CZESAW CICHO, SAWOMIR KOCZUBIEJ**

KONSYSTENTNY MODEL MES DLA RAM

PRZESTRZENNYCH O PRTACH CIENKOCIENNYCH
CONSISTENT FEM MODEL FOR THIN-WALLED
SPACE FRAMES

Streszczenie
W artykule zaproponowano model skoczenie elementowy 1D/3D do analizy statycznej ram
przestrzennych o prtach cienkociennych i dowolnym przekroju poprzecznym otwartym.
W modelu tym standardow dyskretyzacj konstrukcji belkowymi elementami cienkociennymi poczono z przestrzenn dyskretyzacj wzw. Rozpatrzono te szczeglny przypadek konstrukcji wzw zapewniajcy kompletn transmisj spaczenia. W takim przypadku
moliwa jest dyskretyzacja konstrukcji tylko belkowymi elementami cienkociennymi. Efektywno zaproponowanej w artykule metody analizy skoczenie elementowej zostaa potwierdzona w przykadach.
Sowa kluczowe: konstrukcje cienkocienne, MES, przestrzenny element wzowy
Abstract
In the paper the finite model 1D/3D for static analysis of thin-walled space structures with
open cross-section has been proposed. The standard discretization using beam thin-walled
elements is connected with the space discretization of the frame joints. The case of special
construction of joints is where complete warping transmission is assured has also been
considered. In such case it is possible to discretize the structure with the help of beam thin-walled elements only. Examples confirmed effectiveness of the propose FEM analysis.
Keywords: thin-walled structures, FEM, space joint element

**

Prof. dr hab. in. Czesaw Cicho, Wydzia Inynierii Ldowej, Politechnika Krakowska.
Mgr in. Sawomir Koczubiej, Wydzia Zarzdzania i Modelowania Komputerowego, Politechnika
witokrzyska.

4
1. Wstp
Rozwizanie problemu metod elementw skoczonych (MES) jest przyblione
i z natury obarczone bdem. Bd rozwizania moe by szacowany na rne sposoby,
rzomaite s te metody poprawy jakoci rozwizania [23]. W tym kontekcie w mechanice
konstrukcji rozwijana jest obecnie pewna procedura oblicze metod elementw skoczonych znana pod nazw AM-FEM (ang. Adaptive Modelling Finite Element Method)
[22]. W tej procedurze bd rozwizania przyblionego jest kontrolowany a posteriori
i popraw jakoci oblicze otrzymuje si, czc adaptacj modelu matematycznego z adaptacj skoczenie wymiarowej przestrzeni aproksymacji (typu: h, p lub hp).
Tak procedur postpowania wykorzystano w artykule do analizy statycznej sprystych ram przestrzennych o prtach cienkociennych, formuujc spjny i stosunkowo prosty model matematyczny konstrukcji, bdcy pewn adaptacj dokadniejszego modelu, lecz
obliczeniowo bardziej zoonego. Jako tak otrzymanego modelu obliczeniowego MES
poprawiano nastpnie poprzez odpowiednie modelowanie skoczenie elementowe konstrukcji.
Spotykane do powszechnie w praktyce inynierskiej modelowanie ram przestrzennych tylko za pomoc belkowych elementw skoczonych nie pozwala uwzgldni efektw lokalnych, takich jak wyboczenie rodnikw, lub koncentracji napre powodujcej
deformacje plastyczne oraz opisa rzeczywistych warunkw podparcia. Oznacza to, e ramy zoone z prtw cienkociennych powinny by w zasadzie modelowane z zastosowaniem elementw skoczonych powokowych [27], co jednak znacznie podnosi koszt
oblicze.
Racjonalnym rozwizaniem przyjtym w niniejszym artykule jest wykorzystanie faktu
lokalnoci deformacji i odrnienie w modelowaniu konstrukcji przestrzennego charakteru
obszarw wzowych od geometrycznie liniowego charakteru czcych ich belek. Istotnym problemem obliczeniowym, ktry wystpuje w takim modelu (oznaczonym jako model 1D/3D), jest zoenie rnie modelowanych czci konstrukcji (tzn. opisywanych rnymi modelami matematycznymi) w jeden ukad dyskretny MES. Problem ten rozwizano,
traktujc obszar wza jako obiekt przestrzenny, modelowany elementami powokowymi.
Nastpnie w obiekcie tym dokonywana jest kondensacja statyczna prowadzca do przestrzennego elementu wzowego z translacyjnymi stopniami swobody na kadej ze cianek
tego elementu czcej wze z prtami ramy. W kocu, wykorzystujc rwnania wizw
wynikajce z przyjcia teorii Wasowa dla belek cienkociennych [26], dokonywana jest
transformacja translacyjnych stopni swobody do siedmiu stopni swobody w wzach belkowych elementw cienkociennych. W efekcie otrzymujemy macierz sztywnoci i wektor
si dla przestrzennego elementu wzowego zgodnego z belkowymi elementami cienkociennymi [10]. Dalsze postpowanie jest ju typowe dla MES.
Jako rozwizania stosujcego model 1D/3D zaley od wielu czynnikw, a mianowicie
od wielkoci przyjtych podobszarw modelowanych przestrzennymi elementami wzowymi, od jakoci uytych elementw powokowych i belkowych elementw cienkociennych oraz od gstoci siatki skoczenie elementowej. Ocen kocowych rozwiza dokonywano przez ich porwnanie z rozwizaniami dla ram modelowanych jak w peni konstrukcje powokowe (oznaczonymi jako model 3D).
W artykule rozwaono ponadto wany dla praktyki projektowej problem okrelenia warunkw szczeglnych dla konstrukcji wzw ram, ktre musz by spenione, aby rezultaty oblicze takich ram modelowanych tylko za pomoc belkowych elementw cienko-

