Dobr objtoci zasobnikw ciepa

w istniejcych elektrociepowniach
komunalnych
Prof. dr hab. in. JZEF PORTACHA
Instytut Techniki Cieplnej
Politechniki Warszawskiej

Dr in. JAROSAW ZUWAA

Centrum Innowacji Technologicznych
Instytut Chemicznej Przerbki Wgla

Zainstalowanie zasobnika ciepa w EC pozwala zwikszy produkcj energii elektrycznej w godzinach szczytowego
zapotrzebowania, kiedy jej cena jest najwysza. Stwarza to moliwo uzyskania wikszych dochodw EC ze sprzeday energii
elektrycznej. W artykule omwiono metod doboru optymalnej wielkoci zasobnika oraz zaprezentowano przykadowe
obliczenia jej wykorzystania. Przedstawiono rwnie wyniki bada wpywu gwnych parametrw ekonomicznych na korzyci
z tytuu zainstalowania zasobnika ciepa w istniejcej EC.
w krajach europejskich elektrociepownie
komunalne s czsto wyposaane w zasobniki ciepa ([1], [4],
[7]). Jak wynika z przeprowadzonych studiw literaturowych,
objtoci najczciej instalowanych zasobnikw ciepa nie
przekraczaj 10000 m 3 mieszczc si w zakresie objtoci,
tzw. zasobnikw maych i rednich (rys. l). W Polsce, ukady
wykorzystujce zasobniki gorcej wody sieciowej, s jak do tej
pory, stosowane jedynie w nielicznych przypadkach (elektrociepownia gazowa w Siedlcach z zasobnikiem ciepa o objtoci 700 m3).
Jednym z efektw wsppracy zasobnika ciepa z elektrociepowni jest zmiana struktury produkcji energii elektrycznej
w cigu doby. Zastosowanie zasobnika umoliwia zwikszenie
produkcji energii elektrycznej w okresach wysokich taryf (szczyt
poranny i popoudniowy) oraz zmniejszenie produkcji w okresach gdy jej cena jest niska (dolina popoudniowa oraz nocna).
Przy rozpatrywaniu zagadnie akumulacji ciepa w elektrociepowniach, mona zasadniczo wyrni dwa podejcia:
dobr zasobnika ciepa do istniejcej elektrociepowni (bdcy
przedmiotem niniejszego artykuu) lub jednoczesny dobr
zasobnika ciepa i turbozespou elektrociepowni pracujcej na
potrzeby odbiorcw, ktrych zapotrzebowanie na ciepo zadane
jest w formie wykresu uporzdkowanego [8]. W pierwszym
przypadku, zasobnik ciepa jest dobierany do istniejcego
ukadu elektrociepowni cechujcego si okrelon specyfik.
Wynikaj z niej ograniczenia w pracy poszczeglnych maszyn
i urzdze obiegu cieplnego, ktre musz by uwzgldnione
w trakcie realizacji algorytmu doboru zasobnika ciepa.
W niniejszym artykule przedstawiono wyniki analizy optymalizacyjnej doboru objtoci zasobnika ciepa do istniejcej
elektrociepowni komunalnej opartej na turbozespole upustowo-przeciwprnym. Z uwagi na fakt, e w elektrociepowniach komunalnych s czsto stosowane turbozespoy upustowo-kondensacyjne, metod doboru zasobnika ciepa do ukadu z jednostk tego typu przedstawiono w [9]. Korzyci
ekonomiczne akumulacji ciepa w elektrociepowni zale nie
tylko od efektw termodynamicznych akumulacji, ale rwnie
od poziomu cen produkowanych w elektrociepowni nonikw.
Przeanalizowano wpyw ceny energii elektrycznej oraz zuywaCIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 1/2006

nego paliwa na efekt ekonomiczny wsppracy zasobnika

z elektrociepowni. Naley podkreli, i przedstawione wyniki, nie ujmuj wpywu innych ni badane zastosowa zasobnikw ciepa w elektrociepowniach, a ktrymi s m.in.:
moliwoci wyrwnywania obcienia ciepowniczego i pokrywania szczytowego zapotrzebowania na ciepo czy zwikszenia pewnoci zasilania odbiorcw ciepa. Mog one dodatkowo wpywa na dobudow do istniejcych ukadw elektrociepowni zasobnikw ciepa.

