15.

Silnik indukcyjny piercieniowy

1. Przyczyny i skutki niesymetrii
- przyczenie stron wtrnych silnikw do niesymetrycznie obcionych
transformatorw
- bdne oznaczenie pocztkw i kocw uzwoje silnika
- niewaciwe przyczenie do sieci zasilajcej lub przerwa w przewodzie
Skutki niesymetrii:
- nagrzewanie si uzwoje fazowych silnika
- zwikszenie strat w rdzeniu stojana i wirnika
- ograniczenie dopuszczalnego obcienia silnika
- pogorszenie sprawnoci
2. Wyznaczenie pocztkw i kocw uzwoje stojana
a) metoda prdu przemiennego
Rozwarte uzwojenie wirnika (tylko piercieniowe).
Wybiera si jedno uzwojenie i opisuje si pocztek i
koniec. Nastpnie zwiera si koniec uzwojenia z
dowolnymi kocwkami pozostaych uzwoje fazowych i
zasila si napiciem przemiennym znacznie niszym
ni znamionowe. Powstaje strumie magnetyczny
pulsujcy i indukuje si napicie 0,5U1. Mierzymy
wartoci napi pomidzy faz U1 i wolnymi kocami
pozostaych uzwoje. Gdy V2 i V4 wska 1,5U1 a V3=0
wwczas wolne kocwki bd ich pocztkami V1 i W1 a zwarte kocami V2 i W2
b) metoda prdu staego
Stosowana w silnikach piercieniowych i klatkowych.
Uzwojenie wirnika jest zwarte , uzwojenia
poszczeglnych faz stojana czy si szeregowo i zasila
prdem staym o nateniu 0,5Ifaz. Jeeli prd pynie we
wszystkich uzwojeniach od pocztku do koca to
strumienie magnetyczne poszczeglnych faz s
przesunite wzgldem siebie w przestrzeni o 2/3 a
strumie wypadkowy = 0, brak momentu hamujcego
przy zaczonym i wyczonym prdzie zasilania.
wyp 0
Natomiast gdy jedno z uzwoje zostanie poczone odwrotnie to
wtedy
wystpuje moment hamujcy.
c) metoda impulsowa
Wybiera si jedno uzwojenie i oznaczamy pocztek i koniec.
Uzwojenie zasila si napiciem staym i do jednego z
uzwoje docza si mV. Zaczajc napicie skokowo, gdy
wystpuje wychylenie dodatnie to kocwka uzwojenia jest
+ mV jest kocem uzwojenia. Biegunowo napicia
pozostaych uzwoje wynika z przestrzennego przesunicia
do uzwojenia zasilanego.
3. Wyznaczenie przekadni napiciowej (przy rozwartym wirniku !!)
E
z k
u= 1 = 1 u1
E1 nap fazowe stojana
E20 z 2 k u 2
E20 nap uzwojenia fazowego wirnika
Pomiarowo

u k

k=

U1
U 20

k=1 przy skojarzeniu uzwoje / i /

3 przy /

k=

1
3

przy /

Metoda nie jest dokadna, gdy wystpuje spadek napicia na impedancji stojana od
pyncego prdu, ktry jest prawie rwny prdowi jaowemu i wynosi 0,20,4 In.
Przeprowadza si drugi pomiar zasilajc silnik od strony wirnika i wtedy rednia z
pomiarw jest dobrym przyblieniem ilorazu napi indukowanych.
5. Wyznaczenie parametrw schematu zastpczego
Dla skadowej zgodnej podczas biegu jaowego i stanie zwarcia silnika
a) Przy biegu jaowym uzwojenie stojana zasilane jest z sieci 3-fazowej, uzwojenie
wirnika zwarte, a wa nieobciony. Wyznaczamy rozdzia strat i parametry
poprzeczne.
P0= P Cu10+ PFe 1+ P m
Poprzeczne:

3 E21
U 21
RFe 1(1)=

p Fe1 PFe 1

X =

E1 U 1

I I 10

b) w stanie zwarcia wyznaczamy parametry podune ( silnik zahamowany, uzwojenia

zwarte, stojan zasilony obnionym napiciem). Obliczamy:
U1
PZ
2
2
Z z= ; R Z = 2 ; X Z = Z Z + R Z
IZ
3 IZ
Straty

