Techniki Wytwarzania-Wyklad

TECHNIKI WYTWARZANIA
dr hab. in. Tadeusz Pacyniak prof. P
WPROWADZENIE
ODLEWNICTWO jest technik wytwarzania wyrobw

metalowych, zwanych odlewami polegajc na
nadaniu im
ksztatw,
wymiarw,
struktury
za pomoc doprowadzenia metalu do stanu ciekego i
wypenienia nim odpowiednio przygotowanej formy
odlewniczej.
PRZYKAD ODLEWU ELIWNEGO (a) I FORMY PIASKOWEJ

SUCEJ DO JEGO WYKONANIA (b)
1 powka dolna
2 powka grna (widok od strony
powierzchni podziau)
3 rdze
4 skrzynki formierskie
5 wnka odtwarzajca odlew
6 ukad wlewowy
PODZIA METOD WYTWARZANIA ODLEWW
PRZEBIEG I SZKICE OPRZYRZDOWANIA DO WYKONANIA

ODLEWU CZNIKA Z ELIWA SZAREGO (1)


SCHEMAT PRZEBIEGU WYTWARZANIA ODLEWW

W PIASKOWYCH FORMACH JEDNORAZOWYCH
ORAZ PRZEBIEGU DOKUMENTACJI I MATERIAW
MASY FORMIERSKIE I RDZENIOWE
Struktura masy formierskiej.
MASY RDZENIOWE
DOKUMENTACJA TECHNOLOGICZNA
RYSUNEK SUROWEGO ODLEWU
PRZYKADY DOKUMENTACJI ODLEWNICZEJ
POWIERZCHNIA PODZIAU FORMY
RYSUNEK SUROWEGO ODLEWU
BAZY OBRBKOWE DO WYJCIOWEJ OPERACJI

OBRBKI MECHANICZNEJ
Przy produkcji seryjnej odlewy obrabia si w przyrzdach bez
wstpnego trasowania. Jako bazy obrbkowe wybiera si
powierzchnie nie obrabiane. Powierzchnie stanowice baz
obrbkow w miar moliwoci powinny znajdowa si w tej samej
czci formy co powierzchnia obrabiana. Baza obrbkowa (xxx) nie
powinna lee na zalewkach powstaych z zoenia form lub rdzeni,
na ladzie po obcitym wlewie, przelewie lub nadlewie.
Oznaczenia na rysunku
odlewniczym penym
surowego odlewu
Oznaczenia na rysunku
odlewniczym uproszczonym
surowego odlewu
Baza obrbkowa (xxx) oraz

cznik zabezpieczajcy
odlew przed deformacj
NADDATKI TECHNOLOGICZNE
Do naddatkw technologicznych zalicza si
- wypenienie wnk i otworw,
- pochylenia cian odlewu,
- dodatkowe nadlewki suce do uchwycenia przedmiotu podczas
obrbki,
- czniki zabezpieczajce odlew przed odksztaceniem wskutek
skurczu,
- ebra skurczowe.
Najmniejsze wymiary surowych otworw w odlewach eliwnych
Grubo ciany odlewu, mm
610
2030
4050
rednica odlewanego otworu, mm
610
1015
1218
rednice otworu obrabianego

przy produkcji masowej
przy produkcji seryjnej
przy produkcji jednostkowej
20mm
30mm
50mm
TOLERANCJE
NADDATKI
TOLERANCJE
TOLERANCJE
TOLERANCJE
UKAD WLEWOWY
Ukad wlewowy jest to system kanaw i zbiornikw w formie odlewniczej, majcych
za zadanie:
cige, rwnomierne i spokojne doprowadzenie
ciekego metalu do wnki formy,
zabezpieczenie przed przedostaniem si ula
i zanieczyszcze do wnki formy
zasilanie odlewu ciekym metalem podczas
krzepnicia
wspdziaanie z innymi elementami formy w celu
wywoania zaoonego rodzaju krzepnicia
Ukad wlewowy skada si z:
WD wlewu doprowadzajcego,
WR wlewu rozprowadzajcego,
WG wlewu gwnego,
ZW zbiornika wlewowego,
NL nadlewy.
FWG>FWR>FWD
FWD : FWR : FWG=1 : 1,2 : 1,4
UKAD WLEWOWY
s 3 Q [s]
V
opt
[cm/s]
Q 1,2G [kg]
WD
[cm2]
0 ,31 hr opt
PRZEBIEG RCZNEGO WYKONANIA FORMY

Z MODELU NIEDZIELONEGO ZE ZNAKAMI RDZENIOWYMI
Z MASY FORMIERSKIEJ NA WILGOTNO
PRZEBIEG RCZNEGO WYKONANIA RDZENIA

W RDZENNICY SKRZYNKOWEJ
FORMOWANIE MASZYNOWE
Maszyny do wytwarzania form i rdzeni zwane maszynami formierskimi lub
formierkami mechanizuj dwie podstawowe operacje: zagszczanie masy
w skrzynkach formierskich lub rdzennicach oraz oddzielenie modelu od
formy.
Ze wzgldu na sposb zagszczania masy maszyny formierskie dziel si
na:
formierki prasujce,
wstrzsarki,
wstrzsarki z doprasowaniem,
narzucarki,
strzelarki i nadmuchiwarki,
mieszarko-nasypywarki,
formierki impulsowe,
inne specjalne.
Ze wzgldu na sposb oddzielania modelu od formy
maszyny formierskie dziel si na:
formierki trzpieniowe lub ramowe,
formierki z opuszczanym modelem,
formierki z obracanym stoem,
formierki z przerzucanym stoem,
formierki z obracan kolumn.
Stopie zagszczenia masy w formie
Vo
V
o
Schemat budowy formierki wstrzsowo-prasujcej

o rwnoczesnym dziaaniu wstrzsania i prasowania
Fazy procesu zagszczania masy w formie

technologi impulsow oraz strumieniow:
1- dozowanie masy formierskiej, 2- zwieranie zestawu formowego: pyta modelowa,
skrzynka formierska, ramka nadmiarowa z gowic strzaow, 3- zagszczanie impulsowe
lub strumieniowe spronym powietrzem, 4- oddzielanie modelu od formy
Fazy procesu zagszczania masy w
formie technologi impulsow oraz
strumieniow z prasowaniem:
1- dozowanie masy formierskiej,

2- zwieranie zestawu formowego:
pyta modelowa, skrzynka
formierska, ramka nadmiarowa z
gowic strzaow,
3- zagszczanie impulsowe lub
strumieniowe spronym
powietrzem,
4- prasowanie,
5- rozwieranie ukadu,
6- oddzielanie modelu od formy
Schemat automatycznej linii formowania
SPECJALNE METODY ODLEWANIA

6. ODLEWANIE METOD SHAWA
ZASTOSOWANIE:
Materiay: wszystkie stopy (gwnie staliwo i eliwo,
rzadziej stopy Cu)
Typy wyrobw: matryce, kokile, formy cinieniowe,
odlewy artystyczne
MATERIAY FORMIERSKIE:
-mczki mater. ogniotrwaych (mulit, cyrkon,
sulimanit)
-krzemian etylu.
ZALETY:
-bardzo dua dokadno wymiarowa
-wysoka gadko powierzchni
-bardzo dobra odwzorowalno ksztatu
-moliwo uzyskania bardzo cienkich cian odlewu
(g 0,6mm dla staliwa)
WADY:
- wysoki koszt odlewu, trudna mechanizacja.

