w.

Instrukcja do laboratorium

Mechatronika pojazdw

Wycieraczki

Dariusz Karkosiski

Katedra Inynierii Elektrycznej

Transportu
Gdask, 2012

Katedra Inynierii Elektrycznej Transportu

1. WPROWADZENIE

Wycieraczki samochodowe opatentowane w 1908 roku byy poruszane rk kierowcy.

Nieco pniej, w USA wymylono pneumatyczny sposb napdu wycieraczek. Dopiero prace
wynalazcy Roberta Boscha wprowadziy silnik elektryczny, ktry sprzgnity z przekadni limakow poprzez ukad dwigni i przegubw napdza rami wycieraczki umieszczonej przed
kierowc. Obecnie w pojazdach samochodowych spotyka si rne ukady ruchu wycierakw rys.1.

Rys. 1. Przykadowe powierzchnie pracy wycierakw (wycieraczek) przedniej szyby samochodw osobowych

Od wycieraczek wymaga si prawidowego dziaania w kadych warunkach, tj przy

znacznie rnicych si wartociach momentu oporowego wycierakw, wynikajcym ze zmiennego wspczynnika tarcia szyby suchej, mokrej, zaboconej, oblodzonej i onieonej oraz si
aerodynamicznych wystpujcych przy wikszych prdkociach jazdy pojazdu. W kadych warunkach ramiona wycieraczek maj wykona okrelony ruch przemieszczajc wycieraki po powierzchni szyby i na danie zatrzyma si dokadnie w pozycji wyjciowej przy krawdzi szyby.
Do napdu wycieraczek dawniej byy stosowane silniki prdu staego o wzbudzeniu bocznikowym i szeregowo-bocznikowym. Ostatnio gwnie stosuje si silniki o wzbudzeniu od magnesw trwaych - rys. 2. Przekadnia limakowa redukuje prdko obrotow silnika do 50...70
obr/min. O napdowa przekadni wsppracuje mechanizmem korbowym (fot. na okadce),
ktry porusza wycierakami z pirkami wycieraczek. Styki wcznika krzywkowego (wycznika
kracowego) su do zatrzymywania wycierakw wycieraczek w pozycji wyjciowej (spoczynkowej) oczyszczanej szyby - rys. 3., niezalenie od chwili ich wyczenia przez kierowc. W celu
precyzyjnego zatrzymania wycieraczek, niezalenie od ich momentu bezwadnoci i od momentu oporowego, stosuje si hamowanie napdu. We wspczesnych samochodach najczciej stosuje si hamowanie elektryczne prdnicowe. Schemat na rys. 3. pokazuje stan zatrzymania wycieraczek, ze zwartym obwodem zewntrznym twornika poprzez styki lizgowe 2 i 3 wcznika
krzywkowego oraz styk 1 przecznika wycieraczek znajdujcego si przy kierownicy samochodu. Po przeczeniu przecznika wycieraczek przy kierownicy do pozycji praca styk 1 si
otwiera, a styk 2 wcza zasilanie obwodu twornika. Napd zaczyna pracowa obracajc krzywk talerzow. Jeli w dowolnym pooeniu wycieraczek poza pozycj spoczynkow, przecznik
wycieraczek zostanie wyczony, jego styk 2 otworzy si, styk 2 zamknie i zasilanie silnika bdzie podtrzymywane przez styki 1 i 2 wcznika krzywkowego. Po osigniciu pozycji spoczynkowej wcznik krzywkowy odczy zasilanie, napd pozostanie w wybiegu generujc napicie
na zaciskach twornika praca prdnicowa. W tym samym czasie styki 2 i 3 zewr obwd twornika (jak na rys. 3), co spowoduje wytworzenie momentu hamujcego.
Napdy wycieraczek szyby przedniej buduje si na przynajmniej dwie prdkoci ktowe.
Przy powszechnym stosowaniu do wzbudzenia magnesw staych, zmiany prdkoci ktowej
mona realizowa tylko w obwodzie twornika (wirnika) silnika. Nieekonomiczna metoda regulacji prdkoci przez wtrcanie dodatkowej rezystancji nie jest stosowana, rwnie z powodu
nadmiernego zmniejszania momentu rozruchowego. W droszych modelach samochodw regulacj prdkoci realizuje si poprzez przeksztatniki, gwnie PWM. Natomiast, popularnym taszym rozwizaniem jest zastosowanie dodatkowej szczotki wysunitej poza stref komutacji
silnika - rys. 4. Doprowadzajc napicie do dodatkowej szczotki "wysokiej prdkoci" zamiast
"niskiej prdkoci", uzyskuje si wiksz prdko ktow, gdy nastpuje wtedy czciowa

