You are on page 1of 5

WITOLD J.

CHMIELNICKI
Politechnika Warszawska
Warszawa

Ciepo do budynku moe by dostarczane z zewntrznych rde ciepa (ciepownie, elektrociepownie) lub te wytwarzane w rdach lokalnych (kotownie). Niezalenie od sposobu zaopatrywania w ciepo, podstawowa zasada regulacji procesw cieplnych jest podobna. Racjonalne wykorzystanie energii na
potrzeby ciepownicze jest moliwe jedynie w przypadku zastosowania odpowiednich urzdze regulacyjnych. Pomimo znacznych kosztw ponoszonych
na regulacj automatyczn, nakady inwestycyjne zwracaj si ju po kilku latach. Regulacja automatyczna jest procesem zoonym, ktrego zrozumienie
wymaga znajomoci zarwno procesu technologicznego, jak rwnie podstawowych zasad regulacji. Prawidowe dziaanie ukadu regulacji zaley nie tylko od rodzaju zastosowanych urzdze, ale take od waciwego ich doboru
oraz nastawienia odpowiednich parametrw decydujcych o jakoci procesu
regulacji.
NOWOCZESNE systemy sterowania stosowane w ciepownictwie wyposaane s w sterowniki cyfrowe oraz
w komputerowe ukady sterowania
i nadzoru, dlatego tez wiedza jaka jest
potrzebna do prawidowego zaprojektowania tych ukadw jest bardzo szeroka
i obejmuje technologie procesu, regulacj automatyczn oraz pewne zagadnienia z zakresu informatyki. Rzadko si
zdarza aby projektanci ukadw dysponowali wiedz obejmujc wszystkie te
zagadnienia. Dlatego wane jest, aby
specjalici z poszczeglnych dziedzin
cile ze sob wsppracowali, gdy
tylko wtedy mona uzyska prawidowy kocowy efekt dziaania.

1. Struktura systemu
ciepowniczego
Struktura ukadu regulacji procesu
ciepowniczego zaley od rodzaju rda ciepa. W przypadku systemw centralnych obejmuje rda ciepa (ciepownie, elektrociepownie), sieci ciepownicze, przepompownie, wzy
ciepownicze oraz instalacje wewntrzne. Obecnie do powszechnie stosowane jest ciepownictwo centralne,
w ktrym dominuj dwuprzewodowe
systemy wodne dostarczajce ciepo na
potrzeby centralnego ogrzewania,
ciepej wody uytkowej, ciepa technologicznego i wentylacji. Na rysunku 1
pokazano uproszczony schemat, dwururowego wodnego systemu ciepowniczego oraz zaznaczono miejsca, w ktrych realizowane s poszczeglne etapy

Uproszczony schemat takiego ukadu


pokazano na rysunku 2.
W przypadku centralnego zaopatrzenia w ciepo mona wyrni nastpujce etapy regulacji:
regulacj centraln w rdle ciepa,
regulacj miejscow w wzach ciepowniczych,
regulacj indywidualn w ogrzewanych pomieszczeniach.
Natomiast w instalacjach zasilanych
z wasnych rde ciepa, wyrnia si;
regulacj procesu zachodzcego
w kotle,
regulacj parametrw czynnika
grzejnego,
regulacj indywidualn w ogrzewanych pomieszczeniach.
1.1. Zasady regulacji centralnej

Rys. 1. Uproszczony schematu dwururowego


wodnego systemu ciepowniczego; I regulacja
centralna w rdle ciepa, II regulacja hydrauliczna w przepompowni, III regulacja miejscowa w wzach ciepowniczych, IV regulacja indywidualna u odbiorcy ciepa, 1 pompy sieciowe w rdle ciepa, 2 stacja wymiennikw,
3 koty szczytowe, 4 stacja przygotowania
wody uzupeniajcej, 5 pompy uzupeniajce,
6 pompy w przepompowni, 7 wze centralnego ogrzewania, 8 wze ciepej wody uytkowej, 9 grzejnik

Rys. 2. Schemat ukadu regulacji temperatury


zasilania instalacji c.o, z kotowni lokalnej:
K kocio, c.o. instalacja centralnego ogrzewania, m x strumie masy czynnika grzejnego, tx temperatura czynnika grzejnego

regulacji. W przypadku zasilania z indywidualnych rde ciepa, regulacja


obejmuje tylko procesy zachodzce
w kotle oraz instalacje wewntrzne.

CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 2/2008

W budowanych obecnie systemach


ciepowniczych odlego midzy rdem ciepa, a najdalej pooonym odbiorc moe wynosi nawet kilkanacie
kilometrw. W tak rozlegych systemach, w rnych jego punktach mog
panowa rne warunki meteorologiczne. Dotyczy to gwnie obszarw
o zrnicowanej topografii. Z tego te
wzgldu regulacja centralna nie moe
zapewni odpowiednich parametrw
czynnika grzejnego dla wszystkich odbiorcw ciepa.
Centralna regulacja parametrw
czynnika grzejnego prowadzona w rdle ciepa dla systemw zautomatyzowanych jest regulacj jakociowo-ilociow polegajc na rwnoczesnej
zmianie zarwno temperatury, jak
i strumienia czynnika grzejnego dostarczonego do obiektu. Na og w miastach ciepo jest dostarczane do budynkw za porednictwem dwururowych
sieci ciepowniczych, przy czym jest
ono przeznaczone na potrzeby centralnego ogrzewania oraz ciepej wody
uytkowej. Minimalna temperatura zasilania czynnika grzejnego na potrzeby
centralnego ogrzewania moe wynosi
20 C, jednak ze wzgldu na to, e wymagana temperatura ciepej wody uyt7

CIEPOWNICTWO

Ukady regulacji procesw cieplnych w budynkach


oraz ich waciwoci

kowej powinna wynosi 55 C, przyjmuje si, e minimalna temperatura


czynnika grzejnego nie powinna by
nisza ni 70 C. Na skutek tego, na
wykresie regulacyjnym pojawia si
charakterystyczne zaamanie, z ktrego
wynika, e powyej okrelonej temperatury zewntrznej, temperatura na zasileniu czynnika grzejnego powinna
mie warto sta.
1.2. Zasady regulacji instalacji centralnego ogrzewania

Zasada regulacji instalacji centralnego ogrzewania nie zaley od rodzaju


rda ciepa. W przypadku regulacji
temperatury w ogrzewanych pomieszczeniach, mona wyrni nastpujce
sposoby regulacji:
regulacj staowartociow, ktrej
zadaniem jest utrzymanie staej temperatury w ogrzewanych pomieszczeniach, niezalenie od wystpujcych
zakce,
regulacj programow, ktrej zadaniem jest realizacja zadanego programu czasowego zmian wielkoci regulowanej,
stabilizacj komfortu cieplnego
w celu uwzgldnienia wszystkich wielkoci wpywajcych na, tzw. temperatur odczuwaln.
Do realizacji podanych sposobw regulacji stosuje si nastpujce zasady
regulacji:
regulacja w zalenoci od temperatury w pomieszczeniu reprezentatywnym. W tym przypadku czynnik pomiaru wielkoci regulowanej umieszczony
jest w wybranych pomieszczeniach
i utrzymuje w nim zadan temperatur
niezalenie od strat mocy cieplnej
w pozostaych pomieszczeniach. Zalet
tego rozwizania jest to, e uwzgldnione s rzeczywiste warunki panujce
w danym pomieszczeniu. Jeli natomiast w danym budynku wystpuj pomieszczenia o rnicym si znacznie
zapotrzebowaniu na ciepo w stosunku
do pomieszczenia reprezentatywnego,
wwczas nie mona stosowa tej zasady regulacji. Ten system nadaje si do
budynkw maych, np. domkw jednorodzinnych bd do budynkw mieszkalnych czy administracyjnych, w ktrych zastosowano regulacj strefow,
regulacja w zalenoci od zmian
temperatury zewntrznej. Jest to, tzw.
regulacja nadna (zwana czsto potocznie jako pogodowa), w ktrej wielkoci regulowan jest temperatura zasilania czynnika grzejnego w instalacji
wewntrznej centralnego ogrzewania,
wartoci zadajc natomiast jest zmienna temperatura zewntrzna. Zadaniem
8

