Rys. 5.

Mikrostruktury wycinkw: a wery (mikroskop optyczny, stan trawiony wod krlew), b wada powierzchniowa (SEM), c fragmenty powierzchni z widocznymi pksk, pow. 100
niciami poprzez ziarna (SEM)

w czasie pracy materia mieszka podlega korozji elektrochemicznej, wskutek czego na powierzchni powstay liczne, czsto
bardzo gbokie zagbienia, tzw. wery punktowe, wiadczce
o procesie korozji werowej, rys. 5a, co w konsekwencji mogo
rwnie doprowadzi do perforacji blach (korozj werow wywouj jony chloru, jodu, bromu i fluoru, a zapobiega jej do pewnego
stopnia zwikszona zawarto chromu, ale przede wszystkim dodatki molibdenu),
obserwacje mikrostruktury w stanie trawionym i nie trawionym uwidoczniy wystpowanie licznych powierzchniowych wad
materiaowych blach, rys. 5b,
z analizy liniowej rozkadu chromu i niklu, wykonanej za pomoc spektrometru EDXS, wynika, e badany materia nie podlega korozji midzykrystalicznej (czsto jest ona przyczyn pkni
austenitycznych stali nierdzewnych, a jej przyczyn jest zuboenie
przygranicznych stref ziaren austenitu w chrom, w wyniku czego
korozja postpuje w gb materiau granicami ziaren, co osabia ich
spjno, powodujc gwatowny spadek wytrzymaoci i cigliwoci materiau),
zaobserwowane pknicia materiau mieszka sprystego, przebiegajce przez ziarna, rys. 5c, wskazuj, e podlega on obok korozji werowej rwnie korozji napreniowej, bdcej wynikiem dzia-

ania napre (w tym wasnych, wywoanych np.

zginaniem na zimno), przy jednoczesnym oddziaywaniu chemicznym otaczajcego rodowiska korozyjnego (gwnie roztworw chlorku magnezu, wapnia i sodu, roztworw alkalicznych lub wody, zawierajcej takie zanieczyszczenia, przy czym substancje
te mog by nieszkodliwe, jeeli napre brak).
Jako uzupenienie naley doda, e powierzchnie
poszczeglnych blach czci A mieszka sprystego,
charakteryzoway nie tylko lady korozji, ale take
przebarwienia. Wynika std, e woda, ktra stanowia orodek korozji, bya obecna pomidzy jego
warstwami. Mona domniemywa, e przyczyn jej
przedostawania si w te miejsca mg by bd
w procesie wytwarzania kompensatora.

Wnioski
Nieszczelnoci kompensatora mieszkowego, o charakterze
wzdunego rozerwania jego fal po ok. 12 latach eksploatacji, towarzyszyy bardzo liczne uszkodzenia korozyjne oraz pknicia,
przy czym na kolejnych warstwach, poczynajc od zewntrznej,
ich intensywno zmniejszaa si.
Stwierdzone rnice czynnych dugoci mieszkw sprystych
obu czci kompensatora wskazuj na nierwnomierno przejmowanych wydue rurocigu przesyowego i na moliwe przekroczenia w pewnych przypadkach krytycznego zakresu odksztace
w uszkodzonej czci kompensatora.
Przeprowadzone badania wykazay, e materia z jakiego wykonano mieszki spryste kompensatora to austenityczna stal nierdzewna 0H18N9.
Bezporedni przyczyn licznych pkni i werw korozyjnych
blach mieszka sprystego kompensatora, ktre w konsekwencji
spowodoway jego rozerwanie wskutek osabienia materiau, bya
korozja napreniowa wywoana rwnoczesnym dziaaniem napre i orodka sprzyjajcego korozji elektrochemicznej, ktrym bya woda zalegajca w okresie eksploatacji pomidzy poszczeglnymi warstwami.


