziaania Jeeli na P
nocnym Atlantyku, w obszarze jego przemarszu, s do dyspozycji dobre
dane pogodowe, mona przewidzie rozwj i przebieg takiego niu. W tym
wzgldzie nieoceniona jest warto satelitw meteorologicznych Wczeniej
dane o sytuaqi pogodowej na Pnocnym Atlantyku byy niewystarczajce
ze wzgldu na krtki czas i niewielki obszar, jakich dotyczyy
Prdko przemieszczania si niu sztormowego moe by niesamowita
i nawet 2000 mil morskich na dob me jest mrzonk. To jest dobre 40 w
zw4 Strefa sztormowa moe mie rednic 500 mil morskich. Oznacza to
jednoczenie, e d aglowa w aden sposb nie zdoa wymkn si z ta
kiego niu sztormowego. Strefa sztormowa przewala si w 12 do 18 go
dzin. podczas gdy dka w najlepszym wypadku jest w stanie przeby
w tym czasie od 60 do 90 Mm. Pozostaje jedynie aosna prba choby
niewielkiego oddalenia si od przypuszczalnego toru centrum niu.
Na tak maym obszarze geograficznym jak Pnocna Europa nie spraw
dzi si nawet nawigacja przewidziana na wypadek huraganu. Przemierza
jc 60 do 90 mil morskich w drodze ucieczki w wielu wypadkach ju daw
no natrafilibymy na ld. a to rodzi pytanie, gdzie i czy w ogle naley si
wtedy skry To jednak jest tematem samym w sobie, ujtym w rozdziale
16. w ktrym omwiono wczesne planowanie na wypadek sztormu

Przemieszczanie si frontw
Jeeli znajduj si na poudniowej stronie ukadu niowego, raz po raz
odczuwam wirowanie wiatru w praw stron Dopki cinienie maleje, ro-

32

Zatoka ruskiego cinienia

nie sia wiatru Fronty, zwaszcza front chodny, charakteryzuj si gsty

mi opadami, zmianami temperatury oraz wyranymi przeskokami kierun
ku wiatru w praw stron. W takim froncie wiatr ponownie staje si pory
wisty. by pniej znowu ucichn. W sztormowej pogodzie nie mona ca
kowicie odrni typowych chmur warstwowych frontu ciepego od kbiastych chmur frontu chodnego, tak samo jak trudno jest dostrzec okuzj
Przez niskie pannus/ oraz opady cae niebo jest szare i ponure Czasem
zdarza si te. e ciepy front w oge me istnieje, gdy zokludowa si
z frontem chodnym ju we wczeniejszej fazie przemieszczania
Zwyczajowo po przejciu frontu chodnego mona liczy na cichncy
wiatr i mniejsze opady, a pogoda zmienia si o 180 stopni Dla zmagaj
cej si wczeniej ze sztormem zaogi oznacza to odwoanie alarmu.
Pewnymi tego ozrakami s wyrany spadek temperatury oraz nowy
kierunek wiatru z pnocno-zachodniej strony

Zatoka niskiego cinienia

Jeeli zgodnie z widocznymi oznakami frontu chodnego wiatr si cofa.
a cinienie ponownie spada, oznacza to. t we froncie powstaa zatoka ni
skiego cinienia A zatem ponownie sytuaqa stanie si powana. Sia
ssca, cignca si za centrum niu. pozostawia gbok bruzd w roz
kadzie cinienia, ktra niebezpiecznie odcina cz frontu chodnego
W ten sposb powstaj niesamowite rnice cinie z odpowiadajcym
m wzrostem siy wiatru Przejcie takiego odcitego niu moe potrwa
od dwch do piciu godzin Dopiero, gdy wiatr ponownie zacznie obraca
si w prawo, a ciniene trwale wzronie, sytuaqa si uspokoi. Dotyczy to
jednak tylko wiatru Morze nadal pozostanie wzburzone. Istnieje take
prawdopodobiestwo, e ten stan nasili si pod wpywem istniejcych wa
runkw Na szczycie zatoki wiatr gwatownie skrca w kwadranty pnoc
no-zachodnie lub pnocne, co powoduje powstanie nowej fali wietrznej
na fali martwej, czyli tak zwanej fali krzyujcej si. Poniewa pojcie fali
krzyujcej si wyjaniono w rozdziale 8. traktujcym o falowaniu morza.
ne bdziemy go teraz omawia
Czsto zwraca si niedostateczn uwag na sytuacje zwizane z zato
k niskiego cinienia, mimo e s one oznaczone na mapie synoptycznej*

*Strzp chmur znajdujcych si poniej chmur warstwowo-deszczowych (przyp

urn).
' Jest to tzw odoty n (przyp tum )

33

4 Ni ulorwowy
Brak widocznych oznacze, np tych symbolizujcych fronty, powoduje, i*
trudno je od razu zauway Take na morzu oznaki takie nie s atwo
rozpoznawalne, zwaszcza, e me sposb odrni gronego wygldu
chmur oraz silnych opadw od minionego frontu chodnego. Katastrofa
majca miejsce podczas regat Fastnet w 1979* roku bya wynikiem typo
wej zatoki niskiego cinienia Odbyo si pniej wiele dyskusji, czy moe
me zlekcewaono wwczas zbytnio oznak sztormu

Po drugiej stronie niu

Jeli znajdujemy si po pnocnej stronie przechodzcego niu sztormo
wego. wszystko przebiega mniej dramatycznie Znajduje si tam bowiem
strefa polarnej m asy powietrza, ktra z natury jest mniej naadowa
na energi Z reguy me ma tam te adnych frontw, a wiatr wieje cigle
w przeciwnym kierunku Jeeli silny wiatr ma swj pocztek na poudniu,
wtedy centrum sztormu znajduje si przed nami. jeeli rozpoczyna si
na poudniowym wschodzie lub cakiem na wschodnim poudniowym
wschodzie (E S E ). istniej spore szanse pozostania z dala od centrum
Rw nie tutaj obowizuje zasada wzrostu siy wiatru odpowiednio
do spadku cinienia i odwrotnie. Jeeli wiatr w kocu skrca w pnocnym
kierunku, mona miao skorzysta z kambuza *

* Jedna z najwikszych tragedii w dziejach regal oceamcznych W regatach

Fastnet w 1979 r. brao udzia 306 jachtw, jednak gdy na Morzu Irtandzkim roz
szala si sztorm (wiatr o vie 12*B fale dochodzce do 12 m). 194 jednostki wyco
fay si z regat a 24 zostay porzucone Akqa ratowncza prowadzona z morza
i z powietrza, trwaa 7 dni. a udzia w mej brao ponad 4000 osb mier pomouo
21 osb. cho niektre rda podaj liczb 15 (przyp tum.).

5 Wpyw topografii

Rozcigo midzy pocztkow wysokoci masy powietrza a pogbia

jcym si niem moe obejmowa cae kontynenty Rnica cinie okre
la prdko prdu powietrza Jednak niezalenie od mego uksztatowa
nie powierzchni Ziemi moe lokalnie znacznie zmieni kierunek i si tego
prdu Poniewa wpyw bryzy morskiej I ldowej jest oglnie znanym za
gadnieniem. nie bcziem y si w nie zagbia Skupim y si raczej
na istotnych czynnikach, majcych wpyw na sztorm.

Efekt d y s z o w y
Przypomnijmy sobie, jak dziaa efekt dyszowy w przypadku cieniny mor
skiej. gdzie pagrkowaty ld z dwch stron ogranicza swobodny przepyw
wiatm nad morzem Technicznie efekt dyszowy oznacza wzrost prdkoci
prdu powietrza (rys 5.1). Typowym przykadem moe tutaj by trasa
z Bonifacio. Przy redniej lub duej sile wiatrw naley si tam spodzie
wa wiatru silmejszega o 2 'B ni ten panujcy na otwartym morzu.

35

5 Wpyw topografii
Efekt przyldkowy
W przypadku efektu przyldkowego natura najwyraniej .przeoczya' fakt,
e droga prdu jest z jednej strony otwarta, dlatego jest on taki sam. jak
efekt dyszowy (rys. 5.2).

Rysunmk 5.2. Wzrost

sity *wtru na przyldku

k-------- prdko

wiatru 50 wzw
(93 km/h).
- prdkoS
wiatru 40 wzw
(74 km/h)

Cap Corse, wysunita pnocna cz wyspy Korsyki, jest ywym do

wodem wspomnianej teom Z niezawodn regularnoci wywouje on do
datkowo jeden lub dwa stopnie Beauforta.
Na zawietrznej stronie przyldka trzeba si ponadto liczy z silnymi
szkwaami Tarcie prdu powietrza z jednej strony o ld powoduje powsta
wanie wirw, ktre przenosz si z wybrzea na morze, zachowujc mo
ment pdu Taki wir nakada si na pocztkowo jednolity prd powietrza.
Z jednej strony wiru prdko obu prdw sumuje si. z drugiej strony
odejmuje. Wahania mog wynie nawet 10 do 15 wzw, a zatem pra
wie dwa stopnie Beauforta Dla .steranego' eglarza takie wahania s
mao przyjemne, a wiatr ten nazywany jest po prostu szkwaem

Wiatr katabatyczny (spadowy)

O wiatrach kataba tycznych naley wspomnie choby dlatego, e budz
niesamowite wyobraenia. Niejednokrotnie gwatownie spadaj z gry.
kadc dki na wodzie.
Jak kady wiatr, take i ten spadowy stanowi prd przebiegajcy rw
nolegle do powierzchni ziemi Nazwa wiatru kataba tycznego moe wywo-

36

Wiafr katabatyczny (spadowy)

dze st ze sposobu jego powstawania Chodzi tu bowiem o masy powie
trza. ktre w domach grskich trac swoje ciepo poprzez wypromiemowame. wskutek czego ronie ich gsto (inaczej: ciar), w stosunku
do graniczcych z mmi mas powietrza Jeeli takie cikie masy. poda
jc za prdem gwnym, przemieszczaj si z doliny grskiej nad otwarte
morze, zyskuj podczas swej podry dodatkow prdko. Z du ener
gi kinetyczn przenosz si na otwarte m orze, gdzie w zalenoci
od wielkoa masy powietrza mog wystpi w formie srfnego lokalnego
wiatru lub rozprzestrzenonego sztormu (rys 5.3).

Najbardziej znanym sztormem, powstajcym zgodnie z zasad wiatru

katabatycznego. jest mistral. Jego pierwotne masy powietrza ochadzaj
si w dolinach grskich na terenie Alp Francuskich Cyrkulacja niu. znaj
dujcego si nad Genu, wypycha z miejsca spoczynku te ochodzone
masy w stron doliny Rodanu, w ktrej pod wpywem utraty wysokoci ro
nie ich ciar. Napywajcy nad Zatok Lwi wiatr katabatyczny dostaje
si do prdu gradientowego niu nad Genu, dziki czemu moe niemal
bez ogranicze zwiksza swoj prdko Tym sposobem mistral jest
w stanie dotrze a do poudniowo-zachodniej Sardynii, a nawet dalej
Mmejczc wiatry katabetycznc mono spotka wszdzie na zawietrznym
obszarze Morza rdziemnego, poniej grzystego wybrzea' Obejmuj
one tylko niewielkie powierzchnie, osigajc szeroko od jednej czwartej

Do wiatrw katabatycznych nale rwnie bora na Adriatyku, arashi w Japoni i hatny w Tatrach

37

5 Wpyw

IopografN

do jednej mili morskiej. Ale tam wiatr jest zaw sze silniejszy, ni ten
na otwartym morzu, przed ktrym przecie usiujemy si schroni. Nieje
den ju eglarz, uciekajc w stron grzystego wybrzea, wpada nagle
w obszar wiatru spadowego i ldowa za burt.
Jeeli wic z jakiegokolwiek powodu pyniemy ku zawietrznej stronie
grzystego wybrzea, dokadnie si wszystkiemu przypatrujmy. Szkway
wiatrw katabatycznych mona z wyprzedzeniem rozpozna po zmarsz
czonej tafli wody. Z odlegoci wyglda ona jak czarny lub biay staw
na rodku morza, ktrego barwa zaley od kta padania wiata.

Szkwa termiczny
Kolejny szczeglny wiatr lub sztorm nie ma nazwy, jednak naley o nim
wspomnie w zwizku z niniejszym rozdziaem. Jest to sztorm lokalny,
wystpujcy nagle na obszarze o rwnomiernym cinieniu, bez adnych
wczeniejszych oznak i rwnie szybko zanikajcy. Powoduje go oderwa
nie si od powierzchni duego pcherza ciepego powietrza, ktry z po
wodu niewytumaczalnej bezwadnoci masy powietrza przez duszy
czas by przyklejony do ziemi. Nic nie zapowiada tego silnego wiatru - ani
chmury, ani wiatr, ani nawet front Czuy barograf mgby wykaza mae
nacicie na diagramie, jednak nikt nie odebraby tego jako ostrzeenia
Kto egluje na cieplejszych szerokociach, nigdy me okada szotw
na blach i ma zawsze baczenie na szczeglne jasne lub ciemne zabar
wienie horyzontu. Mwic dokadniej, zwraca uwag na pasm o wody
przed horyzontem, ktry zamka w miejscu powstawania tego krystalicznie
pogodowego sztormu

6 Burza

CHa amatorw eglarstwa, wybierajcych na czas swego rejsu soneczne

miesice, burze s najlepsz okazj przeycia czasem krtkiego, lecz
z pewnoci solidnego sztormu.
W naszych szerokociach letnie burze mog wywoa szkway nawet
0 sile do 10B, dlatego warto pomyle o nich wczeniej. Z meteoroogKznego punktu widzenia ich mechanizm to nic innego, jak wystpujcy
lokalnie, szczeglnie silny proces skraplania. Do jego powstania potrzeb
ne s dwie rzeczy - powietrze o duym nasyceniu wod oraz wyzwalacz
w formie ruchu pionowego powietrza lub emisji. Dziki tym dwm czynni
kom tworz si potne chmury kbiaste. ktre stale wypitrzaj si ku
grze Dziki energii skraplania rozwija si niezwyka sia nona, zasysa
jca od dou due iloci powietrza. Taki koncentrycznie przebiegajcy do
pyw na krtko przed wzniesieniem si tworzy pod obrzeem chmury bu
rzowej dobrze znany w krgach eglarskich wa szkwaowy. Przelotne
opady rozpoczynaj sie najczciej w zaawansowanej fazie tego procesu,
rozpoznawalnej na zew ntrz po okazaym rozm iarze ciany chmur,
na ktrej szczycie formuje si charakterystyczne .kowado' (na niewiary
godnej wysokoci od 11 do 15 km!) Opady staj si wtedy tak silne, e
spadajce chodne masy wody ochadzaj powietrze w centrum burzy
1spywaj razem z mmi w d Si rzeczy prd zstpujcy jest kierowany
przy ziemi na zewntrz, gdzie spotyka si z prdami wstpujcymi Na
stpnie oba prdy ponownie zasysane s do wewntrz przez wspomnia
n wczeniej si non (patrz rys 6.1)
Pioruny powstaj, gdy czci masy powietrza mieszajce si w proce
sie wirowania maj. w zalenoci od pochodzenia lub tarcia, rny poten
cja elektryczny W ten sposb adunki przeciwstawne cz si i dochodzi
do wyadowania Byskawice nie maj wpywu na wiatr burzowy, ale z ca
pewnoci wpywaj na poczucie bezpieczestwa zaogi na pokadzie
Takie fajerwerki na morzu mog napdzi cakiem niezego stracha To
ju jednak zupenie inny temat

39

6 Burza

R ysunak

6. 1. Powstawania burzy

Niniejszy rozdzia poszerzyaby problematyka ochrony przed pioruna

mi jednak ograniczmy si tu do dwch stwierdze Po pierwsze, pioruny
bardzo, ale to bardzo rzadko uderzaj w dk To a niewiarygodne, jak
czsto wbijaj si one w morze wok jachtu, zaw sze omijajc maszt
Po drugie, nawet jeeli jaki piorun trafi w dk, a otaklowanie jednostki
jest dobrze uziemione, to poza strasznym hukiem me zdarzy si nic wi
cej. chyba, e kto akurat trzyma si want lub sztagw Unikajc bez
wzgldnie takich sytuaqi. m oem y czu si prawie bezpieczni. Mog
oczywicie wystpi szkody elektryczne lub elektroniczne. S to jednak
szkody drugorzdne, ktre powstaj przez indukcj udaru napiciowego
w przewodach

Ostrzeenie
Burze me powstaj na sonecznym mebte Typowej zapowiedzi burzy nie
da si przeoczy Czasem wrcz czu burz w powietrzu Rozwija si ona
gdzie za horyzontem i stamtd te nadciga. Niekiedy tylko mona zaob

40

Rady dla tamiarzy

serwowa rozwijajc si burz, ktra dociera do miejsca obserwacji

w mgnieniu oka Niedowiadczem eglarze wychodz z zaoenia. Ze bu
rza znajdujca si na zawietrznej stronie bdzie si oddala. Jednak wiatr
powierzchniowy jest zudny Jeli oceniamy wedug mego. burza zawsze
znajdowa si bdzie na strome zawietrznej Ogromne dziaanie ssce po
woduje bowiem, ze wiatr przy powierzchni wieje ze wszystkich stron w kie
runku burzy i to niezalenie od rozmiaru prdu, za ktrym burza poda
W rzeczywistoci burze nadcigaj wraz z wiatrem rednim, ktry dzi
ki odrobinie dowiadczenia mona rozpozna po sposobie przemieszcza
nia si chmur rednich Jeeli nie jest to moliwe naey kierowa si po
oeniem prdw przy lokalnym stanie pogody.

W iatr b u rz o w y
Dopki burza tylko si przyblia, a wiejcy wiatr jest przyjazny dla egla
rzy. dopty prbuj oni me traktowa sytuacji seno Szybko jednak poo
enie staje si powane Kiedy poniej wielkich chmur robi si szaro,
a nad gowami pojawia si pionowa ciana chmur, cho jeszcze bez opa
dw deszczu, dokadnie w w czas wpadam y w wa szkwaowy, ktry
na ksztat konierza obejmuje burz u jej podstawy Wiatr momentalnie
przybiera na sile i w cigu kilku sekund moe osign od 30 do 40 w
zw (od 7* do 9*B). Kierunek wiatru najpierw me ulega zmianie, co naj
wyej o 30 do 40 stopni Ale troch dalej w kierunku centrum wiatr gwa
townie si zmienia Oznacza to znajdowanie si w rodku prdu zstpuj
cego. co potwierdzaj silne opady deszczu
Dopki burza nie przejdzie, naley Uczy si z ekstremalnymi szkwaa
mi i czstym odkrcaniem wiatru Sekundowe cichnicie wiatru jest cz
sto zapowiedzi zmiany jego kierunku
Obszar wystpowania burzy jest ograniczony, a przez to i sia wiatru me
oddziauje na tafl wody. dziki czemu prawie nigdy nie tworz si due
fale Uniemoliwiaj to take czste odkrcanie wiatru oraz silne opady
spaszczajce' morze. W rezultacie wysoko fal z reguy me przekracza
2 metrw

Rady dla eglarzy

Mona w por ro zp o zn a w a szkw a o w y, je e li tylko ma si oko
na wszystko W zateroci od kta odbicia wiata morze pod mm pozor
nie zmienia kolor na czarny ub biay, w kadym razie wyranie odrnia
jc si od otaczajcej szaroci

41

6 B una

Na akwenach morskich lecych przy terenach zaludnionych rozpozna,

me niebezpieczestwa zwizanego ze szkwaem jest jeszcze prostsze
Wystarczy spojrze w stron przypuszczalnego niebezpieczestwa. Jeli
na wodzie pooyy si ju pierwsze dki, to najwyszy czas podj jakie
kroki
Poniewa wiatr szybko osiga swoj pen si. nie ma sensu refowa
si stopniowo Naley szybko i radykalnie zmniejszy powierzchni agli
Jeeli refowanie nie przebiega sprawnie, mona bez wstydu zupeny
zrzuci agle i na silniku stawia czoa burzy. Silnik aby mc przebi s*
przez opr wywoany burz powinien by mocniejszy od najzwyklejszego
silnika zaburtowego, zdolnego jedynie do walki z flaut.
Przetrzymanie burzy na silniku ma pewn zalet - mona skupi s
wycznie na nieatwej nawigaqi O wiele atwiej zachowa onentacj. kie
dy me trzeba zmaga si z prdami wodnymi i linami, nawet, jeli w im
nych warunkach uchodzi to za zachowanie mesportowe

7 Cyklony tropikalne

Charakterystyka meteorologiczna
Tam. gdzie zgodnie z globaln cyrkulacj powietrza (patrz rys. 2.2)
w strefie rwnikowej ciepe powietrze wznosi si. tam tworzy si rwni
kowa bruzda niskiego cinienia Masy powietrza, ktre cz si w tym
obszarze jako wiatr/ pasatowe lub monsuny, s bardzo ciepe i maj
du zawarto wocy Dlatego te nios ze sob duy adunek energii
W odrnieniu od frontu polarnego nie tworz si tutaj adne fronty,
gdy zderzajce si masy powietrza me rni si pod wzgldem tem
peratury Poza tym do powstania cyklonu brakuje wiru. ktry maj p
nocne (jak i poudniowe) masy powietrza dziki wikszej sile Conolisa
Saany niskiego cinienia, jakie znam y z pnocy, me mog si tu za
tem utworzy Rwnikowa bruzda niskiego cinienia jest po prostu ni
czym rynna.
Mwno e procesy skraplania s nadzwyczaj silne - w kocu nie mona na
rzeka na brak energii - prdkoci panujce w prdzie przypowierzchnio
wym s jedynie umiarkowane. Take w tym przypadku brakuje czynnika, ja
kim jest wir. czyli zasady cyklonu, ktrej me ma rwnie na rwniku
To si jednak zmienia, gdy w Ieoe bruzda niskiego cinienia przesuwa
si na pnoc Docieramy wtedy do szerokoa. gdzie sia Conolisa wpra
wia prd przypowierzchniowy w wir Jeeli wyjtkowo ciepa woda morza
rwnikowego zostanie przetransportowana przez prdy do tych wyszych
szerokoci, spenione zostan wszystkie warunki decydujce o powstaniu
cyklonu
Zgodnie z zasad zachowania momentu pdu. prdko w punkcie (to
ru ruchu) wzrasta w takim samym stopniu, w jakim maleje jego promie.
Ta zasada w peni znajduje poparoe na morzu, gdzie wir me sabnie z po
wodu braku tarcia powierzchniowego. Osignity zostaje idealny stan
rwnowagi pomidzy si odrodkow a si dorodkow W ten sposb
moe si w peni rozwin efekt odpywu (tak. jak odpyw w wannie).

43

7 CytJony rup*a/n
w ktrym woda u podstawy wiru nieprzerwanie s* krci Oochodzi do po.
wstania piercienia o wysokiej prdkoci z nieograniczon si burzow
(rys 7.1). W wydronej trbie znajduje si oko cyklonu Jego Sredmca
moe wynosi od 3 do 30 mil morskich, a w jego wntrzu me wystpuj
wiatry Jednak morze wrcz wrze. gdy system cignie dalej, a jeszcze
przed chwil cyklon wewntrznego piercienia szala w tym miejscu, i to
koiiScte Wystarczy sobie wyobrazi zderzajce i krzyujce si fale'

Rysunek 7.1. Budowa cyklonu tropikalnego

Kjrynek cyklonw
Oko nowo powstaego cyklonu ma tylko 10 Mm szerokoci, jednak
w dkiej istniejcych cyklonach moe ono osign szeroko 50 Mm.
Prdko wiatru w modym systemie bardzo wyranie maleje, przy cyklo
nach istniejcych duej proces ten zachodzi wolniej Odlego oka cy
klonu od jego strefy rodkowej (8B ) rni si w zalenoci od okresu ist
nienia i rozwoju cyklonu i moe wynosi od 50 do 500 mil morskich
Na pkuli pnocnej wiatr przypow ierzchniowy, wiejcy wewntrz
piercienia cyklonu, ktry moe mie te ksztat elipsy, skierowany jest
spiralnie w lew stron Tam koncentruje si proces skraplania, zaopa
trujcy cay system w si napdow. O zn a cza to ulewne d eszcze,
podczas gdy opady poza piercieniem odpowiadaj bardziej pogodzie
frontu ciepego
Wirujce w piercieniu cyklonu powietrze jest wypychane z systemu
do gry i tworzy spiralnie lecce na zewntrz chmury pierzaste Z daleka
wskazuj one na cyklon Nieznaczna cz wirujcego powietrza wpada
ponownie do trby cyklonu, tworzc w oku cyklonu mmiwy. co wyjania
flaut i bkit nieba

Czas i miejsce wystpowania cyklonw tropikalnych

Cyklony tropikalne mog powstawa tam. gdzie wystpuje rwmkowa strefa
ruskiego cinienia, a dokadniej - strefa konwergencji tropikalnej (w zaleno
ci od pory roku. na szerokoci geograficznej od 15* do 25*). dostarczajca
ciepy prd morski o temperaturze wody powyej 26.5*C. Takie warunki wy
stpuj klimatologicznie z pewn regularnoci, dlatego prawie niezawodnie
mona opisa czstotliwo wystpowania cyklonw tropikalnych
Na Karaibach i Zachodnim Atlantyku sezon huraganowy rozpoczy
na si z kocem maja. osiga swj szczyt we wrzeniu i ucicha pod ko
niec listopada. Okres wystpowania cyklonw na pnocno-wschodnim
Pacyfiku jest podobny Na obszarach m onsunow ych w poudniowo-wschodmej Azy nie wystpuj okresy ciszy cyklonowej, a zatem trzeba
si tam z mmi liczy przez cay rok (patrz rys. 7.2). Niezalenie od miej
sca. warto spojrze do locji morskiej W czci B waciwej ksigi znajdu
je si statystyka d a danych akwenw, ktr powinnimy si kierowa
przy planowaniu resw

Kierunek cyklonw
Zgodnie z zasad zachowania energii, ktr znamy ze szkolnych Iekqi fi
zyki. raz przyspieszone masy wiruj, dopki nadanej im energii nie po-

45

7 Cyktony tro p * * *

chonie tarcie To oznacza, e cyklony dryfujce nad morzem mog ist

nie dugo i w ten sposb pokonywa due odlegoci. Cyklony prze
mieszczajce si nad ldem szybciej trac swoj energi i zanikaj
Oglnie rzecz biorc, przemieszczanie si cyklonw po morzu przebiega
wedug empirycznych zasad, odpowiadajcych w wikszoci drodze le
cej. otwartej w kierunku na wschd paraboli. Na pkuli pnocnej cyklony
napywaj pocztkowo na pnocny zachd, po czym skrcaj na pnoc
do pnocnego wschodu Wierzchoek ich paraboli ley najczciej w ob
szarze strefy wysokiego cinienia rwnikowego, tj pasa ciszy (koskie sze
rokoci). Sztorm przecina t stref midzy dwoma obszarami wysokiego ci
nienia. Jeeli w danym miejscu wystpuje wicej obszarw wysokiego ci
nienia. sztorm otoczy przede wszystkim ten z najcieplejszym wyem
Jeeli cyklon utrzyma si na tyle dugo, by dotrze do obszaru frontu
polarnego, najprawdopodobniej poczy si tam z systemem frontowym
niu. tworzc wsplnie ni sztormowy.
Prdko cigu w obszarze powstawania jest mewieka (poniej 10 w
zw) W kierunku wierzchowa prdko wzrasta Po przeamaniu pasa wy
sokiego cinienia dochodzi do stadium zawinicia Od tego momentu prd
ko ronie, osigajc w drodze do frontu polarnego nawet 30 wzw. c
zreszt odpowiada prdkoci cigu pnocnych niw sztormowych.

46

Drogs odwrotu

Ocrywisoe istniej take cyklony tropikalne, ktre nie podlegaj powy

szym standardom Zbaczaj one z kursu bez widocznego powodu i cza
sem nawet wykrcaj prawdziwe semki, co naturalnie niweczy kady
sposb sztormowej nawigacji Przykadem jest .Cam e z 1957 roku Zapi
sa si w histoni, gdy jego cakowicie nieprzewidywalny sposb przerrteszczama sta si przyczyn zguby aglowca szkoleniowego .Pamir .

Strefa niebezpieczna
Niebezpieczestwo stanowi sektor, znajdujcy si z prawej przedniej stro
ny cigu cyklonu (na pkuli pnocnej). W tym wanie miejscu sumuj
S^ prdkoci cigu i cyrkulacji. Ponadto izobary w tej strefie przemiesz
czaj si jak najbliej sie b , a skraplanie - gwny .dostawca' energii ki
netycznej - jest wyjtkowo mocno uksztatowane (patrz rys. 7.3).
Strefa ta obejmuje obszar o rednicy ok 3 0 -4 0 mil morskich, ktrego
bezsprzecznie naley unika Jeeli znamy podstawow struktur cyklonu,
moemy na podstawie regularnych pomiarw a nienia, kierunku wiatru i je
go prdkoci okreli wasne pooenie w systemie danego cyklonu To
z kole umoliwi podjcie prby pozostania z dala od niebezpiecznej strefy.

Droga o d w ro tu
Dowiadczona zaoga na odpowiednim jachcie moe bez naraania si
na szczeglne niebezpieczestwa przetrwa wikszo sztormw, jednak
w przypadku cyklonw tropikalnych naley oddali si od obszaru ich w y
stpowania jak najdale; i jak najszybciej
Na akwenach nalecych do Stanw Zjednoczonych funkqonuje zna
komicie zorganizowany system ostrzegania przed huraganami, ktry
na rnych czstotliwociach nadaje informacje o pozycji i kierunku cyklo
nw. Komunikatu Hurricane warnings me sposb przeoczy
Dla mme dobrym sposobem jest regularne nanoszenie pozyqi huraga
nu na map. co umoliwia przestudiowanie jego kierunku Zaznaczam
take za kadym razem kierunek podawany w prognozie, by porwna go
pniej z tym rzeczywistym W ten sposb uzyskuj obraz wiarygodnoci
prognoz. Dziki podstawowej wiedzy o strukturze i waciwociach cyko-

" J*anur* by aglowcem towarowym (take szkoleniowym), ktry 21 wrzenia

1957 r natrafi w pobliu Azorw na huragan .Carne* Spord caej zaogi liczcej
86 osb, uratowao si tyko 6 (przyp tum ).

47

7 Cyklony trjktne
nw mog na podstawie takiej mapy oceni przepowiedziany kierunek
i ustali waciw tras eglugi
Odpowiednia nawigacja w warunkach sztormowych z pewnoci wy.
kracza poza amatorski charakter niniejszej ksiki jednak warto pczyto.
czy tu jej mae abecado 2 wyprzedzeniem u plan na odpowiedni
przedzia czasowy, np na 12 do 24 godzin Wykrel na mapie przypusz-

48

Droga odwrotu

czaln pozycj centrum sztormu oraz statku w tym czasie. Dta obliczonej
wczeniej pozycji statku zaznacz wiatr, jakiego naley si spodziewa
w zwizku z pooeniem centrum sztormu Zastanw si. jaki kurs obra
wzgldem wiatru. 3amitaj jednak, aby wybra taki kurs. ktry pozostawi
molrwo zmiany kierunku eglugi na wypadek, gdyby przypuszczalny
ruch sztormu si zmieni
Jeeli nie uda si zachowa odpowiedniej odlegoci, droga odwrotu
musi by bezporednio dostosowana do kierunku i prdkoci centrum
sztormu, by osigi moliwie najwikszy dystans W tym celu rysujemy
bardzo prosty diagram wektorowy O d miejsca pooenia jachtu wykrela
my jego drog nad dnem Z koca odcinka rysujemy wektor, oznaczajcy
prdko cigu centrum sztormowego, skierowany w przeciwn stron
Wymk otrzymujemy czc pozycj jachtu z pocztkiem drugiego wyryso
wanego odcinka Ukazuje nam on. jak porusza si jacht wzgldem prze
suwajcego si sztormu, czy oddala si od centrum burzy i w jakiej odIegtoSo je minie Warunkiem jest zawsze posiadanie wiarygodnego komuni
katu pogodowego z pozycj centrum sztormu.
Ten prosty diagram wektorowy przedstawiono na rysunku 7 4. Nasz
jacht pynie kursem zachodnim, z prdkoci 8 wzw, a znajduje si

Ryunak 7.4. Droga odwrotu z uwzgldnianiem kierunku i prdkoci centrum

sztormu: diagram wektorowy ustala/cy odlegto

7 Cyklony tropikalne

na 19*40 N i 054 55'W. Huragan znajduje st w tym czasie na 19*10 N

i 053*50 W i przesuwa si z prdkoci 30 wzw na pnocny zachd
Obie pozycje nanosimy na map. Rysujemy dwa odcinki (o dugoci od
powiadajcej jednej godzinie) z wektorami: pierwszy, wektor kursu, czyk
8 Mm i 270* oraz od jego koca drugi, odwrcony wektor cigu, czyli
30 Mm i 135' Nastpnie wykrelamy lim czc pozycj jachtu i drugi
koniec wektora (lima przerywana na rys 7.4), zaznaczajc odlego po
konywan w cigu jednej godziny. W ten sposb widzimy, e po 2 godzi
nach i 20 minutach bdziemy znajdowa si w odlegoci 29 Mm od cen
trum sztormu. W idzimy te. e obranie kursu 225* zwikszy odlego
od sztormu.
Szczeglnie istotna jest analiza drogi odwrotu w przednim obszarze
cyklonu, bowiem istniej tutaj dwie moliwoci. M oem y mianowicie
pyn wiatrem penym, oddalajc si poprzecznie do cigu sztormu
lub pwialrem, wiejcym na bakburt (pkula pnocna), oddalajc
si od centrum promieniowo. Pierwszy sposb wykorzystujemy wpy
wajc w lewy przedni sektor sztormu, drugi - w prawy przedni sektor.
Wierzchoek pomidzy nimi nie znajduje si dokadnie z przodu, lecz
ulega lekkiemu przesuniciu na prawo, w zale n o ci od prdkoci
sztormu i kursu.
Na rysunku 7.5 wyjaniono powysz sytuacj na dwch przykadach
Jako test posu dwie mao oddalone od siebie pozyqe statku, znajduj
ce si w strefie krytycznej i wyrysowane dla nich diagramy wektorowe.
O ba jachty pyn z prdkoci 8 wzw, a centrum sztormu prze
mieszcza si na pnocny zachd z prdkoci 30 wzw. Wynikajce
z tego faktu linie odlegoci (linie przerywane) pokazuj, e dla pozycji
statku z przodu konieczna jest zmiana kursu na peny. Z prawej strony
cigu cyklonu oddalenie si od sztormu pwiatrem jest jedynym rozwi
zaniem. Wierzchoek midzy tymi dwiema opcjami to okoo 5* w prawo
od cigu.
W drugim przypadku, odrobin w prawo od linii cigu, za promieniowym
odejciem od kursu z pwiatrem przemawia dodatkowo fakt. e sztorm
w miar przemieszczania si zacznie odkrca w prawo, a zatem bdzie
si cofa Pync pwiatrem atwiej jest pniej oddali si od sztormu.
Oczywicie mona sobie wyobrazi sytuaqe. w ktrych nie jest moli
wa precyzyjna nawigacja, gdy ani pozycja jachtu, ani centrum sztormu
me s dostatecznie pewne. Nie jest to wcale niedorzeczny przypadek.

Bakburta to tradycyjne okrelenie lewej burty statku (przyp. red ).

50

WTr
Rysunek 7.5. Droga odwrotu z uwzgldnieniom kierunku i prdkoci centrum
szlormu diagram wektorowy dla przedniej strefy sztormu

dlatego naley wtedy przestrzega elaznej zasady na pkuli pnoc

nej oddalamy si od centrum sztorm u pync pwiatrem wiejcym
od sterburty,, na pkuli poudniowej natomiast - wiejcym od bakburty
Wyjtek: jeeli istnieje prawdopodobiestwo znajdowania si z przodu
nadcigajcego sztormu, naley zej z drogi burzy, jak najszybciej
przechodzc do pwiatru
Ta elazna zasaca nie zapewnia idealnej drogi odwrotu, nawet jeli po
cztkowo wydaje s inaczej. Jest to tylko tymczasowe rozwizanie, a nie
penowartociowa alternatywa drogi odwrotu, jak wykrelilimy dziki
diagramowi wektorowemu.

8 Stan morza

Na pocztek kilka rozwaa dla przyblienia zagadnienia Wysoko fali

to pionowy odstp midzy dolin fali a jej grzbietem Dugo fali to odle
go od jednego jej grzbietu do drugiego Trudno oceni wysoko fak
z jachtu aglowego Jeeli znajdujemy si w dolinie fali i spojrzymy na fa
l z poziomu oczu w kokpioe o wysokoci 2 metrw (w normalnym przy
padku). jej wysoko rwna bdzie 2 metrom Jeeli grzbiety fal wypywa
j spod oba. a nasze oczy znajduj si na wysokoci 3 metrw, fale bd
miay 3 metry itd Nie wspinabym si na maszt, eby w ten sposb osza
cowa jeszcze wysze fale. cho oczywicie byoby to moliwe
Prdko fal odnosi si nie do ruchu wody. lecz do samych fal Sama
woda. pomijajc moliwy prd i oscylujcy ruch tafli wody zgodny z ryt
mem fal. nie ma adnej prdkoci Fala jest systematycznym deformowa
niem tafli wody Jeeli wytworzy si grzbiet fali. w chwil pniej powstaje
nowy grzbiet, podczas gdy ten pierwszy zbiega si z powrotem z tafl
Obok drugiego grzbietu fali powstaje trzeci itd Grzbiet fali sam w sobie
si me przemieszcza. Kady z grzbietw powstaje z nowej deformacji

Mae fale. due fale

Stanem morza okrela si ksztat powierzchni morza, w zalenoci od wy
stpujcych fa Wysoko fali. jej dugo, okres oraz prdko to para
metry. dziki ktrym okrela si stan morza Tw orzy si on pod wpywem
wzrastajce! prdkoci wiatru, zwikszajcego si rozbiegu fal oraz wy
duajcego si czasu oddziaywania wiatru
Wysoko fali reaguje w wikszym stopniu na si wiatru, podczas gdy
okres, dugo I prdko wpywaj na rozbieg fal. Dlatego wanie
na otwartych oceanach wystpuj przepikne, dugie fale. a na wodach
mrz przybrzenych fale s krtkie i strome.
Rozbieg fali i czas oddziaywania maj tendencj spadkow, co ozna
cza. e na pocztku fale s dosy silne, po czym stan morza uspokaja si

52

Stan morza na pytkich wodach

Tablica 8.1. Rozbieg fal* /aleznoso od prdkoci metru

Wiatr
wzy

Stopme
Beauforta

Rozbieg
fal
Mm

Wysoko
m

Dugo
m

Okres
S

Prdko
wzy

30
30
30

7
7
7

20
50
200

2.4
3.5
4.5

61
90
120

6.3
7.6
9.0

19
23
26

40
40
40

8
8
8

20
50
200

4.0
60
8.0

88
141
169

7.6
9.3
10.1

23
29
33

50
50
50

10
10
10

20
50
200

6.0
10.0
14.0

126
190
263

9.0
11.0
13.0

27
34
39

coraz bardziej Przy sile wiatru 8 B stan morza staje si w peni rozbudo
wany po przebyciu 520 Mm i upywie 37 godzin. Wtedy tez nastpuje fa
za dojrzaa sztormu Przy 9*B stadium dojrzaoci zostaje osignite
po przebyciu 960 M n i upywie 52 godzin, natomiast przy wietrze o sile
10 B - po 1570 Mm i 73 godzinach.
W tablicy 8.1 przedstawiono trzy rne dugoci rozbiegu fali dla
prdkoci wiatru rwnej 30. 40 i 50 wzw.
Chodzi tutaj o typowe wartoci dla gbokich wd. ktre przedstawiaj
rozmiary procesw falowania (w pniejszych rozdziaach posu nam
rwnie przy opisywaniu manewrw eglarskich). Z natury jednak para
metry fal mog znaczco odbiega od przyjtych standardw, ale o tym
nie trzeba chyba wspomina
Zaznaczylimy na marginesie, e warto fali podawana jest jako zna
mionujca lub istotna wysoko fak Naley jednak pamita, e chodzi
tutaj o redni wycignit z jednej trzeciej najwyszych fal. wystpuj
cych na danym obszarze falowania Pojedyncze fale mog by zatem
wyzsze (nawet dwuk*otnie) ni znamionujca raia

Stan morza na pytkich wodach

Ruch fal me ustaje, lecz porusza si w gb wd. tracc swoj si Dno
morza tumi stan wody jeszcze na dugo, zanim sign tam fale po
wierzchniowe Zakada si. e dno morza zaczyna oddziaywa na fal

53

8 Stan m ona

dopiero od gbokoci wynoszcej poow dugoci fali Na pytkich mo.

rzach przybrzenych. takich jak poudniowa cz Morza Pnocnego kjt>
zachodnia cz Batyku, falowanie wiatrowe morza nie jest w stan*
.sprosta oczekiwaniom" natury, gdy agodzi je dno.
W tablicy 8 2 zawarto informacje o wysokoci fali (dla falowania wiatro
wego ustalonego *) na pytkich wodach o gbokoci 10. 20 oraz 30 metrw
Dla porwnania doczono wysoko fali przy gbokoci 1000 metrw.

T tb ltc s 8.2. Wysoko tak w /alenoSo od prdkoSa wiatru

Prdko

Wysoko dojrzaej fali na pytkich wodach

30 m
1000 m
20 m

wiatru

IOm

20 wzw
30 wzw
40 wzw

1.5 m
2.0 m

2.1 m
3.2 m

2.2 m
2.6 m
2.8 m

3.6 m
3.9 m

50 wzw
60 wzw

4.2 m

2.2 m
4.0 m
4.8 m

2.5 m
5.5 m
9.0 m

5.0 m
6.0 m

16 m
20 m

Stan morza wd pytkich zmienia si w chwili, gdy zbiegaj si na nkh

fale z wikszych gboko W ten sposb fala zostaje wrcz zgnieciona
Dugo i prdko fali maleje przy rwnoczesnym zachowaniu okresu
Niezmienno okresu potwierdza fakt. e falowanie ne zmienia swojego
rytmu Zmniejszajca si dugo fa. zachowujcych jednak sw wyso
ko powoduje, e staj si one bardzo strome
Pod pojciem stromoci rozumie si stosunek wysokoci fali do jej du
goci i to wanie ona jest miernikiem nieprzyjemnych odczu zaogi
na pokadzie Strome fale rzucaj jachtem, przez co trudniej nad mm za
panowa Przy okrelonym stopniu stromoci fale zaczynaj si zaamy
wa Przy wzburzonym morzu dowiadczona zaoga unika stref, w kt
rych gbokie wody zbiegaj si z pytkimi. Z saw w krgach eglar
skich ciesz si pod tym wzgldem np Dogger Bank (awica Dogger) czy
Cienina witego Bonifacego.

" Jest Io fak/wan ktre osigno maksymalne rozmiary przewidziane przy

danej prdkoci wiatru (przyp. Sum.).

54

Prd povnerzchntcmy

G rzy w a c ze
Harmonicznie przebiegajce fale. szczeglnie dugie, s cakiem przyjem
ne - tak jak dla dziecka przyjemne jest koysanie Natomiast grzywacze,
czy* zaamujce si tale. budz jedynie zo
Przy zwikszajcej si wysokoci lub zmniejszajcej si dugoci fali ro
nie stosunek tych dwch parametrw (wysokoci do dugoci), a wic
stromo fali Przy slosunku 1 8 grzbiet fali jest ju zbyt stromy, by mc
si utrzyma Na pocztku zaamuje si jedynie grzywa fali. gdy tam napr wiatru dodatkowa mesie ze sob wod Przy cakowitym zaamaniu
fali przechyla si cay jej grzbiet, opadajc z hukiem we wasn dolin
Caa energia fali zaamuje si w pianie i wirze.
Fale zaamuj si niezalenie od swojej wysokoci, decydujcym czynni
kiem jest tutaj ich stromo Na morzach przybrzenych pnocnej Europy
fale zaamuj si od 6*0. na wodach gbszych od 7 do 8B Na otwartych
oceanach przy sile wiatru 9 lub 10*0 mona dowiadczy fal o wysokoci
od 12 do 14 metrw, ktre jednak me zaamuj si dziki swojej majesta
tycznej dugoci Nawet dugie fale mog ulec zaamaniu, jeli nakadaj si
na siebie ich grzbiety Ekstremalnie wysok fal nazywamy fal otorzymi
Grzywacze o wysokoci 3 - 5 metrw spadaj z sykiem, urzdzaj
prysznic i zmuszaj So chowania gowy w konierz, jednak nie stanowi
szczeglnego zagroenia. W y s ze fale s dla jachtu niebezpieczne
z dwch wzgldw Po pierwsze, z powodu uderzajcych o pokad mas
wody Przyjmuje si. i jest to dziaanie od 5 do 15 ton na metr kwadrato
wy. z ktr mog sobie nie poradzi mezasztauowane na pokadzie tratwy
ratunkowe lub pontony Po drugie, jacht moe zosta przewrcony przez
zbyt strom fal lub najzwyczajniej z niej spa
Istniej pewne statystyki dotyczce czstotliwoci wystpowania grzy
waczy Przy typowym stanie morza na wodach gbokich zaamaniu ulega
4% fal przy si wiatru 70 a przy 11*0 - do 12% fal Jest jeszcze jed
na zaleno - im mniejszy rozbieg fal. tym wiksza czstotliwo ich za
amywania.

