Materiay i tworzywa pochodzenia naturalnego

1. Przyporzdkuj opisom odpowiadajce im pojcia. Wpisz litery (AI) w odpowiednie kratki.

A. hydraty
B. zaprawa wapienna
C. zaprawa gipsowa

D. wapno palone
E. wapno gaszone
F. waciwoci sorpcyjne gleby

3 p.

G. prchnica
H. wietrzenie ska
I. degradacja gleby

Im jej wicej w glebie, tym lepsze warunki rozwoju rolin.

Zdolno gleby do pochaniania czsteczek lub jonw z zawiesin znajdujcych si w glebie.
Dugotrwae dziaanie na skay wody, powietrza i temperatury.
Proces niszczenia gleby wskutek nieracjonalnego jej uytkowania i zanieczyszcze.
Tlenek wapnia.
Wodorotlenek wapnia.
Sole uwodnione zawierajce w sieci krystalicznej czsteczki wody.
Mieszanina gipsu palonego i wody.
Mieszanina wapna gaszonego, piasku i wody.
2. Uzupenij oglny podzia surowcw mineralnych.

2 p.

3. Zapisz wzory sumaryczne gwnych skadnikw przedstawionych ska i mineraw.

3 p.

kalcyt

kreda

kwarc

gips

agat

_________________

_________________

_________________

_________________

_________________

4. Uzupenij rwnania reakcji chemicznych. Przy kadym z nich zaznacz nazw procesu, w ktrym ta reakcja
chemiczna zachodzi. Wstaw znak X w odpowiedni kratk.
A. otrzymywanie wapna gaszonego
B. otrzymywanie zaprawy wapiennej
CaO + H2O

C. identyfikacja ska wapiennych

D. otrzymywanie gipsu palonego

___________________________

A/

B/

C/

Ca(OH)2 + SiO2

_______________________ + H2O

A/

B/

C/

CaCO3 + 2 HCl

________________________ + H2O + CO2

A/

B/

C/

A/

B/

C/

2 (CaSO4 2 H2O)

3 p.

T
_____________________ + 3 H2O

5. Uzupenij zdania, zapisujc wzory sumaryczne zwizkw chemicznych lub nazwy odpowiednich rodzajw szka.

2 p.

Podstawowymi surowcami do produkcji szka krzemianowego s: piasek (___________), wapie (_____________) i soda
(__________). ________________________ uzyskujemy, dodajc do masy szklanej tlenki metali (niklu, kobaltu, chromu).
___________________________________________________ pkajc, rozpada si na kawaki o zaokrglonych brzegach.
6. Oblicz zawarto procentow wody w hydracie Na 2SO4 10 H2O (mNa = 23 u, mS = 32 u, mO = 16 u, mH = 1 u).

2 p.

Obliczenia:

Odpowied: Zawarto procentowa wody w hydracie Na2SO4 10 H2O wynosi ___________________________________.

7. Wapie zawiera 83% wglanu wapnia. Oblicz, ile gramw tlenku wapnia mona otrzyma w wyniku praenia 200 g
wapienia (mCa = 40 u, mC = 12 u, mO = 16 u). Zapisz rwnanie tej reakcji chemicznej.
Rwnanie reakcji chemicznej: _________________________________________________________________________
Obliczenia:

Odpowied: Podczas praenia 200 g wapienia mona otrzyma ____________________________________ tlenku wapnia.

3 p.

Grupa B

Materiay i tworzywa
pochodzenia naturalnego
1. Przyporzdkuj opisom odpowiadajce im pojcia. Wpisz litery (AI) w odpowiednie kratki.
A. wapno palone
B. zaprawa wapienna
C. prchnica

D. hydraty
E. wietrzenie ska
F. degradacja gleby

3 p.

G. zaprawa gipsowa
H. wapno gaszone
I. waciwoci sorpcyjne gleby

Im jej wicej w glebie, tym lepsze warunki rozwoju rolin.

Zdolno gleby do pochaniania czsteczek lub jonw z zawiesin znajdujcych si w glebie.
Dugotrwae dziaanie na skay wody, powietrza i temperatury.
Proces niszczenia gleby wskutek nieracjonalnego jej uytkowania i zanieczyszcze.
Tlenek wapnia.
Wodorotlenek wapnia.
Sole uwodnione zawierajce w sieci krystalicznej czsteczki wody.
Mieszanina gipsu palonego i wody.
Mieszanina wapna gaszonego, piasku i wody.
2. Uzupenij podzia surowcw mineralnych ze wzgldu na zastosowania.

.
2 p.

3. Wpisz wzory sumaryczne gwnych skadnikw przedstawionych ska i mineraw.

3 p.

kryszta grski

marmur

piasek

anhydryt

ametyst

_____________

______________

_______________

______________

_______________

4. Uzupenij rwnania reakcji chemicznych. Przy kadym z nich zaznacz nazw procesu, w ktrym ta reakcja
chemiczna zachodzi. Wstaw znak X w odpowiedni kratk.
A. produkcja szka krzemianowego
B. twardnienie zaprawy gipsowej

CaCO3

A/

B/

C/

A/

B/

C/

_____________________

A/

B/

C/

______________________________

A/

B/

C/

___________________________ + H2O

2 CaSO4 H2O + 3 H2O

Na2O + SiO2

C. otrzymywanie wapna palonego

D. twardnienie zaprawy wapiennej

__________________________________ + CO2

Ca(OH)2 + CO2

3 p.

5. Uzupenij zdania, zapisujc wzory sumaryczne zwizkw chemicznych lub nazwy odpowiednich rodzajw szka.

2 p.