Analiza celowoci zastpienia grzewczego wza grupowego,

wzami indywidualnymi zlokalizowanymi w budynkach
Dr in. BOGUSAW MALUDZISKI
Mgr in. KRZYSZTOF MARENDZIUK
KONRAD MARENDZIUK

Przedstawiono analiz modernizacji systemu zasilania osiedla

w ciepo z miejskiej sieci ciepowniczej. Grupowe stacje wymiennikw zostay zastpione ukadem sieci niskoparametrowych wykonanych w technologii tradycyjnej kanaowej. Modernizacja gospodarki cieplnej analizowanego osiedla zakada
likwidacj istniejcej grupowej stacji wymiennikw ciepa
wraz z sieciami niskoparametrowymi. Nowe projektowane rozwizanie przewiduje zastosowanie kompaktowych wymiennikowych wzw cieplnych w poszczeglnych budynkach, zasilanych wod o wysokim parametrze i transformujcych j na niski parametr.
TASZE w eksploatacji systemy ciepownicze, nisze koszty
eksploatacji budynkw, oszczdzanie energii to potrzeba czasu,
wymg stawiany zarwno przedsibiorstwom ciepowniczym jak
wacicielom i eksploatatorom budynkw. Odbiorcy ciepa zaczli

zwraca uwag na pozyskiwanie rde ciepa inaczej, zwaszcza

pod ktem niezawodnoci dostawy ciepa, jego bezpieczestwa,
a take koszty.
Podobnie chcc pozosta konkurencyjnym na rynku ciepa,
przedsibiorstwa energetyczne dochodziy do podobnych wnioskw zmieniajc gospodark ciepln swoich zasobw, podejcie do
klienta, otwarto na zachodzce zmiany w otoczeniu i gospodarce
ciepowniczej.
Jednym z elementw tych zmian jest problematyka modernizacji gospodarki cieplnej na wydzielonych obszarach miasta
duych osiedlach mieszkaniowych; zastpienie wza grupowego i rozprowadzajcej ciepo sieci niskoparametrowej o duych rednicach, przez podczenie budynkw bezporednio do
sieci wysokoparametrowej wraz z realizacj wymiennikowych
indywidualnych wzw zlokalizowanych w poszczeglnych budynkach.

44

CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 11/2007

W artykule przeprowadzono analiz porwnawcz: kosztw inwestycyjnych przedsiwzicia, ekonomicznych efektw w zakresie
zaoszczdzonej energii elektrycznej oraz opat za ciepo ponoszonych przez odbiorc ciepa.
Niniejsz analiz przeprowadzono bazujc na obiektach zasilanych z miejskiego systemu ciepowniczego zasilanego z centralnego rda ciepa, z wykorzystaniem danych dystrybutora ciepa, tj. Miejskiego Przedsibiorstwa Energetyki Cieplnej S.A.
w Krakowie.

W celu wyboru optymalnego rozwizania analizowano nastpujce warianty:

Wariant 1 grupowy wze ciepowniczy, ciepo dostarczane do
poszczeglnych budynkw przez sie niskich parametrw. Modernizacja wza grupowego, modernizacja sieci niskich parametrw
w technologii rur preizolowanych.
Wariant 2 likwidacja grupowej stacji wymiennikw, wykonanie indywidualnych wymiennikowych wzw kompaktowych
w kadym budynku. Wykonanie nowej sieci wysokoparametrowych w technologii rur preizolowanych.

Stan istniejcy
Nakady inwestycyjne i koszty eksploatacyjne
Analizie poddano jedno z najstarszych osiedli Nowej Huty, ktre jest zasilane z miejskiej sieci ciepowniczej. Osiedle obecnie zaopatrywane jest w ciepo z miejskiej sieci ciepowniczej przez grupowe stacje wymiennikw ciepa, a ciepo rozprowadzane jest
przez ukad sieci niskoparametrowych, wykonanych w technologii
tradycyjnej kanaowej. Ciepo do 18 budynkw przesyane jest
tylko na potrzeby centralnego ogrzewania bez moliwoci podania
czynnika na potrzeby ciepej wody uytkowej, ktra dla poszczeglnych budynkw wytwarzana jest z wykorzystaniem indywidualnych piecykw gazowych. Bilans potrzeb cieplnych dla stanu istniejcego wg danych eksploatatora wynosi 3,5 MW.

