Badanie porwnawcze jakoci usug

telekomunikacyjnych w sieciach ruchomych na

gwnych trasach kolejowych w Polsce

Urzd Komunikacji Elektronicznej

Warszawa, grudzie 2016 r.

Departament Kontroli
Urzd Komunikacji Elektronicznej

Spis treci

Cz I
Podsumowanie wynikw bada porwnawczych jakoci usug telekomunikacyjnych w
sieciach ruchomych na gwnych trasach kolejowych w Polsce

Cz II
Raport z badania porwnawczego wartoci wskanikw jakoci usug w sieciach ruchomych
Przedsibiorcw telekomunikacyjnych na trasach kolejowych w Polsce

Cz III
Zaczniki:
Zacznik 1 do Raportu
Dane tabelaryczne z pomiarw gwnych
Zacznik 2 do Raportu
Szczegowy wykaz pocigw wraz z harmonogramem wykonania pomiarw
Zacznik 3 do Raportu
Specyfikacja pomiarowa
Zacznik 4 do Raportu
Dane tabelaryczne agregacja wg typw wagonw
Zacznik 5 do Raportu
Mapy tras z prezentacj gwnych wskanikw

Departament Kontroli
Urzd Komunikacji Elektronicznej

Prezes Urzdu Komunikacji Elektronicznej w okresie od 3 do 23 sierpnia 2016 r.

przeprowadzi kampani pomiarow dotyczc jakoci usug telekomunikacyjnych
dostpnych na gwnych trasach kolejowych w Polsce. Badaniem zostay objte usugi
wiadczone przez czterech operatorw telekomunikacyjnych sieci ruchomych
(komrkowych): Orange Polska S.A. (Orange), P4 Sp. z o.o. (Play), Polkomtel Sp. z o.o.
(Plus), T-Mobile Polska S.A. (T-Mobile).
Na poniszym rysunku zosta przedstawiony schemat tras uwzgldnionych w niniejszym
badaniu.

Rysunek 1. Zasig badania przeprowadzonego na trasach kolejowych w sierpniu 2016 r.

W trakcie badania pocigi przejechay okoo 8,5 tysica kilometrw, czciowo

po pokrywajcych si trasach. Czas testowania usug (usugi gosowej i dostpu do Internetu)
operatorw wynis 117 godzin. Dla kadego operatora wykonano okoo 2,5 tysica pocze
gosowych i tyle samo rnego typu testw usugi transmisji danych (dostpu do Internetu).
Badanie usug zostao przeprowadzone z punktu widzenia uytkownika kocowego,
czyli z wntrza jadcego pocigu, przy wykorzystaniu dwch przenonych zestaww
pomiarowych QualiPoc Freerider III firmy SwissQual, osobno dla badania usugi gosowej
i dla transmisji danych. Usugi gosowe Play byy badane z aktywn funkcj roamingu
krajowego, natomiast w przypadku usugi dostpu do Internetu wykorzystano karty SIM
zgodne z ofert usug internetowych operatora, wiadczonych wycznie we wasnej sieci.
1

Departament Kontroli
Urzd Komunikacji Elektronicznej

Systemy pomiarowe umoliwiay automatyczny wybr technologii przez terminal

dla realizacji usug: GSM, UMTS lub LTE dla transmisji danych oraz GSM lub UMTS dla
pocze gosowych (w czasie prowadzenia badania sieci LTE nie byy wykorzystywane
komercyjnie do realizacji pocze gosowych). Terminale uyte do badania usugi dostpu
do Internetu obsugiway standard LTE kategorii 6, co pomimo stosowania ju kategorii 9
w sieciach niektrych operatorw nie ma istotnego wpywu na wynik tego badania. Trasy
kolejowe zostay pokonane pocigami rnych typw i rnych przewonikw.
Z najwaniejszych wskanikw jakoci usug, jakie zostay wyznaczone w trakcie badania
wymieni naley:
Dla usugi gosowej:
wskanik skutecznoci pocze telefonicznych
wskanik czasu zestawienia poczenia
wskanik pocze przerwanych
wskanik jakoci mowy
Dla usugi transmisji danych:
wskanik prdkoci transmisji danych w kierunku od (uplink) i do (downlink)
uytkownika
wskanik opnienia pakietw danych
wskanik zmiennoci opnienia pakietw danych (jitter)
wskanik utraty pakietw danych.
Ponadto zostay ustalone dodatkowe wskaniki dotyczce m.in. uycia technologii,
dostpnoci sieci i poziomu sygnau radiowego.
Wyniki badania s aktualne na okres jego przeprowadzenia czyli sierpie 2016 r. Stan
infrastruktury telekomunikacyjnej, a za ni jakoci wiadczonych usug, zmienia si w tym
roku dynamicznie, w szczeglnoci w zwizku z pozyskaniem przez cz operatorw
nowych czstotliwoci radiowych wykorzystywanych do rozbudowy sieci LTE.
W tabeli 1 zostay zestawione wartoci wskanikw jakoci usug wyznaczone w wyniku
przeprowadzonego badania na trasach kolejowych.
Orange