Algorytm oblicze optymalizacyjnych doboru

zasobnika ciepa do istniejcej elektrociepowni
z turbozespoem upustowo-przeciwprnym
Problematyka modelowania struktury ukadw cieplnych
obiektw energetycznych bya przedmiotem rozwaa ujtych
w wielu publikacjach (m.in. [2], [6]). Przedstawiony model
obliczeniowy ujmuje zmienne warunki pracy urzdze elektrociepowni, przykadowo w modelu matematycznym turbozespow ujto rwnania przelotowoci Flugla - Stodoli obrazujce zaleno cinienia przed i za grup stopni w funkcji
strumienia pary przepywajcego przez dan grup. Praca
turbozespou jest opisywana take przez rwnania empiryczne
uwzgldniajce zmienno sprawnoci wewntrznej oraz elekt-

<1 500

1500-10000

10000-20000

20000-27000

27000-36000

36000-44000

>44 000

Zakres objtoci, m 3

Rys. 1. czna liczba zainstalowanych zasobnikw ciepa w Danii, Finlandii,

Szwecji i Niemczech

gdzie:
GpWP

Rys. 2. Schemat obliczeniowy elektrociepowni: WP - wymiennik podstawowy, WPSz - wymiennik podszczytowy, WSz - wymiennik szczytowy
zasilany ze stacji R-S

romechanicznej wraz z obcieniem i rwnania obrazujce

proces rozprania pary w turbozespole.
Analizowana elektrociepownia jest wyposaona w blok
ciepowniczy oparty na turbozespole upustowo-przeciwprnym wsppracujcym z sieci ciepownicz (rys. 2). Odbiorc
ciepa z elektrociepowni jest sektor komunalny [10].
Wczenie zasobnika ciepa do ukadu cieplnego takiej
elektrociepowni moe uelastyczni produkcj energii elektrycznej i uniezaleni j czciowo od produkcji ciepa.
W analizowanym przypadku przyjto, i zasobnik ciepa jest
wczony bezporednio do obiegu ciepowniczego. Zgodnie
z przyjt [10], tzw. zasad minimalnej ingerencji, wsppraca
zasobnika ciepa z elektrociepowni nie moe powodowa
znaczcych zmian w sposobie eksploatacji urzdze elektrociepowni - przykadowo pociga za sob koniecznoci odstawiania kotw parowych na krtkie okresy.
Strumie ciepa moliwego do zakumulowania w zasobniku
wynika z rnicy pomidzy maksymaln moc czonu ciepowniczego turbozespou pracujcego w elektrociepowni a aktualnym obcieniem cieplnym systemu:
Qak M = Q1

Gpwp + AGpWp ^ GpWP max

(3)
gdzie:
Gpwp_mzx~ maksymalny strumie pary z wylotu turbiny.
Ograniczenie przyrostu strumienia pary przeciwprnej stanowi rwnie moc maksymalna turbozespou:
Nel^Nelam.

(2)

(4)

Moc szczytow turbozespou po zwikszeniu o AG p p strumienia pary przeciwprnej wyznacza si z relacji:

11

(G pWP

!= l

(5)

dg

I '
J= l

za moc dolinow z rwnania:

- iwp)

(i)

gdzie:
2rp ma* ~ maksymalna moc cieplna moliwa do odprowadzenia z turbozespou pracujcego w elektrociepowni,
T
Qodb ( ) ~ chwilowy strumie ciepa wymagany przez odbiorcw,
Qak (T) ~ chwilowy strumie ciepa moliwy do zakumulowania w zasobniku.
W algorytmie doboru wielkoci zasobnika ciepa poszukuje
si wartoci przyrostu strumienia pary przeciwprnej AGpWP,
ktry mona dodatkowo doprowadzi do czci niskoprnej
turbiny, w celu zasilenia wymiennika podstawowego i zwikszenia produkcji szczytowej energii elektrycznej. Ten dodatkowy strumie pary musi spenia ograniczenia wynikajce
z maksymalnej przepustowoci turbiny oraz maksymalnej
przepustowoci czci niskoprnej. Potencjalnie moliwe
zwikszenie strumienia pary przeciwprnej w okresie obcienia szczytowego w systemie wynika z relacji:
G r m a x GpWP GpWPSz

