Dr in.

MACIEJ CHORZELSKI
Dr in. KRZYSZTOF WOJDYGA
Instytut Ogrzewnictwa i Wentylacji
Politechniki Warszawskiej

Przeanalizowano gwne problemy zwizane z wystpowaniem nieszczelnoci w systemach ciepowniczych oraz

sposobami ich wykrywania. Na podstawie bada i rozwaa analitycznych okrelono przyczyny i miejsca wystpowania najwikszych ubytkw wody sieciowej. Informacje o przyczynach i miejscach powstawania nieszczelnoci umoliwi podjcie racjonalnych dziaa
pozwalajcych na zmniejszenie wielkoci ubytkw wody
sieciowej. Pokazano porwnania rnych istniejcych
systemw krajowych oraz wyniki prac badawczych prowadzonych w rnych systemach ciepowniczych.

Szczelno systemu ciepowniczego

Podstawowym czynnikiem zwizanym z ogln jakoci
systemu ciepowniczego jest jego hydrauliczna szczelno.
Szczelno ukadu jest bowiem koniecznym i niezbdnym
warunkiem do osigania wysokiej jakoci pracy wszystkich
skadowych czci systemu obejmujcych: rda ciepa,
sieci i wzy ciepownicze, a szczeglnie wymienniki ciepa,
elementy regulacji automatycznej, pompy obiegowe itp. Ponadto szczelno systemu ma z jednej strony decydujcy
wpyw na jako wody sieciowej ze wszystkimi wynikajcymi z tego konsekwencjami, a z drugiej w sposb bezporedni wpywa na koszty eksploatacyjne oraz w sposb poredni
na koszty inwestycyjno-remontowe (remonty urzdze, wymiany sieci), a w konsekwencji na cen dostarczanego odbiorcom ciepa. Wynikiem spadku szczelnoci systemu ciepowniczego jest wzrost liczby awarii sieciowych, kosztw
ich usuwania i likwidacji zniszcze towarzyszcych, jak
rwnie w niektrych wypadkach moliwo odpowiedzialnoci cywilnej i karnej, zwizanej np. z wywoaniem niebezpieczestwa oglnego. Znane s bowiem zdarzenia z lat 70.
i 80. ub. wieku miertelnych poparze ludzi wywoanych
stanami awaryjnymi sieci ciepowniczej.

W tym zakresie, rednio rzecz ujmujc, stan ten jest ponad

dziesiciokrotnie gorszy od standardw europejskich.
Wanym i nowym zagadnieniem zwizanym z wzrastajc szczelnoci systemw ciepowniczych (pojawiajcym
si poniej 7-5 rocznych wymian) jest konieczno wprowadzania wyrwnawczych zasobnikw wody, ktre mog peni rwnie funkcj zasobnikw ciepa. Szczelno systemu
na tym poziomie powoduje, e w wyniku prowadzenia naturalnych regulacyjnych zmian temperatury wody sieciowej,
co jest zwizane ze zmianami objtoci cieczy, nastpuj po
sobie procesy upuszczania i uzupeniania w rdach, w celu niedopuszczenia do nadmiernych wzrostw lub spadkw
cinie statycznych w sieciach. Proces ten przy braku zasobnikw wyrwnawczych, powoduje wzrost iloci traconej
uzdatnionej wody sieciowej oraz zwizany z tym wzrost
kosztw procesu uzupeniania systemu (rys. 1).

Rys. 1. Zmiany iloci wody sieciowej usuwanej i uzupeniajcej system

ciepowniczy w wyniku zmiany temperatury wody

Krotno wymian

Naley zaznaczy, e w sytuacji, gdy rda ciepa znajduj si w innym obszarze wasnociowym ni sieci ciepownicze, brak jest prostego sprzenia zwrotnego pomidzy
szczelnoci systemu a wymuszeniami ekonomicznymi.