Play

Plus

T-Mobile

Wskanik skutecznoci pocze telefonicznych

CSSR [%]

91,45

93,49

92,65

93,68

Wskanik czasu zestawienia poczenia

CST [s]

3,74

4,81

4,32

3,63

Wskanik pocze przerwanych

DCR [%]

6,32

5,00

5,44

5,84

Wskanik jakoci mowy

MOS_PI > 3.6 [%]

86,93

87,97

89,10

88,42

Wskanik prdkoci transmisji danych (downlink)

MDR [Mb/s]

11,34

11,10

12,40

10,43

Wskanik prdkoci transmisji danych (uplink)

MDR [Mb/s]

5,87

5,23

6,97

5,53

Wskanik opnienia pakietw danych

RTT [ms]

80,55

83,72

97,78

104,25

Wspczynnik utraty pakietw

IPLR [%]

1,36

1,68

0,86

1,28

Wskanik zmiennoci opnienia

IPDV [ms]

65,85

62,35

69,84

73,70

Tabela 1. Wartoci gwnych wskanikw jakoci dla przeprowadzonego badania. Wyniki prdkoci transmisji
danych (downlink i uplink) w przypadku Orange i T-Mobile skorygowane o wpyw naoonych prbek
pomiarowych.

Departament Kontroli
Urzd Komunikacji Elektronicznej

Generalnym wnioskiem z przeprowadzonego badania na trasach kolejowych jest to,

e wszyscy czterej operatorzy uzyskuj wyniki na zblionym poziomie, dla poszczeglnych
wskanikw jakoci usug. Wystpujce rnice pomidzy operatorami nie powinny
przekada si w istotny sposb na odbir jakoci usug przez uytkownikw. Bezwzgldne
wartoci uzyskanych wskanikw wiadcz o dobrej jakoci usug, umoliwiajcej
uytkownikom korzystanie zarwno z pocze gosowych, jak i dostpu do Internetu.
Wniosek ten jest oparty na redniej wartoci wskanikw dla caego badania, natomiast
z punktu widzenia kadego pasaera i uytkownika usug komrkowych istotnym czynnikiem
wpywajcym na ocen jakoci usug bd problemy wystpujce na konkretnych trasach lub
w pocigach okrelonego typu.
Wartoci prdkoci transmisji danych dla operatorw Orange i T-Mobile w powyszym
zestawieniu zostay przedstawione po wyeliminowaniu w trakcie oblicze nakadajcych si
prbek pomiarowych. Powysze wynika z faktu czciowego wspdzielenia przez obu
operatorw zasobw radiowej sieci dostpowej, co utrudnia uzyskanie wiarygodnych
wynikw indywidualnie dla kadego z operatorw przy zachowaniu w badaniu warunku
jednoczesnoci jego prowadzenia.
Uzyskiwana w badaniu jako usug telekomunikacyjnych jest istotnie uzaleniona od rodzaju
wykorzystywanej technologii sieci w jakiej realizowane jest poczenie gosowe
lub transmisja danych. Kolejne generacje technologii sieciowych GSM/UMTS/LTE oferuj
co do zasady wysz jako realizowanych w nich usug. Ponisza tabela prezentuje
procentowe uycie poszczeglnych technologii sieciowych w przeprowadzonym badaniu.
Naley przy tym przypomnie, e warunki badania pozwalay na automatyczny wybr przez
terminal sieci, domylnie tej zbudowanej w nowszej technologii.