Szko krysztaowe zawiera znaczne iloci tlenku oowiu(II) __________________ i tlenku potasu __________________.
Szko laboratoryjne wytwarza si z dodatkiem tlenku boru __________________ i tlenku glinu ____________________.
________________________________________ charakteryzuje si du gstoci, a po oszlifowaniu silnym poyskiem.
6. Zawarto procentowa wody w hydracie CuSO4 x H2O wynosi 36%. Ustal wzr sumaryczny tego hydratu
(mCu = 64 u, mS = 32 u, mO = 16 u, mH = 1 u).

2 p.

Obliczenia:

Odpowied: Wzr sumaryczny hydratu to ________________________________________________________________.

7. Wapie zawiera 83% wglanu wapnia. Oblicz, ile gramw tlenku wgla(IV) wydzieli si podczas reakcji identyfikacji
200 g wapienia kwasem solnym (mCa = 40 u, mC = 12 u, mO = 16 u). Zapisz rwnanie reakcji chemicznej.
Rwnanie reakcji chemicznej: _________________________________________________________________________
Obliczenia:

Odpowied: Podczas reakcji identyfikacji 200 g wapienia kwasem solnym wydzieli si ______________ tlenku wgla(IV).

3 p.

Grupa

Sprawdziany

!"#$%&'('!)**

! "# #$%&' ()*#+,&$ %

-%.%

)/%(%

!"#$%&'(!'!")$*+'!("!+)#(#&,-.')/'"!&0-)#1 !"#$% &#'()* +,-./ 0 12"10#(23#( 4)5'4#6

A. alotropia
B. 2($'*&59:5 ;)549*:35

107

C. "#)1&#%5 078&5
D. &#9%<5 14'53105

2 p.

21 4)54#38
F. )(;1)=#38

>8)%(053#( 078&5 45=#(33(81 <(% 21$'7"? "10#(')%5 0 '(="()5'?)%( 146 @AAABC6

!*$'7"1053#( "#()0#5$'45 9D(=#9%3(81 0 4#&4? 12=#5359D )EF3#G9*9D $#7 <?210G 1)5% 0H5I9#01I9#5=#6
J1%2%#(&53#( =#($%53#3* 35 ;)549:( % 0*41)%*$'53#(= )EF3#9 0 '(="()5'?)59D 0)%(3#5 :(: $4H523#4E06
>2"1)31IK 35 $"5&53#( 2('1359*:3(6
L%1=()*%59:5 # 9*4&#%59:56
J(549:5 )1%4H52? 5&453E0 1 2H?8#9D H5M9?9D59D 078&10*9D6

34%".56)&'4(#6)#'7#89'#:;')6<!=/#-&.':;5;'"=#+(4)+.1'

6 O5&#05 $'5H( '1 078#(& 45=#(33*P 078#(&

NHE03*= $4H523#4#(= 85%? %#(=3(81 :($'

<)?35'3* #

''2 p.

6 !78#(& 45=#(33* "1225:( $#7 ")19($10#

0 4'E)(81 0*3#4? 1')%*=?:( $#7 85% 414$103#9%*P 0127 "185%10GP

P
# 414$6

:($' "5&#0(= 9#(4H*=6 ! 0*3#4? 2($'*&59:# ;)549*:3(: )1"* 35;'10(: 1')%*=?:(=*Q

85% )5R3()*:3*P <(3%*3*P 35;'*P 1&(:( 35"7210( #

>#")$4'6#4+;'!(/)#6'#?!7=!"!+;-@'+0A?#'!:!8'!")$%'8#B(.&'4'6)-@. S1"5$?: 1"#$ 21 =12(&# $')?4'?)

0(037')%3*9D "1$%9%(8E&3*9D 12=#536 C")$4'?)7.=0'+'!("!+).(6),'8=#780.
A. T#744#P 21<)%( ")%(012%# ")G2P :(81 5'1=* '01)%G $%(I9#14G'3( "#()I9#(3#(6
B. T#744#P "EH")%(0123#4P :(81 5'1=* '01)%G "#79#14G'3( # $%(I9#14G'3( "#()I9#(3#(6
C. U05)2*P 3#( ")%(012%# ")G2?P :(81 5'1=* '01)%G )(8?&5)3G $#(K 4)*$'5&#9%3G6

2 p.

108

Sprawdziany

C$8#B'6#4+;'"=!(%87*+'(.$7;?#-&)'=!";'6#<7!+.&'%"!=4,(8!+#6.'4A!(6).'4.'+4=#$7#&,-,
7./".=#7%=,'+=4.6)#')-@'$85#(6)8*+1

1 p.

A. V5;'5P 85%* )5R3()*:3(P <(3%*35P 1&(:( 35"7210(P =5%?'6

B. N5%* )5R3()*:3(P <(3%*35P 35;'5P 1&(:( 35"7210(P =5%?'6
C. W(3%*35P 35;'5P 1&(:( 35"7210(P =5%?'6
D. >&(:( 35"7210(P =5%?'P 35;'5P <(3%*35P 85%* )5R3()*:3(6

>#46#-4'6#4+0'$%:$7#6-&)9'87*=#'4#+).=#'+;5,-46).'+0A).?'").=+)#$78!+;1

A. 8)5R'

B. 414$

B.

[#9%<5 14'53105 '(: <(3%*3* 0*31$#

<#1"5&#05

)1"5 35;'105

078#(& 41"5&3*

4 p.
4.*(+$5)#!%(*'3

!
!

!
!12

><&#9%(3#5Q

1 p.