Prd powierzchniowy
Droga przemieszczania si wd powierzchniowych przypomina form
walca Mona atwo zaobserwowa ten ruch przeprowadzajc test z kor
kiem. rzucanym na falujc wod Fazy tego testu przedstawiono na ry
sunku 8 1 Widzimy na mm jak zbliajcy si grzbiet fah najpierw przyci
ga do siebie wod unosi j ku grze, a pniej wypycha w przd. I tak

55

8 Stan morza

proces si powtarza W ten sposb powstaj dwa komponenty ruchu poziomego - opadanie i wznoszenie si fali. ktre razem tworz ruch po or.
bitach koowych Prdko czsteczek wody w tym ruchu mona obliczy
na podstawie rednicy kola. czyli wysokoci fali i jej okresu.

Tablica 8.3. Prdko orbitalna czsteczek wody w zalenoci od wysokoso

IOkresaIaIi
Wysoko fal w m

10

12

14

.Typowy" okres w s

6.0

7.8

92

10.2

11.1

12.0

12.9

Prdko orbitalna
w wzach

1.8

3.1

4.0

4.8

5.5

6.1

6.6

Prdko orbitalna jest zarazem prdkoci prdu powierzchniowego

na grzbiecie fali i w jej dolinie. Na grzbieoe fali woda napywa zgodnie
z kierunkiem cigu fali. w dolinie natomiast odwrotnie Przy fali o wysoko
ci 6 metrw woda osiga prdko 4 wzw. W przeciwiestwie do ty
pow ego prdu, nieodczuw alnego na pokadzie, oscylujcy prd po
wierzchniowy jest dla zaogi bardzo wyrany, szczeglnie przy kursach
z lub pod fal. poniewa jacht pync pod prd zastyga na duej z powo
du bezwadnoci masy wzgldem wznoszcej si i opadajcej prdko
prdu. eglowanie przez tak wod przebiega zgodnie z rytmem fal Im
krtszy jest okres fali. tym mmej takiemu falujcemu prdowi poddaje s*
jacht, a przez to wiksze jest koysanie podczas eglugi Plus minus trzy
wzy to me rzadko. atwo zrozumie, jakie to ma znaczenie, jeli po
myli si o wpywie na zdolno manewrow jachtu

Stan morza na prdach pywowych

Jeeli kierunek prdu pywowego zgadza ci z kierunkiem wiatru, fale Sd
dusze, jeeli za prd i wiatr przebiegaj w odwrotnych kierunkach, fale
s krtsze (patrz rys 8 2 i 8 3) Za analogi posuy nam efekt Dopplera
Woda. czyli medium fali. pynie w kierunku fali. skracajc w ten sposfc
dugo jej trasy Fala zostaje zgnieciona
Fala. ktrej dugo zostaa znacznie skrcona, szuka wyrwnania
w swojej wysokoso I rzeczywicie, dla wyrwnania energii wysoko ta*
odpowiednio wzrasta Jeeli fala napotyka na przeciwny prd. pyncy

56

Stan morza na prdach pywowych

57

8 Stan morza

Rysunek 8.2. Zgodne kierunki wiatru i prdu pywowego

z prdkoci 2 lub 3 w zw , jej w ysoko m o e w zro sn o 150

do 2 00% . Tak dochodzi do podwjnego efektu - fala staje si krtsza
i wysza W ten sposb powstaje bardzo pofalowane morze, ktre moe
wrcz wykoczy tego. kto np. dopywajc do Elby lub omijajc przyld*
Cap Gris-Nez pokonuje prd pywowy pod wiatr
Oczywicie wspaniaa jest sytuacja odwrotna, kiedy kierunek prdu py
wowego odwraca si. co mona porwna do nagego zejcia z zaorane
go pola na agodny trawnik

Interferencje lub fale krzyujce si

Tam. gdzie nakadaj si na siebie dwie lub wicej fal. powstaje interfe
rencja Amplitudy fal sumuj si fizycznie w kadym punkcie tak. e dwa

58

Inierferenqe Iub fate krzyujce st

grzt>ety fal tworz podwjnie wysoki grzbiet, a dwie dofiny fal - jedn po
dwjnie gbok. Oczywicie grzbiet i dolma takiej fali wzajemnie si zno
sz Powstay w ten sposb nowy ukad fal ma obszary fal o wikszej w y
sokoci i obszary fal spaszczonych.
Tak mocno wahajce si wysokoci wywouj bardzo nieprzyjemne
krzyowanie si fal W zalenoci od rnorodnoci wysokoci pojedyn
cze fale mog urosn do olbrzymich rozmiarw.
Nakadanie si poszczeglnych systemw fal nastpuje wskutek gwa
townego odkrcania wiatru, o ktrym wspominalimy przy omawianiu
przemieszczania st frontw, centrum obszaru niskiego cinienia czy za
toki niskiego cinienia
Ponadto ze zjawiskiem nakadania si fal m am y do czynienia, gdy
na resztkach martwej fali powstaje nowa fala wiatrowa, a wreszcie take
wwczas gdy jednolity stan morza zostaje zakcony przez dyfrakcj* lub
zaamywanie si fal w pobliu wybrzey i wysp (patrz rys 8.4). To tumaczy,
dlaczego po zawietrznej stronie maej wyspy (o rednicy rzdu od 2 do
5 Mm), gdzie podzielone morze po dyfrakcji ponownie si .zespala , wyst
puj zaskakujco wysokie fale. Typowym przykadem dyfrakqi jest przyl
dek Cap Corse na phocnym wybrzeu Korsyki W okresach wystpowa
nia mistralu po zawieirznej stronie przyldka niezmiennie powstaj fale
krzyujce si Zjawisko to dodatkowo wzmaga leca przed przyldkiem
wysepka Giragha.
Wyjanieniem znanych z literatury monstrualnych fal - w ktrych istnie
nie absolutnie nie wtpi - jest w anie efekt interferencji. Biorc
pod uwag katastrofa ne skutki tych fal i mae prawdopodobiestwo ich
wystpowania pewien kawalarz okreli je skrtem G A U (z mem.: .naj
wikszy moliwy wypadek w elektrowni atomowej ). Bardzo lubi to wyra
enie. gdy przyczynia si ono do demistyfikacji. Tysice rozpowszech
nianych przeraajcych doniesie o takich falach doprowadzio do tego.
Ze beztroscy eglarze amatorzy sprawiaj sobie - zdawaoby si - mili
tarnie wyposaone i opancerzone odzie, po to tylko, aby spdza pniej
urlop za elaznymi pytami. I to wszystko oczywicie ma zabezpieczy ich
przed tymi monstrualnymi falami.

Dyfrakcja jest zjawiskiem fizycznym, oznaczajcym zmian kierunku rozcho

dzenia si fali na grancy wystpujcych na drodze fali przeszkd lub w ich pobliu
(przyp. Ilum).

59

8 Stan morza

Rysunak 8 4 Fa h krzyujca
si po zawietrznej strome mahj
wyspy

Prdy powrotne przyboju

W literaturze pod pojciem .prdu powrotnego przyboju rozumie si stan
morza powstajcy w momencie, gdy gboko wody jest mniejsza ni
potowa dugoci fali Przy takiej gbokoci rucb orbitalny fal zaczyna do
tyka dna. co prowadzi do wzrostu stromoa fal (patrz tabt 8 2).
Gdyby sztywno trzyma si tej definicji, naleaoby stwierdzi, e stan
morza na Morzu Pnocnym i Batyckim jest prawie cakowicie uksztato
wany przez prdy powrotne przyboju Jeeli jednak mwimy o przyboju
oglnie, mamy na myli fale niespodziewanie pitrzce si przy ldzie k*
przed mielizn, zaam ujce si najczciej. W ystpuj one na duo
mniejszych gbokociach
Lodzie sportowe bardzo mocno odczuwaj prdy powrotne przyboju
Jachtem rzuca na wszystkie strony, wic nic dziwnego, e czsto zaoga
odzi lduje za burt Poza tym jachty maj skonno odbijania si od &
przy bojowych, a w takiej sytuacji mona przez duszy czas me mie kon
troli nad sterem
W obszarze wystpowania przybojow manewrowanie jachtem jest *V
jtkowo trudne Trzeba dostosowa sterowanie raz do zawietrznej, ra^

60

Morska rzeczymsto

do nawietrznej strony wyspy, to znowu do wskiego przesmyku Nie ma

tu m^jsca na pomyki i przywracanie jachtu na odpowiedni kurs

Morska rzeczywisto
AOy wyjani przebieg, zjawiska i czynniki majce wpyw na stan morza,
postanowiem przybliy to zagadnienie w sposb analityczny. Ta metoda
przedstawienia problemu ma jedno podstawowe dziaanie uboczne - po
zostawia wraenie systematycznoci i porzdku, ktre Czytelnikowi moe
si susznie wyda nieuzasadnione Naley je czym prdzej skorygowa
gdy stan morza w oglnym rozumieniu wyglda zupenie inaczej - mo
rze jest niczym wielki baagan. Fale bez przerwy na siebie oddziauj,
przez co przybieraj rne ksztaty i nios rne skutki. Amator eglar
stwa. mimo e oczytany, moe w najlepszym wypadku sign po poje
dyncze wiadomosa ze swojej uporzdkowanej, ksikowej wiedzy, jed
nak daleko temu do oglnego pojcia zjawiska, jakim jest falowanie
Wyobraenie sobie morza jako tarki do prania jest bdne Grzbiety fal
nie maszeruj w jednym rzdzie, lecz zbliaj si pojedynczo i nieregular
nie Nie da si nawet okreli dugoci fali po odlegoci midzy gwnymi
falami. Co bowiem wwczas, jeli zamiast kolejnego grzbietu, powstaje
tylko maa grka, a po niej .nadzwyczajny egzemplarz'? C z y taka grka
moe by traktowana jako grzbiet? Istniej take fale. ktre nie uginaj
si na krawdziach Grzbiet fali przelizguje si. a dolina pozostaje
w mwjscu Nieprawdopodobne, ale prawdziwe
Skoro czowiek sta'a si wytrwa na morzu, postpuje zgodnie ze swoimi wraeniami Dziaania i decyzje sternika uwarunkowane s jego su
biektywnym odbiorem Naley tutaj wyranie podkreli, e taki obraz od
biega od rzeczywisto. Rozdranienie, poziom koncentracji, wysiek,
strach czy zmczenie - to wszystko znieksztaca obraz, jaki rejestruj
zmysy. Wszystko, cc syszymy - szmery, trzaski, gwizdy - wywouje ciar
ki. co dziaa stresujco i budujco zarazem . Jednak ma si to nijak
do obiektywizmu aden eglarz nie myli o tym. e m idzy dwoma
grzbietami fai ma tylko pi do dziesiciu sekund. W czasie tyc+i kilku se
kund odczuwa on tyle akqi i reakcji, e musiayby one potrwa co najmmej p minuty, aby mg to poj A to wanie te 30 sekund decyduje
ojego losie

9 Jacht w sztormie

C o si dzieje, gdy jacht wpada w sztorm? C o si naprawd dzieje, jeli

odoymy na bok wszelkie taktyki sztormowania oraz szczeglne rodki,
podejmowane w czasie sztormu9 W czym tkwi niebezpieczestwo? Gdzie
powstaje faktyczny problem sztormu? Ponownie podejdziemy do sprawy
analitycznie, rozwaajc zagadnienie krok po kroku. Przyjrzymy si od
dziaywaniu wiatru i morza z osobna, cho waciwie zawsze wystpuj
one jednoczenie.

Obcienie wiatrem prawidowo zrefowanego oaglowania

Wszystkie czynniki wywoane wiatrem, czyli siy: napdowa, przechyla
jca. oporu czy obcienia, ktre dziaaj na jacht, wzrastaj do kwa
dratu wzgldem prdkoci wiatru i proporcjonalnie do powierzchni oa
glowania.
Dlatego wanie w celu wyrwnania tych si powierzchnia oaglowania
przy podwjnej prdkoci wiatru musi zosta zm niejszona do jednej
czwartej, przy potrjnej prdkoci - do jednej dziewitej i tak dalej. Gdyby
to byo wszystko, problem zbyt silnego wiatru mona byoby rozwiza
wycznie przez refowanie Jednak istniej inne dodatkowe obcienia
wywoane wiatrem Gwnym problemem jest sama sia napdowa, do
starczana p rze z m ezrefowane agle, ktra przy wietrze o prdkoo
15 w/w nie wystarcTy. ahy jacht mg poknna opr r/ntnwy i wzbu
rzone morze. Dlatego nawet przy prdkoci wiatru rwnej 45 wzw me
refuje si agli do jednej dziewitej (1/9). Fok sztormowy jachtu majcego
oaglowanie o powierzchni 60 n r bdzie wikszy ni fok zrefowany
do powierzchni 1/9. czyli 6.6 nr Ptno foka sztormowego jest w stame
przyj na siebie wiksze obcienia, co z kolei wie si z problemem
jego uporczywego opotu Jest to szczeglnie uciliwe w sztormie, kiedy
uwaga sternika skupia si bardziej na morzu ni na wietrze i nie sposb

62

Ocionie Miiatrem przy ib yt Ouzej powierzchni oaglowania

unikn cigego trzepotania agla Takie uderzenia s niestety zabjcze

dla ptna i szww, co oznacza krtkotrwa ywotno agla.
Kolejne utrudnienie to gwatowne koysanie boczne jachtu na rozfaoAanym morzu, powoduice silne wahania masztu oraz szarpanie agli.
Newtpiwie jest to upiorny spektakl w rytmie rozszalaego morza.
Wszystkie mechaniczne obcienia, ktre maj miejsce przy manew
rach lub przy standardOArym obsugiwaniu agli, wywouj w czasie sztor
mu szarpanie, rozciganie, czy uderzanie nierwnomiernie silniejsze
w porwnaniu do norm alnych w arunkw . N iekontrolow ane zw ro ty
na sztormowym foku zdarzaj si duo czciej i odbywaj si w bardzo
krtkim czasie, w niektych sytuacjach niemal me sposb nad nimi zapa
nowa Dopiero, gdy zaczynamy sysze omot agli i szotw, wiemy, jak
wielka sia na me oddziauje.
Naley pamita, e przedni agiel oprcz naporu wiatru musi rwnie
zmaga si z cigle wpadajcymi na pokad strugami wody. Nie jest do
brze. gdy w agiel uderza potny adunek wody pochodzcej z wielkiej
fali To zdecydowanie najwiksze obcienie, jakiemu musi oprze si a
giel Jedynie odpowiednio dostosowane ptna s w stanie poradzi sobie
ztak wielk si

Obcienie wiatrem przy zbyt duej powierzchni

oaglowania
Stateczno jachtu jest decydujcym czynnikiem odpornoci oaglowania
na wiatr. Jachty o umiarkowanej statecznoci bd przy zbyt mocnym
wietrze zwikszay swj przechy, kadc si na bok Dziki temu stosu
nek pracujcej powierzchni agli do wiatru bdzie mala, a na pr wiatru
oddziaujcego na oaglowanie bdzie pozostawa w normie. Teoretycz
nie wraz ze wzrostem kta przechyu maleje sia wiatru dziaajca na ta gie i przy kcie 90 jest 'wna zeru. Niestety tylko teoretycznie
W praktyce zdarza si. e zanim jeszcze wiatr pooy jacht na bok. ten
wymyka si spod kontrci W raz ze zwikszajcym si przechyem punkt
przyoenia siy napdu przesuwa si z osi jachtu na zawietrzn stron,
podczas gdy opr wody dziaa w osi jachtu Obie siy tworz moment ob
rotowy. przez co jacht staje si do tego stopnia nawietrzny (patrz rys 9 1).
e sternik me jest w stan zapanowa nad sytuacj.
Wstajcy z przechyu jacht bdzie bardzo szybko zblia si do Imn wia
tru na ktrej moe si zatrzyma lub nawet j przekroczy. Przedni agiel
zacznie upiornie opota i powodowa niekontrolowane ruchy jachtu, jak
by ten chcia pozby si zaogi

63

9 Jacht

w sztormte

Rysunek 9.1. BarxJio Outy przechyt oznacza bardzo du skktnno

do nawtetrznoia

Przy tak duym naporze wiatru bardzo trudno przerzuci agiel na drug
hals lub zrzuci go cakowicie Bardzo czsto w trakcie takiego manewru
zdarza si jego porwanie, poniewa agiel atwo moe si o co zaczep*
lub owin Bywa rwnie, e agiel me jest w stanie wytrzyma dziaaj
cych na mego si z powodu jego zuycia Nawet po cikich przejoaci
agiel moe by wykorzystywany jeszcze wielokrotnie - to niestety nor
malne Czsto me zdajemy sobie sprawy, e ma on jedynie 30 % swofl
podstawowej wytrzymaoci. To naturalne, e taki agiel me bdzie w sta
nie wytrzyma nadmiernego nacisku wiatru

Koysanie wzdune
Prawdziwym winowajc nie jest wiatr, ale rozkoys morza. Ju przy nie
wielkiej tali. tzn o wysokoci od 3 do 5 metrw, gdy me ma jeszcze **
grzywaczy, zaczynaj s kopoty i ludzi i sprztu Przypomnijmy s o b O
formacj o ruchu czsteczek pod powierzchni zafalowanej tafli wody
Ten ruch zostaje przeniesiony na jacht - jednak me w caoci. Poniewa
jacht prawie nigdy nie pynie dokadnie wzdu fali. ruch ten oddziaM*

64

Koysae boczne

na zmian na dziobie i na rufie. C z dziobowa i rufowa statku s

na zmian przycigana i odpychane G dy dzib znajduje si w grze, rufa
jest na doie i tak na przemian To samo dzieje si w przypadku przechyla
nia. nawet jeli me odczuwa si tego tak mocno. Koysanie wzdune jest
me tytko tortur dla statku i zaogi, ale take znacznie zwiksza pokony
wany przez kadub opr wody Kiedy dzib z rozpdem opada na wod.
jej due masy musz zosta odrzucone na boki W takiej sytuacji jacht
traa bardzo du *oi energii, co przekada si na utrat prdkoci, kt
rej mu pniej brakuje
Jacht jest w stanie lepiej lub gorzej dopasowa si do falowania w za
lenoci od kursu i prdkoci Im ostrzej i szybciej eglujemy, tym czciej
jacht zmuszony jest dD .przeskakiwania' fal. Oznacza to. e po pokonaniu
grzbietu fali jacht dosowme spada z hukiem w jej dolin, a chwil pniej
prbujc si z niej wydosta trafia na nastpn fal. ktra z kolei zalewa
pokad olbrzymi iloci wody (rys. 9 2 ) Spanie w kajucie dziobowej w ta
kiej sytuacji jest raczej niemoliwe Dodatkowo me sposb opanowa za
trwaajcego wrae a. e niebawem wszystko si rozleci

Rysunek 9.2. .Przeskakiwanie' grzbietu fali

Koysanie b o c zn e
Koysanie wzdune to jednak nie wszystko. Jakby tego byo za mao.
o Statecznoci jachtu decyduje rwnie ksztat kaduba O ile stateczno
balastowa dki ma na celu utrzymanie jej w pionie, o tyle stateczno
ksztatu oddziauje na stabilno w odniesieniu do powierzchni wody.
w ktrej zanurza si kadub Jeeli powierzchnia wody jest .pochya', jacht
bdzie stara si dopasowa do nierwnoci, po ktrej si przemieszcza'
Nowoczesne jachty, o kadubach zblionych do popularnych jolek, dziaaj

65

9 Jacht w sztormie

wanie na takiej zasadzie (rys 9 3)! eglowanie na jachtach, ktre w I8n

sposb reaguj na wszelkie .nierwnoci' powierzchni wody. nie nalepy
do najprzyjemniejszych Praca pod pokadem w takich warunkach jey
znacznie utrudniona, o ciepym posiku mona przewanie zapomnie
a wszelkie naprawy s niczym ekstremalne wyczyny W dodatku, jeli k t
ry z zaogantw ma skonno do choroby morskiej bardzo prawdopodobne. e przypado ta dopadnie go wanie w tym momencie
Takie bujanie me jest bez znaczenia rwnie na pokadzie Najwiksze
zagroenie stanowi lune elementy olinowania staego, ktre w trakoe
cigego szarpania mog zosta uszkodzone Na pewnej fregacie zdarzy
o si kiedy, e w takich warunkach wanty zawietrzne wysuny si z no
kw salmgw. W pobliu przyldka Horn fregata stracia maszty wraz
z caym oaglowaniem, mimo e na morzu panowaa niemal flauta Cho
cia mnie przy tym nie byo. zrobio to na mnie due wraenie
Choroba morska jest naturaln przypadoci czowieka i dlatego ne
powinna by nawet nazywana chorob Kady ma swoj indywidualn
graniczn dugo fali. ktra wywouje niechcian reakcj odka Choro
ba morska moe rwnie powodowa zagroenie dla bezpieczestwa
na jachcie Niejednokrotnie bywa. e cz zaogantw me jest w star
wykonywa swoich obowizkw lub mogoby to by dla nich i dla jachtu
niebezpieczne Moe zdarzy si. e jedyn osob zdoln do pracy P*

Rysunek 9.3. Stateczno ksztatu i stateczno balastowa

Myukowanie
skipef - wtedy sytuaqa staje si powana Po wielu godzinach zmagania
$t ze sztofmem. zimnem i zmczeniem taka walka moZe by zbyt wieltum wyzwaniem dla typowego weekendowego kapitana.
M yszkow anie
JeZek jacht samoistnie zbacza z kursu, mamy do czynienia ze zjawiskiem
myszkowania jachtu. Cige schodzenie jednostki z kursu powoduje
wzmoon prac na sterze i niepotrzebne obcienie dla sternika oraz
grozi utrat sterownoci jachtu Naley zaznaczy, e utrzymywanie kur
su odgrywa ogromn rot i jest warunkiem efektywnego eglowania.
Myszkowanie moe by wywoywane przez falowanie na dwa sposoby
Po pwfwsze. gdy jacht pynie skonie do nadchodzcej fali - wtedy rufa lub
dzib bd spychane w jej dolin W efekae jacht bdzie prbowa ustawi
si bokiem do fali, (rys 9 4) przez co stem* bdzie zmuszony do cigego
kontrowania kursu jachtu na sterze Po drugie, gdy jacht pynie skosnie
do fak. a rufa i dzib na przemian wpadaj w prdy powierzchniowe, uwa
runkowane falowaniem Wywouje to wahama jachtu raz w jedn, raz w dru
g stron Kierunek obrotu z przodu grzbietu fak odpowiada wczeniej opi
sanej Iendenqi odkrcania poprzecznego Z tyki fak natomiast jacht opiera
s temu dziaaniu

ffysunek 9.4. M yukow am e wywoane nadchodzc fal

Zalewanie ryty przez tale

9 Jacht w sztormie

Ten podwjny efekt odkrcania jest sabym punktem jachtw, ktre w kur
sach penych prbuj uciec przed fal Na przednim zboczu fali ster jachfc
jest maksymalnie wychylony, a zbliajcy si grzbiet fali z prdami dogana
statek Prdko jachtu maleje, a wraz z ni spada efektywno dziaano
steru Mona jedynie mie nadziej, e pozostaa reszta sterownoci wystar
czy. poniewa w przeciwnym wypadku jacht wypadnie z kursu (rys. 9 5).
Takie myszkowanie, wywoane fal o duej sile. moe by dla statku bar
dzo niebezpieczne. Jacht zostaje zmuszony do szybkiego, wskiego skrtu,
ktry przypomina zbyt ostry skrt na nartach W ten sposb jacht moe .po
tkn si o wasny kil i przy dodatkowym udziale wiatru i fali przewrci si

W przypadku kursw penych istnieje duo mniejsze prawdopodobie

stwo wbicia si dziobu jachtu w fal. poniewa fala zblia si do jachtu
od strony rufy Taka moliwo istnieje jedynie w przypadku, kiedy jacht
osiga prdko wiksz ni prdko fali. co jest raczej trudne do wyko
nania Im bardziej zblione s prdkoci jachtu i fal. tym atwiej jacht do
stosowuje si do fab i ruch morza jest odczuwalny agodniej.

Zalewanie rufy przez fale

Analogiczn sytuacj jest zalewanie pokadu przy kursach penych, ktre
najbardziej dotyka ruf Taka sytuacja moe mie miejsce w przypadku,
gdy rufa jachtu nie zdy odpowiednio wczenie wpyn na grzbiet nad
chodzcej fali W efekcie wielka fala moe spowodowa zalanie caej rufy.
a nawet kokprtu (rys 9.7).

Wbijanie si w fal
Wbijanie si w fal jest raczej problemem jachtw motorowych, ktre py
n pod fal z nadmiern prdkoci Jachty aglowe spotyka to rzdz!
chyba, e przy bajdewindzie wchodz na fal pod zbyt ostrym ktem. Mo
e si wtedy zdarzy, e dzib wbije si w kolejn nadchodzc fal. kt
ra z duym impetem wtargnie na pokad (rys 9 6 ).
Tendencja ta wzrasta wraz ze zmniejszajcym si okresem fali. czy*
czasem upywajcym pom idzy jedn fal. a nadejciem nastpnej
Przy takim rozkoysie jacht z trudem dostosowuje si do coraz krtszej <a*

Rysunek 9.7. Zalanie rufy przez fale

69
68

9 Jacht w sztorme

Wychodzenie z fali w takiej sytuacji jest zupenie niegrone, gdy n*

towarzyszy jej adna energia kinetyczna Uderzenie wody jest przewane
nieszkodliwe Dopoki odpywy dziaaj poprawnie woda szybko zostaje
usunita z kokpitu. zanim jeszcze pojawi si kolejna zalewajca fala

Jacht w grzywaczu
Sprawa staje si powana, kiedy morze spitrza si na tyle. e zaczynaj
si pojawia grzywacze WspommaliSmy o tym. e nie zale one jedyne
od wysokoci, lecz od stosunku wysokoci fali do jej dugoci Zaamujce
si fale na Morzu Pnocnym i Batyckim mog pojawi si ju przy 3 -5 me
trowych falach Poniewa jednak me maj duej masy. me s zbyt grone
Kiedy jacht znajdzie si w grzywaczu, maj miejsce dwa wydarzema
Po pierwsze, tony wody spadaj na statek z ogromn si, ktra zdaje s
zmiata wszystko na swojej drodze, tak. jak lawina gruntowa ' w grach
Prawie zawsze kokpit zostaje cakowicie zalany wod. koa ratunkowe
- o ile byy przywizane - wisz za burt, wywietrzniki odpadaj, a jek
fala bya naprawd mocna, zmyta zostaje nawet tratwa ratunkowa. Gdy
kto akurat pracowa w pozycji na czworakach na d z io b , mia szczcie,
jeeli by zapity w szelkach i utrzyma si na pokadzie Niestety w takiej
sytuaqi nawet najlepszy sztormiak rzadko daje ochron swojemu waci
cielowi I me dopuszcza do przemoknicia do suchej nitki Po drugie nie
tylko woda spada z gry. ale zdarza si take, e to jacht spada na fal
Mwic dokadniej, podniesiony przez nadchodzc fal statek me jest
wstanie utrzyma si na jej zboczu tu przed zaamujcym si grzbietem
ktry w mgnieniu oka powoduje wywrcenie si jachtu.
Jeli statek znajdowa si akurat bokiem do fali. upadek moe by bar
dzo niebezpieczny Jacht bowiem z ogromn si i ca sw dugoci
uderza w dolin fali (rys 9 8). To tak. jakby skoczy do wody .na dech'
z wysokoci piciu metrw Niejedna osoba powanie ucierpiaa w takiej
sytuaqi. Szkody, jakie ponosz wwczas jachty, wystpuj gwnie na za
wietrznej stronie, czyli od burty, ktra uderzya o wod Przykadowo mo
e doj do wgniecenia lukw i bulajw. wykrzywienia lub zerwania rengw, e ry nawet uszkodzenia kartki ha i pokadu .leli kto me by odpo
wiednio zabezpieczony pasami na pokadzie, moe w takiej sytuacp zo
sta wyrzucony za burt

* Lawina gruntowa to lawina odrywajca si spontanicznie najczciej na sku

tek opadw lub Ukudmowego ooepema (przyp red ).

70

Jocht W Qrzywvczu

Pod pokadem rwnie czyha wiele zagroe, w tym np bczne zamania

bdce nastpstwem powanych upadkw Szczeglnie grony moe by
przelot' picego w m ese zatoganta z jednej burty na drug Innym nie
bezpieczestwem dla ludzi i jachtu mog sta si w takiej sytuacji sprzty,
uwolnione si uderzenia ze swoich zabezpiecze. Wyjtkowo cikie
przedmioty, jak np akumulatory, zbiorniki, skrzynki z narzdziami, garnki
itp zamieniajc si w .pokadowe torpedy" mog narobi niemao szkd
Mia miejsce nawet przypadek, kiedy podczas podobnej wywrotki wyrwa
niu i niekontrolowanemu przemieszczeniu uleg cay silnik Nie bez zna
czenia zapewne by jego wiek Ale przecie silnik me zawsze jest nowy...
Przy pooeniu si jachtu na burt moe rwnie doj do tzw grzybka,
czyli wywrcenia si masztem w d. Jeeli jacht znajduje si najpierw
pasko na wodzie i druga zaamujca si fala uderzy w wystajcy nad wo
d kadub, dla momentu prostujcego moe to by zbyt wiele Jacht obra
ca si do gry dnem i atwo wyobrazi sobie tego skutki
Mniej niebezpieczne zdarzenie to zaamanie si fali z tyu na wysokoci
rufy Jacht bdzie wtedy spada dziobem w dolin fali. w ktr delikatnie
wbije Si dzib. Woda utworzy rodzaj strefy pochaniania energii uderze
nia agodzc upadek Jeeli statek znajduje si dokadnie prostopadle
do fali. ewentualnie rwnolegle do kierunku falowania, dzib z atwoci
zanurkuje, po czym si wynurzy. W przeciwnym wypadku dzieje si to. co
opisano powyej w zwizku z uderzeniem bocznym Jednak tym razem
za zaamujcym si grzbietem nadchodzi kolejna fala spychajca, ktra
dodatkowo wzmacnia si przewracajc

9 Jacht w sztorm/e

Bardzo niebezpieczna sytuacja ma miejsce w przypadku, gdy jact*

starajc si przej dziobem przez grzywacz, nagle traci prdko i tyter*
zaczyna spada ze zbocza fali W normalnej sytuacji spowodowaoby *
wyrwanie steru z rk sternika Petwa sterowa zostaje maksymalnie wy.
chylona (oczywicie o ile w ogle j jeszcze mamy), a zsuwajcy s jac*
zostaje energicznie odwrcony bokiem do fali. czego konsekwencje ju
omwilimy.

10 Dzielno morska jachtu

JacM ktry byby przeznaczony do pywania jedynie w warunkach sztor

mowych. najprawdopodobniej przypominaby pomalowany na biao d
podwodny Jej poduny kadub me pozwalaby si falom wytrci z kursu,
ne nie byoby w stanie naruszy stalowego pancerza, przyrzdy znajduj
ce si wewntrz odzi byyby odporne na wszelkie uderzenia, nadbudw
ka byaby wyjtkowo maa i mocna, maszt krtki i wytrzymay, a peryskop
wsuwany do rodka idealnie!
Jednak konieczny jest kompromis Nasz jacht jednoczenie powinien
mie cechy sportowe, oferowa pewien komfort, by atwy w obsudze,
rme dzielno morsk wyglda elegancko i nie kosztowa zbyt duo.
Oczywicie bezpieczestwo jest najwaniejsze, ale me mona zapomina
o ca reszcie.
Niechtne mwi si o tym. e rynek wymusza na producentach sprztu
pewne ustpstwa w zakresie bezpieczestwa Dlatego konstruktorzy ro
bi swoje, ebymy podczas eglowania oprcz zapewnionego bezpie
czestwa rmeli jeszcze troch przyjemnoci
Przykadem takiego kompromisu jest przecitny, przyjazny w obsudze,
dostpny w sprzeday jacht aglowy. W mniejszym rozdziale rozbierzemy
90 na czynniki pierwsze 1 sprawdzimy jego dzielno morsk Zastanowi
my si te. na czym polegaj ewentualne problemy 1 ktre elementy mo
na byoby poprawi, aby ulepszy cao Odpowiemy na pytanie, ktre
elementy konstrukcyjne i jakie cechy decyduj o dzielnoci morskiej jach
tu oraz na czym polegaj zale nosa wystpujce miedzy mmi.

Wielko jachtu
Jeeli zestawimy list argumentw przemawiajcych za duym jachtem.
Io dostrzeemy, e dzielno morska znajduje si na jednym z pocztko
wych miejsc Naley mie na uwadze, e trzystumetrowy liniowiec trans
atlantycki agodniej reaguje na fal ni dziesiciometrowy kuter rybacki.

73

10 Dzietno morska /achtu

Take w przypadku jachtw bezwadno duej masy pozytywnie wpywa

na stateczno statku. Wiksze jachty lepiej radz sobie na falujcym
morzu, lepiej trzymaj kurs i lepiej znosz silne, sztormowe wiatry S
mniej podatne na dziaanie mniejszych fal i oferuj zaodze lepsz ochro
n w kokpicie oraz pod pokadem. Ponadto maj bogatsze wyposae*
i znacznie przyjemniej si nimi steruje
Argumenty przemawiajce za wikszym jachtem mona mnoy bet
koca Zamiast tego postawmy spraw jasno - przepynicie oceanu
na maym jachcie jest nadal wielkim osigniciem sportowym Nie naley
wic podejmowa takiego wyzwania, jeli nie bierze si pod uwag poda
nych faktw

Wanty i sztagj
Tylko w przypadku jachtw regatowych naley bardzo dokadnie obliczy
wytrzymao olinowania, aby jak najbardziej zredukowa jego ciar
i zminimalizowa opory dla wiatru Obowizuje podstawowa zasada ny
o jeden numer mocniejsze nigdy me zaszkodz, przy czym mona zrezy
gnowa z superwytrzymaych i drogich materiaw, takich jak masywne
metalowe prty zamiast Im stalowych
Dysponujc odrobin wyobrani geometrycznej i znajomoci si wekto
rowych mona obliczy, gdzie dziaaj najwiksze obcienia Im ostrzej
szy jest kt poczenia wanty z masztem, tym wiksza jest sia oddziaMca na want. Mnonikiem jest cotangens tego kta. ktry przy 0 rwny
jest nieskoczonoci' Problem ten wystpuje na nowoczesnych jachtach
na ktrych wanty s mocowane bliej masztu po to. eby przy kursach
ostrych mc bardziej wybiera genu Poniewa w konsekwencji otrzymu
jemy bardzo ostry kt midzy want a masztem, stosuje si salmgi Ze
wzgldu na mae odlegoci midzy salingami, kt midzy want a masz
tem staje si mniej ostry Dziki temu siy dziaajce na want pozostaj
w rozsdnych granicach Jednak na jachcie mamy wicej want - topwanty. wanty kolumnowe, stenwanty itd Suma si dziaajcych na wszystkie
wanty jest decydujca dla obcienia kaduba w miejscu mocowania wart
oraz dla obcienia masztu i jego podstawy Siy w punktach krytycznych
niezalenie od ioa salmgw. rosn wraz z wysokoci masztu i zmniej
szeniem odlegoci midzy podstaw masztu a mocowaniem want
Naley pamita o podanej zalenoci gdy porwnuje si parametry
want i ich okuaa Przede wszystkim istotna jest ocena dziaajcych si. kt
re s przenoszone na kadub. Ich oddziaywanie powinno zosta zmniej
szone dziki wzmocnieniom, ktre rozo te siy wzdu caej burty
74

Masxhtaty
Kadkjb na wysokoci masztu i want podlega silnym obcieniom, ktre
powoduj jego odksztacenia Wanty nawietrzne cign burt ku grze,
podczas gdy maszt mocno naciska na stpk W przekroju odksztacenie
Io wygldaoby jak rwnolegobok. Tak deformacj mona rozpozna
na nektorych jachtach podczas przechyu po .zakleszczajcych* si
drzwiach Dlatego bardzo wane s mocne grodzie poprzeczne znajduj
ce s* na wysokoci masztu, ktrych zadaniem jest przejcie na siebie
czso tych obcie
0 wiele mniej problematyczne s sztagi. poniewa kt midzy mmi
a masztem nie jest a tak ostry. Sabym punktem jest niestety miejsce
mocowania sztagu z kadubem Niezawodno potnego okucia dziobo
wego bywa zudna, gdy zaley w duej cza od sposobu jego mocowa
nia Niejednokrotnie widziaem powyrywane okucia dziobowe Naley pa
mita o tym. e miejsca mocowania oku cigle zalewa sona woda. co
Oez wtpienia powoduje ich korozj. Wystarczy jeden saby punkt i caa
konstrukqa posypie si jak domek z kart
Dobrym rozwizaniem s podwjne sztagi Powinny by jednak przy
mocowane do osobnych oku na dziobie i topie masztu Albowiem sztagi.
gdy zdarzy si taka sytuacja, lami si najczciej przy okuciach
Dla wytrzymaoci me ma znaczenia, czy mamy do czynienia ze sztagm profilowanym, czy z tradycyjnym. W moim odczuciu atwiej zmieni
w sztormie agiel przedni z tradycyjnymi raksami przy aglu ni wsuwa
kk przedni agla w wsk likszpar profilu. No ale moliwe, e miaem
za mao do czynienia z nowoczesnymi rozwizaniami

Maszt i fay
Nie bdziemy zajmowa si materiaami, z ktrych buduje si maszty
Stare dobre maszty drewniane wypary nowoczesne aluminiowe profile
masztowe, ktre w midzyczasie zostay tak udoskonalone, e obecnie
uchodz za .jedynie suszne*. Pamitajmy jednak, e me chodzi tu o jach
ty regatowe Obowizuje zatem nastpujca zasada .godne zaufania re
zerwy wytrzymaoci budz zaufanie*.
W przypadku masztw przeznaczonych do trymowania wybrzuszenie
agla mona osign poprzez nacignicie odpowiednich sztagw
Prowadzi to do wygcia rodka masztu w przd, a to z kolei do proble
mw wywoanych s zgniatajc stpk G d y maszt jest wygity, sia
zgniatajca dziaa jako obcienie zginajce i tylko odpowiednie usta
wienie baksztagw m oe ustabilizowa m aszt. Produkowane profile
masztowe z zaoenia maj umoliwi wygicie masztu, przy czym ich

75

10 Dzielno morska jachtu

konstruktorzy stawiaj na umiejtne obsugiwanie baksztagw przez z*

tog. Z tego powodu w warunkach sztormowych takie maszty nios ze
sob dodatkowe ryzyko
Salmgi zazwyczaj me sprawiaj kopotw, oczywicie w normalnych
warunkach Inaczej jest jednak w czasie sztormu Intensywne koysanie
wzdune jachtu powoduje silne szarpanie lunymi wantami zawietrznym
na przemian w przd i w ty Tak samo jest z zawietrznymi salingami Ta
kie szarpanie wzmocnione ramieniem siy rwnym dugoci salinga zosta
je przeniesione na jego okucie przy maszcie Obcienie tego okucia je
niezwykle istotne dla dzielnoci morskiej jachtu w sztormie.
Ze wzgldw bezpieczestwa czsto podwaa si suszno stosowa
ma faw wewntrz masztu Nie zapominajmy jednak o tym. e maj one
wiele zalet Istotne jest posiadanie zawsze w zapasie wicej ni jednego
fau rezerwowego W sztormowych warunkach zerwanie fau moe byt
bardzo grone, lecz majc zamocowany dodatkowy fa jestemy w stanie
bez skomplikowanych manewrw ponownie postawi agiel Jest mao
prawdopodobne, eby w takich warunkach zerway si dwa fay na raz
Wymiana fau na rozszalaym morzu me naley do atwych, miych an
przyjemnych Moe wrcz zyska miano specyficznego rodzaju rozrywki
W kadym razie po poprawieniu si warunkw na morzu na wymian fa
w mamy ca wieczno
Fay poprowadzone do kokpitu bardzo uatwiaj prac przy refowani,
i zmianie agli Jednak naley jak najbardziej ogranicza ich skrcanie
gdy m oe to powodowa zwikszone tarcie i blokowanie si hn. Lekko
chodzcy fa jest niezbdny do szybkiego zrzucenia agla, w przeciw
nym razie w czasie sztormu moe przemieni si w bardzo ryzykowni
szarpanin.

a g le
Wybr prawidowego kroju, odpowiednich brytw, waciwych wzmocnie
c zy w kocu materiau m ona spokojnie pozostawi aglomistrzowi
O d laika trudno wymaga prawidowej oceny agla, jednak powinno Sif
umie rozpozna niskiej jakoci .oszczdny agiel*, ktry czsto jest do
starczany z podstawowym wyposaeniem jachtw seryjnych Niesten
najbardziej oszczdza si na aglach sztormowych i tak rzadko docz*
nych do wyposaenia jachtu, gdy ich uszycie jest bardzo pracochonne
i kosztowne Remizki musz by bardzo starannie dopasowane do kszta
tu agla, a refsejzmgi odpowiednio do siebie zblione Oczywicie za do
br jako trzeba wicej zapaci, jednak zdecydowanie si to opaca
76

gdy wyrwany rg halsowy moe zaprzepaci ca strategi sztormow

Taszy agiel gorsze; jakoci w tym wypadku nie bdzie najlepszym roz
wizaniem. o ile tak mona powiedzie o aglu
Zdecydowanie zrezygnowabym ze zbyt gwatownego refowania agli,
o czym czsto zapomina si przy wikszej sile wiatru. Przeskok z fo
ka i na foka sztormowego jest zbyt duy Przy letniej sztormowej pogo
dzie odpowiedni bdzie wysoko skrojony fok Il uszyty z mocnego materia
u (takiego jak fok sr.ormowy) W kocu w Iecie wiatr rzadko osiga 8 B
Czsto, gdy brakuje foka II. skiper odkada na pniej zmian foka I na fo
ka sztormowego Skutki takiej decyzji Io niepotrzebny stres i dodatkowe
obcienia dla zaogi i sprztu
Grot powinien by uszyty z materiau, ktry na ostatnim refie wytrzyma
si 8*B Sabymi punktami s (i tak ju usztywnione) miejsca, w ktrych
zbiegaj si oddziaujce s*y oraz wzmocnienia metalowych elementw
agla Nawet przy zrefowanym grocie na wikszoci jachtw dodatkowym
zagroeniem moe by fala zalewajca agiel Dlatego dawniej uywano
trajsla (wyjtkowo wysoko skrojony agiel zastpujcy grota), ktry moco
wano jedynie do kolumny masztu Tak jak w przypadku agli przednich,
szoty trajsla byy poprowadzone w kierunku rufy. Ptno agla przypomi
nao plandek samochodu ciarowego i byo nieporcznie due oraz
sztywne To midzy innymi spowodowao, e trajsel wyszed z mody.
Na dusze rejsy chetme zaopatrzybym si w taki agiel, ale z nowocze
niejszego materiau
Tradycyjny sposb refowania z refsejzmgami moim zdaniem jest najlep
szy Prawidowo przeprowadzone refowanie trwa kilka sekund, a porzd
nie uoony agiel pozwala si atwo trymowa (patrz rozdz 13).
Wcale nie przekonuje mnie metoda refowania z wykorzystaniem .refpatentu * Mechanizm tego urzdzenia czsto bywa zawodny Refowany
w czasie silnego wiatru agiel nigdy me ukada si waciwie na bomie,
przez co me daje sie pniej prawidowo trymowa Lik przedni ulega a gfym zagmecemom. a lik dolny nie daje si nacign, przez co o obogaczu bomu mona w ogle zapomnie Ten system refowania moe poskiy do kadego innego celu. tylko me eglarskiego
Inaczej jest z system em refowania, w ktrym grot jest rolow any
w maszcie Jeli jest sprawny, doskonale wywizuje si ze swojej funkcji.

' Refoatent (take refmaszynka) to urzdze suce do refowania grota -

u pomoc korby jest obracany bom. na ktry jest nawiany grot (przyp tum ).

