You are on page 1of 35

Prezes Urzdu Ochrony

Konkurencji i Konsumentw
Marek Niechcia

DDK-610-501/16/TW

Warszawa, dn. 27 grudnia 2016 r.


wersja jawna

Decyzja nr DDK 20/2016


I. Na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 w zwizku z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r.
o ochronie konkurencji i konsumentw (tekst jedn. Dz. U. z 2015 r., poz. 184 ze zm.), po
przeprowadzeniu postpowania w sprawie praktyki naruszajcej zbiorowe interesy
konsumentw, Prezes Urzdu Ochrony Konkurencji i Konsumentw uznaje za praktyk
naruszajc zbiorowe interesy konsumentw w rozumieniu art. 24 ust. 2 ustawy
o ochronie konkurencji i konsumentw zachowanie T-Mobile Polska Spki Akcyjnej
z siedzib w Warszawie, polegajce na pobieraniu patnoci za aktywowane konsumentom
usugi: serwis Granie na Czekanie/Szafa Gra lub usug dodatkow Prenumerata,
pomimo nieuzyskania w chwili wyraenia przez konsumenta woli zwizania si umow
o wiadczenie usug telekomunikacyjnych wyranej zgody na dodatkow patno zwizan
z tymi usugami, co narusza art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach
konsumenta (Dz. U. z 2014 r., poz. 827 ze zm.) oraz godzi w zbiorowe interesy
konsumentw;
i stwierdza jej zaniechanie z dniem 17 grudnia 2016 r.
II. Na podstawie art. 26 ust. 3 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji
i konsumentw (tekst jedn. Dz. U. z 2015 r., poz. 184 ze zm.), po przeprowadzeniu
postpowania w sprawie praktyki naruszajcej zbiorowe interesy konsumentw, Prezes
Urzdu Ochrony Konkurencji i Konsumentw nakada na T-Mobile Polska Spk Akcyjn
z siedzib w Warszawie obowizek publikacji wersji jawnej niniejszej decyzji w caoci,
na koszt T-Mobile Polska Spki Akcyjnej z siedzib w Warszawie, na stronie internetowej
tego przedsibiorcy (w dacie wydania niniejszej decyzji jest to strona internetowa www.tmobile.pl), w cigu 30 (trzydziestu) dni od daty uprawomocnienia si przedmiotowej
decyzji w ten sposb, e odnonik do treci wersji jawnej decyzji powinien zosta
umieszczony na stronie gwnej i opisany w nastpujcy sposb: Decyzja Prezesa UOKiK
nr DDK 20/2016, oraz utrzymywania jej na przedmiotowej stronie internetowej przez
okres 1 (jednego) miesica od daty opublikowania na stronie internetowej.
III. Na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie
konkurencji i konsumentw (tekst jedn. Dz. U. z 2015 r., poz. 184 ze zm.), Prezes Urzdu
Ochrony Konkurencji i Konsumentw nakada na T-Mobile Polska Spk Akcyjn
z siedzib w Warszawie, patn do budetu pastwa, kar pienin w wysokoci
15.047.138 zotych (sownie: pitnacie milionw czterdzieci siedem tysicy sto
trzydzieci osiem zotych), z tytuu naruszenia zakazu, o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i 2
ustawy o ochronie konkurencji i konsumentw, w zakresie okrelonym w punkcie I
rozstrzygnicia niniejszej decyzji.

Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw


Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

IV. Na podstawie art. 77 ust. 1 i art. 80 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie
konkurencji i konsumentw (tekst jedn. Dz. U. z 2015 r., poz. 184 ze zm.), oraz na
podstawie art. 263 1 i art. 264 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postpowania
administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r., poz. 23 ze zm.) w zwizku z art. 83 ustawy
o ochronie konkurencji i konsumentw, obcia si T-Mobile Polska Spk Akcyjn
z siedzib w Warszawie kosztami przeprowadzonego postpowania w sprawie praktyki
naruszajcej zbiorowe interesy konsumentw oraz zobowizuje si tego przedsibiorc do
zwrotu Prezesowi Urzdu Ochrony Konkurencji i Konsumentw kosztw postpowania
w kwocie 18,60 zotych (sownie: osiemnacie zotych szedziesit groszy) w terminie 14
dni od daty uprawomocnienia si niniejszej decyzji.
Uzasadnienie
Prezes Urzdu Ochrony Konkurencji i Konsumentw (dalej take Prezes Urzdu lub
organ ochrony konkurencji i konsumentw) przeprowadzi postpowanie wyjaniajce
w sprawie wstpnego ustalenia, czy w zwizku ze wiadczeniem przez przedsibiorc
telekomunikacyjnego T-Mobile Polska Spka Akcyjna z siedzib w Warszawie (dalej take
T-Mobile lub Spka) nieodpatnych usug aktywowanych konsumentom automatycznie,
ktre po okrelonym terminie prbnym, bez dezaktywowania ich na danie konsumenta,
przeksztacaj si w wiadczenie odpatne, doszo do naruszenia przepisw
uzasadniajcego wszczcie postpowania w sprawie zakazu stosowania praktyk
naruszajcych zbiorowe interesy konsumentw lub naruszenia chronionych prawem
interesw konsumentw uzasadniajcego podjcie dziaa okrelonych w odrbnych
ustawach (sygn. akt DDK-405-43/15/PD/MN/TW). Postpowanie to zostao wszczte na
skutek informacji pyncych z rynku usug telekomunikacyjnych. Ustalenia dokonane
w toku postpowania wyjaniajcego oraz zgromadzony w sprawie materia dowodowy
uzasadnia wszczcie postpowania w sprawie praktyki naruszajcej zbiorowe interesy
konsumentw.
W dniu 11 sierpnia 2016 r. Prezes Urzdu wszcz wobec T-Mobile postpowanie w sprawie
praktyki naruszajcej zbiorowe interesy konsumentw, o ktrej mowa w art. 24 ust. 2
ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentw (tekst jedn. Dz. U.
z 2015 r., poz. 184 ze zm., dalej take ustawa lub uokik), polegajcej na pobieraniu
patnoci za aktywowane konsumentom usugi: serwis Granie na Czekanie/Szafa Gra
lub usug dodatkow Prenumerata, pomimo nieuzyskania w chwili wyraenia przez
konsumenta woli zwizania si umow o wiadczenie usug telekomunikacyjnych wyranej
zgody na dodatkow patno zwizan z tymi usugami, co mogo narusza art. 10 ust. 1
ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz. U. z 2014 r., poz. 827 ze zm.,
dalej take upk) oraz godzi w zbiorowe interesy konsumentw.
Ponadto, Prezes Urzdu, postanowieniem z dnia 11 sierpnia 2016 r., zaliczy w poczet
dowodw w niniejszym postpowaniu okrelone dokumenty i materiay zgromadzone
w trakcie postpowania wyjaniajcego o sygn. akt DDK-405-43/15/PD/MN/TW.
W celu dokonania ustale stanu faktycznego sprawy, Prezes Urzdu wzywa T-Mobile do
przekazania danych informacji i dokumentw, w pismach z dnia: 29 czerwca 2015 r.,
3 lutego 2016 r., 29 marca 2016 r. (postpowanie wyjaniajce o sygn. akt DDK-40543/15/PD/MN/TW), 11 sierpnia 2016 r., 27 wrzenia 2016 r., 18 padziernika 2016 r.
(postpowanie w sprawie praktyki naruszajcej zbiorowe interesy konsumentw).

Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw


Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

W toku prowadzonych postpowa T-Mobile przekazaa dane informacje i dokumenty


w pismach z dnia: 9 lipca 2015 r., 16 lipca 2015 r., 26 lutego 2016 r., 14 kwietnia 2016 r.
(postpowanie wyjaniajce o sygn. akt DDK-405-43/15/PD/MN/TW), 5 wrzenia 2016 r.,
15 wrzenia 2016 r., 22 wrzenia 2016 r., 28 wrzenia 2016 r., 29 wrzenia 2016 r.,
4 padziernika 2016 r., 11 padziernika 2016 r., 12 padziernika 2016 r., 14 padziernika
2016 r., 20 padziernika 2016 r., 21 padziernika 2016 r., 7 listopada 2016 r.
(postpowanie w sprawie praktyki naruszajcej zbiorowe interesy konsumentw).
Ponadto, Spka w pimie z dnia 11 padziernika 2016 r. zoya wniosek ewentualny
o ograniczenie prawa wgldu do akt w zakresie wyszczeglnionym w ww. pimie
w sytuacji, gdyby do niniejszego postpowania przystpiy inne podmioty. Stwierdzi
naley, i zoony przez Spk wniosek z uwagi na fakt, i w prowadzonym postpowaniu
administracyjnym w sprawie praktyki naruszajcej zbiorowe interesy konsumentw, brak
jest innej, poza sam Spk, strony postpowania administracyjnego, jest
bezprzedmiotowy.
W toku postpowania w sprawie praktyki naruszajcej zbiorowe interesy konsumentw,
w pimie z dnia 21 padziernika 2016 r. Spka przedstawia propozycj zobowizania
w rozumieniu art. 28 ust. 1 uokik. Ksztat przedmiotowej propozycji przedstawia si
nastpujco:
[tajemnica przedsibiorstwa]
W nawizaniu do zoonego wniosku o wydanie decyzji, o ktrej mowa w art. 28 ust. 1
uokik, T-Mobile, pismem z dnia 7 listopada 2016 r., przekazaa informacje
o wyeliminowaniu z wzorcw umw stosowanych w obrocie konsumenckim (w zakresie
ofert abonamentowych oraz mieszanych) postanowie przewidujcych automatyczn
aktywacj serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra lub usugi dodatkowej
Prenumerata, a take o podjciu dziaa, majcych na celu wprowadzenie rozwizania,
uwzgldniajcego stanowisko organu ochrony konkurencji i konsumentw. Prezes Urzdu
ustosunkowa si do zoonej przez T-Mobile propozycji zobowizania w Szczegowym
Uzasadnieniu Zarzutw w niniejszej sprawie, wskazujc, e zamierza nie uwzgldni
wniosku T-Mobile o wydanie decyzji zobowizujcej. Stanowisko organu ochrony
konkurencji i konsumentw pozostaje aktualne w tym zakresie rwnie na dzie
wydawania niniejszej decyzji, czego wyrazem jest rozstrzygnicie zawarte w pkt I
niniejszej decyzji.
Prezes Urzdu wskazuje rwnie, i przedmiotem badania w niniejszym postpowaniu nie
bya zgodno z prawem lub dobrymi obyczajami postanowie wzorcw umw, ktre
szczegowo opisane zostay w dalszej czci decyzji (por. s. 7), w tym take kwestia ich
ewentualnej abuzywnoci. Niemniej jednak odniesienie si do konkretnych zapisw tych
wzorcw byo niezbdne dla wykazania stosowania przez Spk praktyki naruszajcej
zbiorowe interesy konsumentw, wskazanej w pkt I rozstrzygnicia niniejszej decyzji.
Majc na uwadze nakaz naleytego i wyczerpujcego informowania stron o okolicznociach
sprawy wyraony w art. 9 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postpowania
administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r., poz. 23 ze zm., dalej take KPA), Prezes
Urzdu, pismem z dnia 23 listopada 2016 r., poinformowa T-Mobile o dotychczasowych
ustaleniach poczynionych w toku prowadzonego przeciwko T-Mobile postpowania
w sprawie praktyki naruszajcej zbiorowe interesy konsumentw oraz planowanym
rozstrzygniciu (Szczegowe Uzasadnienie Zarzutw).

Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw


Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

W nawizaniu do przekazanego przez Prezesa Urzdu Szczegowego Uzasadnienia


Zarzutw, Spka, pismem z dnia 7 grudnia 2016 r., ustosunkowaa si do przedstawionych
ustale faktycznych i oceny prawnej oraz przekazaa swoje stanowisko. Do wskazanych
przez Spk w stanowisku do Szczegowego Uzasadnienia Zarzutw kwestii,
w szczeglnoci w zakresie ustale faktycznych i oceny prawnej, Prezes Urzdu odniesie
si w dalszej czci niniejszej decyzji.
W odpowiedzi na Szczegowe Uzasadnienie Zarzutw T-Mobile wskazaa na nastpujce
rozstrzygnicia Prezesa Urzdu, ktre w ocenie T-Mobile mog mie wpyw na ocen
prawn zakwestionowanego przez organ ochrony konkurencji i konsumentw zachowania
T - Mobile: Decyzj Prezesa Urzdu z dnia 2 listopada 2011 r. nr DDK 6/2011; Decyzj
Prezesa Urzdu z dnia 27 marca 2015 r. nr DDK 1/2015 oraz Decyzj Prezesa Urzdu z dnia
15 marca 2016 r. nr DDK 10/2016.
W pierwszej kolejnoci odnie si naley do rozstrzygnicia Prezesa Urzdu z dnia 2
listopada 2011 r. Decyzji nr DDK 6/2011. Przedmiotem postpowania zakoczonego ww.
decyzj byo m.in. wiadczenie przez T-Mobile serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra
oraz usugi dodatkowej Prenumerata. Co istotne, kwestionowana wwczas praktyka
przedsibiorcy dotyczya dania od konsumentw zapaty za usugi: serwis Granie na
Czekanie/Szafa Gra oraz pakiet Prenumeraty, ktre nie zostay zamwione przez
konsumentw, co mogo stanowi nieuczciw praktyk rynkow w rozumieniu art. 9 pkt 6
ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziaaniu nieuczciwym praktykom rynkowym
(Dz. U. z 2007 r. Nr 171, poz. 1206, dalej take upnpr) oraz godzi w zbiorowe interesy
konsumentw. W toku postpowania analizowano, czy T-Mobile uzyskuje od konsumentw
zgod na wiadczenie przedmiotowych usug, a zatem czy usugi te zostay rzeczywicie
zamwione przez konsumentw. Uznawszy brak naruszenia przepisu art. 9 pkt 6 upnpr,
a co za tym idzie bezprzedmiotowo postpowania w sprawie zakazu stosowania praktyk
naruszajcych zbiorowe interesy konsumentw, Prezes Urzdu ww. decyzj umorzy
prowadzone w tym zakresie postpowanie. Biorc jednak pod uwag fakt, i przepis art. 10
ust. 1 upk, zgodnie z ktrym najpniej w chwili wyraenia przez konsumenta woli
zwizania si umow przedsibiorca ma obowizek uzyska wyran zgod konsumenta na
kad dodatkow patno wykraczajc poza uzgodnione wynagrodzenie za gwne
obowizki umowne przedsibiorcy, wszed w ycie 25 grudnia 2014 r., na gruncie
przedmiotowego rozstrzygnicia Prezes Urzdu nie mg analizowa zachowania
przedsibiorcy pod ktem zgodnoci z art. 10 ust. 1 upk, w szczeglnoci w zakresie
uzyskiwania od konsumentw wyranej zgody na dodatkowe patnoci zwizane z serwisem
Granie na Czekanie/Szafa Gra oraz usug dodatkow Prenumerata. Tym samym,
przedmiot postpowania zakoczonego Decyzj DDK nr 6/2011 nie jest tosamy
z postpowaniem, ktrego dotyczy niniejsze rozstrzygnicie, z uwagi na odmienno
podstaw prawnych kwestionowanych praktyk, w szczeglnoci okoliczno, e na gruncie
pierwszego z ww. postpowa przedmiotem analizy Prezesa Urzdu nie bya weryfikacja,
czy T-Mobile uzyskuje od konsumentw zgod na dodatkow patno wykraczajc poza
uzgodnione wynagrodzenie za gwne obowizki umowne przedsibiorcy w kwalifikowanej
postaci tj. zgod wyran (szczegowa analiza w tym zakresie zamieszczona zostaa
w uzasadnieniu prawnym niniejszej decyzji, por. s. 25).
W odniesieniu natomiast do przywoanej przez Spk Decyzji Prezesa Urzdu z dnia 27
marca 2015 r. nr DDK 1/2015 wskaza naley, e w przedmiotowej decyzji, wydanej
w zwizku z uprawdopodobnieniem naruszenia przez przedsibiorc telekomunikacyjnego
zakazu stosowania praktyk naruszajcych zbiorowe interesy konsumentw poprzez
stosowanie nieuczciwej praktyki rynkowej, polegajcej na przekazywaniu konsumentom

Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw


Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

informacji, przed zawarciem umowy dotyczcej wiadczenia usug telekomunikacyjnych


w ofercie przedpaconej, na opakowaniach pakietw startowych, informacji wskazujcej,
e usuga Halo Granie, aktywowana automatycznie po wykonaniu pierwszego poczenia,
jest konsumentowi oferowana w prezencie przez 30 dni, podczas gdy po 30 dniach
bezpatnego jej wiadczenia usuga przeksztaca si w automatycznie, w sytuacji braku
zoenia przez konsumenta przeciwnego owiadczenia, w usug odpatn, co moe
stanowi nieuczciw rynkow w rozumieniu art. 5 ust. 1, art. 5 ust. 2 pkt 2 oraz art. 5 ust.
3 pkt 4 i 5 w zwizku z art. 4 ust. 1 i 2 upnpr. Organ ochrony konkurencji i konsumentw
przyj zobowizanie strony postpowania do zmiany modelu wiadczenia usugi uprzednio
aktywowanej konsumentom, co oznacza, e nie wyda rozstrzygnicia merytorycznego,
w ktrym stwierdzaby istnienie bd nieistnienie zarzucanej przedsibiorcy praktyki.
Kluczowa jest rwnie okoliczno, e postpowanie w sprawie stosowania przez
przedsibiorc praktyki naruszajcej zbiorowe interesy konsumentw zakoczone ww.
decyzj wszczte zostao w dniu 24 grudnia 2013 r., a zatem rok przed wejciem w ycie
ustawy o prawach konsumenta, ktra wprowadzia do polskiego porzdku prawnego przepis
art. 10 ust. 1 upk.
W stanowisku odnoszcym si do Szczegowego Uzasadnienia Zarzutw T-Mobile wskazaa
rwnie na Decyzj Prezesa Urzdu z dnia 15 marca 2016 r. nr DDK 10/2016. Przedmiotowe
rozstrzygnicie dotyczyo stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych poprzez dziaanie
oraz zaniechanie wprowadzajce w bd w zwizku ze wiadczeniem usugi automatycznie
aktywowanej konsumentom. W przedmiotowej decyzji zakwestionowany zosta sposb
komunikowania konsumentom przez przedsibiorc informacji o usudze. Organ ochrony
konkurencji i konsumentw w odniesieniu do usugi aktywowanej konsumentom
automatycznie stwierdzi zaniechanie stosowania praktyki naruszajcej zbiorowe interesy
konsumentw z dniem 25 maja 2013 r. Stwierdzi zatem naley, i zaprzestanie stosowania
przez przedsibiorc kwestionowanej praktyki miao miejsce przed wejciem w ycie
ustawy o prawach konsumenta (tj. przed dniem 25 grudnia 2014 r.). Jak zostao wskazane
w treci decyzji przedmiotem niniejszego postpowania bya wprowadzajca w bd
komunikacja kierowana do konsumenta w zwizku z automatyczn aktywacj usugi, nie
za sam model jej wiadczenia. Prezes Urzdu nie mg zatem w przedmiotowym
rozstrzygniciu dokona analizy dziaania strony pod ktem sprzecznoci z dyspozycj art.
10 ust. 1 upk, gdy postpowanie zakoczone wydaniem przedmiotowej decyzji wszczte
zostao w momencie, kiedy w obowizujcym wtedy porzdku prawnym przepis art. 10 ust.
1 jeszcze nie funkcjonowa.
Majc na uwadze powysze rozwaania, stanowisko Spki wyraone w pimie z dnia 7
grudnia 2016 r., jakoby Prezes Urzdu, majc moliwo oceny dziaania przedsibiorcw
pod ktem zgodnoci z art. 10 ust. 1 upk, w szczeglnoci w zakresie obowizku uzyskania
wyranej zgody konsumenta, w przedmiotowych rozstrzygniciach, celowo nie odnis si
do kwestii automatycznej aktywacji usug konsumentom, jest niezasadne. Ponadto
wskaza naley, i przedmiotem niniejszego postpowania nie jest model wiadczenia
serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra oraz usugi dodatkowej Prenumerata, lecz
pobieranie od konsumentw patnoci za korzystanie z ww. serwisw, pomimo
niewyraenia przez konsumentw wyranej zgody na patnoci zwizane z tymi usugami.
Oceni zatem naley, i kwestia uprzednio wydanych przez Prezesa Urzdu decyzji, ktre
nie dotyczyy bezporednio kwestii uzyskiwania wyranej zgody konsumentw na usugi
o charakterze analogicznym do objtych niniejszym postpowaniem, jak rwnie
pobierania od konsumentw patnoci za takie usugi, pozostaje irrelewantna zarwno dla
oceny stanu faktycznego niniejszej sprawy, jak rwnie oceny prawnej zachowania Spki.

Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw


Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

Ponadto, pismem z dnia 7 grudnia 2016 r., stanowicym odpowied T-Mobile na


Szczegowe Uzasadnienie Zarzutw, Spka zoya wniosek o odstpienie od naoenia
kary pieninej z tytuu naruszenia, o ktrym mowa w pkt I rozstrzygnicia niniejszej
decyzji. Prezes Urzdu ustosunkuje si do zoonego wniosku w czci niniejszej decyzji
dotyczcej kary pieninej.
Zgodnie z zasad wyraon w art. 10 KPA, pismem z dnia 8 grudnia 2016 r., Prezes Urzdu
zawiadomi T-Mobile o zakoczeniu postpowania dowodowego, wyznaczajc termin na
zapoznanie si z aktami niniejszej sprawy. Spka nie skorzystaa z przysugujcego jej
prawa.
Prezes Urzdu Ochrony Konkurencji i Konsumentw ustali, co nastpuje.
T-Mobile Polska Spka Akcyjna z siedzib w Warszawie, operator sieci T-Mobile, jest
przedsibiorc wpisanym do Rejestru Przedsibiorcw Krajowego Rejestru Sdowego
prowadzonego przez Sd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie XIII Wydzia
Gospodarczy Krajowego Rejestru Sdowego pod numerem KRS: 0000391193. Ponadto,
dziaalno telekomunikacyjna jest dziaalnoci regulowan i podlega wpisowi do rejestru
przedsibiorcw telekomunikacyjnych prowadzonego przez Prezesa Urzdu Komunikacji
Elektronicznej. T-Mobile Polska Spka Akcyjna z siedzib w Warszawie jest wpisana do
rejestru przedsibiorcw telekomunikacyjnych pod numerem 4.
W toku prowadzonego postpowania w sprawie praktyki naruszajcej zbiorowe interesy
konsumentw, Prezes Urzdu ustali, e T-Mobile pobieraa patnoci za aktywowane
konsumentom usugi: serwis Granie na Czekanie/Szafa Gra lub usug dodatkow
Prenumerata, pomimo nieuzyskania w chwili wyraenia przez konsumenta woli zwizania
si umow o wiadczenie usug telekomunikacyjnych wyranej zgody na dodatkow
patno zwizan z tymi usugami, co narusza art. 10 ust. 1 upk oraz godzi w zbiorowe
interesy konsumentw.
Z ustale poczynionych w toku niniejszego postpowania wynika, e w ramach serwisu
Granie na Czekanie/Szafa Gra Spka umoliwia Uytkownikom, korzystanie z Serwisu
polegajcego na (i) ustawieniu przez Uytkownika w systemach teleinformatycznych
Operatora okrelonego dwiku na tle sygnau oczekiwania na poczenie z jego numerem
telefonu i (ii) odtwarzaniu tego dwiku na tle tego sygnau osobom inicjujcym prb
poczenia z jego numerem (pkt 3. Regulaminu serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra,
dalej take Regulamin serwisu). W odniesieniu za do usugi dodatkowej Prenumerata
Spka umoliwia konsumentom za pomoc usugi WAP specjalny korzystanie z Serwisu
polegajcego na udostpnianiu Uytkownikom poprzez WAP link, SMS, MMS informacji
oraz serwisw rozrywkowych (pkt 2 Regulaminu usugi dodatkowej Prenumerata, dalej
take Regulamin usugi dodatkowej).
(dowd: zacznik nr 2 do pisma T-Mobile z dnia 16 lipca 2015 r., karty 11 i 13)
Jak wynika z informacji przedstawionych przez Spk, regulacje odnoszce si do
przedmiotowych usug znajdoway si w nastpujcych rodzajach wzorcw umw, tj. w:
a) tzw. Warunkach konkretnej oferty promocyjnej,
b) Regulaminie usugi dodatkowej,
c) Warunkach cenowych usugi dodatkowej Prenumeraty (dalej take Warunki
cenowe usugi dodatkowej),

Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw


Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

d) Regulaminie serwisu,
e) Warunkach cenowych serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra (dalej take
Warunki cenowe serwisu).
Postanowienia odnoszce si do serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra oraz usugi
dodatkowej Prenumerata znajdoway si w szeregu wzorcw umw wykorzystywanych
przez T-Mobile w obrocie konsumenckim tzw. Warunkw ofert promocyjnych (wskazane
jako zbiorcza kategoria w pkt a) powyej).
Jak ustalono w toku postpowania, Spka stosowaa wzorce umw zawierajce
postanowienia przewidujce automatyczn aktywacj usug objtych niniejszym
postpowaniem, co najmniej od 25 grudnia 2014 r., czyli od dnia wejcia w ycie ustawy
o prawach konsumenta, wprowadzajcej do polskiego porzdku prawnego przepis art. 10
ust. 1, nakadajcy na przedsibiorc obowizek uzyskania od konsumentw wyranej
zgody na kad dodatkow patno wykraczajc poza uzgodnione wynagrodzenie za
gwne obowizki umowne przedsibiorcy najpniej w chwili wyraenia przez konsumenta
woli zwizania si umow, bdcy w niniejszej sprawie podstaw do kwestionowania
zachowania Spki.
Lista wzorcw umw stosowanych przez Spk w obrocie konsumenckim na dzie 25
grudnia 2014 r., ktrych postanowienia odnosz si do serwisu Granie na
Czekanie/Szafa Gra lub usugi dodatkowej Prenumerata, stanowi zacznik nr 1 do
niniejszej decyzji.
Z informacji przekazanych przez T-Mobile wynika, e wzorce umw stosowane w obrocie
konsumenckim na dzie 25 grudnia 2014 r., zawieray przykadowo nastpujce
postanowienia odnoszce si do usug objtych niniejszym postpowaniem:
a) w zakresie ofert abonamentowych:
12. Serwis Granie na Czekanie (dalej rwnie Serwis) zostanie nieodpatnie
aktywowany kademu Abonentowi, ktry nigdy nie korzysta z Serwisu, a ktry skorzysta
z niniejszej Oferty. Serwis zostanie wczony na danym numerze abonenckim w terminie
30 dni od momentu zawarcia Aneksu na koncie Abonenta.
12.1. Serwis aktywowany jest z wybranym przez Operatora utworem, spord utworw
dostpnych w ramach Serwisu, za co Operator nie pobierze opaty (zmiana utworu przez
Abonenta zwizana jest z opat wskazan w Regulaminie Serwisu Granie na
Czekanie/Szafa
Gra
dostpnym
na
stronie
internetowej
http://www.tmobile.pl/granie). Operator nie pobierze take opat abonamentowych za korzystanie
z Serwisu w trakcie okresu promocyjnego trwajcego od aktywacji Serwisu do koca Cyklu
Rozliczeniowego, nastpujcego po Cyklu Rozliczeniowym, w ktrym nastpi aktywacja
Serwisu. Po zakoczeniu okresu promocyjnego za dalsze korzystanie z Serwisu Operator
bdzie pobiera opat abonamentow, okrelon w Regulaminie Serwisu Granie na
Czekanie/Szafa Gra, w wysokoci 2 z z VAT w Cyklu Rozliczeniowym.
12.2. Opata abonamentowa za Serwis bdzie wyodrbniona na fakturze, jako Abonament
za usugi dodatkowe Granie na Czekanie.
12.3. Po aktywacji Serwisu Granie na Czekanie Abonent otrzyma SMS z komunikatem
potwierdzajcym aktywacj usugi oraz informujcym o sposobie rezygnacji z Serwisu.
12.4. Po aktywacji Serwisu Granie na Czekanie Abonent moe w dowolnym momencie
zrezygnowa z korzystania z Serwisu poprzez wysanie wiadomoci SMS o treci NIE na
bezpatny numer 80333.
Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw
Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

b) w zakresie ofert mieszanych mix:


2. Serwis Granie na Czekanie
2.1. Serwis Granie na Czekanie (dalej rwnie Serwis) zostanie nieodpatnie
aktywowany w terminie 30 dni od momentu aktywacji Karty SIM.
2.2. Serwis aktywowany jest z wybranym przez Operatora utworem, spord utworw
dostpnych w ramach Serwisu, za co Operator nie pobierze opaty (zmiana utworu przez
Abonenta Mix zwizana jest z opat wskazan w Regulaminie Serwisu Granie na
Czekanie/Szafa Gra). Operator nie pobierze take Opaty cyklicznej za korzystanie
z Serwisu w trakcie okresu promocyjnego trwajcego przez pierwszy Cykl 30 dniowy. Po
zakoczeniu okresu promocyjnego za dalsze korzystanie z Serwisu Operator bdzie
pobiera Opat Cykliczn, okrelon w Regulaminie Serwisu Granie na Czekanie/Szafa
Gra, w wysokoci 2 z z VAT/Cykl 30 dniowy.
2.3. Po aktywacji Serwisu Abonent Mix otrzyma SMS z komunikatem potwierdzajcym
aktywacj usugi oraz informujcym o sposobie rezygnacji z Serwisu.
2.4. Po aktywacji Serwisu Abonent Mix moe w dowolnym momencie zrezygnowa
z korzystania z Serwisu poprzez wysanie wiadomoci SMS o treci NIE na bezpatny numer
80333.
2.5. Przed zakoczeniem okresu promocyjnego, o ktrym mowa w pkt 2.2, Abonent Mix
otrzyma SMS informujcy o tym, i za dalsze korzystanie z Serwisu pobierana bdzie
Opata Cykliczna oraz o sposobie bezpatnej rezygnacji z Serwisu.
c) w zakresie ofert przedpaconych prepaid:
3. Serwis "Granie na Czekanie" oraz pakiet Prenumerata
3.1. Kademu Uytkownikowi Startera T-Mobile na kart bdcego przedmiotem niniejszej
oferty, ktry doaduje konto, w cigu 30 dni aktywowany zostanie Serwis "Granie na
Czekanie" (dalej "Serwis") oraz pakiet Prenumerata.
Po aktywacji Serwisu Uytkownik otrzyma SMS z komunikatem potwierdzajcym ten fakt
oraz informujcym o sposobie rezygnacji z Serwisu.
3.3. Serwis aktywowany jest z wybranym przez Operatora utworem, spord utworw
dostpnych w ramach Serwisu, za co Operator nie pobierze opaty (zmiana utworu przez
Uytkownika zwizana jest z opat wskazan w Regulaminie Serwisu "Granie na
Czekanie"/"Szafa
Gra"
dostpnym
na
stronie
internetowej
http://www.tmobile.pl/granie). Operator nie pobierze take Opaty Cyklicznej za korzystanie z Serwisu
w trakcie okresu promocyjnego trwajcego przez pierwszy Cykl 30 dniowy. Po zakoczeniu
okresu promocyjnego za dalsze korzystanie z Serwisu Operator bdzie pobiera Opat
Cykliczn, okrelon w Regulaminie Serwisu "Granie na Czekanie"/"Szafa Gra", w wysokoci
2 z z VAT / Cykl 30 dniowy.
3.4. Uytkownik moe w dowolnym momencie zrezygnowa z Serwisu poprzez wysanie ze
swojego telefonu SMS-a o treci: NIE na bezpatny numer 80333.
3.5. Przed zakoczeniem okresu promocyjnego, Uytkownik otrzyma SMS informujcy
o tym, i za dalsze korzystanie z Serwisu pobierana bdzie Opata Cykliczna oraz
o sposobie bezpatnej rezygnacji z Serwisu.

Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw


Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

3.6. Po aktywacji pakietu Prenumerata (zwanego dalej Pakietem) Uytkownik


otrzyma SMS z komunikatem potwierdzajcym aktywacj usug oraz informujcym
o rezygnacji z Pakietu.
3.7. Korzystanie z pakietu Prenumerata jest bezpatne w promocyjnym okresie 7 dni,
liczc od dnia otrzymania SMS z komunikatem potwierdzajcym aktywacj danej
Prenumeraty w ramach Pakietu. Po zakoczeniu okresu promocyjnego opata za
poszczeglne Prenumeraty bdzie naliczana w nastpujcej wysokoci:
3.8. Prenumerata SMS Angielski flirt - 0,10 z z VAT za jeden otrzymany SMS. Wiadomo
wysyana raz dziennie od poniedziaku do pitku.
3.9. Prenumerata MMS MMS na dzie dobry - 0,10 z z VAT za jeden otrzymany MMS.
Wiadomo wysyana raz dziennie od poniedziaku do pitku.
3.10. Prenumerata MMS zostanie aktywowana Uytkownikom korzystajcym z niniejszej
Oferty, posiadajcym aparaty telefoniczne obsugujce wiadomoci MMS. Prenumerata SMS
zostanie aktywowana Uytkownikom korzystajcym z niniejszej Oferty, posiadajcym
aparaty telefoniczne nie obsugujce wiadomoci MMS.
3.11. Po aktywacji Pakietu Uytkownik moe w dowolnym momencie zrezygnowa
z poszczeglnych Prenumerat poprzez wysanie na bezpatny numer 8717 komunikatw:
3.12. Prenumerata SMS Angielski flirt - SMS o treci AF ANULUJ
3.13. Prenumerata MMS MMS na dzie dobry - SMS o treci MD ANULUJ
3.14. Przed zakoczeniem okresu promocyjnego, o ktrym mowa w pkt 3.7, Uytkownik
otrzyma SMS informujcy o tym, i za dalsze korzystanie z Pakietu pobierane bd opaty
oraz o sposobie bezpatnej rezygnacji z Pakietu.
[podkrelenia Prezesa Urzdu przypis Prezesa Urzdu]
(dowd: pismo T-Mobile z dnia 11 padziernika 2016 r., karty 90-92)
W toku postpowania Spka wskazaa take, i na dzie dorczenia postanowienia
o wszczciu niniejszego postpowania, stosowaa w obrocie konsumenckim wzorce umw
rwnie zawierajce postanowienia przewidujce automatyczn aktywacj serwisu Granie
na Czekanie/Szafa Gra lub usugi dodatkowej Prenumerata.
Lista wzorcw umw, zawierajcych postanowienia odnoszce si do automatycznej
aktywacji usug objtych niniejszym postpowaniem, stanowi zacznik nr 2 do niniejszej
decyzji.
Z informacji przekazanych przez Spk wynika, e postanowienia wzorcw umw
dotyczce automatycznej aktywacji przedmiotowych usug miay przykadowo
nastpujc tre:
a) w zakresie ofert abonamentowych:
3.5. Granie na Czekanie:
3.5.1. Serwis bdzie aktywowany z utworem wybranym przez Operatora. Ewentualna
zmiana utworu przez Abonenta spowoduje naliczenie opaty zgodnie z Regulaminem
Serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra i Warunkami Cenowymi Serwisu Granie na
Czekanie/Szafa Gra.
3.5.2. Operator nie pobiera opaty cyklicznej za korzystanie z serwisu (abonamentu za
serwis) od jego automatycznej aktywacji do koca Cyklu Rozliczeniowego nastpujcego

Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw


Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

po Cyklu Rozliczeniowym, w ktrym ona nastpia. Opata bdzie pobierana po tym


okresie.
b) w zakresie ofert mieszanych mix:
4. Serwis Granie na Czekanie oraz Pakiet Prenumerata
4.1. Serwis Granie na Czekanie (dalej rwnie Serwis) oraz pakiet Prenumerata
(dalej Pakiet Prenumerata) zostan nieodpatnie aktywowane w 30 dni od momentu
aktywacji Karty SIM.
4.2. Serwis aktywowany jest z wybranym przez Operatora utworem, spord utworw
dostpnych w ramach Serwisu, za co Operator nie pobierze opaty (zmiana utworu przez
Abonenta MIX zwizana jest z opat wskazan w Regulaminie Serwisu Granie na
Czekanie/Szafa Gra). Operator nie pobierze take Opaty cyklicznej za korzystanie
z Serwisu w trakcie okresu promocyjnego trwajcego przez pierwszy Cykl 30 dniowy. Po
zakoczeniu okresu promocyjnego za dalsze korzystanie z Serwisu Operator bdzie
pobiera Opat Cykliczn, okrelon w Regulaminie Serwisu Granie na Czekanie/Szafa
Gra, w wysokoci 2z/Cykl 30 dniowy.
4.3. Po aktywacji Serwisu Abonent Mix otrzyma SMS z komunikatem potwierdzajcym
aktywacj usugi oraz informujcym o sposobie rezygnacji z Serwisu.
4.4. Po aktywacji Serwisu Abonent Mix moe w dowolnym momencie zrezygnowa
z korzystania z Serwisu poprzez wysanie wiadomoci SMS o treci NIE na bezpatny numer
80333.
4.5. Przed zakoczeniem okresu promocyjnego, o ktrym mowa w pkt 4.1., Abonent Mix
otrzyma SMS informujcy o tym, i za dalsze korzystanie z Serwisu pobierana bdzie
Opata Cykliczna oraz o sposobie rezygnacji z Serwisu.
4.6. Korzystanie z Pakietu Prenumerata jest bezpatne w promocyjnym okresie 7 dni,
liczc od dnia otrzymania pierwszego SMS z dan prenumerat. Po zakoczeniu okresu
promocyjnego opata za poszczeglne prenumeraty bdzie naliczana w wysokoci 0,10 z
za jeden otrzymany SMS. Wiadomo wysyana raz dziennie od poniedziaku do pitku.
4.7. Po aktywacji Pakietu Prenumerata Abonent Mix otrzyma SMS z komunikatem
potwierdzajcym aktywacj usug oraz informujcym o sposobie rezygnacji z Pakietu
Prenumerata.
4.8. Po aktywacji Pakietu Prenumerata Abonent Mix moe w dowolnym momencie
zrezygnowa z poszczeglnych Prenumerat poprzez wysanie SMS o treci FUNFACT
ANULUJ na bezpatny numer 8717.
c) w zakresie oferty przedpaconych pre-paid
3. Serwis Granie na Czekanie oraz pakiet Prenumerata
3.1. Kademu Uytkownikowi Startera T-Mobile na kart bdcego przedmiotem niniejszej
oferty, ktry doaduje konto kwot minimum 5 z z VAT, w cigu 30 dni aktywowany
zostanie Serwis Granie na Czekanie (dalej Serwis) oraz pakiet Prenumerata.
3.2. Po aktywacji Serwisu Uytkownik otrzyma SMS z komunikatem potwierdzajcym ten
fakt oraz informujcym o sposobie rezygnacji z Serwisu.
3.3. Serwis aktywowany jest z wybranym przez Operatora utworem, spord utworw
dostpnych w ramach Serwisu, za co Operator nie pobierze opaty (zmiana utworu przez
Uytkownika zwizana jest z opat wskazan w Regulaminie Serwisu Granie na

Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw


Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

10

Czekanie/Szafa
Gra
dostpnym
na
stronie
internetowej
http://www.tmobile.pl/granie) Operator nie pobierze take Opaty Cyklicznej za korzystanie z Serwisu
w trakcie okresu promocyjnego trwajcego przez pierwszy Cykl 30 dniowy. Po zakoczeniu
okresu promocyjnego za dalsze korzystanie z Serwisu Operator bdzie pobiera Opat
Cykliczn, okrelon w Regulaminie Serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra,
w wysokoci 2 z z VAT / Cykl 30 dniowy.
3.4. Uytkownik moe w dowolnym momencie zrezygnowa z Serwisu poprzez wysanie ze
swojego telefonu SMS-a o treci NIE na bezpatny numer 80333.
3.5. Przed zakoczeniem okresu promocyjnego, Uytkownik otrzyma SMS informujcy
o tym, i za dalsze korzystanie z Serwisu pobierana bdzie Opata Cykliczna oraz
o sposobie bezpatnej rezygnacji z Serwisu.
3.6. Po aktywacji pakietu Prenumerata (zwanego dalej Pakietem) Uytkownik
otrzyma SMS z komunikatem potwierdzajcym aktywacj usug oraz informujcym
o sposobie rezygnacji z Pakietu.
3.7. Korzystanie z pakietu Prenumerata jest bezpatne w promocyjnym okresie 7 dni,
liczc od dnia otrzymania SMS z komunikatem potwierdzajcym aktywacj danej
Prenumeraty w ramach Pakietu. Po zakoczeniu okresu promocyjnego opata za
poszczeglne prenumeraty bdzie naliczana w wysokoci 0,10 z za jeden otrzymany SMS.
Wiadomo wysyana raz dziennie od poniedziaku do pitku.
3.8. Po aktywacji Pakietu Uytkownik moe w dowolnym momencie zrezygnowa
z poszczeglnych Prenumerat poprzez wysanie na bezpatny numer 8717 komunikatu sms
FUNFACT ANULUJ:
3.9. Przed zakoczeniem okresu promocyjnego, o ktrym mowa w pkt 3.7, Uytkownik
otrzyma SMS informujcy o tym, i za dalsze korzystanie z Pakietu pobierane bd opaty
oraz o sposobie bezpatnej rezygnacji z Pakietu.
[podkrelenia Prezesa Urzdu przypis Prezesa Urzdu]
(dowd: pismo T-Mobile z dnia 5 wrzenia 2016 r., karty 51-54)
W toku postpowania przeprowadzona zostaa rwnie analiza Warunkw Oferty
Promocyjnej Taryfa T bez telefonu na 24 miesice w T-Mobile (dalej take Warunki
oferty promocyjnej Taryfa T), w oparciu o ktre, poczwszy od dnia 15 wrzenia 2016 r.,
moliwe byo zawarcie z T-Mobile umowy o wiadczenie usug telekomunikacyjnych, na
podstawie ktrej ustalono, e rwnie w ich treci znajdoway si postanowienia
przewidujce automatyczn aktywacj serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra
w sposb analogiczny do postanowie zacytowanych powyej. Przykadowo, w pkt 3.6.
Warunkw oferty promocyjnej taryfa T znajdoway si nastpujce postanowienia:
3.6. Granie na Czekanie
3.6.1. Serwis bdzie aktywowany z utworem wybranym przez Operatora. Ewentualna
zmiana utworu przez Abonenta spowoduje naliczenie opaty zgodnie z Regulaminem
Serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra i Warunkami Cenowymi Serwisu Granie na
Czekanie/Szafa Gra.
3.6.2. Operator nie pobiera opaty cyklicznej za korzystanie z serwisu (abonamentu za
serwis) od jego automatycznej aktywacji do koca Cyklu Rozliczeniowego nastpujcego
po Cyklu Rozliczeniowym, w ktrym ona nastpia. Opata bdzie pobierana po tym
okresie w wysokoci 2 z za Cykl Rozliczeniowy.

Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw


Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

11

3.6.3. Abonent moe zawsze zrezygnowa z serwisu poprzez wysanie wiadomoci SMS
o treci NIE na bezpatny numer 80333.
3.6.4. W kwestiach nieopisanych zastosowanie maj postanowienia Regulaminu Serwisu
Granie na Czekanie/Szafa Gra i Warunkw Cenowych Serwisu Granie na
Czekanie/Szafa Gra1.
[podkrelenia Prezesa Urzdu przypis Prezesa Urzdu]
Z informacji przekazanych przez T-Mobile wynika ponadto, i od dnia 3 listopada 2016 r.,
wzorce umw stosowane przez T-Mobile w obrocie konsumenckim w segmencie ofert
mieszanych i abonamentowych, nie zawieraj postanowie dotyczcych aktywacji usug
objtych niniejszym postpowaniem. Na potwierdzenie tego T-Mobile przekazaa
nastpujce, przykadowe, wzorce umw: Warunki oferty promocyjnej Taryfa T
z telefonem na 24 miesice Najlepsza oferta pracownicza raty w T-Mobile/TMUB oraz
Warunki oferty promocyjnej Taryfa T z telefonem www na 24 miesice raty w TMobile/TMUB.
(dowd: pismo T-Mobile z dnia 7 listopada 2016 r., karty 154-160)
Niemniej jednak prowadzony w toku prowadzonego postpowania monitoring strony
internetowej Spki www.t-mobile.pl wykaza, e pomimo owiadczenia Spki
o wycofaniu wzorcw umw zawierajcych kwestionowane postanowienia wzorce umw
przewidujce automatyczn aktywacj serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra byy
zamieszczone na stronie internetowej Spki w zakadce Dla Ciebie/Oferta/Abonament.
Przykadowo, wskaza mona na Warunki oferty promocyjnej Taryfa T bez telefonu na
6&24 miesice w T-Mobile, ktre zawieray postanowienia tosame z postanowieniami
zawartymi w Warunkach oferty promocyjnej Taryfa T2.
W odniesieniu do powyszego T-Mobile w toku postpowania wskazaa jednake, e
w wyniku bdu ludzkiego, niektre wzorce umowne na stronie internetowej nie zostay
podmienione, czego efektem by fakt, e do pobrania na stronie internetowej byy
wzorce z dat np. 15.09.2016 r. [pisownia oryginalna przypis Prezesa Urzdu]. Ponadto TMobile owiadczya, e pomimo moliwoci pobrania wzorcw umw zawierajcych
postanowienia przewidujce automatyczn aktywacj przedmiotowych usug ze strony
internetowej T-Mobile, w obrocie konsumenckim funkcjonoway prawidowe wzorce umw,
tzn. zmienione w dniu 3 listopada 2016 r. i niezawierajce takich postanowie. Wedug
owiadczenia T-Mobile to w oparciu o nie nastpowao zawarcie umowy o wiadczenie usug
telekomunikacyjnych z konsumentami.
(dowd: pismo T-Mobile z dnia 7 grudnia 2016 r., karta: 189)
Zgodnie z treci przytoczonych wyej postanowie wzorcw umw, Spka aktywowaa
konsumentom serwis Granie na Czekanie/Szafa Gra lub usug dodatkow
Prenumerata najpniej w cigu 30 dni od daty zawarcia umowy o wiadczenie usug
telekomunikacyjnych (w przypadku ofert abonamentowych oraz ofert mieszanych mix),
bd w okresie 30 dni od daty dokonania okrelonej czynnoci faktycznej polegajcej na
aktywacji karty SIM oraz doadowaniu konta (w przypadku ofert przedpaconych prepaid).

http://www.t-mobile.pl/r/repo1/tm/documents/doc_00008/D_007_0013023.pdf (dostp na dzie


22 listopada 2016 r.)
2
http://www.t-mobile.pl/r/repo1/tm/documents/doc_00008/D_007_0013158.pdf (dostp na dzie
30 listopada 2016 r.)
Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw
Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