RFe 2

dla skadowej przeciwnej wyznaczamy przy rozwartym wirniku

napdzajc go do prdkoci synchronicznej i zasilajc stojan napiciem o przeciwnej

kolejnoci faz
P0= P Cu10+ PFe 1+ P Fe2
PZ = PCu1 + PCu2
4. Schematy zastpcze silnika przy niesymetriach
Gdy obwd magnetyczny jest nienasycony i zakadamy symetrie wewntrzn to
posugujemy si metod skadowych symetrycznych. Uwzgldnia si harmoniczne
pola magnetycznego, ktre decyduj o wartoci momentu elektromagnetycznego dla
skadowej zgodnej i przeciwnej 1 harmoniczna, dla skadowej zerowej 3
harmoniczna . Pomija si zjawisko wypierania prdu w uzwojeniach wirnika. Dla
skadowej zerowej moment magnetyczny powstaje, gdy w uzwojeniu wirnika i stojana
pyn prdy skadowej zerowej i wystpuje pole magnetyczne gwne. Musi wystpi
2
przeskok przedni uzwojenia stojana o 3 wwczas wystpi strumie gwny 3
harmonicznej, ktry indukuje napicie w uzwojeniach wirnika (otwarcie W1). I(0)
pynie przy 0 oraz przy , a take przy ze zwarciem kadej fazy (otwarcie
W2 i W3).

18. Wybrane parametry maszyny

synchronicznej
1. Reaktancji synchronicznej podunej ze
stanu jaowego i zwarcia
Napicie Ef mona otrzyma z pomiaru w stanie jaowym,
przy takim samym prdzie wzbudzenia jak w stanie zwarcia
dla prdu Iz.
Ef =X d I Z
Reaktancj synchroniczn podun mona wyznaczy na
cha-ki biegu jaowego oraz cha-ki stanu zwarcia
symetrycznego maszyny jako iloraz napicia biegu jaowego
Uo i prdu zwarcia Iz przy tym samym prdzie wzbudzenia:

Xd=

Uo
Iz .

Xd=

Ef
Ef
Efr Uor AC
=
=
=
Iz Z N Iz U N / I N Izr Izr AB

Wzgldna

warto

reaktancji
Jest

wic

synchronicznej
rwna

stosunkowi

podunej:
rzdnych

charakterystyk stanu jaowego i zwarcia dla tego samego prdu wzbudzenia. Dla
liniowej czci cha-ki biegu jaowego Xd ma sta warto. Jest to reaktancja
synchroniczna poduna nienasycona. Przy napiciu znamionowym Uor = 1 wystpuje
Uor 1
1
Xdr=
= =
nasycenie :
Izr Izr k z , gdzie kz stosunek zwarcia.
2. Wyznaczanie reaktancji Xd Xq metod maego polizgu
Metoda opiera si na pomiarach podczas pracy asynchronicznej maszyny
synchronicznej w ustalonym stanie pracy. Mona to zrealizowa zasilajc twornik
maszyny synchronicznej obnionym napiciem i jednoczenie napdzajc wirnik za
pomoc obcej maszyny w kierunku zgodnym z kierunkiem wirowania pola, lecz nieco

wolniej ni wynosi prdko wirowania pola. Obwd wzbudzenia powinien by

rozwarty. Podczas takiej asynchronicznej pracy z maym polizgiem nastpuje zmiana
pooenia osi pola twornika wzgldem magnenicy. Zmienia si wic periodycznie
permanencja na drodze strumienia, a wic reaktancja maszyny, od wartoci
odpowiadajcej reaktancji synchronicznej podunej Xd od wartoci reaktancji
synchronicznej poprzecznej Xq. Wywouje to
periodyczne zmiany prdu twornika. Jednoczenie
zmienia si napicie zasilania z powodu impedancji
wewntrznej rda.
a) jeeli o przepywu jest zgodna z osi podun
U
magnenicy: Xd= Id , b) gdy o przepywu twornika
jest zgodna z osi q wtedy
Xq=

Umin
,
Imax

poduna

Xd=

Xq=

U
Iq . Poprzeczna

Umax
Imin

3. Wyzn paramet stanu nieustalonego metod zwarcia udarowego

Zwarcie udarowe polega na nagym, symetrycznym zwarciu zaciskw twornika
maszyny synchronicznej napdzanej ze znamionow prdkoci i wzbudzonej do
(0)}}
I z
napicia niszego ni znamionowe. Wyznaczamy
2 E f 0
'
Xd=

X 'd

- przejciowa poduna

X 'd'

T 'd

- staa czasowa obw wzbudzenia przy zwartym wirniku

Td

obw magnetycznego

podprzejciowa poduna

Ta stala aperiodyczna

Stan podprzejciowy w wyniku ekranujcego dziaania zamknitych uzwoje

wzbudzenia i klatki strumie jest wypychany poza obszar tych uzwoje. Xd
uzwojenie twornika bezporednio po zwarciu. Poniewa strumie w tym stanie pracy
przechodzi praktycznie przez powietrze Xd jest niewiele wiksza od reaktancji
rozproszenia maszyny Xs: Xd = (1,051,1)Xs.