5
ciennych (oznaczonych jako model 1D) mogy by uznane za wiarygodne. Poprawno
tych warunkw sprawdzono na przykadach rnych konstrukcji wzw.
Opisana idea przestrzennego elementu wzowego zostaa wykorzystana w [24] do
analizy statycznej rusztw z belkami o symetrycznym przekroju dwuteowym. Macierz
sztywnoci elementu wzowego konstruowana jest w niniejszym artykule jednak w sposb bezporedni, metod jednostkowych stanw wymusze. W [8] rozwaane s problemy
termospryste w ramach zoonych z prtw cienkociennych, a do poczenia modelu
powokowego z modelem belkowym zastosowano elementy przejciowe z dodatkowymi
mechanicznymi i termicznymi rwnaniami wizw, uwzgldniajcymi deformacj spaczenia. Wedug rozeznania autorw w [6] po raz pierwszy zastosowano koncepcj elementw przejciowych do modelowania poczenia psztywnego rygla ze supem w wle
ramy przestrzennej, dyskretyzowanej cienkociennymi elementami belkowymi.
Oprcz cigle rozwijanych prac podstawowych w teorii prta cienkociennego, zwaszcza tych dotyczcych problemw statecznoci [3, 4, 11, 17, 20], oraz wprowadzania do
analizy statycznej i dynamicznej metod elementw skoczonych prtw o zoonych przekrojach cienkociennych [12], konstrukcje cienkocienne byy rwnie przedmiotem wielu
bada eksperymentalnych [9, 13, 21]. W [9] dokonano krytycznego omwienia wynikw
takich bada przeprowadzonych do 1995 r., cytujc 286 pozycji literatury.
Zakres niniejszego artykuu jest nastpujcy. W drugim rozdziale podano podstawowe
wzory opisujce pola przemieszcze w prcie cienkociennym. Nastpnie wykorzystujc rwnania wizw, wice przemieszczenia w paszczyznach rodkowych powoki
i prta cienkociennego sformuowano metod obliczania macierzy sztywnoci i wektora
obcienia dla przestrzennego elementu wzowego, ze stopniami swobody odpowiadajcymi stopniom swobody w wle belkowego elementu skoczonego. Efektywno i skuteczno proponowanej metody oblicze zweryfikowano na przykadach. W rozdziale
trzecim sformuowano wspomniane wyej postulaty dla szczeglnej konstrukcji ramy,
ktrych spenienie pozwala na zastosowanie w obliczeniach metod elementw skoczonych tylko belkowych elementw skoczonych i wykonano stosowne przykadowe obliczenia. Wszystkie obliczenia przeprowadzono w systemie MATLAB [16] za pomoc autorskiego oprogramowania. W przypadku modeli 3D obliczenia byy weryfikowane z wynikami uzyskanymi w programie ABAQUS [1]. W zadaniach obliczanych w programie
ABAQUS uywano takiej samej dyskretyzacji jak dla MATLAB-a i omiowzowych,
powokowych elementw skoczonych S8R. W rozdziale czwartym podsumowano wyniki
pracy i wskazano na moliwoci jej praktycznego wykorzystania.
2. Model skoczenie elementowy dla ramy przestrzennej 1D/3D
2.1. Pole przemieszcze i rwnania wizw
Przyjmiemy hipotez Wasowa, e powierzchnia rodkowa prta cienkociennego o dowolnym profilu otwartym deformuje si tak, jakby w paszczynie kadego przekroju
poprzecznego rozpostarta bya na linii rodkowej sztywna tarcza, jednak idealnie wiotka
dla deformacji w kierunku prostopadym do tego przekroju [18]. Zgodnie z t hipotez pole
przemieszcze punktw linii rodkowej dowolnego przekroju mona wyznaczy poprzez
zoenie przemieszczenia linii rodkowej nalecej do nieodksztacalnej tarczy oraz jej spaczenia. Przemieszczenie tarczy sztywnej moemy z kolei przedstawi jako sum prze-

6
mieszczenia translacyjnego rodka zginania1 oraz przemieszczenia od obrotu wok osi
obrotu przechodzcej przez ten punkt.
Pole przemieszcze dla niesymetrycznego otwartego przekroju cienkociennego wyznaczymy w lokalnym ukadzie wsprzdnych prta ( x, y, z ), przyjmujc siedem parametrw przemieszcze (nazywanych dalej stopniami swobody), z ktrymi zwiemy siy
przekrojowe (rys. 1).