ZASTOSOWANIE:
Materiay:
-staliwo wglowe
-staliwo stopowe
-eliwo stopowe
-stopy Cu
-metale szlachetne
MATERIAY MODELARSKIE:
-woski naturalne i syntetyczne
-kompozycja wosk tw. sztuczne
-tworzywa sztuczne
Typy wyrobw:
Odlewy precyzyjne dla
przemysu:
-zbrojeniowego
-kosmicznego
-precyzyjnego
-narzdziowego
-motoryzacyjnego
-artystycznego
Poza tym:
-jubilerstwo
-stomatologia
MATERIAY FORMIERSKIE:
-mczki mater. ogniotrwaych (nulit, cyrkon)
-krzemian etylu (spoiwo0
-szko wodne (spoiwo)
ZALETY:
-najlepsza dokadno wymiarowa i gadko powierzchni
-moliwo uzyskania odleww o bardzo skomplikowanych ksztatach
-minimalizacja obrbki mechanicznej
-zmniejszenie zuycia materiaw formierskich
-bardzo znaczne zmniejszenie masy odlewu ( nawet 24 razy)
WADY:
-wysoki koszt odlewu (kilka razy droszy ni w innych metodach)
-ograniczona masa odlewu do 2 kg (10kg), zwykle do ~0,5 kg,
-trudna i kosztowna mechanizacja procesu.
PIECE ODLEWNICZE
PIECE ODLEWNICZE
PIECE ODLEWNICZE
KRZEPNICIE I STYGNICIE
ODLEWU W FORMIE
Do najwaniejszych czynnikw wpywajcych na
tworzenie si odlewu w formie nale:
temperatura zalewania, pynno stopu oraz zakres
temperatury krzepnicia,
skurcz w stanie ciekym, w czasie krzepnicia i w stanie
staym,
waciwoci materiau formy; termofizyczne (przewodno
cieplna, ciepo waciwe) i techniczne (wytrzymao,
przepuszczalno),
sposb krystalizacji (decyduje o strukturze odlewu),
waciwoci stopu (wytrzymao w wysokich temperaturach,
przewodno cieplna, ciepo waciwe, ciepo krzepnicia)
ODLEWU W FORMIE
SKURCZ ODLEWNICZY
W czasie krzepnicia i stygnicia odlewu w formie odlewniczej zmniejszaj si
wymiary objtociowe i liniowe metali i stopw odlewniczych.
ODLEWU W FORMIE
Model i forma do odlewania prbek sucych do oznaczania

wartoci skurczu eliwa.
ODLEWU W FORMIE
Skurczem odlewniczym nazywamy zmniejszenie si wymiarw liniowych odleww w
skutek krzepnicia i stygnicia wyraone w procentach.
l1 l2
100%
l1
s skurcz w %
l1 dugo pomiarowa wnki formy
l2 dugo pomiarowa po zakrzepniciu i ostygniciu
do temperatury otoczenia
Rozrnia si skurcz swobodny i skurcz hamowany.
gdzie:
ODLEWU W FORMIE
Przykadowe wartoci skurczu odlewniczego
ODLEWU W FORMIE
ODLEWU W FORMIE
ODLEWU W FORMIE
Z
punktu
widzenia
technologii
odlewania
najwaniejsze jest zjawisko skurczu odlewniczego,
ktrego nastpstwa w postaci tworzenia si w odlewie
jam i rzadzizn skurczowych, napre wasnych,
zmniejszenia si wymiarw odlewu musi si
uwzgldnia zarwno w konstrukcji odlewu jak i przy
opracowywaniu technologii.
Odpowiednie zaprojektowanie ukadu wlewowego
pozwala na przesunicie jam i rzadzizn skurczowych
poza obszar waciwego odlewu i zapewnienie
podanego sposobu krzepnicia
NADLEWY
Najskuteczniejszym rodkiem zapobiegajcym tworzeniu si
jam i rzadzizn skurczowych w odlewach jest stosowanie nadleww i
ochadzalnikw. Nadlewy stosuje si przy kierunkowym krzepniciu,
w celu zasilenia odpowiednich czci odlewu ciekym metalem w
czasie krzepnicia. Dziaanie nadlewu jest prawidowe, gdy jego
zakrzepnicie nastpuje po cakowitym zakrzepniciu odlewu lub
zasilanej czci odlewu, bowiem wtedy jama skurczowa utworzy si
w nadlewie.
Prdko krzepnicia i stygnicia odlewu i nadlewu dla
okrelonego stopu i rodzaju technologii (formy) zaley od ich
moduu krzepnicia.
Moduem krzepnicia M nazywa si stosunek objtoci odlewu
(lub jego czci) V [cm3] do jego powierzchni ochadzania P [cm2]
X k
V
M
P
[cm]
NADLEWY
Dla prawidowego okrelenia wielkoci nadleww naley
ustali i okreli wzy cieplne odlewu oraz obliczy ich
moduy krzepnicia.
Dla przykadu modu krzepnicia wynosi:
g
dla pyty
M
2
d
dla walca
M
4
a
dla prta
M
4
eby nadlew speni swoj rol, tzn. zasili w cieky metal
krzepncy odlew modu nadlewu musi by wikszy od
moduu zasilanego odlewu (lub czci odlewu)
MZ : MO=(1,11,2):1
MZ= MO(1,11,2)
NADLEWY
OCHADZALNIKI
TWORZYWA ODLEWNICZE
TWORZYWA ODLEWNICZE
TWORZYWA ODLEWNICZE
TWORZYWA ODLEWNICZE
eliwo szare
1. eliwo szare ferrytyczne- ferryt +liczne grube patki grafitu
Rm=100150 MPa, HB=100150.
C=3,5%, Si=1,82,2%, Mn=0,50,8%, P=max 0.65%, S=max0,15
2. eliwo szare ferrytyczno-perlityczne-ferryt+perlit mniejsze

patki grafitu
Rm=150250 MPa, HB=140180.
C=3,23,5%, Si=1,62,0%, Mn=0,71,2%, P=max 0.3%, S=max0,12
3. eliwo perlityczne- perlit +drobne patki grafitu

Rm=180270 MPa, HB=180270
C=3,23,5%, Si=1,62,0%, Mn=0,71,2%, P=max 0.3%, S=max0,12
W skad osnowy metalowej wchodzi eutektyka

fosforowa(1,9%C,6,1%P)
TWORZYWA ODLEWNICZE
Najbardziej charakterystyczn cech eliwa szarego jest
grafit.
Grafit wpywa korzystnie na wasnoci eliwa m in. na:
Najmniejszy spord wszystkich stopw elaza skurcz
odlewniczy( ~ 1%),co powoduje b. dobre wasnoci
odlewnicze
Dobr lejno
Zdolno do tumienia drga
Dobr skrawalno
Ma wraliwo na dziaanie karbu
Dobre wasnoci lizgowe.
Osobliwoci eliwa jest zaleno struktury od dwch
czynnikw :
Skadu chemicznego (gwnie C i Si)
Szybkoci krzepnicia i stygnicia(grubo cianek,
rodzaj technologii)
TWORZYWA ODLEWNICZE
TWORZYWA ODLEWNICZE
TWORZYWA ODLEWNICZE
eliwo modyfikowane
Modyfikowaniem nazywa si zabieg polegajcy na
dodaniu do ciekego eliwa dodatkw zwanych
modyfikatorami, dziki czemu uzyskuje si zmiany
wasnoci lepsze, ni wynikaoby to ze zmiany skadu
chemicznego.
Jako modyfikatora uywa si elazokrzemu FeSi lub
wapniokrzemu CaSi rozdrobnionego do ziarnistoci 15mm
w iloci 0,10,5% ciekego metalu.
Efekt modyfikacji zanika po ~ 15 minutach.
Modyfikatory dodane do ciekego eliwa powoduj:
Zwikszenie zdolnoci do grafityzacji
Korzystne uksztatowanie grafitu
Otrzymanie czystej drobnoziarnistej perlitycznej
struktury.
TWORZYWA ODLEWNICZE
eliwo sferoidalne
eliwo sferoidalne jest eliwem, w ktrym nie zwizana
cz wgla wydziela si w czasie krzepnicia w postaci
kulek grafitu.
Kulist posta grafitu uzyskuje si w wyniku sferoidyzacji,
polegajcej na dodaniu do ciekego eliwa magnezu w
postaci czystej lub stopw, w iloci 0,11% w stosunku do
ciekego eliwa.
Po sferoidyzacji eliwo modyfikuje si za pomoc FeSi lub
CaSi.
eliwo wyjciowe do sferoidyzacji musi spenia dwa
warunki:
mie odpowiedni temperatur( powyej 1400)
mie odpowiedni skad chemiczny (ma zawarto siarki
max 0,05%, 3,03,8%C, 1,02,5%Si, 0,30,5%Mn,
Pmax=0,1%.
TWORZYWA ODLEWNICZE
eliwo sferoidalne
Gdy zawarto siarki w eliwie spadnie do okoo 0,03%, a
magnezu w eliwie znajduje si okoo 0,050,15%Mg, to
grafit krystalizuje w postaci kulek.
TWORZYWA ODLEWNICZE
TWORZYWA ODLEWNICZE
TWORZYWA ODLEWNICZE
eliwo wermikularne
eliwo wermikularne jest to eliwo, w ktrym grafit wystpuje
w postaci grafitu zwartego, wermikularnego lub krtkowego.
eliwo to ma lepsze wasnoci mechaniczne ni eliwo szare,
a mniejsze ni eliwo sferoidalne.
Udzia grafitu sferoidalnego w tym eliwie nie powinien

przekracza 20%.
Wasnoci eliwa wermikularnego:
ferrytycznego
Perlityczne
RmMPa R0,2MPa
250380 175300
400620 315425
A 5%
38
12
HB
130180
205270
TWORZYWA ODLEWNICZE
eliwo cigliwe
Otrzymywane jest na drodze obrbki cieplnej odleww,
ktre po odlaniu maj struktur eliwa biaego. Celem
obrbki cieplnej jest rozpad cementytu (Fe3C), co powoduje,
e bardzo twarde eliwo biae przeksztaca si w eliwo
plastyczne, posiadajce wyduenie nawet 12%.
eliwo cigliwe biae.