Rys. 3. Wykres jakociowej regulacji c.o:


tz temperatura zasilania, tzew temperatura
zewntrzna

ukadu regulacji jest realizacja wykresu


regulacyjnego instalacji wewntrznej
(rys. 3). Zaleno midzy temperatur
zewntrzn a temperatur zasilania jest
dostosowana do wymaganych parametrw instalacji centralnego ogrzewania,
rodzaju zastosowanego ogrzewania, rodzaju grzejnikw, itp. Rzeczywiste charakterystyki regulacyjne s liniami
krzywymi, przy czym najwiksze pochylenie wystpuje dla temperatury
+20 C. W obecnie stosowanych regulatorach charakterystyki te mona dowolnie nastawia,
regulacj w zalenoci od zmian
temperatury zewntrznej z uwzgldnieniem dodatkowych wielkoci zakcajcych, takich jak: promieniowanie soneczne, prdko wiatru oraz wilgotno powietrza. Zarwno ten rodzaj
regulacji jak rwnie opisany wyej,
nie zapewnia utrzymania staej, wymaganej temperatury we wszystkich pomieszczeniach. Aby przynajmniej
czciowo uwzgldni warunki panujce w budynku, instaluje si jeden czujnik w wytypowanym pomieszczeniu.
Korzystniej jest, jeli zainstaluje si
kilka takich czujnikw. Dodatkowo takie rozwizanie zapewnia moliwo
realizacji optymalnej regulacji programowej.
Istotn cech regulacji programowej
jest dopuszczenie do pewnych waha
temperatury wewntrznej, zgodnie z zadanym programem czasowym. Regulacja programowa jest szczeglnie zalecana w budynkach uywanych okresowo, gdy moe si przyczyni do
znacznego oszczdzenia energii na skutek obnienia temperatury w godzinach
popoudniowych i nocnych oraz w czasie dni wolnych od pracy.
Jeeli dodatkowo istnieje moliwo
zmniejszenia mocy cieplnej na potrzeby centralnego ogrzewania w okresie
szczytowego rozbioru ciepej wody
uytkowej, to ma to dodatkowo znaczenie czysto praktyczne, gdy pozwala na

bardziej stabiln prac sieci ciepowniczej.


W przypadku budynkw mieszkalnych, program czasowy regulacji temperatury bdzie zalea od dnia tygodnia. Inny bdzie program dla dni roboczych, inny natomiast dla dni wolnych
od pracy. Rodzaj realizowanego programu gwnie zaley od sposobu regulacji centralnej. W tym przypadku wane
jest czy istnieje w systemie ciepowniczym pewna nadwyka mocy potrzebna do szybkiego podwyszenia
temperatury wewntrznej. Jeli ten warunek nie bdzie speniony, wtedy regulacja programowa bdzie powodowaa
obnienie temperatury w godzinach
rannych i odczucie pewnego dyskomfortu cieplnego.
Rodzaj realizowanego programu
w znacznym stopniu zaley od waciwoci cieplnych ogrzewanego budynku
i musi by indywidualnie ustalany. Bdzie si on zmienia wraz ze zmianami
temperatury zewntrznej. Wynika to
z nastpujcego faktu. Dyspozycyjna
moc cieplna wza jest sum mocy najczciej na cele centralnego ogrzewania
oraz ciepej wody uytkowej. W czasie,
gdy zapotrzebowania na cele centralnego ogrzewania nie pokrywa si z zapotrzebowaniami na cele ciepej wody,
wwczas cz mocy z c.w.u. moe by
przejta na c.o. Jak bowiem wiadomo
rednie zapotrzebowanie na moc na cele c.o. jest zmienne w cigu roku natomiast na cele c.w.u. jest stae Dla niskiej
temperatury zewntrznej decydujcym
staje si zapotrzebowanie na cele c.o.
Obecnie s dostpne odpowiednie
urzdzenia do optymalizacji procesw
ogrzewania programowego. Mog to
by oddzielne urzdzenia wsppracujce ze standardowymi regulatorami
lub te stanowice jedn cao i wwczas proces optymalizacji jest jedn
z funkcji sterownika. Waciwy efekt
optymalizacji mona uzyska tylko
wwczas, gdy poszczeglne pomieszczenia lub grupy pomieszcze s wyposaone w dodatkowe urzdzenia regulacyjne, np. termostatyczne regulatory
grzejnikowe bd ukady regulacji strefowej, aby unikn przegrzewania pomieszcze.
W ostatnim czasie s powszechnie
dostpne regulatory DDC z mikroprocesorami. S one szczeglnie zalecane
dla budynkw uytkowanych okresowo, np.: komunalnych (szkoy, biura),
a take przemysowych z kilkoma obwodami regulacji. Regulatory DDC
oprcz realizacji podstawowych funkcji, pozwala dodatkowo na adaptacj
charakterystyki ogrzewania w celu dopasowanie jej do rzeczywistej charakte-

CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 2/2008

rystyki budynku. Odpowiedni program


wprowadzony do mikrokomputera pozwala na cig identyfikacje obiektu
w celu uzyskania regulacji optymalnej.
Podstaw do okrelenia waciwoci
obiektu regulacji jest pomiar temperatury zewntrznej, temperatury w pomieszczeniu, a take parametrw cieplnych rda ciepa. Na podstawie tych
danych okrelany jest optymalny czas
wyczenia ogrzewania zapewniajcy
minimalne zuycie ciepa przy jednoczesnym zapewnieniu odpowiedniej
wartoci wielkoci regulowanej. Podczas przerwy w uytkowaniu budynku,
ledzona jest zmiana temperatury wewntrznej. Jeli spadnie ona poniej minimalnej wartoci zadanej, wtedy na
krtki okres nastpuje ponowne uruchomienie ogrzewania. Przebieg zmian
temperatury w pomieszczeniu w ukadzie z regulatorem DDC z funkcj
optymalizacyjn pokazano na rys. 4, li-

Rys. 4. Przebieg zmian temperatury wewntrznej w ukadzie regulacji z optymalizacj i bez;


przebieg zmian w ukadzie z optymalizacj:
przebieg zmian w ukadzie bez optymalizacji, w, z czas wyczania i wczania ogrzewania w ukadzie z optymalizacj, w1, z1 czas
wyczania i wczania ogrzewania w ukadzie
z regulatorem bez funkcji optymalizacji

ni przerywan narysowano zmian


temperatury wewntrznej w ukadzie
z regulatorem bez funkcji optymalizacji, natomiast lini cig z optymalizacj. Pole zakreskowane jest proporcjonalne do iloci energii dodatkowo
zaoszczdzonej w czasie przerwy
w ogrzewaniu. Wany jest zarwno czas
wyczenia ogrzewania jak i ponownego wczenia, zapewniajcy uzyskanie
wymaganej temperatury wewntrznej
w zadanych godzinach. Jeli temperatura powietrza zewntrznego jest bardzo
niska, wwczas czas penego zaczenia
ogrzewania po okresie przerwy powinien by nieco wczeniejszy.

2. Komputerowe ukady
sterowania
W cyfrowych ukadach automatyki
stosowane s dwie podstawowe struktury ukadw regulacji:
ukad regulacji cyfrowej nadrzdnej
(Supervisory Control, SetPoint Control, SPC), ktry charakteryzuje si
tym, e system cyfrowy nastawia warto zadan regulatora analogowego
sterujcego elementem wykonawczym.
Wielko wartoci zadanej obliczona
jest w komputerze wedug wprowadzonego algorytmu oraz na podstawie pomiaru wielkoci charakterystycznych
w obiekcie regulacji,
ukad regulacji cyfrowej bezporedniej DDC (Diect Digital Control),
w ktrej komputer steruje obiektem regulacji bezporednio oddziaujc na
czony wykonawcze. Ukad ten charakteryzuje si tym, e wielko regulowana w postaci analogowej, przetwarzana
jest w dyskretnych chwilach czasowych, najczciej periodycznie na sygna cyfrowy, ktry jest przetwarzany
zgodnie z zaprogramowanym algorytmem regulacji. Obliczone w komputerze (mikrokomputerze, sterowniku)
zmiany sterujce s z kolei przetwarzane na sygnay dogodne do sterowania
elementami wykonawczymi.
Obecnie s stosowane struktury bezporedniej regulacji cyfrowej DCC.
Od niedawna ten rodzaj sterowania zaczyna by powszechnie wprowadzany
w systemach ciepowniczych. Regulacja DCC umoliwia realizacj tych
wszystkich zada co regulacja tradycyjna analogowa, a ponadto rwnie takich zada jak sterowanie optymalne,
programowe, kaskadowe i inne.
Podstawowym elementem sterowania DCC jest komputer lub mikrokomputer. Jednak oprcz standardowego
wyposaenia w postaci urzdze wejcia-wyjcia i pamici zewntrznych
potrzebne s jeszcze dodatkowe elementy umoliwiajce wprowadzenie
danych z obiektu oraz wyprowadzenie
sygnaw sterujcych. Poza tym potrzebne jest rwnie odpowiednie oprogramowanie specjalistyczne dla danego
procesu, ktre pozwoli na realizacj
konkretnego algorytmu sterowania.
Wielkoci mierzone w obiekcie regulacji maj zwykle przebieg analogowy
i w takiej postaci nie nadaj si do dalszej obrbki w mikrokomputerze. Musz by one przetworzone na sygna cyfrowy. Do tego celu su przetworniki
analogowe A/C, przy czym sygna analogowy dopywajcy do przetwornika
powinien by w postaci standardowej,
np.: od 0 do 10 V prdu staego, bd

CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 2/2008

od 0 (4) do 20 mA. W przypadku czujnikw oporowych wysyany jest okresowo prd stay od 1 do 4 mA i mierzony jest spadek napicia na tym oporze.
Kady z sygnaw analogowych przetwarzany jest na sygna cyfrowy. W cyfrowych ukadach sterowania stosowane s dwa rozwizania tego problemu.
W pierwszym przypadku, kada z mierzonych wielkoci analogowych przetwarzana jest w niezalenym przetworniku A/C. Jest to rozwizanie kosztowne, gdy cena takich przetwornikw
jest znaczna. Z tego powodu w regulatorach cyfrowych przeznaczonych do
ciepownictwa stosuje si inne rozwizania wykorzystujc do tego celu multiplekser, ktry jest urzdzeniem przeczajcym. Do jednego przetwornika
A/C doprowadzane s kolejno poszczeglne sygnay pomiarowe. Czas jednego cyklu w jakim doprowadzone s
wszystkie mierzone wielkoci zaley
od szybkoci procesora oraz liczby tych
wielkoci. Na og przyjmuje si, e do
jednego przetwornika moe by doprowadzone nie wicej ni 16 wielkoci
wejciowych i wwczas czas tego
cyklu wynosi od 0,5 do 120 s. W przypadku obiektw regulacji o maych staych czasowych czas ten powinien by
krtki.
Po przetworzeniu wielkoci pomiarowych, nastpuje obliczenie odpowiednich sygnaw sterujcych zgodnie z zadanym algorytmem. Sygnay te
obliczone w mikrokomputerze maj
przebieg binarny i dlatego wymagaj
odpowiednich przetwornikw cyfrowo-analogowych C/A umieszczonych
na wyjciu. Jeden regulator DCC obsuguje zwykle kilka obwodw regulacji, a co za tym idzie steruje kilkoma
zespoami wykonawczymi. W obecnych rozwizaniach stosuje si niezaleny przetwornik C/A do kadego siownika. W urzdzeniach ciepowniczych siowniki maj silniki nawrotne
sterowane sygnaami -1, 0, +1 i wwczas przetworniki wyjciowe s przekanikami dwustanowymi. Bywaj
rwnie rozwizania z multiplekserem
po stronie wyjciowej, jednak wystpuj dosy rzadko. W niedalekiej przyszoci prawdopodobnie pojawi si siowniki z wejciem cyfrowym, gdy
prace badawcze prowadzone s w tym
kierunku.
Interfejs umoliwia poczenie
z urzdzeniami zewntrznymi, takimi
jak: drukarki, plotery, modemy, sieci,
itp. Mona wwczas t drog przesya
sygnay majce posta binarn, np.: powodujce sterowanie przekanikw
pomp, wczenie bd wyczenie lampek kontrolnych.
9

Gwne dziaanie regulatora cyfrowego polega na wytworzeniu odpowiedniego sygna sterujcego na wyjciu, zalenie od przyjtego algorytmu
regulacji. W oglnym przypadku moe
to by regulacja typu P, PI lub PID. Regulatory cyfrowe stosowane w ukadach ciepowniczych maj zwykle
struktury PI, dla ktrej sygna sterujcy
okrelony jest zalenoci:
t