Jako systemu ciepowniczego moe by okrelona

wielkoci ubytkw wody sieciowej, a miar tych ubytkw
jest wskanik krotnoci wymiany wody sieciowej w skali
roku. Krotno ta jest ilorazem strumienia wody uzupeniajcej i cakowitej pojemnoci zadu. W szczelnych systemach ciepowniczych krajw UE liczba ta wynosi od 0,1
do 1,0.
Krajowe systemy ciepownicze na pocztku lat 80. charakteryzoway si szczelnoci odpowiadajc od 25 do nawet 60 wymianom w cigu roku, co wizao si z zaamaniem ich niezawodnoci. Obecnie szacuje si, e rednia
krotno wymian w krajowych systemach ciepowniczych,
w zalenoci od ich stanu technicznego wynosi od 3,0 do 12.

Rys. 2. Zmiana wartoci wskanika krotnoci wymian w latach 19922004 w przykadowym systemie ciepowniczym

CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 11/2006

11

CIEPOWNICTWO

Badania szczelnoci i ubytkw wody sieciowej

w systemach ciepowniczych

Spostrzeenie to wynika z faktu, e proces uzdatniania

i uzupeniania wody moe przynosi zysk wytwrcy energii,
zwizany z wzrastajcymi opatami ze strony dystrybutora
za wod uzupenian.
Na rysunku 2 przedstawiono warto wskanika wymian
wody sieciowej w latach 1992-2004 w jednym z krajowych
systemw ciepowniczych.
W cigu 12 lat nastpio zmniejszenie krotnoci wymian
z poziomu 38 do 9 fakt ten jest niewtpliwie zjawiskiem
bardzo korzystnym. Jednak dziewiciokrotna wymiana wody w sieci ciepowniczej w cigu roku w stosunku do standardw europejskich jest zdecydowanie za wysoka. Dla porwnania na rys. 3 przedstawiono dane obecnego stanu dla
czterech innych krajowych systemw ciepowniczych,
o rnej pojemnoci zadu (pojemno zadu, czyli wielko
systemu nie przenosi si na wielko krotnoci wymian).
Rozpito wskanika liczby wymian zmienia si od 2,6 do
9,4. Na wykresie obszarem szarym oznaczono akceptowany
poziomo krotnoci wymian wody w cigu roku. Wielkoci
bliskie 3,5-krotnoci s wynikiem dobrym dla zadw w starych sieciach ciepowniczych, wsppracujcych z wzami
grupowymi i bezporednimi. Dla systemw nowoczesnych
warto liczby wymian powinna ksztatowa si na poziomie 0,5-1.