9#("H1 037')%5 ]#(=#

34%".56)&'7#:.?01

0&12#
(+!%23,&$3

2 p.

C.

G!(4).?'"!(#6.'H=*(5#'.6.=A))9'+")$%&,-'?)7.=0'F +12350#5&3(/ ?%:'I +3#(12350#5&3(/ +'!("!+).(6),

8=#780.

\H1M9(

D. 078#(& 45=#(33*

C. 53')59*'

O129%5$ ")E<* $"5&53#5 "(03(: <(3%*3* $'0#()2%131P F( %59D10?:( $#7 135 :54 =#($%53#35 XYZ #%114'53?6
C$8#B'/!(.?'(=%A).A!'4.'$85#(6)8*+'/).$4#6)6;'!=#4'!8=.D?'EF'7.&':.64;6;1'

A.

1 p.

6%(%#,&7(.5,&)*'%

4)8%-#92*,5$.*'3

""#$

%&'#(# )#*%'#(#!

+#,#*
%"'#(# )#*-'#(#!

Grupa

Sprawdzian

!"#$%&'('!)**

%&%'!%!()*+%,-.!/0*(%)

data

-1),)

!"#$%&'(!'!")$*+'!("!+)#(#&,-.')/'"!&0-)#1 !"#$% &#'()* +,-./ 0 12"10#(23#( 4)5'4#6

A. 2($'*&5785 9)547*835
B. 5&1')1"#5

C. &#7%:5 14'53105
D. "#)1&#%5 0=<&5

!"#

E. )(91);#3<
F. 4)54#3<

><)%(053#( 0=<&5 45;#(33(<1 :(% 21$'="? "10#(')%5 0 '(;"()5'?)%( 146 @AAABC6

!*$'="1053#( "#()0#5$'45 7D(;#7%3(<1 0 4#&4? 12;#5357D )EF3#G7*7D $#= :?210G 1)5% 0H5I7#01I7#5;#6
J1%2%#(&53#( ;#($%53#3* 35 9)5478( % 0*41)%*$'53#(; )EF3#7 0 '(;"()5'?)57D 0)%(3#5 8(8 $4H523#4E06
>2"1)31IK 35 $"5&53#( 2('1357*83(6
L%1;()*%5785 # 7*4&#%57856
J(54785 )1%4H52? 5&453E0 1 2H?<#7D H5M7?7D57D 0=<&10*7D6

23%".45)&'3(#5)#'6#78'#9:')5;!</#-&.'9:4:'"<#+(3)+.1'
N#5)G 12"1)31I7# :(3%*3* 35 $"5&53#( $'?410( 8($'

'' !"#
6 O1253#(

"120*F$%5 P> :(3%*3*6 Q(3%*35 5"'(7%35 8($' ;#($%53#3G

!=<#(& 41"5&3* 1 3580#=4$%(8 %505)'1I7# 0=<&5 "#()0#5$'410(<1 '1

=#")$3'5#3+:'!(/)#5'#>!6<!"!+:-?'+0@>#'!9!7'!")$%'7#A(.&'3'5)-?1 O1"5$?8 1"#$ 21 ;12(&# $')?4'?)

0(03=')%3*7D "1$%7%(<E&3*7D 12;#536 B")$3'>)6.<0'+'!("!+).(5),'7<#6706
A. N#=44#R "EH")%(0123#4R 8(<1 5'1;* '01)%G "#=7#14G'3( # $%(I7#14G'3( "#()I7#(3#(6
B. S05)2*R 3#( ")%(012%# ")G2?R 8(<1 5'1;* '01)%G )(<?&5)3G $#(K 4)*$'5&#7%3G6
C. N#=44#R 21:)%( ")%(012%# ")G2R 8(<1 5'1;* '01)%G $%(I7#14G'3( "#()I7#(3#(6

6
6
!"#

Sprawdzian

!"#$%&'#()*+,(-%",./01,23%,4'5676(#1)#%&',*8"49(%*/!46.#:0)%',&6%1#;4,(/0<

1 p.

=< !"#$"% &"'( )"*+,)(-+,% .,+'(+"% /0,-, +"123/4,% 5"'6$7

>< 80,-, +"123/4,% 5"'6$% +"#$"% .,+'(+"% &"'( )"*+,)(-+,7
?< 9,+'(+"% +"#$"% /0,-, +"123/4,% 5"'6$7
@< :"'( )"*+,)(-+,% .,+'(+"% +"#$"% /0,-, +"123/4,% 5"'6$7

A#51#:5%1#5(B%!8C!4#1:0)D%"49'#%0/!4%,*7)#1-%#.,4',&,(-%(BE.#<%% %

=< ;/;<

>< &)"*$

%%%%

%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%

%><%%

%%%%%

4/3@)

4/3"

4="$)

4 p.
Stosunek masowy

!"!#$%&"'($%)*+!
30 u

CH

,)-!.#/0*$(1'*+2
80% C, 20% H

CH4
CH
CH
%

8.0=>',+="I

1 p.

1)',5="+( 1)/5=,+=/$4@)>',

K58&/+1)0%4#C/.B<

Wzr
sumaryczny

2 p.

%?<

H,*5)/.%&,*#1/%I'9*+#%/1/'E))D%(&)!80-:%.)4/'B%G G/3+"4="0+,H .8C%J G+=,/3+"4="0+,H (%,*&,()/*1)"'#4"B7

&"' '=,5+(

%%%1 p.