12

W toku prowadzonego postpowania ustalono rwnie, i po upywie oznaczonego okresu


bezpatnego korzystania z serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra oraz usugi
dodatkowej Prenumerata, konsument zobowizany by do uiszczania opat za korzystanie
z nich. Postanowienia traktujce o odpatnoci za ww. serwisy znajdoway si w tzw.
Warunkach konkretnych ofert promocyjnych, jak rwnie w Warunkach cenowych serwisu
oraz Warunkach cenowych usugi dodatkowej. Wspomniany powyej oznaczony okres
bezpatnego korzystania z przedmiotowych usug wynosi w odniesieniu do serwisu
Granie na Czekanie/Szafa Gra jeden cykl rozliczeniowy lub 30 dni (od dnia aktywacji
usugi), za w odniesieniu do usugi dodatkowej Prenumerata 7 dni (od dnia aktywacji
usugi). Po upywie tego okresu za korzystanie z ww. serwisw od konsumentw pobierana
bya dodatkowa opata, ktra wynosia 2 z z VAT za jeden cykl rozliczeniowy lub 30 dni
w przypadku serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra oraz 0,10 z z VAT za jeden
otrzymany SMS/MMS w przypadku usugi dodatkowej Prenumerata. Opaty te nie
wchodziy w skad cyklicznej opaty abonamentowej, lecz stanowiy dodatkowe patnoci
doliczane do abonamentu uiszczanego przez konsumenta.
Ponadto, Prezes Urzdu ustali, e T-Mobile informowaa konsumentw o aktywacji lub
zbliajcym si upywie okresu, w ktrym przedmiotowe usugi wiadczone byy
nieodpatnie, za porednictwem wiadomoci tekstowych SMS o nastpujcej treci:
a) w odniesieniu do usugi dodatkowej Prenumerata:
SMS [tajemnica przedsibiorstwa] po aktywacji: T-Mobile: Przez kolejnych 7 dni
otrzymasz za darmo SMS w promocji Ciekawostki. Aby zrezygnowa wylij FUNFUCT
ANULUJ na 8717 (0 z). Regulamin promocji: www.t-mobile.pl
SMS [tajemnica przedsibiorstwa] od aktywacji 8017: Jutro przedluzymy Ci serwis
Ciekawostki. Codziennie otrzymasz jedna wiadomosc. Oplata za wiadomosc to 10gr
z VAT. Aby anulowac, wyslij darmowego SMSa o tresci: FUNFACT ANULUJ na 8717(0zl)
b) w odniesieniu do serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra:
SMS potwierdzajcy aktywacj [tajemnica przedsibiorstwa]: T-Mobile: W ramach
promocji Granie na Czekanie na 30 dni za darmo. Aby wylaczyc usluge teraz lub
w przyszlosci slij NIE na 80333(0zl).Reg.prom. www.t-mobile.pl
SMS wysyany [tajemnica przedsibiorstwa] od aktywacji: T-Mobile: Przypominamy,
ze wkrotce rozpoczniemy naliczanie abonamentu za Granie na Czekanie w wysokosci
2zl/m-c. Wiecej info na www.t-mobile.pl/granie
(dowd: pismo T-Mobile z dnia 11 padziernika 2016 r., karta 93)
Niezalenie od powyszego, w toku prowadzonego postpowania ustalono rwnie, e
przedmiotowe usugi po upywie oznaczonego okresu bezpatnego korzystania z nich
w sytuacji braku aktywnego dziaania ze strony konsumenta, przeksztacay si w usugi
odpatne. Oznacza to, e konsument, aby unikn dodatkowych patnoci zwizanych
z serwisem Granie na Czekanie/Szafa Gra lub usug dodatkow Prenumerata,
zobowizany by do podjcia dodatkowej aktywnoci, majcej na celu dezaktywacj ww.
usug. Zgodnie z postanowieniami Regulaminu serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra
serwis ten moe zosta dezaktywowany w nastpujcy sposb: (1) poprzez wysanie przez
konsumenta komunikatu SMS o okrelonej treci pod wskazane przez Spk numery, (2) na
stronie internetowej serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra, oraz (3) za
porednictwem konsultanta Biura Obsugi Abonenta lub Biura Obsugi Uytkownika.
W odniesieniu natomiast do usugi dodatkowej Prenumerata zgodnie z Regulaminem
usugi dodatkowej Prenumerata konsument moe dezaktywowa ww. serwis poprzez:
Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw
Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

13

(1) wysanie komunikatu SMS o okrelonej treci pod wskazany przez Spk numer, (2)
stron WAP wap.t-mobile.pl/pl/push.
Jak wynika z ustale poczynionych w toku prowadzonego postpowania, T-Mobile stosowaa
w obrocie konsumenckim, midzy innymi, wzorzec umowy pn. Umowa o wiadczenie usug
telekomunikacyjnych (dalej rwnie Umowa).
(dowd: zacznik do pisma T-Mobile z dnia 5 wrzenia 2016 r. folder:
WRZESIE_2016 AD_7 plik o nazwie D_003_0007736_0007, karta 56)
Organ ochrony konkurencji i konsumentw ustali, e wzorzec ten zawiera pkt 2
Podstawowe usugi telekomunikacyjne. Elementy skadajce si na abonament. Dodatkowe
usugi telekomunikacyjne/opcje tych usug, wiadczenia towarzyszce i inne produkty.
Inne informacje. Stosownie do pkt 2.1. Umowy w zalenoci od wybranej przez
konsumenta oferty/taryfy Operator wiadczy Abonentowi nastpujce podstawowe Usugi
telekomunikacyjne: () usugi telefonii mobilnej, usugi mobilnej transmisji danych,
a w ramach ich lub w zwizku z nimi: przyczenie do Sieci Operatora; usuga pocze
gosowych dostarczana w zasigu Sieci Operatora, w tym ich inicjowanie i odbieranie,
z wyczeniem pocze midzynarodowych; wysyanie i odbieranie wiadomoci
tekstowych (SMS) dostarczane w zasigu Sieci; usugi transmisji danych w ramach
mobilnego Internetu dostarczane w zasigu Sieci Operatora; dostp do Sieci Operatora;
usuga midzynarodowych pocze gosowych, dostarczana w zasigu Sieci Operatora,
w tym ich inicjowanie i odbieranie; wysyanie i odbieranie wiadomoci multimedialnych
(MMS) dostarczane w zasigu Sieci Operatora; roaming. W tej czci wzorca umowy
T-Mobile zatem wskazuje w sposb oglny usugi telekomunikacyjne, ktre na podstawie
umowy o wiadczenie usug telekomunikacyjnych, s wiadczone konsumentowi.
Dalej we wzorcu tym, w pkt 2.2., w polu Operator w ramach Umowy dostarcza Abonentowi
dodatkowe lub specjalistyczne Usugi Telekomunikacyjne i opcje usug, a w szczeglnoci:
(), wyszczeglniane s konkretne usugi telekomunikacyjne wiadczone konsumentowi.
Jak wynika z ustale poczynionych w toku prowadzonego postpowania, Spka w tym
miejscu umowy, wskazywaa rwnie serwis Granie na Czekanie/Szafa Gra oraz usug
dodatkow Prenumerata. Co wicej, w pkt 2.3. Umowy, w ktrym wskazywane s usugi
wchodzce w skad podstawowej opaty abonamentowej (Abonament) - jak ustalono
w toku postpowania Spka nie uwzgldniaa usug objtych niniejszym postpowaniem
(por. np. zacznik do pisma T-Mobile z dnia 12 padziernika 2016 r. folder: ZACZNIKI
AD_5 UMOWA_3 plik o nazwie: 103174129).
Analizowany w toku postpowania wzorzec umowy stosowany w obrocie konsumenckim
przez T-Mobile zawiera rwnie pkt 12 Dokumenty skadajce si na umow. Zaczniki do
Kontraktu Gwnego, w ktrym konsumentom wskazywane s wzorce umw odnoszce si
do konkretnej umowy. Jak ustali Prezes Urzdu, T-Mobile przekazywaa informacje
o znajdujcych zastosowanie w odniesieniu do konkretnego konsumenta wzorcach umw
w rnym zakresie, przykadowo, nie uwzgldniajc wszystkich wzorcw umw
odnoszcych si do usug objtych niniejszym postpowaniem, w szczeglnoci Warunkw
cenowych serwisu oraz Warunkw cenowych usugi dodatkowej (por. zacznik do pisma
T-Mobile z dnia 12 padziernika 2016 r. folder: ZACZNIKI AD_5 UMOWA_4 plik
o nazwie: UmowaBezPodpisu[2]_1).
Z ustale poczynionych w toku prowadzonego postepowania wynika take, e
w przedmiotowym wzorcu umowy, w pkt 16 Pozostae owiadczenia Abonenta,
prezentowane s owiadczenia, ktre konsument musi wyrazi, aby skutecznie zawrze

Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw


Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

14

umow o wiadczenie usug telekomunikacyjnych. Jak ustalono, owiadczenie odnoszce


si do przedmiotowych usug brzmi nastpujco:
16.1. Owiadczenia Abonenta dotyczce otrzymania/udostpniania, moliwoci
zapoznania si i akceptacji Umowy przez Abonenta.
16.1.1. Owiadczam, e przed zawarciem Umowy dorczono mi na papierze
i akceptuj niniejszy Kontrakt Gwny oraz pozostae dokumenty wskazane powyej
w pkt 12. Owiadczam take, e przed zawarciem Umowy przekazano mi
informacje o gwnych cechach Usug Telekomunikacyjnych, sposobie
porozumiewania si Operatora z Abonentem, identyfikacyjnych i kontaktowych
danych Operatora, sposobie obliczania opat i dodatkowych kosztach (jeli
istniej), sposobie i terminie spenienia wiadczenia przez Operatora oraz jego
procedurze reklamacji, przewidzianej prawem odpowiedzialnoci Operatora za
jako wiadczenia, treci usugi posprzedanych i gwarancji, czasie trwania
Umowy, a w przypadku zawarcia Umowy na czas nieoznaczony sposobie
i przesankach jej wypowiedzenia.
16.1.2. Owiadczam, e:
(a) przed zawarciem Umowy dorczono mi na papierze niniejszy Kontrakt Gwny
za w stosunku do pozostaych dokumentw wymienionych powyej w pkt 12.
zadaem (-am), aby ich nie drukowa i udostpni mi je wycznie w formie
elektronicznej oraz
(b) akceptuj niniejszy Kontrakt Gwny oraz pozostae dokumenty wskazane
powyej w pkt 12.
(c) przed zawarciem Umowy przekazano mi informacje o gwnych cechach Usug
Telekomunikacyjnych, sposobie porozumiewania si Operatora ze mn, jego danych
identyfikacyjnych i kontaktowych, sposobie obliczania opat i dodatkowych
kosztach (jeli istniej), sposobie i terminie spenienia wiadczenia przez
Operatora
oraz
jego
procedurze
reklamacji,
przewidzianej
prawem
odpowiedzialnoci Operatora za jako wiadczenia, treci usug posprzedanych
i gwarancji (jej braku), czasie trwania Umowy, a w przypadku zawarcia Umowy na
czas nieokrelony sposobie i przesankach jej wypowiedzenia.
(dowd: zacznik do pisma T-Mobile z dnia 5 wrzenia 2016 r. folder:
WRZESIE_2016 - AD_7 plik o nazwie: D_003_0007736_0007, karta 56)
Ponadto, Spka wskazaa, i w odniesieniu do konsumentw, korzystajcych z usug
telekomunikacyjnych przedpaconych (pre-paid) zgodnie z istot usugi pre-paid (usuga
przedpacona) umowa jest zawierana poprzez czynno faktyczn tj. abonent poprzez
zakup i skorzystanie z usugi zawiera umow. Spka podkrelia rwnie, e cech
charakterystyczn usug przedpaconych jest zawarcie umowy o wiadczenie usug w tym
systemie poprzez dokonanie czynnoci faktycznej przez uytkownika, polegajcej na
rozpoczciu korzystania z usug danego operatora. Jednoczenie rozpoczcie korzystania
z usug operatora stanowi wyran zgod na postanowienia regulaminu i cennika oraz na
warunki oferty.
(dowd: pismo T-Mobile z dnia 11 padziernika 2016 r., karty 92, 93)
W toku postpowania T-Mobile przekazaa rwnie stosowan procedur informacyjn
dotyczc zasad wiadczenia serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra oraz usugi
dodatkowej Prenumerata, ktra przedstawia si nastpujco:

Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw


Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

15

[tajemnica przedsibiorstwa]
(dowd: pismo T-Mobile z dnia 5 wrzenia 2016 r., karta 55)
T-Mobile w toku prowadzonego postpowania przekazaa rwnie nastpujce dane:
a. liczb konsumentw, ktrzy w okresie od 25 grudnia 2014 r. do 31 sierpnia 2016
r. zawarli ze Spk umow lub aneks do umowy o wiadczenie usug
telekomunikacyjnych z wykorzystaniem wzorca umowy zawierajcego
postanowienie przewidujce domyln aktywacj serwisu Granie na
Czekanie/Szafa Gra oraz usugi dodatkowej Prenumerata z podziaem na
poszczeglne oferty (abonamentowe, mieszane, przedpacone) oraz miesice;
b. liczb konsumentw, ktrym Spka domylnie aktywowaa serwis Granie na
Czekanie/Szafa Gra oraz usug dodatkow Prenumerata na podstawie
wzorca zawierajcego postanowienie przewidujce domyln aktywacj
przedmiotowych usug z podziaem na poszczeglne oferty (abonamentowe,
mieszane, przedpacone) oraz miesice;
c. liczb konsumentw, ktrzy we wskazanym wyej okresie dokonali dezaktywacji
serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra podczas trwania bezpatnego okresu
korzystania z tej usugi z podziaem na poszczeglne oferty (abonamentowe,
mieszane, przedpacone) oraz miesice;
d. liczb konsumentw, ktrzy we wskazanym wyej okresie dokonali dezaktywacji
usugi dodatkowej Prenumerata podczas trwania bezpatnego okresu
korzystania z tej usugi z podziaem na poszczeglne oferty (abonamentowe,
mieszane, przedpacone) oraz miesice;
e. liczb konsumentw, ktrzy we wskazanym wyej okresie dokonali dezaktywacji
serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra podczas trwania odpatnego okresu
korzystania z tej usugi z podziaem na poszczeglne oferty (abonamentowe,
mieszane, przedpacone) oraz miesice;
f. liczb konsumentw, ktrzy we wskazanym wyej okresie dokonali dezaktywacji
usugi dodatkowej Prenumerata podczas trwania odpatnego okresu
korzystania z tej usugi z podziaem na poszczeglne oferty (abonamentowe,
mieszane, przedpacone) oraz miesice.
(dowd: pismo T-Mobile z dnia 14 padziernika 2016 r., karta 112)
Wskazane powyej informacje przedstawione zostay w tabeli stanowicej zacznik nr 3
do niniejszej decyzji.
Doprecyzowujc przekazane informacje, Spka wskazaa, e:
[tajemnica przedsibiorstwa]
W odniesieniu do Szczegowego Uzasadnienia Zarzutw Spka przekazaa take
interpretacj danych liczbowych w zakresie udziau procentowego dezaktywacji
w okresie bezpatnym, dezaktywacji w okresie patnym oraz usug aktywnych w stosunku
do liczby aktywacji w odniesieniu do serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra.
Informacje, o ktrych mowa powyej, przedstawiaj si nastpujco:
[tajemnica przedsibiorstwa]
Odnoszc si do powyej przedstawionych danych Spka wskazaa, e stosowany przez
TMPL model wiadczenia usugi, a w szczeglnoci model informowania konsumentw

Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw


Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

16

o zasadach aktywacji oraz dezaktywacji usugi, umoliwia konsumentom skuteczny wybr


korzystania z usug, ktrych dotyczy przedmiotowe postpowanie.
[pisownia oryginalna przypis Prezesa Urzdu]
(dowd: pismo T-Mobile z dnia 7 grudnia 2016 r., karta 192)
Na podstawie informacji udzielonych przez T-Mobile w stanowisku do Szczegowego
Uzasadnienia Zarzutw ustalono rwnie, i poczwszy od dnia 7 grudnia 2016 r. T-Mobile
rozpocza wdraanie dziaa zmierzajcych do zaniechania pobierania od konsumentw
patnoci za korzystanie z serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra oraz usugi
dodatkowej Prenumerata wedug poniszych zasad.
[tajemnica przedsibiorstwa]
Wskazany wyej Plan dziaa dotyczcy zaniechania pobierania opat za usugi objte
niniejszym postpowaniem zawiera owiadczenie o nastpujcej treci:
[tajemnica przedsibiorstwa]
III.

Poinformowaniu konsumentw o zaniechaniu praktyki polegajcej na


pobieraniu patnoci za aktywowane konsumentom usugi: serwis Granie na
Czekanie/Szafa Gra lub usug dodatkow Prenumerata, w nastpujcy
sposb:
i.

poprzez umieszczenie na stronie internetowej www.t-mobile.pl ogoszenia


nastpujcej treci:

T-Mobile Polska S.A. informuje, e od dnia 7 grudnia 2016 r. nie bd pobierane opaty
za usugi: Granie na Czekanie/Szafa Gra/Prenumerata, aktywowane przy
zawieraniu nowych umw lub aneksw po dniu 25 grudnia 2014 r. na podstawie warunkw
ofert promocyjnych.
Zaniechanie pobierania opat dla segmentu post-paid nastpi poprzez naliczenie rabatu
w pierwszym okresie rozliczeniowym rozpoczynajcym si 17 grudnia 2016 r., co oznacza,
e konsumenci posiadajcy aktywn usug Granie na Czekanie nie ponios kosztw za t
usug. Faktury za kolejne cykle rozliczeniowe nie bd ju zawieray pozycji dotyczcej
usugi Granie na Czekanie.
Zaniechanie pobierania opat dla segmentu mix oraz pre-paid bdzie polegao na
doadowaniu kont abonentw pre-paid oraz mix od dnia 17 grudnia 2016 r. kwot
stanowic rwnowarto miesicznej opaty za usug Granie na Czekanie.
Zaniechanie pobierania opat dla segmentu mix oraz pre-paid za usug dodatkow
Prenumerata nastpi od 7 grudnia 2016 r. Oznacza to, e abonentom, ktrzy maj
aktywn usug Prenumerata nie bd naliczane opaty.
Jednoczenie usuga Granie na Czekanie/Szafa Gra, jest w dalszym cigu oferowana
na zasadach okrelonych w regulaminie usugi. Wicej na stronach www Serwisu:
www.granienaczekanie.pl,
www.granie.t-mobile.pl,
http://csa.heyah.pl,
www.szafagraheyah.pl
[tajemnica przedsibiorstwa]
(dowd: zacznik nr 1 do pisma T-Mobile z dnia 7 grudnia 2016 r., karta 200)

Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw


Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

17

Jak ustalono w toku postpowania, przytoczone powyej ogoszenie znajduje si na


gwnej stronie internetowej Spki www.t-mobile.pl w zakadce Zmiana opat za Granie
na Czekanie/Prenumeraty 3.
Prezes Urzdu Ochrony Konkurencji i Konsumentw zway, co nastpuje.
Naruszenie interesu publicznego
Stosownie do art. 1 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentw, ochrona
interesw przedsibiorcw i konsumentw podejmowana w ramach dziaa Prezesa Urzdu
jest prowadzona w interesie publicznym. Ingerencja Prezesa Urzdu ma na celu ochron
interesw zbiorowoci, a nie wprost poszczeglnych, indywidualnych uczestnikw rynku.
Naruszenie interesu publicznego stanowi podstaw do rozstrzygnicia przez Prezesa Urzdu
sprawy w oparciu o przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentw. Interes
publiczny zostaje naruszony w szczeglnoci wwczas, gdy okrelonymi dziaaniami
przedsibiorcy dotknity jest szerszy krg uczestnikw rynku, wzgldnie, gdy wywouj one
na rynku niekorzystne zjawiska, powodujc zaburzenia w jego prawidowym
funkcjonowaniu4.
W ocenie Prezesa Urzdu, rozpatrywana sprawa ma charakter publicznoprawny, gdy wie
si z ochron interesu wszystkich konsumentw bdcych kontrahentami przedsibiorcy,
ktrzy zawarli umow o wiadczenie usug telekomunikacyjnych z wykorzystaniem wzorca
umowy przewidujcego domyln aktywacj serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra lub
usugi dodatkowej Prenumerata. Dziaania przedsibiorcy analizowane w toku
niniejszego postpowania nie dotycz zatem interesw poszczeglnych osb, ktrych
sprawy miayby charakter jednostkowy, indywidualny i nie dajcy si porwna z innymi,
ale krgu konsumentw byych i obecnych kontrahentw Spki, ktrych sytuacja jest
identyczna. Naruszenie interesu publicznoprawnego przejawia si tym samym w naruszeniu
zbiorowego interesu konsumentw. W niniejszej sprawie istniej zatem podstawy do oceny
zachowania przedsibiorcy pod ktem stosowania praktyk naruszajcych zbiorowe interesy
konsumentw.
Ocena zachowania T-Mobile w aspekcie naruszenia zakazu stosowania praktyki
naruszajcej zbiorowe interesy konsumentw (pkt I rozstrzygnicia decyzji)
Zgodnie z art. 24 ust. 1 uokik, zakazane jest stosowanie praktyk naruszajcych zbiorowe
interesy konsumentw. Natomiast art. 24 ust. 2 uokik stanowi, e przez praktyk
naruszajc zbiorowe interesy konsumentw rozumie si godzce w nie sprzeczne
z prawem lub dobrymi obyczajami zachowanie przedsibiorcy. Na gruncie niniejszej sprawy
zbiorowe interesy konsumentw podlegaj zatem ochronie przed wymierzonymi w nie
naruszeniami, polegajcymi na sprzecznych z prawem dziaaniach przedsibiorcy.
W zwizku z powyszym, dla uznania zachowania przedsibiorcy za niezgodne z zawartym
w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentw zakazem stosowania praktyk
naruszajcych zbiorowe interesy konsumentw naley wykaza, e spenione zostay
kumulatywnie trzy nastpujce przesanki:
1. oceniane zachowanie musi by podejmowane przez podmiot bdcy przedsibiorc
w rozumieniu przepisw ustawy o ochronie konkurencji i konsumentw,
http://www.t-mobile.pl/pl/dlaciebie/obsluga-klienta/informacje-i-pomoc/cenniki-i-dokumenty/
zmiany-oplat-wybranych-uslug (dostp na dzie 27.12.2016)
4
Wyrok Sdu Antymonopolowego z dnia 24 padziernika 1991 r., sygn. akt XVII Amr 8/90.
3

Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw


Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

18

2. zachowanie przedsibiorcy jest sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami,


3. zachowanie to godzi w zbiorowe interesy konsumentw.
Status przedsibiorcy
Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentw zawiera legaln definicj przedsibiorcy.
Zgodnie z jej art. 4 pkt 1 pod pojciem tym naley rozumie przedsibiorc w rozumieniu
przepisw ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie dziaalnoci gospodarczej (t.j.. Dz. U.
z 2015 r., poz. 584, dalej rwnie: usdg) oraz: a) osob fizyczn, osob prawn, a take
jednostk organizacyjn niemajc osobowoci prawnej, ktrej ustawa przyznaje zdolno
prawn, organizujc lub wiadczc usugi o charakterze uytecznoci publicznej, ktre
nie s dziaalnoci gospodarcz w rozumieniu przepisw o dziaalnoci gospodarczej, b)
osob fizyczn wykonujc zawd we wasnym imieniu i na wasny rachunek lub
prowadzc dziaalno w ramach wykonywania takiego zawodu, d) zwizek
przedsibiorcw w rozumieniu pkt 2, z wyczeniem przepisw dotyczcych koncentracji
[trzeci czon definicji przedsibiorcy zawartej w art. 4 pkt 1 lit. c) znajduje zastosowanie
wycznie w postpowaniach w sprawach koncentracji]. Natomiast w myl art. 4 ust. 1
usdg, przedsibiorc jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna
niebdca osob prawn, ktrej odrbna ustawa przyznaje zdolno prawn wykonujca
we wasnym imieniu dziaalno gospodarcz. Waciw dla przedsibiorcy dziaalnoci
gospodarcz jest zarobkowa dziaalno wytwrcza, budowlana, handlowa, usugowa oraz
poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze z, a take dziaalno
zawodowa, wykonywana w sposb zorganizowany i cigy (art. 2 usdg).
T-Mobile Polska Spka Akcyjna z siedzib w Warszawie, operator sieci T-Mobile, jest
przedsibiorc wpisanym do Rejestru Przedsibiorcw Krajowego Rejestru Sdowego
prowadzonego przez Sd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie XIII Wydzia
Gospodarczy Krajowego Rejestru Sdowego pod numerem KRS: 0000391193. Ponadto,
dziaalno telekomunikacyjna jest dziaalnoci regulowan i podlega wpisowi do rejestru
przedsibiorcw telekomunikacyjnych prowadzonego przez Prezesa Urzdu Komunikacji
Elektronicznej. T-Mobile Polska S.A. z siedzib w Warszawie jest wpisana do rejestru
przedsibiorcw telekomunikacyjnych pod numerem 4.
Spka prowadzi we wasnym imieniu dziaalno gospodarcz polegajc na wiadczeniu
usug telekomunikacyjnych na obszarze caego kraju. Nie ulega zatem wtpliwoci, i
posiada status przedsibiorcy w rozumieniu powoywanego powyej art. 4 pkt 1 uokik. Tym
samym, Spka przy wykonywaniu dziaalnoci gospodarczej podlega rygorom okrelonym
w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentw i jej zachowanie moe podlega ocenie
w aspekcie naruszenia zakazu stosowania praktyk naruszajcych zbiorowe interesy
konsumentw.
Sprzeczno zachowania przedsibiorcy z prawem lub dobrymi obyczajami
Na gruncie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentw sankcjonowane jest zachowanie
przedsibiorcy sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami. Sprzeczno z prawem
dziaania lub zaniechania przedsibiorcy moe by ujmowana jako zachowanie niezgodne
z obowizujcymi przepisami prawa stanowionego. Dobre obyczaje natomiast pozostaj
klauzul generaln, ktra podlega konkretyzacji na okoliczno danego stanu faktycznego.
Naruszenie przez przedsibiorc przepisw prawa stanowionego lub dobrych obyczajw
jest jednoczenie wyrazem naruszenia obowizujcego porzdku prawnego, ktry
obejmuje zarwno nakazy i zakazy wynikajce z norm prawa powszechnie obowizujcego,

Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw


Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

19

jak i nakazy i zakazy wynikajcego z zasad wspycia spoecznego i dobrych obyczajw5.