Rys. 3. Krotno wymian wody sieciowej w rnych polskich systemach

ciepowniczych

zostao by natychmiast zauwaone. Istnieje natomiast

w tych rdach moliwo ubytkw wody przez zawory
bezpieczestwa. Jednak w wielu rdach w ostatnich latach
wykonano ukady zbierania wody ze spustw sieciowych,
odpowietrze i zaworw bezpieczestwa i woda ta jest ponownie wprowadzana do systemu, bez naliczania kosztw
jej uzdatniania. Nie jest brana rwnie pod uwag w obliczeniach krotnoci wymian. Oczywicie istnieje moliwo
powstawania nieszczelnoci w wymiennikach ciepowniczych, ale poniewa woda w obiegach kotowych duych
kotw musi mie znacznie wiksz czysto, takie przecieki bd rwnie szybko wykryte i usunite, gdy ley to w interesie rda ciepa.
Oszacowano, e ubytki wody sieciowej w rdach ciepa
stanowi okoo 1,5% ubytkw cakowitych z systemu ciepowniczego.
Nastpnym potencjalnym miejscem ubytkw wody sieciowej s wzy ciepownicze. Kontrol szczelnoci wza
ciepowniczego mona dokona ogldajc go i szacujc
roczne ubytki technologiczne, zwizane z eksploatacj poszczeglnych urzdze zainstalowanych w wle. Czyszczenie odmulaczy i filtrw wie si z koniecznoci odwodnienia makiety wza. Czasami konieczny jest remont
lub wymiana elementw wza, wtedy te woda sieciowa
jest spuszczana do kanalizacji.
W ramach prowadzonych prac badawczych, skontrolowano ponad 200 wzw ciepowniczych o rnym przeznaczeniu, wielkoci i wyposaeniu. Badane wzy pooone
byy w rnych miejscach systemw ciepowniczych zarwno blisko, jak i daleko od rda. W okoo 20% zbadanych
wzw wykryto przypadki nieszczelnoci w postaci wycieku o intensywnoci od kilku kropli na sekund do kilku kropli na godzin. W przewaajcej iloci wyciek okrelony by
jako zawilgocenie. Gwne miejsca wyciekw to przewody
odpowietrzajce i spustowe, miejsca podczenia manometrw lub termometrw, poczenia konierzowe lub gwintowe przewodw i armatury. Nie znaleziono natomiast miejsc
o znaczcej wielkoci wycieku.
Znajc liczb wzw, przy danych rednicach przycza
i przyjmujc, e woda z wza podczeniowego jest spuszczana dwukrotnie w sezonie, wyznaczono w przyblieniu
ilo wody tracon ze wzgldu na czyszczenie odmulaczy
i filtrw. W zalenoci od osoby odpowiedzialnej za konserwacj i sposobu eksploatacji wza, rna bya czstotliwo
wykonywania czynnoci konserwatorskich zwizanych
ze spuszczaniem wody sieciowej z wza.
Tylko w dwch, spord wszystkich zbadanych wzw
ustalono na podstawie rozmowy, e woda sieciowa bya wykorzystywana do mycia podogi w pomieszczeniu wza
(oszacowano jej ilo na 2 m3/rok). Nie potwierdzono przypadkw kradziey wody sieciowej (co nie oznacza, e si
nie zdarzaj). Przeprowadzono rwnie w kilku przypadkach badania szczelnoci wymiennikw ciepa. Wyciekw
i nieszczelnoci wewntrznych nie stwierdzono. Oszacowano, e ubytki wody sieciowej w wzach ciepowniczych
stanowi okoo 0,7% ubytkw cakowitych z systemu ciepowniczego.
W kadym systemie ciepowniczym dugo przewodw
magistralnych jest znacznie mniejsza od dugoci sieci rozdzielczych i przyczy. Ze wzgldu na ich wano dla pracy systemu, byy one dokadniej wykonywane, dokadniej
kontrolowane, tak w trakcie prac wykonawczych, jak i przy
odbiorze. Komory ciepownicze zlokalizowane na tych rurocigach s zazwyczaj obszerne. Pozwala to na wygodny dostp dla osb obsugujcych. Dodatkowo, ze wzgldu na
wano ich dla systemu, s one znaczco czciej kontrolo-

12

CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 11/2006

Badania strat wody sieciowej w systemach

ciepowniczych
Ubytki wody sieciowej wystpuj we wszystkich elementach systemu ciepowniczego. S to:
obiegi hydrauliczne w rdach ciepa,
stany awaryjne, ktre wystpiy w systemie ciepowniczym,
sieci magistralne, rozdzielcze i przycza,
wzy ciepownicze.
W maych i rednich systemach ciepowniczych, rda
ciepa to w olbrzymiej wikszoci ciepownie, wyposaone
w wglowe koty rusztowe. Obiegi hydrauliczne w takich
rdach s na tyle proste i dostpne, e kady wyciek jest
natychmiast zauwaany. Oczywicie pewne ubytki musz
tam wystpowa (choby odmulanie kotw, pobr wody do
bada jej jakoci lub odpowietrzanie). Nie s to jednak, jak
wynika z naszych dowiadcze i bada, iloci rzutujce na
wielko krotnoci wymian w systemie. Poza tym, w olbrzymiej wikszoci rda i sieci maj jednego waciciela, co
rwnie wpywa na mobilizacj obsugi w zakresie wykrywania ubytkw wody. W duych rdach ciepa (elektrociepownie) obiegi nie s ju tak proste, tym niemniej, ze
wzgldu na przepisy, obsuga ma obowizek kilka razy
w cigu doby obej ukady. Wystpienie nieszczelnoci