Stan przejciowy strumie przechodzi przez nabiegunniki, jednak omija jeszcze

uzwojenie wzbudzenia, gdy jego ekranujce dziaanie jeszcze trwa. Reaktancja w tym
stanie pracy Xd przejciowa. Rnica midzy prdem twornika uwzgldniajcym
klatk tumic a prdem bez dziaania klatki nazywa si skadow podprzejciow
udarowego prdu zwarcia.
Stan ustalony reaktancja synchroniczna poduna Xd reprezentuje uzwojenia
twornika. Gdy w chwili zwarcia z uzwojeniem twornika skojarzony jest strumie
wzbudzenia, wwczas cakowity strumie sprzony z tym uzwojeniem musi w
pierwszej chwili zwarcia pozosta stay. W zwartym tworniku popynie wic prd stay
dla podtrzymania staoci strumienia skojarzonego. W skutek dziaania klatki i obwodu
wzbudzenia uzwojenie twornika ma reaktancj = reaktancji podprzejciowej. Pyncy
tam prd stanowi skadow aperiodyczn udarowego prdu zwarcia.
4. Wyzn parametrw stanu nieustalonego met odbudowy napicia
Proces zmiany napicia twornika po wczeniu
zwarcia symetrycznego odbudowa napicia.
Znajomo czasowego przebiegu tego napicia
pozwala na wyznaczenie reaktancji podunych
podprzejciowej Xd i przejciowej Xd. W
chwili wyczenia zwarcia w obwodzie
wzbudzenia i w klatce tumicej popyn prdy
podtrzymujce warto strumienia
magnetycznego skojarzonego z tymi obwodami.
W czasie odbudowy napicia strumie
sprzony z uzwojeniem twornika zmienia si
od wartoci odpowiadajcej reaktancji Xd do
wartoci Xd. Odpowiada to zmianie amplitudy napicia fazowego twornika od wartoci
U (0)= sqrt {2} Iz Xd w stanie podprzejciowym do Uo= 2 IzXd w stanie ustalonym,
gdzie Iz jest skuteczn wartoci prdu fazowego zwarcia ustalonego bezporednio po
wyczeniu zwarcia.

20. Badania oglne maszyn prdu staego

1. Badania wstpne
- Stan izolacji omomierz induktorowy 1k/V OK.
- Komutator czy gadki, mierzymy bicie (pow slizgowa)
- Docisk szczotek (politura na komutatorze - korzystne) mierzymy dynamometrem
- pom szczeliny powietrznej miedzy biegunami gwnymi i komutacyjnymi a
twornikiem szczelinomierzem
2. Spr kocw uzwoje i kierunku wirowania