77

10 Dzielno morska /achtu

Podczas refowania oszczdza wiele pracy przy maszcie zapewnia dobre

uoenie agla, prawidowe napicie liku dolnego i moliwo trymowarna
Oczywicie na lik przedni me mamy adnego wpywu Jednak gwn z*.
Ieta lego systemu jest jego obsuga z kokpitu. ktra jest nadzwyczajnie a
twa - oczywicie jeli jest prawidowo przeprowadzona.
Przy sdnym wietrze nieprawidowe rolowanie grota moe by bardzo mabezpieczne Jeeli przy odrefowywamu jacht me stoi w Iimi wiatru, a sza
grota me jest wyluzowany. wycigany agiel apie wiatr i gwatownie $4 wy
penia. zanim jeszcze zdymy si zorientowa Dziaajca sia moe byt
tak dua. e uszkodzi mechanizm rolujcy. Poza tym zbyt dua powierzo'ma powoduje nadmierne przechylenie jachtu lub zniszczenie agla Kiedy
system rolowania zostanie uszkodzony, pojawia si pytame: J co Ierazr
poniewa wtedy me mamy ju adnej moliwoci zrefowania grota
Podobnie jest z bardzo popularnymi roerami agli przednich Oszcz
dzaj one eglarzom-amatorom wiee pracy na dziobie, lecz co waniej
sze - zwikszaj bezpieczestwo, gdy w czasie sztormu me trzeba krz
ta si po pokadzie Jednak nawet rotor przedniego aga musi by bar
dzo ostronie obsugiwany. Nieraz widziaem wyrwany rotor genuy wsku
tek zerwania linki lub jej nieumylnego odwizania oraz porwan genue
zniszczon z powodu uszkodzonego rotora lub jego nieumiejtnej obsug
Wycignicie resztek agla z hkszpary rotora i zastpienie go nowym a
glem nawet w normalnych warunkach me jest rzecz atw
Kolejn trudn do pokonania przeszkod jest zgrubienie powstajc*
po zrolowaniu genuy. ktre uniemoliwia sw obodny przepyw wiata
i nieprawidowe uoenie pracujcej czci agla Jeeli bdziemy zmu
szeni meco duej eglowa na zrefowanych aglach, takie zgrubie*
m oe okaza si brzemienne w skutkach, uniemoliwiajc uzyskane
ostrego kursu.
Nie trzeba jednak z tego powodu rezygnowa z zalet rotora genuy Wy
starczy zaoy drugi sztag. zwany babysztagiem. przymocowany do po
kadu w odstpie ok. 20 % odlegoci od dziobu w kierunku masztu Mo*'
na na mm postawi drugiego foka lub foka sztormowego W przypadaj
pynicia Z postawion genu. w celu umoliwienia wykonywania zwro
tw. babysztag powinien zosta odpity z pokadu i zamocowany do p*h
masztu
Zamocowany na babysztagu agiel przedni ma jeszcze jedn za**
- jego lik wolny i powierzchnia zrefowartego grota tworz zawsze dys*
ktra znaczco ulepsza eglug w bejdewmdzie Nie zmienia to znaczco
waciwoci trymu, gdy w bejdewmdzie przesunity fok. dziki powstato
dyszy, wytwarza wiksz si cigu

78

Kzzloit dziobu

Pync jeszcze na zrolowanej genui mona przygotowa agiel sztor

mowy. ktry zostanie postawiony na dodatkowym sztagu Nie tylko m o
na jtrzed czasem ' zamontowa dodatkowy sztag. ale te wpi raksy
zabezpieczy cao odpowiednimi linkami tak. aby agiel by gotowy
do postawienia Jeeli wiatr si wzm oe, wystarczy z kokpitu zrolowa
genu i wcign agiel sztormowy wietna sprawa!
Kadub
Materia, z ktrego powhien by wykonany kadub, jest kwesti sporn
Kryteriami, ktrymi kieruje si decydent przy wyborze tworzywa to najczsoej gust. atwo utrzymania w czystoci, warto odsprzeday oraz wiele
mych czynnikw, niekoniecznie zwizanych z dzielnoci morsk jachtu
Wszystkie materiay uywane powszechnie do budowy kaduba bez
wtpienia przetrway sprawdzian w trudnych warunkach Istotniejsze s
raczej rodzaj konstrukcji i jako jej wykonania Naley unika .lekkich
konstrukcji*, g d y maj one suy innym celom. Sceptycznie pod
szedbym do konstrukcji charakteryzujcych si ma wypornoci. Im
lejsza konstrukqa. ty n jej dopracowanie jest trudniejsze technicznie.
Najwaniejsze jednak, by cile trzyma si projektu konstrukcyjnego.
.acuch jest tak mocny jak jego najsabsze ogniwo". W konstrukcji ta
kimi sabymi ogniwami przewanie s poczenie pokadu ze skorup
kaduba, mocowanie k lu. oku i podwizi burtowych oraz urzdzenie
sterowe

Ksztat dziobu
S jachty, ktre na falach zachowuj si jak konik bujany oraz takie, ktre
iewzruszenie przepywaj po nich niczym delfin. O d czego to zaley?
Zawsze, gdy nadchodzca fala chce podnie dzib, nurkuje on gbiej
z powodu bezwadnoci Konsekwencj tego jest zwikszony opr wody.
a przez to wyhamowame prdkoci jachtu Przy szeregu krtkich fal sta
tek moe si nawet zatrzyma
Dlatego wanie dzib powinien mie ostry, trjktny ksztat tak. eby
przecna fale a me wypycha je na boki Kluczem do zapobiegania nad
miernemu zanurzeniu jest rozkad masy Gwny ciar jachtu powinien
by skoncentrowany na osi symetni w rodku jachtu. Dlatego przykado
wo acuch kotwiczny o wadze 100 do 200 kg zasztauowany na dziobie
w aden sposb nie przyczynia si do poprawy dzielnoci morskiej jachtu
Trudno jednak znale tu alternatyw Istnieje moliwo zredukowania

79

10 Dzietno morska jachtu

zanurzenia dziki wykorzystaniu wiedzy z zakresu hydrodynamiki, po

przez spaszczenie ksztatu kaduba w jego przedniej czci Jednak te
dy jacht zamiast si zanurza bdzie z impetem uderza w tafl wody To
byoby bolesne i to nie tylko dla jachtu Idealnym rozwizaniem jest przed
m wrga w ksztacie litery V z jak najbardziej wycitym dziobem oraz
maym obcieniem w nawisach rufowym i dziobowym

Ksztat kaduba
Na stateczno wszystkich jachtw aglowych wpyw maj: pooenie rod
ka cikoci (stateczno balastowa) oraz ksztat kaduba (stateczno
ksztatu). W jachtach o dugim i ostrym kadubie najwikszy udzia ma sta
teczno balastowa W przypadku jachtw o szerokim kadub oraz pasko
zanurzonym dme przewaa stateczno ksztatu W przypadku tych drugch
kil moe by odpowiednio mniejszy. Poniewa jachty oparte na statecznoso
ksztatu przy wikszej iloci agla umoliwiaj osiganie mniejszych ktt*
przechyu, wic konstruktorzy nie chc rezygnowa z tej cechy
A le ... jak ju wczeniej stwierdzilimy, jacht o wikszej statecznoso
ksztatu poddaje si dziaaniu fali Falujce morze powoduje koysanie s
jachtu, co me tylko jest nieprzyjem ne, lecz take powoduje wahana
masztu. To z kolei prowadzi do cigych zmian kta padania wiatru Do
brze chocia, e prd powietrza padajcy na agiel przeciwdziaa tatam
wahaniom i je agodzi. W przeciwnym razie na nowoczesnych .bakach'
me daoby si wytrzyma. Doskonale mona to odczu na motorwkach
- albo jeszcze lepiej - na jachcie pyncym jedynie na silniku.
Jacht o Statecznoci balastowej opiera swoj stabilno na sile grawita
cji. ktra oddziauje w pionie W takim przypadku poprzecznie przebiega
jce fale maj mniejszy wpyw na przechy
N ajw iksze niebezpieczestw o istnieje jednak w czasie sztormu
na jachtach o statecznoci ksztatu przy bardzo silnym koysaniu bocz
nym. ktre - mwic wprost - prowadzi na nich do wywrotki. Na przy
kadzie jolki wiemy, e w pocztkowej fazie przechyu moment prostuj
cy wzrasta a do pewnego kta. przy ktrym zaczyna drastycznie spa
da a do osignicia wartoci ujemnych. Przy statecznoci balastowej
moment prostujcy wzrasta wraz z sinusem kta przechyu a do osi
gnicia 90 - im wikszy przechy, tym silniejszy moment prostujcy
(rys. 10 . 1 ).
Przy kadubach, w ktrych poczono obie zasady statecznoci, krzywe
Reeda si sumuj. W zaleno od stopnia udziau poszczeglnych sta
teczno przewaa moe stateczno pocztkowa ksztatu lub statecz

80

Ksztat kaduba

R ytu rfk 10.1. K rz y w i Reeda - po lewej strome stateczno ksztatu, po prawej

stateczno balastowa

nos kocowa balastu (rys 10.2). CMa bezpieczestwa istotna jest rezer
wa zakadana przy statecznoci kocowej, co w przypadku uderzenia du
ej fali o burt pozwoli unikn najgorszego
Nowoczesne jachty regatowe, ktrych waciwoci coraz czciej s
wzorem dla konstrukcji jachtw seryjnych, nios ze sob due ryzyko w y
wrcenia. Stateczna sia prostujca przy 90* przechyu me wystarczy, by
oprze si sile przetaczajcej si fah i zapobiec wywrotce

Rytunek 10.2. Krzywa R eeda przy udziale dwch statecznoci - po lewej stronie
z przewag statecznoci ksztatu p o prawej z przewag statecznoci balastowej

81

1
10 DiteInoSC morska jachtu

C o wicej, jeeli zdarzy si wywrcenie jachtu do gry kilem, statecz

no ksztatu me przyniesie nic dobrego Patrzc na rysunek 10 3. mo
na dostrzec zatrwaajce podobiestwo m idzy statecznoci jachtu
w pozycji normalnej oraz jachtem z kilem nad powierzchni wody Stosu
nek statecznoci jest w obu przypadkach taki sam' Wywrcony jacht jest
tak samo stabilny jak aglujca jolka Aby jacht powrci do prawidowej
pozycji, musiaaby na mego zadziaa druga potna fala i to do tego
stopnia, aby rodek cikoci przesun si poza lim rodka wyporu
Wtedy dopiero jacht .przewrci* si po raz drugi, lecz tym razem do wa
ciwej pozycji To wame stanowi podoe doniesie, w ktrych moemy
przeczyta:.... i wieki miny nim jacht si podnis

IJ/
\

RA

G - rodek oekob
A - rodek wyporu

Rysunek 10 3. Rortmnanie statecznoci jachtu przewrconego ze stateczno

eglujcej/otki

82

Urzdzente sterowe

Zagadnienie statecznoci mona podsumowa nastpujco: statecz

no ksztatu i dzielno morska s cechami wzajemnie przeciwstawnymi.
Kady jacht czy w sote obie cechy, jednak to udzia poszczeglnych
statecznoci jest decydujcym czynnikiem dzielnoci morskiej statku.

Przekrj boczny
Naszym celem jest omwienie zasady kontroli nad momentem i prdko
ci skrtu ktry powoduje falujce morze Za aktywn cz kontroli jest
odpowiedzialny ster. za pasywn, czyli tumienie momentu odchylenia.
odpowiada ksztat dna jachtu Dziaanie tumice ma zapobiega przem
czeniu sternika w czasie eglugi w trudnych warunkach Jednak jedno
czenie musi ono umoliwia odpowiedni zwrotno steru, eby nie spo
wodowa cigego pynicia prosto
Stabilno kursow osiga si dziki rozcignitem u przekrojowi
bocznemu, ktry stabilizuje dzib i ruf przed spychajcymi falami.
Jednak taki dugi kaduo nie pasuje do koncepcji nowoczesnych i szyb
kich jachtw turystycznych. Nio tylko dlatego, e dziaa na niego bar
dzo duy opr wody. lecz take dlatego, i pogarsza on waciwoci
2eglowne na ostrych kursach. Zupenie inaczej byoby w przypadku
gboko zanurzonego ruchomego finkilu oraz daleko wychylonego (cofnetego) steru, ktry w takim pooeniu zapewnia bardzo du zwrot
no Zdecydowanie w znalezieniu kompromisu me be 2 znaczenia s
osobiste preferencje Rozwizane ley midzy umiarkowanie wyduo
nym finkilem oraz takin pooeniem steru, ktre zagwarantuje moliwie
najwiksz zwrotno.
Dugie nawisy dziobowy i rufowy powoduj zmniejszenie tendencji kadkiba do uderzania o oowierzchm wody. ale jednoczenie negatywnie
oddziauj na odchylenie od kursu (obrt wok osi pionowej). Przenosz
one saby punkt, na ktry dziaaj boczne fale spychajce, z dala od osi
obrotu, co zapewnia wiksze rami momentu prostujcego.
Urzdzenie 6 tc ro w e
Mimo tumienia pozostaj jeszcze odchylenia od kursu, ktre musi kontrowa sternik W tym celu potrzebuje on dobrze skoordynowanego urzdzo
ne sterowego, przy zrnicowanej prdkoci wykazujcego du sterow
no z niewielk si hamujc. Umoliwiaj to popularne stery z profilami
zapewniajcymi optymalny opyw wody W konwencjonalnych urzd zenach sterowych przy duych prdkociach zawsze wystpuj bardzo du

83

10 DzioinoiC morska jachtu

e opory na sterze Jest to mankament, powodujcy powane utrudnieni

podczas prby ucieczki z wiatrem przy cikiej pogodzie
Jeeli natomiast chodzi o odporno na pknicia, musimy zaufa kon
struktorom. Na ster dziaaj potne siy. ktre musz zosta pochonite
przez skorup kaduba Rozwizaniem czsto jest skeg. czyli statecznik
mimo i wymusza zastosowanie niezrwnowaonego lub pzrwnowaonego steru Mona debatowa, czy lepszym rozwizaniem jest skeg czy
rami sterowe na ktre dziaa s ia wyginajca Ja opowiadam si raczej
za wygitym ramieniem sterowym ni wyrwanym ze skorupy kaduba sta
tecznikiem. zapewniajcym dodatkowo napyw wody do wntrza jachtu
W ane, aby ster by odpowiednio gboko zanurzony - im dalej na rufie
jest on umieszczony, tym wiksze musi by jego zanurzenie S ku temu
dwa powody. Pierwszy to niebezpieczestwo wynurzenia petwy sterow
przy duych przechyach lub mocnym koysaniu wzdunym Drugi - od
powiednie zanurzenie zapewnia lepsze dziaanie steru przy pyncym
w tym samym kierunku co jacht prdzie powierzchniowym, ktry zanika
dopiero na gbokoci jednego lub dwch metrw
Duo uwagi powicibym urzdzeniu sterowemu. Przy sterach z ci
gem kwadrant sterowy powinien mie moliwie duy promie, aby rozci
gnicia na linach me prowadziy do zbyt duego luzu na petwie Stercwej
W c za sie gw atow nego sztorm u luz m oe si zw i kszy, przez co
przy duych obcieniach linka moe spa z krka W ane s rwnie
ograniczniki wychylenia steru, ktre powinny by mocne i elastyczne.
Przy hydraulicznych urzdzeniach sterowych zwrcibym uwag na du
gie rami dwigni, ktre zapewni mniejsze oddziaywanie si na przeguby
cylindrw, redukujc niebezpieczestwo zamania

Pomoce i przeszkody na pokadzie

Istniej jachty, ktre od zawsze miay dmgi na pokadzie Mam pewne za
strzeenia. gwnie jeli chodzi o mae jachty, szczeglnie na oceanach
Na wielkich wodach dingi powinna by przymocowana kilem ku grze Iuh
mie mocny pokrowiec, aby uniemoliwi dostanie si wody do jej wn
trza. Liny mocujce musz by poprowadzone poprzecznie, czyli z pra
wego grnego rogu do lewego dolnego i odwrotnie Poziome lub pionowe
wizania s zbdne, poniewa byyby wielokrotnie bardziej obcione
przez poprzecznie oddziaujce siy Jeeli jedna z lin pknie, nasza dmg
zostanie najzwyczajniej w wieoe zmyta z pokadu Niebezpieczne jesi
take umieszczenie dmgi na szlupbece. czyli rufowych urawikach stoso
wanych na wikszych jednostkach Ktos mi kiedy powiedzia, e jee*

84

Pom oc i p u c szkody na pokad*

mona sobie pozwoli na jacht ze szlupbelk, to mona te przebole

utrat dmgi w cikiej pogodzie To te jest jakie podejcie
W adnym wypadku nie naley holowa dmgi w czasie sztormu, nawet
je* jest to dka ktra solidnie trzyma si na wodzie. Jeeli dmgi prze
wrci si. ku czemu zapewne bdzie wiele sposobnoci. Ima holujca
od razu si zerwie i bdzie mona zapomnie o deczce W sunn me
byoby to takie najgorsze Najniebezpieczniejsze s prby holowania Jeefc dingt znajduje s na grzbiecie fali. a jacht w dolinie, to holowana d
ka nabiera prdkoci i kolizja z ruf jest nieunikniona Jeeli holowalimy
ponton to mielimy szczcie
Osobicie wolabym ponton, ktry moe podrowa w bakioe Nie
zwykle pomocna moe okaza si elektryczna sprarka powietrza, ktr
na pewno warto sofcie sprawi Wtedy me ma si ju wymwki i po uyciu
pontonu mona spo<ojnie spuci z niego powietrze
Mae silniki zaburtowe take powinny znale si w bakicie i zosta
porzdnie umocowane Niezwykle wane jest. aby wszystkie rzeczy cho
wane w bakistach lub adowniach byy odpowiednio zasztauowane. co
podczas sztormu umoliwi umknicie uszkodzenia ich samych lub innych
sprztw znajdujcych si w ssiedztwie.
Powrmy jednak na pokad W dzisiejszych czasach wywietrzniki i od
powietrzniki wykonuje si w wikszoci z mikkiego plastiku, przez co mo99 zosta wyrwane z miejsc mocowania me tytko przez szalejce szoty,
lecz take przez przelewajce si fale. Nawet siatki ochronne mc tu me da
dz Wentylatory musz zosta odkrcone, a na ich miejsce naley wsta
wi specjalne zaJepki. Nale zreszt one do zestawu wentylatorw, jed
nak z dowiadczenia wiem. e gdy s potrzebne zawsze trudno je znale
Bulaje wietliki oraz luki s dzisiaj prawie wycznie czci skadow
konstrukqi Z maym wyjtkiem - w nowoczesnych jachtach wykorzystuje
s coraz wiksze forluki. aby mona byo przez nie obsugiwa agle
dziobowe lub przeciska nieporczne worki na agle. S one bardzo wy
godne przy normalnym uytkowaniu, chocia zwyczajowe luki te by wy
starczyy N ejednckrotnie pojawiay si doniesienia o otwierajcych si
lub wyrwanych fortukach w czasie trwania sztormu z powodu wyamania
uchwytw zawiasw lub klamek P rzy niektrych lukach seryjnych
uchwyty dla wszystkich rozmiarw wydaj si takie same. jednak dla du
ych lukw zdarzaj si zbyt mae W wyjtkowych sytuacjach zamanie
uchwytw moe by skutkiem uderzenia w nie przedmiotami znajdujcy
mi si pod pokadem Przyczyna moe by jeszcze inna - wskutek ekstre
malnego obcienia skorupy kaduba moe doj do wykrzywienia luku
i przez to zamania uchwytu Niezalenie od przyczyny, aby zaradzi opi-

85

10 D/ieino morska jachtu

saoej sytuacji, przy wikszych fortukach warto zamontowa dodatko**

zabezpieczenia, co me wymaga duego nakadu kosztOw ani pracy
Podobnie jest z wiekami bakist W razie niedostatecznego zabezp*.
czema otwieraj si one przy przechyle mniejszym m 90*. Po pierwsze
jest to szalenie niebezpieczne dla zaogi walczcej w kokpicie o utrzyma
nie si na nogach - zwaszcza gdy taka bakista si otwiera, a potem spa
da na czyj rk. opart o jej brzeg. Po drugie otwarta bakista w jedne
chwili potrafi nabra kilka ton wody. co moe spowodowa dodatkowe pogbienie przechyu
Obecnie na wikszoci jachtw stosowane relmgi s bardzo mocne
stabilne i wysoko pooone Godne polecenia s siatki mocowane na r*.
lingach, m idzy grnym relm giem a pokadem. M og one uchro*
przed przelintciem si pod remgiem i wypadniciem za burt Zagh. Im
a co waniejsze - rwnie drobniejszego zaoganta. ktry akurat przewr
ci si na pokadzie
Na jachtach dopuszczonych do eglugi w trudnych warunkach wymaga
si wyposaenia w dobrze umocowane lajfliny. w ktre wpina si was.
szelek bezpieczestwa Jednak musz one by tak przymocowane, by
nie zwijay si pod nogami zaogantw i nie powodoway potykania s
Nie jestem wielkim zwolennikiem lajflin. gdy dugo wpitych w me wsw jest zbyt maa, eby me utrudnia zaodze pracy przy maszcie kib bo
mie O wiele wicej swobody daj pojedyncze lub podwjne wsy przy
czepione do pity masztu, ktre mona swobodnie przecign do kokptu. Jeeli trzeba wybra si na dzib, wystarczy przypi wolny konc
wsw do linki i mona swobodnie si porusza Nawet jeli wypadnie s
za burt od strony zawietrznej, to w iszc na zam ocow anych wsac*
na wysokoci kokpitu mona zosta podebranym przez kolegw VVypacmcie za burt nawietrzn wymaga jedynie wczeniejszego manewru, all
wyowienie czowieka jest tak samo proste
Na niektrych jachtach dobrze zoona tratwa ratunkowa jest przymo
cowana na pokadzie przed lub za masztem, gwarantujc pen goto
wo do uycia Jednak jeszcze przed sytuacj awaryjn moe doj
do jej zgubienia. Leca na pokadzie tratwa jest wystawiona na dziab
nie przetewajcych si fal Jej powierzchnia jest dua. co powoduje, **
elementy jej mocowania s silnie obcione. Lepiej wic umieo tra
tw w obszarze kokpitu. a najlepiej - w specjalnie przygotowany"
do tego miejscu
Tu i wdzie mona spotka jachty z .pakiem*. takim jak w wysagw
kach albo traktorach Oczywicie w jachtach maj one zupenie inn funk
cj i to pozytywn - podpieraj bom. znacznie uatwiaj prac przy zrzu86

Pomocm i per -./kody na poMadz*)

canw grota i zabezpieczaj bom na falujcym morzu, gdy pyniemy bez
grota Poza tym stanow dobre oparcie dla zaogantw przy wchodzeniu
lub schodzeniu z kokpitu oraz stabilne umocowanie szprycbudy. ktra
przy prawidowym ustawieniu ochrania zaog gwnie przed nadchodz
cymi faami
Przejdmy do kokpitu - me moe by za duy. eby me nabiera nadmemej iloci wody Natomiast odpywy kokpitowe powinny mie pokane
rozmiary Idealnym rozwizaniem jest otwarta rufa. I wyglda te cakiem
sportowo. Jednak ja bym jej nie poleca, gdy wymaga powicenia kilku
korb. latarek i lornetek Szerokie za powinny by rury zzowe M o
na dozna ciekawego uczucia, siedzc na jachcie jak w wannie do pasa
wypenione) wod i pat-zc na napywajc wod. ktra nie znajduje uj
cia Niestety zdarza si. e przychodzi nastpna fala, nim wczeniejsza
jeszcze zdy odej. Wtedy wanie zaczyna si marzy o bardziej w y
dajnych odpywach
Obecnie me ma ju nisko osadzonych zejciwek. do ktrych przelewa
aby s> woda z kokpitu lecz wczeniej naleao i to mie na uwadze
W kokpoe kady szuka podpory Aby jednak instynktownie nie chwyta
s koa sterowego, naley zainstalowa przed mm mocny supek Po obu
stronach powinny znajdowa si solidne uchwyty oraz miejsca, w ktrych
mona bezpiecznie umieci rzeczy majce by cay czas pod rk Ster
nikowi naley zapewni odpowiednie miejsca, w ktre moe on wpi wsy swoich szelek lub pasa bezpieczestwa w sposb meogramczajcy
swobody jego ruchw
Due koo sterowe raczej bardziej przeszkadza ni pomaga Jeszcze raz
podkrelam, e nasz jacht nie jest regatowy. Obecnie powszechne s du
ze koa sterowe, ktrymi trzeba st mocno nakrci, aby osign zamie
rzony cel Kiedy ju si .dokrcimy" musimy .odkrci", przez co na piaSoe powstaj ogromne siy Miejmy nadziej, e petwa sterowa zostaa
odpowiednio wyoona inaczej me bdzie to pierwszy poamany ster
Waciwie me stosuje si ju wysokich nadbudwek Z punktu widzenia
dzielnoci morskiej jachtu na pewno miay one same wady. Naley sobie
wyobrazi, co dziao s z tymi piknie wygldajcymi mahoniowymi chatanu. kiedy jacht przewraca si na wysokiej fali i 5padai na burt z wyao
koo piciu metrw. Pomocne s stalowe blendy, ktre przykrca si
do powierzchni okiennych, pod warunkiem e nie zostaa zerwana caa
nadbudwka. Dobrym pom ysem jest take oddzielenie nadbudwki
od wntrza jachtu i przeksztacenie zejciwki do mesy w luk bezpiecze
stwa Wtedy nawet w razie utraty nadbudwki mona bezpiecznie konty
nuowa rejs

87

Koniec z zatrwaajcymi wizjami zerwanych nadbudwek itp Pod pokaderr,

dzielno morsk jachtu okrelaj przydatno przedmiotw i rezygnacja
z niepotrzebnych upiksze Cao m us zosta tak zasztauowana. eby
pozostawaa na sworn mwjscu nawet przy ekstremalnym przechyle i koysa
niu. Wikszo stosowanych schowkw i szafek nie wytrzymuje takich sytu
acji Zdarza si. e nie ty*o deski podtogowe lataj po caej mesie, ale r*n*e zawarto zzy Niestety rzadko spotyka si ryglowane pyty podogo**
Cale wyposaenie i meble musz by na tyle mocne, aby mogy wytrzy
ma sine zderzenie z zaogantem. ktry z pewnoci dotkliwie odczuje to
.spotkanie'. Aby jednak nie odczu go zbyt mocno, wszystkie rogi powinny
by zaokrglone, a z gwnej przestrzeni naley usun kanciaste lub Iukce s instrumenty, lampy i inne podobne przedmioty
Cikie elementy, takie jak akumulatory, zbiorniki, skrzynki narzdzio
we. zastpcze ruby napdowe i zapasowe kotwice, trzeba pewnie przy
wiza. aby przy skrajnym przechyle nie przelatyway przez mes niczym
torpedy. Trzeba te zrezygnowa z lunego balastu oowianego, ktry
przy ostrych przechyach moe by niebezpieczny dla ycia
Na nowoczesnych jachtach turystycznych koj - co oczywicie zrozu
miae maj spenia warunek rozkosznego urlopowego eglowania. Lecz
w trudnych warunkach pogodowych take konieczny jest sen. a do spania
niezbdna jest odpowiednia koj Mona je spotka na starszych jachtach
65 cm szerokoci, rwnolege uoenie do osi jachtu i sztormdeska. zapo
biegajca wypadniciu zaoganta Fartuchy sztormowe me chroni pice
go tak dobrze jak sztormdeska. lecz te si je stosuje. Oczywicie me
wszystkie koj musz by tak wyposaone Kiedy pogoda robi si nieprzy
jemna. wtedy uywa si bardzo popularnych ko sztormowych wykorzysty
w anych wymiennie p rze z kolejne wachty. Znajduj si one na rufie
i w rodkowej czci statku, czyli w miejscach, w ktrych stosunkowo naj
mniej koysze. Poza tym s one oddalone od kuchenki i stolika oficerskie
go. do ktrych schodzi si w mokrym sztormiaku oraz chroni przed odgo
sami urzdujcej wachty Gorczkowa bieganina i krzyki mog postawi
na nogi nawet umarego, mimo e na zewntrz trzaska, dmie i gwide
Nie najlepszym rozwizaniem jest hundkoja umieszczona zaraz obok
zejciwki Przede wszystkim jest ona cigle przemoczona Za kadym
razem, gdy kto wchodzi lub schodzi z kokpitu. powoduje dostawanie s
nowej partu wody do i tak ju wilgotnej koi. Widziaem kiedy jak kto z le
go powodu zawiesi sobie nad koj zason prysznicow Moe to niekon
wencjonalne. ale jakie praktyczne'

88

Stink
A propos vvOgoa Zaraz pod zejoowk naley wydzieli obszar wilgoci
- tak .sztorrmakow luz*, ktra umoliwi dostp do urzdze nawiga
cyjnych. map. eiektron*i. kam buza i toalety Dodatkowo przy luzie po
winna znale si szafka na ubranie, aby nikt w sztormiaku me przecho
dzi przez cay jacht, moczc wszystko dookoa
Silnik
Jeszcze me tak dawno, gdy wspominano o silniku, eglarze kr* nosem
Z czasem jednak zaczto docenia jego rol w zapewnieniu bezpiecze
stwa - zwaszcza przy sztormowej pogodzie Do tego tematu jeszcze
wrcimy, a na razie klka danych technicznych
Naley dobrze zastanowi si nad moc silnika Niestety gwny pro
blem polega na tym. e wraz ze wzrostem liczby kom mechanicznych rotme cena silnika Problem zwikszonego zuycia paliwa mona pomin.
m me naduywa si mocy maksymalnej Wielk zalet stanowi rezerwa
mocy. ktr przede wszystkim wykorzystuje si w celu osignicia wik
szej siy cigu podczas manewrw oraz w walce z wiatrem i falami
W obu przypadkach zakadamy niewielk lub przecitn prdko dki
Niezupenie prawdziwe jest stwierdzenie, e silniki wysokoprne w du
ych przechyach ulegaj zniszczeniu, gdy pompa oleju zasysa wtedy
powietrze Uywane na jachtach wspczesne silniki Diesla mog praco
wa do okrelonego kta przechyu, ktry podaje si w instrukcji obsugi
Na falujcym morzu rwnie olej w misce olejowej zaczyna falowa, a za
tem me moe by mowy o niezmiennym kcie jego pooenia Pompa
czsto zasysa troch powietrza, co w przeciwiestwie do pompy paliwa
nie jest szkodliwe. Zreszt po chwili pompa znowu zasysa olej.
Najwikszym problemem w silniku wysokoprnym, jak wspomniano
poprzednio, jest zasianie paliwem Nawet w nowoczesnych ukadach
wtrysku paliwa dostanie si powietrza jest szkodliwe. Przedostaje si ono
do ukadu, gdy paliwo w zbiorniku zaczyna falowa. Moe zdarzy si
fOwmeZ1 e przewd dopywu .odda* paliwo, a zamiast mego zassie po
wietrze Wtedy silnik przestaje pracowa t trzeba odpowietrzy obwd do
pywu pahwa co przy koyszcym si jachcie nie jest proste Oczywicie
najczciej zdarza si. e silnik zapowietrzy si wanie wtedy, kiedy naj
bardziej go potrzebujemy Czysta zoliwo przedmiotw martwych
Obwd dopywu pa rwa naley zatem uodporni na bujanie Mona tego
dokona dwoma sposobami: nad silnikiem dobudowa zbiornik opadowy
ktry bdzie napeniany rcznie lub automatycznie ze zbiornika gwnego
too zaoy zbiornik poniej zbiornika gwnego, ktry musi by zawsze

89

10 DztoInoSC morska jachtu

zaopatrzony w paliwo W obu przypadkach, niezalenie od wielkoci kop

sania. uniemoliwi to zapowietrzenie obwodu dopywu paliwa
Mona sobie zaoszczdzi wieu nerww, jeeli zabezpieczy si silr*
i jego osprzt eektryczno-elektroniczny przed wod pochodzc z zzy
Przede wszystkim naley uwzgldni, e przy sztormowej pogodzie po
ziom wody w zzie znaczco si podnosi. Kiedy bytem wiadkiem al.
ma koa paska klinowego, a w konsekwenqi i samego silnika Przy prb*
ponownego uruchomienia rozrusznik ju me zadziaa! No c. osprzt
elektryczny silnika, prdnica, rozrusznik, a zwaszcza przewody etektryane me znosz wodnego prysznica!

Instalacja zzowa
Jako panaceum na wysoki poziom wody w zzie czsto stosuje si
ma tyczne pompy zzowe Jest to gorsze rozwizanie, gdy uniemoliw
kontrol nad poziomem wody w zzie Lepszy jest ostrzegacz akustyczny
ktry za pomoc sygnau informuje o koniecznoci wypompowania wody
z zzy Oba te ukady mona zreszt ze sob poczy.
Na pewno nie naley oszczdza na ukadzie zzowym Oczywt
nabranie wody me jest w sztormie czym niezwykym, jednak moe doj
np do obluzowania wa. co zazwyczaj jest przyczyn zalania Poza tym
trzeba si liczy z moliwoci kolizji z rnymi przedmiotami, ktre zo
stay zmyte w czasie sztormu z pokadu jakiego frachtowca Wana jes
rwnie wydajno pomp. dlatego powmno si mie co najmniej trzy nezalene ukady, ktrymi s:
elektryczna pompa zanurzeniowa o duej wydajnoci niezbdna w przy
padku nabierania wody. ktra wypompowuje wod z samego dna zz>
Odpyw powinien znajdowa si znacznie powyej linii wody. aby un*molrwi jej powrt do zzy;
pompa uzupeniajca lub rezerwowa - na wypadek obfitego nabierana
wody naley zaopatrzy si w du, rcznie obsugiwan pomp mer*
branow. ktra znajduje si w obszarze kokpitu Musi ona rwnie si
ga dna zezy;
elektryczna pompa membranowa stosowana przy wykonywaniu drob
nych prac z moliwoci montowania w rnych czciach jachtu

Podsumowanie
Niniejszy rozdzia koczy si nagle na ukadzie zzow ym Oczywici
wiele jeszcze mona byoby pisa, lecz podane informacje s wystarcz*

90

Podsunxmante

ce Jestemy ju w stanie porwna dzietno morsk rnych jachtw,

rozpozna wady i zaproponowa lepsze rozwizania
Prba sprowadzania poszczeglnych elem entw dzielnoci jachtu
00 wsplnego mianownika jest niecelowa Wybr zaley od osobistych
Dreterenqi1 przyjtych priorytetw i wagi przywizywanej do niektrych
aowoci. np odpornoci na koysanie wzdune jachtu kosztem sabej
statecznosa kursowej. Wana jest jednak znajomo zalenoci wystpu
jcych midzy technik a fizyk, aby zrozumie co dzieje si w czasie
sztormu. Naley w ieczie. dlaczego jacht tak a nie inaczej reaguje
na pewne zdarzenia i skd st bterze dana waciwo jachtu. W kohcu
fW da si jedzi konno, nic nie wiedzc o koniu

11 Wyj w morze czy nie?

Analizujc 4 fakcie' przesze wydarzenia czsto dochodzi si do wno

sku. e waciwie lepiej byo pozosta w porcie, bo przecie nie brakowa
o oznak tego. co pniej nadeszo No. ale mdry Polak po szkodzie...
Wyobramy sobie, e nasz jacht stoi w bezpiecznym porcie, a my chce
my wyj w morze Prognozy pogody s niepokojce a my me wiemy cc
wybra - .bezpieczestwo przede wszystkim* c zy .niemamotrawiere
kosztownego urtopu".
W opisanej sytuaqi bardzo czsto tworz si dwa obozy Jedna czc
zaogi za wszelk cen pragnie wypyn, aby zazna .wspanialej' przygo
dy. a druga zdecydowanie si temu sprzeciwia. Stara zasada .pozosta*
w porcie w przypadku wtpliwoci* staje s> przedmiotem dyskusji. I war*
o to chodzi, aby rozwia wtpliwoci lub przynajmniej sprbowa

Informacje pogodowe
Jaka naprawd bdzie pogoda Nawet najlepsza prognoza pomoe tyko
w poowie, jeli me odrobilimy pracy domowej, eby zapewni sobie od
bir waciwej informacji pogodowej naley z publikacji Nautischer Funk
dienst' lub Jachtfunkdienst chronologicznie spisa sobie czas podawa
nych prognoz wraz z danymi ich odbioru (godzina, kana lub czsto*wo). Aby me przeoczy kolejnych doniesie pogodowych, mona na-

" Publikacja w yd a w a n a w N ie m cze ch p rze z fe d e ra ln y U rz q d eglugi Mmskrt

i Hydrografu, zawierajca m In. informacje o subach 1 biurach pogodowych. Pf0gnozach pogody dla obszarw Morza Batyckiego (ew take Pnocnego 1rd
ziemnego). zjawiskach meteorologicznych, subach ratunkowych 1 pogodowy^
oraz moliwociach uzyskania pomocy lekarskiej (przyp tum ).
W Polsce ukazuje si publikacja o podobnym charakterze, nosi tytu .Spi* *T
gnatw radiowych*. Stacje podajce prognozy na cay wiat znajduj si naom**
w angielskim informatorze zatytuowanym .Ust of Radio Signals' (przyp red ).

92

Decyzja o wypfyntau
stawi budzik Warto te przygotowa sobie czyste mapy z naniesionymi
obszarami prognozy i Staqami podajcymi komunikaty meteo.
N naley opiera si wycznie na jednej prognozie, lecz wzi pod uwa
g wfca wczeniejszych. Dlatego jeszcze stojc w porcae, przed rozpoczoem rejsu i podzieleniu zaogantw na wachty, naley wyznaczy jednej osotM obowizek spisywania prognoz pogody i wartosa amenia powietrza.
W porcie aktualn prognoz mona odebra, me posiadajc do tego spe
cjalnych pokadowych urzdze graficznych (np. Navtex). Takie informacje
mona uzyska w kapitanacie portu, jak rwnie w lokalnych gazetach.
W ocenie warunkw pogodowych me zaszkodzi te pozyskanie infor
macji z niekonwencjonalnych rde, np. zaagm oe porady u rybakw
lub miejscowych eglarzy, ktrzy do prognozowania pogody korzystaj ze
rde raczej nie znanych nauce. Sprawdzalno takich prognoz jest za
skakujco dua. o ile me stuprocentowa
Nawiasem mwic, polecabym te inne urzdzenie, pomocne szcze
glnie w zrozumieniu informaqi pogodowych w obcym jzyku, a mianowi
cie najzwyklejszy dyktatom Mona nagra na mm prognoz, a pniej
przy udziale Iingwistyczrae uzdolnionych zaogantw odtwarza j zdanie
po zdaniu, a pojmie si ich pene znaczenie.
P artem, p serio warto wspomnie rwnie o osobistej obserwacji
sub pogodowych. Najczciej dyur peni dwie zmiany: nocna, odpo
wiedzialna za porann prognoz pogody, oraz dzienna, podajca progno
z na nadchodzcy wieczr. W cigu kilku dni mona pozna podejcie
meteorologiczne urzdujcych zmian. Jedni s pesymistami, inni optymi
stami. a zdarzaj si jeszcze tradycjonalia i awangardzici Pozosta
wiam do samodzielnego rozstrzygnicia, jak dalece sensowna jest oce
na poszczeglnych prognoz. Dziki temu mona chocia zastanowi si
nad ryzykiem, jakie mesie ze sob zmiana grafiku dyurw*
Sprbujmy zebra wszystkie informaqe pogodowe w jedn cao, me
zapominajc o ich powadze i profesjonalizmie. Osobicie zaufabym bar
dziej prognozie pogody podawanej przez instytut meteorologiczny ni intormaqi zamieszczonej w lokalnej prasie brukowej Zreszt me wierzy
bym take najbardziej pesymistycznej prognozie

Decyzja o w y p y n i c iu
Nastpnie naley skonfrontowa wasn ocen pogody z planem rejsu.
Skd bdzie wiao? Jaki bdzie kurs wzgldem wiatru? Pync pod wiatr
|u przy sile 6B zrobi si nieprzyjemnie, a z wiatrem nawet przy 7B e
gluga jeszcze bdzie mia.

93

11 WyjS v rnorze czy nie?

Jak duy bdzie rozbieg fali na naszej trasie I ponad jakimi g*bo*Cr
ia a m i bdziemy eglowa? Jaki bdzie stan morza? C zy nasza zaogi
jest odporna na sztorm i jak sobie poradzi nasz jacht? Jak dugo moa
trwa trudne warunki i jaki podzia wacht mog wprowadzi?
O ile wyduy si droga, jeli bd musia zboczy z kursu lub zup**
go zmieni? Ile wody bd mie na zawietrznej, jeli bd musia odpa
od wiatru? elazna zasada mwi. e dwanacie godzin stania w dryf
oznacza utrat 50 mil morskich (szczegy w rozdz 16).
C z y bdziemy mieli jak alternatyw? C z y bdziemy mogli w raz*
czego ukry si za jakim ldem lub bezpiecznie zawin do portu schro
nienia ? C z y jeli wypyniemy, bdziemy mieli m oliwo zawrcena
Gdzie znajduje si krytyczny punkt, po ktrego przekroczeniu powrt rm
bdzie ju moliwy lub uzasadniony?
Jeeli odpowiedzielimy na wszystkie podane pytania, nadszed czas
na rozmow z zaogantami Om te musz mie wpyw na podjcie l
trudnej decyzji Warto rwnie przeanalizowa zachowanie zaogi, zwra
cajc uwag na to. czy atmosfera jest prawdziwa, czy narzucona przez
mniejszo Czsto odnosi s* pozytywne acz bdne, wraenie tylko dbtego. e kto me chce psu zabawy i udaje .twardziela". Dlatego warto
wystawi zdanie zaogi na prb W ystarczy by skiper opowiedzia s*
przeciwko zbiorowej decyzji
Nie rezygnujmy te z konkretnych pyta, ktre wymagaj rzeczowych
odpowiedzi. Zadajm y na przykad zaodze pytanie .C ze g o waciwie
chcemy?* Zwize odpowiedzi na me czsto otrzewiaj umysy Jee* to
me wystarczy, nastpnym krokiem moe by opowiedzenie histoni podob
nej do .przygody , jak mamy niebawem przey A moe jeden z zalogantw ma jakie dowiadczenia i zechce si mmi podzieli? Czaseff
kto si otwiera i wanie o to chodzi Prba uwiadomienia kadego ratoganta z osobna wymagaaby me lada zabiegw. Wystarczy, gdy kapitar
zajrzy cho troch w dusz zaogi i wyczuje panujc atmosfer
W ane jest budowanie .mostw pomidzy czonkami zaogi po to ab>
osign wsplny cel podry i zdoby ciekawe przeycia eglarskie Ne
wet jeli bdzie to wymagao czciowej zmiany planw. O wiele atwe
podejmowa decyzj i zaUiowa zdrowy rozsdek, jeli ma si przygoto
wan jak alternatyw
Jeeli brakuje nam przekonania co do susznoci decyzji, na prb?
mona wypyn do miejsca, gdzie odpowiednio wieje i koysze Mo*
przy okazji uda s* wykry faszywy zapa. Przypominam sobie tak pr
b. podczas ktrej entuzjazm, zamiast spada, rs z minuty na rrsnulf
w efekcie czego pozostalimy w morzu. Bywa i lak!