wane ni komory na maych rednicach (np. na sieciach

osiedlowych). Z analizy liczby awarii na rurocigach o rnych rednicach wynika, e rurocigi magistralne s dziki
temu znacznie mniej awaryjne ni pozostae fragmenty sieci ciepowniczej (rys. 4). Oszacowano, e straty wody sieciowej z sieci magistralnych stanowi ok. 4,5% ubytkw
cakowitych z systemu ciepowniczego. Na przedstawionym
wykresie wida, e w analizowanym systemie gwna liczba awarii dotyczy rurocigw od DN40 do DN200.
Ubytki zwizane z nieszczelnociami w rdach ciepa,
wzach ciepowniczych i rurocigach magistralnych oraz
straty czynnika roboczego zwizane z usuwaniem awarii
i planowymi remontami nie przekraczaj 6 7% wszystkich
ubytkw. Wykonane analizy wykazay, e ubytki w tych
miejscach systemu ciepowniczego wynosz odpowiednio,
rednio:
rda ciepa 1,5%,
wzy ciepownicze 0,7%,
awarie i remonty 1,5%,
sieci magistralne 4,5%.
Stopie nieszczelnoci systemu ma siln korelacje z wystpujc w nim liczb awarii. Wedug danych z jednego
z PEC, w roku 1985 byo 450 awarii, w 1992 r. 270,
a w 2004 r. liczba awarii spada do 50. Od roku 1992 zmniejszono liczb awarii w analizowanym systemie 5,4 razy.
Przy analizie kosztw zwizanych z uzupenianiem strat
wody sieciowej naley uwzgldnia nie tylko koszty zakupu
wody (lub te koszty jej produkcji), ale i straty ciepa w utraconej wodzie. Dla analizowanego systemu ciepowniczego
koszty strat ciepa w ubytkach oszacowano na 48,6%, a koszty zakupu wody na 51,4%. Oczywicie wielkoci te zale od
lokalnych cen wody i ciepa, ale przyjcie ich w szacunkach
dla kraju na poziomie 50/50 nie jest duym bdem.
Wyniki bada i przeprowadzonych analiz jednoznacznie
wskazuj, e gwnym rdem ubytkw wody sieciowej s
mikrouszkodzenia rurocigw ciepowniczych. Zgodnie
z wykonanymi pomiarami i analizami, godzinowe ubytki
w okresie bada zwizane z mikrouszkodzeniami w jednym
z badanych systemw oszacowano na 22 23 m3/h. W okresie caego roku daje to ubytki w wysokoci ok. 200 000 m3.
Uwzgldniajc, e w okresie sezonu grzewczego cinienia
w sieci ciepowniczej s wysze ni w okresie letnim, to
roczna ilo uzupenianej wody sieciowej moe by wysza.
Moe si ona zblia do wysokoci 250 000 m3.
Obecnie wymieniane odcinki sieci ciepowniczej wykonywane s w technologii preizolowanej. Technologia ta powinna gwarantowa praktycznie prawie 100% szczelno
nowych odcinkw i dugi bezawaryjny okres ich pracy
(ok. 50 i wicej lat). Jednak nadal znaczca cz sieci ciepowniczej to sie stara, uoona w historycznej ju technologii kanaowej, gdzie podstawowym materiaem na ru-