A1A2 twornika B1B2 biegunw komutacyjnych

C1C2 kompensacyjne D1D2 wzbudz szeregowe
E1E2 wzbudz bocznikowe F1F2 wzbudz obce
H1H2 dodatk podune
J1J2 dodatk poprzeczne
Prd pyn od zacisku oznaczonego nisz cyfr do zacisku z cyfr wysz. Kierunek
wirowania od strony czopa kocowego wau przy jednym czopie kocowym lub od
strony czopa o wikszej rednicy, jeli maszyna ma dwa czopy kocowe o rnych
rednicach. Gdy maszyna ma dwa czopy kocowe o jednakowych rednicach lub ich
nie ma, wwczas kierunek wirowania okrela si, patrzc:
-od czopa kocowego wau przeciwnego do komutatora lub piercieni lizgowych, jeli
komutator i piercienie lizgowe znajduj si po jednej stronie maszyny;
-od piercieni lizgowych, jeli maszyna ma komutator z jednej strony, a piercienie
lizgowe z drugiej strony;
-w zalenoci od uzgodnienia, jeeli okrelenie kierunku wirowania wedug tych
punktw moe prowadzi do nieporozumie.
Prawy kierunek wirowania odpowiada wirowaniu wirnika zgodnie z ruchem wskazwek
zegara. Poczatki i koce uzwoje:
- wzbudzenia: (od Dl do D2 lub od El do E2 lub od FI do F2) w silniku tak samo za
odwrotnie w prdnicy tylko dla A2-A1, B2-B1 i C2-C1
3. Pomiar rezystancji uzwoje
Gdy wirnik jest nieruchomy, stosujc metod techniczn. Wymagan dokadno
pomiarw zapewnia si przez waciwy dobr zakresw przyrzdw pomiarowych oraz
ich klasy. Pomiary przeprowadza si w stanie zimnym maszyny - prd pomiarowy nie
powinien by wikszy od 20% prdu znamionowego danego uzwojenia i pomiar
powinien trwa krtko. Woltomierz przycza si tylko na czas pomiaru i naley go
odczy przed wyczeniem prdu pomiarowego. Pewn trudno sprawia pomiar
rezystancji uzwojenia twornika ze wzgldu na nieliniow i niejednakow rezystancj
szczotek oraz poczenia wyrwnawcze w uzwojeniu twornika. Pomiar ten mona
wykona, gdy:
- szczotki s podniesione
: - szczotki spoczywaj na komutatorze.
Pomiar rezystancji twornika dokonany, gdy szczotki s podniesione, jest dokadniejszy,
ale wymaga znajomoci rodzaju uzwojenia oraz liczby i rodzaju pocze
wyrwnawczych. Do praktycznych celw wystarcza pomiar wykonany, gdy szczotki
przylegaj do komutatora. Zasila si obwd gwny maszyny prdem pomiarowym (Ip
< 0,2 ItN) i mierzy si spadki napi (woltomierzem z kolcami) midzy dziakami
komutatora lecymi pod szczotkami przeciwnej biegunowoci, przy czym pomiar
naley przeprowadzi, dotykajc kolcami dziaki komutatora znajdujce si w osi
szczotek. Mierzone spadki napi nie s jednakowe ze wzgldu na nieliniow i
niejednakow rezystancj szczotek. Do oblicze rezystancji twornika przyjmuje si
redni arytmetyczn z pomierzonych spadkw napi.
4. Spr poczenia uzwojenia biegunw pomocniczych
Poprawno poczenia uzwojenia biegunw pomocniczych z
twornikiem
stwierdzamy, zasilajc silnik napiciem staym lub przemiennym. Szeregowo
poczone uzwojenie biegunw pomocniczych z uzwojeniem twornika (A1B2) zasila si
napiciem staym, o takiej wartoci, aby natenie pyncego prdu wynosio okoo
0,5 IN. Jeeli wysuniemy szczotki ze strefy neutralnej w dowolnym kierunku i wirnik
obraca si bdzie w kierunku wysunitych szczotek, to uzwojenia s poczone
prawidowo.
Zasilajc obwd twornika i biegunw pomocniczych (A1B2)
regulowanym
napiciem przemiennym, wymusza si przepyw nieduego prdu przemiennego.
Mierzc napicie i natenie prdu, okrela si impedancj obwodu. Przy prawidowym
poczeniu uzwoje biegunw pomocniczych z uzwojeniem twornika impedancja

obwodu jest maa, gdy wytworzone strumienie magnetyczne czciowo si znosz,

zmniejszajc tym samym reaktancj obwodu. Przy nieprawidowym poczeniu
impedancja jest znacznie wiksza.

