TOMASZ CZELEKO1, ANDRZEJ LIWCZYSKI1,2, PIOTR DZIEMIDOK3, WALDEMAR KARNAFEL3,4

KWASICA KETONOWA WYSTPOWANIE

I UMIERALNO W POLSCE W LATACH 2012-2014:
ANALIZA BAZY DANYCH NARODOWEGO FUNDUSZU
ZDROWIA
DIABETIC KETOACIDOSIS INCIDENCE AND MORTALITY IN POLAND
FOR YEARS 2012-2014:
ANALYSIS OF THE NATIONAL HEALTH FUND DATA
1. Narodowy Fundusz Zdrowia,
2. Oddzia Zdrowia Publicznego Wydziau Nauki o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w odzi,
3. Instytut Medycyny Wsi im. Witolda Chodki w Lublinie, Klinika Diabetologii,
4. Warszawski Uniwersytet Medyczny.

STRESZCZENIE. Kwasica ketonowa jest zagraajcym yciu problemem, z powanymi nastpstwami dotyczcymi chorobowoci, umieralnoci
i kosztami dla chorego i systemu opieki zdrowotnej. Na podstawie bazy danych Narodowego Funduszu Zdrowia dokonano analizy wystpowania
i umieralnoci chorych z cukrzyc wypisanych ze szpitala lub zmarych, z pierwszoplanowym rozpoznaniem kwasicy ketonowej. W Polsce,
w przeliczeniu na 10 000 osb populacji oglnej wskanik obrazujcy zapadalno na kwasic ketonow wynosi w 2012 roku 1,35 0,39,
w roku 2013 1,29 0,29, w roku 2014 1,45 0,40.
W 2012 roku wystpowanie kwasicy ketonowej jako pierwszoplanowego rozpoznania szpitalnego wynosio w Polsce 2,39 0,73 na 1000
chorych z cukrzyc znan.
Odsetek zgonw chorych z kwasic ketonow wg bazy danych Narodowego Funduszu Zdrowia w Polsce wynosi w 2012 roku 2,38%,
w 2013 roku 2,50%, a w 2014 roku 2,25%.
Sowa kluczowe Kwasica ketonowa, wystpowanie, umieralno.
SUMMARY. Diabetic ketoacidosis (DKA) is a major clinical problem with considerable morbidity, mortality and associated costs to patients
and health care system. Paper presents the retrospective cohort study using data from Polish National Health Fund data base from 01.01.2012
until 31.12.2014.
The authors analysed the hospital discharge rates for diabetic ketoacidosis as first-listed diagnosis per 10 000 of the general population in
Poland. The rate of DKA incidence in 2012 was 1,35 0,39, in 2013 1,29 0,29 and in 2014 1,45 0,40 per 10 000 of general
population of Poland.
The rate of DKA in 2012 was 2,39 0,73 per 1000 of the diabetic population.
The overall mortality rate in patients with DKA was in 2012 2,38%, in 2013 2,50%, in 2014 2,25%.
Key words Diabetic ketoacidosis, incidence, mortality.

24

Medycyna Metaboliczna, 2016, tom XX, nr 4

www.medycyna-metaboliczna.pl

WPROWADZENIE
Kwasica ketonowa jest zagraajcym yciu chorych,
ostrym powikaniem cukrzycy.
W USA w cigu jednego roku chorzy z kwasic ketonow s hospitalizowani cznie przez 500 000 dni (1,2).
W okresie od 1988 do 2009 roku zaobserwowano wzrost
wskanikw liczby pierwszoplanowych rozpozna kwasicy ketonowej z 3,2 do 4,6/10 000 osb populacji oglnej w przeliczeniu na rok (3). W latach od 1988 do 2009,
w przeliczeniu na 1000 chorych na cukrzyc w cigu roku,
wskanik wystpowania kwasicy ketonowej zmniejszy si
z 12,6 na 7,1 (4)
W warunkach szpitalnych sama kwasica ketonowa jest
przyczyn mniej ni 1% zgonw (2). Natomiast u osb
z kwasic ketonow z wspistniejcymi innymi chorobami umieralno moe by wysza ni 5% (5,6). Wskaniki
powysze dotycz populacji osb z cukrzyc typu 1.
W przedstawionych retrospektywnych badaniach, na
podstawie bazy danych Narodowego Funduszu Zdrowia
(NFZ), nie mona byo precyzyjnie okreli rozpoznania
typu cukrzycy powikanej kwasic ketonow. W analizie posugiwano si oglnymi danymi chorych z kwasic ketonow, ktra bya sprawozdana do bazy danych
Narodowego Funduszu Zdrowia jako pierwszoplanowe
rozpoznanie - bez podania typu cukrzycy Analiza liczby
zgonw chorych z powodu kwasicy ketonowej obejmowaa przypadki, ktre wystpiy w czasie hospitalizacji
u osb z cukrzyc bez dodatkowych chorb. Brak rejestru
chorych na cukrzyc w Polsce nie pozwala na uszczegowienie wielu danych. Badania s wic wstpn prb
oszacowania wystpowania kwasicy ketonowej w Polsce
w okresie 2012-2014 lat. Nie uwzgldniono w niniejszej
pracy chorych z cukrzyc, u ktrych kwasica ketonowa
bya dodatkowym rozpoznaniem.