- zwikszenie strumienia pary przeciwprnej

w okresie obcienia szczytowego w systemie
elektroenergetycznym,
G rmax - maksymalny strumie pary dolotowej do turbiny,
Gpwp ~ strumie pary z wylotu turbiny (redni w okresie
doby), odpowiadajcy pracy, ukadu bez zasobnika ciepa,
Gpwpsz ~~ strumie pary z upustu ciepowniczego (redni
w okresie doby),
Gri - strumie pary do (-tego regeneracyjnego podgrzewacza wody zasilajcej,
Gdgi - strumie pary do odgazowywaczy,
n - liczba podgrzewaczy regeneracyjnych (w badanym przypadku n = 3),
m liczba odgazowywaczy (w badanym przypadku
m = 2).
Zwikszony strumie pary przeciwprnej musi spenia
nierwno:

gdzie:

odgd

(id - iodg)

(6)
tjm

Gri

- strumie pary do /-tego podgrzewacza regeneracyjnego,

G0dgj ~ strumienie pary do odgazowywaczy,
id
- entalpia pary dolotowej do turbiny,
(id (;) - spadek entalpii pary liczony od wylotu do
/-tego wymiennika regeneracyjnego,
(*'d ~ ' WPSZ) ~ spadek entalpii pary liczony do wylotu z upustu ciepowniczego,
(id iwp) - spadek entalpii pary liczony do wylotu turbiny przeciwprnej,
(id iodg) - spadek entalpii pary liczony do wylotu do
odgazowywaczy,
Ime ~ chwilowa sprawno elektromechaniczna turbiny,
d
- oznaczenia dla stanu rozadowania (okres
doliny),
sz
- oznaczenia dla stanu adowania (okres szczytu).
Obniona moc elektryczna turbozespou w czasie doliny nie
moe przekroczy wartoci granicznej, przy ktrej efekty
CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA

nr 1/2006

energetyczne skojarzonej gospodarki cieplno-elektrycznej staj

si rwne zeru bd wartoci wynikajcej z ograniczenia
narzuconego przez konstruktora turbiny (zwykle wyszej ni
wczeniej wymieniona). Implikuje to konieczno uwzgldnienia warunku:
Nel > Nelm.m

(7)

gdzie Nelmin - minimalna moc turbozespou zgodnie z jego

charakterystyk.
Zwikszenie szczytowej mocy elektrycznej turbozespou
wynika z rwnania:
ANels = kGWP (id - iWPs} ri^me-

(8)

Akumulacja ciepa w rozwaanym przypadku obejmuje tylko

dwie fazy: adowania (w szczycie elektroenergetycznym) i rozadowania (w dolinie systemu elektroenergetycznego). Znajomo dodatkowego strumienia wody sieciowej - strumienia
adowania - pozwala na wyznaczenie objtoci zasobnika ciepa
wedug przedstawionych poniej zalenoci.
Zwikszeniu obcienia wymiennika podstawowego w okresie szczytu w systemie elektroenergetycznym towarzyszy zwikszony przepyw wody sieciowej przez ten wymiennik:

A f,.,

(9)

przy czym:

Szczegowe wyniki cakowania wg formuy (12) przedstawiono w [10]. Wartoci poszczeglnych czasw przyjmowane s narastajco, zgodnie z oznaczeniami na rys. 3. Rnica
midzy wartoci maksymaln A G c m a x a minimaln AG^,,
stanowi niezbdn nadwyk czynnika grzejnego do zakumulowania:
= AG c m a x AG c m i n .

(13)

Objto zasobnika ciepa Vz wynika z relacji:

S

(14)

gdzie gz jednostkowa zdolno akumulacyjna zasobnika.

W przypadku zasobnika wody sieciowej jednostkowa zdolno akumulacyjna jest rwna gstoci wody dla redniej
temperatury wody w zasobniku.