ry byy stale wglowe typu R35 i R45. Przy mniejszych

rednicach byy to najczciej rury bez szwu. Ze wzgldu
na rny wiek sieci, skad i jako materiaw moga si
nieznacznie rni, jednak gwnym ich wyrnikiem bya maa zawarto wgla, gwarantujca dobr spawalno.
Poniewa rury standardowo produkuje si w odcinkach
o dugoci 6 m, wic liczba spaww wystpujcych na sieci jest dua. Okazuje si, e spawy i ich najblisza okolica
s miejscami najczciej naraonymi na uszkodzenia korozyjne. Wynika to z wielu powodw, w tym m.in. ze skadu
drutu spawalniczego lub elektrody, jakoci przygotowania
krawdzi do spawania, warunkw prowadzenia robt spawalniczych.
Niebagatelnym zagadnieniem jest te jako robt spawalniczych i ich odbir. Znane s wypadki, gdy w okresach
brakw materiaowych spawano rurocigi niewaciwymi
elektrodami. Ze wzgldu na nisk jako rur (i materiaw
pomocniczych, jak elektrody czy gazy), z ktrych budowano sieci w latach 70. 90. ub. wieku (zwikszona zawarto
siarki i fosforu, zwalcowywanie w rurach uli itp.), rurocigi wykonane w tym okresie wykazuj zwikszon awaryjno. Wedug danych jednego z PEC najwiksz liczb awarii zanotowano w 2004 r. na rurach o rednicach od DN40 do
DN200.
Jak wida z rysunku 4 najwicej awarii wystpio na rurocigach o rednicy 65 mm. Udzia rurocigw o tej rednicy
wynosi okoo 12%. Udzia awarii jest prawie dwukrotnie
wikszy i dochodzi do 23%.
Naley przypuszcza, e na ten stan rzeczy nakada si
kilka czynnikw:
 rurocigw w tym zakresie rednic jest najwicej (najwiksza dugo, a wic najwiksza liczba spaww),
 mniej dokadny odbir rurocigw tych rednic, traktowanych jako rurocigi podrzdne, o maym znaczeniu dla
pracy systemu,
 rurocigi tych rednic byy spawane gazowo (do
DN100, a czasem nawet do DN125 i 150 gdy brak byo np.
elektrod), a wic wiksza bya moliwo przegrzania materiau w pobliu spawu co dzi skutkuje awariami.
Wszystkie nowo wykonane sieci ciepownicze musz
spenia wymagania normy PN-91/B-10405 Ciepownictwo Sieci Ciepownicze. Wymagania i badania przy odbiorze. Jednym z wymaga jest prba szczelnoci. Polega ona
na podzieleniu sieci na odcinki o dugoci mniejszej ni
500 m, napenieniu ich wod oraz wytworzeniu cinienia
prbnego wedug dokumentacji technicznej.
Wyniki prb hydraulicznych sieci cieplnych uwaa si za
zadowalajce, jeeli w cigu caego czasu prb (45 min do
1 godz.) dla kadego odcinka nie stwierdzono spadku cinienia na manometrze, a szwy spawane i poczenia konierzowe nie wykazuj przecieku wody i pocenia.
Przeprowadzenie bada spaww metodami defektoskopowymi nie zwalnia z obowizku przeprowadzenia hydraulicznej prby generalnej szczelnoci sieci z armatur. Prby
hydrauliczne naley wykonywa na cinienie robocze dla
rurocigw z armatur, napenionych wod na 24 godz.
przed prb. Czas prby hydraulicznej wynosi minimum
1 godz., przy dopuszczalnym ubytku wody wynoszcym
0,2%.
Obecnie wszystkie nowe odcinki rurocigw poddawane
s opisanej wyej (rygorystycznej) procedurze dotyczcej
prby hydraulicznej.
W zasadzie nie ma wymaga dotyczcych prb szczelnoci instalacji po oddaniu jej do eksploatacji. Zakada si,
e jeeli sie zostaa wykonana zgodnie z dokumentacj,
przy odbiorze przeprowadzono kontrol techniczn, prby

CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 11/2006

13

Rys. 4. Wzgldny udzia rednic i awarii rurocigw

Rys. 5. Przebieg zmian cinie w czasie w badanych przyczach

szczelnoci, badania hydrauliczne oraz pukanie sieci, to

powinna ona pracowa bezawaryjnie.
W krajowych systemach ciepowniczych eksploatowane
s sieci 30- 40- i 50-letnie i nie istnieje jasna i jednoznaczna
procedura oceny stanu technicznego sieci, kwalifikujcej j
do wymiany. Najczstszym kryterium wymiany sieci jest jej
wiek oraz zwikszona awaryjno.
W praktyce eksploatacyjnej po usuniciu awarii wykonuje si prb szczelnoci na odcinku sieci, ktry zosta poddany naprawie, w celu sprawdzenia jakoci wykonanych robt spawalniczych, ale nie prowadzi si systematycznej
i planowej kontroli szczelnoci eksploatowanej sieci. Taki
stan rzeczy wynika z jednej strony z trudnoci przeprowadzania bada na yjcym organizmie systemu ciepowniczego, a z drugiej z obaw zwikszania si wskanika awaryjnoci, przy ewentualnym wykonywaniu prb cinieniowych na starej, wyeksploatowanej sieci.
Badania szczelnoci eksploatowanej sieci ciepowniczej,
pomimo zwizanych z tym trudnoci, powinny by przeprowadzane gwnie w celu wykrywania i usuwania potencjalnych nieszczelnoci oraz podejmowania racjonalnych decyzji odnonie do kwalifikacji danego odcinka sieci do wymiany (np. na sie preizolowan).
Wyniki bada szybkoci zmian cinienia dla rnych
przyczy pokazano na rysunkach 5 i 6. Dobrano na tych rysunkach dwie podstawy czasowe: jedna krtka ok. kilkunastu minut (rys. 5) oraz dusza do 2 godzin (rys. 6). Jak wida, zarwno czas spadku, jak i ksztat krzywej spadku cinienia s rne dla rnych przyczy. Bardzo szybkie
spadki cinienia wiadcz o duych nieszczelnociach w badanych przyczach.
Wyniki bada eksperymentalnych szeregu przyczy zasilajcych od kilku do kilkunastu budynkw potwierdzone zostay badaniami symulacyjnymi wypywu cieczy ze zbiornika o staym i zmiennym cinieniu.
Ciecz wypywajc z otworu w rurocigu (lub zbiorniku
cinieniowym) moe porusza si ruchem nieustalonym
lub ustalonym. Rodzaj jest zaleny od zmiennoci w czasie parametrw ruchu cieczy (gwnie prdkoci). Poniewa analizie poddany bdzie wypyw w duszym okresie,
to mona z du dokadnoci przyj, e wypyw jest
ustalony.