MATERIA I METODY
wiadczenia zdrowotne w Polsce s finansowane przez
Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) na podstawie ustawy
(7), rozporzdze z niej wynikajcych (8,9) oraz wprowadzonego w roku 2008 systemu rozlicze w systemie JGP.
Finansowanie leczenia jest rozliczane w systemie grup.
W analizie danych sprawozdawczych bdcych w bazie
NFZ problemowe pytania zadawano wg zasad SQL (Structured Query Language). Za niepowtarzalny identyfikator
uznano numer PESEL (10).
Z bazy NFZ pozyskano dane pacjentw, ktrym od
01.01.2012 do 31.12.2014 roku udzielono wiadczenie
zwizane z cukrzyc (jako rozpoznanie gwne cukrzyca
z rozszerzeniem): E10.X cukrzyca insulinozalena, E11.X
cukrzyca insulinoniezalena, E12.X cukrzyca zwizana
z niedoywieniem, E13.X inne nieokrelone postacie cukrzycy, E14.X cukrzyca nieokrelona, albo w tym samym

czasie zarejestrowanie, e pacjent zrealizowa recept na lek

z grupy: A10A.X (insuliny), A10B.X (doustne leki przeciwcukrzycowe) i testy diagnostyczne (paski)
W okresie lat od 01012012 do 31122014 znaleziono
w zasobach NFZ sprawozdania ze wiadcze zwizanych
z cukrzyc oraz realizujcych refundowane leki przeciwcukrzycowe oraz paski do glukometrw odnoszce si do
2 227 453 Peseli. Arbitralnie uznano, e te Pesele oznaczaj osoby chorujce na cukrzyc znan.
Oddzielnie z bazy danych NFZ pozyskano pacjentw,
ktrym w latach od 01.01.2012 do 31.12.2014 udzielono
wiadczenia szpitalne z pierwszoplanowym rozpoznaniem
kwasicy ketonowej: E10.1 kwasica ketonowa u osb
z cukrzyc insulinozalen; E11.1 - kwasica ketonowa
u osb z cukrzyc insulinoniezalen; E12.1 - kwasica
ketonowa u osb z cukrzyc zwizan z niedoywieniem;
E13.1 - kwasica ketonowa u osb z innymi nieokrelonymi
postaciami cukrzycy; E14.1 kwasica ketonowa u osb
z cukrzyc nieokrelon.
Daty zgonw analizowanych chorych pozyskiwano
z Centralnego Wykazu Ubezpieczonych.
Dodatkowe informacje dotyczce liczby hospitalizacji
z zakresu diabetologii uzyskano z bazy danych NFZ
Liczby mieszkacw Polski i poszczeglnych wojewdztw uzyskano z Centralnego Urzdu Statystycznego
(11)
Do statystycznego opracowania danych zastosowano
narzdzia SAS.

WYNIKI BADA
W tabeli 1 przedstawiono liczby hospitalizacji z pierwszoplanowym rozpoznaniem kwasicy ketonowej w porwnaniu do liczby wszystkich hospitalizacji z powodu
cukrzycy w Polsce, w latach 2012-2014, wg bazy danych
NFZ z uwzgldnieniem poszczeglnych Oddziaw Narodowego Funduszu
Hospitalizacje z pierwszoplanowym rozpoznaniem
kwasicy ketonowej stanowiy 5,29 1,39% wielkoci
sumy rednich, z poszczeglnych oddziaw NFZ wszystkich hospitalizacji z powodu cukrzycy w 2012 roku i odpowiednio 5,04 1,01% w 2013 roku oraz 6,19 1,46%
w 2014 roku
W tabeli 2 zestawiono liczb przypadkw kwasicy ketonowej sprawozdanych jako pierwszoplanowe rozpoznanie
szpitalne do NFZ w poszczeglnych latach - 2012, 2013
i 2014, z uwzgldnieniem odsetka osb pci mskiej i pci
eskiej oraz redniego wieku obu pci.
Liczba przypadkw kwasicy ketonowej w 2012 roku
wynosia 5073 zdarze, w 2013 roku odpowiednio 4797
a w 2014 roku 5437 zdarze.
W badanej populacji osb z kwasic ketonow, we
wszystkich latach, w grupie chorych pci mskiej odsetek wynosi odpowiednio: w 2012 roku 51,27%, w 2013

Medycyna Metaboliczna, 2016, tom XX, nr 4

www.medycyna-metaboliczna.pl

25

Tab. 1. Hospitalizacje z pierwszoplanowym rozpoznaniem kwasicy ketonowej w porwnaniu do wszystkich hospitalizacji

diabetologicznych w Polsce w latach 2012 2014 wg bazy danych Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) z uwzgldnieniem
poszczeglnych oddziaw.
2012
Oddzia NFZ