Rys. 1. Parametry przemieszczeniowe i siy przekrojowe

Fig. 1. Displacement parameters and stress resultants

O x jest osi cikoci prta, a osie y, z s osiami gwnymi centralnymi przekroju

poprzecznego. Przemieszczenia u, v, i w opisuj sztywn translacj przekroju poprzecznego, odpowiednio, w kierunku x rodka cikoci C i w kierunkach y, z rodka zginania S. x, y, z s z kolei ktami sztywnych obrotw wok osi x w rodku zginania i y, z
w rodku cikoci. Stosownie do teorii prta cienkociennego spaczenie jest definiowane
d x
i wsprzdnej wycinkowej .
przez iloczyn pochodnej kta skrcenia =
dx
W rezultacie wsprzdne wektora przemieszcze uikc ( yik , zik ) dowolnego punktu i
w przekroju poprzecznym prta cienkociennego x = xk obliczane s ze wzorw
uikc ( yik , zik ) = u k kz yik + ky zik + k ik
vikc ( yik , zik ) = v k + (ezk zik ) kx
w ( yik , zik ) = w + (e + yik )
kc
i

k
y

(1)
k
x

gdzie e yk i ezk s wsprzdnymi rodka zginania, a yik oraz zik s wsprzdnymi punktu i.
Utosamiajc nastpnie uikc ( yik , zik ), vikc ( yik , zik ) i wikc ( yik , zik ) ze wsprzdnymi
wektora przemieszcze uikp ( yik , zik ) dla punktw x = xk powierzchni rodkowej powoki2
wza, moemy napisa ukad rwna wizw wicych przemieszczenia powoki z prze1
2

Nazywanego te rodkiem cinania.

Przez powok rozumiemy powok przestrzennego elementu wzowego.

7
mieszczeniami belki cienkociennej we wsplnym przekroju poprzecznym, ktry w dalszym cigu bdziemy nazywa ciank k, w postaci
uikp ( yik , zik ) = uikc ( yik , zik )

(2)

Wykorzystujc (1), w (2) otrzymamy w kadym punkcie i ukad trzech rwna, ktry
ma form macierzow
uikp ( yik , zik ) = Bikk ( yik , zik , ik ) q kc

(3)

gdzie q kc jest wektorem lokalnych stopni swobody belkowego elementu cienkociennego3

q kc = {u k

vk

wk

kx

ky

kz

k }

(4)

a macierz Bikk ( yik , zik , ik ) definiuje prawo transformacji pomidzy translacyjnymi stopniami swobody elementw powokowych i stopniami swobody belkowego elementu cienkociennego na ciance k
1 0 0
0

k
B ( yik , zik , ik ) = 0 1 0 ez zik

k
0 0 1 e y + y yk

zik

yik

k
ik

ik

(5)

2.2. Przestrzenny element wzowy

Przyjmiemy, e ze struktury ramy wydzielony zosta wze przestrzenny czcy si
z prtami na ciankach k = 1, 2,..., K . Wze ten dyskretyzujemy skoczonymi elementami
powokowymi w taki sposb, aby wzy elementw powokowych opisyway rwnie geometri przekrojw poprzecznych prtw czcych si z wzem ramy na kadej ze cianek k. Prty ramy dyskretyzujemy belkowymi elementami cienkociennymi (rys. 2).
W niniejszym artykule do modelowania wza wykorzystano element powokowy
otrzymany przez uzupenienie szstym stopniem swobody [6, 19, 30] omiowzowego,
izoparametrycznego elementu skoczonego pytowego RSE-V [19]. Po przeprowadzeniu
wielu oblicze testowych macierz sztywnoci modyfikowano, przyjmujc
K z = min( K x , K y ) 10 8

(6)

gdzie K x , K x , K c s elementami na przektnej macierzy sztywnoci zwizanymi z obro-

towymi stopniami swobody w poszczeglnych wzach elementu.

Prty ramy modelowano dwuwzowymi cienkociennymi elementami skoczonymi
z siedmioma stopniami swobody w wle [14, 15, 28].
Pierwszym krokiem w sformuowaniu macierzy sztywnoci i wektora si dla przestrzennego elementu wzowego jest kondensacja statyczna penej macierzy sztywnoci wza do
postaci ze stopniami swobody zredukowanymi tylko do translacyjnych stopni swobody
na ciankach k = 1, 2, , K, we wsplnych wzach powoki i prtw ramy,
ik , ik = 1, 2, ..., I k .
3

{...} jest oznaczeniem wektora kolumnowego.