@< "+$)">($

?< 42&=,0 ;"5=,++(

F=>'." /;$"+/4" $,- .,+'(+( 4(+/<=

%%%

?/3>'"< 1)@.( <1"0"+=" 1,4+,- .,+'(+( <$4=,)3'/+/% A, '">B/46-, <=2 /+" -"; 5=,<'"+=+" CDE ='//;$"+67
!"#$%7,*/.%*'8E)/E,%5/%!"+#*1)"9(%7)/!5#1)16%,'#5%,"'/2.%FG%4/0%C/15616<%

%=<%

84% C, 16% H
5:1

Grupa A

rodki czystoci i kosmetyki

1. Dopasuj pojcia do ich opisw. Wpisz litery (AG) w odpowiednie kratki.
A. emulsja typu O/W
B. emulgator
C. eutrofizacja

D. materiay hydrofilowe
E. materiay hydrofobowe
F. substancje powierzchniowo czynne

3 p.

G. zmydlanie tuszczu

A Jej dominujcym skadnikiem jest substancja hydrofilowa.

F Substancje zmniejszajce napicie powierzchniowe cieczy.
B Substancja uatwiajca tworzenie si emulsji.
D Ich powierzchnie chon wod.
C Intensywny rozwj rolin i mikroorganizmw w zbiorniku wodnym.
E

Ich powierzchnie nie chon wody.

G Jeden ze sposobw otrzymywania myda.

2. Oce prawdziwo podanych informacji. Wstaw znak X w odpowiedni kratk.

2 p.

A. Myda sodowe i potasowe s nierozpuszczalne w wodzie.

PRAWDA

FASZ

B. Myda to sole wyszych kwasw karboksylowych.

PRAWDA

FASZ

C. Myda sodowe to myda szare i maziste.

PRAWDA

FASZ

D. Roztwory myde o odczynie zasadowym nie s przyjazne dla skry czowieka.

PRAWDA

FASZ

3. Skorzystaj z poniszych okrele i podpisz ilustracje.

1 p.

zachowanie si myda w czasie prania zachowanie si emulgatora w emulsji typu O/W

zachowanie si emulgatora w emulsji typu W/O

_____________________________
_____________________________

________________________________
________________________________

4. Wypisz po dwa rodzaje kosmetykw o funkcji:

2 p.

a) oczyszczajcej______________________________________________________________________________________
b) pielgnacyjnej _____________________________________________________________________________________
5. Oce prawdziwo podanych informacji. Wstaw znak X w odpowiedni kratk.

2 p.

A. Aroma jest skadnikiem dodatkowym.

PRAWDA

FASZ

B. Sacharyny jest w pacie wicej ni wody.

PRAWDA

FASZ

C. W pacie najmniej jest Olafluru.

PRAWDA

FASZ

D. Woda jest skadnikiem bazowym.

PRAWDA

FASZ

E. Limonene poprawia smak pasty.

PRAWDA

FASZ

6. Zaznacz na rysunku cz hydrofilow i hydrofobow substancji. Podkrel wyraenia tak, aby zdania byy
prawdziwe.

1 p.

Rysunek przedstawia model substancji powierzchniowo czynnej kationowej / anionowej / niejonowej.

Dodanie do wody substancji powierzchniowo czynnej zwiksza / zmniejsza jej napicie powierzchniowe.
7. Zaproponuj sposoby oczyszczenia wymienionych przedmiotw. Wpisz nazwy substancji, ktre mona wykorzysta do
usunicia zanieczyszcze.

3 p.

a) tusty talerz _________________________________________________________________________________

b) zaniedziaa patelnia miedziana __________________________________________________________________
c) sczerniay srebrny piercionek ___________________________________________________________________
8. Krem nawilajcy zawiera 5% emulgatora (procent masowy). Oblicz, ile gramw emulgatora zawiera 250 g kremu.
Obliczenia:

Odpowied: 250 g kremu zawiera ____________________________________________________________ emulgatora.

1 p.

Grupa B

rodki czystoci i kosmetyki

1. Dopasuj pojcia do ich opisw. Wpisz litery (AG) w odpowiednie kratki.
A. emulgator
B. materiay hydrofilowe
C. emulsja typu O/W

D. substancje powierzchniowo czynne

E. zmydlanie tuszczu
F. eutrofizacja

3 p.
G. materiay hydrofobowe

Jej dominujcym skadnikiem jest substancja hydrofilowa.

Substancje zmniejszajce napicie powierzchniowe cieczy.
Substancja uatwiajca tworzenie si emulsji.
Ich powierzchnie chon wod.
Intensywny rozwj rolin i mikroorganizmw w zbiorniku wodnym.
Ich powierzchnie nie chon wody.
Jeden ze sposobw otrzymywania myda.
2. Oce prawdziwo podanych informacji. Wstaw znak X w odpowiedni kratk.

2 p.

A. Myda wapniowe i magnezowe s nierozpuszczalne w wodzie.

PRAWDA

FASZ

B. Myda to sole niszych kwasw karboksylowych.

PRAWDA

FASZ

C. Myda potasowe to myda szare i maziste.

PRAWDA

FASZ

D. Roztwory myde o odczynie zasadowym s przyjazne dla skry czowieka.

PRAWDA

FASZ

3. Skorzystaj z poniszych okrele i podpisz ilustracje.

1 p.

zachowanie si myda w czasie prania zachowanie si emulgatora w emulsji typu O/W

zachowanie si emulgatora w emulsji typu W/O

_____________________________
_____________________________

________________________________
________________________________

4. Wypisz po jednej nazwie powszechnie uywanego kosmetyku o funkcji:

2 p.

a) zapachowej ______________________________________________________________________________________
b) upikszajcej _____________________________________________________________________________________
5. Oce prawdziwo podanych informacji. Wstaw znak X w odpowiedni kratk.