1
x ( t ) = x 0 + k p e ( t ) + e ( t ) dt ,
Ti 0

gdzie:
x(t) sygna sterujcy,
x0 warto sygnau sterujcego dla
odchyki rwnej zero,
e(t) odchyka regulacji,
kp wspczynnik wzmocnienia regulatora,
Ti czas akcji cakujcej.
Jak zaznaczono wczeniej regulator
ten moe realizowa dowolne algorytmy wprowadzone do programu sterowania.
Uzyskanie odpowiednich jakoci regulacji wymaga dobrania okrelonych
nastaw regulatora. Do tego celu stosuje
si zwykle metody podobne jak
w przypadku regulatorw analogowych z t tylko rnic, e wspczynnik wzmocnienia naley przyjmowa
nieco wikszy, zalenie od czasu cyklu
multipleksera

3. Technika sterowania cyfrowego


procesw cieplnych
w budynkach
Budowane obecnie regulatory cyfrowe zwane czsto sterownikami, przeznaczone do ciepownictwa mog obsugiwa pojedyncze typowe wzy ciepownicze jedno i wielofunkcyjne. S
stosowane rwnie w kompleksach budynkw i wwczas mona je poczy
we wspln sie miejscow (C-bus),
bd modemow o dowolnym zasigu.
Niezalenie od producenta, regulatory
cyfrowe dostpne na naszym rynku pozwalaj na realizacj podobnych algorytmw sterowania. S sterowniki,
w ktrych typowe struktury s ju zaprogramowane i zapisane w pamici
EPROM mikrokomputera. Czciej
jednak produkowane s, tzw. sterowniki swobodnie programowalne, ktre
wymagaj wprowadzenia programu
przez uytkownika. Wprowadzenie
programu sterowania nie wymaga znajomoci zasad programowania numerycznego. Producenci cyfrowych systemw sterujcych opracowali programy
aplikacyjne na komputery PC z gotowymi bibliotekami do standardowych
zastosowa, ktre s bardzo proste do
10

wykorzystania. Opracowany t metod


program sterujcy naley zapisa do
pamici EPROM mikrokomputera.
Uruchomienie sterownika wymaga tylko wprowadzenia niezbdnych danych
dotyczcych parametrw sterowanego
procesu, programw czasowych, nastaw regulatorw, itp.
W przypadku instalacji centralnego
ogrzewania, algorytm sterowania pozwala na wprowadzenie nastpujcych
funkcji:
regulacj nadn temperatury zasilania czynnika grzejnego instalacji
wewntrznej w funkcji temperatury powietrza zewntrznego,
nastawienie charakterystyki regulacji instalacji centralnego ogrzewania,
przez wprowadzenie odpowiedniego
pochylenia krzywej,
nastawienie maksymalnej dopuszczalnej temperatury czynnika grzejnego
na wypywie z wymiennika, bd wprowadzenie tak zwanej dolnej krzywej regulacyjnej bdcej funkcj temperatury
powietrza zewntrznego. Ten rodzaj regulacji jest bardzo wany w systemach
zasilanych z EC, gdy wysoka temperatura powrotu wpywa na zmniejszenie
oglnej sprawnoci energetycznej EC,
regulacj optymaln w przypadku
budynkw uytkowych okresowo. Na
podstawie identyfikacji obiektu obliczany jest czas zaczania i wyczania
ogrzewania w taki sposb, aby zapewni wymagan temperatur w ogrzewanych budynkach w zaprogramowanych
godzinach,
adaptacj charakterystyki regulacyjnej ogrzewania do rzeczywistej charakterystyki budynku. Realizacja tej
funkcji wymaga pomiaru temperatury
powietrza w ogrzewanym budynku,
ograniczenie maksymalnej i minimalnej temperatury wody zasilajcej
i powrotnej w instalacji wewntrznej
centralnego ogrzewania,
ograniczenie wpywu gwatownych
zmian powietrza zewntrznego. Istnieje
moliwo ustawienia maksymalnych
dopuszczalnych zmian temperatury zewntrznej niezalenie od zmian rzeczywistych, zmniejszajc w ten sposb
zbyt due zmiany obcienia w systemie ciepowniczym,
wprowadzanie programw czasowych dobowych, tygodniowych i rocznych,
zabezpieczanie przeciwmrozowe.
Jeli temperatura powietrza zewntrznego obniy si do okrelonej wartoci
(np.: -3 C), wwczas wczona jest na
stae pompa obiegowa w instalacji centralnego ogrzewania,
Rodzaj algorytmu sterownia ciepej
wody uytkowej zaley od jego struktu-

