ISSN 0137-3676

Modelowanie matematyczne wymiennikw

do poredniego ochadzania powietrza
za pomoc parowania cieczy
o krzyowym ukadzie przepywu czynnikw
Mathematical Modeling of Exchangers for Indirect Air Cooling with Evaporation of Liquid
in Factor Cross-Flow System
SERGEY ANISIMOV*)
DEMIS PANDELIDIS**)

Sowa kluczowe: chodzenie wyparne, modelowanie matematyczne, M-obieg, symulacja numeryczna

Keywords: evaporative cooling, mathematical modeling,

M-cycle, numerical simulation

Streszczenie
W niniejszym artykule przedstawiono moliwoci optymalizacji wymiennikw do wyparnego chodzenia powietrza
o skomplikowanych ukadach przepywu powietrza za pomoc modelowania matematycznego wymiennikw o prostszej budowie. Opisano fizykomatematyczny NTUmodel
nieliniowych procesw wymiany ciepa i masy w oebrowanym wymienniku wykorzystujcym przepyw krzyowy.
Otrzymano wzdune profile temperatury i zawartoci wilgoci w poszczeglnych kanaach jednostki oraz przedstawiono
ich charakterystyczne cechy. Uzyskane wyniki umoliwiaj
szacunek optymalnych wartoci parametrw roboczych urzdzenia oraz okrelaj moliwoci przyjcia uproszcze przy
tworzeniu modelu matematycznego wymiennika o bardziej
skomplikowanej strukturze (np. Mobieg).

Abstract
The article presents the possibility of optimising heat exchangers for evaporative air cooling systems with complex
air flow. It has been accomplished by means of mathematical
modeling of exchangers with simpler construction. A physical-mathematical NTU model has been described concerning
nonlinear processes of heat and mass transfer in a crossed-flow
finned heat exchanger. Longitudinal temperature profiles and
the moisture content of each unit channel have been obtained
presenting their characteristic features. The results obtained
allow the estimation of optimum operating parameters of the
device and determining the acceptability of simplifications in
the mathematical model of heat exchanger with more complex
structure (e.g., M cycle).

W DOBIE kryzysu gospodarczego i wzrastajcych

cen surowcw duy nacisk kadzie si na obnianie
energochonnoci systemw HVAC. Jednym z najmniej
korzystnych ekonomicznie urzdze s konwencjonalne ukady chodnicze w instalacjach wentylacyjnych
i klimatyzacyjnych, dlatego coraz bardziej powszechne
staje si stosowanie rozwiza wykorzystujcych energi
odnawialn, dziki czemu redukowane s koszty eksploatacyjne systemw. Jedn z moliwoci, korzystn zarwno inwestycyjnie, jak i eksploatacyjnie, jest wykorzystanie
nierwnowagi termodynamicznej powietrza zewntrznego, jako rda energii odnawialnej.

Do urzdze chodniczych wykorzystujcych t

energi zalicza si jednostki stosujce bezporednie
oraz porednie odparowanie wody (bdcej czynnikiem
chodniczym). Proces ten nazywa si chodzeniem wyparnym, opiera si na wymianie ciepa i masy pomidzy
ciecz a gazem (w przypadku chodzenia bezporedniego),
podczas ktrego powietrze obnia swoj temperatur,
jednoczenie zwikszajc zawarto wilgoci. Strumie
oddanego ciepa jawnego kompensowany jest napywem
ciepa utajonego pod postaci pary wodnej, dlatego
wydajno chodnicza przemiany z punktu widzenia ciepa
cakowitego rwna jest 0 i odbywa si przy niezmiennej
entalpii. W chodzeniu porednim strumie powietrza
dostarczany do uytkownikw pomieszcze (nazywany
gwnym) kontaktuje si z wod poprzez cianki wymiennika. Cz przepywu gwnego (nazywana pomocnicz
lub robocz) zawracana jest do kanaw mokrych, gdzie
realizuje ochadzanie wyparne warstwy cieczy. Strumie
powietrza kierowany do uytkownikw oddaje ciepo

Sergey Anisimov
Pandelidis; demis.pandelidis@pwr.wroc.pl
Instytut Klimatyzacji i Ogrzewnictwa, Wydzia Inynierii rodowiska, Politechnika Wrocawska
*) Prof. dr hab. in.
**) Mgr in. Demis

CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA 43/8 (2012)

2006-2012 Wydawnictwo SIGMA-NOT Sp. z o.o.