2 p.

A. Aroma jest skadnikiem bazowym.

PRAWDA

FASZ

B. Sacharyny jest w pacie wicej ni wody.

PRAWDA

FASZ

C. W pacie najwicej jest Olafluru.

PRAWDA

FASZ

D. Woda jest skadnikiem dodatkowym.

PRAWDA

FASZ

E. Limonene jest barwnikiem.

PRAWDA

FASZ

6. Zaznacz na rysunku cz hydrofilow i hydrofobow substancji. Podkrel wyraenia tak, aby zdania byy
prawdziwe.

1 p.

Rysunek przedstawia model substancji powierzchniowo czynnej kationowej / anionowej / niejonowej.

Dodanie substancji powierzchniowo czynnej do wody powoduje, e lepiej / gorzej zwila ona materiay hydrofobowe.
7. Zaproponuj sposoby oczyszczenia wymienionych przedmiotw. Wpisz nazwy substancji, ktre mona wykorzysta do
usunicia zanieczyszcze.

3 p.

a) czajnik z kamieniem na grzace ________________________________________________________________________

b) zardzewiay klucz ___________________________________________________________________________________
c) lustro ze smugami ___________________________________________________________________________________
8. Faza wodna w kremie nawilajcym powinna stanowi 80% masowych. Oblicz, ile gramw wody znajduje si w 250 g
kremu.
Obliczenia:

Odpowied: W 250 g kremu znajduje si ____________________________________________________________ wody.

1 p.

Grupa A

ywno
1. Podziel skadniki ywnoci zgodnie z ich funkcjami. Wstaw znak X w odpowiednie kratki.
A. sacharydy i tuszcze
B. hormony i enzymy
C. biaka i niektre sole mineralne

D. witaminy, mikroelementy i makroelementy

E. sole mineralne
F. woda

I. skadniki budulcowe

A/

B/

C/

D/

E/

II. skadniki energetyczne

A/

B/

C/

D/

E/

III. skadniki regulujce

A/

B/

C/

D/

E/

2 p.

2. Oblicz dzienne spoycie kadego ze skadnikw wymienionych na etykiecie produktu spoywczego.

kalorie: GDA = 1936,36 kcal
cukier: GDA = __________________________
tuszcz: GDA = __________________________

3 p.
11% 213 kcal
100% x kcal
_____________________

x = 1936,36 kcal

kwasy tuszczowe nasycone: GDA = _________

Obliczenia:

3. Ustal nazwy skadnikw ywnoci wykrytych w dowiadczeniu chemicznym przedstawionym na schemacie.

Nr
probwki

Obserwacje

Wykryty
skadnik

Pojawia si ciemnoniebieskie
zabarwienie.

_________________

Substancja si pieni.

_________________

2 p.

4. Uzupenij tabel.

2 p.

Rodzaj
fermentacji

Proces (tlenowy/
beztlenowy)

Zapis sowny przebiegu reakcji chemicznej

alkoholowa

___________

___________________________________________________________________

mlekowa

___________

Etap I.: ______________________________________________________________

Etap II.: ______________________________________________________________

5. Przyporzdkuj pojciom (AF) odpowiadajce im opisy (17).

1. usunicie wody z ywnoci
2. dziaanie wysokiej temperatury w celu zniszczenia m.in. mikroorganizmw
3. moczenie w mieszaninie NaCl i soli kwasw azotowych
4. obsuszenie ywnoci dymem
5. przetwarzanie ywnoci z wykorzystaniem fermentacji mlekowej
6. moczenie w zalewie zawierajcej 10-procentowy roztwr kwasu octowego
7. obrbka ywnoci w wodzie w wysokiej temperaturze

A. marynowanie
B. wdzenie
C. liofilizacja
D. kiszenie
E. pasteryzacja
F. peklowanie

A.

B.

2 p.

C.

D.

E.

F.

6. Uzupenij schemat podziau dodatkw do ywnoci. Skorzystaj z poniszych wyrae.

1 p.

aspartam cynamon kwas octowy

7. Ustal wzory sumaryczne i nazwy systematyczne dodatkw do ywnoci ukrytych w poniszych rwnaniach reakcji
chemicznych.
a) S + O2

E 220

wzr sumaryczny: ________________

b) Ca3(PO4)2 + 6 HNO3

nazwa systematyczna: _______________________________________________

3 Ca(NO3)2 + 2 E 338

wzr sumaryczny: ________________

c) C2H5OH + O2

3 p.

nazwa systematyczna: _______________________________________________

H2O + E 260

wzr sumaryczny: ________________

nazwa systematyczna: _______________________________________________

8. Dzienne zapotrzebowanie czowieka na -karoten (czytaj: betakaroten) wynosi 30 mg. Pomidory zawieraj 5 mg -karotenu
w 1 kg wieej masy. Oblicz, jaki procent dziennego zapotrzebowania na -karoten pokryje zjedzenie jednego pomidora
wacego 90 g.
2 p.
Obliczenia:

Odpowied: Jeden pomidor pokryje ____________________________________ dziennego zapotrzebowania na -karoten.

Grupa B

ywno
1. Podziel skadniki ywnoci zgodnie z ich funkcjami. Wstaw znak X w odpowiednie kratki.
A. witaminy, mikroelementy i makroelementy
B. sole mineralne
C. woda

D. sacharydy i tuszcze
E. hormony i enzymy
F. biaka i niektre sole mineralne

I. skadniki budulcowe

A/

B/

C/

D/

E/

II. skadniki energetyczne

A/

B/

C/

D/

E/

III. skadniki regulujce

A/

B/

C/

D/

E/

2 p.

