Centralne i lokalne przygotowanie

ciepej wody uytkowej w wle cieplnym

Dr in. IWONA POLARCZYK
Dr in. PAWE MALINOWSKI
Mgr in. MARTYNA BUJAK
Politechnika Wrocawska

Artyku obejmuje zagadnienia zwizane z przygotowaniem ciepej wody uytkowej w centralnych i indywidualnych (mieszkaniowych) wzach cieplnych. Podjto w nim
prb orientacyjnego porwnania kosztw inwestycyjnych
i eksploatacyjnych poniesionych dla obu rozwiza w wielorodzinnym budynku mieszkalnym
NA POTRZEBY przeprowadzenia analizy opracowano
projekt wewntrznej instalacji wodocigowej wody zimnej,
ciepej i cyrkulacyjnej dla wielorodzinnego budynku mieszkalnego. Jest to podpiwniczony budynek omiokondygnacyjny,
skadajcy si z dwch identycznych segmentw. Jeden segment zawiera trzy mieszkania. W kadym z mieszka przewidziano pomieszczenie azienki, WC lub azienki poczonej
z WC, wyposaone w umywalk, wann, pralk automatyczn
oraz misk ustpow z puczk zbiornikow. W mieszkaniach przewidziano rwnie pomieszczenie kuchni wyposaonej w dwukomorowy zlewozmywak i kuchenk elektryczn.
Projektowany budynek zasilany jest w zimn wod z zewntrznej sieci wodocigowej wykonanej jest z rur HDPE 0 250 mm
i zlokalizowanej w odlegoci 8 m od budynku. Cinienie
w sieci w miejscu przyczenia instalacji wewntrznej wynosi:
Hwgw = 13 mH2O. Instalacj wodocigow zaprojektowano
jako wspln, dla obu segmentw. Parametry obliczeniowe

czynnika grzejnego (z sieci ciepowniczej) dla okresu zimowego wynosz 130/70C, za parametry obliczeniowe ciepej
wody uytkowej to 10/60C.

Centralny system przygotowania ciepej wody

uytkowej
Opracowane rozwizanie zaopatrzenia budynku w ciep wod uytkow w systemie centralnym polega na jej przygotowaniu w kompaktowym dwufunkcyjnym wle cieplnym [15,16].
Wewntrzna instalacja wodocigowa zimnej wody wykonana
jest z rur fusiotherm PN-10 (PP-R), wody ciepej i cyrkulacyjnej z rur fusiotherm PN-20 [l, 2]. Odejcia do wzw
mieszkaniowych ciepej i zimnej wody pokazano na rys. 1.
Instalacja rozprowadzajca wod w budynku zostaa zaprojektowana w systemie z rozdziaem dolnym. Przewody
poziome rozprowadzajce prowadzone s pod stropem piwnic.
W budynku przewidziano 6 pionw wody zimnej, ciepej
i cyrkulacyjnej prowadzonych w szachtach instalacyjnych.
U podstawy kadego pionu znajduje si zawr odcinajcy ze
spustem. Sposb prowadzenia przewodw pokazano na rys. 2.
Jako urzdzenie do podnoszenia cinienia zastosowano zestaw
hydroforowy typu CO-2 MHI 405/ER [14].

LEGENDA:
Oznaczenie pionu wody zimnej,

i) przewody instalacji wodocigowej

z PP-R firmy A qu aterm

WODA ZIMNA {PP-R)

- WODA CIEPtA (PP-R)

2) Wodomierze mieszkaniowe wody zimnej:

PoWoGczJS-2,5, Dn=20mm. qn=2.5m 3/h

3) Wodomierze mieszkaniowe wody ciepej:

poWoGQ2

Js

_,

Dn= Smm

/h

qn = 1 5m3

4) Oznaczenia: ZW- woda zimno,

CW- woda ciepa

Rys. 1. Rzut kondygnacji powtarzalnej (l segment) dla systemu centralnego [4]

CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 2/2005

17

noczeMe plonu Hoay zln ij,

ciepej i cyrkulacyjnej
WODA ZIMNA (PP-R)
- - WODA OEPtA (PP-R)
CffiKllACJA (PP-R)

I) Przewody Instalacji wodocigowej

Z] Oznacienk,. Z- wodo zmno. C- woda depta.