All right reserved

335

WENTYLACJA KLIMATYZACJA

Ciepownictwo, Ogrzewnictwo, Wentylacja 43/8 (2012) 335341

www.cieplowent.pl

do wody przez ciank rekuperatora, czego efektem jest

spadek temperatury przy niezmiennej zawartoci wilgoci, co z kolei umoliwia lepsz asymilacj pary wodnej powstaej w pomieszczeniach i zwikszenie odczucia
komfortu przez ludzi w nich przebywajcych.
Gwnymi zaletami rozwiza porednich s niskie
nakady inwestycyjne i eksploatacyjne, bezawaryjno,
prostota rozwiza oraz powszechno wystpowania
czynnika chodniczego. Najwaniejsze wady to wraliwo
na warunki atmosferyczne (systemy s nieefektywne
w wilgotnych klimatach), brak osuszania powietrza oraz
niemoliwo schodzenia do temperatury niszej ni temperatura termometru mokrego (w praktyce temperatura ta
rwnie jest nieosigalna). Wraz ze wzrostem zainteresowania chodzeniem wyparnym [3, 4], powszechne stao
si zwikszanie efektywnoci wymiennikw, tak aby
proces wymiany ciepa i masy przebiega w sposb optymalny przy minimalnym zuyciu wody i niskich stratach
cinienia po stronie powietrza.
Do podstawowych kierunkw rozwoju wymiennikw
do chodzenia wyparnego nale:
ulepszenie wielostopniowego chodzenia powietrza w jednym urzdzeniu, aby w peni wykorzysta
nierwnowag termodynamiczn powietrza,
poszukiwanie najbardziej skutecznych schematw
ukadw przepywu strumieni powietrza, by otrzyma
moliwie najnisz temperatur powietrza nawiewanego
do uytkownikw,
wykorzystanie materiaw higroskopijnych o strukturze porowatej, co pozwala na rwnomierne nawilenie
powierzchni cianki przy bardzo maym zuyciu wody,
optymalizacja wszystkich procesw za pomoc symulacji komputerowych opartych na modelach fizykomatematycznych, co pozwala maksymalnie zwikszy
sprawno i efektywno pracy ukadw.
W procesie modelowania wymiennikw o mieszanych
ukadach przepywu zagadnienie matematyczne jest zdecydowanie bardziej zoone ni w przypadku wymiennikw klasycznych (wspprdowych, przeciwprdowych, krzyowych i regeneracyjnych) [6]. Wie si to
przede wszystkim ze wzrostem liczby kanaw, czeniem
rnych schematw przepywu czynnikw, niecakowitym
nawileniem cianek wypenienia, co owocuje koniecznoci rozwizywania zoonych zada brzegowych z niedokadnymi warunkami granicznymi. Przykadem takiego urzdzenia jest wymiennik z Mobiegiem (rys. 1).
Zasada dziaania urzdzenia (rys. 1a): powietrze po wejciu do wymiennika jest dzielone na 3 czci (1,1- gwne
i pomocnicze 2). Strumie gwny pynie kanaami suchymi 1 i 1, gdzie jest ochadzany, a nastpnie dostarczany do
uytkownikw pomieszcze. Strumie pomocniczy pynie
kanaem suchym 2, w ktrym przez otwory w ciance doa)

b)

Rys. 1. Urzdzenia z M-obiegiem: a) schemat wymiennika, b) wygld

i schemat dziaania samodzielnej jednostki M-30 firmy Coolerado [3]

336

staje si do kanau mokrego 3, wypenionego wilgotnym

materiaem porowatym, gdzie realizuje ochadzanie wyparne. Cz mokra wymiennika oddzielona jest od suchej
cienk warstw nieprzepuszczajcego wody metalu. Dziki
przepywowi w kanale 2 powietrze pomocnicze dostaje si
do czci mokrej ochodzone w coraz wikszym stopniu,
podobnie jak w wymienniku regeneracyjnym [1]. Strumie
pomocniczy w kanaach 3 przepywa krzyowo w stosunku do gwnego. Przykadem urzdzenia wykorzystujcego rekuperator z M-obiegiem jest jednostka M30 firmy
Coolerado[3]. Wentylator 1 zasysa powietrze zewntrzne, ktre przechodzi przez filtr 2, nastpnie dostaje si do
wymiennika 3, strumie gwny 5 dostarczany jest do pomieszcze, a pomocniczy 4 usuwany na zewntrz.
Tworzenie modelu matematycznego dla wymiennika
wykorzystujcego Mobieg wymaga rozwizania wielu
problemw, w tym:
niewystpowania w czystej postaci przepywu regeneracyjnego i krzyowego, co powiksza zagadnienie matematyczne,
problem mieszania si w strumieniu pomocniczym
suchego powietrza w kanale 2 z wilgotnym powietrzem
w kanale 3,
zmiany wektora prdkoci przy przejciu przepywu
pomocniczego z kanau 2 do 3,
stopie uproszcze, ktre mona przyj przy tworzeniu modelu.
W celu rozwizania czci z przedstawionych problemw oraz uwypuklenia szczegw, na ktre naley
zwrci uwag przy tworzeniu symulacji Mobiegu, postanowiono przeprowadzi wstpne badania na modelu
matematycznym wymiennika o prostszej konstrukcji. Dlatego stworzony zosta fizykomatematyczny NTUmodel
dla oebrowanego wymiennika o krzyowym schemacie
przepywu strumieni.