ry, a wic od tego czy jest to wze jednostopniowy, czy dwustopniowy, szeregowy czy rwnolegy, z zasobnikiem
bd bez. Do najwaniejszych funkcji
wprowadzanych do programu mona
zaliczy:
nastawienia priorytetu dla wza
ciepej wody uytkowej, przez okresowe ograniczenie mocy cieplnej wza
centralnego ogrzewania,
sterowanie prac pomp adujcych
i cyrkulacyjnych,
zabezpieczenie przed przekroczeniem zadanej maksymalnej temperatury
ciepej wody uytkowej,
dobr parametrw nastaw regulatora.
W wzach technologicznych (np.:
wentylacji nawiewnej) istnieje moliwo wprowadzania podobnych programw do tych, ktre zostay zamieszczone wyej.
Regulacja DDC jest stosowana w wzach ciepowniczych, kotowniach,
ciepowniach, elektrociepowniach oraz
w sieciach ciepowniczych i przepompowniach. Natomiast w pojedynczych
pomieszczeniach w dalszym cigu instaluje si regulatory analogowe (np.:
termostatyczne regulatory grzejnikowe). Jest to spowodowane zbyt wysokimi kosztami urzdze pracujcych
w systemie DDC. Naley jednak
stwierdzi, e tylko kompleksowa regulacja DDC obejmujca rdo ciepa,
sie przesyow, wze ciepowniczy
i indywidualne ogrzewane pomieszczenie zapewnia odpowiedni jako procesu oraz minimalne zuycie energii.
Ukady DDC pojedynczych wzw
ciepowniczych mona czy w systemy sieciowe, ktre mog by dostpne
z dowolnego miejsca jeli zastosuje si
moduy komunikacyjne. Centralny komputer zainstalowany w systemie pozwala na komunikacj z dowolnym mikrokomputerem. Poczenie w jedn sie
regulatorw DDC zainstalowanych
w poszczeglnych wzach ciepowniczych umoliwia sta komunikacj
z systemem. Do transmisji danych na
wiksze odlegoci mona korzysta
z sieci telekomunikacyjnej poczonej
z sieci komputerow za pomoc modemw. Istnieje rwnie moliwo
przekazywania danych drog radiow.
W przypadku sieci obejmujcej jeden
budynek, poszczeglne regulatory DDC
mog by poczone ze sob na trzy
rne sposoby, a mianowicie wg struktury gwiadzistej, piercieniowej bd
liniowomagistralnej. Najkorzystniejsza jest struktura liniowo-magistralna,
ktra rwnie nazywana jest struktur
drzewa. Umoliwia atw rozbudow
w przypadku podczenia nowych regulatorw DDC. Struktura piercieniowa

CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 2/2008

wymaga doprowadzenia do kadego regulatora dwch przewodw i z tego


powodu jest ona drosza. Kable stosowane w sieciach mog by w postaci
skrtki, czyli podwjnego skrconego
przewodu miedzianego, lub koncentryczne.

w czasie eksploatacji nie wykorzystuje


si wszystkich moliwoci stosowanych urzdze sterujcych, potwierdzaj to badania przeprowadzane w ukadach rzeczywistych.

4. Zakoczenie

[1] ASHRAE 2002 Handbook. Fundamentals,


American Society of Heating, Refrigerating
and Air Conditioning Engineers, Inc.
[2] ASHRAE 2002 Handbook. HVAC Systems
and Applications, American Society of Heating, Refrigerating and Air Conditioning Engineers, Inc.

Zmniejszenie zuycia energii oraz


poprawa jakoci procesw cieplnych
w budynku jest moliwe jedynie
w przypadku zastosowania nowoczesnych rozwiza ukadw regulacji,
wyposaonych w sterowniki cyfrowe.
W istniejcych ukadach zbyt ma
wag przywizuje si do odpowiedniego nadzoru nad ukadami sterowania
oraz nie stosuje si zarzdzania energi,
na skutek czego nie uzyskuje si penych efektw ekonomicznych. Ponadto