Wyniki analizy optymalizacyjnej doboru zasobnika

ciepa
Objto zasobnika ciepa wsppracujcego z elektrociepowni nie moe by zmienna w czasie sezonu ogrzewczego.
Dobranie maksymalnej objtoci zasobnika spowodowaoby
konieczno pracy niedocionego zasobnika przez wiksz
cz roku oraz wymagaoby duych nakadw inwestycyjnych

(10)
gdzie:
A Tw - redni w rozpatrywanej dobie przyrost temperatury wody sieciowej,
w m ax ~ maksymalny strumie wody sieciowej,
Ai0 - spadek entalpii czynnika w odbiorniku.
Dodatkowa ilo zimnej wody sieciowej pobierana jest
z dolnej czci zasobnika.
W okresie doliny w systemie elektroenergetycznym zmniejsza si strumie wody pyncej przez wymiennik podstawowy,
a brakujc ilo podgrzanej wody sieciowej pobiera si
z zasobnika. Zmniejszenie strumienia wody sieciowej pyncej
przez wymiennik oblicza si z relacji:

wy

wy

(U)

W okresie szczytu dopoudniowego nastpuje zwikszenie

strumienia pary przeciwprenej i w wymienniku podgrzewa si
dodatkowy strumie wody zimnej (powrotnej), pobieranej
z dolnej czci zasobnika ciepa. Podgrzany dodatkowy strumie wody gorcej jest magazynowany w grnej czci zasobnika. W okresie doliny popoudniowej nastpuje zmniejszenie
strumienia pary przeciwprenej i w wymienniku podgrzewa si
mniejszy strumie wody sieciowej. Cz strumienia wody
powrotnej &Gwd jest kierowana przez wymiennik ciepowniczy
do dolnej czci zasobnika, wypierajc wod podgrzan do sieci
ciepowniczej za wymiennikiem ciepa. W okresie szczytu
popoudniowego, powtarza si operacja adowania zasobnika,
natomiast w okresie doliny nocnej, operacja wyadowania. Na
podstawie wykresu rzeczywistego buduje si wykres nadwyek
i niedoborw czynnika akumulowanego (rys. 3) wedug wzoru:

(12)
gdzie:
AG C - ilo wody w zasobniku,
AG W - strumie adowania lub wyadowania.
CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 1/2006

Rys. 3. Wykres dobowy adowania i rozadowania zasobnika wody sieciowej

oraz nadwyek czynnika do zakumulowania

na sam zasobnik. Objto zasobnika wymaga zatem optymalizacji ze wzgldu na przyjte kryterium ekonomiczne
(WV-> max). Dodatkowym warunkiem, ktry musi by speniony w trakcie procedury wyboru optymalnej wielkoci zasobnika ciepa, musi by utrzymanie mocy turbozespou w fazie
rozadowania zasobnika ciepa na poziomie nie przekraczajcym mocy minimalnej turbozespou.

-- temperatura wody powrotnej (przed WP)

-*- temperatura wody za wymiennikiem WP
temperatura wody za wymiennikiem WPSz
temperatura wody gorce] (za WSz)

Temperatura zewntrzna. 'C

Rys. 4. Charakterystyka sieci ciepowniczej elektrociepowni

400

800

1 200 1 600 2 000 2 400 2 8

3 200 3 600 4 000 4 400 4 800

Czas. h/a

Rys. 5. Moc elektryczna elektrociepowni dla ukadu z zasobnikiem ciepa

3
Vz = 13 000 m

Uwzgldnienie zmiennych warunkw pracy turbozespou

pociga za sob zmienno cinienia pary pobieranej z upustu
oraz wylotu ciepowniczego, co powoduje, e linie wyznaczajce obszary pracy wymiennikw ciepowniczych na charakterystyce sieci (rys. 4) przestaj by zalenociami prostoliniowymi.
Na rysunku 5 przedstawiono wykres mocy turbozespou
w czasie poszczeglnych faz pracy zasobnika ciepa dla
wybranej objtoci zasobnika ciepa. Zmiany przebiegu linii
wykresw wynikaj z ogranicze w pracy urzdze elektrociepowni.
W celu wyznaczenia objtoci zasobnika zapewniajcej
maksimum funkcji celu, przeprowadzono obliczenia wartoci
NPV dla caego zakresu moliwych objtoci zasobnika ciepa.
Wykres zalenoci funkcji celu od objtoci zasobnika przedstawiono na rys. 6.
Na podstawie przeprowadzonych oblicze wykazano, e
objto zasobnika zapewniajca maksimum wartoci biecej
netto inwestycji, polegajcej na nadbudowie rozwaanej elektrociepowni zasobnikiem ciepa, wynosi 13000 m 3 .