Cr- cyrkulacja, M- mo0'sirola rozprowodzojo.cd

Rys. 2. Rzut piwnicy dla systemu centralnego [4]

Na podstawie obliczonych mocy na potrzeby centralnego

ogrzewania oraz przygotowania ciepej wody uytkowej, dobrano dwufunkcyjny, zintegrowany kompaktowy wze cieplny
[15, 16].
Obliczenie kosztw instalacji z centralnym rdem
ciepa
Koszt instalacji zimnej wody [3]:
koszt cakowity wszystkich wzw
w pionie l i 4 na omiu kondygnacjach
koszt cakowity wszystkich wzw
w pionie 2 i 5 na omiu kondygnacjach
koszt cakowity wszystkich wzw
w pionie 3 i 6 na omiu kondygnacjach
koszt cakowity dla wszystkich pionw
koszt cakowity

Koszt instalacji ciepej wody [3]:

koszt cakowity wszystkich wzw
w pionie l i 4 na omiu kondygnacjach
koszt cakowity wszystkich wzw
w pionie 2 i 5 na omiu kondygnacjach
koszt cakowity wszystkich wzw
w pionie 3 i 6 na omiu kondygnacjach
koszt cakowity dla wszystkich pionw
koszt cakowity magistrali

Koszt instalacji wody cyrkulacyjnej [3]:

koszt cakowity dla wszystkich pionw
koszt cakowity magistrali

698,72 z

735,04 z

- 776,32 z
- l 692,24 z
- 2 220,78 z

- l 116,96 z
-

879,36 z

- l 221,60 z
- 2 700,90 z
- 3 083,72 z

- 529,20 z
- 373,44 z

Wedug dostpnych cennikw dobrany kompaktowy dwufunkcyjny wze cieplny kosztuje 6420 Euro. Przeliczajc

18

cen l Euro, na podstawie redniego kursu tej waluty, rwn

4,6507 z, cena dobranego kompaktowego wza cieplnego
wynosi 29 857,50 z.
Sumujc obliczone koszty dla pierwszego zaproponowanego
rozwizania, czyli rozwizania z centralnym przygotowaniem
ciepej wody uytkowej, wynios:
koszt cakowity instalacji wody zimnej
6 123,10 z
koszt cakowity instalacji wody ciepej
- 9 002,54 z
koszt cakowity instalacji cyrkulacyjnej
902,64 z
koszt kompaktowego wza cieplnego
- 29 857,50 z

Decentralny system przygotowania ciepej wody

uytkowej
Opracowane rozwizanie zaopatrzenia budynku w ciep wod polega na lokalnym przygotowaniu ciepej wody
uytkowej w mieszkaniowych stacjach cieplnych, umieszczonych na klatkach schodowych, w liczbie trzech sztuk na
pitrze, umieszczonych jedna nad drug w szachcie instalacyjnym [17].
Wewntrzna instalacja wodocigowa zimnej wody wykonanajest z rur fusiotherm PN-10 (PP-R), ciepej wody z fusiotherm
PN-20 [l, 2]. Odejcia do wzw mieszkaniowych ciepej
i zimnej wody zasilane z wzw mieszkaniowych, pokazano
na rys. 3.
Instalacja rozprowadzajca wod w budynku zostaa zaprojektowana w systemie z rozdziaem dolnym. Przewody
poziome rozprowadzajce prowadzone bd pod stropem piwnic. W budynku przewidziano 2 piony gwne wody zimnej.
Piony te (Wl i W2) prowadzone s w szachtach instalacyjnych.
Na kadym pionie u podstawy znajduje si zawr kulowy odcinajcy, ze spustem. Sposb prowadzenia przewodw pokazano
na rys. 4. Jako urzdzenie do podnoszenia cinienia zastosowano zestaw hydroforowy Economy CO-2 MHI 404/ER [14].
Ukad przygotowania ciepej wody realizowany jest za
pomoc mieszkaniowych stacji cieplnych. Jako rdo ciepa zaproponowano jednofunkcyjny kompaktowy wze cieplny [9, 10].
CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 2/2005

LEGENDA:

Oznaczenie pionu wody zimne]