5. Ustawienie szczotek w strefie neutralnej

W maszynie prdu staego szczotki powinny by ustawione w magnetycznej osi
neutralnej(przestrzenny rozkad indukcji magnetycznej wynosi 0). Polega na zmianie
ich pooenia i sprawdzeniu po kadej zmianie, czy znajduj si one dostatecznie
blisko tej strefy.
a) metoda indukcyjna
Wykonuje si podczas postoju maszyny. Czuy miliwoltomierz z zerem w rodku skali
naley przyczy do zaciskw rnoimiennych szczotek, a uzwojenie wzbudzajce
zasili prdem staym 0,1 IfN. Odczyt naley wykonywa w chwili przerywania prdu w
obwodzie wzbudzenia. Przy danym pooeniu szczotek pomiar naley wykona dla
kilku dowolnych pooe twornika. Zmian pooenia twornika naley wykona,
obracajc go zgodnie z jego kierunkiem wirowania. Szczotki naley uzna za
ustawione w strefie neutralnej, jeeli w rnych pooeniach wirnika miliwoltomierz
podczas przerywania prdu w obwodzie wzbudzenia nie wychyla si lub wychyla si
minimalnie, jednakowo w obie strony. Gdy szczotki s pooone prawidowo, o
uzwojenia twornika jest prostopada do osi przepywa wzbudzenia. W tym wypadku
midzy uzwojeniami twornika i wzbudzenia nie istnieje sprzenie transformatorowe.
Jeli szczotki s wysunite o kt alfa, osie uzwoje twornika i wzbudzenia nie s
prostopade wzgldem siebie. Zmienny przepyw uzwojenia wzbudzenia powoduje
indukowanie si napicia transformacji w uzwojeniu twornika. Warto tego napicia
zaley od kta alfa, a zwrot od kierunku wysunicia szczotek z osi neutralnej. W
przypadku braku rda prdu staego dopuszcza si zasilanie uzwojenia
wzbudzajcego prdem przemiennym, przy czym prdu w tym obwodzie nie naley
przerywa. Szczotki naley uzna za ustawione w strefie neutralnej, jeeli wskazania
czuego woltomierza prdu przemiennego przyczonego do zaciskw rnoimiennych
szczotek s minimalne przy rnych pooeniach twornika. W maszynach wikszej
mocy uzwojenie wzbudzenia powinno by zasilane napiciem o obnionej
czstotliwoci.
b) Metoda zmiany kierunku wirowania maszyny
Polega na pomiarze parametrw charakteryzujcych prac maszyny przy obcieniu
przed zmian kierunku wirowania i po zmianie. Szczotki naley uzna za ustawione w
strefie neutralnej, jeeli po zmianie kierunku wirowania maszyny zostan spenione
nastpujce warunki:
- w silnikach przy nie zmienionych wartociach napicia na zaciskach, prdu
wzbudzenia i prdu obcienia prdko obrotowa prawie nie ulega zmianie;
- w prdnicach i wzbudnicach przy nie zmienionych wartociach
prdkoci
obrotowej, prdu obcienia i prdu wzbudzenia napicie na zaciskach praktycznie nie
ulega zmianie - uzwojenie wzbudzenia powinno by przy tym zasilane z obcego rda.
Kierunek wirowania silnika zmienia si przez zmian kierunku przepywu prdu w
obwodzie twornika. Kierunek i warto prdu wzbudzenia, ze wzgldu na histerez
obwodu magnetycznego, nie powinny zmienia si w czasie prby. Skadowa poduna
przepywu oddziaywania twornika Oad osabia przepyw wzbudzenia przy wysuniciu
szczotek w kierunku przeciwnym do kierunku wirowania twornika lub wzmacnia
przepyw wzbudzenia przy przesuniciu szczotek w kierunku zgodnym z kierunkiem

