You are on page 1of 19

Urpi

.
Munakusqay urpi,
uyaririllaway,
sunquyta paqumaq
munakapullaway.
.
Waqcha chujllitayman
pusakapusqayki,
chaypi wayllususpa
munakamusqayki.
.
Uj wikuita
chakupamusqayki,
amapolitaswan
tikanchapusqayki.
.
Uj chaynitutapis
japimullasaqtaq,
miskI takiyninwan
kusichisunanpaq.
.
Uj ovejitata
jipikapusqayki,

panti millmitaswan
chinuykapusqayki.
.
Nuqamin tarpusaq
quyllu papitasta,
qanri miskikunki
clavel tikitasta.
.
Nuqamari risaq
qaqa patitasta,
apakamusqayki
phasakanitasta.
.
Jakulla ripusun,
urpi munakusaqay,
qanmin yanay kanki
wiay wayllukusqay.
.
Munanakuspalla
khuska kawsakusun,
tikasta rikhuspa
aswan munakusun.
.

Paloma
.

Mi querida palomita,
escchame, por favor,
a mi corazn aprisionado
quiremelo noms.
.
A mi pobre chocita
te estoy llevando,
all tiernamente
bien te amar.
.
Una vicuita
cazar para t
y con amapolitas
te adornar.
.
Tambin un jilguerito
coger para t,
para que con su dulce trino
te haga alegrar.
.
Una ovejita
te la encerrar,
con su lana suave
bien te arrumar.
.

Tambin sembrar
papita quyllu,
con florecitas de clavel
t te perfumars.
.
Pronto voy a ir
a la punta de la pea
y te traer
fruto de ulala.
.
Vamos ya, vmonos,
mi querida paloma,
t sers mi pareja
y te mimar para siempre.
.
Querindonos noms
viviremos juntos,
mirando las flores
nos amaremos ms.
.

Kita Urpi
.
Imallataq kay munakuy,
kita urpillay,
chiquititan chhika sinchi,

mana khuyana,
ancha yachayniyuqtapis
kita urpillay,
muspa muspaspa purichin,
mana khuyana.
.
Kita urpillay,
mana khuyana,
pacha kanchiyanna
ripukunallay.
.
Kayraq phawaq waqyanaq
kita urpillay.
anniykita rikhuchiway,
mana khuyana,
mana pipis musyasqallan,
kita urpillay,
kay chhikimanta qhispisaq,
mana khuyana.
.

La paloma agreste
.
Qu viene a ser el amor,
palomita agreste,
tan pequeo y esforzado,

desamorada,
que al sabio ms estendido,
palomita agreste,
le hace andar desatinado,
desamorada?
.
Palomita agreste,
desamorada,
amanece el da
en que yo me vaya.
.
Alegre golondrina,
palomita agreste,
ensame tu camino,
desamorada,
para irme sin que me sientan,
palomita agreste,
y salvarme de mi destino,
desamorada.
.

Tres poemas de Juan Wallparrimachi (1793-1814)


Imaynallatan atiyman
.
Imaynallatan atiyman
yana chhillu chujchaykita

quri aqchawan aqchaspa


kunkaykipi pujllachiyta?
.
Imaynallatan atiyman
chaska quyllur awiykita
awsa kayniyta kichaspa
sunqullaypi kanchachiyta?
.
Imaynallatan atiyman
puka mullu simiykita
samayniykita umispa
astawanraq phanchachiyta?
.
Imaynallatan atiyman
ritI sansaq makiykita
jamanqayta pinqachispa
astawanraq sansachiyta?
.
Imaynallatan atiyman
chay sumaq puriyniykita
sapa thaskiypi tikata
astawanraq mutuchiyta?
.
Kay tukuyta atispanari
atiymantaq sunquykita

sunquy chawpipi mallkispa


wiaypaq phallallachiyta.
.

Tres poemas del Soldado-Poeta Juan Wallparrimachi (Macha, Potos, 1793-1814)


(Traducciones por Jess Lara)
Cmo pudiera hacer?
.
Cmo pudiera hacer
para peinar con peine de oro
tu negra y encantada cabellera
y ver como ella ondula al redor de tu cuello?
.
Cmo pudiera hacer
para que los luceros de tus ojos,
abriendo el caos de mi cegedad,
slo brillaran en mi corazn?
.
Cmo pudiera hacer
para beber tu aliento y conseguir
que el rojo coral de tus labios
se volviera ms bello todava?
.
Cmo pudiera hacer
para que la pureza de tu mano
avergonzando a la azucena

reverberara todava ms?


.
Cmo pudiera hacer
para que el ritmo de tu andar
en cada paso fuera derramando
ms flores que las que hoy le veo derramar?
.
Y si me fuera dado hacer todo esto,
ya podra plantar tu corazn
dentro del mo, como un rbol,
para verlo
eternamente verdecer.
.

Chay awiyki
.
Chay quyllur awiyki uj tuta
llakiyniypi urmaykamurqan.
sunquypi pakaykuq rijtiy
ruruq urpiman tukurqan.
.
Chikikuq muyuq wayrari
qhichuwarqan makiymanta,
awiy chakiytan wataspa
mana rinaypaq qhipanta.
.

anpi tukuypa sarusqan,


intiq paraqpa waqtasqan,
ruruq urpinpi yuyaspa
sapallan sunquy mullphasqan.
.

Esos tus ojos


.
Como una estrella tu pupila
cay una noche en mi congoja.
Caundo a esconderla fui en mi pecho
se convirti en tierna paloma.
.
Luego, envidioso torbellino
me la arrebat de las manos,
para evitar que la siguiera
dejome ciego y amarrado.
.
Encarnecido en el camino,
flagelado por lluvia y sol,
pensando en su tierna paloma
se carcome mi corazn.
.