Uycie technologii w badaniu

usug gosowych

Uycie technologii w badaniu

usug transmisji danych

[%]

[%]

Orange

Play

Plus

T-Mobile

LTE

0,00

0,00

0,00

0,00

UMTS

65,57

69,11

72,15

59,60

GSM

34,43

30,89

27,85

40,40

LTE

38,56

55,28

50,00

35,62

UMTS

57,01

41,95

42,77

58,74

GSM

4,44

2,77

7,23

5,63

Tabela 2. Uycie technologii w przeprowadzonym badaniu.

Wyniki badania wskazuj na ograniczone uycie najkorzystniejszych - z punktu widzenia

jakoci usug - technologii na trasach kolejowych (znaczny udzia GSM w poczeniach
gosowych i UMTS w transmisji danych). Mona to wiza z faktem, i przebiegaj one poza
gwnymi skupiskami ludzkimi, co nie sprzyja inwestycjom operatorw w rozwj sieci w
tych lokalizacjach. Sytuacja ta powinna poprawi si wraz z rozwojem sieci, zwaszcza
w oparciu o rozdysponowane w tym roku czstotliwoci radiowe z zakresu 800 MHz.
W trakcie badania wyznaczona zostaa niedostpno usug poszczeglnych operatorw
zdefiniowana jako procent czasu badania kiedy terminal nie mg zalogowa si do sieci
(Rysunek 2).
3

Departament Kontroli
Urzd Komunikacji Elektronicznej

20,0%

18,2%

18,0%
16,0%
14,0%
12,0%
10,0%
8,0%

6,1% 6,2%

6,0%

2,9%

4,0%

3,7% 4,2%

3,3% 3,8%

Plus

T-Mobile

2,0%
0,0%
Orange

Play

Brak zasigu dla usug gosowych

Brak zasigu dla usug transmisji danych

Rysunek 2. Niedostpno usug gosowych i transmisji danych.

Biorc pod uwag warunki zapewnienia usug telekomunikacyjnych w pocigach na trasach

kolejowych, czas niedostpnoci sieci operatora na poziomie 3-6 % naley uzna
za akceptowalny, chocia pozostawiajcy margines do poprawy. W zestawieniu tym
dwukrotnie wyrnia si operator Play, ktry z jednej strony posiada najwiksz dostpno
usug gosowych, na co wpyw ma wykorzystanie roamingu krajowego w sieciach
pozostaych operatorw (w trakcie badania 76% pocze gosowych zrealizowanych w sieci
Plus i 23% w sieci T-Mobile), z drugiej za strony charakteryzuje go wysoka, bo a 18%,
niedostpno usug transmisji danych realizowanych w tym wypadku we wasnej sieci.
Uzyskany wynik Play jest zwizany z uyciem w badaniu transmisji danych kart SIM z oferty
usug operatora wiadczonych wycznie we wasnej sieci. Play posiada rwnie ofert
uwzgldniajc wykorzystanie sieci GSM i UMTS (bez LTE) innych operatorw w trybie
roamingu krajowego. Badanie przy uyciu tego typu kart SIM powinno wskaza najwysz
dostpno usug, ale jednoczenie gorsze rednie wartoci wskanikw w zwizku
ze wzrostem wykorzystania technologii GSM i UMTS.
Niedostpno usug dla poszczeglnych operatorw jest wskazana powyej jako warto
rednia dla caego badania. Faktycznie niedostpno usug na poszczeglnych trasach jest
bardzo zrnicowana i uzaleniona zarwno od pokrycia trasy zasigiem sieci komrkowych
jak i od typu pocigu, w ktrym na danej trasie zostay przeprowadzone pomiary. Wartoci
niedostpnoci usug na poszczeglnych trasach, urednione dla usugi gosowej i transmisji
danych, zostay zaprezentowane w poniszej tabeli.
Pocig nr