2. Oblicz dzienne spoycie kadego ze skadnikw wymienionych na etykiecie produktu spoywczego.

3 p.

kalorie: GDA = ____________________________

cukier: GDA = 85 g

8% 6,8 g
100% x g
____________________

tuszcz: GDA = ____________________________

x = 85 g

kwasy tuszczowe nasycone: GDA = ___________

Obliczenia:

3. Ustal nazwy skadnikw ywnoci wykrytych w dowiadczeniu chemicznym przedstawionym na schemacie.

Nr probwki

Obserwacje

Wykryty
skadnik

Pojawia si te zabarwienie.

______________________

Substancja si pieni.

______________________

2 p.

4. Uzupenij tabel.

2 p.

Rodzaj
fermentacji

Proces (tlenowy/
beztlenowy)

Zapis sowny przebiegu reakcji chemicznej

octowa

__________

_________________________________________________________________

masowa

__________

_________________________________________________________________

5. Przyporzdkuj pojciom (AF) odpowiadajce im opisy (17).

1. usunicie wody z ywnoci
2. dziaanie wysokiej temperatury w celu zniszczenia m.in. mikroorganizmw
3. moczenie w mieszaninie NaCl i soli kwasw azotowych
4. obsuszenie ywnoci dymem
5. przetwarzanie ywnoci z wykorzystaniem fermentacji mlekowej
6. moczenie w zalewie zawierajcej 10-procentowy roztwr kwasu octowego
7. obrbka ywnoci w wodzie o wysokiej temperaturze

A. marynowanie
B. kiszenie
C. peklowanie
D. wdzenie
E. pasteryzacja
F. liofilizacja

A.

B.

2 p.

C.

D.

E.

F.

6. Uzupenij schemat podziau dodatkw do ywnoci. Skorzystaj z poniszych wyrae.

1 p.

celuloza kwas cytrynowy benzoesan sodu

7. Ustal wzory sumaryczne i nazwy systematyczne dodatkw do ywnoci ukrytych w poniszych rwnaniach reakcji
chemicznych.
a) E 220 + H2O

H2SO3

wzr sumaryczny: __________________

b) NaOH + HNO3

nazwa systematyczna: _____________________________________________

E 251 + H2O

wzr sumaryczny: __________________

c) E 260 + C2H5OH

3 p.

nazwa systematyczna: _____________________________________________

CH3COOC2H5 + H2O

wzr sumaryczny: __________________

nazwa systematyczna: _____________________________________________

8. Dzienne zapotrzebowanie na witamin C u czowieka wynosi 75 mg. Szpinak zawiera 64 mg witaminy C w 100 g produktu.
Oblicz, jaki procent dziennego zapotrzebowania na witamin C pokryje zjedzenie porcji szpinaku o masie 90 g.
2 p.
Obliczenia:

Odpowied: Porcja szpinaku o masie 90 g pokryje ________________________ dziennego zapotrzebowania na witamin C.

Grupa A

Leki
1. Podanym wyraeniom (IV) przyporzdkuj ich definicje (AF).
A. Ilo substancji powodujca dziaanie lecznicze.
B. Mieszanina substancji leczniczej i substancji pomocniczych.
C. Silna potrzeba fizyczna lub psychiczna cigego zaywania danej substancji.
D. Ilo substancji wywoujca zatrucie organizmu.
E. Pierwiastek lub zwizek chemiczny, ktry modyfikuje czynnoci organizmu,
tak aby zapobiec chorobie lub j wyleczy.
F. Substancje naturalne i syntetyczne silnie oddziaujce na orodkowy ukad
nerwowy czowieka.

I. substancja lecznicza
II . dawka lecznicza DC
III. dawka toksyczna DT
IV. narkotyki
V. uzalenienie

I.

II.

III.

2 p.

IV.

V.

2. Uzupenij tabel. Skorzystaj z poniszych okrele.

3 p.

psyntetyczne syntetyczne naturalne usuwajce objawy choroby usuwajce przyczyny choroby

tabletki roztwory maci
Podzia substancji leczniczych ze wzgldu na:
efekt dziaania
________________________
________________________
________________________
________________________

posta, w jakiej wystpuj

metody otrzymywania

np.
____________________________
____________________________
____________________________

_________________________
_________________________
_________________________

3. Zaznacz odpowiedzi tak, aby zdania zawieray poprawne informacje.

Leki podawane w formie zastrzykw doylnych dziaaj

A/

B. Podanie leku w postaci tabletek

jego dziaania. Wstrzyknicie leku podskrnie lub dominiowo powoduje, e dziaa on

H skutecznie ni zastrzyk doylny. Wdychanie leku

I/

2 p.

E/

D szybko

C/

F ni tabletka, ale

J szybko jego dziaania. Pary rtci s

K/

G/
L

toksyczne ni rt metaliczna.
A. najszybciej
C. zwiksza
E. szybciej

B. najwolniej
D. zmniejsza
F. wolniej

4. LD50 dla cyjanowodoru wynosi 1,5

G. mniej
I. zmniejsza
K. bardziej

H. bardziej
J. zwiksza
L. mniej

mg
mg
, a LD50 dla arszeniku 14,6
. Napisz, ktra substancja jest bardziej
kg
kg

toksyczna. Odpowied uzasadnij.

2 p.

Odpowied: Bardziej toksyczn substancj jest __________________, poniewa ___________________________________

__________________________________________________________________________________________.

5. Ponumeruj wzory strukturalne alkoholi zgodnie ze zwikszajc si mas czsteczkow. Wpisz cyfry 13
w odpowiednie kratki.
A.

B.