Projektowane rozwizania
Modernizacja gospodarki cieplnej analizowanego osiedla zakada likwidacj istniejcej grupowej stacji wymiennikw ciepa wraz
z sieciami niskoparametrowymi.
Nowe projektowane rozwizanie przewiduje zastosowanie kompaktowych wymiennikowych wzw cieplnych w poszczeglnych
budynkach, zasilanych wod o wysokim parametrze i transformujcych j na niski parametr.
Sieci osiedlowe, ktre bd rozprowadzay czynnik grzewczy to
sieci wysokoparametrowe realizowane w technologii rur preizolowanych.
Przyjte rozwizanie umoliwi dostaw czynnika grzejnego
zarwno na potrzeby centralnego ogrzewania jak i ciepej wody
uytkowej, co przewiduj zaprojektowane rednice, a realizowane wzy jednofunkcyjne bd mogy by rozbudowane
o modu ciepej wody uytkowej po podjciu stosownych decyzji. Projekt i realizacja inwestycji jest tak pomylana i etapowana, aby decyzja o podaniu czynnika do przygotowania ciepej
wody uytkowej z centralnego rda moga by dostosowana do
decyzji waciciela obiektu, realizacji instalacji ciepej wody
uytkowej.
Pierwszy etap niniejszego przedsiwzicia przewiduje wykonanie sieci wysokoparametrowych wraz z jednofunkcyjnymi wymiennikowymi wzami dla centralnego ogrzewania, i takie decyzje eksploatator podj rozpoczynajc systemowy program likwidacji grupowych stacji wymiennikw ciepa.

Zaoenia do oblicze

W tabeli 1 przedstawiono nakady inwestycyjne i koszty

eksploatacyjne obliczone przy zastosowaniu analizowanych wariantw.
TABELA 1. Nakady inwestycyjne (sieci i wzw) i koszty eksploatacyjne

Jednostka

Wariant 1

Dugo sieci
Dn 150 50

Wyszczeglnienie

mm

1523

Dugo sieci
Dn 125 25

mm

Koszt modernizacji sieci

Moc Q c.o.
Moc Q c.o. + c.w.u.
Koszt modernizacji wza
Suma
Roczne zuycie ciepa
Opata za ciepo

z
MW

2 616 646
3,5

z
z
GJ/rok
z/rok
z/rok
%

420 000
3 036 646
30625
1010095

Oszczdnoci

Wariant 2

1163
782 320
3,5
5,6
1 648 276
2430 596
26184
862249
147846
14,6

Uwaga
Przy wyliczaniu opat za ciepo, uwzgldniajc stan istniejcy brak poday w zakresie c.w.u., do celw porwnawczych nie uwzgldniono potrzeb dla
ciepej wody

Analiza porwnawcza
Analiza porwnawcza pokazuje jednoznacznie, e wariant 2,
polegajcy na zasilaniu w ciepo osiedli mieszkaniowych realizujc sieci wysokich parametrw oraz wzy indywidualne w poszczeglnych budynkach jest rozwizaniem korzystniejszym technologicznie i uzasadnionym ekonomicznie. Oszczdnoci ponoszone przez lokatorw wynios w skali roku okoo 14,6%.
Natomiast zmniejszenie nakadw przez przedsibiorstwo eksploatujce z tytuu prowadzonych prac modernizacyjnych wyniesie
60 6050 z.
W ramach wykonywanej analizy porwnano rwnie zuycie
energii elektrycznej w analizowanych wariantach. Zestawienie
zuycia energii elektrycznej i kosztw przedstawiono w tabeli 2
i na rys.