2013

2014

Liczba
wszystkich
hospitalizacji
diabetologicznych

Liczba
Odsetki
hospitalizacji (%) SD
z kwasic
ketonow

Liczba
wszystkich
hospitalizacji
diabetologicznych

Liczba
Odsetki
hospitalizacji (%) SD
z kwasic
ketonow

Liczba
wszystkich
hospitalizacji
diabetologicznych

Liczba
Odsetki
hospitalizacji (%) SD
z kwasic
ketonow

Dolnolskie

7477

362

4,84

7700

358

4,65

6947

371

5,34

Kujawsko-Pomorskie

4637

224

4,83

4676

264

5,65

4079

313

7,67

Lubelskie

6820

377

5,53

6526

322

4,93

5734

398

6,94

Lubuskie

3151

152

4,82

3278

170

5,19

3018

154

5,10

dzkie

8143

276

3,39

7837

441

5,63

7233

624

8,63

Maopolskie

8628

324

3,76

8668

289

3,34

8393

350

4,17

Mazowieckie

14924

657

4,40

14030

557

3,97

12853

573

4,46

Opolskie

2120

95

4,48

2538

89

3,51

2573

114

4,43

Podkarpackie

5763

248

4,30

5696

202

3,,55

5171

273

5,28

10 Podlaskie

2955

139

4,70

2977

155

5,21

2747

143

5,21

11 Pomorskie

3938

241

6,12

3873

251

6,48

3771

249

6,60

12 lskie

10840

586

5,41

10479

544

5,19

9380

557

5,94

13 witokrzyskie

3808

188

4,94

3633

180

4,95

3566

209

5,78

14 Warmisko-Mazurskie 3041

238

7,83

2979

188

6,31

2484

192

7,78

15 Wielkopolskie

8032

540

6,72

8280

473

5,71

7522

535

7,11

16 Zachodniopomorskie

5022

428

8,52

4961

314

6,33

4468

385

8,62

Polska

99293

5075

5,29
1,39

98131

4797

5,04
1,01

89939

5437

6,19
1,46

Tab. 2. Liczba przypadkw kwasicy ketonowej sprawozdanych jako pierwszoplanowe rozpoznanie hospitalizacji wg bazy danych
Narodowego Funduszu Zdrowia w Polsce w latach 2012 2014 z uwzgldnieniem pci i redniego wieku w odsetkach.
Rok

2012

2013

2014

Liczba kwasic ketonowych jako

pierwszoplanowe rozpoznanie

5075

4797

5437

Odsetek pci mskiej

51,27%

51,52%

52,33%

Odsetek pci eskiej

48,73%

48,98%

47,67

redni wiek osoby pci mskiej

46,06 22,12 lat

46,09 21,95 lat

47,71 21,60 lat

redni wiek osoby pci eskiej

53,20 25,36 lat

53,20 25,86 lat

55,21 24,67 lat

roku 51,52%, a w 2014 roku 52,33%. W odniesieniu

do grupy pci eskiej odsetki te wynosiy odpowiednio
48,73%, 48,98% i 47,67%.
redni wiek chorych z kwasic ketonow u pci mskiej wynosi w 2012 roku 46,06 22,12 lat, w 2013
roku 46,09 21,95 lat, a w 2014 roku 47,71 21,60
lat. redni wiek chorych z kwasic ketonow osb pci
eskiej w 2012 roku wynosi odpowiednio 53,20 25,30

26

lat, w 2013 roku wynosi 53,20 25,86 lat, a w 2014 roku

odpowiednio 55,21 24,67 lat.
W tabeli 3 zestawiono odsetki liczby przypadkw kwasicy ketonowej sprawozdanych jako pierwszoplanowe rozpoznanie z hospitalizacji w poszczeglnych przedziaach
wiekowych. Ponad poowa sprawozdanych przypadkw
kwasic ketonowych wystpia u osb powyej 50 roku
ycia - w latach 2012-2014.

Medycyna Metaboliczna, 2016, tom XX, nr 4

www.medycyna-metaboliczna.pl

Tab. 3. Odsetek liczby przypadkw kwasicy ketonowej jako pierwszoplanowego rozpoznania przyczyny hospitalizacji wg bazy
danych Narodowego Funduszu Zdrowia w Polsce w latach 2012 2014.
Przedzia wiekowy

2012

2013

2014

0 - 10 lat

6,78%

7,27%

6,09%

11 18 lat

7,20%

7,05%

6,36%

19- 30 lat

11,38%

10,83%

10,30%

31-50 lat

19,61%

18-98%

18,53%

Powyej 51 lat

55,03%

55,87%

58,72%

Tab. 4. Wskanik wystpowania przypadkw kwasicy ketonowej sprawozdanej, jako pierwszoplanowe rozpoznanie hospitalizacji
wg bazy danych Narodowego Funduszu Zdrowia w Polsce w latach 2012 2014 w przeliczeniu na 10 000 osb populacji oglnej
z uwzgldnieniem oddziaw wojewdzkich.
2012
Oddzia NFZ

2013

2014

Liczba wszystkich Liczba kwasic

Liczba wszystkich
hospitalizacji dia- ketonowych/10000 hospitalizacji diabetologicznych
osb oglnej
betologicznych
populacji

Liczba kwasic
Liczba wszystkich
ketonowych/10000 hospitalizacji diaosb oglnej
betologicznych
populacji