Model wymiany ciepa i masy

Przy tworzeniu NTUmodelu [6], [8] naley bezwarunkowo uwzgldni wpyw wzdunej nieizotermicznosci
wypenienia, ktrej rodzaje obrazuje zaleno rnicy
temperatury wypenienia i powietrza (liniowa, wykadnicza, stopniowo skokowa lub mieszana), poniewa wpywa ona na deformacj rozdziau temperatury w warstwie
przygranicznej oraz zmian gruboci teje warstwy [2].
W tym celu naley wprowadzi odpowiedni, adekwatn do zmieniajcych si granicznych warunkw na powierzchni wypenienia zaleno funkcjonaln wspczynnika wymiany ciepa. W rozpatrywanym tu zagadnieniu, a take w wielu innych problemach inynieryjnych,
nie jest wany rozdzia parametrw termodynamicznych
w poprzecznych przekrojach czynnikw poredniczcych
w procesie transferu wilgoci i ciepa, lecz ich rednie
cakowe wielkoci. Dlatego, przy matematyczno-fizycznym opisie procesw zachodzcych w rekuperatorowych
wymiennikach wyparnych, uzasadnione jest stosowanie NTUmodelu [1], dla ktrego przepyw powietrza
w kanaach rozpatrywany jest jak strumie pynu ze sta
(w poszczeglnych przekrojach poprzecznych) temperatur i potencjaem wymiany masy, ktre rwne s rednim
wielkociom masowym [6], [8].
Zaoenia dotyczce osobliwoci w przebiegu procesw
wymiany ciepa i masy, uwzgldnionych w procesie tworzenia modelu s nastpujce:
strumie powietrza jest idealn mieszanin gazow,
skadajc si z suchego powietrza oraz pary wodnej,
CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA 43/8 (2012)

 rnica cinie czstkowych pary wodnej w powietrzu oraz w warstwie granicznej przy materiale porowatym/wodzie (ergo gradient zawartoci wilgoci) jest si
ruchow przenoszenia masy,
strumie powietrza ma stae, rwne rednim cakowym wielkociom w przekroju poprzecznym charakterystyki kinetyczne,
wzdune przewodzenie ciepa oraz wzduna dyfuzja
molekularna pary wodnej w powietrzu s niewielkie,
zuycie wody odpowiada penemu wyparowaniu wilgoci i utrzymywaniu materiau pyt porowatych w stanie
nasycenia higroskopijnego (pojemno cieplna powietrza

znacznie wiksza od pojemnoci warstwy wody (W Ww ).

W przypadku braku materiau porowatego zuycie wody
odpowiada utworzeniu jednolitej warstwy, o w przyblieniu staej gruboci, pozwalajcej na swobodne i cige odparowanie.
Rwnania rozpatrywanego NTUmodelu obrazujce
procesy wymiany ciepa i masy realizowane s w ortogonalnym ukadzie wsprzdnych, gdzie o X skierowana
jest zgodnie z przepywem strumienia gwnego, a Y pomocniczego.
Procesy transferu przedstawione s rwnaniami rniczkowymi bilansu masy i ciepa, zestawianych dla poszczeglnych strumieni powietrza:

2
= NTU1* (t sc1 t1 ) 1 eb1 +
th (meb1heb1 )
X
s eb1 meb1s eb1

t1

= NTU *2 1 eb 2
s eb 2
Y

t 2

'
2h
(t sc 2 t 2 ) + eb 2

s eb 2

'