Otwr (nieszczelno) moe by zatopiony, gdy wypyw cieczy nastpuje do przestrzeni wypenionej ciecz
(nieszczelnoci w wymiennikach ciepa). W przypadku, gdy
wypyw cieczy nastpuje do przestrzeni wypenionej gazem
(powietrze) pod cinieniem atmosferycznym, mona mwi
o otworach niezatopionych.
Wypyw cieczy przez nieszczelno (otwr) z rurocigu
znajdujcego si pod dziaaniem cinienia cieczy nastpuje
na skutek panujcej wewntrz rurocigu i na zewntrz rnicy cinienia.
Na podstawie rwnania Bernoulliego:
2

z1 +

2
p1 1
p
+
= z 2 + 2 + 2 + hstr

2g
2g

przyjmujc wysoko strat, jako hstr =

22
,
2g

po pewnych uproszczeniach mona napisa, e prdko

wypywu wynosi:
2 =

p p2
1
2g 1
m/s.
1+

Poniewa w otworze nastpuje zawenie strugi (przekrj

As), w stosunku do przekroju otworu (przekrj A), to objtociowe natenie przepywu przez otwr wyniesie:
Q2 = 2 As = 2 A ,

gdzie to wspczynnik zmniejszenia przekroju.

Podstawiajc dalej zaleno opisujc wypyw przez
otwr, otrzymamy:
Q2 =

1
A 2 = A 2 , m3/s.
1+

Rys. 6. Przebieg zmian cinie w czasie w kolejnych badanych przyczach

Dla otworw koowych nie zatopionych literatura podaje

warto = 0,59 0,63. Natomiast dla otworw koowych
zatopionych z = 0,986 .
Do oceny rzeczywistego wydatku przez szczeliny rnej
wielkoci wykonano proste pomiary iloci wody wypywajcej przez otwory. W poczeniu konierzowym DN40, za
zaworem odcinajcym zamontowano kolejno zalepki
z blachy stalowej g = 1,5 mm z wykonanymi okrgymi
otworami o nastpujcych rednicach: 0,6; 1,0; 2,0;
5,0 mm. Otwory te modeluj wypyw przez nieszczelnoci
powstae na skutek korozji punktowej w rurocigach.
W celu zbadania wypywu przez podune pknicia (np.
pknicia spoin) wykonano w zalepkach prostoktne
otwory o wymiarach: szeroko 0,3 mm; dugo: 3, 5
i 10 mm. Badania eksperymentalne potwierdziy wyniki
oblicze analitycznych, czyli przyjte uproszczenia modelu nie miay wpywu na otrzymane wyniki. Z oblicze symulacyjnych wynika, e otwr nie zatopiony o przekroju
0,9 mm2 (d = 1,07 mm) przy rnicy cinienia 6 bar zapewnia ubytek cieczy w iloci ponad 67 l/godz, tj. ponad
570 ton wody na rok. Przez otwr o przekroju 1,5 mm2
(d = 1,38 mm) przy rnicy cinienia 6 bar zapewnia ubytek w wysokoci okoo 112 l/h, tj. ponad 980 ton/rok. Te
same otwory w wymienniku ciepa (otwory zatopione)
przy rnicy cinienia ok. 2 bar dadz ubytki wody sieciowej ok. 37 i 63 l/h (tj. ok. 323 i 539 ton/rok).
Przycza w ktrych cinienie spada stosunkowo wolno
(w czasie 45 60 minut nie spada do 0) mona uzna za
przycza szczelne, w ktrych spadek cinienia jest spowodowany wychadzaniem si wody, a tym samym spadkiem
jej objtoci. Przycza w ktrych cinienie spada do zera