LITERATURA

[3] Chmielnicki W. J.: Sterowanie moc w budynkach zasilanych z centralnych rde ciepa,
PAN. Studia z zakresu inynierii nr 41, Warszawa 1996
[4] Chmielnicki W. J.: Ciepownictwo Poradnik.
Regulacja automatyczna urzdze ciepowniczych, Fundacja Rozwoju Ciepownictwa
UNIA CIEPOWNICTWA. Warszawa
1997
[5] Junker B.: Regulacja urzdze wentylacyjnych i klimatyzacyjnych, Arkady, Warszawa
1980
[6] Wrstlin D.: Regulacja urzdze ogrzewczych
wentylacyjnych i klimatyzacyjnych, Arkady,
Warszawa 1978

Uwaga Czytelnicy!
Zamawiajc papierow prenumerat miesicznika
CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA
zyskacie bezpatny dostp do pozostaych elektronicznych publikacji tego czasopisma z lat 2004-2006.

www.sigmanot.pl
Najwiksza baza artykuw technicznych online!

(dalszy cig ze str. 4)

Inne rda wsparcia dla przedsibiorstw ciepowniczych


Program Operacyjny Infrastruktura i rodowisko nie jest
jedynym moliwym rdem finansowania przedsiwzi
w obszarze ciepownictwa (rys 4).
Inne rda finansowania maj szczeglne znaczenie dla
projektw, ktre nie speniaj podstawowego kryterium minimalnej wartoci 5 mln z, ktre stawiane s w ramach Priorytetw 10 i 11.
Obecnie cze przedsibiorstw ciepowniczych w duym
zakresie korzysta z dofinansowania z funduszy w ramach
Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego3).
Wrd 696 zarejestrowanych wnioskw zoonych w ramach Priorytetu: Ochrona rodowiska, w tym rodowiska ludzkiego, przez m.in. redukcj zanieczyszcze i promowanie odnawialnych rde energii na licie rekomendowanej (zatwierdzonych przez Komitet Sterujcy 27 lipca
2006 r.) znalazo si 7 wnioskw zoonych przez przedsibiorstwa ciepownicze (tab.).

Podsumowanie
Zmiany w polskim ciepownictwie zmierzaj do modernizacji i rozbudowy usug infrastrukturalnych oraz usprawniania systemu ciepowniczego przez wymian sieci kanaowych na sieci preizolowane (z dostosowywaniem ich red3)

Pochodzcych od darczycw z Norwegii, Islandii i Lichtensteinu.

CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 2/2008

nic do zmieniajcego si zapotrzebowania na ciepo). Coraz


wiksz wag przywizuje si rwnie do zrwnowaonego
wykorzystania zasobw naturalnych, zarwno przez zakady
przemysowych, jak i pojedyncze gospodarstwa. Promowane jest wykorzystywanie energooszczdnych technologii
i urzdze w przemyle, energetyce i gospodarce komunalnej. Szybko, z jak uda si te zmiany zrealizowa, bdzie
wprost proporcjonalna do sprawnoci w pozyskiwaniu rodkw pomocowych pochodzcych z Unii Europejskiej.
LITERATURA
[1] Janasz W.: (red.) Zarys strategii rozwoju przemysu, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2006
[2] Piontek B.: Rozwj zrwnowaony i trway w miernikach oraz systemach sprawozdawczoci, Wysza Szkoa Ekonomii i Administracji
w Bytomiu, Bytom 2002
[3] Piontek F. i B.: Podstawy ekonomii menaderskiej Globalizacja
a rozwj zrwnowaony i trway, Prace naukowe Wyszej Szkoy Ekonomii i Administracji w Bytomiu nr 1, Bytom 2003
[4] Piontek B.: Koncepcja rozwoju zrwnowaonego i trwaego Polski,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002
[5] Papuziski A.: (red.) Zrwnowaony rozwj od utopii do praw czowieka, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 2005
[6] Zabocki G.: Rozwj zrwnowaony idee, efekty, kontrowersje, Rozprawa habilitacyjna, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikoaja Kopernika
Toru 2002
[7] Makowski S.: Aktualne problemy polskiego ciepownictwa, X Forum
Ciepownikw Polskich, Midzyzdroje 2006
[8] Konferencja konsultacyjna Wsparcie sektora energetyki w Programie
Operacyjnym Infrastruktura i rodowisko w ramach Narodowej Strategii Spjnoci 2007-2013 Warszawa, 26 wrzenia 2006
[8] http://www.eog.pl/,
[9] http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/,
[10] http://www.mos.gov.pl/
[11] http://ec.europa.eu/environment/news/efe/25/article_4280_pl.htm
z dnia 04.04.2007

11

You might also like