1 p.

C.

6. Do podanych produktw dopisz nazwy substancji uzaleniajcych, ktre w nich wystpuj i opisz ich dziaanie na
organizm czowieka.
Produkt

Nazwa substancji
uzaleniajcej

Dziaanie substancji na organizm czowieka

papieros

_____________________

Dziaa dranico na bony luzowe. Jest bardzo siln trucizn.

wino

_____________________

_____________________________________________

mak

morfina

_____________________________________________

krasnodrzew

_____________________

_____________________________________________

konopie indyjskie

_____________________

kawa

_____________________

2 p.

Dziaa pobudzajco. Moe wywoa agresj.

_____________________________________________

7. Jadalny grzyb o nazwie czubajka kania bywa czsto mylony z grzybem trujcym muchomorem sromotnikowym (gwnie
z jego bia odmian). 100 g wieego muchomora sromotnikowego zawiera 8 mg alfa-amanityny i 5 mg beta-amanityny
najsilniej dziaajcych toksyn wystpujcych w grzybach. LD50 dla amanityny wynosi 0,1 mg/kg masy ciaa czowieka.
Oblicz, czy spoycie 50 g muchomora spowoduje miertelne zatrucie u dziecka wacego 25 kg.
3 p.
Obliczenia:

Odpowied: Spoycie 50 g muchomora sromotnikowego _____________________________________________________.

Grupa B

Leki
1. Podanym wyraeniom (IV) przyporzdkuj ich definicje (AF).
I. substancja lecznicza
II. dawka lecznicza DC
III. dawka toksyczna DT
IV. narkotyki
V. uzalenienie

I.

II.

III.

2 p.

A. Mieszanina substancji leczniczej i substancji pomocniczych.

B. Ilo substancji powodujca dziaanie lecznicze.
C. Substancje naturalne i syntetyczne silnie oddziaujce na orodkowy ukad
nerwowy czowieka.
D. Pierwiastek lub zwizek chemiczny, ktry modyfikuje czynnoci organizmu,
tak aby zapobiec chorobie lub j wyleczy.
E. Ilo substancji wywoujca zatrucie organizmu.
F. Silna potrzeba fizyczna lub psychiczna cigego zaywania danej substancji.
IV.

V.

2. Uzupenij tabel. Skorzystaj z poniszych okrele.

3 p.
tran ampicylina aspiryna polopiryna
chinina penicylina
Podzia substancji leczniczych ze wzgldu na metod otrzymywania:
psyntetyczne

naturalne
________________________
________________________
________________________
________________________

syntetyczne
_________________________
_________________________
_________________________
_________________________

np.
____________________________
____________________________

3. Zaznacz odpowiedzi tak, aby zdania zawieray poprawne informacje.

Leki podane sposobem naskrnym

A/

2 p.

B. do gbszych warstw skry. Substancja lecznicza dziaa

gdy zostanie wprowadzona do organizmu bezporednio przez ukad krwionony. Lek podany doustnie dziaa
gdy nie trafia bezporednio do krwiobiegu. Zwizki chemiczne, ktre w wodzie
organizmu w postaci jonw i

A. przenikaj
C. najszybciej
E. szybciej

I/

B. nie przenikaj
D. najwolniej
F. wolniej

4. LD50 dla nikotyny wynosi 50

J dziaaj. Nierozpuszczalne sole baru

G. ulegaj
I. silniej
K. s siln trucizn

D
E/

F,

H dysocjacji, wnikaj do

G/
K/

C/

L.

H. nie ulegaj
J. sabiej
L. nie s trujce

mg
mg
, a LD50 dla chlorku baru 118
. Napisz, ktra substancja jest bardziej toksyczna.
kg
kg

Odpowied uzasadnij.

2 p.

Odpowied: Bardziej toksyczn substancj jest __________________, poniewa ___________________________________

__________________________________________________________________________________________.

5. Ponumeruj wzory strukturalne alkoholi zgodnie ze zwikszajc si mas czsteczkow. Wpisz cyfry 13
w odpowiednie kratki.
A.

B.

1 p.

C.

6. Do podanych produktw dopisz nazwy substancji uzaleniajcych, ktre w nich wystpuj i opisz ich dziaanie na
organizm czowieka.
Produkt

Nazwa substancji
uzaleniajcej

Kawa

kofeina

Piwo

etanol

Zaburzenia rwnowagi

_____________________

kokaina

Halucynacje, nadpobudliwo, bezsenno

Leki przeciwblowe

morfina

Powoduje silne uzalenienie.

Halucynogeny

haszysz

Otpienie, apatia

papierosy

nikotyna

_____________________________________________

2 p.

Dziaanie substancji na organizm czowieka

Powoduje bezsenno, kopoty z koncentracj, podranienia
odka.

7. Jadalny grzyb o nazwie czubajka kania bywa czsto mylony z grzybem trujcym muchomorem sromotnikowym (gwnie
z jego bia odmian). 100 g wieego muchomora sromotnikowego zawiera 8 mg alfa-amanityny i 5 mg beta-amanityny
najsilniej dziaajcych toksyn wystpujcych w grzybach. LD50 dla amanityny wynosi 0,1 mg/kg masy ciaa czowieka.
Oblicz, ile gramw muchomora sromotnikowego musi zje czowiek wacy 75 kg, aby spowodowao to u niego
miertelne zatrucie.
3 p.
Obliczenia:

Odpowied: Spoycie 50 g muchomora sromotnikowego _____________________________________________________.