Rys. 2. Przestrzenny element wzowy

Fig. 2. Space joint element

Wektor stopni swobody u ikc transformujemy do globalnego ukadu wsprzdnych

(X, Y, Z) wg wzoru
Qikk = (Tikk )T uikc

(7)

gdzie Q ik jest wektorem globalnych translacyjnych stopni swobody w wle ik na ciance

k

k oraz Tik jest macierz transformacji.

k

Wykorzystujc w (7) zaleno (3) z warunkiem (2), otrzymamy

Qikk = (Tikk )T Bikk q kc

(8)

Wektor lokalnych stopni swobody q kc moemy z kolei wyrazi przez wektor globalnych stopni swobody Q kc wzorem
q kc = T kc Q kc

(9)

gdzie T kc jest macierz transformacji cienkociennych stopni swobody [29].

W kocu, podstawiajc (9) do (8), otrzymamy wzr wicy globalne translacyjne
stopnie swobody w wle ik z globalnymi cienkociennymi stopniami swobody na ciance
k w postaci
Qikk = (Tikk )T Bikk Tkc Q kc

(10)

Qikk = A ikk Q kc

(11)

ktry moemy zapisa w formie

gdzie macierz transformacji A ik wynosi

k

9
A = (T ) B T
k
ik

k T
ik

k
ik

kc

(12)

Wektor globalnych translacyjnych stopni swobody Q k dla wszystkich wzw

ik = 1, 2, ..., I k na ciance k wie z cienkociennymi stopniami swobody Q kc wzr
Q k = A k Q kc

(13)

A1k
k
A2
Ak =
#
k
A I

(14)

z macierz transformacji A w formie

Definiujc nastpnie wektor Q globalnych cienkociennych stopni swobody dla caego

przestrzennego elementu wzowego z K ciankami w postaci
c

Q c = {Q1c , Q 2 c , ..., Q Kc }

(15)

oraz wektor globalnych translacyjnych stopni swobody dla tego elementu skoczonego Q
Q = {Q1 , Q 2 , ..., Q K }

(16)

Q = A Qc

(17)

otrzymamy wzr
z macierz transformacji A w formie
A1

0
A=0

#
0

0
A2
0
#
0

0
0
A3
#
0

"
"
"
%
0

0
0

0
A K

(18)

2.3. Ukad rwna MES

Rwnanie rwnowagi MES dla przestrzennego elementu wzowego po kondensacji
statycznej z translacyjnymi stopniami swobody ma form
K Q = P

(19)

gdzie K jest globaln macierz sztywnoci, a P jest wektorem obcienia.

Wykorzystujc w (19) wzr (17), otrzymano kocow posta rwnania rwnowagi
MES wyraonego poprzez cienkocienne stopnie swobody
~
~
K Qc = P
(20)
~
gdzie K jest now macierz sztywnoci przestrzennego elementu wzowego
 = AT K A
K
(21)

10
~
a P jest wektorem obcienia
P = AT P

(22)

W celu otrzymania globalnego ukadu rwna rwnowagi MES naley zastosowa

standardow procedur agregacji elementw skoczonych w jeden dyskretny system.
2.4. Przykad 1
Rozwaono belk cienkocienn o przekroju dwuteowym (rys. 3) i obcion momentem skrcajcym M = 1 kNm. W celu oceny zaproponowanego modelu skoczenie
elementowego belka zostaa zdyskretyzowana z zastosowaniemu tylko elementw cienkociennych (model 1D), tylko elementw powokowych (model 3D) i stosujc oba rodzaje
elementw skoczonych (model 1D/3D). W przypadku modelu 1D/3D przestrzenny element wzowy zosta umieszczony w rodku belki. W modelu 1D zastosowano 41 elementw skoczonych, natomiast w modelu 3D uyto 520 elementw powokowych. W modelu
1D/3D zastosowano 104 elementy powokowe i 40 belkowych elementw cienkociennych.

Rys. 3. Przykad 1. Belka obustronnie utwierdzona

Fig. 3. Example 1. Beam with clamped supports

Wyniki oblicze zestawiono w tab. 1, gdzie podano niezerowe wartoci przemieszcze

w wzach w1 i w2 dla rnych modeli MES.
W tabeli 2 przedstawione s natomiast niezerowe wartoci si przywzowych dla
modeli 1D i 1D/3D.
Z przedstawionych danych wynika dobra zgodno rezultatw oblicze wykorzystujcych model 1D/3D z dokadniejszym modelem 3D oraz oczekiwana w tak prostym przykadzie zgodno modeli 1D i 1D/3D.