Oznaczenie pionu kanalizacji sanitarnej

Oznaczenie pionu instalacji przeciwpoarowej 3) Wymiennik mieszkaniowy "Saturn"

firmy Meibes, opisany na rysunku nr
1) Przewody instalacji wodocigowej
z PP-R firmy Apuaterm
2) Oznaczenia: ZW - woda zimna. CW - woda ciepa

Rys. 3. Rzut kondygnacji powtarzalnej (l segment) dla systemu decentralnego [4]

Mieszkaniowa stacja cieplna pobiera ciepo z gwnego

wza cieplnego i przekazuje je, w miar potrzeb, do instalacji
centralnego ogrzewania lub ciepej wody uytkowej [4, 13].
Nad rozdziaem ciepa na poszczeglne obiegi czuwa regulator.
Przygotowanie ciepej wody uytkowej odbywa si z priorytetem, tzn., e kade otwarcie baterii z ciep wod kieruje
cay strumie ciepa z sieci na potrzeby przygotowania c.w.u.,
za jej zamknicie ponowne skierowanie ciepa z sieci na
potrzeby c.o. Mimo okresowego wyczania" centralnego
ogrzewania, nie powoduje to odczuwalnego dyskomfortu cieplnego mieszkacw. W rozwizaniu tym nie jest konieczne
stosowanie instalacji cyrkulacyjnej i odrbnej instalacji ciepej
wody uytkowej. Do wzw mieszkaniowych doprowadzana
jest tylko woda zimna.
Kada stacja cieplna jest przyporzdkowana do jednego
mieszkania. Dla kadej stacji przewidziano dodatkowe wy-

posaenie - wbudowany wodomierz zimnej wody oraz licznik

ciepa.
Regulacja centralnego ogrzewania odbywa si za porednictwem zaworu strefowego i tygodniowego programatora pokojowego. Programator umoliwia utrzymanie zadanej temperatury w pomieszczeniu. Po osigniciu tej temperatury
regulator odcina zasilanie napdu, powodujc zaniknicie zaworu strefowego. Po wychodzeniu czynnika grzejnego c.o.
w grzejnikach, temperatura zasilania c.o. spada poniej zadanej,
co powoduje ponowne otwieranie zaworu regulacyjnego. W takim cyklu pracuje stacja, a do osignicia, zadanej pokojowym
regulatorem, temperatury w pomieszczeniu. System ten zapewnia optymalizacj zuycia ciepa wedug potrzeb uytkownika.
Po zakoczeniu sezonu grzewczego urzdzenie powinno zosta
odcite od instalacji c.o. przez zamknicie zaworw zasilania
i powrotu.

Rys. 4. Rzut piwnicy dla systemu decentralnego [4]

CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 2/2005

19

Obliczenie kosztw instalacji z decentralnym rdem

ciepa
Koszt instalacji zimnej wody [3]:
koszt cakowity wszystkich wzw Ml
w pionie l i 2 na omiu kondygnacjach
koszt cakowity wszystkich wzw M2
w pionie l i 2 na omiu kondygnacjach
koszt cakowity wszystkich wzw M3
w pionie l i 2 na omiu kondygnacjach
koszt cakowity dla wszystkich pionw
koszt cakowity magistrali

- l 827,50 z
- l 675,70 z
- l 827,50 z
- l 056,70 z
- l 829,95 z

koszt cakowity -

Koszt instalacji ciepej wody [3]:

koszt cakowity wszystkich wzw Ml
w pionie l i 2 na omiu kondygnacjach
koszt cakowity wszystkich wzw M2
w pionie l i 2 na omiu kondygnacjach
koszt cakowity wszystkich wzw M3
w pionie l i 2 na omiu kondygnacjach

- 3 095,36 z
- 2 264,20 z
- 3 095,36 z

Wedug dostpnych cennikw dobrane wzy mieszkaniowe

kosztuj 689 Euro, natomiast kompaktowy jednofunkcyjny
wze cieplny 1530 Euro. Przeliczajc cen l Euro, na podstawie redniego kursu tej waluty, rwn 4,6507 z, cena wza
indywidualnego wynosi 3 203,8 z, a wza jednofunkcyjnego
wza kompaktowego 7 115,5 z.
Sumujc obliczone koszty, dla drugiego zaproponowanego
rozwizania, czyli rozwizania z decentralnym przygotowaniem ciepej wody uytkowej, wynios:
koszt
koszt
koszt
koszt