94

12 Sztorm w porcie

Decydujc si na pozostanie w porcie, zamiast wyjcia w morze, wybiera

# mniejsze zo Zagroenie pozostaje, poniewa rwnie w zacisznym
pore* sztorm moe narobi wielu szkd.
Krtkie i strome fale w basenie portowym potrafi niele rozhuta
przycumowane dki Wiatr przechyla jachty, a ich maszty uderzaj o sie
bie. Cumy pkaj, kotwice puszczaj, ssiadujce jachty naciskaj
ni siebie wzajemnie i nagle bezzatogowa dka niczym statek widmo dry
fuje po portowym basenie. Mocno zdenerwowany .spnialski* podczas
manewrw portowych traci kontrol i jak wystrzelony z wyrzutni pdzi
zacumowane jachty Na innych jednostkach zaoga w stanie gotowoci
obronnej czeka ju z bosakami i odbijaczami Niezapomniany obrazek'
Stare przysowie mwi ja k sobie pocielisz, tak si wypisz* i nigdzie
ndziej me sprawdza si ono tak. jak w opisywanej sytuaqi w porcie Gdy
podczas sztormu staiamy si bezpiecznie zacumowa d. mogc j
ochroni jedynie odbiaczami. musimy uwaa na bardzo wiele czynni
kw. aby n popeni 'nych bdw, ktre mog drogo kosztowa

Cum owanie a lo n g s id e
Cumowame alongside jest problematyczne przede wszystkim ze wzgldu
na odbijacze chyba e mamy do czynienia z wiatrem od strony ldu.
W przypadku wiatru dociskajcego odbijacze wcinite midzy burt i ke
lt zaczynaj zgrzyta, wyskakiwa lub nawet pka, wic stale trzeba ich
doglda Najlepiej zabezpieczy je hnami pomocniczymi, eby pozostay
we waowym miejscu Powmno ich by tyle. aby nacisk by rwnomierny
istotne jest take poziome uoenie odbijaczy - dziki memu bd one
mogy si atwo przetacza zgodnie z ruchami statku.
Cumy musz by dugie i koniecznie skontrowane przez szpnngi.
aby zapewni swobodne koysanie si dziobu i rufy Przy cumowaniu

12 Srlorm w porcie

z masztem dki ssiadujcej. W ten sposb umkniemy ich zderzany

podczas koysania.
Trzeba rwnie wzi pod uwag, e nawet bez pyww morskich stan
wody w porcie podczas sztormu moe si dramatycznie zmieni. Kiey
poziom wody podnosi si ponad pirs. rwnie odbijacze si unosz, a k*
dub zaczyna napiera na krawdzie nabrzea. Wtedy bardzo pomaga#
pomysowe wynalazki z desek lub lin. ktre prowadzi si pod dnerr
na drug burt, aby utrzyma odbijacze na waciwym miejscu.
W sytuacji awaryjnej, gdy sztorm ju zawita do portu i dooska jacti
w stron kei. wyjcie w morze jest bardzo trudne lub wrcz memoiJn*
Dlatego przewidujcy skiper wypynie na pontonie, aby daleko na na
wietrznej zrzuci kotwic Tak na wszelki wypadek

Doczanie do tratwy
Najwikszym problemem przy tzw tratwie, czyli cumowaniu bokiem do v
nych jachtw, s poprzeczne siy dziaajce na skupione przy sobie sak
Wywouje je wiatr wiejcy wzdu jachtw Tratwa zaczyna si wygna
w ksztat banana, co wytwarza ogromne obcienia na cumach deto
wych lub nitowych Jeeli wewntrz tratwy cumuj mae odzie, to oboenie jest jeszcze wiksze, a unieruchomienie jachtw sabsze.
Pomoc stanowi dodatkowe Imy .czoowe*, prowadzone z ostatnego
zacumowanego jachtu Wyprowadza si je z dziobu i rufy oraz mocuj
na nabrzeu po przektnej Niezbdna jest do tego odpowiednia prze
strze. W przeciwnym wypadku kt przektnie poprowadzonych kr t
dzie na tyte niekorzystny, e zaczn one szarpa bardziej w stron pes.
ni w kierunku wiatru (rys. 12.1). atwo mona sobie wyobrazi, jaki to
ask wytworzy si wtedy na jachty znajdujce si wowntrz tratwy. Jee
bisko nas znajduje si druga tratwa, lepiej przecign poprzeczna kr
przez tratw ni si do mej docza, gdy podwoio by to obcie to
tMjaczy i cum .ssiada'
JeSJi istnieje taka moliwo, zewntrzny jacht powinien od nawietrzne
strony zrzuci kotwic dziobow lub przycum ow a dk dodatkowe
do nawietrznej dalby lub nawet przeciwnej strony nabrzea

Cumowanie na kotwicy, ruf do kei

Stawanie na kotwicy, podchodzc ruf do kei. jest bardzo popularne
szczeglnie w portach basenu Morza rdziemnego, w ktrych bard
czsto brakuje miejsc postojowych. W czasie sztormu jest to nawet up-

96

Cumowane na kotwicy. n J do kei

Rysunek 12.1. Cum ow ane w tratwie w czasie sztormu

szy sposb ni cumowanie alongside, pod warunkiem e dno portu nada

je si do kotwiczenia lub ma specjalne boje cumownicze
Wane, aby kotwica dobrze trzymaa. Mona to sprawdzi, przeprowa
dzajc prb obcema Najpierw jednak kotwica musi mocno zary si
w dno. W razie wtpliwoci, czy kotwica na pewno trzyma, najlepiej j wy
cign i powtrzy manewr, tym razem z duszym acuchem. Jeeli
chcemy mie wiksz pewno, rzucamy na nawietrzn drug kotwic,
tamecznie na dugiej linie. Jeeli kotwica znajduje si w obszarze ruchu
jachtw, pomocny bdzie prosiak, ktry obciy i docime acuch.
Zaleca sie dusze cumy rufowe, takie aby odlego rufy od kei wyno
sz od trzech do piciu metrw Wtedy sam acuch kotwiczny me musi
by zbyt sztywno wybrany Dziki temu jacht moe swobodnie porusza
si na fail, me powodujc nadmiemegn szarpania Im i acucha. Dziki te
ntu dodatkowo oszczdza si cumy i okucia
Przy wiatrach bocznych dzioby jachtw powinny by ze sob poczone i.
9dy tylko jest to moliwe, zabezpieczone od strony nawietrznej (patrz rys
12 2) Liny nawietrzne mona poprowadzi nawet na drug stron basenu
portowego, jeli me zablokuj one spnialskim moliwoci wejaa do por
tu Dodatkowe cumy nawietrzne me musz by mocowane na dziobie, rw-

97

12 Sztorm w porcie

nie dobrze mog by puszczone ze rdokrcia Wane jest, eby zacho

wa jak najwiksz odlego do miejsca mocowania fcny na kw. co pozwo*
unikn niepotrzebnego nacigu na acuchu kotwicznym
Naley pamita, e ta metoda cumowania pozostawia zawsze woln
drog do wypynicia Odcumowywame. niezalenie od kierunku wiatr,
nie sprawia wikszych problemw Jedynym niebezpieczestwem jest za
platame si w acuch kotwiczny innego jachtu Jest to do skompilo
wana sytuacja, w ktrej me moemy uy ju silnika i waciwie bezradne
dryfujemy na inne jachty (rys 12.3). Dlatego przy wypywaniu, gdy uwoir*my si z otaczajcego nas bezporedniego ssiedztwa jachtw, czy
prdzej naley oddali si od strefy niebezpieczestwa ktr stanow
nacignite acuchy kotwiczne Po wasnym acuchu moemy bez
obaw przepyn Najwaniejsze jednak, aby uwolni ruf i mc bez prze
szkd skro na wiatr
98

R y t u rfk

12.3. Wpfyniae w tacach kotwiczny innego jachtu

Zabezpieczenie Im przed przecieraniem

MezaleZnte od wybranej metody cumowania, naley zwraca wyjtkow
uwag na liny i odbijacze Trzeba si bowiem nauczy wielu eglarskich tntaw. a take wykorzysta wasne pomysy Nie wszystkie problemy mo
na rozwiza kawaami gumowego wa. czy powizanymi szmatkami
Wze ratowniczy, czyli najbardziej uniwersalny i ulubiony wze wikzoto eglarzy, zbyt luno ley na uchach cumowniczych, knagach i maych polerach Liny zaczynaj si przeciera dlatego lepiej oboy je dwa
U> trzy razy i lekko wybra. Wtedy tarcie bdzie mniejsze
Nabegowo przygotowane liny su tytko jednemu - ich szybkiemu wyfOniU z pokadu przy pospiesznym wychodzeniu z portu N i nios 7 sob* adnego dodatkowego bezpieczestwa, gdy podwjne oboenie Imy
jest jedynie pozorne Tam gdzie wytwarza si tarcie, czyli na uchu lub pofcrze. oboenie jest pojedyncze.
Jeeli dla bezpieczestwa dokadamy drug lin. to powinna by ona
Jna Wtedy tylko wybrana cuma ulega tarciu, a jeli pknie - druga btoe nienaruszona (patrz rys. 12.4).

12 Sztormwporae

Jako ochron przed tarciem liny o kanty kei w najbardziej -Mgrntonji

miejscu moemy zawiza na cumie sen wzw (rys 12 5). Taki splot
si nie przeciera i me przesuwa
Najlepszym sposobem na uniknicie przecierania i tarcia na Imachjest
szukanie jak najlepszego miejsca i sposobu cumowania Oczywicie bez
cenna jest tu wyobrania W szdzie mona znale deski, belki, opon
sam ochodowe albo supki, ktre mog przyda si do oboenflbn
i zmniejszenia tarcia na cumach Nie naley te zapomina o acuchu
kotwicznym, ktry m oe zosta doczony do cum y i p< prow edaw
na ld

100

Utoene odbi/aczy

Uoenie odbijaczy
ZatoZeniefTi producentw odbijaczy jest to. e odbijacze bd wieszane
wycznie za burt, w miejscu, w ktrym jacht o co si ociera Jednak
emam eglarze juZ dawno obmylili rZne tnki i sztuczki, w jaki sposb ze
zwykego odbijacza wydega wicej korzyci Udowodnili tym samym. Ze
tawet z pozornie nierozwizywalnym problemem mona sobie poradzi.
I znowu liczy si fantazja, a ilo moliwoci wykorzystania odbijaczy jest
nemalZe nieograniczona Oto tylko trzy przykady
Przed zgrzytaniem i trzeszczeniem odbijaczy. zaoonych midzy burt
I murem, dobrze chroni acuch odbijaczy Takie uoZeme umoliwia ich
przetaczanie si. przy jednoczesnym utrzymaniu ich w pozyqi poziomej
(rys. 12.6).

RytutHk 12 6. acuch z odbifaczy umoihwiajcy ich przetaczanie s*

Jeeli jacht stojcy alongside do nabrzeZa mocno si koysze, odbija

cze powinny zosta powieszone na rodku burty i tam naley zatroszczy
t o zapewnienie jak najwikszej odlegoci od kei Odbijacze powieszo
ne na dziobie lub rufie powinny chroni jedynie przed uderzeniami w przy
padku nietypowego skrtu kaduba. W tym celu l a pomoc grubej liny
wie si razem dwa udbijacze. a trzeci kadzie na nich. Specjalnie me
wykorzystuje sie jednej liny do wizania razem trzech odbijaczy. gdy
przetaraby si ona po kilkakrotnym otarciu o kej (patrz rys. 12.7).
JeZek jacht stoi burt przy palu lub dalbie, to kady odbijacz. nawet po
wieszony poziomo, w kocu si w y s u W takim przypadku przywizuje
t Oea odbijacze do solidnej deski i tak .kombinacj' wiesza na burcie
w pozycji uoonej bokiem do dalby (patrz rys. 12.8).

12 Sztorm w poroe

Rysuntk 12.7. PotrOfiy odtu/acz z a p e w n ^ c y odstp (dystans do kat)

Rysunek 12.8. Odbqacz deskowy p rzy datbte

Przygotowanie pontonu
Dotxze jest mie przygotowany na wodzie ponton, eby w razie konieczno
ci mc szybku wywie dodatkowe cumy lub kotwice. Nawet JftSk nie uy
wamy pontonu dla bezpieczestwa wasnego jachtu, mona go wykorzy
sta do niesienia pomocy innym W kocu, gdy ssiadujca dka jest do
brze zacumowana, suy to take naszemu bezpieczestwu Zupen* j*
w codziennym yciu, take i tu szlachetno splata sie z interesownoci
Ponton musi by wyposaony w silnik zaburtowy o mocy co najmni
4 KM i zaogantw majcych dowiadczenie z wiosami W przeciwnym raz*
donikd me dopyniemy, chyba e wiatr wywieje nas gdzie na zawietrzna

102

Na

sniku pod wiatr

Wywoenie kotwicy na pontonie warto wczeniej przewiczy Wkada

s* do dki wszystko w kolejnoci, w jakiej pniej bdzie uywane i pytse na nawietrzn Lin kotwiczn cigniemy za pontonem, a kotwic
rzucamy dopiero wtedy, kiedy Ima si nacignie Trzeba przy tym uwa
a. eby stopa lub wioso me zapltay si w lin.
Bardziej problematyczny jest ten manewr, gdy zamiast Imy kotwicznej
namy acuch Uda si to pod warunkiem, e gboko wody wynosi
dwa do czterech metrw Przy wikszej gbokoci opr stawiany przez
acuch bdzie za duy dla mocy naszego silnika G dy dka wyhamuje,
acuch opadme ra dno na jedn stert
Jest jednak pewien trik w yw oenia lin nawietrznych bez pontonu.
Trzeba przej si na nawietrzn stron basenu portowego z najwik
szym odbijaczem i z przywizan do niego lin Potem wystarczy w rzu
ci odbijacz z dowizan lin do wody i poczeka, a popyn na stro
n zawietrzn w kierunku naszego jachtu Jeeli lina jest za cika,
trzeba dopi dc niej dodatkowe odbijacze w odpowiednim odstpie,
co jednoczenie bdzie informacj o ewentualnym zagroeniu dla in
nych jachtw

Na silniku pod wiatr

Gdy kotwica zaczyna puszcza, mona znalez si w niezych opaach
Jetli cumujemy w tratwie, to zaczniemy coraz bardziej naciska na in
nych Natomiast jeeli stoimy na kotwicy dziobowej, to bezwadnie zaczrsemy napiera dziobem na ssiedni jacht S to sytuacje, w ktrych
zakadanie dodatkowych Im lub odbijaczy moe nie wystarczy do spokoj
nego przespania nocy
Jeei robi si niebezpiecznie, naley wczy do naszego panu rw
nie silnik nawet jeli miaoby to komu przeszkadza Niewane, e b
dzie haasowa przez kilka godzin, w kocu mm robi to samo. aby zaifewm chodzenie lodwki
Oczywicie naley przemyle mocowanie Im tak. aby przy dodatkowej
pomocy silnika iacht ustawia si w zamierzonym kierunku Najczciej
oia skontrowania zakada si szpring dziobowy lub cum rufow, ktre
kieruj ruf lub dzib na nawietrzn. Warto sobie naszkicowa plan.
cho 4ot moliwoci jest zaskakujca.
Czasami konieczne moe by takie samo dziaanie ze strony ssiaduj
cego jachtu Zdarzao si ju. e dziki takiemu postpowaniu uratowaa
si caa tratwa A gdyby kto mia krci nosem, to bez obaw - w czasie
Wlormu diesla nie czu

12 Sztorm w poroe

Awaryjne wyjcie w morze

Kiedy w porcie robi si zbyt niebezpiecznie, na przykad z powodu pusz
czajcej kotwicy, silnego koysania, przecierania Im lub obijania si o s
siada, rozsdniejszym wyjciem z sytuaqi moe okaza si zmiana me*,
sca cumowania Oczywicie manewry portowe przy sztormowe) pogodz*
s raczej karkoomnym i niebezpiecznym przedsiwziciem oraz mog
si rnie skoczy. Jednak mimo wszystko warto rozway t opcj i to
warzyszce jej ryzyko. Istnieje na przykad moliwo stanicia na kotwi
cy przed wejciem do portu, oczywicie jeli me wszyscy naraz wpad,
na ten pomys Naturalnie bdzie tam duo bardziej koysa, ale przynaj
mniej nie bd nam zagraay keje i inne jachty.
Kiedy syszaem o zaodze, ktra wolaa wypyn i przeczeka sztorm
raczej na morzu ni w porcie, w ktrym zapanowa chaos Na jednym
jachcie pucia kotwica, co zmusio zaog do wyjcia w morze Niestety
przy odchodzeniu poderwali kotwice ssiadujcych statkw, zmuszajc je
rwnie do wypynicia Ci z kolei pocignli za sob nastpnych i tak wy
woano typow reakcj acuchow Sam Drbowabym si wydosta z ta
kiego myna, niezalenie od tego. jak bardzo by wiao.

Wachta portowa
Nie pozostaje nic innego ni tylko podsumowa, e problem sztorrrxj me
dotyczy wycznie penego m orza G d y mocno wieje, nawet w poroe
m ona wiele rzeczy zrobi me tak. jak trzeba. Przeczekujce sztorm
w porcie zaogi musz umie odpowiednio reagowa na nadchodzce wy
darzenia Dlatego naley ustali wacht portow na wypadek, gdyby p
ka Ima. wyskoczy odbijacz albo pucia kotwica na wasnym lub ssied
nim jachcie.
Czsto zdarza si. e niektre jednostki mog pozosta w porcie De:
nadzoru, wic w czasie sztormu nie mona liczy na natychmiastow re
akcj zaogi Wtedy jachty te powinny spenia o wiee wicej warunfc*
bezpieczestwa, tak jak jest to zwyczajowo przyjte w nowoczesnych me
nnach W wieu portach Morza rdziemnego, ktre me gwarantuj bez
pieczestwa postoju, pozostawianie jachtu bez zaogi jest zabronione

13 Klar sztormowy na morzu

Zmiarva dekoracji Nasz jacht znajduje si gdzie na morzu Na horyzon

cie robi si aemno. a prognoza pogody podaje SW . 7*B wzrastajcy; ci
nienie gwatownie spada.

Rozpoznawanie niebezpieczestwa
Najwaniejsze. aby w por rozpozna nadchodzcy sztorm W pnocnych
szerokociach pogoda zmienia si z reguy powoi i. wic waciwie me
moZna czu si zaskoczonym, no chyba e me chce si dostrzec czego
oczywistego. Niepoprawni optymici, ktrzy niezomnie wierz, e wszyst
ko za chwil ucichnie sami wystawiaj si na niebezpieczestwo Oczywi
cie przy kadym szkwale, wywoanym jak ciemn chmurk, nie mo
na od razu zabija okien deskami. Tak jak to zwykle w yciu bywa. naj
pierw naley zebra jak najwicej informacji, a nastpnie podj decyzj
fkespodzianki zda-zaj si na poudniu, na przykad na Morzu rd
ziemnym Tam bardzo silny wiatr potrafi rozpta si w cigu minuty bez
adnych wczeniejszych oznak, takich jak zachmurzone niebo czy ska
czcy barogram. Przewanie wiatr me osiga wicej m 8. gra 9*B Niemnej jednak, jeli nie zareaguje si odpowiednio szybko, po bardzo krt
kim czas>e pynie si ju bez agla W jednej chwili zaoga drzemie sobie
w kokpoe. jak przy wymarzonej sonecznej pogodzie, a nagle wszystko
zaczyna hucze, a oaglowanie zmienia si w porwane strzpy Tak wa
nie straci wszystkie agle powien kecz przy pnnmym wybrzeu Elby.
Wane aby mie jakie pojcie o charakterystyce akwenu, na ktrym
zamarzamy pywa W Ioqi mona znale dokadne opisy i statystyki
Naprawd warto si z mmi zapozna!
Odkadajc na bo< prognozy pogody - istniej oznaki zapowiadajce
iztormow pogod. Te jednak m ona rozpozna dziki wasnemu do
wiadczeniu Czsto zaczyna si od dziwnego przeczucia Wszystko wy
daje si mne. ale waciwie trudno powiedzie, o co dokadnie chodzi
105

13 KJar utormowy n a morzu

Czasem mog to by blade lub dziwnie wygldajce sonce, poszarpar*
cirrusy albo nietypowy kierunek wiatru Bardzo w yran oznak jer
wreszcie martwa fala. ktrej kierunek nie pasuje do kierunku wiatru Chwi
l pniej powinny nadcign ciemne chmury. Jeli tak si nie stan, by
to faszywy alarm
Kady sztorm jest inny Przygotowywanie si do trudnych warunkw
pogodowych na morzach pnocnych wymaga o wiele mniej zabiegw ne
w przypadku tropikw Trzeba te skonfrontowa dzielno morsk jactfc.
i osprztu z waciwociami akwenu, na ktrym bdziemy pywa Szyko
wanie jachtu, ktry pywa jedynie po zachodnim Batyku, na huraganowa
walk byoby przesad Upadek jachtu z wielkiej zaamujcej si fali w po
bliu Laboe jest mao prawdopodobny, ale na przykad na Bermudacr
trzeba liczy si z tak moliwoci

Przygotowanie zaogi
Jeeli zaoga jest dowiadczona i dobrze zgrana, nie trzeba z ni prze
sztormem zbyt wiele omawia Kady wie. co go czeka i co naley robi
Trzeba si tylko zorganizowa Aby uwzgldni najwaniejsze elementy
naley rozdzieli zadania, no chyba e wszyscy maj ju z gry przypisa
ne role.
Z mniej dowiadczon zaog koniecznie trzeba przeprowadzi szcze
gow rozmow, ktra ma sens ze wzgldu na jej znaczenie me tylko
organizacyjne, ale take bardzo istotne psychologiczne. Zaoga wyka
o wiee wiksz odporno, jeli w zakamarkach duszy jej czonkw me
bdzie skryw a si strach R o zm o w a po w inna b y przeprowadzo
na w sposb otwarty, rzeczowy i tak dalece osobisty, jak tylko jest to
moliwe Kady musi mie pewno, e na wszystko, co moe si wyda
rzy. znajdzie si jakie rozwizanie Kady musi wiedzie, na czym po
lega jego zadanie i nabra przekonania, e zdoa mu podoa oraz e
ni mog na mm polega Nie mona przy tym pomija nowicjuszy. Przy
dzielone im zadania powinny by dopasowane do posiadanego dowiad
czenia tak. aby wiedzieli, e ma si na nich wzgld i e ich wkad jest
rwnie wany.
Poza przewidywalnymi zdarzeniami naley rozway take przypad
mniej prawdopodobne (.co by byo gdyby'). C o prawda w gowach zaogantw mog one stworzy przeraajcy obraz, ale lepiej je przedyskuto
wa m pozostawi indywidualnej fantazji kadego z nich. C o me zosta*
wyjanione prawdopodobnie jak zjawa bdzie powraca i przeladowa
biednych, przeraonych i niedowiadczonych zaogantw

106

S/Cegotowy pian wacht

Klo dotychczas nie mia do czynienia z chorob morsk, moe mie te

raz Ku temu okazj Oczywiicie kady wie. Ze choroba morska to aden
wstyd, jednak w duszy mona mie inne przekonanie Nie zaszkodzi. jeJi
kapitan lub inna osoba z eglarskim autorytetem rzuci otwarcie j mnie si
kdy zdarzyo rzyga*.
Jeszcze jedna podpowiedz trzeba uwaa, aby przymusowa pogadan
ka nie zostaa opacznie zrozumiana Nakrcony jak motorynka skiper mo
tt dziaa na nerwy, szczeglnie jeli chce si nastpnie przej od sw
do czynw Potok sw pozostajcy bez echa ze strony suchaczy tylko
moe zaszkodzi

Szczegowy plan wacht

Przejdmy teraz do czynw. Ze wzgldu na zbliajce si cikie godzmy. opaca si zm ie n plan wacht tak. aby zapewnie sprawno fi
zyczn i um ysow za'ogi. Na norm alnych rejsach w achta pow in
na skada si z dwch zaogantw: jeden odpowiada za sterowanie,
a drugi za prac na pokadzie naw>gaq i pozostae czynnoci. Po go
dzinie zaoganci zamie aj si rolami W zalenoci od liczebnoci za
ogi powinno to zapewni cztery godziny odpoczynku. Jeeli egluje si
tylko w czwrk lub w jeszcze mniejszym gronie, moe by to znacznie
trudniejsze.
Przy rozdzielaniu wacht istotne jest dowiadczenie zaogi Starym wil
kom morskim powinny towarzyszy w wachcie mniej dowiadczone oso
by. aby mogy si od nich uczy. Poza tym kapitan moe spa spokojnie
!dynie wtedy, kiedy wie, e w kadej wachcie znajduje si przynajmniej
jedna odpowiednio dowiadczona osoba
Wyczenie nawigatora lub wachty kambuzowej z planu jest. jak dla
mme. luksusem, z ktrego zrezygnowabym na rzecz duszego odpo
czynku caej zaogi.
Poza oglnym systemem wacht trzeba zorganizowa wariant .wszyst
kich rk*, w ktrym kady z zaogantw ma przydzielone wasne zadanie
Poniewa nieczsto zdarza si. aby wszyscy musieli w tej samej chwili
wskakiwa w sztormiaki i zjawia si w kokpicie do pomocy urzdujcej
wachty, polecabym - poza .wszystkimi rkami* - rozwizanie z normal
nego rejsu, czyli .dwch ludzi na pokad* Dodatkowa dwjka zaogantw
wystarczy, aby pomc urzdujcej wachcie przy refowaniu, zmianie agli
lub mnym zadaniu przy takielunku. Kiedy padnie komenda .dwch ludzi
na pokad*, powinno by wiadomo o kogo chodzi Tak gotowo przypi
sabym zwolnionej przed chwil wachcie, poniewa s na bieco z tym.

107

13 Kiar szlormomy na morzu

co si dzieje na pokadzie i dziki temu potrafi sprawniej dziaa Jest to

szczeglnie przydatne w nocy.
Z reguy wystarczy troch przewidywalnoci, eby bez zbdnych i*ujnie dokona zmiany agli, refowania i obsugi przy kabestanach Poni,
wa w y m a g a j one udziau dodatkowej wachty, wystarczy podj s ta
kich dziaa przy zmianie wacht Dziki temu me trzeba pniej wywoy
wa nikogo z koi. Oczywicie zdarza si. e co jeszcze trzeba bdzie
zrobi, a we dwjk me da si tego wykona Wtedy me ma innego wyj
cia - kto znowu musi wskoczy w sztormiak
Do planu wacht wprowadzibym rwnie koj sztormowe. W czasie
sztormu na dziobie rzuca czowiekiem na wszystkie strony, dlatego kojam
sztormowymi powinny by te w mesie lub na rufie. Powinien na nich za
wsze panowa porzdek, aby kady mg z nich skorzysta, kadc s
z wasnym piworem, kocem lub - jeli walka ze sztormem stanie sie za
cieka - nawet w sztormiaku.

Nawigacja
W trudnych warunkach pogodowych czsto pozostaje nam do dyspozycji
jedynie nawigacja zliczemowa. Horyzontu nie wida, elektryczne urzdze
nia nawigacyjne wydaj si niepewne, a o wschodzie soca jeszcze
ma nawet co marzy.
Dlatego tym bardziej trzeba sprawdza wasn pozycj, nawet jesk sto
sujemy nawigacj astronomiczn - a nu okae si ona prawidowa Ma
jc do dyspozycji G P S . w krtkich odstpach czasu powinnimy nanosie
na map pozycje statku, aby w razie niespodziewanej awarii tego urz
dzenia ostatnia wyrysowana pozycja bya jak najbardziej aktualna.
Nawet przy sprawnym G P S-ie me naley rezygnowa ze zliczeni*ki
Po pierwsze trzeba mie si do czego odnie, gdyby G P S si popa*,
po drugie porwnanie obu wynikw (z mapy i G P S ) daje obraz odchylenia
od kursu spowodowanego falowaniem lub zdolnociami sternika Dyspo
nujc pow yszym i informacjami, m ona nanie poprawki zwizane
2 kursem i aktualn pozycj.

Zawczasu naley ustali reguy prowadzenia nawigacji Wszystko to.

co nie jest na stae zam ocowane i powinno by chronione przed wilgo
ci. naley uprztn Jeli zaoganci w mokrym sztormiaku pochyl
si nad mapami, me liczmy, e wszystko pozostanie suche Na stole
nawigacyjnym m ona zaczepi ekspandory. pod ktre trzeba wsun
aktualnie uywan map. aby me spadaa podczas przechyw Pozo
stae mapy naley schowa do rodka stou, ukadajc je w kolejno
108

Bezp^czefistwo pod pokadem

planowanego wykorzystania Inne przedmioty musz by prawidowo
zabezpieczone
Pod rk powinien znajdowa si harmonogram odbioru prognoz pogo
dy. Mankiety do jej notowania, a take budzik nastawiony na najblisz
z rach. Wyznaczony kurs wraz z aktualn pozycj powinien by regularnie
nanoszony na map

Bezpieczestwo pod pokadem

jachty morskie z zaoenia s tak skonstruowane i wyposaone, aby mo
gy przetrwa sztorm. Nam chodzi jedynie o skorygowanie pewnych b
dw zwyczajowego ycia na jachcie w ceu poprawy bezpieczestwa.
Przede wszystkim zaoganci powinni uporzdkowa i rozsdnie zasztauowac swoje rzeczy osobiste W celu ochrony przed wilgoci zaleca
s popakowanie rzeczy np w plastikowe worki na Srmeci Pod rk po
jony zosta jedynie rzeczy niezbdne w czasie sztormu, czyli rcznik,
ubranie na zmian, dodatkowe ciepe okrycie, piwr i szczoteczka do z
bw Najlepiej wszystko schowa w plastikowej torbie, porzdnie zwiza
i golowe
W zalenoci od tego jak mokro jest pod pokadem - niektre odtiniery potrafi zmie a si w kabiny prysznicowe - konieczne moe
okaza si przykrycie koi foli. Dziki temu chocia przez chwil bd
suche. A jeSli i to me pom oe, folia przynajmniej ochroni picego
przed mokrym materacem.
Wszystkie lece luzem przedmioty musz zosta schowane, a wisz
ce lampy naley przywiza Dywany. jeSli s na jachcie, naley zwin
i schowa Jeli w szafkach znajduj si tukce si przedmioty, trzeba
own je ubraniami, a same szafki i szuflady zaryglowa Zapasy lub in
ne rzeczy schowane w bakistach na rufie, dziobie lub w przestrzeni
pod podog musz zosta tak zabezpieczone, by me tworzyy bocznego
balastu Trzeba zwrci przy tym uwag na urzdzenia wentylacyjne,
sond i log. Musz by atwo dostpne i chronione przed uszkodzeniem
przez .latajce' pokadowe torpedy.
Bardzo wane jest kontrolowanie zzy Trzeba sprawdzi, czy nie znaj<*jj si w mej papierki lub etykietki z butelek albo puszek, ktre mogyby
zatka pompy Nie zaszkodzi, jeli na chwil je odczymy i oczycimy, jett jest to konieczne Niewykluczone, e za chwil bdziemy ich potrzebo
wa Cikie przedmioty, takie jak skrzynka na narzdzia lub kanistry, mu
sz zosta przywizane lub pochowane Luki. bulaje. pokrywa silnika
' schody zejowki naley sprawdzi i zabezpieczy.

109

13 Klar sztormowy na morzu

Dla odcienia dziobu m ona, o ile to moliwe, oprni dziobowy

zbiornik w ody pitnej, a kotwic i inne cikie przedm ioty przenie
na rdokrcie

Kam buz
Zanim dostosujemy kambuz do warunkw sztormowych, naley przygoto
wa porzdny, obfity posiek, ktry pniej bdzie mona odgrza Z penym brzuchem lepiej si czowiekowi koysze, a i sama pora pos*u jesr
dobr sposobnoci do rozmowy z zaog.
Powinno si przygotowa zapas Chleba z masem i zimny prowiant, bo
niebawem nikt me bdzie mia ju ochoty gotowa. Przydadz si te go
rcy ros i herbata w termosie Puszki i dama byskawiczne powinr.
znajdowa si pod rk. eby nie trzeba byo pniej nurkowa w bafcstach w ich poszukiwaniu
Prowiant sztormowy musi zosta schowany w atwo dostpnej sza
ktra daje si otworzy nawet przy duych przechyach, me niosc ze so
b ryzyka, e przy otwarciu wszystko z niej wypadnie Reszt rzecrj
w schowkach naley owin w mikki materia, a drzwiczki zaryglowa
Wyjtkowo pewnie naley zabezpieczy garnki i patelnie, ktre potrati
zamiem si w pociski o potnej sile raenia!
Trzeba zatroszczy si te o jak podpor w kambuzie Dobrym roz
wizaniem jest pas bezpieczestwa, ktry chroni przed upadkami Nale,
pam ita, e b y g o jednak wczeniej sprawdzi. Rwnie istotne jest
sprawdzenie, czy podoga w kambuzie me jest liska i profilaktyczne ej
odtuszczenie. W przeciwnym razie bdziemy si lizga me tylko tar
lecz w kadym miejscu, w ktrym bdzie mokro
Na wikszoci jachtw kuchenka jest zawieszona na kardame. lecz
I tak me rozwizuje to wszystkich problemw W zalenoci od rodU
cikoci taka kuchenka moe wrcz wystrzeli garnki na drug stron
pom ieszczenia. I me pomog tu adne uchwyty do garnkw Naley
wytrymowa kuchenk, sprawdzajc jaka ilo obcienia w piekamwu
pozwoli skoordynowa ruch kuchenki z ruchem fal Jako obcienia
uybym worka ziemniakw, gdy one najmniej ucierpi, jeli piekarni
si otworzy
Dostpne na rynku uchwyty do garnkw na niewiele si zdadz J e >
na kuchence me m am y zamontowanej cikiej barierki, garnki trzete
przymocowa za pomoc drutu Nie zapomnijmy take sprawdzi, ery
przypadkiem me koczy nam si gaz w butli, aby me trzeba byo jej wy
mienia w trakcie sztormu.

110

Klar na p o k a d zie
Wystarczy jedno spojrzenie, eby wiedzie, co trzeba zrobi Od dingi
po wywietrzniki, wszystko co moe wylecie za burt musi zosta scho
wane Flag z drzewcem te trzeba zdj W sztormie patriotyczne
aspekty schodz na drugi plan. co jest me tylko praktyczne, lecz take
zgodne z midzynarodowymi zwyczajami eglarskimi. C zasem zdarza
s e jedno z drugim idzie w parze
j pokrowiec i mocowania Dmgi musi by w penej gotowoci a odpo
wiednie narzdzia umoliwiajce jej wodowanie powinny znajdowa si
pod rk
Wszystkie rodki bezpieczestwa dla zaogi trzeba sprawdzi i umieto w dostpnym miejscu Lajfliny musz zosta rozcignite od dzioDu do rufy lub od masztu do kokpitu na obu burtach Pywajce rodki
ratunkowe z niezatapialnymi linami, takie jak np boja ratunkowa z dugm drzewcem i flag, powinny zosta przygotowane do natychmiasto
wego uycia Dobrym pomysem jest take przygotowanie wiecy dym
n ktra przy ewentualnym manewrze .czowiek za burt' m oe oka
za si znacznie bardziej przydatna ni boja ratunkowa Tylko jeden
warunek - wieca powinna by gotowa do uycia i znajdow a si
.pod rk*, najlepiej sternika
W przypadku tratwy ratunkowej najwaniejsze jest sprawdzenie ele
mentw jej mocowania i liny zwalniajcej. Przy maksymalnych przechy
lam atwo straci tratw, a przecie me to jest naszym zamiarem. Zw y
czajowo tratwa ratunkowa way 30 do 50 kg. a w przechyach napiera
na elementy mocowania z si wielokrotnie wiksz od jej ciaru.
Jeeli jeszcze n e buja za m ocno, m ona sp raw d zi takielunek.
W tym celu uzbrojeni w lornetk kadziemy si na plecach na pokadzie
przygldamy si poszczeglnym okuciom i czeniom takielunku. to
od strony rufy. to znowu od dziobu. Pki co mamy jeszcze moliwo
Doorawienia nie w peni sprawnego elementu Najczstsz przyczyn
Aama elementw takielunku lub nawet samego masztu jest to. e
wczeniej co ju byo czciowo uszkodzone lub rozregulowane Nie
szkodzi te przy okazji sprawdzi nacig want. Zbyt lune wanty za
wietrzne niepotrzebnie uderzaj we wszystkie strony i mog spowodo
wa wiele szkd
W bakistach i w workach na agle musi panowa porzdek Nic tak me
ddici jak wyciganie wszystkich workw, e b y w kocu dosta si
do przekltego foka sztormowego Albo jeszcze gorzej dostajemy si

111

13 Klsr sztormowy na morzu

do worka ale w rodku znajdujemy zupenie mny agiel! Wtedy przekle

stwa same cisn st na usta
Ne naley zapomina o nocy - trzeba sprawdzi wszystkie wiata
a w kieszeniach zrobi miejsce na latarki

Sztormowa checklista
Z pewnoci na kadym jachcie trzeba bdzie podj inne przygotowa
nia Kademu stoperowi polecabym sporzdzenie checklrsty dla wasne
go jachtu W sytuacjach awaryjnych suy ona bezpieczestwu, bo dzifc
niej o niczym me zapom nim y Jej sporzdzenie w ym aga od stopera
ogromnej dyscypliny umysu (tabl 13.1). Niektre pomysy atwiej rodz
si przy biurku ni pod presj wydarze
W checklicie od razu wyrysowabym kolumny z imionami zatogantw. aby podczas rozdzielania zada w sztormie wystarczyo jedyne za
zn a c zy . ktre z nich le w zakresie obow izkw poszczeglnych
osb Zadania naley przydzieli pierwszego dnia rejsu, a me dopierc
podczas pogarszania si warunkw pogodowych. W ten sposb kadj
od razu bdzie wiedzia, co ma robi podczas sztormu i bdzie mg s
w spokoju do tej czynnoci przygotowa W omawianym podziale zadv
skiper me powinien uwzgldnia siebie Musi on mie wolny umys i r
ce. co zapewni mu waciwe nadzorowanie zada i warunki do natych
miastowego podejmowania decyzji w razie zaistnienia nieprzewidziane
go zdarzenia Tym ostatnim ycie obdarowuje nas w takich sytuacjach
akurat nazbyt szczodrze.

Refowanie na czas
Jedynie z perspektywy czasu m oem y oceni, czy zarefowahmy s
w por Niemniej jednak wszystkie rady dotyczce wczesnego refowana
s tylko teori. To skiper musi zdecydowa, kiedy jest na to waciwy
czas. eby me pywa w nieskoczono na mimagielkach, decyzja mus
by rozsdna i rzeczowa Tematyczne .odpowiednio wczenie' me moi
zastpi jednak minimalnej zrcznoci i dowiadczenia w obserwacji wa
runkw pogodowych.
Sdz, e zadouczynieniem dla tego przykazania moe by wcze
niejsze przygotowanie pokadu i zaogi do refowania Oznacza to. 2t
zaoga ma przydzielone zadania, korby s pod rk. a koordynacja j t
.zapita na ostatni guzik". W takim wypadku refowanie potrwa minut
najwyej dwie

112

Refowanie na czas

-----------------------------------------------------------

JW

JW

5
C

Karol

Hanka

^ ttOf nad z a o g
MOowy plan wacht
k - s c h ludzi na poktai

I !

I stf^ a c h e c k l s t a

Pod pokadem
CyglIOwanie rzeczy osobistych
; R a t o w a n e pakunku sztormowego

Kl ^zLirmowt.
Sprawdzenie bakist na dziob
Sprawdze e bakist na rufie
Spraw dzenie bak.st b x z n y c h
Sprawdzenie zzy i pomp
7ahA7peczenie skrzynki z narzdziami
P B J S 01- ' * ' 1 '

> ~

|.Uki, bua je z ejSoOwKa

Zawr.

WvDomoowanio zbiornika na dziobie

Kambuz
Przygotow anie

kambjza do sztormu

Qbdazemc kuchenki

garnkw
Odlkiszcze- podogi

Sztauowanie

awigacja
Spisywanie pozyqi
l@ttczar e kursu
?KOwanie stolika olicerskiego
I

pokadzie

Iajfliny
Srodkw ratunkowych
kor^ncy na rdokrciu
g S ^ c z e n . e ang.
Sprawdzeni tak elunku
I^ar *baktstach

^ or t^dkowame

^zogm oe

j^ ^ a

workw z Zaqiami

wiate

113

13 Klar sztormowy na morzu

R e fo w a n ie g ro ta
Na szczcie wikszo dzisiejszych jachtw ma grota z hakami refowy
mi i szkentlami (rys 13.1). Nie bdzie bdem, jeli kolejny raz powtrz,my jak naley postpowa z tym najprostszym i najefektywniejszym spo
sobem refowania Nazbyt czsto miaem okazj oglda - nawet u sta
rych wilkw morskich - niezdarne, a przy koysaniu wrcz niebezpieczne
zachowania

Rysunek 13.1. Wykorzystywanie retu

Przed rozpoczciem refowania podchodzimy do Imn wiatru Luzujemy fal

delikatnie cigam y lik przedni w d (prawdopodobnie sam opadn*
po poluzowaniu fau), zahaczam y ucho refowe i z powrotem nacigamy
lik Trwa to 10 sekund Pauza Luzujemy tali grota, a nastpnie wybiera
my szkentl. fa oraz tali To trwa 20 sekund.
Oto trzy wane uwagi
Topcnanta musi zosta tak wyregulowana aby przy szybkim refowani)
lub zrzucaniu agla bom lekko si obniy, lecz o mc me uderza Jezefc
lina zostanie ju raz przygotowana i oznaczona, me trzeba bdzie
przy mej kombinowa w czasie manewrw
Szyna w kolumnie masztu (element do ktrego wprowadza si pezacze) musi zosta odblokowana tak. by przy opuszczaniu agla pezacie
same si wysuway. Jeeli jednoczenie chcemy zahaczy trzeci ref.

114

Refowanie agli przednich

"Xisimy wczeniej zaoy pierwszy i drugi W przeciwnym razie w trakca zdejmowania jednego refu mezarefowana cz agla w jednej chwiI wyskoczy i zacznie szarpa we wszystkie strony.
Refsejzingi su wycznie do przytrzymania zrefowanej cza agla.
Nie powinny wywoywa adnego nacigu na pracujcym aglu. Sam
lajchtniej uywabym ich do celw estetycznych i pod warunkiem, e
na wymaga to nadmiernego wysiku lub niebezpiecznych manewrw.
Jee* zakadajc drugi i trzeci ref przywiemy wczeniejsze refsejzingi,
to pOno agla me bdzie zwisao z bomu N a zapomnijmy koniecznie
odwiza ich przed rozrefowamem agla W przeciwnym razie naraa
my agiel na rozdarcie.
I jeszcze jedno: uwaga o tym. e refowanie trwa tylko kilka sekund, poanna nas ustrzec przed podej mowa n a m zbdnych, dodatkowych dziaWi Oczywicie praca przy m aszca n a jest cakiem bezpieczna To. e
na wypadniemy J razu za burt, n a wyklucza moliwoci bolesnego
upadku, co wystarczy, eby si pow ana zrani

Refowanie agli przednich

JesJi chodzi o przedni agiel, warto uwzgldni kilka wanych wskaz
wek Ju mwilimy, e genu na rolerze stawiamy lub zwijamy z cakowi
cie lunymi szotami, przy czym przy stawianiu genuy linka musi by ha
mowana z wyczucem . Przy duym watrze dziaa bowiem na m ogrom
na sia. wic jeli nie zwrcimy na to uwagi, cay agiel wyskoczy jak w y
strzelony z procy.
Jeli przy czcowo zrolowanym przednim aglu lina zostanie zerwa
na lub nieumylnie wyluzowana. agiel pod naciskiem wiatru zachowa si
dokadnie tak samo. Jednak najczciej roer genuy me wytrzymuje takie
go obcienia
W celu zmniejszenia powierzchni typowego agla przedniego zmienia
s sam agiel Poniewa jednak praca na dziobie jest atwiejsza, gdy nie
Ctynie si na przednim aglu, rezygnujemy ze stawiania nowego przy ju
pracujcym aglu Nie jestemy na regatach.
agiel spada, gdy jacht staje w linii wiatru, np przy zwrocie Jeeli nie
chce sam zej na d. kto musi przykucn na koszu dziobowym i po
cign lik agla. Ta sama lub inna osoba odpina fa zrzuconego agla
przypina go do kosza dziobowego tak. aby mona go byo szybko doP do drugiego agla Poza tym unikamy wtedy jego zapltania si
Iakielunek.
115

13 Klar sztormowy na morzu

Sternik obiera teraz jaki wolny i atwy do utrzymania kurs. szoty zosta
j odwizane, a agiel spoczywajcy na pokadzie zaczynamy stopniowo
skada w zakadki. Sam kocwk agla rolujem y i wkadamy go
do worka Dopiero teraz odpinamy raksy i rg halsowy W ten sposb *
giel nam nie odfrume. ani nie wymknie si spod kon trok
Worek z aglem zawizujemy i przenosimy na ruf Z nowym ager
przechodzimy na dzib i postpujemy tak jak opisano poprzednio, lecz
w odwrotnej kolejnoci G dy agiel jeszcze jest w worku, wpinamy raks,
i rg halsowy Rozwijamy agiel na pokadzie, montujemy szoty, dopina
m y fa. zaoganci wracaj do kokpitu i jazda do gry.
Na typowym jachcie do takiej pracy wystarczy dwch ludzi, ktrzy t
dobrze zgrani i chocia troch odporni na bryzgi wody.
Nie zaleca si pywania z aglem sklarowanym na relmgu. Ryzykujemy
bowiem, e morze rozwinie agiel i wtedy kto bdzie musia znowu pofa
tygowa si na dzib. Ostatecznie zaoszczdzamy niewiele czasu, chyba
e zmiany agla dokonujemy bardzo czsto Jeeli me chcemy zrezygno
wa z niesienia foka sztormowego na remgu. powinnimy przywiza go
na dolnej lince, eby przy uderzeniu wody me zama supka Naley pa
mita. e agiel powinien by w miar gadko uoony, eby zmniejszy
powierzchni stawiajc opr wodzie
Jeeli mamy forsztag z likszpar. o wiele trudniej woy agiel bezpo
rednio do worka lub go z niego wyj, gdy brakuje nam raks utrzymuj
cych agiel, gdy jego ptno znajduje si ju lub jeszcze w worku Worek
nie spenia tu roi zwykego worka, lecz zamykanej koperty, do ktrej wM*
da si agiel, tak jak rzemk zawija kiebas w papier. Taka koperta ul*
twia prac, ale dopki agiel me zostanie cakiem wysunity z Iikszpary
dopty trzeba przytrzymywa go rkoma i nogami, by nie zosta porwany
przez wiatr Tak samo jest przy stawianiu agla
Jeeli jacht jest wyposaony w ruchomy babysztag. mona na mm za
wczasu zaoy agiel sztormowy, ale koniecznie ciasno zwizany hn kb
spakowany w worku Naley jednak pamita, e bdzie on znajdowa s
w bezporednim zasigu fal.

14 Specjalny porzdek

0 wygranej ze sztormem nie rozstrzyga jedynie praca przy sterze Zbyt

wee nieszcz si u zdarzyo, gdy sprawy drugorzdne byty wanie
jako takie postrzegane. Udowodniono. Ze w katastrofie regat Fastnet *
z 1979 roku wiele osb umaro z wyczerpania, gdy brakowao dyscypliny
* zakresie .odpoczynku zaogi*, czyli - mwic wprost - nie postarano
si o wystarczajc ilo snu zaogi W niniejszym rozdziale omwiono
podstawowe zasady zachowania si zaogi w czasie sztormu, czyli co
ijrt naley zrobi, a czego unika.