(
t

t
)
d
Z
eb
2
2

Z 2 =0

Z 2 =1

eb 2
sc 2 ( xsc' 2 x2) +
1
s

eb 2

Z 2 =1

2h
'
,
+ eb 2 eb 2 ( x eb

x
)
d
Z
2
2
s eb 2

Z 2 =0

rwnaniem opisujcym warunek cigoci przepywu

energii na granicach rozdziau faz:
1
x2
= NTU 2*
Y
Le2

sc eb1

'
1
(tsc1 tsc 2 ) + 1 eb 2 2 (t2 tsc
2 )+
s

s
eb1
eb 2
sc

'
o
sc 2 (x2 xsc
,
) qsc
+
2
2
c p Le

rwnaniem bilansu na powierzchni wypenienia kanaw:

W1 t1 t2 qsc x2
o
o

+
+
+ 2 (t2 , x2 ) + 2 (qsc
2 , q eb 2 )

W2 X Y c p 2 Y
gdzie:
2(t2,x2) poprawka uwzgldniajca rn temperatur
powierzchni cianki tsc2 i powierzchni ebra
teb2 w kanale powietrza pomocniczego:

2 (t 2 , x2 ) = NTU *2 1 eb 2

s eb 2

2h
NTU *2 eb 2
s eb 2

1 cpw

Le 2 c p

'
c '
(t sc 2 t 2 ) sc pw ( x sc
2 x 2 )

Le 2 c p 2

'
'

eb 2 ( x eb
2 x 2 )(t eb 2 t 2 ) d Z 2 0

2 Z 2 =0

Z 2 =1

CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA 43/8 (2012)

o
o
2 (q sc
2 , q eb 2 ) poprawka uwzgldniajca rny charakter procesu parowania wody na powierzchni cianki
kanau i powierzchni ebra (w tym rne wartoci ciepa
parowania przy rnej temperaturze cianki i ebra):
o
o
2 (qsc
2 , q eb 2 ) =
Z 2 =1

* 1 2heb 2
'

= NTU 2
eb 2 ( xeb
x2 )d Z 2 +
2
c p Le s eb 2

2
Z 2 =0

Z
=
1

q o 2heb 2 2
'
NTU*2 sc
eb 2 ( xeb
x2 )d Z 2 0,
2
c p Le s eb 2

2
Z 2 =0

rwnaniami przewodnoci ciepa w ebrze, z uwzgldnieniem ciepa utajonego przy parowaniu wody na powierzchni ebra:
2

eb 2
2
2
'
'
o

(x2 xeb
t eb 2 = meb
(t2 t eb
.
)
)
h
+
q
2
eb
2
2
2
eb
2
2
c p Le

Z 2

'
'
xeb 2 = f (t eb 2 ) .

Aby uzyska jednoznaczne rozwizanie ukadu rwna,

system uzupeniany jest o warunki, okrelajce parametry
termodynamiczne strumieni powietrza na wejciu do wymiennika:
= t1 p

= x1 p = const

t1 X = 0 ;

x1 X = 0 1

Y = 0 1

Y = 0 1
= t2 p = t1 p
t2 X = 0 1 ;
Y =0

= x2 p = x1 p
x2 X = 0 1 ,
Y =0

a take warunek pocztkowy i warunek symetrii dla oebrowania:

p
t eb
2 = t eb 2

= t1 p ;
Z2 = 0

t eb2 / Z 2

=0
Z2 =1

W celu okrelenia wielkoci NTU oraz liczby Lewisa

(Le), wchodzcych w ukad rwna modelu, niezbdne
jest posiadanie informacji o charakterze praw rzdzcych
zmianami gradientw wilgoci i temperatury w trakcie
przepywu powietrza, jednake jest to moliwe dopiero
po wykonaniu dodatkowych bada numerycznych lub fizycznych.
W trakcie tworzenia modelu matematycznego obrazujcego procesy wymiany ciepa i masy w rekuperatorze
krzyowym, naley okreli wspczynnik wymiany masy
niezalenie od wspczynnika wymiany ciepa , nastpnie ustali wielko liczby Lewisa, ktra bdzie poprawk,
w sytuacji, gdy warunki spenienia zasady Lewisa zostan
naruszone. Podczas procesu iteracyjnego modelowania zakada si ksztat wzdunego gradientu rnic potencjaw
transferu wilgoci i ciepa. Jeli parametry zaoone i uzyskane po rozwizaniu rwna rniczkowych nie s zgodne, naley skorygowa charakter zaoonych zalenoci
funkcjonalnych gradientw. Cykl ten powtarzany jest do
momentu uzyskania zgodnoci wzdunych profilw termodynamicznych na pocztku i kocu iteracji.
337