Grubo cianki odleww do 15 mm. Brzegi maj struktur
ferrytyczn.
Rm=350450 MPa, A3=412%, HB=200230
eliwo cigliwe czarne
Rm=300800 MPa, A3=110%, HB=150320

Moe mie struktur ferrytyczn lub perlityczn.
TWORZYWA ODLEWNICZE
Przebieg wytwarzania odleww z eliwa biaego

w celu otrzymania eliwa:
a) cigliwego
b) cigliwego czarnego
c) cigliwego perlitycznego
Obrazy struktur ilustruj przemiany zachodzce
w czasie procesu wyarzania.
TWORZYWA ODLEWNICZE
TWORZYWA ODLEWNICZE
TWORZYWA ODLEWNICZE
STOPY METALI NIEELAZNYCH
PRZETWRSTWO
TWORZYW SZTUCZNYCH
TWORZYWA SZTUCZNE
DEFINICJA
POD POJCIEM TWORZYWO SZTUCZNE ROZUMIE

SI OGLNIE MATERIAY, KTRYCH
PODSTAWOWYM SKADNIKIEM S SYNTETYCZNE,
NATURALE LUB MODIFIKOWANE POLIMERY.
TWORZYWA SZTUCZNE
Wpyw budowy tworzyw na jego wasnoci
Tworzywa wielkoczsteczkowe ( M>104) otrzymuje si w wyniku

polireakcji z wielofunkcyjnych zwizkw o maej masie
czsteczkowej zwanych monomerami.
W procesie polireakcji mog bra udzia zwizki co najmniej
dwufunkcyjne.
Funkcyjno danego zwizku okrelana jest liczb
posiadanych przez ten zwizek atomw, grup atomw lub
wiza zdolnych do reakcji chemicznej.
Niezbdnym czynnikiem w procesie polireakcji jest rozerwanie
wizania podwjnego w czsteczce monomeru ( temperatura,
cinienie itp.), dziki czemu powstaje czsteczka uaktywniona
zwana rodnikiem.
TWORZYWA SZTUCZNE
Rozrniamy trzy typy polireakcji
Polimeryzacja proces zachodzcy jednostopniowo, bez
wydzielania produktw ubocznych i bez wydzielania
produktw ubocznych i bez przegrupowania atomw
monomeru.
Polikondensacja proces zachodzcy wielostopniowo z

wydzielaniem produktw ubocznych (wody, chlorowodoru itp.)
Poliaddycja proces zachodzcy wielostopniowo bez
wydzielania produktw ubocznych i z przegrupowaniem
atomw monomerw.
TWORZYWA SZTUCZNE
Polireakcja pomidzy monomerami dwufunkcyjnymi prowadzi do
powstania tworzywa o strukturze liniowej, a pomidzy
monomerami o funkcyjnoci wyszej ni dwa do powstania
tworzywa o strukturze rozgazionej lub usieciowanej.
Szkielet wikszoci czstek polimerowych zbudowany jest z
atomw wgla, niekiedy atomw krzemu, siarki lub tlenu, co ma

istotny wpyw na wasnoci.
TWORZYWA SZTUCZNE
POLIMERY LINIOWE (TERMOPLASTY) w temperaturze pokojowej
maj struktury bezpostaciowe z chaotycznie skrconymi
acuchami (w acuchach wizania pierwotne atomowe lub
jonowe) makroczsteczek, midzy ktrymi wystpuj wizania
wtrne Van der Walsa albo struktury czciowo krystaliczne.
Na wasnoci tworzywa ma wpyw rwnie taki element struktury
jak porzdek czenia si ze sob poszczeglnych czstek
monomeru ( gowa do gowy lub gowa do ogona).
TWORZYWA SZTUCZNE
POLIMERY O STRUKTURZE ROZGAZIONEJ to
tworzywa w ktrych do acucha gwnego
przyczone s chaotycznie dugie podstawniki.
Rozgazienia zmniejszaj odksztacalno,
a jednoczenie utrudniona jest zdolno do
krystalizacji.
POLIMERY O STRUKTURZE USIECIOWANEJ
poczone wizaniami kowalentnymi z wicej ni
dwoma ssiednimi atomami, tworz sie przestrzenn.
Polimery te s nietopliwe, nierozpuszczalne i s
podstawowym skadnikiem duroplastw.
TWORZYWA SZTUCZNE
TWORZYWA SZTUCZNE
KLASYFIKACJA TWORZYW WIELKOCZSTECZKOWYCH
Tworzywa wielkoczsteczkowe w zalenoci od wasnoci dzielimy na
elestomery i plastomery. Podzia przedstawiono poniej.
TWORZYWA
WIELKOCZSTECZKOWE
ELASTOMERY
WULKANIZUJCE
NIEWULKANIZUJCE
PLASTOMERY
TERMOPLASTY
(termoplastyczne)
TERMOUTWARDZALNE
DUROPLASTY
CHEMOUTWARDZALNE
TWORZYWA SZTUCZNE
ELASTOMERAMI
nazywamy
tworzywa
wykazujce
w
temperaturze pokojowej du zdolno do odksztace i
wydue
przy
rwnoczesnym
zachowaniu
wasnoci
sprystych. Tworzywa te posiadaj zatem Tm nisz od
temperatury pokojowej w stanie wysokoelastycznym.
Do elastomerw wulkanizujcych zalicza si kauczuk naturalny,
kopolimer butenowoizoprenowy, polichlorobutadien, kauczuk
poliuretanowy, kauczuk silikonowy itd.
Elastomery niewulkanizujce to: polichlorek winylu (PVC)
zmikczony, poliizobuten, kopolimer etylenu i propylenu,
polioctan winylu itp.
TWORZYWA SZTUCZNE
PLASTOMERAMI nazywamy tworzywa nie wykazujce w temperaturze w ogle
odksztace elastycznych lub dajce si tylko wymusi przy odpowiednio
duych napreniach. S to zatem tworzywa ktrych temp. miknicia Tm s
wysze ni temperatura pokojowa, a wic wystpuj w stanie szklistym
(bezpostaciowe) lub twarde (krystaliczne).
Plastomery termoplastyczne (TERMOPLASTY) to tworzywa ktre podczas

ogrzewania mikn, a po ostygniciu twardniej. W zalenoci od struktury
mog by bezpostaciowe lub krystaliczne.
Termoplasty bezpostaciowe s gorszymi dielektrykami od termoplastw
krystalicznych, wykazuj wiksz sztywno od krystalicznych, nisz
temperatur miknicia, wiksz rozpuszczalno ni krystaliczne i s w stanie
czystym zwykle przezroczyste.
Termoplasty krystaliczne
nieprzezroczyste.
apolarne,
doskonae
dielektryki,
zwykle
TWORZYWA SZTUCZNE
Plastomery termoutwardzalne (DUROPLASTY) to tworzywa ktre pod
wpywem ogrzewania pocztkowo mikn, a nastpnie przy dalszym
ogrzewaniu twardniej (ju nieodwracalnie). Stosowane s zwykle ze rodkami
modyfikujcymi ich wasnoci.
Plastomery chemoutwardzalne (DUROPLASTY) ulegaj utwardzeniu po
wprowadzeniu zwizkw chemicznych i staja si twarde i nietopliwe.
TWORZYWA SZTUCZNE
RODKI MODYFIKUJCE
W celu nadania ywicom specjalnych wasnoci oraz dla obnienia ceny,
czy si j z rnymi rodkami modyfikujcymi. Do rodkw
modyfikujcych zalicza si:
napeniacze
noniki
zmikczacze (plastyfikatory)
stabilizatory
pigmenty i barwniki
porofory
rodki tiksotropujce
rodki zmniejszajce palno
TWORZYWA TERMOPLASTYCZNE
POLISTYREN (PS)
Otrzymuje si na drodze polimeryzacji styrenu w temperaturze ok. 80 C.
W normalnej temperaturze pokojowej jest to tworzywo twarde i kruche, bez zapachu, bez
smaku, fizjologicznie obojtne. Charakteryzuje si du staoci wymiarw, jest dobrym
dielektrykiem, ma nasikliwoci wody, odpornoci na dziaania cieczy
(korodujcych), ma odpornoci na dziaanie rozpuszczalnikw organicznych. Pod
wpywem wiata knie i staje si bardziej kruchy.
Suy do wyrobu galanterii technicznej, obudowy rnych urzdze mechanicznych,
wykadzin, a jako spieniony (styropian) do opakowa i pyt termoizolacyjnych oraz na
modele odlewnicze.
Wystpuje w dwch podstawowych typach: Polistyren S (normalny) oraz polistyren K
(wysokoudarowy Polistyren S + kauczuk)
Polistyren S (PS)
Polistyren K (SB)
Wytrzymao na rozciganie Rm [MPa]
2460
1736
Temperatura miknienia wg. Vicata TmV [C]
6992
7291
Gsto [kg/m3]
1010
10101070
816
2030
Udarno U [kJ/m2]
POLIETYLEN (PE)
Otrzymuje si przez polimeryzacj.
Charakteryzuje si doskonaymi waciwociami dielektrycznymi, du odpornoci na