Liczba kwasic
ketonowych/10000
osb oglnej
populacji

Dolnolskie

362

1,24

358

1,23

371

1,27

Kujawsko-Pomorskie

224

1,07

264

1,26

313

1,49

Lubelskie

311

1,74

322

1,49

398

1,85

Lubuskie

152

1,48

170

1,66

154

1,51

dzkie

276

1,09

441

1,75

624

2,41

Maopolskie

324

0,97

289

0,86

350

1,04

Mazowieckie

657

1,24

557

1,05

573

1,08

Opolskie

95

0,94

69

0,88

119

1,13

Podkarpackie

248

1,16

202

0,95

273

1,28

10 Podlaskie

139

1,16

155

1,29

143

1,19

11 Pomorskie

241

1,05

251

1,09

249

1,08

12 lskie

586

1,26

544

1,18

557

1,21

13 witokrzyskie

188

1,47

180

1,41

206

1,62

14 Warmisko-Mazurskie 238

1,64

188

1,29

192

1,33

15 Wielkopolskie

540

1,56

473

1,37

535

1,54

16 Zachodniopomorskie

428

2,48

314

1,82

385

2,24

Polska

5075

1,35 0,39

4797

1,29 0,29

5437

1,45 0,40

W tabeli 4 zestawiono wskaniki wystpowania kwasicy

ketonowej sprawozdanej jako gwne rozpoznanie hospitalizacji wg bazy danych NFZ w latach 2012 2014 w przeliczeniu na 10 000 osb populacji oglnej z uwzgldnieniem
oddziaw wojewdzkich NFZ. rednia liczba przypadkw
kwasicy ketonowej w przeliczeniu na 10 000 osb populacji oglnej w 2012 roku wynosia 1,35 0,39, w 2013 roku
1,29 0,29, a w 2014 roku wynosia 1,45 0,40.

Interesujce s w tym zakresie porwnania regionalne:

1 w 2012 roku najnisze wskaniki obserwowano w nastpujcych wojewdztwach: maopolskim, opolskim, pomorskim, kujawsko-pomorskim, a najwysze wskaniki
obserwowano w nastpujcych wojewdztwach: zachodnio-pomorskim, lubelskim, warmisko-mazurskim.
2 w 2013 roku najnisze wskaniki obserwowano w nastpujcych wojewdztwach: maopolskim, opolskim,

Medycyna Metaboliczna, 2016, tom XX, nr 4

www.medycyna-metaboliczna.pl

27

Tab. 5. Wystpowanie kwasicy ketonowej sprawozdane jako pierwszoplanowe rozpoznanie z hospitalizacji wg bazy danych
Narodowego Funduszu Zdrowia w Polsce w przeliczeniu na 1000 chorych ze znan cukrzyc w 2012 roku z uwzgldnieniem
oddziaw wojewdzkich.

Dolnolskie

182610

Liczba sprawozdanych hospitalizacji

z pierwszoplanowym rozpoznaniem
kwasicy ketonowej
362

Kujawsko-Pomorskie

121830

224

1,84

Lubelskie

112733

377

3,34

Lubuskie

57253

152

2,65

dzkie

166823

276

1,65

Maopolskie

183141

324

1,77

Mazowieckie

289402

657

2,27

Opolskie

63950

95

1,49

Podkarpackie

101944

248

2,43

10 Podlaskie

57648

139

2,41

11 Pomorskie

135358

241

1,78

12 lskie

309735

586

1,89

13 witokrzyskie

73175

188

2,87

14 Warmisko-Mazurskie 72653

238

3,28

15 Wielkopolskie

197380

540

2,74

16 Zachodniopomorskie

101778

428

4,21

Polska

2227453

5075

2,39 0,73

Oddzia NFZ

Liczba chorych z cukrzyc znan

podkarpackim, mazowieckim, a najwysze wskaniki

obserwowano w nastpujcych wojewdztwach: zachodnio-pomorskim, dzkim, lubelskim.
3 w 2014 roku najnisze wskaniki obserwowano w nastpujcych wojewdztwach: maopolskim, mazowieckim, pomorskim, a najwysze wskaniki obserwowano
w nastpujcych wojewdztwach: zachodnio-pomorskim, lubelskim i witokrzyskim.
rednia liczba zdarze kwasicy ketonowej wykazanych
jako pierwszoplanowe rozpoznanie na 1000 chorych z cukrzyc znan w 2012 roku wynosia 2,39 0,73. Najwysze
wskaniki obserwowano w nastpujcych wojewdztwach:
zachodniopomorskim, lubelskim, warmisko-mazurskim,
a najnisze w wojewdztwach: opolskim, dzkim, maopolskim i pomorskim (tab5)
Przeprowadzono take analiz wystpowania liczby
zdarze w 2012 roku zalenych od wieku. Wrd osb do
50 roku ycia, wskanik ten wynosi 11,97/1000 chorych,
a od 51 roku ycia wskanik ten wynosi odpowiednio
1,15/1000 chorych na cukrzyc.
W 2012 roku wg bazy danych NFZ w Polsce wrd osb
ze znan cukrzyc 11,2% byo w wieku do 50 lat, natomiast
w wieku od 51 roku ycia byo odpowiednio 88,8% (12).

28

Wskanik liczby kwasic ketonowych

/1000 chorych/rok
1,98

W tabeli 6 przedstawiono wyliczenia liczby zgonw

chorych z pierwszoplanowym rozpoznaniem kwasicy ketonowej, podczas ktrej nastpi zgon chorego wg bazy danych NFZ w latach 2012-2014 w przeliczeniu na 1 000 000
osb populacji oglnej z uwzgldnieniem poszczeglnych
oddziaw wojewdzkich.
Taki redni wskanik liczby zgonw osb hospitalizowanych z pierwszoplanowym rozpoznaniem kwasicy ketonowej w 2012 roku wnosi 3,07 1,90, w roku 2013 odpowiednio 3,33 1,28, a w roku 2014 odpowiednio 2,85 1,85.
Interesujce s te rnice regionalne w tym zakresie.
W 2012 roku nie obserwowano zgonw z powodu
kwasicy ketonowej w wojewdztwie opolskim. Najnisze
wskaniki miertelnoci obserwowano w wojewdztwach:
podlaskim, warmisko-mazurskim, kujawsko-pomorskim,
a najwysze w wojewdztwach: lubuskim, wielkopolskim
i dzkim.
W 2013 roku najnisze wskaniki miertelnoci obserwowano w wojewdztwach: podkarpackim, wielkopolskim i zachodniopomorskim, a najwysze w wojewdztwach: witokrzyskim, kujawsko-pomorskim,
warmisko-mazurskim i lubelskim.
W 2014 roku najnisze wskaniki liczby zgonw obserwowano w wojewdztwach: warmisko-mazurskim,