Zagadnienie to jest nieliniowe, dlatego niemoliwe jest

uzyskanie rozwizania metodami analitycznymi, z tego
powodu cakowanie ukadu rwna rniczkowych czstkowych odbywa si za pomoc metod numerycznych.
Do uzyskania rozwizania numerycznego wykorzystano dyskretny model wg metody Rungego-Kutty czwartego
rzdu, ktrego dokadno i stabilno jest wystarczajca
do rozwizywania tego typu zagadnie [6], [7]. Opisany
algorytm realizowany jest przy uyciu stworzonego przez
autorw, wielomoduowego programu obliczeniowego.
Sprawdzenie poprawnoci dziaania odbywao si zarwno za pomoc oblicze wariantw ze znanymi rozwizaniami, jak i przez obliczenia tych samych wariantw przy
zaoonych rnych wartociach kroku cakowania. Okrelono, e najmniejsza liczba wzw siatki obliczeniowej

osigana bya przy kroku osi X oraz Y rwnym 0,01.

Analiza wynikw oblicze

Obliczenia zostay przeprowadzone dla modeli dwch
rnych wymiennikw. Ponadto przyjto dla kadego
z urzdze dwa warianty cech charakterystycznych wypenienia. Pozwala to na okrelenie moliwoci przyjcia
uproszcze przy tworzeniu modelu dla M-obiegu oraz
wyznaczenie cech charakterystycznych procesw wymiany ciepa i masy przy krzyowym schemacie przepywu
czynnikw.
Poniej przedstawiono analizowane modele:
pominity rozkad temperatury na ebrach, wypenienie kanau mokrego z porowatego materiau nasczonego
ciecz, oddzielenie od czci suchej za pomoc cienkiej
warstwy metalu (rys. 2),
wystpuje rozkad temperatury na ebrach, wypenienie kanau mokrego z porowatego materiau, oddzielenie
od czci suchej za pomoc cienkiej warstwy metalu,
pominity rozkad temperatury na ebrach, kana mokry pokryty warstw wody, oddzielony od suchego metalow ciank (rys. 3),
wystpuje rozkad temperatury na ebrach kanau mokrego, pokrytego warstw wody, oddzielonego od suchego
metalow ciank.
Na podstawie uzyskanych wynikw bada numerycznych stwierdzono, e procesy wymiany ciepa i masy cechuj si skomplikowanymi i rnorodnymi polami temperatury i wilgoci, ktre s zalene od wzajemnych oddziaywa hydrodynamicznych, termodynamicznych oraz
innych czynnikw.
a)

b)

a)

b)

Rys. 3. Rekuperator wyparny krzyowy (wypenienie kanau mokrego to warstwa wody na metalowej ciance): a) charakterystyka wypenienia, b) schemat obliczeniowy

Wariant 1
Na rysunku 4 przedstawiono wyniki oblicze dla pierwszego z przedstawionych wariantw zaoe obliczeniowych. Stwierdzono fakt wystpowania dwch stref aktywnej wymiany ciepa i masy (rys. 4a) w kanale strumienia
pomocniczego. Na pocztku wysokie rnice temperatury
i zawartoci wilgoci powoduj intensywne parowanie cieczy oraz ochadzanie powietrza roboczego (odcinek 1p-O,
rys. 4a), przy jednoczesnym wzrocie temperatury porowatego materiau (rys. 4e). Powstanie drugiej strefy aktywnej
wymiany ciepa i masy wynika z faktu, e przez warstw
metalu dostarczany jest do wody praktycznie niezmienny
strumie ciepa q1j (rys. 4b), ktry w sytuacji zmniejszajcej si rnicy zawartoci wilgoci w kanale pomocniczym
jest w stanie przewyszy efekt chodzenia, uzyskany
przez odparowanie wody (rys. 4c). W punkcie O na rysunku 4a temperatura cieczy i strumienia pomocniczego
zrwnuj si, nastpnie temperatura powietrza zaczyna si
podnosi przy zachowaniu kierunkowoci wymiany masy
(odcinek O-2k, rys. 4a). Warty odnotowania jest fakt, e
proces podgrzewania zaczyna si we wczesnym stadium
przepywu, tj. okoo poowy dugoci kanau pomocniczego, w zalenoci od przekroju (rys. 4d). Obserwuje si
rwnie wyrany spadek oddawania ciepa jawnego przez

strumie gwny q1j zgodnie z kierunkiem osi X , a tym samym, zmniejszaniem wydajnoci chodniczej urzdzenia
(rys. 4g).
Opisane procesy implikuj bardzo du zaleno funkcjonaln efektywnoci urzdzenia od parametrw wejciowych powietrza.