Orange

Play

Plus

T-Mobile

Bydgoszcz Iawa - Olsztyn

R59402

4,9

6,2

3,7

3,2

Kutno - Bydgoszcz

IC1517

2,0

3,4

5,2

0,3

Olsztyn - Dziadowo

R90608

4,4

8,8

0,0

1,9

Gdynia - Hel

R90511

1,4

0,8

0,7

0,8

Hel - Gdynia

R55074

1,6

0,2

0,2

0,5

Katowice Bielsko Biaa

EIP5400

7,3

6,1

4,8

3,3

Trasa kolejowa

Departament Kontroli
Urzd Komunikacji Elektronicznej

Bielsko Biaa - Katowice

KS49512

0,2

0,2

0,5

0,1

Wrocaw - Katowice

IC84111

3,7

3,7

2,6

1,6

Krakw Rzeszw

IC6302

0,2

1,4

0,8

0,0

Krakw - Zakopane

TLK4320

6,0

4,7

3,0

1,6

Katowice - Krakw

R43306

9,3

13,1

14,1

3,5

Rzeszw - Krakw

EIP3502

11,8

10,8

10,8

7,0

Zakopane - Krakw

EIC3152

0,0

1,2

0,3

1,6

Gdynia - Koszalin

TLK1810

0,7

23,7

0,0

0,9

Koszalin - Koobrzeg

TLK1810

0,0

0,2

0,0

0,0

Koszalin - Gdynia

EIP8300

13,5

14,3

11,9

11,2

Koobrzeg - Koszalin

EIP8300

8,4

25,2

11,0

1,6

Lublin Radom Kielce Woszczowa

TLK26102

4,7

10,4

2,7

2,5

Woszczowa Kielce Radom - Lublin

TLK62104

6,5

9,2

2,7

2,5

EIC44

0,0

10,8

0,1

0,0

Pozna - Szczecin

IC48105

0,0

16,1

1,1

0,0

Gdynia - Pozna

TLK5604

0,4

1,7

0,2

0,1

Rzepin - Pozna

EIC45

0,0

19,7

0,3

0,0

Pozna - Rzepin

Wrocaw - Pozna

TLK6111

1,2

8,1

0,7

0,2

Szczecin - Koszalin

R89120

19,9

24,4

10,4

18,5

Szczecin - winoujcie
Koszalin - Szczecin
winoujcie - Szczecin

R88330

17,6

27,6

13,9

16,7

TLK5810

11,6

15,5

1,2

2,5

IC83250

19,5

25,8

6,3

12,6

Toru - Bydgoszcz

TLK35106

5,9

10,4

2,8

1,8

Bydgoszcz - Toru

IC5114

0,2

5,8

0,1

0,0

Warszawa - Biaystok

TLK141

3,1

10,9

1,6

1,5

Warszawa Siedlce Biaa Podlaska

IC31112

0,1

1,0

0,4

0,4

Warszawa - Gdynia

EIP3500

10,4

19,2

6,3

4,5

Warszawa - Katowice

EIP5400

12,8

23,3

4,7

4,6

Warszawa - d

TLK1910

0,0

0,8

0,0

0,0

Warszawa - Lublin

TLK53106

1,0

1,4

0,9

0,5

EIP1603

26,7

22,4

16,0

18,7

Biaystok - Warszawa

IC10114

1,7

6,9

1,5

0,9

Biaa Podlaska Siedlce - Warszawa

TLK1111

0,6

1,8

0,6

0,3

Katowice - Warszawa

TLK4520

4,7

13,3

0,8

0,3

Krakw - Warszawa

EIP3506

37,1

38,0

22,4

26,0

d - Warszawa

TLK9110

0,9

0,6

0,0

0,1

Lublin - Warszawa

IC24105

4,1

8,2

0,5

1,0

Pozna - Warszawa

TLK8115

0,1

1,0

0,1

0,1

Krakw Radom - Warszawa

TLK32100

5,4

11,6

6,5

1,1

Jelenia Gra - Wrocaw

IC61100

0,5

3,3

0,1

0,3

Wrocaw Jelenia Gra

IC16102

4,2

8,7

1,1

0,7

Szczecin - Wrocaw

IC84111

1,8

14,5

1,9

0,4

Warszawa - Wrocaw

Tabela 3. Niedostpno usug operatorw na trasach objtych badaniem [%]. EIP w numerze pocigu oznacza
Express InterCity Premium czyli typ Pendolino.

Interpretacja wynikw niniejszego badania wymaga cznego rozpatrywania wartoci

wskanikw jakoci z uyciem technologii oraz dostpnoci usug. Naley pamita
w szczeglnoci, e wyznaczenie wartoci wskanikw jakoci usug dla poszczeglnych
operatorw (Tabela 1) jest moliwe tylko wtedy, gdy usugi s dostpne, czyli terminal
znajduje si w zasigu sieci i jest do niej zalogowany.
5

Departament Kontroli
Urzd Komunikacji Elektronicznej

Korzystanie z usug telekomunikacyjnych w sieciach ruchomych na trasach kolejowych

obarczone jest wpywem konstrukcji pocigu, ktra moe w znacznym stopniu tumi sygna
radiowy przedostajcy si z zewntrz do rodka. Badania na trasach kolejowych prowadzone
byy w skadach rnych typw, takich jak model: 111A, 170A, Z1B BWE, EN57, ED74,
EN57AL, 36WEa, ED161 i ED250 (Pendolino).