dziaanie kwasw, zasad, soli i zwizkw organicznych.
Rozrnia si Polietylen wysokocinieniowy o maej gstoci PEmg oraz niskocinieniowy
o duej gstoci PEdg.
Polietylen stosuje si do wyrobu folii, opakowa, do wyrobu rur, na powoki kablowe (nie
stosuje si na opakowania do mleka i tuszczw zwierzcych).
Polietylen (PE)
833
4070
Temperatura topnienia Tt [C]
105130
Gsto [kg/m3]
920960
POLIPROPYLEN (PP)
Otrzymuje si metod niskocinieniow w procesie Zieglera-Natty (polimeryzacja
w obecnoci katalizatora).
Charakteryzuje si ma cieralnoci, dobrymi waciwociami dielektrycznymi,

odpornoci na korozj napreniow (moe by przymocowywany rubami
metalowymi). Wad jest dua krucho w temperaturze poniej 0C.
Polipropylen stosuje si do wyrobu rnych elementw maszyn (waki drukarskie, koa
zbate), naczy, wyrobw wymagajcych czenia i wsppracy z elementami
metalowymi.
Polipropylen (PP)
2038
120155
160170
Gsto [kg/m3]
900910
POLIAMID (PA)
Poliamidy to tworzywa zawierajce w makroczsteczce grupy amidowe CONH.
Rozrnia si wiele gatunkw poliamidw, m.in.: PA6, PA11, PA12, PA6.6,

PA6.10. Poliamidy zawieraj zwykle 3050% fazy krystalicznej, dziki czemu
charakteryzuj si: dobr wytrzymaoci na rozciganie, twardoci,
odpornoci na cieranie, wad jest dua higroskopijno wynikiem czego
jest pcznienie liniowe nawet do 10%.
Stosuje si na powoki antykorozyjne, koa zbate, oyska, ruby, nakrtki
itp.
Poliamid (PA)
35110
165200
185270
Gsto [kg/m3]
11001320
POLICHLOREK WINYLU (PVC)
Wystpuje zwykle w dwch postaciach, jako czysty tzw. PVC twardy oraz z
dodatkiem plastyfikatora (2070%) jako PVC zmikczony.
PVC twardy - charakteryzuje si du odpornoci chemiczn, jest niepalny, std

zastosowanie na: rury i wykadziny zbiornikw w przemyle chemicznym, obudowy do
akumulatorw itp.
PVC mikki poprzez dodanie zmikczacza zwiksza si zakres stosowalnoci tworzywa,
podatno na odksztacenia mechaniczne, podnosz si wasnoci spryste.
Stosuje si do wyrobu: folii, gitkich wy do wody, wykadzin podogowych, pojemnikw
oraz przedmiotw codziennego uytku.
PVC zarwno twardy jak i mikki poddaje si spienianiu i w postaci pianek twardych lub
mikkich wykorzystuje si jako izolatory cieplne, materia tapicerski, amortyzatory drga
Polichlorek winylu (PVC)
Wytrzymao na rozciganie (mikki) Rm [MPa]
1025
Wytrzymao na rozciganie (twardy) Rm [MPa]
5075
Gsto [kg/m3]
11501450
POLIACETALE
S to polimery i kopolimery formaldehydowe gsto ~1400kg/m3.
POLIFORMALDEHYD (PF) (POM)

Produkuje si rne rodzaje. Zawarto fazy krystalicznej 7075%, co daje
znaczn sztywno, twardo i dobre wasnoci mechaniczne oraz du
sprysto.
Podstawowa metoda przetwrstwa: wtrysk na wtryskarkach limakowych.
Suy do wyrobu cienkociennych przedmiotw, k zbatych, mechanizmw
precyzyjnych, spryny, zatrzaski.
POLIMERY FLUOROWE
Gwnie dwa tworzywa:
Policzterofluoroetylen teflon,
Politrjfluorochloroetylen
POLICZTEROFLUOROETYLEN TEFLON (PFE, PTFE, PCFE)

Otrzymywany przez polimeryzacj, gsto ~2100kg/m3.
Jest niezwykle odporny chemicznie, odporny na temperatur do 260C, ma bardzo may

wspczynnik strat dielektrycznych, nie chonie wody, jest doskonaym izolatorem oraz posiada
doskonae wasnoci lizgowe. Bardzo wysoka cena.
Metody przetwrstwa: prasowanie (w temp 350C) i spiekanie (w temp 380C).
Zastosowanie wszdzie tam, gdzie ze wzgldu na jego szczeglne waciwoci opaca si
ponie wysoki koszt np.: zawory do kwasw i zasad, uszczelnienia, membrany pomp, tkaniny
filtracyjne, izolatory w technice wysokich czstotliwoci, jako rodek oddzielajcy w przemyle
gumowym, papierniczym, spoywczym.
POLITRJFLUOROCHLOROETYLEN (PFCE, PTFCE)

Jest taszy ni teflon. Waciwoci nieco gorsze.
Zastosowanie podobne jak teflon.
POLIMERY AKRYLOWE
Gwnymi przedstawicielami tej grupy s poliakrylan i polimetakrylan metylu.

POLIMETAKRYLAN METYLU (PMM)
Otrzymywany w wyniku rodnikowej polimeryzacji metakrylanu metylu, w zalenoci od
warunkw prowadzenia procesu moe tworzy polimer ataktyczny, syndiotaktyczny lub
izotaktyczny.
Jest twardy, odporny na dziaanie wiata i ozonu, o bardzo duej przepuszczalnoci

wiata widzialnego, odporny na dziaanie kwasw i zasad, ma dobre wasnoci
dielektryczne, bez zapachu i smaku, nie chonie wody, nie wykazuje zamglenia nawet przy
duych rnicach temperatur po obu stronach pyty, odporny na zarysowania.
Stosuje si do szklenia kabin samolotw, do produkcji wielu detali w przemyle
chemicznym i motoryzacyjnym oraz optyce (soczewki, wiatowody, pryzmaty, filtry itp.)
Polimetakrylan metylu (PMM)
Gsto [kg/m3]
5080
11701200
KOPOLIMER STYRENU
KOPOLIMER (SAN)
Otrzymuje si w wyniku polimeryzacji styrenu z dodatkiem akrylonitrylu w iloci 2030%. Jest
bardziej odporny na dziaanie czynnikw atmosferycznych ni polistyren, ma due podobiestwo
do poliuretanu metylu, nisza znacznie cena, wiksza twardo, std stosowany jest czsto jako
zamiennik PMM.
Zastosowanie: skale aparatury wymagajcej odpornoci na zarysowania, pokrywy adapterw,

magnetofonw, obudowy telefonw oraz w motoryzacji klosze wiate tylnych, wiateka
sygnalizacyjne.
Metody przetwrstwa to: wtryskiwanie (wyroby gospodarstwa domowego), wytaczanie (pyty,
rury, profile).
KOPOLIMER (ABS)
Jest tworzywem trjskadnikowym (styren, akrylonitryl, butadien).
Zastosowanie: skale aparatury wymagajcej odpornoci na zarysowania, pokrywy adapterw,

magnetofonw, obudowy telefonw oraz w motoryzacji klosze wiate tylnych, wiateka
sygnalizacyjne.
Metody przetwrstwa to: wtryskiwanie (wyroby gospodarstwa domowego), wytaczanie (pyty,
rury, profile).
DUROPLASTY
DUROPLASTY
Duroplasty wykorzystywane s w postaci ywic technicznych, toczyw, klejw i lakierw jak i
rwnie otrzymywanych na ich bazie tworzyw porowatych, laminatw i gotowych wyrobw.
Do zalet utwardzonych duroplastw nale: dua sztywno, trwao
nierozpuszczalno, nietopliwo i doskonae wasnoci elektroizolacyjne.
wymiarw,
Do wad naley zaliczy krucho (zapobiega si poprzez stosowanie napeniaczy np. wkna
szklanego) oraz niemoliwo ponownego przetwarzania.
YWICE EPOKSYDOWE (E)