Rozwaenia przy ocenie moliwoci przypisania przedsibiorcy stosowania praktyki
naruszajcej zbiorowe interesy konsumentw wymaga zatem kwestia, czy jego zachowanie
byo zgodne, czy te niezgodne z obowizujcymi zasadami porzdku prawnego.
Jednoczenie, dla stwierdzenia powyszego bez znaczenia pozostaje strona podmiotowa
czynu.
W zwizku zatem z powyszym, przedmiotem rozstrzygnicia Prezesa Urzdu jest
wykazanie, e w ustalonym stanie faktycznym T-Mobile dopucia si naruszenia dyspozycji
art. 10 ust. 1 upk, zgodnie z ktr najpniej w chwili wyraenia przez konsumenta woli
zwizania si umow przedsibiorca ma obowizek uzyska wyran zgod konsumenta na
kad dodatkow patno wykraczajc poza gwne obowizki umowne przedsibiorcy.
Konkretyzacji w przedmiotowym stanie faktycznym wymagaj zatem nastpujce
przesanki art. 10 ust. 1 upk: dodatkowa patno wykraczajca poza uzgodnione
wynagrodzenie za gwne obowizki umowne przedsibiorcy, wyrana zgoda konsumenta
na dodatkow patno oraz moment udzielenia przez konsumenta wyranej zgody.
Dodatkowa patno wykraczajca poza uzgodnione wynagrodzenie za gwne obowizki
umowne przedsibiorcy
Aby wykaza, e T-Mobile swoim zachowaniem dopucia si naruszenia zakazu stosowania
praktyki naruszajcej zbiorowe interesy konsumentw, dziaajc w sprzecznoci z art. 10
ust. 1 upk, oceni naley najpierw, czy opaty za usugi objte niniejszym postpowaniem,
tj. serwis Granie na Czekanie/Szafa Gra oraz usug dodatkow Prenumerata,
stanowi dodatkow patno wykraczajc poza uzgodnione wynagrodzenie za gwne
obowizki umowne T-Mobile.
Ustawa o prawach konsumenta nie definiuje pojcia dodatkowej patnoci wykraczajcej
poza uzgodnione wynagrodzenie za gwne obowizki umowne przedsibiorcy, niemniej
jednak stwierdzi naley, i gwnym obowizkiem umowny Spki w stosunkach
z konsumentami jest wiadczenie usug telekomunikacyjnych wskazanych w umowie.
Jednoczenie, w ocenie Prezesa Urzdu, na gruncie art. 10 ust. 1 upk, pojcie gwnych
obowizkw umownych przedsibiorcy powinno by rozpatrywane cznie z pojciem
uzgodnionego wynagrodzenia. W ramach omawianego przepisu tworz one bowiem
funkcjonaln cao. Oznacza to, e o tym, czy okrelona patno ma charakter patnoci
dodatkowej w rozumieniu art. 10 ust. 1 upk, decydowa bdzie przede wszystkim to, czy
wykracza ona poza kwot miesicznego zobowizania finansowego konsumenta w postaci
abonamentu.
Odnoszc si ju do samego charakteru usug, ktrych dotyczy przedmiotowe postpowanie
jak podnosi si w pimiennictwie - postanowienie okrelajce gwne obowizki umowne
stron, ma charakter konstytutywny dla danego stosunku prawnego6. W przypadku umowy
o wiadczenie usug telekomunikacyjnych, do wiadcze gwnych zaliczy mona m.in.
zapewnienie konsumentowi moliwoci wykonywania lub odbierania pocze, czy te
wysyania wiadomoci tekstowych. Wskazane powyej usugi telekomunikacyjne stanowi
zatem gwne zobowizania T-Mobile wobec konsumenta. Jak wskazuje si w doktrynie,
obok tego mog by wiadczone usugi dodatkowe, towarzyszce usugom
telekomunikacyjnym, zapewniajce specjalne moliwoci lub udogodnienia przy
5

Wyrok Sdu Okrgowego w Warszawie Sdu Ochrony Konkurencji i Konsumentw z dnia 13


listopada 2007 r., sygn. akt XVII AmA 45/07.
6
Kaczmarek-Templin B., Stec P., Szostek D., Ustawa o prawach konsumenta, Kodeks cywilny
(wycig). Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2014, s. 90.
Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw
Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

20

korzystaniu z telekomunikacji lub przy rozliczeniach z tytuu wykorzystanych usug 7. Do


takich wanie usug zaliczy mona serwis Granie na Czekanie/Szafa Gra oraz usug
dodatkow Prenumerata.
wiadczenie zarwno serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra, jak i usugi dodatkowej
Prenumerata nie naley do gwnych obowizkw umownych Spki. Serwis Granie na
Czekanie/Szafa Gra jak wynika z Regulaminu serwisu polega na odtwarzaniu
utworw muzycznych w trakcie oczekiwania na poczenie. Usuga dodatkowa
Prenumerata zgodnie z Regulaminem usugi dodatkowej umoliwia za dostp do
serwisw rozrywkowych i informacyjnych.
Usugi objte niniejszym postpowaniem stanowi zatem pewnego rodzaju wzbogacenie
wolumenu posiadanych ju przez konsumentw usug. Zdarzy si wrcz moe, i na skutek
automatycznej (domylnej) aktywacji, korzystanie z serwisu Granie na Czekanie/Szafa
Gra lub usugi dodatkowej Prenumerata, stanowi dla konsumentw pewnego rodzaju
utrudnienie, zwizane np. z otrzymywaniem zbdnych wiadomoci SMS/MMS o tematyce
rozrywkowej. Ponadto, wskazane serwisy nie maj charakteru obligatoryjnego, tzn.
konsumenci mog, aczkolwiek nie musz z nich korzysta. Usugi te nie maj rwnie
wpywu na wiadczenie przez Spk innych usug telekomunikacyjnych, w tym przede
wszystkim gwnej usugi, ktra jest przedmiotem umowy. Majc na wzgldzie
przeznaczenie serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra oraz usugi dodatkowej
Prenumerata, stwierdzi naley, e stanowi one pewnego rodzaju dodatkow opcj,
uzupenienie podstawowych usug telekomunikacyjnych wiadczonych przez Spk. Innymi
sowy, bez przedmiotowych usug, umowa o wiadczenie usug telekomunikacyjnych
czca konsumenta ze Spk nie traci swego pierwotnego charakteru i nie wpywa
istotnie na komfort konsumenta zwizany z realizacj usug.
Analizujc charakter przedmiotowych usug, wskaza naley na ich subsydiarny charakter.
Konsument, zawierajc z T-Mobile umow o wiadczenie usug telekomunikacyjnych,
niejako oczekuje wiadczenia przede wszystkim usugi gosowej (telefonicznej). Serwis
Granie na Czekanie/Szafa Gra oraz usuga dodatkowa Prenumerata, jak wskazano
powyej, s za wycznie dodatkiem do podstawowego wolumenu wiadczonych na
podstawie umowy usug. Innymi sowy, trudno zaoy, e zasadniczym motywem
konsumenta chccego zawrze umow ze Spk, jest ch skorzystania z ww. usug. Co
wicej, zawarcie umowy (w przypadku ofert abonamentowych oraz ofert mieszanych) lub
dokonanie okrelonej czynnoci faktycznej (w przypadku ofert przedpaconych prepaid)
skutkuje automatyczn aktywacj tych usug, a wyczenie ich wymaga od konsumenta
podjcia dodatkowych dziaa ju po etapie zawierania umowy lub dokonywania czynnoci
faktycznej (przykadowo wysanie komunikatu SMS o okrelonej treci pod wskazane
numery lub kontakt z pracownikiem Biura Obsugi Klienta/Biura Obsugi Uytkownika). Tym
samym, przy zawarciu umowy lub dokonaniu czynnoci faktycznej, konsument nie moe
zada, aby nie aktywowano mu serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra lub usugi
dodatkowej Prenumerata dopiero po ich aktywacji moe on zoy dyspozycj ich
dezaktywacji. Ponadto, nie wyraajc uprzednio wyranej zgody na dodatkowe patnoci
zwizane z przedmiotowymi usugami, konsument moe nie mie wiadomoci skutkw
zawarcia umowy lub dokonania czynnoci faktycznej, polegajcych na aktywacji
przedmiotowych usug, z ktrymi po upywie oznaczonego okresu bezpatnego wi si
dodatkowe patnoci.

Pitek S., Prawo telekomunikacyjne. Komentarz., Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2013, s.
404.
Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw
Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

21

Zwizanych z przedmiotowymi usugami patnoci nie mona zakwalifikowa jako


uzgodnionego wynagrodzenia za gwne obowizki umowne przedsibiorcy. Patnoci za
korzystanie z ww. serwisw (po upywie oznaczonego okresu bezpatnego) nie s bowiem
uwzgldnione w opacie abonamentowej, lecz stanowi rozliczane poza ni dodatkowe
opaty.
Nie sposb zgodzi si ze stanowiskiem T-Mobile jakoby gwne obowizki umowne
T-Mobile w zakresie umowy o wiadczenie usug telekomunikacyjnych okrelone byy w pkt
2 Umowy. W tej czci wzorca T-Mobile bowiem okrela usugi telekomunikacyjne, ktre s
wiadczone konsumentom na podstawie konkretnej umowy o wiadczenie usug
telekomunikacyjnych. Oznacza to zatem, e w polu tym uwzgldniane s zarwno usugi
wchodzce w skad staej, miesicznej opaty abonamentowej (uzgodnionego
wynagrodzenia za gwne obowizki umowne przedsibiorcy), jak rwnie usugi nieobjte
abonamentem. W sytuacji, gdy konsumenci byli zobowizani do uiszczania patnoci
zwizanych z korzystaniem z serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra lub usug
dodatkow Prenumerata czyli usug ujtych w Umowie w pkt 2 - ktre nie byy
uwzgldniane w staej, cyklicznej opacie abonamentowej, ktrej wysoko zostaa
wybrana przez konsumenta (uzgodniona) przed zawarciem umowy o wiadczenie usug
telekomunikacyjnych z T-Mobile, i pozostaway niejako niezalene od abonamentu,
wiadczenia tych usug nie mona uzna za gwne wiadczenie umowne T-Mobile
w rozumieniu art. 10 ust. 1 upk.
Regulamin wiadczenia Usug Telekomunikacyjnych na rzecz Abonentw T-Mobile
definiuje w 2 pkt 1 pojcie abonamentu jako podstawowej opaty cyklicznej, ponoszonej
przez Abonenta z tytuu zapewnienia gotowoci Operatora do wiadczenia Usug
Telekomunikacyjnych. [tajemnica przedsibiorstwa] Przyjcie zatem przez T-Mobile
patnoci za przedmiotowe usugi jako wykraczajce poza opat abonamentow, rwnie
potwierdza tez o ich dodatkowym, wykraczajcym poza gwne obowizki T-Mobile,
charakterze.
Odnoszc si natomiast do usug telekomunikacyjnych przedpaconych (pre-paid),
stwierdzi naley, e cech charakterystyczn tego typu ofert jest konieczno
dokonywania przez konsumenta cyklicznych doadowa konta, ktre umoliwiaj
korzystanie z usug telekomunikacyjnych oferowanych przez Spk. W takiej sytuacji nie
mona mwi o cyklicznej opacie abonamentowej, lecz o kwocie doadowania, ktr
konsument moe wykorzysta na wybrane przez niego usugi telekomunikacyjne.
Przykadowo, gdy konsument zdecyduje si doadowa konto kwot 20 z, obcienie go
opatami za korzystanie z usug objtych niniejszym postpowaniem, spowoduje
zmniejszenie kwoty dostpnej do wykorzystania na wybrane przez niego usugi
telekomunikacyjne w ramach tego doadowania.
Majc na uwadze powysze, patnoci zwizane z serwisem Granie na Czekanie/Szafa
Gra oraz usug dodatkow Prenumerata (po upywie oznaczonego okresu bezpatnego),
stanowi dodatkow patno wykraczajc poza uzgodnione wynagrodzenie za gwne
obowizki umowne Spki, o ktrych mowa w art. 10 ust. 1 upk.
Wyrana zgoda konsumenta na dodatkow patno
Stosownie do art. 10 ust. 1 upk, przedsibiorca zobowizany jest uzyska wyran zgod
konsumenta na kad dodatkow patno wykraczajc poza uzgodnione wynagrodzenie
za gwne obowizki umowne przedsibiorcy. Jak wykazano powyej, patnoci zwizane
z serwisem Granie na Czekanie/Szafa Gra oraz usuga dodatkow Prenumerata
w ocenie Prezesa Urzdu stanowi dodatkow patno wykraczajc poza uzgodnione
Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw
Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