Wariant 2

Rys. 2. Rekuperator wyparny krzyowy (wypenienie kanau mokrego z materiau porowatego): a) charakterystyka wypenienia,
b)schemat obliczeniowy

338

Drugi poddany analizie wariant, rnicy si znacznie

pod wzgldem wielkoci zagadnienia matematycznego od
przykadu 1, dotyczy tego samego urzdzenia, z uwzgldnieniem wystpowania na ebrach gradientu temperatury
(tpeb tkeb).
Otrzymane wyniki wielowariantowych oblicze nie rni si znaczco od uzyskanych w przykadzie pierwszym.
Odnotowano niewielki spadek wydajnoci chodniczej urzdzenia oraz pomijalne rnice strumieni ciepa w kanaach.
Wpyw zmiennej temperatury eber na wskaniki efektywnoci jest pomijalny, odnotowano spadek sprawnoci odniesiony do temperatury punktu rosy na okoo 1,2%, odniesiony do termometru mokrego o 1,1%. Rnica w otrzymanych
wynikach temperatury kocowej (rys. 5a) wyniosa 0,1K dla
CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA 43/8 (2012)

powietrza gwnego, 0,3 K, co jest pomijalne przy regulacji

instalacji klimatyzacyjnych. W poszczeglnych kanaach
wypenienia wahania strumienia ciepa jawnego i utajonego
(rys. 5b) utrzymuj si na poziomie +1,5 W/m2 (oddawanie
ciepa jawnego przez strumie gwny) oraz -0,5 W/m2 (ciepo utajone w kanale pomocniczym). Maksymalny spadek
temperatury na ebrze wynosi ok. 1K (rys. 5c).
a)

c)

e)

g)

Wariant 3

W trzecim wariancie materia porowaty zastpiony

zosta rwnomiernie rozoon warstw wody. Pominito rozkad temperatury na ebrach. Model stworzono jedynie na potrzeby rozwaa teoretycznych, gdy
w praktyce niemoliwe jest zapewnienie rwnomiernego rozprowadzenia cieczy po metalowych ciankach i ebrach. Wie
b)
si to z problemem dostarczania
cieczy do kanaw- wprowadzenie
dysz zaburza przepyw powietrza,
przy braku gwarancji rwnomiernego zwilenia. W materiale porowatym, ciecz rozprowadzana jest
za pomoc si kapilarnych, co pozwala dostarcza wod ze zbiornika
majcego kontakt tylko z niewielk czci struktury wypenienia.
Ponadto, wariant ten powoduje
komplikacj zagadnienia matematycznego w kanale pomocniczymebra nie maj jednolitej struktury,
co generuje dodatkowe rwnania,
niezbdne do analizy przepywu
d)
strumienia ciepa przez warstw
wody do metalu, a take obliczenia
gradientu temperatury pomidzy
wierzchni a spodni warstw wody
na oebrowaniu. Z punktu widzenia
rozwaa teoretycznych istotne jest
sprawdzenie wpywu zmiany wypenienia w kanale pomocniczym
na efektywno procesw wymiany
ciepa i masy.
Na podstawie analizy wynikw
przeprowadzonych wielowariantowych oblicze (rys. 6) stwierdzono
pomijaln rozbieno wynikw
w stosunku do wariantu 1. Wydajf)
no chodnicza urzdzenia praktycznie si nie zmienia, rnica
temperatury kocowej powietrza
gwnego pomidzy wariantem 1
i 3 wynosia 0,04 K, natomiast pomocniczego 0,2 K. Rnica temperatury wierzchniej warstwy cieczy
i materiau porowatego (rys. 6d) nie
przekracza 0,2 K. Bardzo zblione
s rwnie wartoci strumieni ciepa
(rys. 6b); jedynie na pocztku przepywu powietrza pomocniczego dostrzegalne s wahania wynoszce 25
W/m2, jednak nie jest to istotne dla
wypadkowych parametrw urzdzenia. Sprawno odniesiona do temRys. 4. Wyniki otrzymane z modelu: a) wyperatury punktu rosy oraz sprawno
kres i-x, b) zmiany strumieni ciepa jawnego
i utajonego zgodnie z przepywem powietrza
odniesiona do termometru mokrego
pomocniczego, c) zmiany strumieni ciepaspady o 0,16%.
wykres supkowy, d) rozkad temperatury
w mokrym kanale, e) zmiany temperatury
powierzchni cianki w kanale roboczym,
f)zawarto wilgoci w warstwie granicznej powietrza nasyconego nad materiaem
porowatym kana pomocniczy, g) zmiany
strumienia ciepa jawnego zgodnie z kierunkiem przepywu dla powietrza gwnego

CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA 43/8 (2012)