11
Tabela 1
Przykad 1. Niezerowe przemieszczenia w wzach w2 i w3
Przemieszczenie
Model
Wze w3
Wze w2
uoglnione
0,003516
0,002472
x
1D
0,0002937
0,001551

0,003519
0,002466
x
1D/3D
0,0002913
0,001547

0,003613
0,002508
x
3D

Model
1D
1D/3D

Tabela 2
Przykad 1. Niezerowe siy przywzowe w elementach e1 i e2
Element e2
Element e1
Sia
uoglniona
wze w1
wze w2
wze w3
wze w4
109,3115
109,3115
109,3115
109,3115
Mx
134,8989
124,317
34,2119
26,1818
B
109,1522
109,1522
109,1522
109,1522
Mx
134,9287
124,3581
34,2645
26,2417
B

2.5. Przykad 2
W tym przykadzie sprawdzono efektywno modelu 1D/3D dla zoonego ju przypadku konstrukcji wza ramy czcego trzy prty. Analizowan ram o przekrojach dwuteowych przedstawiono na rys. 4a). Obliczenia wykonane z zastosowaniem modelu 1D/3D

Rys. 4. Przykad 2: a) rama trjprtowa, b) przestrzenny element wzowy

Fig. 4. Example 2: a) three-bar frame, b) space joint element

12
zweryfikowano z obliczeniami wykorzystujcymi model 3D. Ram obliczono, dyskretyzujc j w przypadku modelu 3D 4192 elementami powokowymi, natomiast w przypadku
modelu 1D/3D uyto 370 elementw powokowych i 128 belkowych elementw cienkociennych.

Rys. 5. Przykad 2. Wykresy kta skrcenia dla rygla 1 (a), dla rygla 2 (b) i dla supa (c)
Fig. 5. Example 2. Twist angle diagrams for beam 1 (a), beam 2 (b) and for column (c)

13
Na rysunku 4b) przedstawiono sposb budowy elementu przestrzennego i jego dyskretyzacj. Wze ramy jest tak skonstruowany, eby rodki zginania poszczeglnych prtw
schodziy si w jednym punkcie.

Rys. 6. Przykad 2. Deformacja wza ramy

Fig. 6. Example 2. Space joint element deformation

Rys. 7. Przykad 2. Wykres momentw skrcajcych (a) i bimomentw (b) dla rygli ramy
Fig. 7. Example 2. Diagrams of torsional moments (a) and bimoments (b) for beams

14
Przy budowie przestrzennego elementu wzowego wan kwesti jest odpowiedni
dobr wymiarw wza (parametr a na rys. 4a)). Jest to odlego pomidzy geometrycznym rodkiem wza ramy a pocztkiem belkowego elementu cienkociennego. Zbyt may
wymiar a powoduje zwikszenie sztywnoci elementu przestrzennego. Zatem odpowiedni
dobr wielkoci elementu przestrzennego ma decydujce znaczenie dla jakoci modelu
1D/3D. Aby oszacowa waciwy wymiar a, wykonano obliczenia testowe dla rnych
wielkoci parametru a, wic go z wysokoci przekroju poprzecznego profilu dwuteowego prtw ramy, oznaczon jako h i wynoszc 300 mm.
Na rysunkach 5a), b) i c) znajduj si wykresy kta skrcania x dla obu rygli i supa
przy przyjciu modelu 3D4 oraz modelu 1D/3D i a = 1,5 h. T wielko parametru a przyjto za optymaln, podobnie jak zaproponowano to w [24]. Obliczenia zostay przeprowadzone dla danych: a = 1 h; 1,25 h; 1,5 h; 1,75 h; 2 h.
Na rysunku 6 przedstawiono posta deformacji wza ramy. Z kolei na rys. 7 zilustrowano wykresy momentw skrcajcych i bimomentw w ryglach obliczonych dla modelu
1D/3D. W supie warto momentu skrcajcego jest staa i wynosi 8,3021 Nm, a warto
bimomentu zmienia si od 24,0498 do 11,005 Nm2.
W przykadzie tym wykonano rwnie obliczenia wg modelu 1D, ktrych wyniki, jak
naleao si spodziewa, znacznie odbiegaj od rezultatw oblicze wykorzystujcych model 1D/3D. Wie si to z problemem tzw. transmisji spaczenia, omawianym w nastpnym
rozdziale.

3. Rama paska o szczeglnej konstrukcji

3.1. Transmisja spaczenia
Model skoczenie elementowy ramy o prtach cienkociennych powinien zapewni
cigo transmisji spaczenia. W [4] dla opisu spaczenia przekroju poprzecznego dwuteowego lub ceowego, czyli przekrojw zoonych z trzech cianek, wprowadzono definicj powierzchni spaczenia utworzonej z punktw brzegowych cianek po deformacji i kta
obrotu powierzchni spaczenia. Definicj powierzchni spaczenia wykorzystano do wykazania, e w wle utworzonym z dwch lub wicej prtw dwuteowych lub ceowych o dowolnych ktach pomidzy osiami tych prtw5 zawsze jest kompletna transmisja spaczenia
pod warunkiem, e konstrukcja wza jest taka, i nie wystpi zginanie poprzeczne rodnikw.
Bowiem tylko w takim przypadku przemieszczenia podune wsplnych punktw przekrojw poprzecznych czcych si prtw bd miay te same wartoci bezwzgldne. Rozwaono dwa przypadki poczenia prtw w wle, a mianowicie poczenie zachowujce
cigo rodnikw i poczenie zachowujce cigo pek (tzn. rodniki lub pki prtw
le w jednej paszczynie). Wykazano, e w przypadku cigoci rodnikw ma miejsce
niekompletna transmisja spaczenia, moliwa jednak do zredukowania poprzez odpowied4