Medycyna Metaboliczna, 2016, tom XX, nr 4

www.medycyna-metaboliczna.pl

Tab. 6. Wskaniki zgonw chorych z pierwszoplanowym rozpoznaniem kwasicy ketonowej podczas ktrej nastpi zgon wg bazy
danych Narodowego Funduszu Zdrowia w Polsce w latach 2012 2014 na 1000000 osb populacji w Polsce z uwzgldnieniem
poszczeglnych oddziaw wojewdzkich.
2012
Oddzia NFZ

2013

2014

Liczba zgonw

Wskanik liczby
zgonw/1000000
osb populacji

Liczba zgonw

Wskanik liczby
zgonw/1000000
osb populacji

Liczba zgonw

Wskanik liczby
zgonw/1000000
osb populacji

Dolnolskie

3,09

11

3,77

10

3,44

Kujawsko-Pomorskie

1,91

11

5,25

10

4,78

Lubelskie

3,68

4,16

14

6,49

Lubuskie

7,82

2,93

3,92

dzkie

13

5,13

3,56

14

5,57

Maopolskie

2,39

2,39

10

2,98

Mazowieckie

16

3,03

12

2,23

17

3,20

Opolskie

0,00

3,96

1,00

Podkarpackie

1,97

0,94

3,29

10 Podlaskie

0,83

3,34

0,00

11 Pomorskie

10

4,38

3,06

1,31

12 lskie

14

3,03

17

3,68

15

3,26

13 witokrzyskie

2,35

5,49

0,79

14 Warmisko-Mazurskie 2

1,38

4,83

0,69

15 Wielkopolskie

18

5,21

1,44

11

3,17

16 Zachodniopomorskie

2,90

2,32

1,75

Polska

121

3,07 1,90

120

3,33 1,28

121

2,85 1,83

witokrzyskim i opolskim. W wojewdztwie podlaskim

nie stwierdzono adnego zgonu. Najwysze wskaniki
liczby zgonw obserwowano w wojewdztwach: lubelskim, dzkim i kujawsko-pomorskim.
Odsetki zgonw chorych z gwnym rozpoznaniem kwasicy ketonowej w Polsce wynosiy odpowiednio: w 2012
roku 2,38%, w 2013 roku 2,50%, a w 2014 roku 2,12%.
W tabeli 7 zestawiono wszystkie liczby zgonw chorych
z pierwszoplanowym rozpoznaniem kwasicy ketonowej, wg
bazy danych NFZ w 2012 roku w przeliczeniu na 100 000
chorych z cukrzyc znan - z uwzgldnieniem poszczeglnych wojewdztw. rednia liczba zgonw wrd 100 000
chorych z cukrzyc znan w 2012 roku wynosia 5,21 3,36.
Nie stwierdzono zgonw w wojewdztwie opolskim.
Najnisze wskaniki obserwowano w wojewdztwach:
podlaskim, podkarpackim i warmisko-mazurskim.
Najwysze wskaniki wystpiy w wojewdztwach:
lubuskim, dzkim i pomorskim.

OMWIENIE WYNIKW BADA

W przedstawionych badaniach analizowano liczb
chorych z pierwszoplanowym rozpoznaniem kwasicy

ketonowej, ktre zostay sprawozdane, jako wiadczenia

szpitalne do Narodowego Funduszu Zdrowia
Interesujce w tym zakresie s zarwno wyniki oraz
ich zmiany, ktre przedstawiono porwnujc dane z Polski
z informacjami z USA.
W USA w Center for disease control and prevention
w Atlancie prowadzone jest monitorowanie i ogaszanie
wynikw od wielu lat - na podstawie sprawozda ze szpitali caego kraju.
W Polsce wrd chorych hospitalizowanych w ramach
opieki diabetologicznej i sprawozdanych do NFZ, z powodu gwnego rozpoznania kwasicy ketonowej w 2012 roku
byo 5,29 1,39%, w 2013 roku - 5,04 1,01%, a w 2014
roku 6,19 1,46% osb. Podobne odsetki liczby chorych
z kwasic ketonow wrd chorych hospitalizowanych
z przyczyn diabetologicznych podali Fishbein i wsp (13)
Wg bazy danych NFZ wrd osb sprawozdanych
z gwnym rozpoznaniem kwasicy ketonowej obserwowano przewag pci mskiej, w odrnieniu od danych
z USA, gdzie ponad 50% stanowili chorzy pci eskiej
(2) W badaniach Wolfsdorfa i wsp (14) oraz Whita (15)
wikszo chorych z kwasic ketonow bya w wieku od
18 do 44 lat (56%), a w wieku od 45 do 65 lat stanowili

Medycyna Metaboliczna, 2016, tom XX, nr 4

www.medycyna-metaboliczna.pl

29

Tab. 7. Liczby zgonw chorych z pierwszoplanowym rozpoznaniem kwasicy ketonowej wg bazy danych Narodowego Funduszu
Zdrowia w Polsce w 2012 roku na 100000 chorych na cukrzyc z uwzgldnieniem poszczeglnych oddziaw wojewdzkich.