14

CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 11/2006

w czasie krtszym ni 15 minut, naley traktowa jako nieszczelne i naley podda je kompleksowym badaniom w celu zlokalizowania i wyeliminowania nieszczelnoci. Do zapewnienia szczelnoci sieci naley stosowa wysokiej jakoci armatur, charakteryzujc si szczelnoci oraz du
niezawodnoci dziaania.

Podsumowanie i wnioski
Stopie szczelnoci systemu ciepowniczego jest jednym
z podstawowych wskanikw jego jakoci. Wskanik ten
okrela si krotnoci wymian wody sieciowej w systemie,
spowodowanej jej ubytkami w cigu roku przez istniejce
nieszczelnoci, upusty technologiczne oraz straty wody
zwizane z awariami i prowadzonymi pracami remontowo-inwestycyjnymi.
Stan szczelnoci krajowych systemw ciepowniczych
w okresie ostatnich kilkunastu lat uleg istotnej poprawie.
Krotno wymian wody sieciowej ograniczono ponad czterokrotnie. Przyjmujc jednak standardy jakociowe nowoczesnych systemw ciepowniczych, np. krajw skandynawskich (Danii, Finlandii lub Szwecji), krotno wymian
wody powinna zosta ograniczona do jednej wymiany
w cigu roku.
Stopie nieszczelnoci systemu ma du korelacj z wystpujc w nim liczb awarii. W kosztach zwizanych ze
stratami wody sieciowej naley uwzgldni koszty ciepa
traconego wraz z wod. Dla krajowych systemw mona
przyj, e koszty zakupu wody i koszty strat energii s podobne.
Wyniki bada i analiz jednoznacznie wskazuj, e gwnym rdem ubytkw wody sieciowej s mikrouszkodzenia rurocigw ciepowniczych. Pozostae ubytki zwizane z nieszczelnociami w rdach ciepa, wzach ciepowniczych i rurocigach magistralnych oraz straty
czynnika roboczego zwizane z usuwaniem awarii i planowymi remontami nie przekraczaj 6 7% wszystkich
ubytkw.
Uwzgldniajc powysze, mona sformuowa nastpujce wnioski oglne:
 kade przedsibiorstwo ciepownicze powinno dokona
analizy szczelnoci eksploatowanego systemu,
 w przedsibiorstwach, gdzie krotno wymian przekracza poziom 3,5, konieczne jest wprowadzenie oglnozakadowego systemu zbierania danych i analizy awarii wystpujcych w systemie,
 niezbdne jest rwnie wprowadzenie w ramach caego
przedsibiorstwa dziaa umoliwiajcych okrelenia miejsc
o zwikszonej nieszczelnoci,
 wprowadzenie procedur sprawdzajcych szczelno
systemu, umoliwi wykrycie miejsc bdcych w najgorszym
stanie technicznym, ktrych wymiana przyniesie najwiksze
efekty ekonomiczne,
 skutki ekonomiczne tych przedsiwzi, uwzgldniajc
ponoszone koszty, powinny zapewni ich wysok efektywno oraz zwikszy bezpieczestwo energetyczne,
 stan techniczny wzw ciepowniczych w skali kraju
jest bardzo zrnicowany. Dlatego te w poszczeglnych
PEC-ach naleaoby opracowa i wdroy procedury przeprowadzania bada szczelnoci poszczeglnych elementw
ukadu hydraulicznego wza, a szczeglnie wymiennikw
ciepa.

CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 11/2006

Warunki prenumeraty
Ciepownictwo, Ogrzewnictwo,
Wentylacja na rok 2007
Zamwienia na prenumerat czasopism wydawanych przez Wydawnictwo SIGMA-NOT mona skada w dowolnym terminie.
Mog one obejmowa dowolny okres, tzn. dotyczy dowolnej liczby kolejnych zeszytw kadego czasopisma.
Zamawiajcy po dokonaniu wpaty moe otrzymywa zaprenumerowany przez siebie tytu poczwszy od nastpnego miesica.
Zamwienia na zeszyty sprzed daty otrzymania wpaty bd realizowane w miar moliwoci z posiadanych zapasw magazynowych. Prenumerata roczna czasopism Wydawnictwa jest moliwa w dwch wariantach:
 prenumerata wersji papierowej,
 prenumerata w pakiecie (pakiet zawiera caoroczn prenumerat wersji papierowej + rocznik czasopisma na jednej pycie CD,
wysyany po zakoczeniu roku wydawniczego).
Prenumeratorzy, podpisujcy z Wydawnictwem umow prenumeraty cigej (odnawianej automatycznie co roku), otrzymuj
10% bonifikaty od cen katalogowych czasopism.
Czonkowie stowarzysze naukowo-technicznych zrzeszonych
w FSNT-NOT oraz uczniowie szk technicznych kadego szczebla maj prawo do zaprenumerowania l egz. wybranego czasopisma po cenie ulgowej pod warunkiem przesania do Wydawnictwa
formularza zamwienia (lub kserokopii blankietu wpaty), ostemplowanych pieczci koa SNT lub szkoy.
Prenumerat mona zamwi: faksem: (0-22) 891 13 74,
840 35 89, 840 59 49, mailem: kolportaz@sigma-not.pl, poprzez
Internet: www.sigma-not.pl, listownie: Zakad Kolportau Wydawnictwa SIGMA-NOT Sp. z o. o., ul. Ku Wile 7, 00-707 Warszawa, telefonicznie: (0-22) 840 30 86 lub 840 35 89.
Na yczenie klienta wysyamy blankiety zamwie wraz z aktualn list tytuw i cennikiem czasopism.
Warunkiem przyjcia i realizacji zamwienia jest otrzymanie
z banku potwierdzenia dokonania wpaty przez prenumeratora. Dokument wpaty jest rwnoznaczny ze zoeniem zamwienia.
Wpat na prenumerat mona dokonywa na oglnie dostpnych
blankietach w urzdach pocztowych (przekazy pienine) lub bankach (polecenie przelewu), przekazujc rodki na konto:
Wydawnictwo SIGMA-NOT Sp. z o.o.: ul. Ratuszowa 11,
00-950 Warszawa, skr. pocz. 1004
nr 53 1060 0076 0000 4282 1000 0012
Na blankiecie wpaty naley czytelnie poda nazw zamawianego czasopisma, liczb zamawianych egzemplarzy, okres, wersj
i cen prenumeraty oraz adres zamawiajcego.
Dla prenumeratorw pakietu na rok 2007 Wydawnictwo oferuje dodatkowo roczniki archiwalne prenumerowanych czasopism
z lat 2004-2006 na pytach CD w cenie 20 pln netto (+ 22% VAT)
za kady rocznik.
Pojedyncze zeszyty archiwalne dostpne s w wersji papierowej
i od 2004 roku elektronicznej (cena l egz. netto wg aktualnego
cennika). Na yczenie klienta wystawiamy faktury VAT.
Sprzeda zeszytw archiwalnych prowadzi:
 Zakad Kolportau Wydawnictwa SIGMA-NOT Sp. z o.o.
(adres jw.)
 Klub Prasy Technicznej Wydawnictwa SIGMA-NOT Sp. z o.o.
Warszawa, ul. Mazowiecka 12, tel.: (0-22) 8274365
Cena l egzemplarza czasopisma CIEPOWNICTWO,
OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA wynosi 16,00 z (w tym
0 VAT). Cena prenumeraty rocznej w wersji papierowej
192,00 z. Cena prenumeraty rocznej w pakiecie netto 212,40 z,
brutto 216,40 z.
Prenumerata ulgowa rabat 50% od ceny podstawowej.

15