(Ts) nie przekracza 700 h/a, przy wspczynniku skojarzenia

a = 0,45.
Uporzdkowany wykres obcie ciepowniczych obejmuje
zapotrzebowanie na ogrzewanie budynkw, wentylacj i przygotowanie ciepej wody uytkowej. Przebieg obcie (rys. 8)
odpowiada warunkom w Polsce i krajach o podobnym klimacie.
Najnisza obliczeniowa temperatura powietrza, przy ktrej
rdo jest w stanie pokry w peni zapotrzebowanie na ciepo
na centralne ogrzewanie i ciep wod uytkow wynosi
20C. Udzia mocy wymaganej do podgrzania c.w.u. wynosi
10%, a czas uytkowania mocy maksymalnej (cznie dla c.o.
i c.w.u.) T0 = 2900 h/a. Na rysunku 8 zaznaczono rwnie
produkcj ciepa w skojarzeniu Ap i rdle szczytowym As
w przypadku zaopatrywania odbiorcw w ciepo z elektrociepowni.
Cen paliwa przyjto w wysokoci 153 z/t (Wu = 21 GJ/t),
jednostkowe nakady inwestycyjne na budow zasobnika ciepa
3
wynosiy J = 500 z/m .
Przy okrelaniu zbioru dopuszczalnych wariantw pracy
uwzgldniono trzy ograniczenia: maksymaln moc generatora
oraz maksymaln i minimaln moc ciepln kota. Cz modelu
dotyczca gwnych maszyn i urzdze w ukadzie cieplnym
EC opisana jest szczegowo w [5].
Do rozwizania zadania zostaa wykorzystana oglna metoda
okrelania stanu ukadu cieplnego przy zmianie warunkw
pracy [3].
Zastosowanie zasobnika ciepa w EC jest uzasadnione jeli
prowadzi do obnienia kosztw wytwarzania ciepa, w porwnaniu z ukadem bez zasobnika ciepa. Zasobnik gorcej wody
sieciowej umoliwia zwikszenie udziau produkowanej energii

NPVopl

^ 17500

IJ 12500

| 10000

3
-g

7500

^-*--<
l

2500

v.|

0
)

2 000

4 000

6 000

8 000

10 000

12 000

14 000

16 000

Objto zasobnika ciepa, m3

Rys. 6. Wpyw objtoci zasobnika ciepa na warto funkcji celu

Efekty ekonomiczne akumulacji ciepa w EC

Ukad cieplny elektrociepowni przedstawiono na rys. 7.
Bloki ciepownicze upustowo-przeciwprne, stosowane
w wielu EC, pracuj jako rda podstawowe z czasem
uytkowania ok. 4900 h/a. Produkcja ciepa w skojarzeniu
stanowi ok. 86% cakowitej produkcji rocznej. Koty wodne
stanowi rdo szczytowe elektrociepowni. rda szczytowe
pracuj w zakresie niskiej temperatury zewntrznej od
f z = 20 do +3C. Czas pracy szczytowych kotw wynosi
ok. 3100 h/a, natomiast czas uytkowania ich mocy szczytowej

Rys. 7. Uproszczony schemat cieplny elektrociepowni z blokami upustowoprzeciwprnymi: XC-l - pierwszy podgrzewacz wody sieciowej, XC-2
- drugi podgrzewacz wody sieciowej, ZS - rdo szczytowe, Q, - odbiorcy
ciepa, A - zasobnik ciepa
CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 1/2006

elektrycznej w okresie szczytu elektroenergetycznego. Poniewa cena energii elektrycznej w czasie szczytu jest najwysza, pozwala to zwikszy wpywy EC ze sprzeday tej energii.
Zabiegowi temu towarzyszy rwnie zmiana rocznej produkcji energii elektrycznej oraz zuycia paliwa. Poza tym, przy
okrelaniu efektw, naley uwzgldni dodatkowe nakady
inwestycyjne, zwizane z instalacj zasobnika ciepa. W zwizku z powyszym zmniejszenie kosztw produkcji ciepa