Do oblicze przyjto nastpujce dane i zaoenia:

 zapotrzebowanie na ciepo przyjto na podstawie strat cieplnych budynkw, podanych w dokumentacjach projektowych,
 energia cieplna, elektryczna na podstawie odczytw licznikw,
rejestrowana przez dystrybutora ciepa,
 moc ciepln dla c. w. u przyjto wg dokumentacji projektowej,
zgodnie z PN-92/B-01706 instalacje wodocigowe,
 roczne opaty wyliczono na podstawie obowizujcych cennikw za ciepo i energi
 koszty inwestycyjne przyjto na podstawie obowizujcych
cennikw prac budowlanych i instalacyjnych oraz rednich kosztw materiaw i prac instalacyjno-budowlanych wynikajcych
z przetargw prowadzonych w MPEC S. A w Krakowie,
 do wylicze przy wzach zaoono ok. 10% oszczdnoci
w zuyciu ciepa wynikajcych z zastosowania automatyki pogodowej, uwzgldniono rwnie zmniejszenie strat przesyu
ciepa nowa sieci preizolowan, w stosunku do starej sieci kanaowej.

Na podstawie analizy mona przyj nastpujce wnioski:

 Modernizacja przestarzaych ukadw ciepowniczych opartych na centralnych stacjach ciepowniczych i niskoparametrowych
sieciach rozprowadzajcych ciepo jest nieunikniona,

CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 11/2007

45

TABELA 2. Zuycie i koszty energii elektrycznej (dla wzw)

Wariant 1 wze grupowy

Zuycie energii 61 764 kWh
(roczne)
Koszt

21 595 z/rok

Wariant 2 18 wzw indywidualnych

zuycie energii
(roczne)

32 118

kWh

koszt

12 987

z/rok

Zaoszczdzona energia elektryczna przez przedsibiorstwo eksploatujce w okresie caego roku wyniesie 29 646 kWh/rok, a wynikajce z tego powodu oszczdnoci 8 608 z/rok.

Wnioski

 Efekty modernizacji gospodarki cieplnej dla wydzielonego

ukadu przynosz korzyci zarwno dla:
klienta nisze opaty za ciepo o okoo 14,6%,
przedsibiorstwa ciepowniczego koszty inwestycji spadaj o ok. 20%,
zuycie energii elektrycznej obniy si o ok. 48% rocznie,
 Realne i efektywne oszczdnoci jak i wynikajce korzyci pozwalaj rekomendowa projektowane rozwizania w kadym systemie ciepowniczym,
 Efekty ekonomiczne pozwalaj ubiega si o dofinansowanie
tych przedsiwzi z funduszy pomocowych, rodkw unijnych
i innych.

LITERATURA
Rys. Koszty energii elektrycznej
 Efekty ekonomiczne przedsiwzicia s niezaprzeczalne i przy
jednoczesnej moliwoci odbioru c. w. u., pozwalaj rozpatrywa
zwrot kosztw inwestycji do 15 lat,

[1] Informacje i materiay uzyskane w Miejskim Przedsibiorstwie Energetyki

Cieplnej S.A. w Krakowie
[2] Baza danych w zakresie zuycia energii cieplnej, elektrycznej MPEC S.A.
[3] Cennik za ciepo i usugi obowizujcy od dnia 15.07.2007 r.

Wspdziaanie centralnej regulacji jakociowej

i zaworu termostatycznego w ogrzewaniach z obnieniami nocnymi
Dr in. BOGUSAW MALUDZISKI
Politechnika Krakowska

Przedstawiono problematyk wspdziaania centralnej regulacji jakociowej i zaworu termostatycznego z obnieniami nocnymi. Okazuje si, e nieprawidowe ustawienia regulatorw
pogodowych nie przynosz spodziewanych oszczdnoci ciepa.
W artykule zaproponowano takie ustawienia krzywych obnie nocnych aby moliwe byo uzyskiwanie oszczdnoci.