Dolnolskie

182610

Wskanik liczby zgonw /100 000

chorych na cukrzyc znan
4,93

Kujawsko-Pomorskie

121830

3,28

Lubelskie

112733

7,09

Lubuskie

57253

13,97

dzkie

166823

13

7,,79

Maopolskie

183141

4,37

Mazowieckie

289402

16

5,53

Opolskie

63950

0,00

Podkarpackie

101944

1,96

10 Podlaskie

57648

1,73

11 Pomorskie

135358

10

7,39

12 lskie

309735

14

4,52

13 witokrzyskie

73175

4,09

14 Warmisko-Mazurskie 72653

2,75

15 Wielkopolskie

197380

18

9,12

16 Zachodniopomorskie

101778

4,91

Polska

2227453

121

5,21 3,36

Oddzia NFZ

Liczba chorych z cukrzyc znan

Liczba zgonw

24%. Natomiast chorzy w wieku 20 lat stanowili 18% chorych z kwasic ketonow (14,15). W tych doniesieniach
obserwacje obejmoway chorych do 65 roku ycia.
Badania nasze obejmoway wszystkich chorych na cukrzyc we wszystkich przedziaach wiekowych. W grupie
wiekowej od 0 do 18 lat odsetki osb z kwasic ketonow stanowiy w 2012 roku 13,98%, w 2013 14,32%,
a w 2014 12,45%. Natomiast w wieku od 19 roku ycia
do 50 roku ycia odpowiednio w 2012 roku 30,99%,
w 2013 29,81%, a w 2014 29,02%. Odsetek osb
z kwasic ketonow w wieku od 51 roku ycia wynosi
odpowiednio: w 2012 roku 55,03%, w 2013 55,87%,
a w 2014 58,22%.
Wskaniki wystpowania kwasicy ketonowej wg bazy
danych NFZ w przeliczeniu na 10 000 osb populacji oglnej w Polsce ksztatoway si nastpujco: w 2012 roku 1,35 0,39, w 2013 - 1,29 0,29, a w 2014 - 1,45 0,40.
W USA wskaniki te w 1998 roku wynosiy 3,2/10000
a w 2009 roku 4,6/10000 populacji oglnej (3). Jednoczenie
obserwowano wzrost wskanikw liczby przypadkw kwasicy ketonowej w przeliczeniu na 10 000 osb populacji oglnej
w 2009 roku w porwnaniu do wskanikw z 1998 roku. czono ten fakt ze wzrostem chorobowoci z powodu cukrzycy.
Wyniki w USA dotyczce liczby wypisw ze szpitali
chorych z pierwszoplanowym rozpoznaniem kwasicy ketonowej w przeliczeniu na 1000 osb z cukrzyc wynosiy

30

odpowiednio w latach: w 2003 8,1 0,4. W 2004- 7,8

0,3, w 2005 7,7 0,3, w 2006 7,4 0,3, w 2007 7,3
0,5, w 2008 7,1 0,5, a w 2009 7,1 0,7 (4).
W Polsce wg bazy danych NFZ w roku 2012 wskanik
ten wynosi 2,39 0,73 liczby przypadkw kwasicy ketonowej jako gwnego rozpoznania wrd 1000 osb z cukrzyc. W latach 2013, 2014 nie mona byo precyzyjnie,
wg bazy danych NFZ, okreli liczby chorych z cukrzyc
znan w Polsce wobec wprowadzenia w 2013 refundacji
na metformin w stanie przedcukrzycowym.
W Polsce w 2012 roku w grupie wiekowej do 50 roku
ycia wystpowanie kwasicy ketonowej jako pierwszorazowego rozpoznania byo wysze i wynosio 11,97/1000
chorych z cukrzyc znan. Natomiast wskanik ten w grupie wiekowej od 51 roku ycia wynosi 1,15/1000 chorych
z cukrzyc znan.
W USA wskaniki liczby przypadkw kwasicy ketonowej jako pierwszoplanowego rozpoznania w przeliczeniu
na 1000 chorych z cukrzyc w wieku do 44 roku ycia
wynosiy: w 2005 roku 33,0, w 2006 31,6, w 2007
33,3, w 2008 32,5, a w 2009 32,4. Natomiast wskaniki
te w grupie wiekowej od 45 roku ycia w przeliczeniu na
1000 chorych z cukrzyc wynosiy: w 2005 4,9, w 2006
4,1, w 2007 4,8, w 2008 4,8 i w 2009 4,7 (16)
Wskaniki liczby zgonw chorych z gwnym rozpoznaniem kwasicy ketonowej w Polsce w przeliczeniu na