Odpoczynek zaogi
Zacznijmy od odpoczynku zaogi Cakowicie ludzk cech jest to. e gdy
toeje si co emocjonujcego, kady chce przy tym by. kady chce
bra w tym udzia i samemu to przey Trzeba wielkiego wysiku woli. e
by pozostawi ekscytujce zdarzenia urzdujcej wachcie, a samemu i
wypoczywa Na pocztku skiper nie m oe si opdzi od chtnych
do dziaania zaogantw. a potem, po dziesiciu lub pitnastu godzinach,
wszyscy s bardzo zmczeni i chc i spa Niestety jednoczenie, wic
skoer pozostaje w kokpicie sam
Zwolniona wachta musi by dobrze zorganizowana i mie jasno okrestne zadania Ponad wszystkim stoi .gwny pokadowy obowizek*, czy1 zachowanie si na swoj wacht Nie mona pozostawi przypadkowi
IoSa niezbdnego snu - zadanie to trzeba potraktowa powanie

Jedna z najwikszych tragedii w dziejach regat oceanicznych W regatach

cMtnet z 1979 roku brao udzia 306 jachtw, jednak gdy na Morzu Irlandzkim roz
szala u sztorm (mat- o sile 12'B fate dochodzce do 12 metrw). 194 jednostki
wycofay si z regat, a 24 zostay porzucone Akqa ratownicza. z morza i pomeVza trwaa 7 dni, a udzia w mej brao ponad 4000 osb Srmer ponwso 21 osb.
Ooc mewre rdte podaj hczb 15 osb. (przyp tum )

117

U Speqalny porzdek

Oczywicie me tak atwo spa w hutajcej si koi. ale jest to wykona

ne, a po trzeciej wachcie nawet cakiem proste Naley si tak uoy, e
by nie przetacza si z boku na bok Pomocne s przy tym zrolowane ko
ce albo wcinite pod materac worki lub odbijacze (patrz rys. 141). Do
brze sprawdza si uoenie w pozycji na brzuchu. Kadziemy si na brzu
chu i przycigamy kolano niemale do barku, zajmujc ca szeroko ko
(rys. 14.2) Dziki takiemu pooeniu ramiona i biodra le stabilnie, a ca
o nie turla si po caej koi Sprbujcie a bdziecie zaskocz'
Naturalnie najlepiej pi si na koi zawietrznej Koje po stronie nawie7
nej musz zosta wyposaone w sztormdesk lub fartuch sztormowy T
ostatnie musz by dobrze nacignite W przeciwnym razie poddaj t
naciskowi aaa. robi si lune i zaczynaj przypomina hamak Ja za
wsze zakadam podwjne linki od fartucha - tak jak w talii - dziki czem,
mog je sam porzdnie nacign bez niczyjej pomocy
Jeli tytko mona, naley zdj mokre ubranie i wej do piwora. Czas
snu jest krtki, dlatego musi by jak najlepiej wykorzystany, a najatwiej to
osign w przytulnym piworze Gdyby kto wanie zamierza sobie tak
sprawi, nie naley kupowa tzw mumiowych piworw, ktre s ciasne
i nadaj si raczej dla alpinistw Nam jest potrzebny szeroki piwr, aby
dao si w nim podcign kolano i zaj ca koj
Kiedy robimy si bardzo wyczerpani albo musimy godzin wczenie
wyj na pokad, wtedy jest nam wszystko jedno i kadziemy si w mo
krym sztormiaku. Jeli ju musi si tak sta. to chocia nie bye jak
Okryjmy wwczas materac plastikow foli albo star kotar prysznico
w. zanim si na nim pooymy Wczeniej schowajmy piwr, eby cay
nie zamk.

118

Potrzeby naturalne

Rysunek 14.2. Stabtlne uoenie w kot

Walka ze sztormiakiem
Zaktodanie i zdejmowanie sztormiaka moe by bardzo mczce - nawet
yzy wp wcignitych nogawkach spodni nie potrafimy czasem utrzy
ma si w pionie Niemniej jednak kady powinien stara si wyskoczy
a sztormiaka, zaraz po zakoczeniu wachty. Nie zapomnijmy jednak nacyc butw, chronicych przed polizgiem i ciepej czapki. Ta ostatnia,
cho niezgodnie ze swym przeznaczeniem, ma przede wszystkim chroni
3ow przed zranieniem si, co pod pokadem zdarza si niestety czsto.
Mokry sztormiak naley woy do szaty lub toalety Wczeniej trzeba
jojednak zapi, aby wewntrzna strona pozostaa sucha
Jak dugo jest to mokwe. wydzielajmy .luz wilgoci*. Jest to obszar
obok zejowki. ktry nie pozostaje na dugo suchy Przez t powierzchprzewija si w mokrych sztormiakach urzdujca wachta, by praco
wa przy stoliku nawigacyjnym, przynie co z kambuza lub skorzysta
z toalety. Tutaj te pozbywamy si mokrych ubra, zanim przejdziemy
3o mesy lub kajut. Poza .luz wigoa* obowizuje zakaz poruszania si
sztormiaku. Oczywicie jak dugo jest to moliwe Zdarzaj si sytuacje.
ktrych zaoga jest tak wyczerpana e nikt me jest wstanie przestrze
l i takiego zakazu.

pOtrzeby naturalne
Hie znam adnych statystyk, ale z pewnoci mona wierzy doniesie*om. e najwicej w ypadkw z czow iekiem za burt ma m iejsce

119

U Sptqalny porzdek_________________________________ __________________

przy prbie sikania za burt Dlatego naley si przyzwyczai, e do to
go suy ma nam toaleta I to w pozyqi siedzcej. Daje to nam mottw o trzymania si I zapewnia wiksze bezpieczestwo Jedyny probem stanowi najczciej saba deska klozetowa Przy duych obcie
niach bocznych nawet pod przecitnym ciarem ciaa moe si ona
zama. Trzeba si z tym pogodzi, a przed nastpnym sztormem wy
myli jak lepsz konstrukcj Pki co mona jeszcze opatentowa
taki wynalazek!
Rwnie przy chorobie morskiej moemy zda si na nasz pokadow
toalet Faktycznie, zdarza si. e komu w takiej klitce szybciej rob
niedobrze ni na wieym powietrzu Jednak potem czowiek czuje
znacznie lepiej
C h o r o b a m o rs k a
Naley zawsze liczy si z tym. e kilka osb zapadme na chorob mor
sk Takie sztormowe hutanie jest zupenie mne i cz zaogantw Mbra czua si do tej pory dobrze, podejrzanie zmienia si na twarzy. Na Io
me mamy wpywu Jestemy eglarzami amatorami, a prawdziw odpor
no mona sobie wyrobi, przebywajc cigle na morzu. No chyba, Ze
naleymy do tej wskiej grupy osb. ktre s odporne na chorob mor
sk. co raczej mogoby wiadczy o uszkodzonym bdniku lub mnytf
problemach zdrowotnych
Osoby z agodniejszymi dolegliwociami powinny bra udzia w wab
cie Przy sterze najlepiej stumia si bunt odka Ale uwaga - ster
w sztormie nie powinien by naduywany jako gabinet rekonwalescenci
ny. Przy sterze moe stan jedynie ten. kto mimo choroby morskiej po
trafi skoncentrowa si na sterowaniu i jest wystarczajco twardy. Irmycf
mona wykorzysta do obserwacji i obsugi szotw.
Zaoga n a z wolnych wacht, ktrzy nie czuj si dobrze, me powmn
zostawa w kokpicie Nie znajd tam odpoczynku, a to przecie Wi
gwny obowizek. Lekkie objawy choroby morskiej najlepiej odesp*
w koi. Naley unika czytania i pracy przy rnapm. A jeli ju. to - je*
kto kiedy powiedzia - zerkajc tylko jednym okiem. Ciekawe, czy to
si sprawdza...
C i k ie przypadki cho ro b y m orskiej po w inny zo sta wyczon#
z wacht, co moe jx>agn za sob konieczno zmiany caego pant
wacht Tacy zaoganci zostaj w kojach. wic naley zaopatrzy W
w przywizane obok wiadra Stary, twardy zwyczaj eglarski mwi. 1*
cierpicy na chorob morsk powinni zosta przywizani w kot DX

120

Samopoczucie

-mi to zupeny nonsens. T tortur zabilibymy ostatni wol i ch

30 yoa tych biednych ludzi.

Przygotowywanie posikw
Tb bogosawiestwo, gdy w czasie sztormu kambuz pracuje, czyli gdy
it jest w stame. co jaki czas zapewni najprostszy ciepy posiek ZuOi z puszki, ros z grzankami lub musli z ciepym mlekiem to dama by
skawiczne ktre mona przygotowa take przy falujcym morzu Dobre
dla podtrzymania energii bd rwnie przekski takie jak Snickers.
Tw, Mars itd Nie zapomnijmy te o korzystnie dziaajcych energetyzeiach. Choc chyba najlepszy jest dobry, stary D E X T R O -E N E R G E N . czyli
glukoza w kostkach
Warto zapewni stay dostp do termosu zawierajcego ciepe napoje,
rednio mocn kaw lub herbat Zalecabym ostrono z tradycyjn
wrba z rumem Alkchol to alkohol - nawet w sztormie sttumia zmysy,
a bardzo si nam one przydadz przy podejmowaniu waciwych decyzji
dziaa
Kuchenka w czasie sztormu stanowi dla zaogi due zagroenie Zda
way si ju powane oparzenia, kiedy garnek z gorc zawartoci spa
da z kuchenki prosto na nogi zaoganta Dlatego powinnimy sobie wpoi
zasad, e w czasie sztormu do kuchenki podchodzimy tylko w sztormia
ku lub chocia w jego donej czci
Naley zdecydowa, czy przygotowywanie posikw naley do zada
otoej, czy urzdujcej wachty Przy mniejszej liczbie zaogantw powin
na si tym zaj urzdujca wachta, by wolna moga si wyspa Jed
na osoba bez problemu moe na pi minut od meldowa si z kokpitu.
Zeby co przygotowa

Samopoczucie
Poywienie potrzebne jest me tylko ciau, ale take duszy. Kady na po
kadzie zdaje sobie spraw z napi, ktre wpywaj na jego samopoczu
cie Dla eglarzy amatorw sztorm jest sytuacj ekstremaln, w ktrej
brakuje jakiejkolwiek rutyny. Kady na swj sposb prbuje si przygoto
wa na wypadek burzy. Zaakceptowanie rzeczywistoci, odsunicie
od siebie ycze i zych myli jednym przychodzi atwiej, innym trudniej.
Nektorzy dostan niezy wycisk. Bardzo du ro odgrywa wzajemny
pyw zaogantw Dziki wraeniu, e inni czuj si tak samo. uspokaja
ny si. gdy wszystko wydaje si normalne Dlatego bardzo wana jest

121

14 Spocialny portok

szczera i otwarta rozmowa, w ktrej kady powinien bra odzia Przeo

wszystkim trzeba umie zapanowa nad temperamentem naszych otogantw Miejmy na uwadze, e ich szaleczy zachwyt moe by rwn*
niebezpieczny jak skrajny pesymizm

Kontakt ze wiatem zewntrznym

W tym te m a cie nie zn a m a d n y c h z a d o w a la j c y c h odpowiedzi
Na wikszoci jachtw, jeli me ma staego nawigatora, kontakt ze
wiatem zewntrznym zostaje praktycznie przerwany. W mesie bardzc
czsto radio zostaje wyczone lub bardzo ciszone, poniewa prze
szkadza picym tam osobom W kok picie me sycha radia z powodt
haasu panujcego na zew ntrz, wic tym bardziej trudno cokolwiek
zro z u m ie . Tra c im y w szystk ie aktualne o s trze e n ia pogodowe I.
o czym w ogle me mylimy, niewiadomie sami odbieramy sobie mo
liwo uzyskania pomocy w sytuaqi awaryjnej. I to musi by dla kade
go jasne! Dlatego najlepiej byoby, gdyby jacht by wyposaony w go
nik znajdujcy si w kolumnie koa sterowego wraz z moliwoci do
stpu do sygnau alarmowego urzdzenia D S C .*
Cakowicie abstrahujc od ostrzee pogodowych i wzywania pomocy
dobrze jest wiedzie kio jeszcze znajduje si na danym akwenie i w
dokadnie miejscu W jaki sposb pomaga wiadomo, e me jestam)
sami i e wsplnie z km walczymy ze sztormem Moemy spokojne ode
zwa si do naszych ssiadw na kanale 16. najpierw na zredukowanej mo
cy Jeli mamy szczcie, to kto nas usyszy i odpowie na nasze wywo
me Nastpnie przechodzimy na kana statek-statek' ' i pozostajemy w cz
noci Dziki temu m ona wymieni si dowiadczeniami i taktykami
a przede wszystkim wiemy, e w sytuaqi awaryjnej moemy prosi o pomoc

Nawigacja
Podczas sztormu praca przy mapie jest utrudniona, a poniewa me jc*
bardzo precyzyjna z czasem zostaje zaniedbana

* D SC (ang DtgOl Selectrve CeMing tj cyfrowe wywoame selektywne) to I#*

z gwnych elementw skadowych systemu G M O S S Umoliwia automatyce*
przesya komunikatw o niebezpieczestwie Przez radiowe cza mesatotW*
na czstotliwociach UKF, H F i M F
Do rozmw midzy statkami w zalenoci od akwenu su kanay 6. 8.67. *

72. 73 i 77 (przyp Sum.).

122

Nawtgaqa

Byte nt to! Nawet na rodku oceanu, gdzie nie tytko w trudnej sytuacji
mOta okaza si. e potrzebna jest nam znajomo wasnej pozyqi eby
poprosi o pomoc, musimy wiedzie jakie jest nasze pooenie wzgldem
ratownikw Czasami zdarza si. e kto potrzebuje naszej pomocy, aby
jaj udzieli rwnie musimy zna nasz pozycj wzgldem wzywajcego
pomocy
W obszarach przybrzenych jest to dla nas informacja, jakie moemy
prowadzi zmiany w kursie oraz czy mamy wystarczajc ilo miejsca
na zawietrznej. Wszystkie decyzje bazuj na znajomoci wasnej pozycji
danych nawigacyjnych.
Naturalnie naley ograniczy zakres prac przy stole nawigacyjnym.
Najwaniejsze, by przy kadej zmianie wacht nanie na map pozycj
statku i wpisa > do dziennika, nawet jeli jest to tytko pozycja zliczona,
oejna wachta kontynuuje obliczenia Sternik podaje kurs. ktrym w da
nym czasie faktycznie pynie Jeli przez ca wacht kurs jest stay, wy
starczy jego jednorazcwe podanie, w innym wypadku sternik informuje
o kadej zmianie Posiadajc informacj o kursie i logu. drugi zaogant
nanosi posiadane informacje na map. Naley mie w pamici dryf, kt
rego warto moe si zdecydowanie zwikszy Podwojenie tej warto
ci w stosunku do normalnych warunkw m oe by dobrym posuni
ciem Wykrelenie kursu na mapie to troch kwesta szczcia i zdonota akrobatycznych Prost mona wyrysowa pod warunkiem, e trjkt
nawigacyjny me wyslime si z rk pod wpywem bujama. Wczeniej czy
pniej jest szansa, e si uda. Jeeli na jachcie znajduje si nawigacja
elektroniczna, np. Lorana lub G P S . spisywabym pozycj wanie z tych
.rzdze, me rezygnujc jednak z nawigacji zliczemowej. Porwnanie
obu sposobw okrelania pooenia statku dostarcza mformaqi o dryfie
bdzie w sterowaniu. Prowadzenie podwjnej nawigacji umoliwia
wiksz dokadno i eimmaq pomyek W kocu podwjnie zszyte IeEXOj trzyma.
Rwnie du rol co nawigacja, odgrywa sytuacja pogodowa Oficjalne
komunikaty pogodowe wraz z informacjami o przesuwajcym si sztorTte jeli to tylko molwe. powinny zosta naniesione na map Przez po-*

*LORAN (ang LOng RAnge Navigation) - hiperboliczny system radonawngacj

taMjcy w zakresie fal dugich odbieranych z dwch lub wicej radiofatarm
Ho okreSterna pozyqi Wykorzystywany by gwnie do nawigacji w egludze morkej i Iotmctwie System LOR AN zosta wycofany z uytku midzynarodowego
BUego 2010 roku (przyp red V

123

U SfMCjatny porzdek
rwnanie kierunku wiatru, jego siy i cinienia powietrza z map ynop
tyczn mona stwierdzi, jak przesuwa si sztorm oraz jaki moe obra
kierunek i sil

W kokpicie
Sztormiak musi by dobrze dopasowany i jednoczenie zapewnia prze
pyw powietrza. Mona dokona prawidowego wyboru, jeli podczas za
kupo wemie si pod uwag kilka rad Sztormiak powinien by na tyle <**
y. eby powietrze pod nim mogo rozchodzi si we wszystkie strony
Po jego rozpiciu mona zrobi kilka wicze gimnastycznych i spra*
dzi. czy si przy tym nie spocilimy Przy szyi i nadgarstkach musi by
dobrze dopasowany. Wikszo sztormiakw ma wygodne cigacze
ktre mog okaza si w takiej sytuacji zbawienne
Lepszy od zydwestki jest kaptur. Poprawnie nacignity i zapity
pod brod znakomicie chroni i zapewnia swobod obracania gowy
O czyw icie zaw sze m am y naoone szelki i kamizelk ratunkowa
z przyczepionymi wsami Wypadnicie za burt jest w czasie sztormu je
dynym rzeczywistym zagroeniem Przy samym wpinaniu si w Irfelini
take trzeba nabra dowiadczenia Widziaem udzi, ktrzy tak poptai
wsy i karabiczyki e przy prbie wypltania si nieomal wypada
za burt Dlatego najpierw trzeba znale dla siebie najatwiejszy sposoc
wpinania lin. Jeeli karabiczyk jest za may. owijamy lin wok danegc
przedmiotu i zahaczamy karabiczyk o wsy
Zaskoczeniem moe by to. e karabiczyk potrafi sam si odpi. Do
chodzi do tego najczciej, gdy karabiczyk przekrci si bez odpowiecmego nacigu na linie Nie wszystkie karabiczyki s jednak obrotowe
dziki czemu wpicie si w lin przewanie jest trwae.
Idealnym rozwizaniem s pasy bezpieczestwa dla sternika, ktre ma
j dwie pary wsw. co umoliwia wpicie si z obu stron Dziki mm mi
si poczucie stabilnoci, jakby .ujedao si jacht".
Druga osoba z wachty powinna tak si wpi, by mc widzie t czsc
morza, ktrej nie widzi sternik Oczywicie jest to niewygodne gdy M o
ralnym odruchem jest ustawienie si plecami do kierunku wiatru Informa
cje o zbliajcych si falach s jednak ogromnie istotne Zreszt dag

ZyvJwestka zxJwestka - nwprzemakane okrycie gowy w postaci kapelusz

z okrgym rondem, wszym i odwinitym do gry z przodu, szerszym i okrywa*

cym kark z tyki Dawniej stanowia cz ubrania sztormowego (przyp red.).

124

Praca na poktadoe

otoba nie musi stae sedzie w kokpoe. moe zej pod pokad, gdy jest
to komeczne. majc jejnak cay czas oko na siedzcego przy sterze kole
j Wane moe by take ogrzanie si pod pokadem na dwadziecia
Timut przed zmian sternika Zreszt pod pokadem zawsze znajdzie si
co do zrobienia
Praca na p o k a d zie
Podstawowa zasada brzmi: nikt me opuszcza kokprtu bez powanego po
wodu. wczeniejszej informacji, zabezpieczenia i me bdc przy tym ob
lamowanym,
Jesk ju musimy wyj na dzib, to wpinamy si w lajflin Przemiesz
czamy si zawsze na czworaka po burcie nawietrznej, trzymajc si rk
mijanych relingw Jeeli bylimy wpici w lajflm. w miejscu pracy prze
gnamy si do masztu bo w przeciwnym razie nie bdziemy mogli dosta
tecznie wysoko sign Przy wypinaniu si trzeba zapewni sobie stabil
no tak. eby nie wypa za burt Zabieg wpinania si karabiczykami
na zmian jest waciwie me do przeprowadzenia Zajmujc si nimi zbyt
dugo wystawiamy samych s ie b na niebezpieczestwo O wiele lepiej
skoncentrowa si na dobrym przytrzymywaniu i pracy
Praca na dziobie jest nadzorowana z kokpitu Jeeli z przodu nadciga
ala ktra najprawdopodobniej przetoczy si przez pokad, zaoganci
n dziobie zostaj ostrzeeni sygnaem, jeli tylko przycisk znajduje si
pod rk sternika, lub gwizdkiem Woanie, nawet najgoniejsze, jest za
guszone przez otaczajcy haas, wic jest bardzo prawdopodobne, e
na dotrze na dzib
Oa osb na dziobie lub przy maszcie jest to nakaz zapania si cze
go ze wszystkich sH. Najlepiej chwyci si masztu, wanty, kosza dzio
bowego. a w najgorszym razie nawet rehngu. oplatajc je rkami i z a d
a j c drug do na nadgarstku pierw szej. W takiej pozycji m o
na przetrwa nawet bardzo due obcienia spowodowane przetaczaj
cymi si przez pokad falami.
Kiedy woda nadchodzi, nogi trac oparcie, przez co woda zaczyna je
cign z du si ra stron zawietrzn Jeeli dobrze si czego trzyTatemy. najwyej cal mokrzy wyldujemy pasko na pokadzie.
Ha pewnych regatach na trasie z Kapsztadu kto po przejciu fali a
rn na salingu A stato si to tak Jacht przewrci si na bok. a pracujcy
na dziobe zaogant zapa si want. W raz z przechodzc fal zosta
ty ty z pokadu Chwil pniej jacht wsta a biedak chwyci si pierwszej
'Potkanej rzeczy, ktr by salmg Musia si mocno trzyma, poniewa

14 Speqatny porzdek
chwil pniej wisia przy wancie, na wysokoci salrngu Ale to by chyt*
jedyny taki przypadek

Noce
W nocy wszystko jest o wiele trudniejsze Kady mus sobie zdawa spn
w e wypadnicie za burt w nocy podczas sztormu oznacza mar*
szanse na jego odnalezienie Brak asekuracji stanowi miertelne a b
pieczestwo I tak wanie naley to postrzega
Bardzo istotne jest bezwzgldne unikanie olepiania sternika lub dru
giego zaoganta Obydwaj musz nawet w nocy mie moliwo wypa
trzenia olbrzymiej fali. Zbyt jasno owietlona zejciwka. meostrozr*
pokierowana latarka lub nawet zbyt jaskrawa lampa przy stoliku nawgs
cyjnym m og na dugie m inuty zakci ich zdolno postrzegana
w ciemnoci
Czsto noce sztormowe s bardzo ciemne Wtedy sternik musi stero
wa wycznie na podstawie instrumentw nawigacyjnych, co przy <Xr
ych falach udaje si tylko przy kursach z wiatrem Kompas I wska*
kierunku wiatru to gwne pomoce w orientacji Owietlanie morza r e k
torem nic me daje Strumieh wiata jest za may, aby mona byo rozpo
zna pojedyncze fale Niestety grzywacze sycha dopiero w ostat',*j
chwili, akurat by zdy naprowadzi jacht na odpowiedni kurs
Jeeli w nocy trzeba wyj na dzib, przede wszystkim naley Io do
kadnie przemyle, gdy jest to naprawd niebezpieczne Bardzo aw
mona zosta zmytym przez niespodziewan fal i w jednej chwili zawsn - niczym odbijacz - za burt na lince bezpieczestwa
Jeli jednak ju musimy si tam wybra, do naszego wyposaenia nale
y doczy latark, ktra ma suy me tylko do pracy. Jeli kto zostaw
zmyty z pokadu latark moe powiadomi o tym zaog Oczywicie naj
chtniej przy pracy owietlioby s pokad reflektorem, ale wtedy ster*
zostaby olepiony nowym rdem wiata i mgby nie zauway kokf
nadchodzcej fali

15 Taktyka sztormowa

jak sterowa jachtem aglowym w sztormie? Jaka jest najlepsza metoda,

by oszczd/ic zaodze i sprztowi niepotrzebnego ryzyka i mordgi?
Trzeba zaznaczy od razu. e nie ma na to patentu Wydarzenia odby
wajce si w sztorme i zachowania jachtw za bardzo si od siebie r
n nie wspominajc nawet o punktach widzenia i dowiadczeniach zaW mmejszym rozdziale podejmiemy prb wychwycenia z rnych do
wiadcze wielu eglarzy przepisu na eglowanie w sztormie. Przede
wszystkim zawiera on procedury i metody, ktre sprawdzaj si na nowo
czesnych jachtach i znalazy uznanie w krgach fachowych. Interesujce
jest to. e daj si one atwo wytumaczy dziki przedstawionej wcze
snej teorii fal a tym samym tworz logiczny og rozumowania

Wysterowanie fali
Przy se wiatru 8* w skali Beauforta (najsabszy sztorm) na morzu jest
jeszcze cakiem przyjemnie. Wysoko fal moe wprawdzie osiga na
an 5 do 8 metrw, jednak s one od siebie tak oddalone e eglujemy
przyjemnie, koyszc si w gr i w d Nie ma jeszcze zaamujcych si
t zwanych grzywaczami Jest to typowa sytuacja, w ktrej dowtadczonI sternik, stosujc mae zmiany kursu, spokojnie poradzi sobie z wyste'twamem fak Na maych i pytkich morzach, na ktrych fala jest krtsza,
b metoda rwnie s sprawdza Oczywicie z jedn rnic - cykl ruchu
sWoj dupasowany do rytmu tal jest krtszy i gwatowniejszy
Najwaniejsze jest utrzymanie kontroli prdkoci jachtu Przy wysokiej
* poza wiatrem wpywa na mego dodatkowo i w duym stopniu prd* wznoszenia si lub opadania fali Przy wysokim zafalowaniu to me
ma decydujce znaczenie, lecz prdko jachtu spowodowana a ?ymi wdrwkami na zmian to w gr. to w d fali Jacht, schodzc
1
potrafi osiga astronomiczne prdkoci i wpada w lizg mezale-

T5 Taktyka sztormowa
nie od kierunku wiatru Natomiast wpywajc na fal. jacht moe s n*
wet zatrzyma
Prdko musi by tak utrzymana, eby jacht cay czas zachowa zdol
no manewrow Za dua prdko spowoduje zbytnie obcienia na tts
rze. a wtedy pomimo uycia duej s4y jacht me pozwoli nad sob zapano
wa i obierze wasn, niezamierzon przez sternika, drog Za mala pr*
ko oznacza utrat sterownoci i brak reakcji jachtu na ustawienie ster.
Nadchodzce fale mog wywoywa silne momenty skrcajce, co mote
mie wpyw na nagle i niekontrolowane zejcia z kursu.
Optymalny zakres prdkoci dla jachtu turystycznego wynosi od 4 do 9
w zw P rzy okrelonych m anew rach, koniecznych do wykonami
na w zburzonym m orzu, prdko musi by dokadnie kontrolowana
Na przykad przy przechodzeniu przez grzywacz, podczas ktrego mazbdna jest dua prdko statku Do tego jednak jeszcze wrcimy.
Prdko kontrolujemy w nastpujcy sposb, eby zwolni, zbaczaj
nieco z wyznaczonego kursu w gr fali. eby przyspieszy, kierujemy s
w jej dolin Standardowo na grzbiecie fali trzeba wyhamowa, czyli taero
wa si do mej bardziej prostopadle, a pod gr doda .gazu*, schodzc
w kierunku doliny fali Z reguy wystarczaj zmiany kursu w zakresie 20
do 30. w praktyce jednak najlepiej oceni poziom odchylenia, kierujc s
wskazaniami szybkociomierza lub oporami na sterze
W kursach ostrych przy ok 60* do wiatru, wyglda to nastpuj
W dolinie fali jacht pynie wyznaczonym kursem z prdkoci 6 wzt*
(p o z 1. rys 15.1) Nastpna fala zbka si od przodu po skosie, jacht zwa
nia. a sternik lekko odpada - prdko wynosi teraz 5 wzw (poz 2\ Po
zorme jacht zaczyna wpywa na fal bokiem, ale w rzeczywisto fs
przechodzi pod mm. Tu przy grzbiecie fali sternik wyostrza na tyle. na *
pozwala na to ustawienie agb Od grzbietu jacht przyspiesza, co stem*
wykorzystuje do nabrania odpowiedniej wysokoci. Jeli schodzcy z b*
jacht pynie za szybko, naley odpa w kierunku stoku fali i pyn bardz*
prostopadle Dziki temu wyhamowanie bdzie bardziej efektywne M
w przypadku ostrzenia, przy ktrym istnieje groba wpadnicia w Sie;
No wyznaczonym kursie jacht /najduje si najpmei. bdc ponowni
w dolnie tak (poz 4 ) . Podsumowanie w kursach na wiatr, wspinajc
na fal na chwil odpadamy, po czym wracamy na zamierzony kurs
W powietrze fala nadchodzi z boku. wic me powstaje przej gr*-#
(patrz rys. 15 2). Dlatego me jest tu konieczna szczeglna kontrola p r
a przez zmiany kursu. Oczywtoe nadal mamy tak moliwo, gdy
musz lo n p nieregularne fale Prawdziwe morze me przypomina staroda*
nej tary. o uporzdkowanej powierzchni, ktr znamy z Iekqi htstom.
128

Rysunek 151. W kursie ostrym przy duej fali - odpada p o d gr*

Na kursach penych znow u m am y do czynienia z jazd gra-d

Wdoknie fali jacht ley na wyznaczonym kursie (poz. 1. patrz rys 15.3).
Fala nadchodzi od tyu. Podnosi ruf i zwiksza prdko jachtu, ktr
"nona wyhamowa wyostrzajc (poz 2). oczywicie jeli tego chcemy
Przy tradycyjnym ksztacie dna kaduba moe by to konieczne ze wzgl
du na zbyt due obcienia na sterze Na nowoczesnych jachtach wikwosc sternikw pozostaaby na kursie Za grzbietem fali. gdy grzebie
^zeszed ju pod kadubem, jacht zaczyna pyn w gr Tutaj przyda
H maa pomoc ostrzymy odchylajc dzib od stoku. Jestemy sprytni
nesie agle ustawione s nieco cianiej, ni byoby to zalecane dla kur
su zamierzonego. Jacht z powrotem wraca na wyznaczony kurs w dolinie
& (poz 4). Podsumowanie w kursach penych, wspinajc si na fal.
V itz chwil ostrzymy.
Czas midzy przejciem dwch fal jest bardzo krtki W zaokrgleniu
15 sekund przy kursach z fal. 10 sekund przy fak bocznej Nawet jeli
wszystkie fale s rwnie wysokie, a pomidzy mmi znajduj si fale

129

15 Taktyka sztormowa

Faowan*

ii

Ih i

Ib.90

(b

Rysunek 15.2. Phnatr p rzy f a ie j lak - zawsze tym samym kursem'

pask, ma si wystarczajco duo czasu, by sternik przez wyoe ste

ru mg szybko skorygowa kurs na fali. Nikt me powinien wierzyt. e u
mu si dokona korekty ustawienia agli manewrujc szotami. Na kur
sach ostrych agle m usz by dobrze wybrane, nawet jeli musimy
od czasu do czasu odpa. Na kursach penych rwnie wybieramy je
bardziej ni wymaga tego wyznaczony kurs
Za wszelk cen naley unika opotania agli bo w sztorm moe to
oznacza koniec ich ywota, a wymiana podartego agla moe OkazX
si me tylko trudna, lecz take niebezpieczna dla zaogi

Powierzchnia oaglowania
O czywisae bardzo istotn kwesti jest powierzchnia oaglowania Na no
woczesnych jachtach turystycznych w kursach pwiatrowych i pemycf
(w tym przypadku to p ra w to samo) zaleca si grot zrefowany na trze
cim refie i fok sztormowy Pow rzchnia agli jest prawidowa, gdy rod*
130

Powierzchnia oaglowania

*yuinek 15 3 W kurve potnym p rzy due/ fali - podostrza w gr fah'

tuty zawietrzne) r*e jest zanurzony cakowicie Przy wyjtkowo lekkich

jichtach w takim przypadku zrezygnowabym cakowicie z grota, co oczywae bdzie kosztowa nas jakie 10-20* wysoko W wirze walki czOo zapomina si w takim przypadku o lekkim wyuzowamu foka sztormo
wego Przy mm take obowizuje regua, e styczna liku przedniego musi
by rwnolega do wiatru pozornego, ktry po zrzuceniu grota wzrasta
010-20*.
Przy kursach penych oraz cakiem z wiatrem mona pyn na najiIVMeiszym foku roboczym pod warunkiem, e na sterze me powstaje
a dua ska
Na kursie z wizem, czyli w fordewindzie. agle naley zabezpieczy
przed mekontroowanym zwrotem Do bomu trzeba przyczepi kontraszot
porzdnie wybra tali Tra d y c y jn y kontraszot za b a rd zo cignie
Oo przodu, a za mao w d. dlatego naley prawidowo ustawi obcigacz
bomu Moemy te wykorzysta go do obu regulacji, przywizujc jego
dolny koniec na wysokoci podwizi wantowych agiel przedni, zamoco

>5 Taktyka sztormowa

wany na bomie, ustawiamy na motyla Wykorzystujemy w tym celu ber
spmakera z topenant. obcig aczem i szotem Dokonujemy tego gH1
jeszcze pyniemy w baksztagu. a agiel znajduje si na stronie zawietrz
nej Dopiero tak przygotowany jacht przechodzi na kurs z wiatrem Sza
nawietrzny wybieramy, jednoczenie luzujc szot zawietrzny obwizany
o kabestan tak. eby agiel przeszed w kontrolowany sposb na n*
wietrzn. Kto jeszcze me wyprbowa tej metody bdzie zaskoczony, ja
atwo j przeprowadzi - nawet, gdy cakiem niele wieje
Wikszo fokw sztormowych moe by niesiona na rnych wyscuosciach Niestety czsto popenia si bd i stawia si je tu nad pofcadePrawdopodobnie chodzi o zm niejszenie ramienia siy przechylajce
Znacznie lepiej jest postawi foka sztormowego na dugim stropiku. utrzy
mujcym agiel nawet 1 do 2 metrw nad pokadem Dziki temu jest on
chroniony przed uderzeniami wody. a poza tym. gdy jacht zn^duje
w dolinie, na agiel nadal dziaa wiatr rzeczywisty Wikszy przechy
niezbyt wygrowana cena. zwaszcza e dodatkowo wzrasta stateczno
przy koysaniu bocznym.
To samo odnosi si do trajsla. jeli mamy jeszcze taki agiel na wypo
saeniu.

Obieranie kursu
Wysterowujc fal dochodzimy do wniosku, e ze sztormem mona sot*
poradzi Wychodzi to przyzwoicie, dopki me natrafimy na wiksze grzy
wacze. w przypadku ktrych naley postpowa inaczej Zauwaamy tak
e. e jacht inaczej reaguje na rne kursy wzgldem wiatru Jeeli Saram y si i ostrym kursem, jak dugo jest to moliwe, fale zbliaj m
do jachtu w skoncentrowanej formie Jeeli odpadniemy na kursy perejsze lub przejdziemy do kursu z wiatrem, fale pozornie si wydkiaja I t
glujc z wiatrem, przy typowym stanie morza 8 B pync z prdkoci 6
wzw, odbieramy te fale jako fale o dugoci 200. a me 140 metrw U
w przypadku kursu ostrego). O znacza to. e wszystko zostaje rozci
gnite*, a sternik ma wicej czasu, by mc reagowa na poszczeglne kzy fal Poza tym fale s mniej strome, dziki czemu atwiej zapanow*
nad prdkoci jachtu. W zwizku z tym mniej potrzebne, a nawet natfmeczne s zmiany kursu w celu kontrolowania prdkoci jachtu
To wolna przestrze dyktuje moliwo zmiany kursu. Jeli mamy wy
br. chtnie zmienimy kurs na przyjemniejszy, czyli z wiatrem Kursy P*
ne umoliwiaj osignicie wikszych prdkoci, ktre w zaleno1
od planu podry lub ucieczki przed sztormem, mog by korzystniejsi

132

Walka z grzywaczami

Pirepymoe 200 Mm w cigu doby przy takim kursie me jest rzadkoci

jeiei na zawietrznej nie posiadamy odpowiedniej przestrzeni, musimy
pOfS pod Wiatr Niestety szybko stwierdzimy, e wysterowujc fal me
osigamy wysokoci, do jakich jestemy przyzwyczajeni. Oczekiwany
prry niesionym oaglowaniu kurs na wiatr bdzie o poow tego kta
nrejszy od tego. od ktrego odpadamy w celu wysterowania fali (zmiaM kursu, rys 15 4)
Jeli zabraknie nam wysokoci, musimy wspomc si silnikiem. Jest on
rdzo pomocny szczeglnie na grzbiecie fali. gdzie nie musimy odpa3* eby zachowa prdko

fysuntk 15.4. Kurs ostry na wiatr przy wysterowywaruu lak

Walka z g rz y w a c z a m i
3^iedyncze grzywacze wystpuj na otwartym morzu od 9B lub od 8 B
v *1 wodzie natrafiajcej na przeszkody, takie jak blisko ldu. przyldki
Oy cieniny Fale osigaj wysoko 4 do 10 metrw przy dugoci fali 70
to 200 metrw Okoo 5 % fal zaamuje si tak. e jacht co 2 do 5 minut
i^dze napotyka grzywacz. Na mniejszych morzach sytuacja wyglada potodme przy znaczne mniejszych falach i przy mniejszej liczbie zaamujsi fal. ale i grzywacze s odpowiednio mniejsze
w takim przypacku jacht - tak jak opisano - wysterowuje fal, zachowW odpowiedni prdko Poniewa fale s bardziej strome i wysze.
'***1 nieprzerwanie mie oko - a w nocy ucho - na nawietrzn, eby
"*c w por rozpozna nadchodzcy grzywacz A co wtedy?

133

15 Taktyks sztormowa

Omijanie fali
O czyw iicie prbujemy omin grzywacz, ale me jest to prosta sprawa
W ymaga umiejtnoci rozpoznawania na odlego, czy grzywacz redo*
ga dokadnie w kierunku jachtu, od dziobu czy od rufy. po prawej czy pc
lewej burcie Istnieje pewien kierunek, czyli miejsce gwnego ataku, ktre
sternik lub jego zaogant musz mie stale na oku - zwaszcza w chwil
przechodzenia grzbietem wczeniejszej fali. skd mamy doskonay pur;
obserwacyjny (poz. 1. rys 15.5 i 15 6).
W kursie pwtatrem lub na wiatr, a zatem prawie bokiem do fal. pum
ataku grzywaczy znajduje si 20-25* przed lini wiatru (po trzec*n ma
new rze wie si o tym dokadnie). Jeeli g rzyw a cz jest ju widoczrrj
na grzebieniu nastpnej nadchodzcej fali. na reakcj mamy jeszcze T
do 10 sekund. Nie ma czasu na wahanie Mocno wychylamy ster w prze
ciwnym kierunku ni fala. do kursu prawie z wiatrem (poz. 2)?

Rysunek 15.5. Onifarm fali w ptwietrze

134

Om ,,arm foh

Ix 1%

Ryujn** 15.6 Om qan ,atl *

kurst0PotnYm

W Ier sposb jacht .parkuje' na zboczu fali. dzib jest skierowany ku

grze, i ma nieznaczny prdko. Nie wykonujemy adnych manewrw
aglami Odczekujemy kilka sekund i pozwalam y zaamujcej si fali
ape stromo, po skosie od strony rufy Jeli jestemy ju na zboczu fak,
ona idzie wprost na nas. to ostrzymy I przechodzimy za ni (poz 4)
Z czasem zdobywa si dowiadczenie i pozwala si M ku bryzgom bezboIWae przej przez dzib, dziki czemu czowiek nabiera do siebie wi
cej zaufania
polecabym w/mijanta pod tai. Zeby utrzyma prdko, moemy
wyoetrzy jedynie do 60*. a to za mao. by me zderzy si z grzywaczem
W kursie penym punkt ataku ley prawie na nawietrznej, kilka stopni
orted brn wiatru Mamy do dyspozyqi troch wicej czasu i dwa sposoby
wyminicia fali. Moemy wyostrzy i pyn wzdu zbocza fali z coraz
eksz prdkoci oraz min jej grzbiet (rys 15.6) albo odpa niemal
do Iinn wiatru i .zaparkowa* - jak opisano powyej.
135

15 Taktyka sztormowa

W kursie z wiatrem, jeli chcemy unikn niekontrolowanego zwrotu, je

dynym sposobem ominicia fali jest ostrzenie. M ona jednak wpaic
w kopoty, jeli zaamujca si fala nadchodzi dokadnie od strony n/y
W tedy pozostaje jedynie prba ucieczki lub zastygnicie w bezruchy
z nadziej Nieprzyjemne dowiadczenie.

Brak moliwoci ominicia fali

Niezalenie od kursu przy manewrze omijania fali trzeba by bardzo
ostronym, eby me wpa w grzywacz Gdyby jednak tak si zdarzyo
obowizuje jedna zasada n ig d y b o k ie m - jeli ju. to prostopadle
od strony dziobu albo rufy W odpowiedniej chwili, przed nadchodzca fa
l. wykadamy ster tak. eby skierowa dzib lub ruf w kierunku fat
- w zalenoci od tego. ktra cz szybciej zareaguje (poz 1. rys 15 Tj
Uwaga, eby w trakcie tego manewru nie .przesterowa*! Bardzo a
two mona zapatrzy si na fal. tracc z oczu caociowy obraz Sternik powinien si zm usi do obserwowania caej sytuacji - od lew
do prawej burty - nawet w tak emocjonujcej chwili, a waciwie szcze
glnie wtedy
eby sobie poradzi, jacht musi mie odpowiedni prdko Przy po
nad 9 wzach prdko jest za dua. a poniej 2 wzw za maa. aby
zapewni sterowno jachtu Dlatego przy manewrze omijania fah do
wiadczony sternik zwraca uwag na prdko jachtu, szczeglnie gdy
sytuacja robi si niepokojca Sterowno w tym przypadku jest niezwy
kle wana

Pokonanie grzywacza ruf

atwiejszym manewrem jest pokonywanie grzywacza ruf. gdy znajje
my si ju za grzebieniem fali i z du prdkoci spywamy w d Oczy
wicie byway przypadki, w ktrych jacht zdoa uciec takiej fali. jedna*
sam bym na to me liczy. Najczciej fala dogania jacht (poz 2. rys 157)
jednak z niewielk prdkoci w pmwi ianiu do normalnej prdkoo W
Rozbieno wynika z rnicy miedzy prdkoci jachtu a prdkoci W
Cae zdarzenie koczy si niegronie bulgotem w otworach odpywowy^
kokprtu (poz 3).
W ana jest tu dua prdko jachtu, ktra agodzi uderzenia mas woch
Mona wzmocni ten efekt, kiedy w por naprowadzimy jacht na pra
dy. dziki czemu nabierze on dodatkowego rozpdu.

136

Pokonane grzywacza dziobem

Ifytunek 15.7. Przeftae grzywacza ruf

Pokonanie grzywacza dziobem

Taki rontany atak jest troch trudniejszy, ale ma wicej zalet ni jego ruW a alternatywa Nie traci si wysokoci, a do kokprtu dostaje si znacz
ne mmej wody Manewr wym aga przede wszystkim zwrotnego jachtu,
ttbry posusznie reaguje na ster. Nowoczesne jachty turystyczne z reguy
tez problemu sobie radz z tym manewrem, podczas gdy tradycyjne
jachty z dugim kilem nie s w stanie dostatecznie szybko wyostrzy.
Decydujce dla tego manewru jest wybranie dobrej chwili wyostrzenia
orania odpowiedniej prdkoci Moe rwnie okaza si konieczne odMdnoe na krtk chwil do pwiatru w celu nabrania odpowiedniej prd*oo (poz 2. patrz rys. 15 8). Z ostrzeniem naley poczeka do ostatniej
a znajdziemy si dokadnie przed zaamujcym si grzebieniem,
aby ne utraci prdkoci potrzebnej do przejcia grzywacza Jeeli z prze
zornoci skrcimy za wczenie lub za daleko, odpadniemy, a jacht ponow
ne mraa rozpd Nowiqusze mog sprbowa przy 6 -7 wzach i przy od-

137

15 Taktyka sztormowa

__________ _______________...

st p 3 0 -40 metrw Skrt musi by szybki, ale z me do koca wytoor

petw sterow Skrcamy do chwHi. a agle zaczn opota Gdy ty*o
dzib zanurzy si w fali (poz 3). zaczynamy kontrowa. Jacht nie powinprzej dziobem prostopadle do fali. spadajc po jej przejciu w d. tea
natychmiast pooy si na waciwym kursie na wiatr (poz. 4)
Uderzenie zaamanego grzebienia jest bardzo silne Poniewa nadcho
dzi jednak z przodu nie wyrzdza adnej szkody. Odejcie od kursu tet
jest niewielkie. W wikszoci przypadkw masy wody spywaj z pcMao.
za burty, a do kokpitu dostaje si najwyej troch pyu wodnego
Dziaanie steru podczas zderzenia z grzywaczem jest zaskakujco do
bre Bez wtpienia wynika to z silnego prdu powierzchniowego wewntrz
fali. ktry momentalnie zwiksza prdko jachtu.
W chwili zderzenia z grzywaczem naley sterowa z duym wyczu
ciem Piana i rozbryzgi fali znaczco utrudniaj widoczno, dlatego do- ,
bryrn wskanikiem jest fok sztormowy, informujcy o stopniu wyostrzeni
Na pewno me wolno przesadzi, gdy wtedy fok przeleci na drug stron

138

Czynne i btm taktyki sztormowe

z*&sztc ryzyko niekontrolowanego zwrotu Ten - w najgorszym w y

padku - moe si skonczyc wywrceniem jachtu w dolin fali
Odpadanie na grzbiecie fali. gdy woda wpada ju na dzib, musi prze
biega szybko i sprawnie. W przeciwnym razie jacht bdzie skania si
do tego. by przeskoczy dziobem fat i z wielkim impetem uderzy z duMj wysokoci w dolin fali Jest to szczeglnie szkodliwe dla nowocze
snych jachtw do pasko wyprofilowanych w spodniej czci kaduba.
Prawidtowo przeprowadzonemu manewrowi towarzyszy prawie tanecz
na harmonia Tc jak wskakiwanie i zelizgiwanie si z fali Po pewnym
czasie sternik nabiera wyczucia i dopasowuje wznoszenie i opadanie
do rytmu morza. Jacht z fascynujc lekkoci przebija si przez spada
jce masy wody. groc wrcz utrat respektu dla ywiou. Szybko jednak
raca na ziemi po pierwszym .przesterowamu* jachtu grocym niekon
trolowanym zwrcem'
Zachowanie odpowiedniego rozpdu przy bardzo wysokich falach mo
tt by trudne W takim wypadku, a take gdy za sterem siedzi nowicjusz
Weba wspomc si silnikiem Pomaga on wspi si na fal bez koniecz
n o dalekiego odpadania Poza tym. gdyby agle przestay cign, daji on ostateczny impuls do pokonania grzbietu fali Ponadto wiadomo,
ze wystarczy odrobin zwikszy obroty silnika, aby poprawi sterowno
jKhtu. dziaa b adzo uspokajajco.