Munarikuway
.
Qanllapin sunquy,

qantan rikuyki
musquyniypipas.
Qanpin yuyani,
qantan maskayki
rijchayniypipas.
.
Inti jinamin
awiykikuna
uqapaq kanchan.
awraq tikari
uyaykipinin
uqapaq phanchan.
.
Chay awillayki
kanchaynillanwan
kawsachiwantaq.
Phanchaq simiyki
asikuyninwan
kusichiwantaq.
.
Munakullaway,
irpa urpilla,
mana manchaspa.
uqa qanrayku
wauy yachasaq

qanta munaspa.
.

mame
.
Slo en ti est mi corazn
y cuando sueo
no veo a nadie sino a ti.
Slo en ti pienso
y a ti tambin te busco
si estoy despierto.
.
Igual que el sol
fulguran para m
tus ojos.
En tu faz se abren,
para regalo mo,
todas las flores.
.
La lumbre sola
de tus pupilas
me da la vida.
Y tu boca florida
con su sonrisa
me hace dichoso.
.

Ven y mame,
tierna paloma,
no temas nada.
Pese al destino,
yo te amar
hasta la muerte.
.

Cochabambamanta arawis
.
Qara panpa sunquykipi
manayniyta tarpurqani,
tipiyniyta uqhariq rispa
khishkaman taripurqani.
.
Uj thapapi uywasqa urpi
lijran pura sawnanasqa,
imaynata qunqawanki
si sunquy qanwan yachasqa?
.
Saykusqa monteq chawpinpi
llakisqa samarikuni
nuqaypa llanthullaywantaq
urpiywan pantachikuni.
.
Munakuyki niwarqanki,

maytaq chay munakuyniyki,


qaqapichu, urqupichu,
mayqin runaq llaqtanpichu?
.
Sunquytachus qhawaykuwaq
yawar qhuchapi waytasqan
khiskasmanta jarapasqa
ayrun ayrunta waqasqan.
.
Nuqa mayu rumi kani
qaqamanta kaqtikamuq,
sinchiq wayraq rumichisqan
punkuykiman kumuykamuq.
.
Rikuy pitan munasqani
mana sunqunta yachaspa
nuqallataq maskakuni
jikun jiunta waqaspa.
.
Chujchaykita kachaykamuy
chujchaykipi sipikusaq,
tinpiykipi waupusaq,
sunquykipi panpakusaq.
.
Para yakuchu kasqani

wayqun wayqun purinaypaq?


mamaychu, tataychu kasqa
mana qunqay atinaypaq?
.

De Cochabamba, Coplas amorosas


.
En el desierto de tu corazn
sembr un da mi amor
y al ir a recoger la cosecha
solamente espinas hall.
.
Un solo nido tuvimos,
ala con ala dormimos,
cmo quieres olvidarme
si mi corazn es tuyo?
.
Cansado, en pleno monte
descanso de mis penas
y mi propria sombre
me hace confundir con mi paloma.
.
Me dijiste que me amabas,
dnde est ese tu amor?
en el monte, en las rocas
o en algn pas lejano?

.
Si vieras mi corazn
nadando en un lago de sangre,
enmaraado entre espinas
est llorando sin consuelo.
.
Yo soy guijarro del ro
desprendido del barranco
que endurecido por el viento
vino a dar a tu puerta.
.
Miren a quin estoy queriendo
sin conocer su corazn,
yo mismo la busco
llorando sin consolacin.
.
Entrgame tu cabello,
con l me voy a ahorcar,
en tu regazo voy a morir,
en tu corazn me voy a enterrar.
.
Soy agua de lluvia acaso
para errar por las quebradas?
Mi padre o mi madre es ella
Que no la pueda olvidar?

Jos David Berros (Potos, Bolivia, 1849-1912)

Yuyarikuway
.
Maypachachus lliphipispa
kanchaq inti kutimunqa
killmi tutata ayqichispa,
yuyarikuway.
.
Maypachchus uraniqta
saykusqaa wasaykunqa
lawraq phuyu chawpillanpi,
yuyarikuway.
.
Maypachachus uyarinki
urpi sapan rikhukuspa
sacha chawpipi waqaqta,
yuyarikuway.
.
Janaq pacha chawpimanta
llunpaq killata rikuspa
tutata sutiyachiqta,
yuyarikuway.

.
uqaqa paqarimuypi
chisiyaypi llakikuspa
qanllawan muspaykachani
Yuyarikuway.
.
Kay kawsayniy tukukuqtin
chikaykuqtiy jallpa ukhuman
phutiy phutiyta waqaspa,
yuyarikuway.
.
Chay waqayniyki qarpaqtin
chiri ushpayta phanchimunqa
sunquymanta yuyay tika
Yuyarikuway.
.

Jos David Berros (Potos, Bolivia, 1849-1912)


Acuerdate de mi
.
Cuando el sol resplandeciente
venga otra vez ahuyentando
a la tenebrosa noche,
acurdate de m.
.
Cuando cansado se abisme

tras la lnea del poniente


envuelto en ardientes nubes,
acurdate de m.
.
Cuando escuches que solloza
su soledad lamentando
la paloma entre los rboles,
acurdate de m.
.
Al clarear la maana
y al anochecer penando
yo slo sueo contigo
Acurdate de m.
.
Cuando mi vida se acabe
y a la sepultura baje,
en tu tristeza llorando,
acurdate de m.
.
Por tus lgrimas regada
brotar de mis cenizas
la tierna flor del recuerdo
Acurdate de m.

You might also like