Medycyna Metaboliczna, 2016, tom XX, nr 4

www.medycyna-metaboliczna.pl

1 000 000 populacji oglnej w cigu lat 2012, 2013, 2014

wynosiy: w 2012 roku 3,07 1,90, w 2013 3,33 1,28
a w 2014 2,85 1,85. Dla porwnania mona poda, e
w USA wskanik zgonw z kwasic ketonow i stanem hiperglikemiczno-hipermolalnym w przeliczeniu na 1 000 000
osb populacji oglnej wynosi w 2004 roku 7,8, w 2005
8,1, w 2006 2,7, w 2008 8,1 a w 2009 7,9 (17)
W 2012 roku w Polsce wg bazy danych NFZ redni
wskanik zgonw osb z pierwszoplanowym rozpoznaniem kwasicy ketonowej w przeliczeniu na 100 000 chorych z cukrzyc znan wynosi 5,21 3,36.
Natomiast odpowiednio w USA wskanik ten wynosi
w 2005 roku 14,6 0,2, w 2006 13,5 0,3, w 2007
13,1 0,3, w 2008 13,0 0,3 a w 2009 roku 12,2 0,3
(18). Naley podkreli, e dane z USA dotycz wszystkich
ostrych stanw hiperglikemicznych.
W Polsce w 2012 roku stwierdzono na podstawie bazy
danych NFZ 121 przypadkw zgonw osb z pierwszoplanowym rozpoznaniem kwasicy ketonowej, natomiast 120
zgonw w 2013 i 121 zgonw w 2014 roku. Odsetek zgonw wrd wszystkich chorych z kwasic ketonow w 2012
roku wynosi 2,38%, w 2013 2,50% a w 2014 2,25%.
W USA - odpowiednio - odsetek zgonw wrd wszystkich ostrych stanw hiperglikemicznych wynosi w 2006
roku 1,82%m w 2007 1,79%, w 2008 1,82% a w 2009
1,72% (19).
Jak to przedstawiono wczeniej, przedstawiona analiza jest prb oszacowania wystpowania i umieralnoci
chorych hospitalizowanych w Polsce w latach 2012-2014
z powodu pierwszoplanowego rozpoznania kwasicy ketonowej. Mimo wielu niedoborw praca wskazuje jak cigle
wany jest problem kwasicy ketonowej w Polsce.
Kwasica ketonowa jest jednym z najczstszych ostrych
powika cukrzycowych, wystpuje w kadym wieku,
w kadym typie cukrzycy, obarczona jest ryzykiem zgonu,
wymaga wczesnego rozpoznania i leczenia w orodkach
do tego przeszkolonych. Leczenie jest bardzo kosztowne,
wymaga duej wsppracy z chorym i opiekunami chorego. Nadal jest wic szczeglnym problemem dla systemu
opieki zdrowotnej.

WNIOSKI
W Polsce na podstawie bazy danych Narodowego Funduszu Zdrowia stwierdzono:
W 2012 roku - 1,35, w 2013 1,29, a w 2014 1,45
hospitalizacji z pierwszoplanowym rozpoznaniem kwasicy ketonowej, w przeliczeniu na 10000 osb populacji
oglnej,
W 2012 roku 2,39 hospitalizacji z pierwszoplanowym
rozpoznaniem kwasicy ketonowej wrd 1000 osb
z cukrzyc znan,
W 2012 roku 3,01, w 2013 3,33, a w 2014 - 2,85
zgonw wrd osb z gwnym rozpoznaniem kwasicy

ketonowej w przeliczeniu na 1000000 osb z populacji

oglnej,
W 2012 roku 5,21 zgonw osb z gwnym rozpoznaniem kwasicy ketonowej w przeliczeniu na 100000
osb z cukrzyc znan,
Odsetki zgonw osb z kwasic ketonow w 2012 roku
2,38%, w 2013 roku 2,50% a w 2014 roku 2,25%.

PIMIENNICTWO
1 Kim S Burden of hospitalizations primarily due to
uncontrolled diabetes: implications of inadequate primary health care in the United States. Diabetes Care.
2007 May;30(5):1281-2. Epub 2007 Feb 8
2 Kitabchi AE, Umpierrez GE, Miles JM, i wsp. Hyperglycemic crises in adult patients with diabetes Diabetes Care. 2009 Jul;32(7):1335-43.
3 National Center for Health Statistics National Hospital Discharge and Ambulatory Surgery data:
http://www.cdc.gov/diabetes/statistics/ dkafirst/fig7.
htm16042016
4 National Center for Health Statistics National Hospital Discharge and Ambulatory Surgery data:
http://www.cdc.gov/diabetes/statistics/ dkafirst/fig3.
htm16042016
5 Graves EJ, Gillum BS. The National Center for Health
Statistics Detailed diagnoses and procedures, National Hospital Discharge Survey, 1994 Vital Health Stat
13. 1997 Mar;(127):130-146.
6 Malone ML, Gennis V, Goodwin JS. Characteristics of
diabetic ketoacidosis in older versus younger adults J
Am Geriatr Soc. 1992 Nov;40(11):1100-4.
7 Ustawa z dnia 27.08.2004 roku o wiadczeniach opieki
zdrowotnej finansowanych ze rodkw publicznych.
(Dz.U. 2008 nr 164 poz. 1027. z pn. zm.)
8 Rozporzdzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 stycznia
2010 r. zmieniajce rozporzdzenie w sprawie wiadcze gwarantowanych z zakresu programw zdrowotnych (Dz.U. 2010 nr 05 poz. 29. z pn. zm.)
9 Rozporzdzenie Ministra Zdrowia z dnia 02 marca
2010 r. zmieniajce rozporzdzenie w sprawie wiadcze gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego
(Dz.U. 2010 nr 30 poz. 157. z pn. zm.)
10 http://www.msw.gov.pl/portal/pl/381/32/PESEL.html
11 Dane Gwnego Urzdu Statystycznego 2012, 2013, 2014
12 Czelako T, liwczyski A, Dziemidok P, Karnafel W.
Cukrzyca znana w 2012 roku w Polsce w miecie i na
wsi na podstawie bazy danych Narodowego Funduszu
Zdrowia (NFZ) W druku w: Annals of Agricultural
and Environmental Medicine
13 Fishbein HA, Palumbo PJ Acute metabolic complication in diabetes Diabetes in America, National diabetes data group, National Institute of Health (NIH Publication No 93-1468) 1995, 283-91