Zarwno ywice w stanie ciekym jak i staym (takie spotyka si w handlu) utwardza si na gorco
lub na zimno (gorzej), przez dodanie do ywicy odpowiedniego utwardzacza.
ywice epoksydowe odznaczaj si bardzo dobr przyczepnoci zarwno do metali jak i szeregu
innych materiaw, wykazuj dobre wasnoci dielektryczne, du udarno i odporno na
wilgo i korozj.
Stosuje si je jako ywice lane, jako kleje i lakiery.
Lakier epoksydowy jest twardy ale rwnoczenie rozcigliwy, jest bezbarwny, bez zapachu,
odporny na korozj, fizjologicznie obojtny (std zastosowanie jako wewntrzna ochrona
metalowych opakowa ywnoci).
Klej (ywica epoksydowa) znajduje zastosowanie m.in. W przemyle lotniczym, maszynowym oraz
w elektronice. Poczenia klejowe charakteryzuj si du wytrzymaoci
ywice lane stosowane s gwnie w elektrotechnice (do zalewania kondensatorw, cewek, do

wyrobu izolatorw). Su do wyrobu laminatw, na modele w odlewnictwie.
DUROPLASTY
YWICE POLIESTROWE (P)

ywice poliestrowe dziel si na 3 grupy:
1) ywice alkidowe (alkidale) stosowane s zwykle jako ywice
lakiernicze do produkcji lakierw piecowych oraz schncych na
powietrzu.
2) Poliestry nasycone termoplasty o budowie liniowej. Su do
produkcji wkien syntetycznych i folii, oraz wykorzystuje si do
produkcji poliuretanw lub innych tworzyw sztucznych.
3) Poliestry nienasycone nale do grupy tworzyw chemoutwardzalnych.
S samogasnce, maj dobr udarno, s przezroczyste, w tropikach
odporne na termity i bakterie, odporne na dziaania zimnej wody.
Znajduj zastosowanie gwnie do odlewania lub nasycania przy
produkcji laminatw.
DUROPLASTY
YWICE FENOLOWE (FF, FPF) i KREZOLOWE (FPK)
Do wyrobu ywicy fenolowej stosuje si formaldehyd i fenol lub krezole. Fenol
lub krezol (pynny fenol zawierajcy 40% meta-krezolu) mieszany jest
z formaldehydem w obecnoci katalizatora. Polimeryzacja, kondensacja
(przeprowadza si w podwyszonej temperaturze) moe przebiega
w rodowisku alkalicznym rezole, lub kwanym nowolaki.
W zalenoci od stopnia
nastpujce rodzaje ywic:
doprowadzenia
polikondensacji rozrnia
si
1. rezol ywica utwardzalna, rozpuszczalna i topliwa;

2.
rezitol ywica jeszcze utwardzalna, lecz ju trudnotopliwa

(ciastowata);
3.
rezit ywica utwardzona, nierozpuszczalna i nietopliwa (moliwa tylko

obrbka skrawaniem)
4.
nowolak ywica nieutwardzalna, rozpuszczalna i topliwa. Nowolak po

dodaniu urotropiny i po ogrzaniu przechodzi w rezol, rezitol,
a nastpnie w rezit.
Metody przetwrstwa: prasowanie.
DUROPLASTY
YWICE FENOLOWE (FF, FPF) i KREZOLOWE (FPK)
Wasnoci ywic fenolowych zale gwnie od rodzaju

fenolu , rodkw modyfikujcych, katalizatorw.
W praktyce najczciej stosuje si ywice z napeniaczami
o iloci 40 80%, ktre zmniejszaj krucho i podwyszaj
wytrzymao.
ywice te znajduj zastosowanie przy wytwarzaniu
laminatw, jako dodatek do lakierw, jako spoiwo do mas
formierskich
i
tarcz
szlifierskich,
na
elementy
kwasoodporne, obudowy, na oyska do niewielkich
prdkoci obrotowych.
DUROPLASTY
POLIURETANY (PU)
Stopie usieciowania PU moe by bardzo zrnicowany.
Poliuretany o budowie acuchowej nieusieciowanej s termoplastyczne,
o waciwociach zblionych do poliamidw, nie chon wody i maj
bardzo dobre wasnoci dielektryczne.
Wasnoci PU mona zmienia w bardzo szerokim zakresie i std

rnorodne zastosowanie.
ZASTOSOWANIE
Mona wytwarza z PU wkna odzieowe, oploty przewodw (odporne na

cieranie), ksztatki, lakiery, kleje, rodzaj mikkiej gumy na membrany,
opony, podeszwy do butw, amortyzatory itp. W formie spienionej jako
izolatory ciepa i dwiku, jako wykadziny lub okadzin
DUROPLASTY
TWORZYWA AMINOWE (AMINOPLASTY)
Otrzymuje si przez polikondensacj zwizkw aminowych (g. mocznik i melamina)
z aldehydami (g. formaldehyd).
Wyroby z aminoplastw s twarde, sztywne, odporne na dziaanie rozpuszczalnikw,
wody i temperatury.
Wykorzystuje si jako: kleje do drewna, toczywa (galanteria, detale
elektrotechniczne), ywice lane do wytwarzania laminatw, lakierw oraz jako
tworzywa porowate.
SILIKONY - acuszek SiO (zamiast CC)

Otrzymuje si je poprzez polimeryzacj kondensacyjn. (Jest to tworzywo porednie
pomidzy organicznymi, a nieorganicznymi).
Silikony s odporne cieplnie w przedziale -50 250C, posiadaj doskonae wasnoci
elektroizolacyjne, odporne na utlenianie i dziaanie chemikaliw, maj dobre wasnoci
antyadhezyjne, gwn wad jest wysoki koszt wytwarzania.
Oleje silikonowe (tworzywo o krtkich nieusieciowanych acuchach) stosuje si jako
rodek oddzielajcy, jako ciecze amortyzacyjne, jako oleje transformatorowe.
NANOSZENIE
Podczas nanoszenia cienk warstw tworzywa pynnego lub upynnionego
nanosi si na podoe (cz maszyny lub urzdzenie) i zestala, w wyniku
czego tworzy si ciga powoka staego tworzywa sztucznego. Przy
odpowiednim przygotowaniu podoa, uzyskana powoka wykazuje dobr
przyczepno do podoa (speniaj rol dekoracyjn lub ochronn), natomiast
przy wytwarzaniu powok na podou z naniesiona warstw rozdzielajc nie
uzyskuje si przyczepnoci i wtedy powoka zdjta stanowi ksztatk
powokow.
Rozrnia si nastpujce metody nanoszenia:
1. Nanoszenie pdzlem
2. Nanoszenie opatk (szpachlowanie)
3. Natryskiwanie
4. Natryskiwanie pomieniowe
5. Maczanie
6. Nanoszenie fluidyzacyjne
7. Wylewanie
8. Napylanie
9. Nanoszenie elektrolityczne
10. Nanoszenie w bbnie
11. Powlekanie formujce
NANOSZENIE
1. Nanoszenie pdzlem
Jest to proces mao wydajny, stosowany rzadko, gwnie do
konstrukcji stalowych. Metod t przetwarza si gwnie olejowe
substancje powokotwrcze, ktre nanosi si na oczyszczone podoe.
2. Nanoszenie opatk (szpachlowanie)