1 s 1 0 1

a - wspczynnik skojarzenia
i

0.8-

*,

p^~| . ogrzewanie
\

f f J - ciepa woda uytkowa

So
06-

a045 ^\v

'

^\

N_

-Fn
TH

^
,,

"

1000

'N

2000

X'

3DOO

4000

5000 '

':
"60

Tp=4900

Rys. 8. Wykres uporzdkowany obcie ciepowniczych

z tytuu zainstalowania zasobnika gorcej wody sieciowej Z,

rwnie naley traktowa jako zysk i mona okreli wzorem
(15):
= Ka-Kb
Z=

(Eat-Ebt)-(Ct-(Ba-Sb)-Cp-V-J-p

(15)

(16)

gdzie:
Ka - roczne koszty eksploatacji EC po zainstalowaniu
zasobnika ciepa,
Kb - roczne koszty eksploatacji EC bez zainstalowania
zasobnika ciepa,
Ea{- produkcja energii elektrycznej w EC z zasobnikiem
ciepa w !-tej strefie ceny energii elektrycznej w cigu
roku,
Ebi - jak wyej, w EC bez zasobnika ciepa,
C; - cena energii elektrycznej w /-tej strefie,
Ba - roczne zuycie paliwa wcznie z zasobnikiem ciepa,
Bb - jak wyej, w EC bez zasobnika ciepa,
Cp - cena paliwa,
/ - nakady inwestycyjne przypadajce na m3 objtoci
zasobnika ciepa,
p - wspczynnik kosztw staych,
V - objto zasobnika ciepa.
Produkcja energii elektrycznej w EC z zasobnikiem ciepa
w czasie i-tej strefy, Eai -jest okrelona wzorem [3]:
(17)

Czas T y okrela wzr (18):

24

(18)

Analogicznie jak Eai okrela si Ebt. Roczne zuycie ciepa

w paliwie w ukadzie z zasobnikiem ciepa okrela wzr (19):
CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 1/2006

(19)

Ba =

Na rysunku 9 przedstawiono rnice mocy elektrycznej

elektrociepowni po zainstalowaniu zasobnika w funkcji temperatury zewntrznej dla fazy adowania (strefa 3) i rozadowania (strefa 4). Dla niskich wartoci temperatury zewntrznej rnice s pomijalne. Biorc pod uwag krtkie czasy
trwania tej temperatury, rola zasobnika gorcej wody sieciowej
w tym okresie jest znikoma. Korzyci wystpuj dopiero przy
temperaturze zewntrznej wyszej ni + 3C, kiedy obcienie
ciepownicze EC maleje, a czasy trwania temperatury zewntrznej s wysokie. Temperatura, powyej ktrej wzrasta wpyw
zainstalowanego zasobnika ciepa, zaley od warunkw klimatycznych rejonu zasilania w ciepo z EC oraz przyjtego
wspczynnika skojarzenia (rys. 8). Dla rozpatrywanej EC
a = 0,45, tzn. tylko 45% maksymalnej mocy ciepowniczej
pozyskiwane jest w wymiennikach ciepa, zasilanych par
z turbiny.
Pracy zasobnika towarzysz znaczne zmiany wskanika
skojarzenia, tj. stosunku wielkoci produkcji energii elektrycznej i ciepa wytwarzanych w skojarzeniu [2]. Rnice te dla faz
adowania i rozadowania s znaczne i zale od temperatury
zewntrznej. Fakt ten uzasadnia potrzeb okrelenia stanw
ukadu cieplnego EC na podstawie modelu, ktry umoliwia
dokadne okrelenie wpywu zasobnika na warto wskanika
skojarzenia. Rnice wybranych parametrw ukadu cieplnego

100%

40%

20%

p
. K.