Medycyna Metaboliczna, 2016, tom XX, nr 4

www.medycyna-metaboliczna.pl

31

14 Wolfsdorf J, Glaser N, Sperling MA; Diabetic ketoacidosis in infants, children, and adolescents: A consensus statement from the American Diabetes Association. Diabetes Care. 2006 May;29(5):1150-9.
15 White NH Diabetic ketoacidosis in children Endocrinol Metab Clin North Am. 2000 Dec;29(4):657-82.
16 National Center for Health Statistics National Hospital Discharge and Ambulatory Surgery data:
http://www.cdc.gov/diabetes/statistics/ dkafirst/fig4.
htm16042016
17 National Center for Health Statistics National Hospital Discharge and Ambulatory Surgery data: http://
wwwcdcgov/diabetes/statistics/ mortality dka/fratedkagenagea16042016

18 National Center for Health Statistics National Hospital Discharge and Ambulatory Surgery data: http://
wwwcdcgov/diabetes/statistics/ mortality dka/fratedkadiabtotal16042016
19 National Center for Health Statistics National Hospital Discharge and Ambulatory Surgery data: http://
wwwcdcgov/diabetes/statistics/ mortalitydka/fnumber of dfahtm16042016
Adres do korespondencji:
Prof dr hab n med Waldemar Karnafel
01-111 Warszawa, ul Olbrachta 6 m 4
Tel (22) 877 25 13, kom 501 093 081
e-mail: karnafel.w@gmail.com

OCENA JAKOCI WYNIKW LECZENIA

Zbierajc i analizujc dane dotyczce jakoci wynikw leczenia i zestawiajc je z potencjaem procesu i struktury opieki medycznej, a take
kosztami, mona obiektywnie oceni proporcje korzyci dla zdrowia do kosztw i wyliczy obiektywnie sprawno lekarza lub instytucji
opieki zdrowotnej. Analizy te stay si obecnie wanym narzdziem oceny opieki, zwaszcza, e mona korzysta z techniki informatycznej.
Mierniki jakoci leczenia cukrzycy
Najwczeniej stosowane mierniki jakoci leczenia mona podda systematyzacji, ktr przedstawiono poniej.
I. Indywidualne mierniki jakoci leczenia
1. Kliniczne:
rozwj fizyczny,
wskanik masy ciaa,
cinienie ttnicze,
rodzaje i nasilenie klinicznych objaww cukrzycy.
2. Biochemiczne dotyczce metabolizmu:
wglowodanw,
biaek,
tuszczw,
inne
3. Mierniki porednie (surrogate endpoints):
zapadalno na retinopati, nefropati,
zapadalno na chorob niedokrwienn serca,
przemijajce zespoy niedokrwienia mzgu,
zabiegi rewaskularyzacyjne,
laseroterapia i witrektomia,
dializoterapia,
zapadalno na piczki cukrzycowe nie zakoczone zgonem,
hospitalizacja z przyczyn zalenych od cukrzycy.
4. Mierniki zorientowane na pacjenta:
testy oceny jakoci ycia i satysfakcji z leczenia,
liczba dni hospitalizacji i nieobecnoci w pracy,
zapadalno na hipoglikemi,
ocena aktualnych umiejtnoci samokontroli,
poziom monitorowania pnych powika.
5. Monitorowanie hipoglikemii polekowej
W kryteriach jakoci wynikw leczenia miarodajne jest monitorowanie hipoglikemii. Hipoglikemia polekowa i lk przed hipoglikemi
mog ograniczy moliwoci osigania prawie normoglikemii.
Miernik negatywny. Osoba z cukrzyc ma wicej ni jeden epizod hipoglikemii na rok o nasileniu, ktre powoduje konieczno interwencji
osoby drugiej. Moliwo hipoglikemii z utrat przytomnoci naley bezwzgldnie wykluczy,
II. Grupowe, ostateczne mierniki jakoci leczenia
Mierniki epidemiologiczne, true endpoints,
zapadalno na zespoy powika cukrzycy,
chorobowo z powodu schykowych faz powika: lepota, niewydolno nerek, zawa serca, amputacje koczyn dolnych,
umieralno oglna oraz umieralno z powodu powika cukrzycy,
zapadalno na schykow niewydolno nerek,
zawa serca,
udar mzgu,
wskanik okooporodowej umieralnoci noworodkw matek z cukrzyc,
zgon z przyczyn zalenych od cukrzycy.
Mierzenie jakoci wynikw leczenia cukrzycy powinno by wprowadzone do systemu organizacji opieki diabetologicznej.

32

Medycyna Metaboliczna, 2016, tom XX, nr 4

www.medycyna-metaboliczna.pl