W przypadku modelu 3D byy to wartoci odpowiedniego stopnia swobody elementu skoczonego

w wzach na osi cikoci przekrojw poprzecznych prtw.
5
Moliwo czenia prtw pod dowolnym ktem wynika z przyjtego w [6] 1D modelu belkowego
elementu skoczonego, wykorzystujcego tzw. uoglnion teori belek (ang. Generalised Beam
Theory, GBT), bdc pewn kombinacj teorii belek z teori pyt.

15
nie usztywnienie wza za pomoc przepon. W dalszej czci niniejszego rozdziau fakt ten
zilustrowano na przykadzie rozwizania skoczenie elementowego oraz sformuowano
postulaty szczeglnej konstrukcji wza, ktrych spenienie zapewnia kompletno transmisji spaczenia.
3.2. Przykad 3
W przykadzie analizowano ram dwuprtow (rys. 8a)) z rnie skonstruowanymi
wzami (rys. 8b)).

Rys. 8. Przykad 3: a) rama dwuprtowa, b) trzy przypadki konstrukcji wza

Fig. 8. Example 3: a) two-bar frame, b) three cases of frame joint

Rozwaono model 1D ramy zdyskretyzowanej tylko belkowymi elementami cienkociennymi (82 elementy) i trzy modele 1D/3D ramy: z wzem 1 (72 elementy belkowe
i 175 elementw powokowych), z wzem 2 (72 elementy belkowe i 250 elementw powokowych) i z wzem 3 (72 elementy belkowe i 235 elementw powokowych). W tabeli 3 zestawiono obliczone wartoci si przywzowych w elementach belkowych przylegajcych do cianek wza przestrzennego. Na szczegln uwag zasuguj wartoci bimomentw oznaczonych przez B (w wzach 2 i 3, bezporednio przy ciankach elementu
przestrzennego) jako ilustracja transmisji spaczenia.
Wyniki oblicze potwierdzaj oczekiwane zblianie si do rozwizania dla modelu 1D
rozwiza dla modeli 1D/3D wraz ze zwikszaniem si sztywnoci wza. Rnica

16
w znakach bimomentu jest efektem wystpujcych postaci deformacji wza i potwierdzona jest rwnie w [4].
Tabela 3
Przykad 3. Niezerowe siy przywzowe w elementach e1 i e2
Model
1D

1D/3D
wze 1
1D/3D
wze 2
1D/3D
wze 3

Sia
uoglniona
Fy
Mx
Mz
B
Fy
Mx
Mz
B
Fy
Mx
Mz
B
Fy
Mx
Mz
B

Element e1
wze w2
wze w1
63,5719
63,5719
413,4494
413,4494
106,1851
103,0065
47,5637
64,3252
74,1764
74,1764
340,3747
340,3747
29,0821
25,3733
87,385
75,2625
75,4224
94,4123
404,3047
423,3997
84,0899
32,6612
30,3219
66,7098
75,4224
94,4123
404,3047
423,3997
80,3188
37,3818
46,4935
84,1235

Element e2
wze w3
wze w4
63,5719
63,5719
74,3992
74,3992
384,8420
381,6634
164,9734
159,659
74,1764
74,1764
8,0061
8,0061
306,995
303,2862
6,0179
5,9748
75,4224
75,4224
46,3723
46,3723
370,3505
366,5794
107,183
103,7579
94,4123
94,4123
79,8671
79,8671
380,9137
376,1931
167,8494
162,3837

3.3. Postulaty szczeglnej konstrukcji ramy

Zapewnienie kompletnoci transmisji spaczenia w wle wymaga spenienia nastpujcych postulatw szczeglnej konstrukcji wza [7, 25]:
1) osie geometryczne wszystkich prtw ramy powinny lee w jednej paszczynie
i przecina si w tym samym punkcie,
2) teoretyczny wze ramy jest punktem przecicia si osi zgina, a nie punktem przecicia si osi cikoci,
3) prty schodz si w wzach pod ktem prostym, le w jednej paszczynie i maj t
sam wysoko,
4) prty musz mie takie przekroje poprzeczne, aby mona byo przyj jednakow warto pochodnej kta skrcenia we wszystkich przywzowych przekrojach schodzcych
si w wle.
Ostatni warunek wynika ze sposobu opisu spaczenia za pomoc iloczynu . Jak ju
wczeniej stwierdzono, dwa czynniki decyduj o rwnoci spaczenia: i , z ktrych
pierwszy jest liczb zwan czsto miar spaczenia, a drugi funkcj zalen od ksztatu
linii rodkowej przekroju poprzecznego.
Jeli zostan zapewnione rwno spaczenia wszystkich przekrojw przywzowych
i rwno , wwczas moliwe jest przyjcie, e wsplna jest take wielko . Tak jest
w przypadku poczenia prtw w wle, zapewniajcym cigo pek. Przykad wza ze
wspln deplanacj i wspln wsprzdn wycinkow przedstawiono na rys. 9. Naley
podkreli, e tylko w przypadku takiej konstrukcji wza dopuszczalna jest dyskretyzacja
za pomoc tylko belkowych elementw cienkociennych (model 1D).