wirowania. Zmieniajc biegunowo napicia twornika, zmienia si kierunek obrotw

silnika oraz kierunek dziaania przepywu Oad. Przy staym prdzie twornika
wypadkowy przepyw wzbudzenia zmienia si z wartoci (Of - Oad) na warto (Of +
Oad) co powoduje zmian prdkoci obrotowej silnika. Metoda ta jest szczeglnie
przydatna w maszynach wzbudzanych przez magnesy trwae, w ktrych nie mona
stosowa metody indukcyjnej.
6. Prba komutacji
Polega na wzrokowej obserwacji intensywnoci iskrzenia przy obcieniu
znamionowym i przy przecieniu. Ocen komutacji naley przeprowadzi na
podstawie wynikw obserwacji intensywnoci iskrzenia oraz stanu komutatora i
szczotek. Wyrnia si nastpujce stopnie iskrzenia midzy szczotk a komutatorem:
stopie 1 - iskrzenie nie wystpuje - komutacja beziskrowa - nie stwierdza si
poczernienia stykajcej si ze szczotkami powierzchni
komutatora ani opale
szczotek;
stopie 1 - wystpuje nieznaczne iskrzenie na nieduej czci krawdzi szczotki, nie
stwierdza si poczernienia stykajcej si ze
szczotkami powierzchni komutatora
oraz opale szczotek;
stopie 1 - wystpuje iskrzenie na wikszej czci krawdzi szczotki, stwierdza si
lady poczernienia stykajcej si ze szczotkami powierzchni komutatora (dajce si
zmy benzyn) i lady opale na szczotkach;
stopie 2 - wystpuje znaczne iskrzenie na caej krawdzi szczotki, stwierdza si nie
dajce si zmy benzyn lady poczernienia stykajcej si ze szczotkami powierzchni
komutatora i lady opale na szczotkach;
stopie 3 - wystpuje znaczne iskrzenie na caej krawdzi szczotki, pojawiaj si due
wyskakujce iskry, stwierdza si nie dajce si zmy benzyn poczernienie stykajcej
si ze szczotkami powierzchni komutatora, a szczotki zaczynaj ulega zniszczeniu.
Maszyny prdu staego obcione w zakresie od biegu jaowego do
obcienia znamionowego powinny pracowa przy stopniu iskrzenia nie wikszym ni
1 w czasie przecienia stopie iskrzenia nie powinien by wikszy ni 2.
Przyczyny iskrzenia szczotek: mechaniczne i elektryczne. Do mechanicznej zalicza si:
bicie komutatora, zy docisk szczotek, niewaciwe dotarcie szczotek, nieprawidowe
ustawienie szczotek, a czasem nieodpowiedni dla danej maszyny gatunek szczotek.
Jeeli nie wystpuje adna z przyczyn mechanicznych, naley sprawdzi prawidowo
dziaania biegunw pomocniczych i skorygowa ich dziaanie tak, aby komutacja w
maszynie miaa przebieg optymalny, tzn. bya lekko przypieszona w stosunku do
komutacji prostoliniowej. Zmian warunkw komutacji mona przeprowadzi jednym z
trzech sposobw:
- przez zmian przepywu biegunw pomocniczych;
- przez zmian szczeliny pod biegunami pomocniczymi;
- przez zmian szerokoci szczotek.
7. Wyznaczenie obszaru komutacji beziskrowej
Wyznaczenie obszaru komutacji beziskrowej umoliwia ocen przebiegu komutacji, na
ktry ma wpyw dziaanie biegunw pomocniczych. Przez obszar komutacji
beziskrowej rozumie si powierzchni midzy krzyw dodatnich a krzyw ujemnych
wartoci dodatkowego prdu uzwojenia biegunw pomocniczych przy ktrym
komutacja pozostaje beziskrowa, w funkcji prdu twornika. Obszar komutacji
beziskrowej - rednia linia przebiega powyej osi odcitych. Oznacza to, e przepyw
uzwojenia biegunw pomocniczych nie jest wystarczajcy. Komutacja ma charakter
opniony. Obszar komutacji beziskrowej - rednia linia przebiega poniej osi
odcitych. Oznacza to, e przepyw uzwojenia biegunw pomocniczych jest
nadmierny. Komutacja ma charakter przypieszony.

22. Praca hamulcowa

1. Hamowanie odzyskowe z wykorz
maszyny indukcyjnej
Maszyna asynchroniczna pracujca
podczas prdkoci nadsynchronicznej
(n>n1, s<0). Hamowanie to nie jest
moliwe przy prdkoci mniejszej ni
prdko synchroniczna, co znacznie
ogranicza zakres stosowania tego
sposobu hamowania. wirnika.

2. Hamowanie prdem sieci z wykorzystaniem maszyny indukcyjnej

Podczas napdzania wirnika maszyny indukcyjnej w kierunku przeciwnym do kierunku
wirowania pola (n<0, s>1) powstaje moment hamujcy.

3. Hamowanie dynamiczne z wykorzystaniem maszyny indukcyjnej

Hamowanie dynamiczne polega na wytworzeniu momentu hamujcego podczas

zasilania uzwojenia stojana prdem staym.
4. Hamowanie prdnicowe (odzyskowe) z maszyn prdu staego

Odbywa si wwczas, gdy maszynie pracujcej

jako silnik nadamy prdko wiksz ni podczas
idealnego biegu jaowego n0.

5. Hamowanie

przeciwwczeniem z wyk maszyny prdu staego

Przeczanie obwodu twornika

Gdy wirnik jest napdzany w kierunku

przeciwnym ni ten, ktry wystpuje w
danym ukadzie podczas pracy
silnikowej. Moe wystpi wwczas, gdy
silnik zostaje obciony momentem
aktywnym wikszym od momentu
rozruchowego.

6. Hamowanie dynamiczne z wykorzystaniem maszyny prdu staego If=const

Maszyna pracuje jako prdnica obcowzbudna obciona rezystancj Robc. Wraz ze
wzrostem rezystancji, przy danym prdzie wzbudzenia i okrelonej prdkoci, prd
hamowania, a wic moment hamujcy maleje. Skuteczno hamowania maleje przy
maych prdkociach.