Rysunek 3. Typy skadw pocigw biorce udzia w badaniu.

Pomiary przeprowadzone w pocigach typu Pendolino stanowi okoo 15% czasu caego
badania, co przekada si na wikszy bd pomiarowy. Trasy przemierzone pocigami typu
Pendolino stanowi tylko podzbir wszystkich tras uwzgldnionych w badaniu, a wic
uzyskane w obu przypadkach wyniki nie dotycz dokadnie takich samych warunkw
badania. Przy uwzgldnieniu powyszego, znaczce rnice w uzyskanych wynikach
pozwalaj jednak na sformuowanie oglnych uwag odnoszcych si do jakoci usug z jakich
mona korzysta w pocigach typu Pendolino.
Poniej (Rysunki 4-7) przedstawione zostay diagramy porwnujce wartoci kilku
podstawowych wskanikw jakoci uzyskanych dla caego badania i zagregowanych tylko
dla pocigw typu Pendolino.

100
80

93,68
93,49
92,65
84,60
82,95
79,65
77,18

91,45

60

Cao badania

40

Pendolino

20
0
Orange

Play

Plus

T-Mobile

Rysunek 4. Wskanik skutecznoci pocze gosowych [%]

Departament Kontroli
Urzd Komunikacji Elektronicznej

20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0

18,07
16,42

16,82

13,43
Cao badania
6,32

Orange

Play

Pendolino

5,84

5,44

5,00

Plus

T-Mobile

Rysunek 5. Wskanik pocze przerwanych [%]

100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0

89,10
88,42
87,97
80,99
79,66
73,80
72,66

86,93

Cao badania
Pendolino

Orange

Play

Plus

T-Mobile

Rysunek 6. Wskanik jakoci mowy MOS_PI>3,6 [%] przedstawiajcy udzia prbek mowy ocenionych
powyej wartoci 3,6 w skali MOS.

14
12

12,40
10,46

10
8
6
4

11,10

10,31

8,21

6,05

6,83

6,97
5,86 5,58
2,88

5,23
2,90

5,14
3,60
2,42

Cao badania
Pendolino

2
0

Rysunek 7. Wskanik prdkoci transmisji danych: DL (downlink) i UL (uplink) [Mb/s]. Wyniki dla Orange
i T-Mobile nie korygowane o wpyw naoonych prbek pomiarowych.

Departament Kontroli
Urzd Komunikacji Elektronicznej

Wszystkie przedstawione powyej zestawienia wskazuj na fakt niszej jakoci usug

osiganej w pocigach typu Pendolino tj. mniejsz skuteczno nawizania poczenia
gosowego, wiksze prawdopodobiestwo zerwania poczenia gosowego (nawet trzykrotny
wzrost), nisz jako mowy w poczeniu gosowym oraz mniejsz prdko transmisji
danych pobieranych i wysyanych przez terminal. Powysze wyniki mona wiza
z konstrukcj wagonw typu Pendolino, ktre z jednej strony tworz bezpieczne warunki dla
szybkiego podrowania, ale z drugiej strony skutecznie tumi sygna radiowy docierajcy
do wntrza pocigu ze stacji bazowych sieci ruchomych. Wnioski te potwierdzono w trakcie
badania bezporednimi pomiarami poziomu sygnau radiowego przy jakim realizowane byy
usugi, ktre to wyniki wskazuj na znacznie nisze poziomy sygnaw mierzone w pocigach
typu Pendolino. Niski poziom sygnau radiowego skutkuje czst utrat poczenia terminala
z sieci i brakiem moliwoci korzystania z usug.

Warunki i wyniki przeprowadzonego badania zostay szczegowo przedstawione

w Raporcie z badania porwnawczego wartoci wskanikw jakoci usug w sieciach
ruchomych przedsibiorcw telekomunikacyjnych na trasach kolejowych w Polsce z dnia
7 grudnia 2016 r. przygotowanym we wsppracy z wykonawc pomiarw firm
Systemics-PAB Sp. z o.o.