Polega na nanoszeniu szpachelk pynnego lub upynnionego
tworzywa o duej lepkoci na podoe i wygadzeniu tak utworzonej
warstwy tworzywa (za pomoc rcznie prowadzonych ubijakw lub
rolek). W ten sposb przetwarza si szpachlwki nitrocelulozowe,
bitumiczne oraz ywice fenolowe i krezolowe z dodatkiem azbestu,
grafitu lub kwarcu.
NANOSZENIE
3. Natryskiwanie
Polega na rozpylaniu upynnionego, pynnego lub sproszkowanego
tworzywa na podoe w celu utworzenia zestalonej powoki.
natryskiwanie za pomoc spronego powietrza
natryskiwanie z uyciem pary wodnej
natryskiwanie elektrostatyczne
NANOSZENIE
4. Natryskiwanie pomieniowe
Polega na rozpyleniu pasty lub sproszkowanego tworzywa na podoe przez stref
pomienia lub w jego otoczeniu w celu utworzenia zwartej i zestalonej powoki.
Natryskiwanie pomieniowe past gwnie pasty w oparciu PVC zawierajce ok. 50%
zmikczacza. Podoe nie wymaga podgrzewania std mona nanosi na beton, cegy,
drewno itp. Warstw gruntow wytwarza si na bazie kleju polichlorowinylowego.
ukad tworzywowy 0,3 MPa
ukad powietrzny 0,15 MPa
ukad gazowy 0,15 MPa
Natryskiwanie pomieniowe proszkw prowadzi si gwnie dla przedmiotw o podou
metalowym. Stosuje si takie tworzywa PA, PE, PMM i inne mieszaniny. Podoe
nagrzewamy do temperatury uplastyczniania danego tworzywa. Natryskiwanie
przeprowadza si za pomoc rozpylaczy w ktrych wystpuje ukad gazowy, powietrzny i
tworzywowy lub ukad gazowy i powietrzno proszkowy.
ukad proszkowy 0,24 MPa
ukad gazowy 0,15 MPa
ukad powietrzny 0,150,20 MPa
NANOSZENIE
5. Maczanie
Polega na zanurzaniu nienasikajcego przedmiotu w kpieli upynnionego

tworzywa, wyjciu i zestaleniu utworzonej warstwy tworzywa. Urzdzenie do
maczania skada si z wanny (ze szka, porcelany, blachy nierdzewnej itp.) oraz
urzdzenia wprawiajcego w ruch zanurzane przedmioty. Jednokrotne
zanurzenie daje powok ochronn o gruboci 0,0150,1mm. Przerabia si t
metod lateks kauczukowy oraz tworzywa celulozowe.
6. Nanoszenie fluidyzacyjne
Polega na zanurzeniu i wynurzeniu ogrzanego wyrobu uytkowego w
fluidyzowanym sproszkowanym tworzywie, ktre stapiajc si tworzy na
wyrobie cig powok. Tym sposobem przetwarza si PE, PA, E, PVC o
rozdrobnieniu 0,050,2mm. Cinienie powietrza 0,220,45MPa, temperatura
podgrzania PE - 200350C, PA - 350450C, E - 180C.
NANOSZENIE
7. Wylewanie
Polega na wypywie ze staym nateniem pynnego lub upynnionego
tworzywa z dyszy na podoe lub do kpieli koagulacyjnej i zestaleniu
utworzonej tam warstwy tworzywa.
Wylewanie cige na podoe dokonuje si przez nieruchoma dysz wylewow
na ruchome cige podoe ktrym moe by tama, bben lub nonik. W ten
sposb otrzymuje si foli lub materia nakadany (wylewanie na nonik).
Wylewanie cykliczne karoserie samochodowe. Przetwarza si PVC folie,
tkaniny laminowane, ywice poliuretanowe wstgi o budowie , zwizki
celulozy filmy fotograficzne.
NANOSZENIE
8. Napylanie
Polega na nanoszeniu sproszkowanego tworzywa na podoe przedmiotu
uytkowego lub formy i jego stopienie przy wykorzystaniu ciepa podoa
podgrzanego lub podgrzewanego w czasie procesu (2030C wyej ni
temperatura uplastycznienia). W wyniku tego procesu tworzy si na podou
powoka, ktr si pozostawia (powoki) lub zdejmuje z podoa (ksztatki
powokowe). tak przerabia si gwnie PA, PE niekiedy z dodatkiem grafitu,
siarczku molibdenu.
9. Nanoszenie elektrolityczne (anodowe)

Polega na zanurzeniu w upynnionym tworzywie, wykazujcym wasnoci
elektrolitu, przedmiotu jako elektrody dodatniej i po podczeniu napicia
czstki tworzywa (adunki ujemne) osadzaj si na przedmiocie tworzc
powok. Po utworzeniu na anodzie odpowiednio grubej warstwy przedmiot
wyjmuje si, nastpnie suszy i wulkanizuje w podwyszonej temperaturze. W
ten sposb przetwarza si gwnie lateks kauczukowy. Porowato warstwy
zaley od rodzaju materiau anody, alkalicznoci lateksu oraz natenia prdu.
NANOSZENIE
10.Nanoszenie w bbnie
Polega na wytworzeniu cigej i rwnej powoki izolacyjnej, na
powierzchni umieszczonych w obracajcym si bbnie z upynnionym
tworzywem, drobnych przedmiotw uytkowych.
Bben szczelny zasypuje si okoo 2/3 objtoci drobnymi elementami
i wprowadza cile okrelon ilo substancji powokotwrczej i
wprawia si go w ruch obrotowy.
Po pewnym czasie ogrzewa si go co powoduje takie zestalenie
tworzywa, e bez obawy sklejenia si przedmiotw wysypuje si je na
siatk, a nastpnie umieszcza w piecu celem kocowego zestalenia.
Operacj t mona prowadzi w bbnie perforowanym (zasypuje si
1/4 objtoci bbna).
NANOSZENIE
11. Powlekanie formujce
Polega na wtarciu upynnionego tworzywa na wstgowy nonik lub foli i
zestaleniu tak utworzonej powoki. T metoda przetwarza si gwnie PVC, PE,
kauczuk, PA, PMM itp. Elementem nanoszcym tworzywo na nonik moe by
wa lub n powlekajcy. Powlekanie waem stosuje si przy sporzdzaniu
cienkich powok z tworzyw o maej lepkoci. W ten sposb wytwarza si folie
aluminiowe, powlekane folie polietylenowe.
Przy sporzdzaniu grubszych powok z upynnionego tworzywa o duej
lepkoci, stosuje si n powlekajcy. T metod wytwarza si sztuczne skry
polichlorowinylowe.
NAWARSTWIANIE - Nakadanie
Podczas nawarstwiania nastpuje stopniowe nakadanie na
podoe warstw scalonego tworzywa wykazujcego
przyczepno i zestalajcego si w czasie procesu, przy
czym wywouje si najwyej tylko nieznaczne naciski.
Najczciej uywanymi przy nawarstwianiu tworzywami s
pynne ywice chemoutwardzalne i szklane noniki (wkna,
tkaniny, maty).
1.
2.
3.
4.
Nakadanie
Przeciganie
Nawijanie
Prasowanie niskocinieniowe
1. Nakadanie
Polega na uoeniu w formie, pokrytej rodkiem rozdzielajcym, pewnej iloci
warstw nonika nasyconego lub nasycanego w czasie procesu pynn ywic i
zestaleniu ywicy w temperaturze otoczenia. Metody nakadania: (nakadanie
nonika), nakadanie folii, nakadanie napeniacza.
Do nakadania rcznego nonika - stosuje si gwnie ywice poliestrowe,
fenolowe, epoksydowe, kazeinowe. Wytwarza si ksztatki przekadkowe np.
plaster miodu.
Mechaniczne nakadanie nonika przy tym sposobie stosuje si gwnie
wstgi tkaniny i maty szklanej oraz ywice poliestrow otrzymujc paskie lub
faliste pyty.
Nakadanie folii stosuje si dla tworzywa kauczukowego w postaci odcinkw
folii, wstg itp., w ktrych kauczuk jest niezwulkanizowany, wykazujcy du
przyczepno. Zestalenie tworzywa kauczukowego przeprowadza si przez
ogrzewanie formy pod cinieniem atmosferycznym, w wyniku czego nastpuje
wulkanizacja.
Nakadanie napeniacza wykorzystujc odpowiednie urzdzenie kieruje si
strumie citego wkna szklanego i ywicy na form. Celem usunicia
powietrza z tworzywa naoonego na form walcuje si je rolkami. Tym
sposobem wytwarza si zbiorniki 3,5m, pyty.
NAWARSTWIANIE - Nawijanie
Nawijanie
Polega na spiralnym lub rubowym nawiniciu tworzywa (najczciej nonika
nasyconego ywic) w postaci wstgi, tamy lub wkna na walcowy lub inny
rdze, zestaleniu tworzywa i najczciej na wyjciu rdzenia.
Przez nawijanie otrzymuje si odcinkowe profile (najczciej rury i waki) lub
powoki izolujce rdze.
nawijanie spiralne (tylko ruch obrotowy)
nawijanie rubowe (rdze wykonuje ruch obrotowy i postpowy)
NAWARSTWIANIE - Nawijanie
NAWARSTWIANIE - Przeciganie
Przeciganie
Polega na przeciganiu wkien (np. szklanych) nasyconych w czasie
procesu ywic (np. poliestrow) najpierw przez profilujc
podgrzan dysz, a nastpnie przez piec celem zestalenia ywicy.
Przez przeciganie otrzymuje si profile takie jak rury, prty,
teowniki, ktowniki. Formowanie profilu zachodzi a do cakowitego
zelowania ywicy, co wymaga zastosowania dugiej podgrzewanej
dyszy (d. 2m). Prdko przecigania wynosi zwykle 0,02 m/s.
NAWARSTWIANIE Prasowanie niskocinieniowe