Czynne i bierne taktyki sztormowe

Wysterowanie fal tak. by omin jak najwicej grzywaczy lub pokona je
rut albo dziobem, nazywa si czynn taktyk sztormow Inicjatywa ley
POstrone sternika, ktry odpowiada na kolejne ataki fal.
W biernej taktyce sztormowej chodzi o ustabilizowanie jachtu na morzu,
by pokona falowanie .en bloc*, a nie fala po fali Dlatego praktyka ta
lt zalecana w przypadku bardzo wzburzonego stanu morza, na ktrym
^manewrowanie pojedynczych grzywaczy nie ma szans powodzenia.
J to take dobra taktyka w nocy. gdy widoczno jest niewystarczaj
ca Cena w przeciwiestwie do poloty kursw od pwiatru do pwiatru.
^ai jedyn moliwoci jest kurs z wiatrem
Otatego w pierwszej kolejnoci naley stosowa taktyki czynne Kiedy
nastaj si na tyte wysokie. Ze tracimy moliwo bezpiecznego przeto s* przez ich grzbiety bez utraty niezbdnej prdkoci manewrowej.
Wy pozostaje metoda ruf do fali Technika ta atwo daje si dostoso* * do panujcych warunkw Im czciej pojawiaj si grzywacze i im
M mocniejsze, tym rzadziej sternik bdzie mia moliwo powrcenia

139

15 Taktyka utormowa

do wyznaczonego kursu w przerwach midzy manewrami. W kocu a>

stanie w kursie z wiatrem, o ie oczywicie bdzie mia przed sob oopowiedni przestrze na zawietrznej. Taktyka bierna rozpoczyna si
z chwil rozpoczcia ucieczki z wiatrem, bez aktywnego omijania fal.

Ucieczka z wiatrem
Sternik orientuje si w sytuacji, patrzc na fale nadchodzce z boks*
od rufy oraz dziobu, a przez zdecydowane ruchy sterem utrzymuje jacrr
w ich osi symetm Kiedy symetria jest zachowana, czyfc gdy jacht pyw
dokadnie z fal. sternik jest zabezpieczony przed zaskakujcymi grzywa
czami. nadchodzcymi od strony rufy Dziki temu me schodzi z k in u
gdy dzib nabiera du ilo wody. Zbaczanie z kursu, wywoane ruchem
fal. jest redukowane do minimum, wic nawet chwilowy brak sterowno
me jest niebezpieczny
Oczywicie me m am y ju teraz moliwoci kontrolowania prdko
przez zmian pooenia wzgldem zbocza fali. Mona jednak sterowa
prdkoci przez regulacj powierzchni oaglowania oraz wyrzucone
za burt hamulce.
Celem jest utrzymanie prdkoci w zakresie umoliwiajcym kontrol
nad jachtem O znacza to. e gdy jacht wspina si po zboczu fali. jego
prdko me powinna by mniejsza ni 4 wzy, z kolei schodzc z M
po pokonaniu jej grzbietu, me powinna przekroczy prdkoci granicz
nej. przy ktrej traa si sterowno Prdko graniczna zaley z jedn
strony od typu jachtu, z drugiej - co jest rwnie istotne - od zdonco
sternika Jeeli sternik pozwoli na osignicie zbyt duej prdko
jacht po przejciu grzbietu fali zamieni si w niekontrolowan torped
prujc w d z prdkoci uniemoliwiajc prac na sterze bez mofcwoci zm iany kierunku pynicia. Jeli sternik nie potrafi zapanowa
nad kursem, musi przynajmniej zmniejszy prdko jachtu - byte nw
za bardzo! Dua prdko w kursie z wiatrem zwiksza pozorn <Jugo fali. redukujc tym samym rzeczywist stromo fal. Przy napotka
niu grzywacza agodzi te uderzenia wody od strony rufy Warto orien
tacyjna: przy zejciu z grzbietu fali 12-metrowy jacht moe spokoju*
rozpdzi si do 10-14 wzw

Uywanie agli sztormowych

Zasadniczo istniej dwie teone prawidowego oaglowania Jedna z nrf
gosi, e naley jak najwczeniej zrzuci grota i bezana oraz pyn jedy

140

Utywame tagh sztormowych

nt na aglu przednim Ma to t zalet. Ze eglujemy bez obaw o mekonrolowany zwrot oraz mamy wiksz stabilno kursow przez przyoene rodka siy cigncej na dziobie. Oruga przekonuje. Ze naleZy jak naj(ftjZej zachowa symetri aglow, czyli pyn na zrefowanym grocie
toku postawionym na bomie O czywrsae obie teone znajduj potwiersenie w praktyce, bo inaczej nie byyby tak rozpowszechnione. Wynika
to z rnych waciwoci jachtw i ich reakcji na wiatr Jeli kto medostatoczme zna swj jacht, powinien wyprbowa obie teone i przekona si.
nora lepiej si sprawdzi.
Jeli pyniemy tylko na aglu przednim, powinien on by postawiony
na bomie. Niekontrolowane zwroty, do ktrych dochodzi bardzo atwo.
czas* sztormu mog bardzo mocno .dopiec* Zagkxn przednim Trzeba
cho raz usysze ten ostry trzask, gdy przy 10 B fok sztormowy przelatu
je na drug stron. Jeli by postawiony na bomie i wybrany na blach.
M zagroenia dla agla mona odbi o 4 0 -5 0 ' w dowoln stron
Sklarowanie w sztormie zrzuconego grota, nawet jeli jest to tytko jego
rnutka cz na trzecim refie, stanowi bardzo powane wyzwanie. Jest
to walka ze sob i z aglem Prowizorki s tu zdecydowanie me na miej
scu. gdy e zoony agiel szybko znw si uwolni i wkrtce trzeba b3 zacz wszystko od pocztku Wtedy znowu kto bdzie musia wy
sra si na pokad, a moliwe, e w m idzyczasie sztorm przybierze

nase
Ptno musi zosta porzdnie i gadko poskadane oraz zwizane tysi
cem krawatw Nie proponowabym - jak kto to kiedy wymyli - opusz
czana bomu na pokad Ju przy samym opuszczaniu mog posypa si
srzazg lepiej, eby bom zosta umocowany na topenanae oraz wzmocnony z dwch stron szotem i kontraszotem Dziki temu zachowane zo
staje te poczenie talia - topenanta. ktre stanowi pewnego rodzaju
mocnienie dla achtersztagu Tak na wszelki wypadek
Nastpnym krokiem jest ju ucieczka bez agli Nie ma wielu dowiad
cz1 z nowoczesnych jachtw turystycznych, na ktrych ta metoda oka
zaaby si koniecznoci lub przyniosa nieoczekiwane korzyci Jest to
oowiem sfera ekstremalnych sztormw, ktre na szczcie zdarzaj si
Tadko Prawdopodobmo w tak dzikich okolicznociach me podjbym ryryka wysania kogo na dzib, eby cign foka sztormowego Ten sam
eek! mona osign o wiele prociej - przez holowanie za burt hamul
ca Poza tym pozostawienie foka sztormowego ma swoje zalety, jeeli
pywamy na fal ze zbyt ma prdkoa. moemy w baksztagu w y
ostrzy. co przy fcku sztormowym da dodatkowego .kopniaka*. Bez agli
byoby to memoliwe

141

15 Taktyka sztormowa

Holowanie hamulcw
H o lo w a n ie za ruf Im h am u j cych n a le y bardziej do tradyqi na
do wspczesnoci Nowoczesne jachty bez trudu mog osiga 10-15
wzw, podczas gdy na odti merach ju przy 8 wzach sterowno mo
na odzyska tylko przez tali przyczepion do rumpla Mona wic zrazu
mie. dlaczego przy ucieczce z wiatrem wszystkie odbijacze i Iwty powa
ane w jedn cao s wyrzucane za ruf
Jak to si waciwie robi? Na pewno nie wolno zaknagowa wontgc
koca, a reszt powizanego stosu wyrzuci precz za burt Spowoduje
to bardzo silne szarpnicie, a knaga z caym pakunkiem wystrzeli za bu
t Lepiej luzowa powizane Imy na kabestanach genuy. na ktrych mo
emy je pniej z powrotem wybra. Lma powinna zosta przymocowa
na w taki sposb, by schodzia z jachtu rodkiem rufy
Holowane hny hamujce maj pewne bardzo uyteczne dziaanie iboczne Stabilizuj ruf na fah. w pewnym stopniu odciajc sterrska Oczywo e jachtem nadal naley sterowa, jednak jest on o wiele staMmejsz.
na przetaczajcych si faach Pomoc przy sterowaniu moe by skrcone
dugoci holowanej Imy. powinna by jednak me mniejsza m poowa dkjgo
o fali. by moga dosta si w przeciwnie biegncy prd powierzchniowy.
Na mniejszych jachtach z powodzeniem jako hamulec stosowao * grc*
z caym bomem Holowao si go za jachtem, mocujc za rg faom
na wzgldnie krtkiej linie (do 2 dugoci jachtu). Zaskakujcym eekter
ubocznym jest wygadzanie przez holowany agiel nadchodzcych fal raonie grzywacze powinny si zapa i ten sposb koczy swj krtki ywot
Mniej sensowne jest wyrzucanie Imy z doczonym balastem, przykta*
wo z kotwic Skierowana skonie w d sia uniemoliwi rufie agodne w i
szenie si wraz z fal. przez co w kokpoe stale bdziemy mieli mas wody
Dryfkotwa w adnym wypadku nie naley do zalecanego sposobu la
mowania. Moe ona waciwie zatrzyma jacht przez co kolejne grzywa
cze z nieograniczon si bd uderzay o ruf Wykorzystanie dryVcfY
ma na celu powstrzymanie dryfu. czyli w tym wypadku utrzymanie wyso
koci Proces len wyjanimy nieco dalej. Pewne jcct natomiast e nJd
me wyrzucamy jej w sztormie za ruf

Stawanie w dryf
O szcz d m y sobie rozwaa, czy chodzi tutaj o stawanie w dryf eh
o dryfowanie. Waniejsze jest krtkie przypomnienie jak to funkcjom*
jacht stoi prawie poprzecznie do Imii wiatru ze sterem wyoonym na n*

142

S te w a rw o

w dryl

#*<rzn, na wstecznym foku i z w poowie wyluzowanym grotem Jeeli

fala bdzie chciaa przepchn dzib na zawietrzn, jacht troch odpad
n tok lekko wyhamuje, powikszy si sia cigu na grocie i jacht delikat
ne popynie w przd. W tym momencie zadziaa wychylony na nawietrzn
ster jacht wyostrzy, sia cigu na grocie zmaleje i stan wyjciowy zostanie
odzyskany (jacht powrci do sytuacji pocztkowej).
Zrozunweme sposobu funkcjonowania tej metody jest wane, gdy dzi
ki nej poznajemy rne moliwoci warianty i granice jej zastosowania.
Uog to by najrorwejsze ustawienia agli, o ile dziki mm odpadajcy
jacht moe nadal sam wyostrzy, i na odwrt W gr wchodzi zatem sam
lok sztormowy, sam trajsel. fok sztormowy ze zrefowanym bezanem albo
manewrowanie w ogol bez agli - na samym silniku.
Ostatni wanant. nieco kuriozalny, omwimy bliej: jacht ustawiony 45*
do wuj wiatru ze sterem wyoonym na nawietrzn, silnik pracuje mniej
mcej maa naprzd tak. e na sterze jest zapewnione odpowiednie dzia
anie. pozwalajce na utrzym anie oczekiw anego kta b e z dalszego
wrzenia Ilo obrotw silnika trzeba dokadnie zrwnoway z si wia
tru Jek fala bdzie chciaa popchn dzib na zawietrzn, jacht nabierze
prdkoci z powodu malejcego oporu wobec wiatru, zm uszajc jacht
do wyostrzenia. Jeeli wyostrzy za daleko, opr wobec wiatru si zwiky. przez co zmniejszy si prdko i dziaanie stem, a wiatr przesunie
dzb z powrotem na zawietrzn
W zalenoci od metody stawania w dryf momenty stabilizujce reaguj
z ton si na fale. ktre chc przepchn dzib na zawietrzn Na wyjfcowo wzburzonym morzu moe atwo doj do sytuaqi, w ktrej dzib
z tak si popdzi na zawietrzn, e jacht bezradnie bdzie skrca, a
kocu zmieni hals eby dowiedzie si. czy jacht stabilnie stoi w dryfie
przy danym stanie morza, naley go po prostu wyprbowa Ola pewnoto tatoeunek powirien by zabezpieczony kontraszotami przed niekon
trolowanymi zwrotami, cho niektre - co zabawne - same z siebie, koa .swoj podr' w pozycji wyjciowej
Istotn zalet stawania w dryfie w czasie sztormu jest efekt .prasowa
ne' fal przez poprzecznie przesuwajcy sie iacht. Spieniona woda kilwatou wywoana przez dryfujcy jacht - podobnie jak hoowany agiel - wy
radza fale i powoduje zapadanie si w sobie kolejnych grzywaczy. Naj
mowy efekt uzyskuje si w przypadku duych jachtw z dugim kilem
Wane jest. eby kurs dryfu pokrywa si z kierunkiem wiatru, a wic Ie** prostopadle do jachtu, dziki czemu tak wygadzona strefa pokrywa
Z kierunkiem nadchodzcych fal Wikszo nowoczesnych jachtw
* rtkim kilem nie dryfuje dokadnie na zawietrzn stron, nawet jeli

143

>5 Taktyka sztormowa

prbuje si uzyska ten efekt odpowiednim ustawieniem agli i steru Dry.
fuj one bardziej w przd m z wiatrem, przez co stawanie w dryf n* jest
dla mch najsensowniejsz metod sztormowania Jeli mimo to prbuje
my. istnieje niebezpieczestwo przewrcenia jachtu przez grzywacz Sta
nie w dryfie bez zbawiennego dziaania wygadzonej drytem wody naraa
nas na cige niebezpieczestwo poprzez napr kolejnych fal
W przypadku jachtw o tradycyjnej budowie mwi si o bardzo dobrych
waciwociach w dryfie MoZna nawet zrezygnowa z wachty w kokpoe
a pobyt pod pokadem jest podobno znony. Takie jachty dryfuj z prdko
ci dwch do trzech wzw, pod ktem 150* do Iinn wiatru, chronone
po nawietrznej stronie przed nadchodzcymi falami przez szeroki pas wy
gadzonej wody.
Dziennie na stronie zawietrznej tracimy 60 Mm. a wic trzy razy mm
ni przy ucieczce z wiatrem Dla jachtw ktre dziki swojej budowie do
brze dryfuj z wiatrem taka metoda jest wspania taktyk przetrwane
sztormu bez znacznej utraty wysokoci Oczywicie. jeZei nic wicej ni
da si zrobi.

Wykorzystanie dryfkotwy
Wielu skiperw jeszcze nigdy nie widziao dryfkotwy Jest ona podob
na do rkawa powietrznego z lotnisk, a ksztatem przypomina wykonany
z grubego materiau czworocian z wewntrznymi piercieniami utrzymu
jcymi przestrzenny ksztat Z jednej strony ma ponad 50-metrowy hol
z drugiej ciesz hnk suc do wycigania dryfkotwy. Kiedy si wie jak
zachowuje si holowana rzecz. mezaleZme od tego co to jest. szybko za
pomina si o takich wynalazkach
O p r dryfkotwy w zrasta do kwadratu prdkoci dryfu. Wyrzuco
na za burt przy penej prdkoci jest w stanie wyrwa kad knag Dla
tego czeka si na moment, gdy mona wyostrzy lub prawie stan w km
wiatru, po czym jak najszybciej wyrzuca si dryfkotw za burt - po
prdko jest niewielka Lin dryfkotwy naley przeoy przez pfckiz
oboy na kabestanie i dopiero mona j powoli zacz luzowa Tyko
w ten sposb moemy zapobiec mocnemu szarpniciu.
Osobicie wypucibym lin rwn Vi dugoci fali, rmmo e wiele 0500
zaleca Vi. Uzasadnienie jest proste jeli dryfkotwa pozostanie na po
wierzchni. co nie jest w ykluczone, p rzy poowie dugoci fali natraf
na przeciwny prd powierzchniowy Bdzie na przemian szarpa i podda
wa si fali. a nie o to nam chodzi Obcienie liny powinno by jednostar
ne. ze sta si hamowania, bez niepotrzebnych dodatkowych zakce

144

Niekontroiowany dryi
Gdy ju wyrzucilimy dryfkotw. musimy ustabilizowa dzib przodem
do (ak. co tylko w nielicznych przypadkach udaje si osign od razu
Najczciej dzib myszkuje w rne strony, przez co ma si wraenie, e
choalby wyprzedzi dryfkotw
Jeeli od razu me zablokujemy odpowiednio steru, zacznie on szarpa
od jednego oporu do drugiego. Naley szybko zapanowa nad takimi wa
ranami. 2eby jacht me otrzyma uderzenia fali w burt w chwih najwik
szego wychylenia Aby to osign, naley wyluzowa delikatnie lin dryftowy. gdy tylko jacht prbuje odkrci w ktr stron Robimy to powoli
i stopniowo, gdy musimy znale tak dugo Imy. przy ktrej myszko
wano jachtu bdzie najmniejsze Oczywicie dugo ta zaley od stanu
morza i typu jachtu.
Jeli me uda nam s uzyska zamierzonego rezultatu za pomoc regu
lacji dugoci imy. moemy sprbowa innej sztuczki. Do liny dryfkotwy.
tu za pkluz. przywizujemy za pomoc mocnego wza lin pomocni
cz ktr prowadzimy po zewntrznej do kabestanu genuy Luzujemy to
n dryfkotwy o dwa lub trzy metry, dziki czemu jacht ustawi si delikatnie
na skos do fali. Na wielu jachtach taka pozycja dziaa jak amortyzator
myszkowania Oczywicie istnieje moliwo regulaqi otrzymanego uka
du w celu uzyskania najlepszego efektu
Gdy jacht znajduje si ju w prawidowej pozycji, dryfkowa - w zale
noci od wielkoci - wytwarza si wsteczn o prdkoci 2 wzw Ster
naley ustawi I zablokowa w pozycji zero Wzgldem ruchu fal wydaje
s e poruszamy sie w przd, lecz jest to tylko zudzenie
Jacht - stojc prawie w miejscu - odbiera teraz rzeczywist prdko
fal. przez co uderzenia wody s odpowiednio silniejsze Na szczcie traone w wyjtkowo wytrzymae miejsce kaduba, ktry dziki odpo
wiedniej konstrukqi jest w stanie oprze si potnemu naporowi fal
Jakie s wic zalety dryfkotwy i w jakich okobcznooach powinnimy si
na m zdecydowa? Po pierwsze warunkiem jest duy jacht ktry w oge
ma dryfkotw na wyposaeniu Po drugie jacht, ktry me jest przystosowa
ny do stawama w dr/fie i po trzecie taki. ktry na silniku me jest w stame
utrzyma wymaganej wysokoci - jednak o tym za chwil Ciekawe zresz
t ze w angielskich krgach eglarskich przysiga si na dryfkotw

Niekontrolowany dryf
Jast to metoda stosowana zazwyczaj przez samotnych eglarzy I wanie
fckm eglarzom chciabym j poleci, jak rwnie tym nieszczsnym skiParom. ktrzy z powodu choroby morskiej utracili ca zaog przez co

145

15 Taktyka sztormowa

z koniecznoci stali si samotnymi eglarzami. Zasada polega na tym. e

kade podune ciao pywajce ustawia si poprzecznie do fal. tak ja>
pozbawiony sternika i pozostawiony sobie jacht adnych agli, napd,
czy steru, nikogo na pokadzie Wszystko porzdnie umocowane a Uo
szczelnie zamknite. Prdko dryfu jachtu ustawionego poprzeczne
do fali jest nadzwyczaj maa. a z powodu braku agk mniejsza nawet m
przy typowym dryfie Ma to wad polegajc na tym. e nie posiadam*
chronicego pasa kilwatera. ktry tumiby nadcigajce fale Tym samym
jacht jest nieuchronnie wystawiony na dziaanie morza Dlatego metoda a
polega wycznie na wytrzymaoci czowieka oraz materiau Nie be
przyczyny konstrukcje jachtw, na ktrych pywaj samotni eglarze
przypominaj opancerzone jednostki. Wic to chyba me przypadek, e
wiele doniesie o wywrconym lub zrzuconym przez fale jachcie, pocho
dzi wanie od samotnikw
W y g a d z a n ie fal o le je m
Wpyw oleju mona by powiza z niekontrolowanym drytem, poniewa
jest on w takiej sytuacji prawie ostateczn metod wygadzenia fal
Oczywicie me chodzi tu o dopiero co roztopion margaryn, ale o ka
d mn moliwie pynn form oleju, ktry znajduje si pod pokader
W maych ilociach wlewamy go do toalety i wypompowujemy na ze
wntrz Przy nadzwyczaj wolnym dryfie taki .olejowy dywan' musiaby s
rozej daleko na nawietrzn, aby jego maa ilo dugo wygadzaa fale
W dryfie z olejem jest jednak taki sam problem jak z kilwaterem Dei
musi rozej si po nawietrznej na dostateczn odlego. Jeli zaterr
jak kilwater. pozostaje zaraz za ruf i me dosiga nadchodzcych fal. jego
dziaanie jest nieskuteczne. Jeeli kilwater znajduje si w odpowiedni
odlegoci do fal. to sam je wygadza i olej jest niepotrzebny
Uycie oleju ma sens. gdy wykorzystujemy dryfkotw. dziki czemu
dryfujemy dokadnie na zawietrzn Wtedy plama oleju pozostaje dokad
nie tam. gdzie by powinna Powszechne jest przekonanie, e wytany olei
powrci na pokad wraz z nadejciem nastpnej fali. pozostawiajc mai
po ktrej me mona si porusza Jednak w praktyce teza taka si me po
twierdza. cho oczywicie mona to sobie wyobrazi

S z to r m o w a n ie na s iln ik u
Pywanie przy wietrze na silniku uchodzi wrd eglarzy za mesportowe
Nie zachcam wic do wczenia tej metody w pakiet zachowa standar-

146

Sztormowanie na silnku

XyMycty Czyni to jednak, gdy suy to bezpieczestwu. Szczeglnie

dwch sytuacjach Po pierwsze, gdy rozpaczliwie musimy walczy
o wysoko Po drugie, gdy w sztormie musi poradzi sobie kto. kto
: powodu braku dowiadczenia lub zaogi nie jest wstanie sztormowa
pod aglami Szactnek dla tych. ktrzy potrafi si do tego przyzna i od
powiednio postpuj'
Warunkiem jest naturalnie silnik o odpowiedniej mocy. Na nowocze
snych 12-metrowych jachtach silnik powinien mie moc nie mniejsz ni
50 KM oraz odpowiedni rub napdow. Na typowo wyposaonym
jachoe silnik wystarcza - w najlepszym wypadku - przy flauae. wspoma
gajc nieznacznie dziaanie steru pod aglami i pozwala na utrzymanie
wysokoci
Sztormowanie na silniku, czyli zupenie bez agli, jest moliwie prawie
wwszystkich kursach, cho oczywicie w rny sposb.
W powiatrowych i penych kursach naley, podobnie jak pod aglami,
odpat tu przed grzywaczem tak. aby uderzenie fali przyj bardziej
w okokce rufy. Nie jest konieczne ustawienie si do fali dokadnie ruf.
gdy niebezpieczestwo wypadnicia z kursu jest znacznie mniejsze Ster
Sraa w strumieniu wody spod ruby, a ten pracuje nieprzerwanie, nawet
jeli powierzchniowy prd fali nadciga od strony rufy Odpadnicie skiy
ownie - a moe nawet przede wszystkim - zmniejszeniu wzgldnej
Drdkoci nadchodzcego grzywacza tak. aby rufa moga si jej atwiej
podda I me zostaa zalana wod Prdko mona atwo kontrolowa
przez regulacj obrotw silnika, przy czym zbyt du prdko mona do
datkowo wyhamowa przez zwrcenie jachtu w kierunku grzbietu fali.
W kursach z wiatrem dodatkowy efekt bezpieczestwa objawia si lep
szym dziaaniem steru, gdy wspinamy si na fal po jej plecach Wtedy
zapewne jako sia napdowa mgby wystarczy sam takielunek Jednak
* wikszoci przypadkw silnik wykorzystuje si w celu utrzymania wyso
koci na kursach na wiatr Najdogodniejszy kurs ostry ley midzy 50
a 60* Dziki rnerro mona atwo i pewnie nabra wysokoci, nie wykonu
jc adnych dzikich manewrw Podejcie jeszcze wyej na wiatr spowo
duje wyhamowane jachtu pyncego pod gr i przekroczenie grzbietu ze
zbyt du prdkoci, co skoczy si .zaryciem dziobem w dolin tali
Jek odpadniemy za daleko, bdzie nas to kosztowao utrat wysokoci
' 0 wwle trudniej tdzie pniej wyostrzy przed kolejnymi grzywaczami
Mwic dokadniej: idc kursem na wiatr 50-60 na nieco wikszych
obrotach ni w przypadku normalnej prdkoci marszowej, jacht wspi
na si na fal z prdkoci nie mniejsz ni 4 wzy To jest minimal
na prdko aby mona byo wyostrzy przed grzywaczem, ktrego bie-

147

15 Taktyka sztormowa

rze si pod ktem me wikszym rui 30* (do Iinn wiatru). W przeciwnym ra
zie silnik mc me da i dziob przeleci wraz z grzebieniem fali na stron za
wietrzn. Na grzbiecie fali powracamy na stary kurs i zmniejszajc obroty
spyw am y w poprzek stoku fali Jeli przejdziem y p rze z grzbiet fal
pod zbyt ostrym ktem lub cakiem pod wiatr, to dzib znajdzie si
nad przepaci i z hukiem runie w d. przez co jacht niepotrzebnie ude
rzy o wod Wspinanie si na fal musi zosta tak ograniczone (przez
kurs i obroty silnika), eby me grozio zaryoem dziobem w dom fali.
Niezaprzeczaln zalet metody sztormowania na silniku bez agli jest
prostota manewrw i mniejsze ryzyko dla mmej dowiadczonej zag
Na silniku jacht wybacza niektre bdy w sterowaniu i zapewnia moli
wo skorygowania ich gazem, gdy pierwsze podejcie do manewru s
me powiodo. Oczywicie brakuje stabilizujcego dziaania agli, przez co
jacht koysze si znacznie mocniej
Zdecydowanie sztormowanie na silniku jest najlepsz metod na zdo
bywanie wysokoci pod wiatr, lepsz nawet od kadej metody pod agla
mi Wicej wysokoci m oemy zdoby jedynie przez poczenie dwch
tych dziaah: kurs ostry na silniku i fok sztorm owy. Fok sztormowy
przy kursie 50-60* daje dodatkow si napdow, a sam agiel me wy
maga adnej szczeglnej obsugi W kadej sytuacji, gdy wysoko staje
si krytyczna, przedoybym t metod nad inne. No i dodatkowo spraw
dza si nawet przy zaskakujco wysokich falach
Naley uwaa jednak na due przechyy boczne jachtu, ktre mog
spowodowa niedostateczne smarowanie silnika olejem Czasami zdarza
si take, e miejsce poboru wody do ukadu chodzenia podczas prze
chyu wynurza si ponad wod i ukad si zapowietrza. Dlatego warto pa
mita. e tej metody sztormowania me da si wykorzysta w kadych
warunkach.

F a le k r z y u j c e s i i fale p o p r z e c z n e
Ze w zgld w dydaktycznych m odel stanu m orza, jaki nakrelilimy
prze d taktykami sztorm ow ym i, by nieco sztu czny. W naturze niestety

rzadko mona spotka tak uporzdkowan kolejno - przednie zbocze

grzebie, tylny stok. dolina i jeszcze standardowa wysoko oraz oJego midzy falami C h o a a w wikszo przypadkw da si cakowe*
rozpozna podstawowe elementy struktury uporzdkowanego systemu
fal. to pojedyncze fale i tak wymykaj si wszelkim klasyfikacjom Nadci
gaj ze wszystkich stron, czasem s wyjtkowo wysokie, pniej praw*
paskie, to znowu zamiast grzbietw pojawia si jedynie zmarszczona -

148

Fale krzyufce a i lale poprzeczne

ta wody lub spieniona paszczyzna, z ktrej wkrtce wyrasta olbrzymia

gra wody Czasem fala wysokoci dorwnuje wysokim budynkom i ko
czy si budzcym strach grzebieniem Jednak to nie ona si zaamuje,
tea jej mniejsza ssiadka, nie robic nikomu krzywdy, za to z memniejszym hukiem.
Prawie kady akwen przeadowany jest krzyujcymi si falami, mniej
W) bardziej rozwinitymi Zaamania, ugicia, oddziaywanie wiatru - ka
dy rodzaj interferencji naley do realiw stanu morza
Ciga analiza fal nic sternikowi nie da Musi on po prostu zrozumie to
co widzi i przeywa, nawet jeli jest to jaka szalona karuzela. Sternik
povnmen uporzdkowa to co odbiera, musi nauczy si kontroli niebez
piecznego sektora, otejmujcego gwny kierunek natarcia fal. na odle
go jednej do dwch dugoci fali. Warto te nieco rozszerzy ten sektor
w prawo i lewo. gdy atak moe nadej take z paskiej tafli Taki paski
teren powinno si mie pod kontrol, choby po to. aby sprbowa prze
studiowa znajdujce si tam fale i odnale jakkolwiek systematyk
Jeli w tej roli poczujemy si pewnie, bdzie nam atwiej rozpozna nie
bezpieczestwo. No i odwrotnie - me damy si zwariowa na widok ka
dej wikszej fali.
Nie naley jednak skupia wzroku wycznie na falach Sternik powi
nien mie szersz perspektyw, do ktrej rwnie nale chmury i hory
zont Dziki temu wykonywane manewry bd pewniejsze i pozbawione
pierwiastka zaskoczenia.

16 Planowanie

Naiwnoci byoby utrzymanie na si pocztkowo obranego kursu, gdy

zblia si sztorm lub jego wym uszona zm iana, gdy ju mc innego me
mona zrobi W ten sposb mona bardzo szybko wpdzi si w kopoty
ktrych - oceniajc po fakcie - mona byo unikn. Magiczne sowo
- planowanie Podobnie jak w szachach i tu musimy przewidzie nastp
ne trzy ruchy oraz rozw ay, jakie bd ich konsekwencje, jeli nasz
przeciwnik zareaguje inaczej, ni zaoylimy - czyli jeli sztorm rozwinie
si inaczej, ni si tego spodziewalimy.
Skiper. wyposaony (miejmy nadziej) w gruntown prognoz pogody
szczegowo analizuje map Zna jacht i wie. jakie taktyki moe zastoso
wa przy przewidywanym sztormie, jakie s moliwoci kursowe i - w ra
mach biernych taktyk - ile straci przestrzeni na zawietrznej. W ceu przybli
enia wielkoci tych obszarw w tablicy 16.1 zamiecilimy zestawienie
orientacyjnych odlegoci uzyskanych dla typowych jachtw turystycznych.

Tablica 16.1. Zestawienie orientacyjnych odlegoci traconych i zyskanych

w rnych taktykach sztormowych

Taktyka sztormowa

Kurs

Utracona

Zyskana

wzgldem

przestrze

przestrze

wiatru

zawietrzna/h nametrzna/h
0 - 1 Mm

Kum na wiatr zmagajc si z Ialarrn

Z wiatrem bez agli
Z wiatrem bez agli z linami
hamujcymi

8 0 * - 90*
150* - 1 8 0 '
180*

6 - 9 Mm
4 - 7 Mm

Stawanie w dryf
Z dryfkotw
Niekontrolowany dryf

150
180*
180'
60* - 1 8 0 *

2 -3
1- 2
1- 2
6 -9

Na silniku

150

Mm
Mm
Mm
Mm

1 - 2 M"

Planowanie przestrzeni na zawietrznej

Nawigacja s z to rm o w a
M ii jacht znajduje si na oceanie o nieograniczonej przestrzeni ze
wszystkich stron, wybr kursu wzgldem nadcigajcego sztormu me sta
nowi problemu. Celem jest zminimalizowanie zagroenia, czasu jego
trwania oraz stopnia ego nasilenia.
Na podstawie posiadanych prognoz pogodowych, wasnych Obserwaqi
(zmiany cinienia i kierunku wiatru) oraz podstawowej wiedzy o uksztato
waniu i przemieszczaniu si typowych sztormw (rozdziay 4 -7 ) skiper
powinien mc naszkicowa na mapie - przynajmniej z grubsza - aktualn
sytuacj meteoroogczn Najlepiej narysowa j na kalce technicznej,
oczywicie o ile jest to w ogle moliwe z powodu koysania. Pniej
przykadamy szkic do m apy i przesuwam y zgodnie z drog sztormu.
W ten sposb moemy odczyta kierunek i si wiatru w kadym miejscu,
uwzgldniajc upywajcy czas.
Posiadajc taki obraz, m oemy zaplanowa tras, wybra najlepszy
kurs i jego ewentualne wananty. jeli zajdzie taka konieczno. atwo b
dziemy mogli rozpozna, czy trzym amy si w dostatecznej odlegoci
od centrum sztormu i czy me pozbawiamy si moliwoci zareagowania
na zmian jego kierunku.
Przyznaj, e jest to teona zakadajca opanowanie skipera i suchy sto
ik nawigacyjny. Jee i brakuje tych czynnikw, pozostaj uproszczone me
tody jak np. wektorowe wykrelanie drogi ucieczki opisane w rozdziale 7.
Naley rwnie pamita o elaznej zasadzie, wynikajcej ze struktury
cyklonw Jest ona nastpujca Wszystkie kursy ucieczki ze strefy cyklo
nu le na prawym halsie na pkuli pnocnej - na poudniowej odwrot
ne 2 jednym wyjtkiem, gdy wieje prostopadle do drogi cyklonu - wtedy
uoekamy penym wiatrem

Planowanie p rze s trz e n i na z a w ie trz n e j

W pobliu wybrzey najwyszym priorytetem jest planowanie przestrzeni
na zawietrznej Wyznacza ona granice, wewntrz ktrych moemy prowa
dzi jakkolwiek nawigacj
Wolna od przeszkd przestrze na zawietrznej w sztormie jest naszym
.ubezpieczeniem na ycie" Przy rozsdnie prowadzonym jachcie wiatr i fale
rS otwartym morzu nie powoduj wikszego stopnia niebezpieczestwa
W pobliu ldu musimy jednak liczy si z zagroeniami wszelkiego rodzaju,
ograniczenie miejsca do manewrowania, przybrzene fale, mielizny, me
spommajc ju o prdach pywowych i niebezpieczestwie sztrandowama

Ptanowanie
Granic wolnej przestrzeni na zawietrznej nie wyznacza ksztat wybrze
a. lecz obszary niebezpieczestw skupione przy brzegach. Opierajc si
na podstawowej wiedzy o falowaniu (rozdz. 8). skiper z atwoci rozpo
zna na mapie takie obszary, a znajduj si one gwnie przy ujciach
rzek. przyldkach, stromych wybrzeach, wyspach i cieninach morskich
Odpowiednia przestrze na zawietrznej zapewnia bezpieczestwo Je
li bowiem sztorm przybierze na sile. to dziki metodom zapewniajcym
wysoko bdziemy mogli pozosta na morzu, dopki wedug wszeluch
przewidywa - wszystko nie minie
Moemy obliczy, ile mil morskich musimy mie po zawietrznej strome
przewidywany czas trwania sztormu (w godzinach) pomnoony przez
utrat przestrzeni zawietrznej (znos) na godzin (dodajc dla pewnoo
2 0 % rezerwy)
12 3 Mm
= 36 Mm
36 Mm 2 0 % * 7 Mm
Razem
43 Mm

Zakadamy, e sztorm ucichnie za 12 godzin, a jacht stojcy w dryfie

jest znoszony z prdkoci 3 MnVh. W wczas przestrze zawietrzna mu
si wynosi co najmniej 43 Mm Mamy bowiem:
Polecabym wykrelenie odpowiednio duej strefy zagroenia przy wy
brzeach zawietrznych i wspomnianych wczeniej zagroeniach To samo
zrobibym, okrelajc kurs. ktry moemy obra z naszej aktualnej pozy
cji. Pomidzy tymi dwiema strefami znajduje si dostpny obszar manew
rowy. w ktrym mona wybra dowolny kurs. w zalenoci od potrzeb
- dla nawigacji sztormowej, dla osignicia celu eglugi lub uwzgldni
ma innych, nieprzewidzianych okolicznoci O tym jednak za chwil.
Oczywicie moe si okaza, e znajdujemy si wanie w strefie niebez
pieczestwa. Pominwszy ten nieprzyjemny fakt. takie odkrycie jest bardzo
wartociowe, gdy oszczdza nam pracy przy planowaniu Wiemy ju. co
dokadnie naley zrobi
musimy za wszelk cen nabra wysokoci,
a gdy znajdziemy si na odpowiedniej pozycji, bdziemy o tym wiedzie

U w z g l d n ia n ie o k o lic z n o c i c z a s o w y c h
Jeeli mamy wystarczajc ilo miejsca na manewry, to sta nas na luk
sus dostosowania kursu do okolicznoci, ktre nie towarzysz nam przez
cay czas. lecz w okrelonych chwilach Dopki okolicznoci utrudniaj
152

Uwzgldnianie okolicznoci czasowych

alk ze sztormem, dopty naley zmieni kurs. nawet jeli utracimy

przy tym wysoko, ktr zreszt moemy pniej odzyska (o ile me ma
my jej w zapasie) idc na wiatr Najlepszym przykadem s tu noce i dnie
W nocy czynne taktyki sztormowe s o wiele trudniejsze ze wzgldu
na ma widoczno, wic gdy jest oem no. moemy przyj metod od
padania W takiej sytuacji na dzie naley zaplanowa optymalny kurs
na wiatr, aby nadrobi stracon wysoko. Podobna sytuacja wystpuje
w przypadku eglugi na pywach Jeeli kierunek prdu i wiatru s takie
same. nabieramy wysokoci, a gdy prd si odwrci, korzystamy ze zgro
madzonego kapitau i odpadamy. W ten sam sposb mona planowa
ukad wacht, np gdy jedna z nich specjalizuje si w sztorm owaniu
na wiatr, a inna sobie z tym me radzi
Warto wyrysowa takie zmiany na mapie, nanoszc znane z dowiad
czana wartoci Umkniemy w ten sposb zudzenia, e sze godzin py
nicia ostrym kursem pozwoli nadrobi wysoko, utracon przez sze
godzin odpadania Dla kadego odcinka drogi naley wykreli kurs i dy
stans. gdy tytko dziki temu zyskamy pewno, e trzymamy si z dala
od strefy zagroenia.
Nektrzy mog uzna podane postpowanie za ograniczenie i zacz
dziaa wedug zasacy: im wiksza wysoko, tym lepiej i tyle! Wykorzy
staj kad okazj do nabrania wysokoci, nieprzerwanie chomikujc za
pas przestrzeni na zawietrznej z przewiadczeniem, e to .dla bezpie
czestwa*. Jak jednak pac za to cen? Niepotrzebne mczenie mate
riau i wyczerpanie zaogi, a moe jeszcze uszkodzenie - kogo albo cze
go9 Cen jest bezpieczestwo Mam nadziej, e kady zada sobie nie
co trudu, eby zrozumie opacalno tego maego wysiku. Wystarczy
chwila zastanowienia i nieco rachunkw - dwa elementy niezbdne
do zaplanowania i ob-ania odpowiedniej strategii sztormowej.

17 Wejcie do portu schronienia

.Pozostawanie na ldzie to same kopoty Kady, kto w czasie sztcmi

chce zrezygnowa z wolnej przestrzeni na zawietrznej, eby wej do por
tu schronienia, powinien mie t star eglarsk mdro w pamici
Nie dajmy si zwie okreleniu .port schronienia . Ten kto zna morze
zastanowi si trzy razy. zanim zdecyduje si na niebezpieczestwo podej
cia do ldu w czasie sztormu Droga do tzw portu schronienia roi Si*
od niebezpieczestw czyhajcych na zaog i jacht, ktre zawsze naezy
traktowa powanie
Bezporednie zagroenie stanowi fakt. e blisko ldu istnieje bardzo
mao wolnej przestrzeni, w ktrej mona manewrowa w dowolnym kie
runku Ksztat brzegu i szlak wodny zmuszaj do utrzymywania okrelo
nego kursu Naley si dobrze zastanowi, czy przy danym starne morza
i moliwych zmianach kierunku wiatru istnieje w ogle moliwo przeby
cia poszczeglnych odcinkw zaplanowanej trasy.