Wariant 4
Ostatnim rozpatrywanym modelem,
jest urzdzenie z kanaami roboczymi
wypenionymi ciecz, z uwzgldnieniem wzdunego gradientu tempe339

a)

c)

ratury na oebrowaniu. Wariant 4,

podobnie jak 3 zosta przedstawiony
na potrzeby rozwaa teoretycznych
oraz w celu nakrelenia kierunkw,
na ktrych powinny si skupi przysze badania.
Po przeprowadzeniu analizy wynikw symulacji, stwierdzono brak
wpywu uwzgldnienia wzdunej
przewodnoci cieplnej w warunkach
parowania cieczy na powierzchni
oebrowania, na efektywno wymiennika w stosunku do wariantu 3.
Sprawno wg termometru mokrego i punktu rosy nie zmieniy si.
Temperatura kocowa oraz kocowe
zawartoci wilgoci identyczne jak
w modelu 3.

b)

d)

Wnioski

Rys. 5. Wyniki wariant 2: a) wykres i-x, b)rnice strumieni ciepa w stosunku do wariantu 1,
c) rozkad temperatury na ebrze, d) zmiany redniej temperatury eber

a)

c)

b)

d)

Rys. 6. Wyniki wariant 3: a) wykres i-x, b) rnice strumieni ciepa w stosunku do wariantu 1,
c)zmiany temperatury warstwy wody w kanale mokrym zgodnie z przepywem powietrza pomocniczego, d) rnice temperatury powierzchni parujcych pomidzy pierwszym a trzecim
wariantem

340

Na podstawie przeprowadzonych bada numerycznych okrelono

cechy charakterystyczne procesw
wymiany ciepa i masy w oebrowanym wymienniku krzyowym do
poredniego wyparnego ochadzania powietrza, co pozwala dokona
wstpnych zaoe przy modelowaniu Mobiegu.
Stwierdzono obecno dwch
stref aktywnej wymiany ciepa i masy,
co implikuje zmienno warunkw
granicznych w kanale powietrza pomocniczego:
w obydwu strefach moliwe jest
naruszenie spenienia warunkw zasady Lewisa,
przepyw strumienia ciepa nie
powinien by wyznaczany na podstawie logarytmicznej rnicy temperatury.
Zmiana charakteru wypenienia ma pomijalny wpyw na procesy
wymiany ciepa i masy, decydujcym
czynnikiem s parametry wejciowe
strumieni powietrza gwnego i roboczego. Dalsza praca nad modelowaniem wymiennika wskae warunki
optymalne.
Przy analizie pracy wymiennika
wykorzystujcego Mobieg, naley
uwzgldni wpyw dwch stref wymiany ciepa i masy w kanale pomocniczym na efektywno chodnicz
jednostki (rys. 4g).
Przy modelowaniu Mobiegu,
mona zmniejszy rozmiar zagadnienia matematycznego pomijajc
rozkad temperatury na oebrowaniu. We wszystkich rozpatrywanych wariantach, uwzgldnienie
gradientu temperatury na ebrach
nie wpyno znaczco na efektywno chodnicz oraz sprawno
urzdzenia

CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA 43/8 (2012)

Podsumowanie

W artykule przedstawiono i uzasadniono oryginalny fizykomatematyczny NTUmodel procesw wymiany ciepa

i masy dla wymiennika wyparnego wykorzystujcego krzyowy ukad przepywu czynnikw. Na jego podstawie okrelone zostay cechy charakterystyczne jednostki oraz przedstawione wnioski uatwiajce proces modelowania rekuperatora z M-obiegiem. Dalsze badania umoliwi szacowanie
zakresu zmian optymalnych parametrw roboczych wyej
wymienionej jednostki oraz okrel moliwoci efektywnego wykorzystania jej w zalenoci od stref klimatycznych.

Oznaczenia

cp ciepo waciwe, J/(kg/K),

G masowy strumie powietrza, kg/s,

t temperatura, C,

W pojemno cieplna, W/K,

x zawarto wilgoci, kg/kg (g/kg),

X o w kierunku ruchu gwnego strumienia powietrza,

Y o w kierunku ruchu pomocniczego strumienia powietrza,

Z o prostopada do osi X i Y, zgodna z kierunkiem
oebrowania,

l dugo kanau, m,
X = X/l odcita wzgldna,
Y = Y/l rzdna wzgldna,
Z = Z/heb wysoko ebra wzgldna,
NTU liczba jednostek przenikania ciepa, NTU=F/(Gcp),

qj strumie ciepa jawnego, W,

qu strumie ciepa utajonego, W,

i entalpia waciwa powietrza, kJ/kg,

wspczynnik przejmowania ciepa, W/(m2K),

wspczynnik wymiany masy odniesiony do rnicy zawartoci wilgoci, kg/(m2s)

Le liczba Lewisa, Le = /(cp),

bezwymiarowy wspczynnik uwzgldniajcy nierwnomierne zwilenie powierzchni wypenienia,

qo ciepo parowania wody, kJ/kg,
s skok oebrowania,
grubo, m,
h wysoko, m,
m wspczynnik temperaturowy, m = 2 /( ) .