Prasowanie niskocinieniowe
Polega na warstwowym uoeniu w formie kilku odcinkw plastyfikatu lub
nonika nasyconego lub nasyconego pynna ywic oraz scaleniu i zestaleniu
odcinkw tworzywa pod nieznacznym naciskiem w temperaturze pokojowej
(tw. chemoutwardzalne) lub podwyszonej (tw. termoutwardzalne).
W ten sposb otrzymuje si ksztatki wielko powierzchniowe, ktre posiadaj
gadk powierzchni zarwno wewntrzn jak i zewntrzn.
Nacisk na tworzywo wywiera si bezporednio lub za porednictwem
przepony.
Rozrnia si:
prasowanie pneumatyczne cinieniem atmosferycznym
prasowanie pneumatyczne cinieniem spronego gazu w zbiorniku
prasowanie pneumatyczne cinieniem spronego gazu w formie

prasowanie hydrauliczne
prasowanie odrodkowe
prasowanie pneumatyczne cinieniem rozkadu rodkw gazotwrczych
NAWARSTWIANIE Prasowanie niskocinieniowe
NAWARSTWIANIE - Prasowanie niskocinieniowe
WYTACZANIE WYCISKANIE
Wyciskanie koami zbatymi
Podczas procesu wyciskania upynnione lub uplastycznione
tworzywo zostaje ciskane w cylindrze, w wyniku czego
zachodzi wyparcie powietrza i zblienie do siebie czstek
tworzywa, poczone z ich scaleniem i utworzeniem cigego
profilu opuszczajcego dysz stanowic zakoczenie
cylindra.
Wyciskanie koami zbatymi (przdzenie) polega na cigym
przepychaniu obracajcymi si koami zbatymi upynnionego
lub uplastycznionego w czasie procesu tworzywa, przez
szereg dysz do tunelu lub kpieli koagulacyjnej, gdzie
nastpuje jego zestalenie. W ten sposb otrzymuje si
gwnie wkna poliamidowe, poliestrowe. Tworzywa musz
by suszone w suszarce prniowej.
Wyciskanie limakiem
Wyciskanie limakiem polega na cigym uplastycznianiu tworzywa i
przepychaniu go pod wpywem obracajcego si w cylindrze limaka przez
dysz wprost w otoczenie, na walec lub do formy, gdzie nastpuje zestalenie
tworzywa.
W ten sposb otrzymuje si cige profile (rury, prty, ksztatowniki itp.) pyty i
folie oraz ksztatki.
Wyciskanie mona prowadzi na wyciskarce jedno- lub wielolimakowej. W
wyciskarce limakowej wyrnia si trzy strefy: zasilania, sprania i
dozowania.
W strefie zasilania tworzywo zostaje wstpnie ogrzane i zagszczone. W strefie
sprania tworzywo przechodzi ze stanu staego w uplastyczniony, a ponadto
nastpuje w tej strefie odgazowanie i zagszczenie tworzywa. W strefie
dozowania zachodzi ujednorodnienie i zagszczenie tworzywa do cinienia
potrzebnego do pokonania oporw przepywu przez gowice.
Wyciskanie limakiem
Wyciskanie limakiem
Wyciskanie limakiem
Wyciskanie tokiem
Wyciskanie tokiem - polega na uplastycznieniu tworzywa i przepychaniu go
pod wpywem przesuwajcego si w cylindrze toka przez dysz:
z przepywem staym (wkna kolagenowe na osonki do wdlin)

z przepywem pulsacyjnym (tworzywa termoutwardzalne)
Wyciskanie tokiem stosuje si gownie do duroplastw. Prdko toka
dobierana jest tak, e tworzywo opuszczajc dysz jest ju utwardzone.
PRASOWANIE TOCZNE
Prasowanie toczne - polega na umieszczeniu chodnego lub wstpnie
ogrzanego tworzywa, wystpujcego w postaci rozdrobnionej
(mieszanki, granulatu) lub scalonej (tabletki, odcinka plastyfikatu lub
nasyconego nonika) w gniedzie otwartej formy, przeprowadzeniu
tworzywa przez ogrzanie w stan plastyczny, wywoaniu pod naciskiem
stempla pynicia tworzywa a do cakowitego wypenienia gniazda
formy, zestaleniu tworzywa w podwyszonej temperaturze (tworzywa
termoutwardzalne)
lub
obnionej
temperaturze
(tworzywa
termoplastyczne) i na wyjciu wypraski podczas otwierania formy.
Metod t przetwarza si gwnie duroplasty. Dla termoplastw metod
t stosuje si rzadko, tylko przy grubociennych wyrobach.
Wada prasowania tocznego jest gwnie dugi czas utwardzania.

Skrcenie czasu utwardzania mona uzyska przy zastosowaniu
prasowania tocznego z wstpnym uplastycznieniem.
Do prasowania tocznego uywa si zwykle pras grno napdowych,
hydraulicznych pojedynczego dziaania.
PRASOWANIE TOCZNE
PRASOWANIE PYTOWE
Polega na uplastycznieniu kilku warstw scalonego
tworzywa, umieszczonych miedzy pytami prasowniczymi,
scaleniu tych warstw pod naciskiem i zestaleniu tworzywa
w
podwyszonej
temperaturze
(tworzywa
termoutwardzalne) lub obnionej temperaturze (tworzywa
termoplastyczne).
Prasowanie
pytowe
mona
przeprowadza w sposb:
cykliczny przy uyciu odcinkowych pyt prasowniczych
cigy przy uyciu cigych tam prasowniczych
PRASOWANIE PYTOWE - Cykliczne

Prasowanie pytowe cykliczne na prasie wielostoowej
Stosuje si dla prasowania nasyconego nonika lub
plastyfikatu. Aby zapobiec anizotropii
czsto przy
formowaniu pakietu, poszczeglne jego arkusze ukada
si na przemian krzyowo. Jeeli prasuje si kilka
pakietw to oddziela si je polerowanymi blachami
stalowymi. Cinienie prasowania 812MPa.
PRASOWANIE PYTOWE - Cykliczne

Prasowanie pytowe cykliczne na prasie dwustoowej
Uywa si do mieszanki rozdrobnionych odpadw
drewna (wiry) ze staa lub pynn ywica fenolow lub
mocznikow (310%). Pakiet prasuje si po uprzednim
ogrzaniu tworzywa do temperatury 120C (odparowanie
wody produktu polikondensacji).
Cinienie prasowania 2MPa.
PRASOWANIE PYTOWE - Cige

Prasowanie wstgowego plastyfikatu
Najczciej w ten sposb przetwarza si wstgowy plastyfikat z PVC
na wykadzin podogow, skadajc si z warstwy spodniej
zawierajcej du ilo napeniacza oraz warstwy licowej odpornej na
cieranie, lub trzywarstwow zawierajc midzy dwoma
powyszymi warstwami rodkow warstw ze spienionego PVC.
Metod t przetwarza si rwnie wstgowy plastyfikat kauczukowy z
nonikiem nasyconym lub powleczonym kauczukiem na pasy pdne,
tamy przenonikw itp.
PRASOWANIE PYTOWE - Cige