cakowity instalacji wody zimnej

cakowity instalacji wody ciepej
kompaktowego wza cieplnego
mieszkaniov

8 217,40 z
8 454,90 z
7 115,50 z
153 782,40 z

Ocena wyposaenia technicznego budynkw

Mona stwierdzi, e w przypadku wyboru sposobu wytwarzania ciepej wody uytkowej, kryteriami mogcymi decydowa o realizacji danego rozwizania bd:
- kryterium ekonomiczne, czyli opacalno ekonomiczna
planowanego przedsiwzicia,
- kryterium eksploatacyjne, czyli zmniejszenie strat i zuycia ciepa,
- kryterium uytkowe, czyli przewidywany wpyw na klimat wewntrzny (komfort cieplny) oraz skuteczno i sprawno wyposaenia technicznego pomieszcze.
Oprcz sformuowania tych kryteriw, istnieje rwnie potrzeba ustalenia hierarchii ich wanoci, co wie si najczciej z indywidualnymi potrzebami oraz moliwociami uytkownikw. Uytkownikami, w pojciu oglnym, bd tutaj:
20

- odbiorcy wody (czyli lokatorzy mieszka),

- eksploatatorzy (czyli spdzielnie mieszkaniowe, budowlane itp.),
- wykonawcy (czyli przedsibiorstwa realizujce inwestycje instalacyjne i budowlane).
Oczekiwania odbiorcw wody dotycz gwnie: odczuwania komfortu cieplnego, zarwno jeli chodzi o ciep wod
uytkow, jak rwnie o centralne ogrzewanie, prosty i wygodny sposb rozliczania si ze zuytych czynnikw (woda i ciepo)
oraz moliwoci oszczdnego wykorzystania zaproponowanego im wyposaenia technicznego pomieszcze.
Podobnie ksztatuj si oczekiwania eksploatatorw, ktrzy
rwnie pragnliby mie w utrzymaniu tak instalacj i system,
ktry mona atwo i bezproblemowo rozlicza ze zuytej energii
i wody, system, ktry byby technologicznie uproszczony, a tym
samym mia prost obsug, serwis i mniejsz awaryjno oraz,
w przypadku niepacenia za zuyte media, moliwo odcicia
zasilania w ciepo pojedynczego mieszkania, bez jakiegokolwiek wpywu na cao instalacji.
Wykonawcy z kolei s zainteresowani przede wszystkim
kompleksowym zakresem oferty cenowej producentw rur,
zczek, ksztatek, armatury dodatkowej oraz rde ciepa.
I dla nich koszt zaproponowanego rozwizania ma najwiksze
znaczenie. Wykonawcy nie zwracaj uwagi na nieskomplikowane i jasne rozliczanie si z ciepa, na komfort cieplny uytkownikw instalacji lub te pniejsze koszty eksploatacyjne.
Pomimo tego, e interesy poszczeglnych grup uytkownikw mog rni si znacznie, nie powinno to mie istotnego
znaczenia dla gwnego celu, czyli wyboru sposobu przygotowania c.w.u. Tym gwnym celem, w uproszczeniu, jest zapewnienie niezawodnoci systemu przy moliwie niskich nakadach eksploatacyjnych i inwestycyjnych.
Analiz ekonomiczn przeprowadzono dla dwch rozwiza: systemu z centralnym przygotowaniem ciepej wody
w wle cieplnym i systemu z decentralnym przygotowaniem
ciepej wody w wzach mieszkaniowych. Porwnania dokonano na podstawie kosztw przewodw poszczeglnych rozwiza i ich rde ciepa. Wykonana analiza ma charakter
orientacyjny.
Koszty zakupu rur dla poszczeglnych rozwiza s porwnywalne: w rozwizaniu pierwszym, cakowity koszt rur (woda
zimna, ciepa i cyrkulacja) wynis 16 028,1 z, a w rozwizaniu
drugim koszt ten to 16672,3 z. W przypadku rde ciepa,
koszty te przedstawiaj si nastpujco: dla pierwszego rozwizania centralne, dwufunkcyjne rdo ciepa jest ok. cztery
razy drosze od jednofunkcyjnego rda ciepa dla rozwizania zdecentralizowanego. Doliczajc jednak dodatkowo koszty zastosowania dla systemu zdecentralizowanego 48 wzw
mieszkaniowych, nakad inwestycyjny caej instalacji zwiksza
si o ok. 130000 z. Dokadna analiza kosztw inwestycyjnych powinna jednak uwzgldnia dodatkowe koszty wszystkich urzdze, armatury do regulacji i pomiarw oraz instalacji
centralnego ogrzewania. W analizie takiej konieczne byoby
rwnie uwzgldnienie nakadw na wykonanie takich instalacji, a przede wszystkim uwzgldnienie kosztw przyszej
eksploatacji. W tym przypadku koszty te mogyby ksztatowa si na zupenie innym poziomie. Dokadna analiza kosztw inwestycyjnych stanowi tylko jeden z punktw oceny celowoci zastosowania poszczeglnych rozwiza.
(cig dalszy na str. 24)
CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 2 /2005