K u r s y p w ia tro w e
Zbliajc si do ldu przy sztormie idcym od strony morza naley uwa
a pwiatr za kurs najostrzejszy z moliwych. Mniemanie. e w sytuacji awaryjnej zaw sze mona wyostrzy, jest czyst naiwnoci Naley
przyj przeciwne zaoenie, liczc si z tym. e stan morza i wiatr mo
g przybra na sile. a my wyldujemy jeszcze dalej na zawietrznej Co
gorsza, wiatr przy ldzie m oe zmieni kierunek na najmniej korzystny,
zmuszajc nas do odpadnicia Wprawdzie czasami zdarza si. c wiatr
dociera do ldu i tam dopasowuje st do jego ImM. ale me powinnimy
na to liczy.
G dy nie ma moliwoci bezpiecznego dostania si na zawietrzn n
zdecydowabym si na pwiatr Chyba e na pocztku wyrobimy setne
rezerw wysoko choby nawet za pomoc silnika Wwczas moemy
jeszcze przemyle swoj decyzj Jeli jednak zuylimy ca rezerw*

154

Halsowanie w pobktu ldu

-vs*Tiy postpi odwrotnie, co przy pwietrze nie powinno stanowi ad
nego problemu
A propos pwiatru Przy planowaniu kursu chodzi oczywicie o rzeczyansty kurs w pwietrze. a zatem o bezwzgldne kierunki wiatru, a nie
o to. co wskazuje jachtowy wskanik wiatru. Jeeli wskazuje on na p*atr. Io w rzeczywistoci bdzie to kurs peniejszy, z ktrego w sztormo
wych warunkach me ma si ju odwrotu
Halsowanie w p o b li u ldu
W pobhu ldu nawietrznego, czyk gdy wiatr wieje od strony ldu. miao
-nona podj prb halsowania Istotn rnic, w porwnaniu do sytuacji
panujcej na morzu, jest brak fal Z powodu braku przestrzeni na .rozX Q . tworzy si tyfco maa fala. ktra na pokadzie powoduje co prawda
*ee rozbryzgw i pyu wodnego, ale jest zdecydowanie niegrona
Silniejszy m oe byc natomiast wiatr. Dodatkowym obcieniem dla
sternika mog by efekty dyszowe i wiatr spadowy Tam gdzie si one po
jawiaj wiatr wieje o 1-2 B silniej ni oglna sia sztormu
Trzeba tylko prawidowo trzyma kurs. dobra odpowiedni powierzch
ny agli i wykaza si odrobin cierpliwoci Potem ju tylko .do przodu".
Uaia wskazwka z zakresu teom eglowania: w miar ostrzenia na a
glach sztormowych sia oporu czoowego szybko przekracza si cigu
Olalego w zalenoci od typu jachtu optymalny kurs na wiatr, wynoszcy
ok. 50-60' do wiatru pozornego, uzyskamy przy lekko poluzowanych szo
tach Nie dajmy si skusi, aby i ostrzej Jeli prdko cho troch
zmaleje, straamy bardzo duo na wysokoci z powodu duego znosu
Ne zapomnijmy, e moemy wspomc si silnikiem, o ile oczywicie kt
przechyu nie ley poza jego moliwociami i nie bierzemy udziau w re
gatach Moemy te sprbowa podejcia na samym silniku, chocia po
wodzenie takiego manewru zaley od mocy silnika i rodzaju ruby Naj
czciej niestety stoi si tylko w miejscu.
Najwaniejsze, ebymy posiadali alternatywny plan Halsowanie za
wsze zapewnia m oliwo odwrotu. Jednak kto zre zyg n o w a b y ze
wszystkiego, co osign dziki swojej cikiej pracy? Jeli halsowanie
t* nie powiedzie, dc d y s p o zy q i m a m y je szcze dw a wyjcia - kotwic
U>dryf

Kotwica - pod nawietrznym brzegiem przy umiarkowanych falach kot

wiczy si cakiem niele, nawet gdy wieje i buja. Mona zrzuci specjaln
Pkjgow kotwic, ktra przy silnym wietrze lepiej trzyma. W kocu wiatr
tak ustanie, a wtedy jestemy o krok od celu
155

17 kV i^to * do portu achrontorma

Dryf - z pewnoci pod nawietrznym brzegiem jest on o wiele przyjem
niejszy ni na wzburzonym otwartym morzu Probtemem moe by nato
miast nawigacja, szczeglnie w nocy. Raz dowiadczyem jak atwo pogu
bi si w nawigacji, gdy stoimy w ciem nej zatoce i hutamy si sie
wszystkie strony Pomc moe ju tytko pHne sondowanie

P o d e j c ie d o z a w ie t r z n e g o b rz e g u
Tu wanie tkwi diabe Zatoka Jammer na pnocnozachodnim wybrzeu
Juttandii. zwana Zatok Jkw, wzia swoj nazw od wielu przypadkw
sztrandowan biednych rybakw. Chocia ojczyste wybrzee znali ore
na wskro, zawsze byo dla nich zawietrznym, niebezpiecznym brzegiem
Droga na zawietrzn, jest jak ulica jednokierunkowa. Wszystko musi si
zgadza, bo me ma od mej odwrotu Wszystko zaczyna si od problemw
z nawigacj W czasie sztormu widoczno jest kiepska, przez co szcze
gy zauwaa si dopiero z odlegoci 0.5 Mm. Dobrze ma ten. Wo posiada
dziaajcy G P S. Podczas przyboju wszystko mona zobaczy na radarze
- z wyjtkiem paskiego wybrzea, maych wysepek i nieduych znakw
nawigacyjnych Za dnia. nawet przy dobrej widocznoci, problemy z podejciem nie znikaj, gdy brakuje wiate naprowadzajcych Czsto jest s
zmuszonym podej zbyt blisko wybrzea, eby mc rozpozna punkty
orientacyjne na ldzie W celu umknicia niebezpieczestwa przyboju trze
ba w por zmieni kurs podchodzenia i w bezpiecznej odlegoci pywa
zygzakiem wzdu wybrzea do chwili, aZ widoczno poprawi si na tyto
aby mona byo rozpozna jaki charakterystyczny punkt na brzegu
Jedynie majc wyrany punkt orientacyjny, mona rozway podejcie
do portu G dy wszyscy na pokadzie s wyczerpani, kady czowiek za
czyna wyobraa sobie rzeczy, ktre bardzo chciaby zobaczy Wtedy
oczyma wyobrani .widzi to. co spodziewa si zobaczy - cypel, wie
miasto - i w jednej chwili jest ju za pno.
eby przej na rwnolegy kurs. m usim y ustawi agle do kursu
na wiatr. Nie bdzie to stanowio problemu, jeli bdziemy w stanie utrzy
ma si w linii wiatru dziki silnikowi. Jeeli jednak silnik me .zaskoczy
co przy bujaniu jest cakiem moliwe, musimy wykona wiele prb wy
ostrzenia i powoli lecz pewnie postawi grota To niestety kosztuje utrai
wysokoci i spycha jacht w niebezpieczn stref Dlatego silnik naley
uruchomi wczeniej, jeszcze w kursie z wiatrem, aby utrzyma rezerw
wysokoci na wypadek, gdyby me chcia .zaskoczy
Jeli podejcie do portu jest proste, odczujemy najpierw efekt zmniej
szania si gbokoa wody Fale stan si krtsze i bardziej strome, a*

156

na szczcie bd przemieszczay si w tym samym kierunku, dziki cze

mu bd mniej dokuczliwe Bliej brzegu dojd pierwsze fale gruntowe
Jacbt zacznie si lizga i bdzie usiowa wyrwa si spod kontroli sterni
ka NaIeZy sprbowa ustawi ruf prostopadle do nadchodzcych fal.
aby agodnie przechodziy pod dnem statku.
Na zwonych szlakach podejciowych prdy pywowe s bardzo
mocne Jeeli pyniemy pod prd. fale staj si bardzo .wyboiste'. Jeli
natomiast pyniemy zgodnie z prdem, trzeba uwaa, aby zmieci si
zakrtach
Bardzo czsto jednak podejcie do portu me jest atwe a czasami na
wet pafcMme trudne Przy podejciach do wybrzey szelfowych czsto
wystpuj awice piaskowe, ktre jakby umylnie lez akurat na drodze
wejcia do portu Wymuszaj one slalomowe podejcie, charakterystycz
ne dla caego poudriowego i wschodniego wybrzea Morza Pnocnego
Oczywicie takiego slalomu me naley podejmowa si w czasie sztor
mu skierowanego w stron ldu. g dy jest on wtedy zbyt ryzykowny
Przy zej widocznoci skomplikowana nawigacja terrestryczna i pilotowa
Iojak .gra va banque*. Pywy i potny sztorm ogromnie utrudniaj pano
wanie nad statkiem Bardzo czsto szlak wodny jest za wski eby mc
podej ruf prostopadle do fal. Ryzyko jest po prostu zbyt due. Jeli
wejdziemy na mielizn, fale bd uderzay w jacht tak dugo, a si me
rozpadnie
Jeli me mamy adnych innych moliwoci manewrowania, trzeba przyfWbniei zachowa zimn krew Gra toczy si o wszystko Dowiadczenie
uczy. e w sytuacjach niebezpiecznych kady czonek zaogi chce uczestx zy we wszystkich czynnociach - nawet jeli przekraczaj jego moliosa Dlatego bardzo wany jest waciwy podzia i konsekwentne wy
penianie przydzielonych zada Najistotniejsze jest przydzielenie nawigacp dwm najbardziej dowiadczonym zaogantom. ktrzy me powinni zajfTdwac si niczym innym Sternik ma ich lepo sucha i nie odrywa
XZu od znakw nawigacyjnych Je g o o czy i myli maj si skupia
ba szlaku wodnym oraz falach Skiper natomiast ma si martwi tylko
0 kolejne dwodzicbcto minut, aby mg byskawwtzme podejmowa decy
zj gdyby wydarzyo si co nieoczekiwanego Reszta zaogi powmwstrzyma si od wyraania wszelkich rad lub opinii, ograniczajc si
Wyme do meldunkw awaryjnych Naturalnie wszyscy na pokadzie od
czuwaj napicie, podekscytowanie i strach K ad y chciaby dziaa
1wzi wsplny los we wasne rce Jest to zrozumiae, ale i mebezpieczrW Chaos organizacyjny zwykle prowadzi do podejmowania bdnych de
cyzji. wywoujcych opakane a nawet tragiczne skutki
157

18 Manewryportowe

Chocia ju wida gwki portu, nie wszystko jest ju za nami Trzeba po

kona jeszcze wiete przeszkd Nie zapominajmy, e w porcie te trwa
sztorm. Moe me by tak silny jak na morzu albo moe wia nawet moc
niej. jeli z powodu zakce wiatru dojd takie czynniki, jak dysze czy
wiatry spadowe W porcie zawsze jednak musimy bczyc si z duo mnejsz powierzchni do manewrowania Manewry portowe w trakcie sztormu
s sztuk sam w sobie Nieudane podejcia mog by bardzo kosztow
ne. bo niezwykle atwo o kolizj

P rz e d w e j c ie m d o p o rtu
Przed wejciem do portu przygotowania naley zacz od zrzucenia a
gli. Mimo zmczenia naley je dobrze sklarowa, gdy podczas manewru
podejcia zawsze istnieje niebezpieczestwo rozwinicia jednego z ag
przez silny szkwa Wtedy trudno bdzie utrzyma jacht w odpowiedniej
pozycji. I me chodzi o estetyk, lecz o bezpieczestwo Dotyczy to me tyt
ko agli, ale take Im. odbijaczy i wszystkiego co ma zwizek z podcho
dzeniem do portu - wszystko powinno byc porzdnie przygotowane.
Kotwica musi by gotowa do rzucenia, nawet jeli me mamy tego w pla
nie. Moe zosta uyta jako hamulec awaryjny w przypadku nieudanego
manewru Pod rk musimy mie te dostateczn ilo Im i oczywicie
cumy Oprcz wyoonych odbijaczy powinnimy mie przygotowane kr
zem Owa dodatkowe, aby mc ich uy w dowolnym mtojscu w razie wy
stpienia niespodziewanej sytuacji.
Sprawdzajc na mapie gboko wody w porcie, nie zapomnijmy o py
wach. a take zmianach spowodowanych wiatrem, zalenych od czasu
trwania sztormu, kierunku wiatru oraz dugoci zatoki, w ktrej jest poo
ony port Szczeglnie istotne s due zmiany gbokoci wody. ktre wy
stpuj w dugich zatokach i ujciach rzek. pooonych zgodnie z kierun
kiem wiatru Mog si one waha nawet o jeden metr Przy sztormie OdkJ158

Manewrowanie w porge

w ym bardzo niebezpieczna jest niska woda. W przypadku sztormu do

bowego moemy mie do czynienia z sytuacj odwrotn W jego efekoe woda w zatoce moe si podnie na tye. e keja. do ktrej planujeny zacumowa, n o e znale si pod wod Ciko wtedy zacum o
wa...
Z wieloma portami mona poczy si przez .UKF-k*. wic jak najbar
dziej polecabym zapytanie o stan wody i moliwoci cumowania Warto
te dowiedzie si. czy me czekaj nas jakie mne niespodziewane prze
szkody (np przecignite przez basen na nawietrzn ln y). Takie niespo
dzianki mog przedwczenie zakoczy manewr podejcia Jeli nie m o
na skontaktowa si przez radio z kapitanatem portu, proponuj wywoaena kanale 16 na niskiej mocy kogo znajdujcego s w danym porcie
- zawsze przyno to pozytywne rezultaty
M anewrowanie w p o rc ie
Do portu trzeba wpyn zdecydowanie, gdy tylko tak mona pokona
silne prdy pynce w rnych kierunkach Niezbdne jest te rozwijanie
odpowiedniej prdkoci, aby mc poradzie sobie z fal przyboju szalejc
gwkach portu Jeeli w chwili przekraczania gwek jacht zostanie wy
rzucony z kursu, czeka nas niechybne zderzenie z betonow konstrukcj
falochronu
Po mimciu gwek portu i znalezieniu si na spokojnej wodzie zmniej
szamy prdko na tye. aby zachowa sterowno Jest to niemay pro
fitemw przypadku mocno ograniczonej przestrzeni Najchtniej zatrzymaK>ytmy jacht i przestudiowali sytuacj w porcie, lecz niestety me jest to
akie proste
Przy zbyt maej prdkoci dzib od razu ucieka na zawietrzn Nowo
czesne jachty, z powodu ksztatu przekroju bocznego i kila. do utrzymania
iiursu. niestety wymagaj odpowiedniej prdkoci. Jeli si zatrzymamy,
ster przestanie dziaa, gdy ruba silnika zacznie obraca si bardzo
olno jakby .w prni*, a wywoany przez ni strumie me bdzie dociera
do petwy sterowe Dzib me bdzie chcia skrci, a jacht - niczym krab
-zacznie dryfowa bokiem na zawietrzn.
Moemy stan dokadnie pod wiatr, jeli ustawimy ster znajdujcy
fc w prdzie ruby. Trzeba przy tym bardzo uwaa G dy tylko dzib
rypadnie z linii wiatru, jacht zacznie odpada, co wymaga duej iloci
Tnejsca. me zawsze atwego do odrobienia - nawet silniejszym .kopniaczkiem' silnika Jeeli nie zadziaam y silnikiem zdecydowanie, to
tob me znajdzie si z powrotem w IinM wiatru i jacht zacznie dryfowa

18 Manewry portowe

R ysu n ek 18.1. P rzy elekcte ruby me zawsze udaje s* utrzyma jacht rut do wiato

bokiem To ostatnie moe by te oczywicie zamierzone, gdy d z* ,

tej metodzie (dzib zawsze do wiatru) m oem y atwo wprowadzi jactt
na wolne miejsce postojowe
Na kursie z wiatrem daj si dobrze utrzyma tytko te jachty, ktre pra
wie w ogle nie wykazuj efektu ruby Utrzymuj si wtedy w Ivw wiatru
dziki wstecznej pracy silnika G dy dzib si odchyli w bok. pozycj jacN
tu koryguje si sekundowym .pchniciem' w przd, po czym znowu daje
si na wsteczny w celu wyhamowania prdkoci Przy snym efekcie ru
by dzib szybko odkrci w stron dziaania ruby, niezalenie od ustawie
nia jachtu (poz 1. rys. 18.1). W odwrotnym pooeniu, jeli rufa jest wy
chylona za wiatr, w kierunku dziaania efektu ruby, wiatr przepycha dztb
w t sam stron (poz. 2). Wtedy jacht zaczyna dryfowa bokiem Nawet
wrzucenie biegu w przd nie pozwoli odzyska kontroli nad jachtem, gdy2
za kadym razem, gdy damy na wsteczny, sytuacja bdzie si powtarza
Waciwie istniej dwa podstawowe manewry, dziki ktrym mona za
planowa w sztormie nad wikszoci sytuacji w porcie. S to: odpowied
nia prdko jachtu lub stanie pod wiatr Stojc pod wiatr, a nastpnie da
jc si /Uiyfuwac moemy naprowadzi jacht w dowoln stron na dow*ne miejsce bez koniecznoci nadawania mu prdkoci I me potrzebujemy
do tego ogromnej przestrzeni.
W ten sposb moemy te obrci jacht prawie w miejscu, czy wyko
na manewr zacienionej cyrkulacji. Stojc w Imn wiatru, wychylamy s*er
i dryfujemy na zawietrzn (poz. 2. rys 18 2), po czym odpadamy w za
mierzonym kierunku (poz 3 i 4). Nie przesadmy tytko z odpadaniem, do
pki me nabierzemy odpowiedniej prdkoci!

160

Manewrowano w porem

Jest jednak pewien wyjtek eby wykona manewr zacienionej cyrkula<J z wykorzystaniem wiatru, na biegu wstecznym, powinnimy jacht o silyn prawoskrtnyn efekcie ruby lepiej odwrac w stron lewej burty, a te
i efektem lewoskrtnym - na praw burt. Uzasadnienie jest proste ostrzeie na wiatr moe si nie uda z powodu braku miejsca, a przy prbach poVawmrta dzib i tak bdzie stale odpada do wczeniejszej poy*
Kto w por nie przesunie dziobu na nawietrzn, koczy .mamie na zaetrznej" (rys 18 3 ) i jest to najmniej szczliwa pozycja - poprzecznie

161

18 Manewry portowe

do kierunku wiatru, w jakim zawietrznym kcie portu, czyli tam. gdzie

ju me manewry a tylko odbijacze mog pomc. W takim pooeniu wiatr
uparcie spycha jacht na to wszystko co znajduje si na zawietrznej Si
i kt spotkania z innym jachtem mona korygowa, wrzucajc na zmian
silnik przd-wstecz. ale najwaniejsze jest dobre oboenie jachtu odbjaczami. Ponadto w chwili spotkania jacht me powinien przemieszcza
si w przd ani w ty. aby swoj burt me otar burty zacumowanego
jachtu lub kei.

Podejcie przy silnym wietrze dopychajcym

Pyniemy pod moliwie najmniejszym ktem, mylc o tym. e ma to by
kurs nad dnem . W rzeczywistoci dzib wskazuje znacznie bardziej
na nawietrzn - tym bardziej, im wolniej pyniemy (poz. 1, rys. 184) Po
winnimy utrzymywa jak najbardziej prosty kurs nad dnem eby zdoby
troch przestrzeni zawietrznej, m oemy na chwil doda .gazu*, wtedy
jacht delikatnie podostrzy. Uwaga, eby wystajca rufa nie zawadzia in
nych jachtw (poz 2). N a wysokoci miejsca, do ktrego chcemy po
dej. w yham ow ujem y prdko krtkim i m ocnym cigiem wstecz,
a w przypadku silnego efektu ruby wykadamy te ster w stron jej dzia
ania (poz 3). Teraz wiatr zepchnie nas na wolne miejsce Za pomoc si
nika korygujemy nasze pooenie wzdu osi jachtu Aby dzib i rufa Zbb-

Rysunek 18.4. Podejcie przy s4nym wietrze dopychajcym

162

Cumowanie ruf na kotwicy i cumach

yy Si do kei. jednoczenie wykadamy ster i wrzucamy na chwil bieg

przd. 0 reszt zatroszcz si odbijacze ...

Podejcie przy silnym wietrze odpychajcym

najwygodniej jest pyn dokadnie pod wiatr i tak korygowa swoj pozy
cj. by dzib wskazywa dokadnie na koniec wolnego miejsca, w ktrym
chcemy stan (poz 1. rys. 18.5). Pync pod wiatr, cakowicie kontroluje
my jacht, a do kei zbliamy si dziobem. Jeden z zaogantw stoi przy ko
szu dziobowym i podaje odlego od kei w metrach. Desant schodzi
na ld i zakada cum dziobow, szpring dziobowy i podan na dzib cu
m rufow (poz 3). Teraz ostronie przy wyoonym sterze pracujemy sil
nikiem do przodu, eby docign ruf do nabrzea Nadal naley kontroowac odlego od kei, aby me uderzy dziobem (lub burt) o nabrzee.
Rwnoczenie z prac silnika rufa jest docigana do kei na zaoonej
czeniej cumie rufowej G dy ju prawidowo staniemy przy kei. zakada
ny szpring rufowy i gotowe.

Cumowanie ruf na kotwicy i cumach

Podchodzc ruf na biegu wstecznym, zrzucamy kotwic przed wonym
mfcjscem tak, aby acuch me opad na kotwice ssiadw. Reszta jest tyl-

18 Manewry portowe

ko sztuk jazdy na biegu wstecznym, co na niektrych jachtach jest trud

ne. a przy silnym wietrze bocznym nawet bardzo trudne Jeli jednak pr
bujemy. to pamitajmy o nastpujcych zasadach
Kotwic dziobow zrzucamy od strony nawietrznej tylko wtedy, kiedy
acuchy kotwiczne ssiadw s ze sob popltane. Jeli natomiast s
uoone rwnolegle, lepiej unika baaganu i wyrzuci kotwic w Im po
dejcia Zaoszczdzimy sobie wielu kopotw, gdy w przypadku pogorsze
nia si pogody niektre jachty bd zmuszone podnie kotwic i odej
Kiedy kotwice kilku jachtw bd popltane, podniesienie jednej z mdi
na pewno spowoduje zerwanie pozostaych.
Pync na biegu wstecznym, jacht bdzie prbowa wyrwa si spo
kontroli steru, gdy wiatr bdzie pcha dzib na zawietrzn, a dziaam*
steru moe by sabe Dlatego musimy nabra odpowiedniej prdko
mimo e moe to wystraszy nie tytko samego skipera. ae i obserwato
rw Ruta powinna zosta skierowana na nawietrzn tak. aby uzyska za
mierzony kurs drogi na dnem (poz 1. rys. 18 6). W odpowiedniej odtegtoci rzucamy kotwic, a jacht delikatnie zmniejsza prdko (poz. 2) Od
wagi' Zaczynamy zwalnia dopiero wtedy, kiedy ruf dojdziemy do wyso
koci dziobu ssiadujcego jachtu (poz 3). oszczdzajc mnym nerwe

Rysunek 18.6. Podej* rut przy silnym

164

wietrze bocznym

V tym rmejscu mamy ju oparcie w ssiadujcych dkach i jestemy za

bezpieczeni odbijaczami. Te ra z m oem y ostronie .dopasow a si*
do swojego stanowiska bez koniecznoci pamitania o efekcie ruby
(POZ 4 ).

Jeeli zbyt wczenie zwolnimy, jacht wypadnie z kursu, a ruba niebez

piecznie zbliy si do acuchw kotwicznych ssiadw Wtedy pomagaj
tyko .maszyna stop* oraz .wybra na kotwicy Stojc na kotwicy, musimy
yognc jacht z niebezpiecznej .acuchowej strefy Nastpnie podno
my kotwic i powtarzamy manewr podejcia
Jadc na biegu wstecznym, m oem y poprawi swoj sterowno,
hamujc acuchem kotwicznym. Na acuchu musi by zaw sze w yczu
walne lekkie napicie Kotwica rzucona pod ktem 30-45* dziaa stabibujco Ustawiajc jacht przy bocznym wietrze, dzib kieruje si lekko
na zawietrzn, a acuch kotwiczny na nawietrzn Jeli lekko wybie
rzemy kotwic, dzib przesunie si na nawietrzn, jeeli poluzujemy
-dzib skrci na zawietrzn. W ym aga to przede wszystkim wprawy we
.wspsterowamu z d zio b u . Je li me ma w sp p ra cy na d zio bie
i przy sterze oraz dcjdzie do .przesterowama . skiper na pewno me b
dzie szczliwy.

18 Manowry portowe

Cumowanie ruf na mooringach

Moonngi to liny podobne do acuchw kotwicznych, ktre s przymoco
wane do dna i poprowadzone prostopadle na kej Podchodzc ruf. t
piemy wystajcy z wody mooring, wycigamy go na dziobie i obkadamy
przedni koniec na knadze.
atwo powiedzie! Przy silnym wietrze bocznym to wcale me jest takie
proste Sam o podejcie ruf staje si trudniejsze, gdy przy sterowanej
me moemy wspomc si kotwic. Uywanie kotwicy, mimo moonngo*
jest medozwoone. poniewa kotwica moe poplta si z sieci moomgw. Wtedy niezbdny bdzie portowy nurek, ktry wanie czeka na tak
okazj Tylko dlaczego naszym kosztem?
Nowoczesne jachty o dobrej sterownoci mona atwo kontrolowa, do
dajc odrobin .gazu*. Problem wystpuje w starych typach jachto*
z dugim kilem Majc pewne dowiadczenie, mona je jednak przechy
trzy - podpywamy do wolnego miejsca (poz 1. patrz rys. 18.7). rbmy
zwrol przez sztag (poz 2 ) tak. eby wystawiona lekko na nawietrzn rufa
wskazywaa na miejsce postoju (poz 3 ) G dy wiatr dostatecznie pchme
dzib na stron zawietrzn, wpywamy na wstecznym na wolne miejsce

Rysunek 18 8 Podejcie z utyciem cumy rufowej

166

UtydQ kotwicy przy manewrach

joz 4). PocJczas ostatniej fazy manewru jacht jest ju bezpieczny misy innymi dkami, ta. jak opisalimy to wczeniej eby nie dopuci
30ucieczki dziobu na zawietrzn, gdy zajmujemy si moonngami. jak najs^iboej podajemy nawetrzn cum rufow i obkadamy j na kabestanie
j#nuy G d y cum a bdzie ju wybrana, z w yczuciem w rzucam y bieg
przd i dzib powraca na swoje miejsce (rys 18.8). Kolejna mesposanka czeka nas. gdy wychylimy ster z pozyqi zero - dzib daje si a
wo przesun w dowolnym kierunku Przez wybieranie i Iuzowanie na*erznej cumy rufowej na kabestanie genuy mona przeholowa jacht
Zaskakujce jak atwo dziki temu kontrolowa jacht, me korzystajc z niayjej pomocy na kei Silnikiem przesuwamy dzib, sterem ruf. a dziki
rumie oboonej na kabestanie genuy jacht przesuwa si w przd i w ty.
Mooring musi zosta wycignity z w ody i oboony tak jak cuma
-a knadze dziobowej Teraz przesuwamy jacht, manewrujc cum rufo<q. o jeden metr do przodu i wybieramy luz na knadze dziobowej Wraca
na na biegu wstecznym do poprzedniej pozyqi. jednoczenie wybierajc
iz na cumie rufowej, mooring si napra, dokadnie tak. jak bymy so
fie lego yczyli przy sinym wietrze Ssiedzi pozazdroszcz nam takiego
nanewru

Uycie kotwicy w sytuacji awaryjnej

Ve na prno przy trudnych manewrach portowych mamy w gotowoci
ohwc W pierwszej kolejnoci uywamy jej. gdy zawiedzie nas silnik lub
Jtiaamy nad mm kontrol W w czas pom oe nam tylko szybkie w y
ostrzenie i zrzucenie kotwicy Wtedy jest to ju tylko kwestia stalowych
wwow - hamujemy z wyczuciem i Iuzujemy tyle tacucha. a wyczerpie
nam miejsce, ktrego z reguy i tak mamy za mao Kady metr acu
cha moe zdecydowa o tym. czy kotwica przytrzyma.

Uycie kotwicy przy manewrach

Jaaii mamy na pokadzie dowiadczonego specjalist od kotwiczenia.
ffOZemy przy manewrach w espiie si kotwic, np przy ostrzeniu z kurtu z wiatrem lub pwiatrem Kotwic zrzucamy ze swobodnie spadaj
cym acuchem i przy maej prdkoci, aby me zahaczya o dzib (poz. 1.
Mtrz rys 18 9). Przy ostrzeniu wyhamowujemy na kotwicy (poz. 2). me
dopuszczajc do dalszego ostrzenia (poz 3). acuch kotwiczny moe
fObe w czasie cumowania za dziobowy ster strumieniowy Wystarczy tyt*o luzwac go J . wyczuciem* (poz. 4).

167

Trudnoci manewrowo przy nieopywowym sterze

Rady i wskazwki dotyczce manewrw portowych mona jeszcze (Huge
wylicza Jednak mylc o nich. naley zwrci uwag na wystpujc*
ograniczenie Prawie wszystkie przedstawione poprzednio sposoby po
stpowania mona zrealizowa jedynie uywajc ruby, dziki ktrej stru
mie wody opywa ster Istniej oczywicie jachty bdce odstpstwem
od tej reguy Przykadowo stosuje si napdy X . za pomoc ktrych ru
ba wychodzi pionowo spod dna kaduba tak. e strumie wody me docie
ra do steru Na starszych jachtach m ona spotka ruby, ktre s tak
przymocowane, e wychodz z tylnej czci dna kaduba. Przy pierw
szym rozwizaniu manewruje si dobrze tylko przy dostatecznie duej
prdkoci, przez co me kade zatrzymanie lub obrcenie jachtu uda s
kontrolowa Przy togo rodzaju rubie me wchodzibym w czasie sztormu
do wskiego portu.

Stawanie na kotwicy w zatoce

Czsto najlepsz alternatyw dla portu jest osonita zatoka, w ktrej rw
trzeba wykonywa niebezpiecznych manewrw portowych Zamiast tego
nasuwa si jednak inne pytanie czy kotwica utrzyma7
168

Stawame na kotwKy w zatoce

Odpowiedzmy od *azu - nigdy nie mona by tego do koca pewnym

Ne chcemy tutaj powtarza wykadu o kotwicach, lecz przybliy temat
urzdzenia kotwicznego W ekstrem alnych sytuacjach, a te zale
od wiatru, moe to by kwesti decydujc.
Na pewno dwie kotwice s lepsze ni jedna Nasz trud si opaci jeli
; wybranej metody wydobdziemy wszystko co moliwe Zdecydowanie
ne polecam metody dwch kotwic ustawionych na odrbnych acuchach
UD lnach w ksztacie litery V. Metoda ta sprawdza si bowiem tylko wte
dy kiedy kotwice nie s ustawione zbyt daleko od siebie, a kierunek wia
tru jest stay W przeciwnym razie spowoduje to jedynie naprzemienne
okowit obcianie tylko jednej z kotwic
Przy silnym wietrze lepszym rozwizaniem s dwie kotwice na jednym
Ikcuchu, tzw tandem Przypina si je za pomoc szekli do jednego du(j*go acucha w ocstpie 3 metrw
Cay ukad dziaa w jednej linii, czyli w kierunku cigu Obie kotwice
spieraj si wzajemnie tak. by kada z nich dobrze chwycia Kotwice*

***un*A 18.10. Lagodxeme

***& ow a ma

169

18 Manewry portowe

i acuch maj rwnomierny wkad w utrzymywanie jachtu, przy czyn

kotwice odpowiadaj za stawianie oporu, a acuch za dziaanie amor
tyzujce.
Nieraz zdarzao si. e kotwice trzymay a windy kotwiczne byy wyry
wane z podstaw, zwaszcza gdy uchwyty miay ju wiele lat. CXatego do
datkowo zabezpieczybym acuch kotwiczny na windzie, np wic do
datkow lin do acucha i obkadajc j na knadze.
Myszkowanie jachtu na kotwicy jest me tytko nieprzyjemne, lecz take
szkodliwe dla okucia dziobu Mona nad nim zapanowa jeJi pi me
trw przed dziobem do cze p im y do acucha lin i zaknagujemy j
na rdokrciu (patrz rys 18 10). W ten sposb ustawimy jacht skone
do kierunku wiatru, dziki czemu przy prawidowo wyregulowanym uka
dzie jacht przestanie si tak nerwowo szarpa. Lekkiego bujania me da
si wprawdzie umkn cakowicie, ale nie jest ono szkodliwe

19 Sytuacjeawaryjne

MMu z nas w ogle me myli o awanach lub wypadkach, gdy prawdopo

dobiestwo ich wystpienia jest mae. a poza tym mog one przytrafi si
.wszystkim - tylko ne nam". Takie podejcie koniecznie trzeba zrewidowa.
Zapewnienie sobie bezpieczestwa me wymaga nadmiernego wysiku,
a nawet moe by przyjemne Raqonalne podejcie do sytuacji awaryjnych
wymaga nauczenia si odpowiednich reakqi i zachowa zwikszajcych
szanse bezpiecznego wychodzenia z opresji, gdy ju do nich dojdzie
Zalecibym praktyczne przewiczenie kilku m anewrw przydatnych
w takich sytuacjach. M oe to by np wsiadanie do tratwy ratunkowej
na fali. przecinanie kawaka Imy stalowej, czy prba zejcia z mielizny
przy spokojnym stanie morza.** Na wikszych falach warto te przewi
czy manewr .czowiek za burt*, uywajc odbijacza za cel. Dziki temu
mona si wiele nauczy.
Sytuacje awaryjne, o ktrych mowa w tym rozdziale, ograniczaj
do zdarze mogcych wydarzy si podczas zej pogody lub takich, ktre
w sztormie przebiegaj zupenie inaczej ni w normalnych warunkach po
godowych Nie bcziemy jednak powtarza materiau szkoleniowego
obejmujcego normalne warunki.

Czowiek za burt - na lince bezpieczestwa

Czowiek za burt to najbardziej prawdopodobny i zarazem najbardziej
dramatyczny wypadek ze wszystkich sytuacji awaryjnych W gr wchodzi
Iu ratowanie ludzkiego ycia w najtrudniejszych warunkach i niestety cz
sto z maymi szansami na sukces Nawiasem mwic, prosz o wyrozu

*Wedtog polskiego prawa jacht, ktry wszed na rrseizne treo dokumenty Zeflk^oee i konieczne jest jego zbadanie przez inspektora PRS. dlatego u n a s n e
2^sce 119 wiczebnych mielizn (przyp red ).

171

19 Sytuaqe awaryjne

miao. e uywam tu typowych zwrotw typu czowiek za burt, zaogant do steru czy zaogant do kotwicy - oczywicie mam tu na myli rw
nie pe esk
Zacznijmy od najatwiejszego przypadku - osoba w is i za burt na wpi
tej na pokadzie lince bezpieczestwa. Sposb odzyskania takiego zaoganta bazuje na tym . e na stronie zaw ietrznej woda jest wysoka
i przy wysokiej fali moe dochodzi nawet do krawdzi pokadu Tak samo
unosi si nasz zaogant Jeli jest on przecitnie sprawny fizycznie, w od
powiedniej chwili moe zapa si relmgu i wdrapa z powrotem na po
kad przy pomocy drugiej osoby, ktra z pokadu wciga koleg, trzymajc
go za ubranie Wszystko musi odby si do szybko, gdy przy prdko
ci 6 wzw, wiszc w wodzie za burt, nie da si dugo wytrzyma Liny
bezpieczestwa bardzo mocno szarpi zaogantem. a napywajca ze
wszystkich stron woda znaczco utrudnia oddychanie Oczywicie w ra
mach sprawdzenia, w normalnych warunkach, mona da si pohoowac
troch na linie bezpieczestwa - to te poyteczne dowiadcze!
Jeli osoba znajdujca si w wodzie me jest wystarczajco silna, trzeba
jej pomc, wycigajc za link bezpieczestwa. Energicznym pocigni
ciem naley wycign z wody przede wszystkim tuw Dziki prdom
powierzchniowym nogi pozostan na powierzchni wody. Nastpnie jed
na z osb z pokadu wyciga nieszcznika w caoci na jacht. Do wyci
gania mona uy rk. a jeli to nie wystarczy, rwnie bosaka, ktry na
ley ostronie zahaczy o ubranie, a potem przekrci Sprbujcie!
Jeeli .ofiara" wisi na burcie nawietrznej, robimy zwrot przez sztag. po
zostajc na wstecznym foku. Po staniciu w dryf jacht przechyla si
w stron nieszcznika, tak jak sobie tego yczylimy Dalej moemy po
stpi analogicznie jak opisano poprzednio, z jedn tylko rnic - nieste
ty brakuje nam prdkoci, dziki ktrej osoba za burt moga atwo unie
na powierzchni nogi Dlatego tym razem naley sobie pomc, zaczepia
jc bosak o nogawki spodni i w ten sposb podcign czowieka na po
kad Zaskakujco dobry sposb!
Jedna uwaga: jeeli wpinamy dug link bezpieczestwa do jarzma
masztu, jej dugo musi by wymierzono tak. aby w przypadku wypad
nicia za burt zaogant pywa na wysokoci kokpitu

Czowiek za burt - za ruf jachtu

W sytuacjach awaryjnych szkolne manewry si me sprawdzaj, gdy po
woduj zbytnie oddalenie si od czowieka oraz duy znos na zawietrzn
Wtedy z trudem udaje si powrci na wczeniejsz pozycj Chodzi O to
172

Cztowie* i a burt -

za rut fachtu

jby jacht pozosta jak najbliej czowieka i utrzyma sw wysoko. Jedy

ne utrzymujc kontakt wzrokowy z czowiekiem za burt, mamy szanse
na jego uratowanie Osoba znajdujca si w wodzie znika za kolejnymi
atomi i traci si j z oczu w przecigu kilku sekund. Dlatego koniecz
najest natychmiastowa reakcja
Sternik, ktry prawdopodobnie jest sam w kokpicie. w takiej chwili me
-noe zajmowa si sprztem ratunkowym lub sparaliowany gapi si
na ofiar Musi on natychmiast wykona zwrot przez sztag i ustawi jacht
dryfie Nie spuszczajc ofiary z oczu. powinien powiadomi o zdarzeniu
reszt zaogi wykrzykujc komendy .Czowiek za burt! W szyscy na poUadr i tak dalej (rys 19.1). Jeli ma pod rk przycisk alarmowy D S C .
powinien natychmiast wczy sygna.
Natychmiastowy zwrot jest najlepszym sposobem, e b y me straci
czowieka z oczu Sternik moe rwnie wyrzuci za burt paw alarmo
w lub radioptaw w celu oznaczenia przyblionego miejsca pobytu zaoganta. jeli oczywicie s dostpne pod rk Dodatkowo zaczyna namie
rza osob w wodzie za pomoc kompasu, by mc j potem atwo odna
le - nawet jeli na chwil zostanie zasonita przez fal

\
\

\
\

\
\

N
/
/

173

>9 Sytuaqe awaryjne

Sternik musi zaniecha wszelkich czynnoci, ktre mogyby zakci je
go kontakt wzrokowy z czowiekiem. Sam musi oceni, czy moe wczy
silnik Na niektrych jachtach w tym celu trzeba si schyli albo podej
do zejciwki. Wtedy chyba lepiej z tego zrezygnowa
Najdogodniejsze warunki do ratowania wystpuj, gdy znajdujemy si
w pwietrze lub w kursie na wiatr i moemy natychmiast zareagowa Wte
dy robimy zwrot, stajemy w dryfte i jestemy spychani do miejsca, w ktrym
znajduje si ofiara (rys 19.2). Naturalnie stem* zaraz po ustawieniu jachtu
w pobliu czowieka wyrzuca odpowiednie rodki ratunkowe
Dziaania rozpoczynamy, gdy reszta zaogi znajdzie si na pokadzie
Odpalamy silnik i z jego pomoc podpywamy do ofiary Wczeniej me za
pomnijmy sprawdzi lin, eby adna z nich nie wkrcia si w rub
- jeszcze tego by brakowao. Teraz musimy wszystko zorganizowa
Ogaszamy kto obserwuje czowieka, kto pomaga w kokpiae. a kto prze
prowadza manewr W krytycznych sytuacjach precyzyjne dowodzenie jest
najwaniejsze
Pokonanie oporu fal i wiatru w trakcie ostrzenia moe nie by proste
Jest szansa, e za pomoc silnika uda si utrzyma p o zyq wzgldem
wiatru, ale nie ma adnej pewnoci, e tak bdzie. Naturalnie ju daw
no pucilim y nawietrzne szoty foka. Jeli teraz nie poruszamy si
do przodu, musimy uy zarwno agli, jak i silnika W midzyczasie
wszystkie rce zdolne do pracy powinny ju by na pokadzie Jeli jest
konieczne halsowanie, to na jak najmniejszej przestrzeni, aby nie stra
ci ofiary z oczu.

Rysunek 19.2. Czowiek za burt

poda Sn

174

przypadek najdogodniejszy stan w

Czowiek za burt - za ruf jachtu

Przy wzburzonym morzu ostrzenie metod szkoleniow w celu podeCirania czowieka z wody z pewnoci si me powiedzie. C o gorsza jacht
ITXiie zsun si tyem po zboczu fali i skoczy ze zamanym sterem
Dlatego zamiast ostrzy trzeba tak sterowa jachtem, ab y stan on
w dryf po nawietrznej stronie ofiary (rys. 19.3). Wtedy dopiero moemy
zaj si naszym czowiekiem
Przy stawaniu w cryf wspomagamy si silnikiem, eby jacht mg do
brze si ustawi Silnika uywa si take w najtrudniejszych sytuacjach,
nawet gdy znajdujemy si blisko czowieka, podchodzc do mego z za
chowaniem najwikszej ostronoci. Sternik cay czas obserwuje ofiar
i w odpowiednim momencie wrzuca silnik na luz.
Stajc w dryf nie Iuzujemy szotw, bo dziki temu jacht bdzie si znaj
dowa w przechyle, od uatwi podebranie czowieka z wody Najlepiej wci
gn go na pokad, wykorzystujc wysoko fal i przechy jachtu - tak jak
w poprzednim przypadku. atwiej byoby to zrobi, wykorzystujc drabink
zamontowan na rule, ale jacht bdzie si prawdopodobnie tak bardzo
koysa, e prdzej zatuczemy kadubem nasz ofiar na mier Przede
wszystkim podajemy mu lin, a najlepiej od razu trzy. aby mie pewno,
e jedn z nich zapa i obwiza si ni Cakowit iluzj jest podawanie
pywajcych Im - s one za lekkie oraz zbyt atwo poddaj si falom i wia
trowi O wiele lepsze s szoty i cumy. mimo e szybko opadaj na dno

175

19 Sytuaqe awaryjne

Jeeli czowiek cakowicie opad ju z si. jeden z zaogantw mu*

do mego wyskoczy i obwiza go lin Do podjcia z wody doskonal
nadaje si fa spina kera albo talia ratunkowa
W tym momencie warto powiedzie kilka sw o zastosowaniu rodkw
ratunkowych w procedurze manewru .czowiek za burt*. Poza boj zna
czc przyblione miejsce wypadnicia za burt, wikszo rodkw ma
nadaje si do natychmiastowego uycia Nie wono dopuci do tego. aby
sternik straci ofiar z oczu. dlatego me moe zajmowa si odwizywa
niem zabezpieczonych przed sztormem linek od pywajcych rodkw ra
tunkowych lub kapokw. Z drugiej strony wszystko, co me zostaoby po
rzdnie przymocowane do jachtu ju dawno odpynoby z pierwsz wik
sz fal
Dopiero gdy jestemy blisko czowieka, moemy zaj si rodkami ra
tunkowymi Zreszt mamy ju wtedy na pokadzie ca zaog, ktra mo
e zaj si ich przygotowaniem Jednak i tu pojawia si may problem
wyrzucenie rozwinitej liny ratunkowej bdzie skuteczne jedynie wtedy
kiedy podejdziemy bardzo blisko ofiary W naszym przypadku to si zga
dza - mijamy czowieka w bejdewindzie. robimy zwrot i stajemy w dryf tuz
przed nim Przy takim manewrze Ima ratunkowa uoy si w pkole tu
przy czowieku. A zatem prawie idealnie. Natomiast przy podejciu
pod wiatr Ima bdzie jedynie holowana za nasz ruf Jeli manewr t
nie powiedzie, a czowiek jakim cudem zapie lin. to przy powtrzeni
manewru linka zostanie natychmiast wyrwana z jego rk. Wykorzysta
liny ratunkowej polecabym wic tylko przy m anewrze ze stawaniem
w dryf
Kamizelki i koa ratunkowe udaje si wyrzuci na bardzo ma odtego. a jeli nie zostan precyzyjnie wyrzucone, sztorm natychmiast ze
pchnie je w zupenie innym kierunku.
Powrmy jednak do samego manewru Wedug powszechnej opm*
opisane tu postpowanie jest najlepsze dla standardowych jachtw tury
stycznych. Oczywicie me jest to postpowanie uniwersalne Dla mnych
typw jachtw i przy wikszej zaodze lepsze bd inne metody Nieza
lenie od typu jachtu obowizuje jedno zasado oko na czowieka i pozo
sta jak najbliej
Kadego skipera zachcam do ustalenia i przewiczenia optymalnej
procedury postpow ania uw zgldniajcej waciw oci jego jachtu
Do obowizkowych zalece bezpieczestwa naley rwnie poinformo
wanie zaogi o opracowanej procedurze postpowania, cho jeszcze lep
sze byoby przedyskutowanie tej sprawy podczas spokojnej nocnej wach
ty ub przy kubku kawy

176

Motody postulu*anta
Metody p o s z u k iw a n ia
atwo wyobrazi sobie. jakie napicie, stres lub nawet stracb towarzysz
nam przy manewrze .czowiek za burt'. Nie chodzi przy tym o boj trenngow, lecz o ywego czowieka - zreszt nie bye jakiego, bo to przeo ti GoSka albo Misiek'
Jeli mimo podjcia prawidowej akcji ratunkowej tracimy czowieka
l oczu. sytuacja staje si krytyczna Zaczynaj rozprzestrzenia si
strach i panika Tasie gwatowne reakcje s jak najbardziej zrozumiae,
lecz przede wszystkim niebezpieczne Pywanie w kko w miejscu, w kt
rym widziano ofiar ostatni raz lub eglowanie ze strony na stron stano
w strat cennego czasu i powikszanie odlegoci przez nieznany nam
znos. Ten ostatni moe kosztowa ycie
Z pomoc namiaru wykonanego na przykad na kompasie sterowym
wiemy. na jakim kursie znajduje si czowiek i m am y informacj, w jalum przyblionym kierunku powinnimy go szuka. Jeli znajduje si on
za trzema okresami fali. naley jak najszybciej - dopki nie oddalilimy
s zbyt daleko - przerwa kady wykonywany manewr. Nastpnie na
ley skierowa si na kurs uzyskany z namiaru z uwzgldnieniem od
powiednich poprawek. Trzeba zanotowa czas oraz log. aby okreli
przyblion pozycj czowieka i czas niezbdny na dotarcie do mego
Po znalezieniu si na wskazanej pozycji i okazaniu si. e nie ma tam
czowieka, naley rozp ocz poszukiw ania w edug odpow iedniego
wzoru W przeciwnym razie, udzc si. e za chwil odnajdziemy po
szukiwanego, pozostaniemy zbyt dugo i w niekontrolowany sposb
na pozycji, w ktrej spodziewalimy si go znale. G d y zorientujemy
s. e jestemy w niewaciwym miejscu, musimy rozpocz poszuki
wania na przylegajcych fragmentach morza Mwic dokadniej, miej
sca musimy przeszukiwa systematycznie w taki sposb, aby adnego
*e opuci
Istniej rne sposoby przeprowadzania poszukiwa Dla nas najodpo
r n i e j s z y jest opisany dalej sposb, ktry koncentruje si na miejscach
bezporednio zwizanych z mieiscem wypadku i mona go przeprowa
dzi bez szczeglnych kompiikaqi nawigacyjnych.
Poszukiwanie zaczyna si ok. 200 metrw powyej oczekiwanego miej
sca pobytu czowieka patrzc od nawietrznej strony. Dopywam y tam
*woma halsami (kady trwa ok 2 mm), wspomagajc si silnikiem Po
cztek naszego poszukiwania oznaczamy boj z chorgiewk Jeli nie
t^amy ju adnej pod rk. moemy uy odbacza. materaca z koi lub
amizelki ratunkowej z dowizan lin. ktra ma spenia rol dryfkotwy

177

19 Sytuaqe awryjne

Najlepiej wyrzuci kilka przedm-otow. co zwikszy szans ponownego od

nalezienia tak oznakowanego miejsca (rys. 19 4).
Odpadamy z punktu wyjciowego i pyniemy takim kursem wzgldem
wiatru, ktry zgodnie z naszym dowiadczeniem da nam drog nad dnem
wynoszc ok 100* (przewanie jest to pwiatr na wskaniku wiatru)
O d punktu startowego zaczynamy mierzy czas Po jednej minucie, czy*
po ok. 200 metrach (przy 6 wzach), robimy zwrot i pyniemy z powrotem
w kierunku boi. mijamy j i po nastpnej minucie robimy kolejny zwiot
Pync w ten sposb raz w jedn, raz w drug stron, jestemy powo*
znoszeni wraz z boj na zawietrzn stron. Dryfowanie boi daje nam
pewno, e przeszukujemy regularne pasma morza Jeli boja dryfuje
z prdkoci 1 wza to rednia odlego midzy kursami poszukiwaw
czymi wynosi 70 metrw, a odlego midzy kracami (tam gdzie robimy
zwroty) 150 metrw Nie naley zwiksza szerokoci pasma, nawet jett
naszym zamiarem jest wyduenie drogi poszukiwa
178

Metody poszukiwana

O powodzeniu poszukiwania decyduje rwnie jasny podzia zada

midzy zaogantw Sternik jest odpowiedzialny za precyzj manewru
- musi utrzyma kurs, liczy sekundy, decyduje o miejscu zwrotu I ob
serwuje boj Inni zaoganci bardzo uwanie obserwuj przydzielone
m sektory.
Przebycie szeciu odcinkw trasy jest jednoznaczne z przeszukaniem
kwadratu o bokach 400*400 metrw, w ktrego rodku znajduje si praw
dopodobny punkt wypadku Poniewa czowiek znajdujcy si w wodzie
ne przemieszcza si nawet w silnym sztormie, nie zakadamy dla niego
adnego dryfu.
Jeeli postpowanie zgodnie z proponowan procedur poszukiwania
we przyniesie rezultatu, to bdziem y musieli powtrzy ten manewr
na ssiednich sektorach. Naturalnie zaczynamy od tego. w ktrym - weitug rekonstrukqi 2darzema - istnieje najwiksze prawdopodobiestwo
odnalezienia czowieka. Nie naley zbyt szybko zmienia postpowania
na eme. obejmujce duo wikszy obszar. Przeszukiwanie wikszego te
rmu zmniejszy precyzj i zwikszy ryzyko niepowodzenia.
Powtrzenie tej metody wymaga nowego punktu startowego, czyli no
wych danych z nawigacji zliczemowej Jego precyzyjne obliczenie jest
czynnikiem decydujcym G dy ju go mamy. ponownie wyrzucamy boj
i rozpoczynamy poszukiwanie zgodnie z ustalon procedur.
Najpniej przy zmianie sektora poszukiwa trzeba wyznaczy nawiga
tora. ktry bdzie dokadnie zaznacza przeszukiwane kwadraty
Nowoczesne, elektroniczne systemy nawigacyjne, takie jak G P S . maj
budowan funkcj .czowiek za burt*, ktr aktywuje si w bardzo pro
sty sposb przez wcinicie odpowiedniego przycisku Jeli nasz jacht
jnt wyposaony w takie urzdzenie, przy omawianiu zasad bezpiecze
stwa podczas rejsu powinnimy pouczy zaog w jaki sposb obsuguje
s t funkcj. Jeeli kto pod pokadem usyszy okrzyk .czowiek za bur
t*. powinien natychmiast podej do urzdzenia G P S i nacisn przycisk
MOB O d tej chwili na wywietlaczu bdzie pokazywany aktualny narmar
odtego od ustalanej pozycji
Lepsze urzdzenia maj funkcj plotting, dziki ktrej na wywietlaczu
m wykrelany aktualny kurs (droga jachtu nad dnem) Na ekranie znajIuje si rwnie pozycja .czowiek za burt*, dziki czemu - przy odpowiedniej skali (np 1 kratka rwna 1 M m ) mona idealnie kontrolowa
schemat poszukiwa

"MOB (ang Man overboard) - czowiek za burt (prryp Ajin ).

t79

19 Sytuaqe a w a r y j n e _________________________________________________

Warto te doda kilka sw o pomocy uzyskiwanej z zewntrz W przeszukiwaniu pierwszych sektorw na niewiele zdadz st inne statki, sa
moloty. migowce lub jednostki ratownicze Jeli jednak jestemy zmu
szeni rozszerzy nasze poszukiwania na wikszy obszar, me moemy
zrezygnowa z tej pomocy. Aby me traci czasu, od razu trzeba zawiado
mi odpowiednie suby ratownicze (SA R *). Profesjonalni ratownicy oce
ni sytuacj i niezwocznie podejm najwaciwsze dziaania.
Jeeli posiadamy na pokadzie EPlRB'''. w chw * rozpoczcia poszuki
wa powinnimy j uaktywni, nawet jeli jeszcze me zdecydowahmy si
na pomoc z zewntrz Gdy jednak podejmiemy tak decyzj, pozycja po
cztkowa bdzie ju podana
Radiopawa EP IR B jest czci systemu wspomaganego satelitarnie
dziki czem u inform aqa o wypadku w raz z pozycj zostaje zgoszo
na waciwym subom ratowniczym Te z kolei mog szybko podj od
powiednie kroki i zorganizowa akcj ratunkow Bardzo wane jest rw
nie pamitanie o odwoaniu alarmu niezwocznie po odnalezieniu nie
szcznika
Naley jeszcze doda pewn uwag odnonie poszukiwa. Sztormo
wy wzr poszukiwawczy zawarty w .Poradniku poszukiwania i ratowania
dla statkw handlowych (M E R S A R )* me daje si zrealizowa na wik
szoci jachtw aglowych Nie uwzgldnia bowiem faktu, e jachty t
uzalenione od aktualnych warunkw pogodowych znacznie bardziej ni
statki o napdzie mechanicznym. Na przykad me s w stanie odpo
wiednio wyostrzy i musz postpi wedug wasnej metody poszukiwa
(rys. 19 4).