Prasowanie nasyconego napeniacza
Ten sposb uywa si gwnie do prasowania rozwknionego
drewna, somy itp. produkty rolinne zdyspergowane w wodzie
(najwyej 2% wkna), zawierajcej 2,53% ywicy w przeliczeniu do
suchej masy wkna. Jako skadnik ywiczny uywa si kalafoni,
rozpuszczon parafin, ywic bitumiczn lub fenolow. Tak
zawiesin wylewa si na sita, gdzie nastpuje odwodnienie i
zagszczenie masy a nastpnie suszy lub prasuje na prasie
wielostoowej.
PRASOWANIE PRZETOCZNE
Prasowanie przetoczne polega na wyciniciu caoci
uplastycznionego w cylindrze tworzywa do zamknietej,
ogrzewanej (tw. termoutwardzalne) albo studzonej (tw.
termoplastyczne) formy, zestaleniu tworzywa i na wyjciu
wypraski z otwartej formy. Na zakoczenie cyklu prasowania
usuwa si z cylindra resztki pozostaego tworzywa.
Prasowanie przetoczne tworzyw termoutwardzalnych
Prasowanie przetoczne w stosunku do tocznego umoliwia lepsze
wykorzystanie prasy (czas cyklu prasowania przetocznego w
stosunku do tocznego jest krtszy szczeglnie dla grubszych
wyprasek) oraz zezwala na otrzymanie wyprasek o lepszych
wasnociach
mechanicznych
(jednakowo
utwardzone)
oraz
zawierajcych bardziej delikatne zapraski. Wystpujce przy
prasowaniu przetocznym pynicie tworzywa z cylindra do gniazd
umoliwia dobre jego ujednorodnienie cieplne i skrcenie czasu
utwardzenia. Skrci czas utwardzenia przy prasowaniu przetocznym
mona jeszcze stosujc wstpne uplastycznienie.
Prasowanie przetoczne tworzyw termoplastycznych
Metod t przetwarza si gwnie polichlorek winylu oraz
politrjfluorochloroetylen. W metodzie tej rozrnia si dwa
sposoby:
a) prasowanie z chodnym cylindrem
b) prasowanie z gorcym cylindrem
Prasowanie z chodnym cylindrem polega na woeniu do
cylindra wstpnie ogrzanego tworzywa do temperatury
uplastycznienia (240C dla PVC) i pod naciskiem toka
przetoczeniu tworzywa do chodnej formy, gdzie nastpuje
zestalenie tworzywa.
Prasowanie z gorcym cylindrem polega na uplastycznieniu
tworzywa w cylindrze podgrzanym (210220C PVC; 240260C
PCTFE) a nastpnie przetoczeniu do chodnej formy.
PRASOWANIE WTRYSKOWE (Wtryskiwanie)

Wtryskiwanie polega na wyciniciu czci
uplastycznionego tworzywa do zamknitej, chodnej
formy (tw. termoplastyczne) lub ogrzanej (tw.
termoutwardzalne), zestaleniu tworzywa i na wyjciu
wypraski podczas otwierania formy.
T technologia mona przetwarza prawie wszystkie
termoplasty oraz te duroplasty, ktre wykazuj dugi
czas utwardzania w cylindrze, a krtki czas w temp.
formy.
Proces ten odbywa si zwykle na wtryskarkach
limakowych lub tokowych.
Podstawowym zespoem wtryskarek jest cylinder
wsppracujcy najczciej ze limakiem lub
tokiem.

Cykl pracy wtryskarki limakowej
Ruch obrotowy limaka powoduje zabieranie tworzywa z leja
zasypowego wprowadzajc je do kanau uzwojenia limaka w ktrym
nastpuje uplastycznienie. Uplastycznione tworzywo wyciskane jest
podczas obrotu limaka do przestrzeni midzy czoem limaka a dysz.
Wzrastajce cinienie powoduje samoczynny ruch wsteczny limaka
do pozycji tylnej. Wtrynicie tworzywa do formy nastpuje podczas
ruchu limaka do przodu. Dla uniknicia przepywu powrotnego czoo
limaka zaopatrywane jest w piercie zamykajcy.
Przy wytwarzaniu grubociennych wyprasek z tworzyw o duej
lepkoci korzystne jest podczas wtrysku wprowadzi limak w ruch
obrotowy.
Przy
wtryskiwaniu
cienkociennych
wielkopowierzchniowych
wyprasek korzystne jest (celem zmniejszenia napre w wypraskach )
zmniejszenie siy zwierajcej form pozwalajcej na pewne rozwarcie
formy a nastpnie po wypenieniu formy wywoanie waciwej siy
zwierajcej (domknicie formy).

Formy wtryskowe stalowe, natomiast gniazda formujce s ulepszane
cieplnie. Konstrukcja formy omawiana bya podczas laboratorium.

Techniki Wytwarzania-Wyklad

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Techniki Wytwarzania-Wyklad

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TECHNIKI WYTWARZANIA

dr hab. in. Tadeusz Pacyniak prof. P

ODLEWNICTWO jest technik wytwarzania wyrobw

PRZYKAD ODLEWU ELIWNEGO (a) I FORMY PIASKOWEJ

PODZIA METOD WYTWARZANIA ODLEWW

PRZEBIEG I SZKICE OPRZYRZDOWANIA DO WYKONANIA

PRZEBIEG I SZKICE OPRZYRZDOWANIA DO WYKONANIA

PRZEBIEG I SZKICE OPRZYRZDOWANIA DO WYKONANIA

SCHEMAT PRZEBIEGU WYTWARZANIA ODLEWW

MASY FORMIERSKIE I RDZENIOWE

MASY FORMIERSKIE I RDZENIOWE

Struktura masy formierskiej.

MASY FORMIERSKIE I RDZENIOWE

RYSUNEK SUROWEGO ODLEWU

PRZYKADY DOKUMENTACJI ODLEWNICZEJ

PRZYKADY DOKUMENTACJI ODLEWNICZEJ

PRZYKADY DOKUMENTACJI ODLEWNICZEJ

PRZYKADY DOKUMENTACJI ODLEWNICZEJ

POWIERZCHNIA PODZIAU FORMY

RYSUNEK SUROWEGO ODLEWU

BAZY OBRBKOWE DO WYJCIOWEJ OPERACJI

Baza obrbkowa (xxx) oraz

rednica odlewanego otworu, mm

rednice otworu obrabianego

FWD : FWR : FWG=1 : 1,2 : 1,4

PRZEBIEG RCZNEGO WYKONANIA FORMY

PRZEBIEG RCZNEGO WYKONANIA RDZENIA

Stopie zagszczenia masy w formie

Schemat budowy formierki wstrzsowo-prasujcej

Fazy procesu zagszczania masy w formie

1- dozowanie masy formierskiej,

Schemat automatycznej linii formowania

SPECJALNE METODY ODLEWANIA

SPECJALNE METODY ODLEWANIA

SPECJALNE METODY ODLEWANIA

SPECJALNE METODY ODLEWANIA

SPECJALNE METODY ODLEWANIA

SPECJALNE METODY ODLEWANIA

SPECJALNE METODY ODLEWANIA

SPECJALNE METODY ODLEWANIA

SPECJALNE METODY ODLEWANIA

SPECJALNE METODY ODLEWANIA

SPECJALNE METODY ODLEWANIA

SPECJALNE METODY ODLEWANIA

SPECJALNE METODY ODLEWANIA

SPECJALNE METODY ODLEWANIA

Model i forma do odlewania prbek sucych do oznaczania

2. eliwo szare ferrytyczno-perlityczne-ferryt+perlit mniejsze

3. eliwo perlityczne- perlit +drobne patki grafitu

W skad osnowy metalowej wchodzi eutektyka

Udzia grafitu sferoidalnego w tym eliwie nie powinien

eliwo cigliwe biae.

eliwo cigliwe czarne

Rm=300800 MPa, A3=110%, HB=150320

Przebieg wytwarzania odleww z eliwa biaego

STOPY METALI NIEELAZNYCH

STOPY METALI NIEELAZNYCH

STOPY METALI NIEELAZNYCH

STOPY METALI NIEELAZNYCH

POD POJCIEM TWORZYWO SZTUCZNE ROZUMIE

Tworzywa wielkoczsteczkowe ( M>104) otrzymuje si w wyniku

Polikondensacja proces zachodzcy wielostopniowo z

atomw wgla, niekiedy atomw krzemu, siarki lub tlenu, co ma