Grupa A

Odzie i opakowania
1. Przyporzdkuj pojciom waciwe okrelenia. Wpisz litery (AI) w odpowiednie kratki.
tworzywa sztuczne

monomer

recykling

polimery

termoplasty

wkna syntetyczne

polimeryzacja

duroplasty

wkna sztuczne

3 p.

A. Zwizki zbudowane z powtarzajcych si elementw merw.

B. Pojedyncza czsteczka biorca udzia w reakcji polimeryzacji.
C. Tworzywa, ktre nie mog by ponownie formowane po ogrzaniu.
D. Materiay, ktrych gwnymi skadnikami s polimery.
E. Uzyskuje si je z surowcw pochodzcych z przemysu chemicznego.
F. Mona je wielokrotnie formowa przez ogrzewanie.
G. Ponowne wykorzystanie odpadw.
H. Uzyskiwane z surowcw naturalnych poprzez ich obrbk chemiczn.
I. Reakcja otrzymywania polimerw ze zwizkw maoczsteczkowych.
2. Uzupenij rwnanie reakcji polimeryzacji PVC. Napisz nazw systematyczn monomeru.

___________________

2 p.

Nazwa systematyczna monomeru: _____________________________

3. Zaznacz mery we fragmentach acuchw polimerw.

2 p.

CF2 CF2 CF2 CF2 CF2 CF2

4. Uzupenij tabel. Skorzystaj z poniszych wyrae.

3 p.

galalit azotan(V) celulozy kwasy nukleinowe

polietylen poli(chlorek winylu) celuloza
Polimery naturalne

Polimery modyfikowane

Polimery syntetyczne

_____________________________

_____________________________

_____________________________

_____________________________

_____________________________

_____________________________

5. Napisz po 2 przykady zastosowa tworzyw sztucznych przedstawionych za pomoc symboli.

____________________
____________________

2 p.

_____________________
_____________________

6. Uzupenij schemat podziau wkien. Skorzystaj z poniszych wyrae.

3 p.

z polimerw pochodzenia rolinnego bawena wena z celulozy wkna szklane

jedwab wiskozowy nylon

7. Uzupenij tabel przedstawiajc sposb odrniania wkien.

Rodzaj wkna

3 p.

Jedwab naturalny

Jedwab sztuczny

Sposb
identyfikacji

____________________________________

_____________________________________

Obserwacje

____________________________________

_____________________________________

Wniosek

wkno zawiera _______________________

wkno nie zawiera _____________________

8. Masa makroczsteczki polietylenu wynosi 560 000 u. Oblicz, ile czsteczek etylenu wzio udzia w reakcji
polimeryzacji (mC = 12 u, mH = 1 u).
Obliczenia:

Odpowied: W reakcji polimeryzacji wzio udzia __________________________________________ czsteczek etylenu.

2 p.

Grupa B

Odzie i opakowania
1. Przyporzdkuj pojciom waciwe okrelenia. Wpisz litery (AI) w odpowiednie kratki.
duroplasty

polimeryzacja

wkna sztuczne

termoplasty

wkna syntetyczne

polimery

monomer

tworzywa sztuczne

recykling

3 p.

A. Zwizki zbudowane z powtarzajcych si elementw merw.

B. Pojedyncza czsteczka biorca udzia w reakcji polimeryzacji.
C. Tworzywa, ktre nie mog by ponownie formowane po ogrzaniu.
D. Materiay, ktrych gwnymi skadnikami s polimery.
E. Uzyskuje si je z surowcw pochodzcych z przemysu chemicznego.
F. Mona je wielokrotnie formowa przez ogrzewanie.
G. Ponowne wykorzystanie odpadw.
H. Uzyskiwane z surowcw naturalnych poprzez ich obrbk chemiczn.
I. Reakcja otrzymywania polimerw ze zwizkw maoczsteczkowych.
2. Uzupenij rwnanie reakcji polimeryzacji PE. Napisz nazw systematyczn monomeru.

2 p.

___________________
Nazwa systematyczna monomeru: ____________________________________________________________________
3. Zaznacz mery we fragmentach acuchw polimerw.

CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2

2 p.

CH2 CHCl CH2 CHCl CH2 CHCl

4. Uzupenij tabel. Skorzystaj z poniszych wyrae.

2 p.

jedwab wiskozowy polistyren octan celulozy

politetrafluoroetylen kwasy nukleinowe skrobia
Polimery naturalne

Polimery modyfikowane

Polimery syntetyczne

_____________________________

_____________________________

_____________________________

_____________________________

_____________________________

_____________________________

5. Napisz po 2 przykady zastosowa tworzyw sztucznych przedstawionych za pomoc symboli.

____________________
____________________

2 p.

_____________________
_____________________

6. Uzupenij schemat podziau wkien. Skorzystaj z poniszych wyrae.

3 p.

z polimerw pochodzenia rolinnego jedwab naturalny len z celulozy wkna wglowe

jedwab octanowy goreteks

7. Uzupenij tabel przedstawiajc sposb odrniania wkien.

Rodzaj wkna

3 p.

Wena

Bawena

Sposb
identyfikacji

_______________________________________

_______________________________________

Obserwacje

_______________________________________

_______________________________________

Wniosek

wkno pochodzenia ______________________

wkno pochodzenia ______________________

8. W reakcji polimeryzacji wzio udzia 5000 czsteczek etylenu. Oblicz mas czsteczkow otrzymanego polimeru
(mC = 12 u, mH = 1 u).
Obliczenia:

Odpowied: Masa czsteczkowa otrzymanego polimeru wynosi _______________________________________________.

2 p.