Wdarcie si wody pod pokad

W ksice o taktykach sztormowych, z dwch powodw powinna znale
si rwnie inna sytuacja awaryjna, a mianowicie wdarcie si wody
pod pokad

' SAR (ang Search and Rescue) - Morska Suba Poszukiwania i Ratownictwa
(przyp. red.).
r EPIRB (ang E m e rg e n c y Position-Indrcaling R adio B e acon ) - rad pawa
(przyp. tkxn ).
* MERSAR (ang Merchant Ship Search and Rescue Manual) - Poradnik poszu
kiwana i ratowania dla statkw handlowych wydany przez Midzynarodow Orga
nizacj Morsk IMO (przyp md )

180

WOarue

s<?

*dy pop pokad

Po pierwsze na obszarach sztorm owych ronie ryzyko natrafienia

na mebezpieczre unoszce si na wodzie przedmioty, ktre zelizgny
si z pokadw innych statkw Zderzeme z mmi moe spowodowa na
wet bardzo grone uszkodzenia kaduba jachtu. Po drugie w czasie sztor
mu woda znajdujca si na jachcie ma zupenie niespodziewane waci
woci W aciwe wytwarza ona falowanie, ktre rozbija si pod poka
dem Jeli nagromadzi si duo wody. a deski podogowe zaczn uderza
0 wszystko dookoa, to pod pokadem rozpta si pieko I musimy mie
tego wiadomo*
Odpowiednie rodki zaradcze moemy zastosowa tylko wwczas, gdy
w por zauw aym y podnoszcy si poziom wody w zzie. Zgodnie
z uzgodnionym przydziaem zada wolnych zaogantw naley zagoni
pod pokad, eby sprawdzili wszystkie zawory i sprbowali odnale prze
ciek Trzeba przy tym sprawdzi nie tylko zawory, ale take wszystkie
przepusty burtowe cznie z zamknitymi przewodami, a wic odpywy
kokpitowe. ukad wydechowy, urzdzenia (log i echosond), jak i pompy
wodne Przy silnym koysaniu nie trudno o awan lub poluzowanie ele
mentw. Naley te pomyle o tym. e przy mocnych przechyach urz
dzenia odpywowe mog znajdowa si poniej linii wody. przez co woda
znajdujca si w przewodach lub pompach moe ponownie dostawa si
do wntrza jachtu. Tak dzieje si przede wszystkim w nowoczesnych
pompach zanurzeniowych lub odrodkowych, ktre nie maj zabezpie
czenia zwrotnego uniemoliwiajcego powrt wody Sprawy przybior zy
obrt, gdy wtargnicie wody zauwaymy zbyt pno. W latach siedem
dziesitych. w cieninie Skagerrak z tego wanie powodu zaton w czaM sztormu pkny jacht Wod pod pokadem zauwaono dopiero wtedy,
kdy w mesie panowa ju totalny chaos. Nikt ju me by w stanie zej
pod pokad bez obawy, e zostanie zaatakowany przez pywajce deski
1mne elementy Zastanawianie si nad miejscem przecieku me miao
wic najmniejszego sensu, tym bardziej jego uszczelnianie Zaog udao
u uratowa, a o zdarzeniu i jego przyczynach poinformowa kapitan
jachtu
Od tamtego wydarzenia stao si jasne, e w czasie sztormu sprawdza
nw zzy jest konieczne i to w krtkich odstpach czasu Konbuia z z po
winna by rwnie wpisana do obowizkw kadej wachty. Czstsze
prawdzame te nie zaszkodzi Dzisiaj na szczcie mamy ju automaty
czajce pampy zzowe, gdy podnosi si poziom wody.
Co zrobi, jeli jednak pod pokadem wszystko ju pywa? Mona zro
bi tylko jedro pompowa i to zarwno pompami, jak i wiadrami Nie ma
jc wyboru, ustawiamy odpowiednio ludzi, a kto musi zanurzy nogi

181

19 Sytumcp awary/rm

w wodzie Siniaki w takiej sytuacji s niemal gwarantowane, lecz najwa

niejsze. by gowa pozostaa niezagroona Poza tym wybieranie wody
wiaderkiem przynosi wicej rezultatw ni najlepsza pompa! No wic hop
dowody!
Jeeli przypuszczamy, e kadub na przedzie statku zosta uszkodzony
przez pywajcy przedmiot, m ona zadziaa jednoczenie z pokadu
i zatka dziur aglem Polecabym wywiczenie takiego postpowania
przy 6 wzach i przy rednim stanie morza Da si to zrobi! Ja uyem
do tego foka II. przywizaem rg szotowy do okucia dziobowego, a rg
halsowy i faowy podaem zaogantom na sterburde i bakburcie Pniej
rodek agla zrzuciem z kosza dziobowego do wody tak. aby pod wpy
wem prdkoci przyleg do dziobu Wtedy zaoganci z rogami agla mu
sieli nimi troch pomanewrowac a agiel uoy si na kadubie we wa
ciwy sposb
Jeli pod pokadem mamy wod. musimy liczy si z tym. e akumula
tory przestan dawa prd. a wic radiostacja moe przesta dziaa Na
wet jeli sytuacja nie jest bardzo niebezpieczna, zalecabym nadanie
przygotowanego komunikatu z aktualn pozycj, opisem problemu oraz
wasnych zamiarw. W krtkich odstpach czasu informujemy nastpnie
przez ra d , e wszystko przebiega zgodnie z planem, a gdy sytuacja zo
stanie ju opanowana, alarm naley odwoa Jeeli w midzyczasie ra
diostacja zamilknie, to dziki wczeniej podjtym d zia a n m bdziemy
mogli liczy na pomoc sub ratunkowych. Wikszo statkw sub por
towych, ratowniczych, holowniczych oraz przeciwpoarowych ma pompy
zanurzeniowe o duej wydajnoci Jeli tylko jestemy w stanie utrzyma
jacht na wodzie do czasu przybycia pomocy, to istnieje dua szansa, e
jacht uda si uratowa przed zatoniciem Prac pomp zapewnia prd
dostarczany przez dugi kabel z gwnego statku ratowniczego S one
zanurzane w nagromadzonej na jachcie wodzie, ktra jest odpompowy
wana na zewntrz jachtu.

Opuszczanie jachtu
Decyzjo o opuszczeniu jachtu i przeniesieniu cm? do tratwy ratunkowej
lub do statku sub ratunkowych, podejmowana jest z reguy w nadzwy
czaj stresujcej sytuacji Tym atwiej zrozum ie wiele znanych bd
nych decyzji. Jachty opuszczano bez uzasadnienia, a suby ratunko
we zawiadamiano zbyt pno A mogoby by zupenie inaczej, gdyby
w gowach eglarzy wezwanie pomocy me byo jednoznaczne z opusz
czeniem statku.

182

Przestadka do tratwy ratunkowey

Wezwame porrocy w chwili, gdy me mona z ca pewnoci stwier

dzi. te statek i zaoga s zagroeni, to aden wstyd, a ju na pewno si
za to me paca Wrcz przeciwnie - dziki temu suby ratunkowe bd
mogy w por wyda dyspozycje o wypyniciu, eby w chwili zaistnienia
taktycznego niebezpieczestwa by ju bliej nas. Jeli sami zapanujemy
nad sytuacj - tym lepiej'
Wczeniejszy kontakt radiowy ma jeszcze wicej zalet Pracownicy
sub ratowniczych s profesjonalistami dysponujcymi ogromnym do
wiadczeniem na morzu, a swj rewir znaj jak wasn kiesze Mog
udzieli nam cennych rad. np gdzie z naszej pozycji najbliej do bezp*cznego miejsca lub ktrych obszarw lepiej umka Moemy poprosi
rwnie o ledzenie naszej pozycji albo ustali miejsce spotkania
Jeli suby ratunkowe wiedz kto znajduje si pod ich opiek i jaka jest
jego pozycja, mog lepiej koordynowa akcj ratunkow Dziki temu
wszystkie jachty potrzebujce pomocy mog wysa w jedno miejsce, aby
jak najwikszej ich liczbie mogy udzieli pomocy, zaczynajc od najbar
dziej zagroonego jachtu Kontakt radiowy jest bardzo wany! We wcze
snej fazie komun kaqi ze subami ratowniczymi stres nie jest jeszcze tak
duy. wic atwiej o rzeczowy opis sytuacji
Jeeli ju skontaktujemy si ze stacj ratunkow M R C C * (S A R ), na
sza sytuacja bdzie nieco lepsza. Decyzja o opuszczeniu jachtu me jest
jeszcze przesdzona Moem y j teraz spokojnie rozway jako jedn
z opqi. a nawet si do mei przygotowa. Najwaniejszego znaczenia
nabiera w wczas m oliw o wsparcia ze strony sub ratunkowych
- nadzorowanie naszej pozycji, ubezpieczanie, wypompowanie wody.
holowanie, przejcie rannych oraz chorych - to najwaniejsze zadania
sub ratowniczych

Przesiadka do tratwy ratunkowej

Gdy ju rzeczywicie me ma innych moliwoci, nadchodzi czas na zw o
dowanie tratwy ratunkowej 2 reguy decyzj o zejciu do tratwy ratunko
wej podejmuje s w dwch przypadkach gdy statek me jest w stanie du
ej unosi si na wodzie, czyli jacht tonie albo stoi w pomieniach.
Pamitajmy, e w czasie sztormu tratwa jest dodatkowo przymocowana,
wic nie jest od razu gotowa do uycia, a zatem najpierw musimy j przygo-

fcMRCC (ang Maritime Rescue Coordination Centre) - Morslue Centrum Koor

dyneqi Ratownctwa (przyp. red.).

183

19 Sytuacje awaryjne
towa Taka tratwa way 30 do 40 kg. wic nie powinna si ni zajmowa
najdrobniejsza osoba z zaogi Kadziemy tratw w kokpoe. uwaajc, eby
w chw* nieuwagi me zmya jej z pokadu wiksza fala Pamitajmy te e
w przypadku wdarcia si wody do kokp*u uniesie si ona wraz z przetacza
jc si przez statek wod Zaoga musi ciepo si ubra, zaoy sztormiaki,
kamizelki ratunkowe i pasy bezpieczestwa Naley zabra ze sob latarki
i lampy sygnaowe oraz wszystkie rodki pirotechniczne bdce do dyspozy
cji Miejmy nadziej, e pakunek ratunkowy jest zgodny z obowizujcymi
przepisami Poza tym potrzebujemy odpowiedniej iloci jedzenia i poa
- w czasie sztormu moe min troch czasu, zamm zostaniemy odnalezie
ni Naty wzi ze sob take komrki (zabezpieczmy je jednak przed mo
d). ktrych moemy uy. gdy w pobliu wybrzea zapiemy zasig
Naturalnie w pierwszej kolejnoci nadajemy przez D S C komunikat ra
tunkowy (M A YD A Y) oraz podajemy swoj pozycj i przedstawiamy aktual
n sytuacj Polecabym, eby wczeniej inny zaogant sprawdzi dodat
kowo nasz pozycj W stresujcych sytuacjach o wiele atwiej o bd.
a ten moe kosztowa nas ycie.
Tratw ratunkow zrzucamy na stron zawietrzn. Jeeli spucimy j
na nawietrzn, to wiatr przerzuci j przez jacht i uszkodzenie gotowe.
Przy schodzeniu zaogi tratwa ratunkowa musi znajdowa si w odpo
wiedniej odlegoci od supkw relmgw. Najlepiej, aby pierwsza osoba
skoczya na dach tratwy na tzw dech a nastpni czonkowie zaogi obok
tratwy, do ktrej dostan si korzystajc z pomocy osoby lub osob bd
cych ju na tratwie W czasie schodzenia oczywicie powinnimy by
asekurowani lin Tradycyjny sposb schodzenia moe atwo zakoczy
si zanurkowaniem obok koyszcej si tratwy Schodzenie warto prze
wiczy wczeniej na zafalowanej wodzie

Tratwy ratunkowe mog mie rne wyposaenie Poczwszy od SOLAS A przeznaczone dla statkw w egludze midzynarodowej poprzez zuboone SO
LAS 0 - przeznaczone dla atotkw posaorcluch odbywajcych krotki* podre
midzynarodowe a do tratw przeznaczonych na eglug przybrzen, ktre r*e
maj prawie nic i wanie do nich zaleca s* zabieranie jachtowej pirotechniki i in
nych drobiazgw spakowanych np w grab-packa (przyp. red ).
D SC (ang Dqital Selective Celling) - cyfrowe wywoanie selektywne; jeden
z gwnych elementw skadowych systemu G M D SS (ang. Global Manbme Di
stress and Safety System - oglnowiatowy system bezpieczestwa i alarmowa
nia) umoliwiajcy automatyczne przesyanie komunikatw o niebezpieczestwie
przez radiowe cza mesatefctame na czstotliwociach UKF. HF i MF (przyp. redl

184

Pomoc ze statku ratown<c/uQO

P o m o c z e s ta tk u ra to w n ic z e g o
W miar zbliania s sub ratunkowych kontakt radiowy staje si coraz
czstszy Ratownicy musz zna nasz pozycj, prdko dryfu. stan
jachtu, jego wygld oraz liczb zatogantw na pokadzie - w tym liczb
rannych Sytuacj omawia si bardzo szczegowo, po czym przygotowu
je si rodki ratownicze. W celu uatwienia podejcia statku ratowniczego
moe okaza si konieczne zaoenie liny holowniczej lub wyrzucenie
dryfkotwy. Moliwe, e bdziemy musieli uy rodkw pirotechnicznych
lub innych sygnaw, aby ratownicy mogk nas atwiej zlokalizowa
Gdy ratownicy dotr ju na miejsce, ich dowdca sam oceni sytuacj
i zdecyduje o podjciu odpowiednich dziaa. Skiper powinien podporzd
kowa si tym decyzjom, mimo e me jest do tego zobowizany
Najpierw zaw sze naley zadba o prawidowe przycumowanie jachtu
do statku ratowniczego, co jest niezbdne do holowania lub przejcia
zatogantw W tym celu statek ratunkowy ostronie podpywa dziobem
od strony rufy naszego jachtu na odlego um oliwiajc podanie
z jachtu liny. Jeeli osoby na jachcie s tak w yczerpane, e nie s
w stanie podj adnych dziaa, wtedy suby pom ocnicze zrzucaj
na wod dk-crk i wysyaj ratownika Bardzo rzadko statek ratow
niczy cumuje do jachtu burt, a jeli ju to robi. to bardzo niechtnie
Na wzburzonym morzu statki zaczynaj si ze sob zderza, co powo
duje ogromne szkcdy.
Lma holownicza jest podawana zawsze ze statku ratowniczego Ratow
nicy dow izuj j do w czeniej podanej liny. a zaoga przeciga j
na jacht O odpowiedni odlego od jachtu dba statek ratowniczy, znaj
dujcy si za nasz ruf Dopiero gdy przeniesiemy i na d z io b oboymy
cum holownicz, statek ratowniczy mija nas i bardzo ostronie rozpoczy
na holowanie.
Jeeli cz o s d lub caa zaoga maj zosta przejci na drugi statek,
najlepiej przeprowadzi to w nastpujcy sposb. G dy obie jednostki s
ju poczone za pomoc lin. statek ratowniczy zblia si na niewielk od
lego Wtedy zaoga powinna hy ju przygotowana do przesiadki, tzn.
kady powinien by ciepo ubrany, mie na sobie kamizelk ratunkow,
pas bezpieczestwa oraz wszystkie rzeczy, ktre powinny zosta zabrane
jachtu. Pierwsza osoba zostaje wpita w kn ratunkow statku, po czym
wskakuie do wody Nie da si unikn krtkiej kpieli, jeli chce si medopuci do kolizji obu jednostek. Ratownicy szybko wycign zaoganta
i wody. chwyc go za rk i ju bdzie na pokadzie Po krtkiej chwili Iifta znowu zostanie rzucona i - nastpny prosz'

185

19 Sytuaqe awaryjne
Dowdca statku ratowniczego moe zdecydowa si na zrzucenie dki-ccki take wtedy, gdy trzeba podj rannego lub osob zupenie wyczer
pan tdk tak mona zwodowa bez wzgldu na stan morza, mimo e
przy duym falowaniu jej podjcie moe okaza si niemoliwe Wtedy
dka tak dugo holuje si za statkiem macierzystym , a wpynie si
na spokojniejsze wody. na ktrych bdzie mona j bezpiecznie podebra
dk-crk atwiej podej do jachtu, lecz wtedy take nie da si u r
n kolizji Natomiast zejcie do takiej dki jest trudniejsze i niebezpiecz
niejsze Dlatego moe i w tym przypadku bardziej wskazane byoby wpi
cie si w lin i zanurzenie si w wodzie - w kocu lepiej by mokrym ni
skoczy midzy dwoma statkami z poamanymi koczynami

Przesiadka na statek handlowy

Jeeli do akqi ratowniczej i podebrania zaogi zgosi si duy statek han
dlowy. sytuacja staje si znacznie trudniejsza W czym tkwi problem?
W czasie sztormu manewrowanie takim koosem me jest atwe Zay to
od jego adunku, ktry wpywa rwnie na moliwo obrania danego kur
su wzgldem morza Statki mocno obcione o wysoko pooonym rod
ku cikoci ustawione w poprzek fali zaczynaj si bardzo mocno koy
sa. na co wpyw ma rwnie ich prdko Najgorzej jest. gdy si zatrzy
muj. Silne koysanie jest niebezpieczne me tylko dla adunku, lecz take
dla zaogi Natomiast wielkie statki o duym zanurzeniu bardzo stabilnie
utrzymuj si na wodzie, prawie niezalenie od kierunku falowania i wia
tru. S one idealne do stworzenia .bariery zawietrznej przez ustawienie
si poprzecznie do jachtu, ktry maj osania
Mona sobie wyobrazi jak trudno przy ograniczonej widocznoci takim
du ym statkiem p rzepro w adza si m anewr, ktry ma si skoczy
przy burcie malutkiego jachtu Konstrukcja duych statkw me jest przy
stosowana do ciasnych manewrw, a nawet jeli dysponuje si duym
obszarem, to widoczno czsto jest zbyt maa Zatrzymanie ogromnego
statku na otwartym morzu z dokadnoci co do metra jest prawie nie
moliwe. Dla zaogi statku rwnie me jest to rutynowe dziaanie rodki
ratunkowe i urzdzenia na pewno me znajduj si na wierzchu w skrzyn
ce z narzdziami i prawdopodobnie od dawna nie byy uywane Urz
dzenie do wystrzeliwania rzutek te me naley do standardowego wypo
saenia W tych okolicznociach musimy mie wiadomo, e utworze
nie poczenia linowego statek-jacht me jest proste Zwodowanie odzi
na urawikach przy wzburzonym morzu jest niemoliwe Po pierwsze by
oby to niebezpieczne, a po drugie odzyskanie takiej odzi nawet me

186

PnesiadkM na statek handlowy

wchodzi w gr Pontonw na statkach handlowych raczej si nie spotyka,

w przeciwiestwie do okrtw wojennych, ktre s lepiej wyposaone
na akcj ratunkow.
Gdy ju statek wymanewruje do naszego boku. m usim y liczy si
z tym. e przy falujcym morzu jednostki bd zderzay si burtami Po
niewa oba statki koysz si wzdu i na boki. sia zderze moe by
ogromna Nawet pominwszy fakt. e musimy opuci statek, samo
wspinanie si na frachtowiec jest miertelnym niebezpieczestwem
Uycie drabinki linowej (sztorm trapu) jest wykluczone. Jacht przy burcie
statku zaczyna szale - z kad fal unosi si lub opada o pi. sze
lub wicej metrw Tytko wyjtkowo silny i wysportowany czowiek mg
by szybko chwyci si grnej czci drabinki i podcign si. zanim
jacht drugi raz uderzy o burt Ale nawet wtedy nie oznacza to. e zdo
aby bezpiecznie wej po drabince. Jacht me porusza si tylko w gr
i w d. lecz take buja si na boki. uderzajc masztem w burt statku
i niszczc wszystko, co napotka na swojej drodze Kto mi kiedy powie
dzia e w takiej sytuacji najlepiej poczeka pod pokadem, a jacht sam
pozbawi si takieunku
Co wic m oemy zrobi? Przede wszystkim nawiza kontakt radio
wy. aby rzeczowo omwi moliwoci ewakuacji, ktrych niestety me
ma zbyt wiele
W wikszoci przypadkw statek prbuje podpyn pod ktem ok. 30*
do linii wiatru i tam wyhamowa w taki sposb, aby jacht znajdowa si
na jego zawietrznej na wysokoci rdokrcia w odlegoci 10 do 50 me
trw Potem prawdopodobnie kilku zaogantow jednoczenie bdzie pr
bowao poda nam lny
W midzyczasie zaoga jachtu powinna przygotowa si ju do prze
siadki. Podanie Im me bdzie atwe i najprawdopodobniej me uda si za
pa ich wszystkich, dlatego zaoga powmna wsplnie wpi si w dostp
ne Imy bezpieczestwa.
Gdy ju udao si zapa lin. naley postpowa bardzo szybko. Po
spinana ze sob zaoga przywizuje si do podanej Hny i razem wskakuje
do wody Z pokadu statku zaogantw szybko wciga si i razem przyci
ga ich do siatki lub drabinki linowej
Jeeli podczas manewru jacht zostanie zniesiony na burt statku, zao
ga musi zosta podebrana z kokprtu lub z przedniej czci jachtu tak. e
by nikt nie wpad midzy wanty a burt statku Naley trzyma si ze
wszystkich si. gdy jacht uderza o statek z ogromn si Zaoga jest
wcigana na linach z dziobu lub rufy i odcigana w przd lub ty od jachtu
W takiej sytuaqi n kt nie umknie skoku do wody. rrnmo e burta statku

187

19 Sytuacje awaryjne
znajduje si w zasigu rki. Bardzo wane, aby nie da si wciga
do gry od razu po wpiciu liny. bo w strefie zasigu masztu jestemy ca
kowicie bezbronni. Naley da wyrany znak zaodze statku, eby przesu
na si w stron dziobu lub rufy i stamtd nas podebraa Byle jak najda
lej od jachtu i szalejcego masztu'
Alternatyw jest podebranie zaogi z tratwy ratunkowej. Naley jednak
najpierw zapyta kapitana jednostki ratujcej, czy wyraa zgod na takie
rozwizanie Znajdujc si w zasigu wzroku statku przesiadamy si
do tratwy ratunkowej. Statek podpywa do tratwy - na tyle. na ile jest to
moliwe - i podaje Imy jak opisano wczeniej O d razu wida najwiksz
zalet - nie zginiemy od uderze wasnego jachtu Niestety wady rwnie
szybko przychodz na myl Trafienie lin w tratw ratunkow jest o wiele
trudniejsze ni przerzucanie jej w poprzek jachtu Poza tym po opuszcze
niu tratwy ratunkowej me ma odwrotu. Warto te uzmysowi sobie, e
na tratwie me da si podpyn bliej statku (np wiosujc), gdy wiatr
bardzo atwo spycha nadmuchan d na zawietrzn. Ponadto kieszenie
balastowe, znajdujce si pod gumow podog i bdce zabezpiecze
niem przed wywrotk, stawiaj silny opr prdom wodnym.
Jeli me uda si utworzy poczenia linowego, prawdopodobiestwo
uratowania bdzie znikome Kapitan zapewne podejmie now prb pod
pynicia do nas na jeszcze mniejsz odlego Moliwe nawet, e zary
zykuje zderzenie statku z tratw
Jeli jednak miejsce wypadku ley w obszarze lotniczych sub ratunko
wych. kapitan moe zdecydowa o skorzystaniu z pomocy migowca.
Wtedy kapitan statku moe pomc w akcji, podajc subom ratunkowym
przez ra d o namiary lub inne wane informacje oraz zapewni oson dla
jachtu i zaogi z zawietrznej strony
G dy me udao si zapa Im. prb opuszczenia tratwy i dopynicia
wpaw do statku podejmuje si dopiero w ostatecznoci Decydujc si
na ten desperacki krok. musimy by wzajemnie spici linami i pyn
na plecach, gdy jest Io najatwiejszy sposb przemieszczania si w wo
dzie w kamizelce ratunkowej Naley liczy si rwnie z tym. e bdzie
my przemieszcza si bardzo wolno
P o m o c ze m ig o w c a
migowiec jest idealnym ratunkowym rodkiem transportu - oczywicie,
jeli miejsce wypadku znajduje si w jego zasigu Z powodw technicz
nych jego zasig jest ograniczony, a moliwo uycia zaley od warun
kw pogodowych (odpowiednia widoczno, konieczno unikania obo-

188

Pom oc n ^rrxqtowc^

dzenia). To jego jedyne wady Najwiksza zaleta migowca polega nato

miast na tym, e niezalenie od stanu morza moe on podejmowa zak>gantw z jachtw, odzi i statkw
Za pomoc dwigu balowego podaje on pas ratowniczy, kosz ratowni
czy albo inne urzdzenie, do ktrego si wpinamy, wsiadamy lub wchodzi
my. po czym jestemy wcigam w g r 1- Tak to zasadniczo si odbywa
Procedura zaczyna si od kontaktu radiowego, w czasie ktrego poda
jemy swoj pozycj i ogUn sytuacj na jachcie Prawdopodobnie ratow
nicy ze migowca udziel nam kilku wskazwek, jak si przygotowa
i zachowa w trakcie trwania akcji Na miejscu wypadku migowiec me
ma duo czasu, gdy ut*zymujc si nad statkiem zuywa tyle samo pali
wa co podczas lotu Zaoga musi by przygotowana do opuszczenia jach
tu. a jacht do opuszczenia przez zaog. Naturalnie kada osoba musi
mie na sobie kamizelk ratunkow oraz pas bezpieczestwa, a najwa
niejsze drobiazgi schowane w ubraniu Nie wolno zabiera ze sob baga
y Natomiast koniecznie naley zabra dokumenty jachtu i dziennik jach
towy. ktre po zakoczeniu akqi mog okaza si niezbdne Naley
ustali kolejno podejmowania zaogantw. przy ktrej naley kierowa
s bardziej wzgldami praktycznymi m etykiet Pierwsz osob powi
nien by kto z dowiadczeniem w takiej sytuacji Jego dziaania powinny
doda innym odwagi i pokaza, o co chodzi. Nastpnie podejmowani s
mm zag a n a. a na kocu osoba, ktra prowadzia akq z pokadu
migowiec zblia si zawsze od strony zawietrznej. Lina ratownicza
jest zrzucana do wody w czeniej, eby zapobiec poraeniu prdem
pierwszej osoby, ktra j zapie Ratownik przy windzie ratowniczej stoi
przy drzwiach migowca i obserwuje sytuacj na dole oraz przekazuje
pilotowi informacje o tym jak naley podej, eby lina znalaza si
na jachcie
Gdy Ima znajdzie si w naszym zasigu, prbujemy j zapa np bosaIuem Uwaga! migowiec stoi w miejscu, ale dka cay czas huta si we
wszystkie strony Dlatego te lin naley chwyci, gdy znajdujemy si
w dolinie fali i dopiero wtedy wcign ptl na pokad Zapewne stalowa
Ina kilka razy szarpnie, gdy bdziemy j trzyma, dlatego pamitajmy
o rkawicach! G dy ptle* znajdzie si ju na pokad*, Ima powinna luno
zwisa za burt

"Wedug obowizujcych procedur polskie jednostki ratownicze opuszczaj ra

townika (przyp red ).

189

19 Sytuaqo awaryjne

Rysunek 19.5. Zakadane ptu ratunkowej

Teraz naley uwaa, aby ptla ratunkowa nie dostaa si midzy wan
ty albo sztagi. co grozi popltaniem lub zahaczeniem Imy lub kosza Jee
li ratownik w migowcu zaczyna gwatownie macha rkami, prawdopo
dobnie chodzi mu wanie o to (rys 19 5).
W ptli stajemy tak. aby zapicie znajdowao si z przodu Unosi nas
ona w gr. zatrzymujc si pod pachami Rce naley trzyma w nor
malnej pozycji - skierowane w d Donie powinny by swobodne, a <*a
bezpieczestwa moemy je uoy na piersi Z przodu, przy zamku ptk
ratowniczej najczciej znajduje si dodatkowa klamra zabezpieczajca,
ktr cignie si w d. aby zamkn ptl na piersiach
Jeli ju jestemy prawidowo powpmani, me ma na co czeka Dajemy
ratownikowi znak kciukiem w gr i jestemy wcigam na pokad mi
gowca Teraz musimy uwaa, eby Ima o mc si me zaczepia, np.
o knag lub kolo sterowe, a niebezpieczestw me brakuje Moe si zda
rzy. e migowiec zacznie nas wciga pod pewnym ktom. Nie chodzi
o to. by przecign nas po wodzie, co czsto bywa nieuniknione, lecz
eby uciec przed koyszcym si olinowaniem staym Mona sobie wy
obrazi. co by si stao, gdybymy na me wpadli i owinli wok tej stalo
wej liny Prawdopodobnie natychmiast ratownik uruchomiby dwigni
awaryjnego odcinania liny. ktr wykorzystuje si wanie w takich oko
licznociach G dy ju wisimy pod migowcem w ptli ratunkowej przy
chodzi odprenie W wczas nie czujemy strachu ani me mamy zawro

190

Sitrandowante
tw gowy, ktre czsto wystpoway podczas wicze. Patrzymy na ra
townika przy drzwiach migowca, a on jednym zwinnym ruchem wciga
nas na pokad Zastosowana przez niego sztuczka poega na tym. e od
wraca on nas tyem do drzwi tak. e ldujemy w rodku na pupie. Tak jest
najprociej
Po znalezieniu si na pokadzie migowca mona sobie darowa po
dzikowania Po pierw sze ratownik w kasku i tak m c me usyszy,
a po drugie pewnie ju od dawna koncentruje uwag na wciganiu ko
lejnego zaoganta

Sztrandowanie
Jest to temat, o ktrym w krgach eglarskich rzadko si debatuje W pra
starym elementarzu eglarskim pochodzcym z przeomu XIX i X X w.
czytamy:
. Jeli sztrandowania nie mona ju unikn, naley podej do niego
gruntownie i z rozpdem Znajd miejsce bez kamieni, poczekaj na naj
wiksz fal i na penym oaglowaniu wpy na pla tak daleko jak to
tyfco jest moliwe Nastpna fala me powinna d ju zaszkodzi...*
To waciwie wszystko w duym skrcie Chodzi o to. aby w takiej pie
kielnie trudnej sytuacji, gdy sztrandowanie jest ju nieuniknione, zacho
wa zimn krew i umkn niepotrzebnych szkd. Syszaem o wieu przy
padkach. w ktrych jachty po sztrandowamu trafiay z powrotem na wod
i poza kilkoma zadrapaniami me odnosiy adnych szkd
Sztrandowanie zazwyczaj wystpuje w przypadku utraty dostatecznej
ioci wolnego miejsca na zawietrznej i jest skutkiem bdnych decyzji, pe
cha lub innych przyczyn Przy prbie wydostania si z niebezpiecznego
rejonu korzysta si ze wszystkich dostpnych rodkw i metod. Staramy
si pyn jak najostrzej z dostateczn prdkoci, eby zmniejszy dryf.
Jeli mamy do dyspozyqi silnik, naley sobie mm pomc. Wysterowujemy
fale przybofowe. eby me zniosy nas w kierunku brzegu Jeli holujemy
dingi. to naley j odci
Jeli me mamy silnika lub nasze agle s podarte, musimy liczy si
z porak Najlepiej wtedy powoli zrzuci kotwic, gdy przy duym
szczciu moemy w ten sposb unikn sztrandowama W czasie, gdy
jacht jeszcze walczy o wysoko, skiper powinien ju dyskretnie obserwo
wa brzeg, zwracajc szczegln uwag na skay, kamienie, rafy i wypa
trywa czystych pa. Jeli sytuacja si pogarsza, powinien on trzyma
si jak najbliej czystego wybrzea lub jeli ma wybr, obszaru z lepszym
dnem do kotwiczenia

191

19 Sytuaqe awaryjne
Warto wpi dodatkow kotwic przed kotwic gwn, gdy w takiej
ekstremalnej sytuacji podwjna kotwica sprawdza si najlepiej Kotwice
musz by gotowe do zrzucenia Poniewa jest to nasza ostatnia szansa,
eby unikn sztrandowama. manewr musi by bardzo starannie zaplano
wany i przeprowadzony. Wyrzucenie kotwicy pod wpywem zoci lub roz
paczy jest mao rozsdne Trzeba rozway wiele zagadnie. Gdzie znaj
dziemy najlepszy grunt? Gdzie jest najlepsza gboko? Woda powmna by w miar pytka, eby pracowa cay acuch, ale te me za pytka,
eby wiszca cz acucha przeja rol amortyzatora. Moe naleao
by zakotwiczy za pierwsz fal przyboju. gdzie morze jest spokojniej
sze? Ale czy gboko bdzie odpowiednia? Z pewnoci nie naley rzu
ca kotwicy w strefie gwnego przyboju, a jeli ju. to bardziej z ze
wntrznej strony. Trzeba jednak pomyle take o tym. e jeli kotwica
puci, to musimy mie bezpieczn, woln od ska drog ucieczki
Manewr kotwiczenia wykonujemy metod szkoleniow. Najpierw rzuca
my dodatkow kotwic, pniej gwn acuch Iuzujemy powoli wyha
mowujc tak. eby jacht zbyt mocno nie szarpn Trzeba stan na caej
jego dugoci - kade ogniwo to dodatkowe bezpieczestwo. Teraz zrzu
camy agle i .czekamy* z nadziej.
W rzeczywistoci nie marnujemy czasu stojc bezczynnie. Wszelkimi
sposobami musimy sprbowa uruchomi silnik, jeli to on jest przyczyn
naszej nieszczsnej sytuaqi Oszczdm y sobie wykadu na temat odpa
lania silnika w sytuacjach awaryjnych. Kady skiper powinien wiedzie
jak naley odpowietrza zbiornik, wymienia filtr, nalewa paliwo bezpo
rednio z kanistra i odpali
Jeli kotwice me trzymaj, to nic wicej me poradzimy. Nie ma sensu
w tych samych okolicznociach podchodzi do manewru ponownie, skoro
pierwsza prba si nie powioda Lepiej wykorzysta pozosta przestrze
zawietrzn na kontrolowane sztrandowame. Teraz chodzi o to. aby moli
wie bez szkd wyldowa na play i to tak daleko, eby fale nie mogy po
rusza jachtem. Jeeli zatrzymamy si zbyt blisko, fale przyboju bez ko
ca bd rzuca jachtem w przd i w ty Wczeniej czy pniej powstanie
dziura w kadubie, a to oznacza ogromne szkody.
W raz z upywem czasu skiper ponownie rozeznaje si w sytuacji. Szu
ka miejsca, w ktrym przybj jest najmniejszy. Tam najprawdopodobniej
jest te najczystsze dno. Wcigamy wic przedni agiel, wybieramy a
cuch kotwiczny, nabieramy prdkoci i pyniemy w zamierzonym kierunku,
aby z impetem wyldowa na play Nie wiem dokadnie jak w surfingu
wybiera si najwiksz fal. ale ja me zrezygnowabym z kursu penym
wiatrem Trzym a si mocno, bo niele szarpnie! Ldowanie na play jest

192

Sztrondowanie

do twarde, wic jeli kto si nie trzyma, to wyleci w powietrze jak z lu

ku i bdzie mia due szczcie nie trafiajc na mc twardego.
Kiedy strach ju minie, naley wszystko posprawdza C zy jacht ley
mikko na play, czy blisko jakiego kamienia? Jeeli przypywajce fale
lekko poruszaj jachtem, mona przecign go dalej. Uywam y do tego
celu lin. ktre obwizujemy o jak ska lub drzewo Przeprowadzamy je
nastpnie przez bloczki, obkadamy na kabestanie genuy i wycigamy, a
bd odpowiecmo napite. Za kadym razem, gdy fala podniesie jacht,
przesunie si on w kierunku napronej liny.
Kolejnym zmartwieniem s pywy. Odpyw oznacza krtk przerw
i moliwo odpoczcia od caej .m ordg". Jeli jednak stan wody si
podnosi, musimy szybko podj decyzj Jedn z moliwoci jest stopnio
we przeciganie jachtu za pomoc sztywnych Im w gb play. Alternaty
w jest wykorzystanie podnoszcej si wody i zwodowanie dki.
Ta druga moliwo brzmi zachcajco, jednak funkcjonuje jedynie
przy zmniejszajcym si szybko przyboju i przy dobrze trzymajcej kotwi
cy Oba te warunki nie s spenione, bo w przeciwnym wypadku nie do
szoby do sztrandowania. Trze a m rozwizaniem, przy podnoszcym si
stanie wody. mogoby by nierobiem mc. ale jest to mao rozsdne W ta
kiej sytuacji jacit jest stopniowo spychany przez nadchodzce fale. przez
co ryzyko szkd znaczco wzrasta.

Skorowidz

prdy powrotne przyboju 60

prdko orbitalna 55

R
refowanie 63.76.112
refpatent 77
regaty Fastnet 34
rolery 77
S
SAR 180
s4a Conoiisa 20
skala Beauforta 27
skeg (statecznik) 84
spis sygnaw radiowych 92
stanmorza 94
stateczno balastowa 6S-66
- jachtu 63
- ksztatu 65-66

szkentla 114
szkwa termiczny 38
sztormowanie 146
sztrandowame 191
T
taktyki sztormowe czynne i bierne 139
trajsel 77. 143
tratwa ratunkowa 183

W
wiatr katabatyczny (spadowy) 36
wysterowanie fali 127
wy 18
Z
zatoka niowa (ruskiego cinienia) 33

aglowiec szkoenowy .Panw' 47

 Relacje z rejsw i regat

egluj z nami
Zwnwwn* >prtnumcrata 07? 590-55 56
.agle* dostpny jest fO * e t w ***** e * tro n c / r^ Mmanrva1na \

luoskpl

Polska wersja ksiqki powstaa

we wsppracy z BT Translateria

IrnsloferiQ.pl
Biuro Tum acze

tumaczenia pisemne i ustne

tumaczenia zwyke i wierzytelne
tumaczenia oglne i specjalistyczne
lokalizacja stron www i oprogramowania
redakcja stylistyczna tekstu

www.translateria.pl

#r#r/

Wydawnictwa Komunikacji i cznoci Sp. z o.o.

M o to ry z a c ja

Elektronika

Drogownictwo

Lotnictwo

Podrczniki szkolne

Inne

Tania ksika

Inne wydawnictwa

2amw NEW SLETTER o nowociach

w ksigarni internetowej wkl.com.pl

MotDlotniantwo

dla kadego ^

MORDEWIND
FOLK ROCK

widzi si tylko sercem.

Najwaniejsze jest niewidzialne
Jt
dla oczu. "

E igSt

Antoine de S ain t-E xu p e ry M ay Ksi"

Projekt ,Zooaczy Morze* jest realizowany od 2006

tolega na wsproku przez fundacj Gniazdo Piratov
nej pracy osb niewidomych, sabowidzcych orawidzcych w trakcie rejsu na aglowcu Zawisza Czarny".
Pomysodawc projektu jest Roman RoczeiV Ten niewi Jomy artysta popyn w rejs, aby zobaczy* m orze,
o ktrym cigle piewa...

Projekt ma na celu:
rehabilitacj osb niewidomych przez czynny udzia
we wszystkich pracach,

teqracje rodowisk osb z i bez dysfunkcji narzadu

wzroku,
rozpo
iowszechnianie in
oci
'Ojkoweikov.
omowanie i wsp.eranie rozwoju eglarstwa.

7 Ji
www.zobaczycmorze.pl;www.gniazdopiratow.com.pl

co w konsekwencji m oe spowodowa utrat mas/tow; cum ow.

b y dao si przespa spokojnie noc bez strat w sprzcie i ludziach
Wros/cie nawet choroba morska, ktr naley przyj z podnocie
i um iechem ...
Ksika pl.Sztorm

co robi? Teoria i praktyka'w agodn

i przyjem ny sposob m w i o bardzo trudnych sprawach, ale dzik

w jakiej zostaa napisana, pozwala na przemylenie wielu temato
bez stresu i strachu - tak na spokojnie i.n a sucho*...

^ u t o r wybra tytu Sztorm - co robi T0. I tu t udzieli na to pytanie

jednoznacznej odpowiedzi. Jeit to - m oim zdaniem - najwiksz za
ksiki. Na morzu nie m a uniwersalnych recept. Fala fali me rwna,
jachtowi nie rwny, egluga po oceanie ma niewiele wsplnego z t
w szkierach. Autor przedstawia rne warianty unikania sztormu i r
warianty zachowania w sztormie me na podstawie wiedzy podrczr
lecz wasnych dowiadcze. Nie zawsze uda si. zgodnie ze star n >
przeczeka sztorm w zacisznej tawernie. A kiedy ju sztorm nas doj
- przypom nijm y sobie porady Autora i w ybierzm , waciw dla
tej konkretnej sytuacji.0
kpt. Janusz Zbierajewski

Sztorm
co robi?
T eoria i p ra k ty k a