'
K

t ft]

100%

-40%

1i

-60%

Rys. 9. Zmiana mocy elektrycznej EC po zainstalowaniu zasobnika ciepa

w funkcji temperatury zewntrznej t podczas adowania zasobnika ciepa
(strefa 3) i jego rozadowania (strefa 4): / - adowanie, r - rozadowanie,
b - praca bez akumulacji ciepa
TABELA. Wybrane parametry ukadu cieplnego EC przy temperaturze +10 C

Wielko
Moc elektryczna, MW
Wskanik skojarzenia
Temperatura wody sieciowej za wymiennikami ciepowniczymi, C
Cinienie pary w upucie (nr 8, rys. 1)

bez zasobnika
150,25
0,5274
69,64
2,34

Tryby pracy EC
z zasobnikiem
adowanie
rozadowanie
246,95
91,62
0,5437
0,4915
69.46

3,77

69,46
1,50

EC, z dla pracy ukadu z akumulacj oraz bez wczonego

zasobnika (dla temperatury zewntrznej + 10C) ilustruje tabela i rys. 10. Warto cinienia pary grzejnej w upucie
ciepowniczym zmienia si ponad dwukrotnie. Obnienie kosztw wytwarzania ciepa w rozpatrywanej EC dziki akumulacji,
wynosi ok. 11 min z rocznie (Zbazowe).
Stwierdzono, e nakady inwestycyjne poniesione na budow
zasobnika ciepa zwracaj si w cigu okoo dwch lat. W celu
okrelenia wpywu parametrw rynkowych na efekt ekonomiczny przedsiwzicia - wzgldne zmniejszenie kosztw wy-

10

11

12

Rys. 10. Wskanik skojarzenia dla pracy bez akumulacji b, dla adowania a
i rozadowania zasobnika a, oraz czasy trwania temperatury zewntrznej t,
dla t, od +3 do +12C

twarzania ciepa lub wzgldny przyrost zysku (/? = Z/Zbazowe)

przeprowadzono analiz wraliwoci tych efektw na wzgldn
zmian ceny energii elektrycznej (C = C/Cbazowe), wzgldn
cen paliwa (cp = Cp/Cbazowe) oraz wzgldn zmian nakadw inwestycyjnych na zasobnik gorcej wody sieciowej
(/ = J/J^e)-

'

Wyniki przeprowadzonej analizy wraliwoci przedstawiono

na rys. 11.
Najwikszy wpyw na zmniejszenie kosztw wytwarzania,
a tym samym zysku ma cena energii elektrycznej sprzedawanej
przez EC, produkowanej w szczycie elektroenergetycznym.
Zwikszenie tej ceny o 20% powoduje zmniejszenie /? o okoo
28%. Niewielki wpyw ma zmiana jednostkowych nakadw
inwestycyjnych na budow zasobnika ciepa. Wzrost tych
nakadw o 20% zmniejsza wzgldn rnic kosztw fl zaledwie o 8%. Prawie adnego wpywu nie ma cena paliwa.
Decyduje o tym bardzo niewielka zmiana zuycia paliwa po
zainstalowaniu zasobnika ciepa.

Podsumowanie i wnioski
Zaoenia polityki energetycznej Polski do roku 2020 przewiduj zwikszenie udziau gospodarki skojarzonej w wytwarzaniu ciepa i energii elektrycznej. Naley zatem przewidywa, e
wiksza cz duych ciepowni bdzie przeksztacana w elektrociepownie. Powinno si przy tym, wzorem rozwiza stosowanych powszechnie w pastwach skandynawskich, przewi-