Obowizujce przepisy [3] nakazuj wyposaa instalacje centralnego ogrzewania w samoczynnie dziaajce urzdzenia do

zmniejszania i odczania dopywu ciepa w zalenoci od temperatury zewntrznej lub innej stosownej wielkoci prowadzcej.
Przez dobr waciwej krzywej grzewczej, dziki pracy regulatora
w zalenoci od warunkw atmosferycznych, uzyskuje si temperatur zasilania zapewniajc rwnowag ciepln (regulacja jakociowa). Najczciej okrelonej temperaturze zewntrznej przyporzdkowana jest zawsze ta sama temperatura wody zasilajcej instalacj niezbdna do osignicia odpowiedniej temperatury
pomieszczenia. Przy malejcej temperaturze zewntrznej i rosncej
temperaturze wody zasilajcej stan rwnowagi termicznej pomieszczenia utrzymuje si na staym poziomie. Najczciej wykorzystywan wielkoci prowadzc dla wymaganego dopasowania
mocy cieplnej do warunkw zewntrznych jest temperatura powietrza zewntrznego. Okrelonej temperaturze zewntrznej jest przyporzdkowana odpowiednia temperatura zasilania instalacji grzewczej, czc pary tych wartoci uzyskuje si, tzw. krzyw grzewcz.
W regulatorach istnieje moliwo wyboru spord wielu krzywych grzewczych reprezentujcych rne obiekty oraz instalacje,
poniewa instalacje grzewcze pracuj w rnych zakresach temperatury dla obiektw o rnych stratach jak i zdolnoci magazynowania ciepa. Krzywe te mona modyfikowa zmieniajc ich kt
pochylenia lub przesuwajc rwnolegle w d dla zapewnienia obnienia nocnego jak i w gr dla potrzeb optymalizacji dobranej
charakterystyki obiektu oraz instalacji.
W regulatorach stosowana jest czsto zmienna warto obnienia nocnego w funkcji temperatury zewntrznej. Regulator automatycznie zmienia warto obnienia nocnego tak, eby moc systemu grzewczego wystarczya do osignicia temperatury dziennej
w pomieszczeniu po nocnym obnieniu, nawet przy relatywnie niskiej temperaturze zewntrznej. Wielko obnienia nocnego zaley od wartoci tumionej temperatury zewntrznej, wedug krzywej
wyznaczonej przez dwa punkty o zmiennych wsprzdnych
(rys. 1). W punkcie najniszej temperatury zewntrznej warto
obnienia nocnego jest rwna zero. Obnienie ronie stopniowo
wraz z temperatur zewntrzn.

46

CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 11/2007

ZASADNICZY wpyw na koszty ogrzewania maj waciwoci

termiczne ogrzewanego obiektu [1], [2]. Drugim czynnikiem determinujcym pniejsze koszty eksploatacyjne s sprawnoci wytwarzania, przesyu, regulacji i wykorzystania. Aby uzyskiwa
optymalne wartoci sprawnoci regulacji musz by zastosowane
regulatory, ktre utrzymuj w instalacji grzewczej temperatur wody nie wysz ni wymagana przy danych warunkach zewntrznych, co realizuje si poprzez centraln regulacj jakociow.
Z tym ukadem regulacji wsppracuj zawory termostatyczne
utrzymujce stale podan w danym pomieszczeniu temperatur.
Przy uyciu zaworw termostatycznych do sterowania temperatur
pomieszczenia, w zalenoci od warunkw atmosferycznych oraz
zmiennoci zyskw, poprawia si jako regulacji, doprowadzajc
przez to do oszczdnoci energii w ogrzewaniu. Systemy regulacji
umoliwiaj rwnie zapewnienie warunkw komfortu cieplnego
korzystnego dla samopoczucia i dla zdrowia czowieka pozwalajc, m.in. na zmian temperatury jego otoczenia w nocy gdy powinna by ona nisza ni w cigu dnia przez realizacj, tzw. obnie nocnych. Obnianie temperatury w nocy ma na celu nie tylko
popraw warunkw higienicznych w czasie snu lecz rwnie
oszczdno ciepa do ogrzewania. Rano temperatura w pokoju powinna osign w krtkim czasie warto przewidzian wymaganiami komfortu dla okresu aktywnoci czowieka.

Regulator pogodowy