19. Maszyna synchroniczna wybrane zagadnienia

1. Sprawdzenie zawartoci wyszych harmonicznych w krzywej napicia i symetrii

napi gen synchronicznego
Krzywa napicia generowanego w tworniku maszyny
synchronicznej jest odksztacona od sinusoidy. Aby
wyznaczy amplitudy i czstotliwo poszczeglnych
harmonicznych, mona uy analizatora harmonicznych.
Mona take zarejestrowa napicie generowane w stanie
jaowym ef=f(t). Za prawie sinusoidaln krzyw napicia
przemiennego uwaa si taki przebieg, ktrego dowolna
warto chwilowa a nie rni si odpowiedniej wartoci g
1h o wicej ni 5% amplitudy s 1h.
Znieksztacenia krzywej napicia wynikaj gwnie z
obecnoci 3h pola. Obecno 3h mona stwierdzi przez
pomiar napi fazowych i midzyprzewodowych, pod
warunkiem ze ukad napi przewodowych jest
symetryczny. Poniewa 3h i wysze podzielne przez 3 s
ze sob w fazie we wszystkich uzwojeniach, nie pojawi
si w napiciach midzyprzewodowych. Przy ich
wystpowaniu Up< 3 Uf
Innym sposobem stwierdzenia obecnoci 3h jest pomiar
napicia w otwartym trjkcie, jeeli dostpne s wszystkie zaciski. We
wzbudzonym generatorze mierzymy napicie uywajc woltomierza
magnetoelektrycznego. Poniewa napicia 3,9,15h s ze sob w fazie, w wyniku
pomiaru otrzymujemy potrjn warto skuteczn wszystkich harmonicznych
2
2
2
nieparzystych podzielnych przez 3: U= E f 3 + Ef 9+ Ef 15
Ukad 3f napi mona uwaa za symetryczny, jeeli warto skadowej symetrycznej
przeciwnej i skadowej symetrycznej zerowej nie przekracza 2% wartoci skadowej
zgodnej. Mona to stwierdzi przez pomiar napi midzyprzewodowych i fazowych
przy staej prdkoci i staym prdzie wzbudzenia.
2. Pomiar charakterystyk zwarcia

1- obki otwarte, 2- obki zamkniete (zmniejsza si X, zwiksza Iz)

W czasie pomiarw w stanie zwarcia nie jest konieczne utrzymanie staej prdkoci
obrotowej, gdy prd zwarcia w szerokim zakresie wartoci od niej nie zaley. Dzieje
si tak dlatego, e zarwno napicie indukowane jak i reaktancja maszyny s liniowo
zalene od czstotliwoci, a wic od prdkoci. Prd zwarcia jako iloraz tych wartoci
nie zaley wic od prdkoci, jeli czstotliwo jest dostatecznie dua. Wwczas
wpyw rezystancji maszyny na impedancj uzwojenia jest niewidoczny. Przy staej
prdkoci gdy znacznie maleje reaktancja, o impedancji uzwojenia zaczyna
decydowa rezystancja i prd zwarcia wyranie maleje.

W stanach awaryjnych moe doj do zwar niesymetrycznych: dwufazowej,

podwjnego jednofazowego, jednofazowego. Przy zwarciu niesymetrycznym
wystpuje pole przeciwbiene. W maszynie bez klatki tumicej wywouje ono
nadmierne nasycenie rdzenia wirnika. W maszynie z tak klatk ciepo od strat
wywoanych przez pole przeciwbiene wydziela si gwnie w klatce.

a) symetryczne b) dwufazowe c) podwjne jednofazowe d) 1-faz

3. Wyznaczenie reaktancji rozproszenia
Konieczna jest znajomo cha-ki stanu jaowego maszyny Ef=f(If), n=nN=const, prd
wzbudzenia IfZN, przy ktrym w zwartym uzwojeniu twornika pynie prd znamionowy
IN, oraz prd wzbudzenia IfN0 maszyny pracujcej na sie sztywn przy P=0 z
znamionowym prdem twornika (I=IN)

4. Okrelenie prdu wzbudzenia i zmiennoci pola

Prdnica pracujca na sie sztywn moe oddawa do niej moc czynn
oraz biern indukcyjn lub pojemnociow. O wielkoci mocy
oddawanych informuj wartoci prdu twornika i wspczynnika mocy.
Istniej metody pozwalajce na okrelenie wartoci prdu wzbudzenia
generatora w celu uzyskania zaoonych wartoci prdu obcienia i
wspczynnika mocy. Jedna z nich to metoda J.F.Hinnena.