17

Rys. 9. Wze z cigoci pek

Fig. 9. Joint with flange continuity

3.4. Przykad 4
W kolejnym przykadzie wykonano obliczenia statyczne dla ramy dwuprtowej
(rys. 8a)) z obrconym o 90 profilem dwuteowym dla zapewnienia cigoci pek rygla
i supa. Na rysunku 10 pokazano dyskretyzacj skoczenie elementow przestrzennego
elementu wzowego. Celem oblicze byo porwnanie wynikw oblicze wg modelu 1D
z obliczeniami wykorzystujcymi model 1D/3D. W przypadku modelu 1D rama zostaa
zdyskretyzowana 82 belkowymi elementami cienkociennymi, w modelu 1D/3D wykorzystano 72 belkowe elementy cienkocienne i 112 powokowych elementw skoczonych.
W tabeli 4 zestawiono wartoci przemieszcze w elementach przylegajcych do cianek przestrzennego elementu wzowego.
W tabeli 5 zestawiono wartoci si przywzowych w elementach przylegajcych do
cianek przestrzennego elementu wzowego.
Jak naleao si spodziewa, wyniki oblicze wykorzystujcych model 1D s zgodne
z obliczeniami wykorzystujcymi dokadniejszy model 1D/3D.

Rys. 10. Przykad 4. Przestrzenny element wzowy

Fig. 10. Example 4. Space joint element

18
Tabela 4
Przykad 4. Niezerowe przemieszczenia w wzach w2 i w3
Model
1D
1D/3D

Przemieszczenie
uoglnione
x

Wze w3

Wze w2
0,03516
0,002937
0,0352
0,002912

0,02472
0,01551
0,02466
0,01546
Tabela 5

Przykad 4. Niezerowe siy przywzowe w elementach e1 i e2

Model
1D
1D/3D

Sia
uoglniona
Mx
B
Mx
B

Element e1
wze w2
wze w1
109,3115
109,3115
134,8989
124,317
109,1519
109,1519
134,9269
124,3562

Element e2
wze w3
wze w4
109,3115
109,3115
34,2119
26,1818
109,1519
109,1519
34,263
26,2404

4. Zakoczenie
W artykule zaproponowano mieszany model skoczenie elementowy 1D/3D do analizy
statycznej ram o prtach cienkociennych i dowolnym przekroju poprzecznym otwartym.
Ograniczenie dyskretyzacji za pomoc powokowych elementw skoczonych do obszaru
wzw znacznie upraszcza obliczenia w porwnaniu z pen analiz trjwymiarow oraz
pozwala na zastosowanie tej metody do ram z dowolnie skonstruowanymi wzami.
Zamierzeniem autorw w zakresie analizy statycznej ram sprystych jest opracowanie
procedur obliczania macierzy sztywnoci dla przestrzennych elementw wzowych podatnych oraz dla przestrzennych elementw podporowych, z uwzgldnieniem rzeczywistych
warunkw brzegowych.
Efektywno proponowanej metody wzrasta wraz ze wzrostem zoonoci konstrukcji.
Dalsze oszczdnoci mona uzyska w zastosowaniu metody do analizy typowych konstrukcji cienkociennych, dla ktrych mona opracowa bibliotek typowych przestrzennych elementw wzowych (rnie skonstruowanych), z odpowiednimi procedurami do
wyznaczania macierzami sztywnoci.
Czesaw Cicho bardzo dzikuje Panu prof. Stefanowi Piechnikowi za inspirujce dyskusje na
temat teorii prta cienkociennego, ktre miay wpyw na kocow posta artykuu.

Literatura
[1] ABAQUS, ABAQUS Version 6.5 Documentation, ABAQUS, Inc. 2004.
[2] ADINA, Theory and Modelling Guide, ARD 2003.