Wycieraczki

kompensacja napicia indukowanego w gaziach uzwojenia twornika. Powoduje to zmian liczby prtw czynnych powstanie strefy kompensacji przepywu, co skutkuje zmniejszeniem momentu elektromagnetycznego silnika. Jest to, bowiem regulacja prdkoci obrotowej przy staej
mocy. Poprawn komutacj poza stref neutraln uzyskuje si przez odpowiedni dobr szerokoci trzeciej szczotki. Szczotka ta powinna by przesunita w kierunku przeciwnym do kierunku
wirowania wirnika. W celu uzyskania trzeciej, jeszcze wyszej prdkoci, umieszcza si kolejn
szczotk jeszcze bardzie wysunit ze strefy neutralnej (wikszy kt ). Przecznikiem wycieraczek przy kierownicy wybiera si wtedy I, II lub III bieg.
Poza ciga prac wycieraczek z jedn lub dwiema prdkociami, napd moe by uruchamiany z okrelon czstotliwoci na jeden cykl ruchu wycieraczek. Realizuje to elektroniczny przekanik, ktry inicjuje kady cykl pracy poprzez chwilowe przeczenie alogicznie do stykw 1, 2 przecznika wycieraczek. Wybr czstotliwoci uruchamiania napdu dokonuje si
najczciej za pomoc pokrta umieszczonego na kocu dwigni przecznika wycieraczek.
Elektroniczny przekanik moe te automatycznie uruchamia napd wycieraczek wedug sygnau z czujnika deszczu.

Rys. 2. Przekrj poprzeczny silnika o wzbudzeniu od magnesw trwaych z przekadni limakow i wcznikiem
krzywkowym

1
2
3
1
2

Rys. 3. Pogldowy schemat pocze silnika wycieraczek z wcznikiem krzywkowym

Katedra Inynierii Elektrycznej Transportu

szczotka (+)
niskiej prdkoci

szczotka (+)
wysokiej prdkoci

uzwojenie
komutatora

szczotka (-)

Rys. 4. Dodatkowa, trzecia szczotka wysunita ze strefy neutralnej o kt

Przykadowe dane znamionowe dwubiegowego napdu wycieraczek przedniej szyby

samochodu osobowego zamieszczono w tablicy 1.
Tablica 1. Przykadowe dane znamionowe dwubiegowego napdu wycieraczek
Bieg/prdko
I
II
Napicie znamionowe
12 V
Prd znamionowy
2,5 A
4A
Moment rozruchowy
0,2 Nm
0,17 Nm
Czstotliwo wahni wycierakw
50...54/min
72...80/min

2. STANOWISKO LABORATORYJNE
Stanowisko laboratoryjne zawiera dwubiegowy mechanizm wycieraczek (pozbawiony
ramion, wycierakw) oraz przecznik wycieraczek. Oba elementy wyposaenia pochodz z samochodw osobowych dwch rnych modeli. Przewody obu elementw s podczone do zaciskw laboratoryjnych - fot.1. Do zasilania napdu suy zasilacz stabilizowany lub akumulator
12V z odcznikiem.

Fot. 1. Widok stanowiska laboratoryjnego napdu wycieraczek

Wycieraczki

3. PRZYGOTOWANIE DO WICZENIA
Przed przystpieniem do wiczenia naley na podstawie materiaw z wykadu oraz
literatury przygotowa:
a. schematy pocze dwubiegowych napdw wycieraczek (z magnesami trwaymi) z
przecznikiem wycieraczek przy kierownicy.

4. PRZEBIEG WICZENIA
Celem wiczenia jest zaznajomienie si z zasadami dziaania dwubiegowego napdu wycieraczek z hamowaniem prdnicowym realizowanym przez zwarcie zaciskw twornika oraz nabycie umiejtnoci diagnozowania urzdze samochodowych.

4.1. Poznanie stanowiska laboratoryjnego i obiektu bada

Przy odczonym zasilaniu stanowiska naley zapozna si z elementami stanowiska opisanego w p. 2. Naley zapozna si z obsug zasilacza stabilizowanego lub akumulatora 12V z odcznikiem.

4.2. Identyfikacja obwodw

Za pomoc miernika uniwersalnego zidentyfikowa:
wszystkie obwody napdu wycieraczek (w tym zacisk "minus", zacisk zasilania szczotki I biegu, zacisk zasilania szczotki II biegu);
wszystkie obwody przecznika wycieraczek dla pooenia 0, I bieg i II bieg.

4.3. Polaczenie i uruchomienie napdu

Na podstawie identyfikacji obwodw wg p. 4.2, korzystajc z przewodw laboratoryjnych, wykona poczenia napdu wycieraczek, przecznika oraz rda 12 V.
Po sprawdzeniu poprawnoci pocze naley wczy rdo zasilania 12 V i sprawdzi
dziaanie napdu:
pozycja "0" przecznika - postj napdu;
pozycja I bieg;
pozycja II bieg;
przejcie z pozycji I biegu do pozycji "0" - precyzyjne zatrzymanie w okrelonym pooeniu;
przejcie z pozycji II biegu do pozycji "0" - precyzyjne zatrzymanie w okrelonym pooeniu.
W przypadku niepowodzenia sprawdzi wykonane poczenia i powtrzy sprawdzenia.

5. SPRAWOZDANIE

Katedra Inynierii Elektrycznej Transportu

Sprawozdanie powinno zawiera:

a. Schemat prawidowych pocze napdu wycieraczek i przecznika.

LITERATURA
[1]
[2]

Dziubiski M., Ocioszyski J., Walusiak S.: Elektrotechnika i elektronika samochodowa.

Wydawnictwo Uczelnianie Politechniki Lubelskiej, Lublin, 1999
Ocioszyski J.: Zespoy elektryczne i elektroniczne w samochodach. PWN Warszawa, 1999