(dokoczenie ze str. 20)

Niewtpliwie jednak zastosowanie mieszkaniowych wzw
cieplnych daje wymierne korzyci w postaci:
- obnienia kosztw inwestycyjnych realizacji kotowni,
wzgldnie wzw cieplnych zasilanych z sieci, wykonywanych
jako jednofunkcyjnych. Nie wymagaj one stosowania kosztownych ukadw automatyki, a take drogich urzdze sucych do zcentralizowanego podgrzewania wody zasilajcej
instalacj c.w.u. i c.o.,
- znacznego ograniczenia liczby doprowadzajcych przewodw rurowych, w tym rwnie liczby pionw grzejnych c.o.
oraz c.w.u. rednio z kilkunastu do jednego przypadajcego
na klatk schodow, jak rwnie cakowitego wyeliminowania caego zadu ciepej wody uytkowej cznie z kosztownym w eksploatacji urzdzeniem, sucym do jej wymuszonej
cyrkulacji,
- zapewnienia wszystkim lokatorom, w budynkach wyposaonych w mieszkaniowe stacje cieplne, optymalnych warunkw oszczdzania ciepa do ogrzewania, zwaszcza przy dodatkowym zastosowaniu elektronicznych regulatorw mieszkaniowych temperatury z programowaniem dobowo-tygodniowym
i jej okresowym obnianiu, np. w godzinach nocnych oraz
w czasie nieobecnoci w mieszkaniu,
- zapewnienia oszczdnego korzystania z ciepej wody,
z rwnoczesnym priorytetem na jej potrzeby, co nie odbywa si
z uszczerbkiem dla c.o., wobec duej bezwadnoci cieplnej tego ukadu,
- zastosowania wsplnego licznika mieszkaniowego ciepa,
co zapewnia indywidualne rozliczanie caego pobieranego ciepa przez kade mieszkanie, zarwno w lecie, jak i w sezonie
ogrzewczym,
- moliwoci dokonywania przez dostawc ciepa odczytw
jego zuycia w dowolnym czasie i bez absorbowania mieszkacw, ktrzy czsto bywaj nieuchwytni. Jest to moliwe przez
usytuowanie mieszkaniowych wzw cieplnych na klatkach
schodowych,
- moliwoci zablokowania dostawy ciepa w wle indywidualnym, co jest ewidentn korzyci dla jego dostawcy,
w przypadku niepacenia przez lokatora rachunkw. W przypadku dotychczasowych rozwiza byo to raczej niemoliwe
i w konsekwencji traci na tym dostawca lub koszt rozkada si
na innych lokatorw.
Dodatkow ilustracj oceny omawianych rozwiza s dane dotyczce budynku, w ktrym zaprojektowano jedno- i dwufunkcyjne ukady grzewcze zasilane z wewntrznego rda
TABELA. Klasyfikacja porwnawcza wybranych rozwiza ukadw grzewczych [11]
1
' J ' c """"
Koszt eksploatacyjny, KE
Stateczno hydrauliczna,
SH
Stateczno cieplna, SC
Regulacja, RE
Wpyw na klimat
wewntrzny, KW
Bezpieczestwo, BZ
Rozliczanie ciepa, KB
Estetyka, ES
Opanowanie sposobu
projektowania, PR