LITERATURA
[1] Nuutila M.: Large thermal storage systems in district heating and CHP
- systems. Proceedings of the International Conference on Thermal Energy
Storage, CALORSTOCK 1994, Espoo, Finland
[2] Portacha J.: Badania energetyczne ukadw cieplnych elektrowni i elektrociepowni. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa
2002
[3] Portacha J.: The Identification of Thermal Systems of Conventional and
Nuclear Power Plants. Politechnika Warszawska. Scientific Research,
Mechanics No 44, Wydawnictwo Politechniki Warszawskiej, Warszawa
1977
[4] Scholz F.: Thermal Storage in District Heating Systems. Fernwarme
International, FWI, Jg. 17 (1988), Heft 2
[5] Smyk A., Portacha J., Fiszdon J., 1999, Thermodynamic Analysis ofYarious
Heat Generation Method. 1999 International Mechanical Engineering
Congres & Exposition - ME'99, Nashyille, Tenessee, USA. November
1419,1999. Proceedings of the ASME Advanced Energy Systems Division1999. AES-Vol.39, pp. 655-660
[6] Szafran R., Shakor A.: Problemy modelowania ukladw cieplnych elektrowni cieplnych i elektrociepowni. Archiwum Energetyki nr 1-2, 1997
[7] Ter - Gazarian A.: Energy Storage for Power Systems. Wydawnictwo Peter
Peregrinus Ltd., Wielka Brytania, 1994
[8] Zibik A., Zuwala J.: Dobr optymalnej mocy turbiny i zasobnika ciepla
w elektrociepowni z turbinprzeciwprn. Prace naukowe serii Mechanika: Problemy badawcze energetyki cieplnej". Politechnika Warszawska,
z. 202, Warszawa, 2003, str. 349-360
[9] Zuwala J., Zibik A.: Optimal operation ofthermal energy Storage unit in
district heating system with extraction condensing turbin based CHP.
Materiay midzynarodowej konferencji FUTURESTOCK 2003, Warszawa
1^1.09.2003
[10] Zuwala J.: Akumulacja ciepa w aspekcie maksymalizacji produkcji szczytowej energii elektrycznej. Rozprawa doktorska, Instytut Techniki Cieplnej,
Gliwice 2004

Do Autorw

1.4
1.3 l
1.2

1.1

ta.

dzie wyposaenie istniejcych i projektowanych elektrociepowni w zasobniki gorcej wody sieciowej. Zasobniki takie
wsppracujc z elektrociepowni i sieci ciepownicz umoliwi relokacj produkcji energii elektrycznej w okresie doby do
okresw szczytowych, co wpywa na podniesienie efektywnoci
ekonomicznej pracy elektrociepowni.
W artykule przedstawiono wyniki analiz doboru zasobnikw
ciepa do pracujcych w Polsce elektrociepowni, wyposaonych w bloki ciepownicze oparte na turbozespoach upustowoprzeciwprnych. Jako metod optymalizacji, prowadzc do
wyboru objtoci zasobnika zapewniajcej maksymaln warto funkcji celu, przyjto metod przeszukiwania zbioru
dopuszczalnych rozwiza. Dla istniejcych elektrociepowni
wykazano, e istniej optymalne objtoci zasobnikw ciepa,
dla ktrych przyjta warto funkcji celu osiga maksimum.
Zbadano rwnie wpyw wybranych parametrw ekonomicznych na korzyci uzyskane dziki zainstalowaniu zasobnika
gorcej wody sieciowej EC.

,-t

c=C/CtaI(we, C0=Cp/Cpbgffiwe

!
I

i.
,''

f
f

-'
C

"^ .

0.9
0.8

,'

*^ t

cX

O.7
0.6

07

0.8

O.9
1
1.1
wzgldna zmiana parametru c, cp, >

12

1.3

Rys. 11. Zmiana zysku z powodu zainstalowania zasobnika ciepa w funkcji

wybranych parametrw ekonomicznych: C - cena energii elektrycznej, Cp
- cena paliwa, J - jednostkowe nakady inwestycyjne na budow zasobnika
ciepa

Uprzejmie przypominamy, e artykuy zamieszczane

w naszym czasopimie s recenzowane. Miesicznik
Ciepownictwo, Ogrzewnictwo, Wentylacja znajduje si na licie czasopism indeksowanych w ramach
oceny parametrycznej jednostek.
Ministerstwo Nauki i Informatyzacji (dawniej
Komitet Bada Naukowych), przyznao za publikacj w naszym czasopimie 6 punktw.
Pod adresem
http:// www.cieplogaz.com. pl/cow_autorzy.asp
mona znale peny wykaz autorw publikujcych
w naszym czasopimie od 2000 roku.

CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 1/2006