Indeksy
p pocztkowy,
k kocowy,
r redni,
cianka,
odniesiony do powierzchni wymiany masy,
1 gwny strumie/kana powietrza,
2 pomocniczy strumie/kana powietrza,
eb ebro,
met warstwa metalu,
* parametr odniesiony do powierzchni cianki.

LITERATURA
[1]Anisimov S.M., Bolotin SA: Badania krzyowych wymiennikw ciepa do poredniego ochadzania powietrza, Wiadomoci Midzynarodowej Akademii Nauk Ochrony rodowiska. Ochrona Powietrza
Atmosferycznego., 1996., nr. 2., s. 18-21
[2]ukauskas A., iugda J.: Heat transfer in laminar flow of fluid, Wilno, 1969
[3]Materiay Firmy COOLERADO
[4]Gillan L.: Maisotsenko cycle for cooling process, Denver, 2008
[5]Pandelidis D. Polushkin V.: Wymienniki do poredniego ochadzania powietrza za pomoc odparowania cieczy, Wspczesne Metody
i Techniki w badaniach Systemw Inynieryjnych, Wrocaw, 2011
[6]Anisimov S., uchwicki J.: Wymiana ciepa i masy w urzdzeniach
do poredniego ochadzania powietrza za pomoc parowania wody
przy mieszanym schemacie przepywu czynnikw, Nowe Techniki
w Klimatyzacji- Materiay Konferencyjne, Warszawa, 2003
[7]Bogosowski V.N., Poz M.J.: Podstawy fizyki cieplnej urzdze systemw ogrzewania, wentylacji i klimatyzacji, M.: Strojizdat, 1983
[8]Patankar S.: Metody numeryczne rozwiza zagadnie wymiany ciepa i dynamiki cieczy, : Energia, 1984

ksiki
nadesane

Wentylacja i klimatyzacja
zadania z rozwizaniami
i komentarzami

Autorzy: Aleksander Peech, Sylwia

Szczniak
Wydawca: Oficyna Wydawnicza
Politechniki Wrocawskiej
Wrocaw 2012
www.oficyna.pwr.wroc.pl
Objto: 285 str.
ISBN 978-83-7493-655-2

Zbir zada zawiera wybr najbardziej istotnych problemw obliczeniowych z dziedziny wentylacji i klimatyzacji o zrnicowanym stopniu
zoonoci, poczynajc od prostych
oblicze podstawowych parametrw
powietrza wilgotnego i interpretacji
ich na wykresie i-x Molliera, przez:
obliczenia
bilansw
ciepa
w okresach obliczeniowych w pomieszczeniach wentylowanych i klimatyzowanych,
obliczenia strumieni powietrza
wentylujcego,
obliczenia mocy wymiennikw
ciepa (nagrzewnic i chodnic) do penych oblicze systemw klimatyzacyjnych, cznie z metodyk doboru
nawiewnikw i obliczeniami hydraulicznymi.
W rozwizaniach przedstawionych problemw wyjaniono zasady
oszczdnoci energii do uzdatniania
i transportu powietrza przez odpo-

CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA 43/8 (2012)

wiedni wybr systemu uzdatniania powietrza, stosowanie obiegu powietrza

lub odzysku energii w wymiennikach
przeponowych i bezprzeponowych
oraz stosowanie niekonwencjonalnych
rde energii.
W opracowaniu przykadowych
rozwiza uwzgldniono zagadnienia zwizane z wentylowaniem (lub
klimatyzowaniem) zarwno pomieszcze uytecznoci publicznej jak i pomieszcze przemysowych.
W komentarzach kocowych przedstawiono zasady waciwego rozwizywania wentylacji i klimatyzacji
pomieszcze pod wzgldem funkcjonalnoci systemw, zasad regulacji
i zabezpiecze oraz analizy caorocznego ich dziaania.
Ksika skada si z dwch czci
wstpnej, zawierajcej materiay
pomocnicze do oblicze oraz zbioru 28rozwizanych i wyjanionych
zada.
341