19
[3] B a i g e n t A., H a n c o c k G.J., Structural analysis of assemblages of thin-walled
members, Engineering Structures 4(7), 1982, 207-216.
[4] B a s a g l i a C., C a m o t i m D., S i l v s t r e N., Global buckling analysis of plane
and space thin-walled frames in the context of GBT, Thin-Walled Structures 46,
2008, 79-101.
[5] B a t h e K.J., Finite Element Procedures, Prentice Hall, Englewoods Clifs, New York
1996.
[6] B l a n d f o r t G.E., Thin-walled space frame analysis with geometric and flexible
connection nonlinearities, Computers and Structures, Vol. 35, No. 5, 1990, 609-617.
[7] B y c z k o w D.W., Mechanika budowli cienkociennych konstrukcji prtowych (ros.),
Gosudarstbennoje izdatelstwo literatury po stroitelstwu, architekture i stroitelnym
materiaam, Moskwa 1962.
[8] C h a v a n K.S., W r i g g e r s P., Consistent coupling of beam and shell elements for
thermo-elastic analysis, International Journal for Numerical Method in Engineering
59, 2004, 1861-1876.
[9] C h o u S.M., R h o d e s J., Review and compilation of experimental results on thin-walled structures, Computers and Structures, Vol. 65, No. 1, 1997, 47-67.
[10] C i c h o C., P l u c i s k i P., Analiza statyki i wyboczenia ram cienkociennych
o dowolnym otwartym przekroju poprzecznym z mieszanym 1D/3D sformuowaniem
metody elementw skoczonych, IX Sympozjum Statecznoci Konstrukcji, materiay
konferencyjne, Zakopane 2000, 29-36.
[11] E r k m e n R.E., M o h a r e b M., Torsion analysis of thin-walled beams including
shear deformation effects, Thin-Walled Structures 44, 2006, 1096-1108.
[12] H u Y., J i n X., C h e n B., A finite element model for static and dynamic analysis
of thin-walled beams with asymmetric cross-sections, Computers and Structures,
Vol. 61, No. 5, 1996, 89-908.
[13] J a n k o w s k a N., Wpyw odksztacalnoci wzw na rozkad si przekrojowych w ramach cienkociennych, praca doktorska, Politechnika Warszawska, Warszawa 2006.
[14] K i m M.Y., C h a n g S.P., K i m S.B., Spatial stability analysis of thin-walled space
frames, International Journal for Numerical Method in Engineering 39, 1996, 499-525,
[15] K i m N.I., K i m M.Y., Exact dynamic/static stiffness matrices of non-symmetric thin-walled beams considering coupled shear deformation effects, Thin-Walled Structures
43, 2005, 701-734.
[16] MATLAB, MATLAB Help, The MathWork, Inc. 2007.
[17] M o h r i F., A z r a r L., P o t i e r - F e r r y M., Lateral post-buckling analysis of thin-walled open section beams, Thin-Walled Structures 40, 2002, 1013-1036.
[18] P i e c h n i k S., Mechanika techniczna ciaa staego, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, Krakw 2007.
[19] R a d w a s k a M., B i e l s k i J., Computational problems of FE-analysis of elastic-plastic surface structures, Computer Assisted Mechanics and Engineering Sciences
8, 2001, 17-42.
[20] R a s m u s s e n K.J.R., Bifurcation of locally buckled point symmetric columns
analytical developments, Thin-Walled Structures 44, 2006, 1161-1174.
[21] R a s m u s s e n K.J.R., Bifurcation of locally buckled point symmetric columns
experimental investigations, Thin-Walled Structures 44, 2006, 1175-1184.

20
[22] S t e i n E., AM-FEM in structural mechanics, a challenge for the next decade, iacm
expressions 16/04, 2004, 10-13.
[23] S t e i n E., R u t e r M., Finite element methods for elasticity with error-controlled
discretization and model adaptivity, Encyclopedia of Computer Mechanics, Vol. 2,
Wiley, 2004.
[24] S z y m c z a k C., M i k u l s k i T., Modelowanie wzw ram zbudowanych z prtw
cienkociennych, VIII Konferencja Naukowa Poczenia i wzy w konstrukcjach
metalowych, materiay konferencyjne, Olsztynask, 1619 padziernika 2003,
399-408.
[25] T o r b u n o w B.N., S t r i e l b i c k a j a A.I., Teoria ram o prtach cienkociennych,
(ros.), OGIZ Gostiechizdat, MoskwaLeningrad 1948.
[26] V l a s o v V.Z., The Walled Elastic Beams, 2nd Edition, Israel Program for Scientific
Transactions, Jerusalem 2000.
[27] W a g n e r W., K l i n k e l S., G r u t t m a n n F., Elastic and plastic analysis of thin-walle structures using improved hexahedral elements, Computers and Structures 80,
2002, 857-869.
[28] W a s z c z y s z y n Z., C i c h o C., R a d w a s k a M., Stability of Structures by
Finite Element Methods, Elsevier, Amsterdam 1996.
[29] Y u r e n H., X i a n d i n g J., B o z h e n C., A finite element model for static and
dynamic analysis of thin-walled beams with asymmetric cross-sections, Computers
and Structures, Vol. 61, No. 5, 1996, 897-908.
[30] Z i e n k i e w i c z O.C., T a y l o r R.L., The finite element method for solid and
structural mechanics, 6th Edition, Elsevier, ButterworthHeinemann, Oxford 2005.