OPISY Praca hamulcowa

1. Hamowanie odzyskowe z wykorz maszyny indukcyjnej
Podczas pracy odpowiadajcej pkt A maszyna wiruje w prawo z prdkoci
nadsynchroniczn, a moment elektromagnetyczny (ujemny) dziaa w lewo, co
wiadczy o pracy hamulcowej maszyny. Prdko podczas hamowania mona
regulowa przez mian rezystancji w obwodzie wirnika ( silnik piercieniowy).
Prdko ronie ze wzrostem rezystancji wirnika.
2. Hamowanie prdem sieci z wykorzystaniem maszyny indukcyjnej
Energia z sieci zasilajcej i energia dostarczana od strony wau s tracone w obwodzie
wirnika. Hamowanie prdem sieci jest bardzo nieekonomiczne, gdy moc mechaniczna
i moc elektryczna dostarczane do maszyny zamieniaj si w ciepo. Dalsz wad jest
pobr duego prdu. Zalet tego hamowania jest to, e moe si ono odbywa w

szerokim zakresie prdkoci (nN< - >0). Moment hamujcy wystpuje rwnie przy
zahamowanym wirniku.
3. Hamowanie dynamiczne z wykorzystaniem maszyny indukcyjnej
Powstaje wtedy pole magnetyczne stae, ktre w wirujcym wirniku indukuje napicie.
Jeeli obwd wirnika jest zamknity, to pyncy w nim prd wytwarza moment
dziaajcy w kierunku przeciwnym do kierunku wirowania ukadu. Warto tego
momentu mona zmienia przez zmian prdu w obwodzie stojana lub przez zmian
rezystancji w obwodzie wirnika. Maszyna pracuje jak prdnica synchroniczna
obciona rezystorem. Warto prdu zasilania decyduje o wielkoci momentu
krytycznego, za rezystancja w obwodzie wirnika o wartoci polizgu krytycznego.
Energia hamowania zamienia si w ciepo w maszynie, a w wypadku maszyny
piercieniowej z wczonym rezystorem regulacyjnym take w ciepo w tym
rezystorze. Mimo to ten sposb hamowania naley uzna za korzystniejszy pod
wzgldem ekonomicznym od hamowania prdem sieci, poniewa moc pobierana przy
hamowaniu dynamicznym stanowi zaledwie kilka % tej mocy, ktra jest pobierana
przy hamowaniu przeciwprdem.
4. Hamowanie prdnicowe (odzyskowe) z maszyn prdu staego
Energia kinetyczna ukadu zostaje przetworzona na energi elektryczn i jest
oddawana do sieci. Zakres prdkoci przy tym hamowaniu mona rozszerza w d
przez powikszenie prdu wzbudzenia, a w maszynie obcowzbudnej przez obnienie
napicia zasilania. Zmiana rezystancji w obwodzie twornika wywouje rozszerzenie
zakresu prdkoci w gr. Omwiony rodzaj hamowania moe wystpi np. przy
opuszczaniu ciaru. W wypadku maszyn szeregowych ten rodzaj hamowania
przeprowadza si w ukadzie bocznikowym lub obcowzbudnym, jednak ze wzgldu na
niekorzystne waciwoci energetyczne nie jest on zbyt czsto stosowany.
5. Hamowanie przeciwwczeniem z wyk maszyny prdu staego
Energia pobierana przez silnik od strony sieci i od strony wau zostaje wydzielona w
obwodzie twornika silnika. Ograniczenie bardzo duych prdw twornika odbywa si
przy tym hamowaniu przez wczenie rezystora Rrp do obwodu twornika. Ten rodzaj
hamowania wystpuje take w wypadku przeczenia obwodu twornika (zmiana
kierunku prdu twornika), przy niezmiennym kierunku wirowania. Zmian kierunku
dziaania momentu mona take uzyska poprzez zmian kierunku prdu wzbudzenia.
W maszynach wycigowych stosuje si prostownik jednokierunkowy w obwodzie
twornika i dwukierunkowy we wzbudzeniu. W silniku szeregowym, w celu uzyskania
hamowania przeciwprdem, naley zmieni kierunek prdu tylko w uzwojeniu
twornika.