Numer wariantu*'
8

1 8

5
3
8

10

4
7

6
7

5
6

5
6

5
8

8
7

9
7

9
9

8
10

10

2
2
3

S
3
4

7
5
5

10
4
5

8
5
5

7
6
6

7
5
7

3
7
g

10
9
10

10

1 3

^ 4

1 7

6
5
9

\ 7
| 3
7

| 8
1 4
7

i 9
| 1
10

[mieszka i
- tradycyjna instalacja c.<
/a co., domowe urzdzeni
- j.w. lecz kuctanki elektryczne; 6 - p
dnorarowa, cenfralna c.w.u., kuchenki gazowe: 7~j.vf. lecz kuchenki elektryczne,

24

ciepa i sieci ciepowniczej, kadorazowo zestawiajc koszty

inwestycyjne i oceniajc eksploatacj zwizan z realizacj
poszczeglnych rozwiza. Ponadto, przyjmujc rozszerzon
list kryteriw, np. o opanowanie sposobu projektowania oraz
skal ocen od l do 10 dokonano dodatkowej ich oceny. Jako
stan wyjciowy do porwna przyjto typow instalacj pionow oraz instalacj gazow do przygotowania posikw
i ciepej wody uytkowej, uwzgldniajc rwnie moliwo
wymiany kuchenek gazowych na elektryczne (bez kosztw
przebudowy sieci elektrycznej). Wyniki porwna przedstawiono w tab. i na rys. 5 wraz ze szczegowym opisem wybranych wariantw i przyjtych kryteriw ocen [54].

Numer wariantu

Rys. 5. Sumaryczna liczba punktw we wprowadzonej ocenie rankingowej

wybranych wariantw wyposaenia technicznego budynkw [11]

Niezalenie od subiektywnego charakteru takich ocen, podkreli naley moliwo ujawnienia w ten sposb mniej lub
bardziej uzasadnione uszeregowanie porwnywanych rozwiza. Pomimo, e bardzo nisko oceniono opanowanie sposobu
projektowania dwufunkcyjnych ukadw systemu z wzami
indywidualnymi oraz uwzgldniono drogie nie tylko inwestycyjnie kuchenki elektryczne, to wanie to rozwizanie lokuje
si najwyej (wariant 9) [11].
LITERATURA
[1] AQUATHERM System instalacyjny PP-R Fusiotherm. Wytyczne projektowania
[2] AQUATHERM Katalog rur i ksztatek Fusiotherm
[3] AQUATHERM Cennik
[4] B u j a k M.: Projekt instalacji sanitarnych w budynku mieszkalnym. Praca
dyplomowa, Wrocaw 2004
[5] G a w r y c k i D.: Wzy mieszkaniowe - uytkownik decyduje o zuyciu
depta. Polski Instalator 3/2004
[6] K o z i c a A.: Meibes Logo - cieplo i komfort. Rynek Instalacyjny
7-8/2000
[7] K o z i c a A.: System Meibes Logo to faktycznie oszczdnoci energii,
a nie tylko utopia. Ogrzewnictwo i Klimatyzacja 7-8/2001
[8] K o z i c a A.: Wlasna stacja cieplna. Magazyn Instalatora 9/2001
[9] MEIBES, Perfekcyjne systemy Dane projektowe
[10] MEIBES, Perfekcyjne systemy Wytyczne do montau Logoterm
[11] Na tka M. B.: Podstawy wielokryterialnej oceny efektw termorenowacji budynkw wielorodzinnych. Rynek Instalacyjny 10/1999
[12] P i e t r o w i c z P.: Meibes. Magazyn Instalatora 4/2004
[13] P o l a r c z y k L, M a l i n o w s k i P., B u j a k M.: Mieszkaniowe wzy cieplne nowoczesne rozwizania systemowe. Ciepownictwo, Ogrzewnictwo, Wentylacja 12/2004
[14] Program do doboru pomp. WILO-SELECT CLASSIC 3.0
[15] Program do doboru wzlw kompaktowych. CETEMIT 6.1. Cetetherm
[16] Strona internetowa: www.cetetherm.com.pl
[17] Strona internetowa: www.meibes.com.pl
[18] W i l k o w s k i J.: Mieszkaniowy wzet cieplny rozwizaniem problemu
rozliczania energii cieplnej. Polski Instalator 3/1999
[19] W i l k o w s k i J.: Racjonalne oszczdzanie. Magazyn Instalatora 2/2003

CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 2/2005