22

wynagrodzenie za gwne obowizki umowne Spki. Dla moliwoci przypisania Spce


stosowanej praktyki, wskazanej w pkt I sentencji niniejszej decyzji, konieczne jest
wykazanie, e Spka, wbrew dyspozycji art. 10 ust. 1 upk, nie uzyskiwaa od konsumentw
najpniej w chwili wyraenia przez nich woli zwizania si umow o wiadczenie usug
telekomunikacyjnych wyranej zgody na dodatkow patno zwizan z ww. usugami.
Na gruncie obowizujcej ustawy o prawach konsumenta pojcie uzyskania wyranej
zgody konsumenta nie zostao zdefiniowane. Niemniej jednak pojcie to naley
interpretowa jako wymagajce podjcia przez konsumenta dziaania, na przykad
zaznaczenia odpowiedniego pola na stronie internetowej8.
W przedmiotowym stanie faktycznym Spka jako wyraenie przez konsumenta wyranej
zgody traktowaa podpisanie przez niego owiadczenia o zapoznaniu si z dokumentami
skadajcymi si na umow o nastpujcej treci (pkt 16 wzorca umowy pn. Umowa
o wiadczenie usug telekomunikacyjnych):
Owiadczam, e przed zawarciem umowy dorczono mi na papierze i akceptuj
niniejszy Kontrakt Gwny oraz pozostae dokumenty wskazane powyej w pkt 12.
Owiadczam take, e przed zawarciem Umowy przekazano mi informacje
o gwnych cechach Usug Telekomunikacyjnych, sposobie porozumiewania si
Operatora z Abonentem, identyfikacyjnych i kontaktowych danych Operatora,
sposobie obliczania opat i dodatkowych kosztach (jeli istniej), sposobie
i terminie spenienia wiadczenia przez Operatora oraz jego procedurze
reklamacji, przewidzianej prawem odpowiedzialnoci Operatora za jako
wiadczenia, treci usug posprzedanych i gwarancji, czasie trwania Umowy,
a w przypadku zawarcia Umowy na czas nieoznaczony sposobie i przesankach jej
wypowiedzenia.
Analizujc tre powyszego owiadczenia, stwierdzi naley, i nie zawiera ono
wyselekcjonowanej informacji odnoszcej si do konkretnej usugi na gruncie stanu
faktycznego niniejszej sprawy serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra lub usugi
dodatkowej Prenumerata ktra bya konsumentowi domylnie aktywowana, a po
upywie oznaczonego okresu bezpatnego rozliczana poza uzgodnionym abonamentem.
Wbrew stanowisku T-Mobile, zgodnie z ktrym konsument podpisuje wyrane
i jednoznaczne owiadczenie woli o dorczeniu i akceptacji wzorcw umownych oraz
o przekazaniu okrelonych informacji na etapie przedkontraktowym, w ocenie Prezesa
Urzdu, w zakresie patnoci, przedmiotowe owiadczenie zawiera jedynie wzmiank
o potencjalnych, moliwych kosztach (jeli istniej), bez jasnej informacji, czy w zwizku
z zawarciem konkretnej umowy takie opaty konsument bdzie musia ponosi. Ponadto,
informacja dotyczca patnoci jest nieprecyzyjna. Nie zawiera bowiem wskazania, jakie
usugi wi si z dodatkowymi kosztami, jak rwnie, jaka bdzie dokadna wysoko tych
opat. Samo rwnie brzmienie tego owiadczenia, w szczeglnoci fragment: przekazano
mi informacje o () sposobie obliczania opat i dodatkowych kosztach, nie moe by
uznane za wyraenie przez konsumenta wyranej zgody na takie dodatkowe patnoci.
Odnoszc si do stanowiska T-Mobile, jakoby Prezes Urzdu w sposb wybirczy
przeanalizowa wzorzec umowy o wiadczenie usug telekomunikacyjnych stosowany przez
T-Mobile w obrocie konsumenckim, zaznaczy naley, i wskazany przez T-Mobile wzorzec,
w pkt 2.2, obejmowa wprawdzie serwis Granie na Czekanie/Szafa Gra oraz usug
dodatkow Prenumerata (jako dodatkowe lub specjalistyczne usugi telekomunikacyjne
8

Wytyczne DG ds. Sprawiedliwoci dotyczce dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady


2011/89/UE z dnia 25 padziernika 2011 r. w sprawie praw konsumentw, pkt 6.5.1., s. 57.
Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw
Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

23

lub opcje usug), jednake wczeniej wskazane owiadczenie w aden sposb nie odnosi si
do ktrejkolwiek z usug wskazanych w tej czci wzorca umowy. Konsument zatem,
podpisujc owiadczenie zawarte w pkt 16 Umowy, nie wyraa zgody na patnoci
zwizane z usugami wskazanymi w pkt 2.2. Ponadto, pkt 2.3 Umowy wskazuje usugi
telekomunikacyjne, wchodzce w skad cyklicznej opaty abonamentowej, do ktrej
jednak przedmiotowe usugi nie nale.
W zakresie wiadczenia serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra oraz usugi dodatkowej
Prenumerata zastosowanie co do zasady mogo znale pi rnych wzorcw umw
(w rnych konfiguracjach), zawierajcych postanowienia odnoszce si do aktywacji
serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra lub usugi dodatkowej Prenumerata, a take
do odpatnoci za ww. serwisy: tzw. Warunki konkretnej oferty promocyjnej, Regulamin
usugi dodatkowej Prenumeraty, Warunki cenowe usugi dodatkowej Prenumeraty,
Regulamin serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra, Warunki cenowe serwisu Granie na
Czekanie/Szafa Gra. Z treci wskazanego wczeniej owiadczenia nie sposb zatem
wywodzi, e odnosio si ono do kadego z tych wzorcw.
Podpisanie przez konsumenta owiadczenia o zapoznaniu si z wzorcami umw
skadajcymi si na umow w ocenie Prezesa Urzdu nie moe zosta uznane za
udzielenie wyranej zgody na dodatkowe patnoci wynikajce z korzystania z tych usug
w ramach umowy o wiadczenie usug telekomunikacyjnych lub w zwizku z ni, ktre
pocigaj za sob konieczno uiszczenia dodatkowej patnoci wykraczajcej poza
uzgodnione wynagrodzenie za gwne obowizki umowne przedsibiorcy (na gruncie
niniejszej sprawy objte abonamentem w staej miesicznej wysokoci).
Zgoda konsumenta na dodatkow patno musi by jasna i wyrana9. Przytoczone powyej
owiadczenie nie posiada natomiast takiego waloru, gdy jest owiadczeniem
o charakterze generalnym, oglnym i jak wskazuje wprost jego tre odnosi si
wycznie do wzorcw skadajcych si na umow. W art. 10 ust. 1 upk ustawodawca,
uwzgldniajc specyfik sytuacji, w ktrej konsument moe zosta obciony dodatkow
patnoci wykraczajc poza podstawowe, cykliczne patnoci, ktre uiszcza bdzie na
rzecz przedsibiorcy, zdecydowa si na wprowadzenie bardziej restrykcyjnych wymogw
odnoszcych si do udzielanej przez konsumenta zgody.
Tymczasem, podpisywane przez konsumenta owiadczenie nie zawiera w swej treci ani
nazwy usug, z ktrymi s powizane dodatkowe patnoci, ani informacji na temat
wysokoci opat za korzystanie z serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra lub usugi
dodatkowej Prenumerata. Susznie przypuszcza zatem mona, e konsument,
podpisujc ww. owiadczenie, moe nie wiedzie o domylnie aktywowanych mu usugach
oraz wicych si z nimi dodatkowych patnociach. Wskaza w tym miejscu naley, e
zgoda konsumenta na dodatkowe patnoci nie moe by domniemana lub dorozumiana
z owiadczenia woli o innej treci10. Analiza przyjtego przez Spk rozwizania, zgodnie
z ktrym podpisanie oglnego owiadczenia traktowane jest jako udzielenie wyranej
zgody na patnoci dodatkowe, wykraczajce poza cykliczn opat abonamentow,
prowadzi do wniosku, e zgoda konsumentw jest w analizowanym przypadku
dorozumiewana z innych owiadcze, w tym z owiadczenia o zapoznaniu si z wzorcami
umw dotyczcymi przedmiotowych serwisw.
9

Kaczmarek Templin B., Stec P., Szostek D. (red.), Ustawa o prawach konsumenta, Kodeks cywilny
(wycig). Komentarz, Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2014, s. 89.
10
Lubasz D. [w:] Namysowska M., Lubasz D. (red.), Ustawa o prawach konsumenta. Komentarz,
Wyd. Wolters Kluwer, Warszawa 2014, s. 128.
Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw
Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

24

Naley zaznaczy rwnie, e stosowany przez Spk w obrocie konsumenckim wzorzec


umowy pn. Umowa zawiera w swojej treci owiadczenia konsumenta zwizane,
przykadowo, z wyraeniem przez niego zgody na przetwarzanie danych osobowych
w celach marketingowych. Oznacza to, e stosowana przez Spk tre wzorca dopuszcza
moliwo wyraenia przez konsumenta odrbnej i wyselekcjonowanej z treci wzorca
zgody na okrelone dziaanie operatora poprzez zaznaczenie odpowiedniego pola
w umowie (por. pkt 15 Umowy).
Rwnie w odniesieniu do usug telekomunikacyjnych przedpaconych (pre-paid) Spka
w ocenie Prezesa Urzdu - nie uzyskiwaa od konsumentw wyranej zgody na dodatkowe
patnoci zwizane z przedmiotowymi usugami. Jak bowiem wskazaa Spka, udzielenie
zgody nastpuje w takiej sytuacji poprzez dokonanie czynnoci faktycznej doadowanie
konta kwot minimum 5 z. Takiej aktywnoci ze strony konsumenta, ktra dotyczy
korzystania za wszystkich usug telekomunikacyjnych oferowanych przez Spk, nie za
konkretnie serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra lub usugi dodatkowej
Prenumerata, nie mona uzna za dziaanie bdce form udzielenia wyranej zgody na
dodatkowe patnoci zwizane z tymi usugami.
W ocenie organu ochrony konkurencji i konsumentw, udzielenie przez konsumenta
wyranej zgody na wszelkie dodatkowe patnoci wykraczajce poza uzgodnione
wynagrodzenie za gwne obowizki umowne przedsibiorcy, powinno sprowadza si do
stwierdzenia tak lub nie opatrzonego odpowiednimi informacjami dotyczcymi
zarwno usug, ktrych zgoda ta dotyczy, konkretnych wysokoci opat z nimi zwizanych,
jak i szczeglnych zasad odnoszcych si do wiadczenia przedmiotowej usug, takich jak
przykadowo wskazanie dugoci okresu bezpatnego korzystania z usugi oraz podanie
informacji o automatycznym przeksztaceniu w usug patn. Zgoda taka, aby mc zosta
uznan za wyran, powinna by rwnie wyodrbniona spord innych postanowie
wzorca. Pogld ten znajduje odzwierciedlenie w stanowisku Dyrekcji Generalnej ds.
Sprawiedliwoci, zastosowanie bowiem domylnie zaznaczonego pola lub umieszczenie
klauzuli generalnej w warunkach oglnych, nie spenia wymaga, o ktrych mowa w art. 10
ust. 1 upk11.
Ratio legis wprowadzenia komentowanego przepisu do polskiego porzdku prawnego byo
zapewnienie konsumentom ochrony przed dodatkowymi patnociami, na ktre wczeniej
nie zostaa wyraona zgoda. Ponadto, celem tego przepisu byo wyodrbnienie z szerokiego
wolumenu usug telekomunikacyjnych usug, ktre nie s usugami o podstawowym
charakterze i cz si z koniecznoci uiszczania dodatkowych opat, nieobjtych
cykliczn opat abonamentow, ktr uzna naley za uzgodnione wynagrodzenie
przedsibiorcy telekomunikacyjnego za jego gwne obowizki umowne. Ustawa,
wprowadzajc art. 10 ust. 1, zapewnia konsumentowi moliwo podjcia decyzji
dotyczcej dodatkowych, patnych opcji w sposb wiadomy i samodzielny12. T-Mobile,
przyjmujc za wyraenie zgody podpisanie oglnego owiadczenia dotyczcego
dokumentw skadajcych si na dan umow o wiadczenie usug telekomunikacyjnych
i poinformowanie o z punktu widzenia konsumenta zawierajcego umow bliej
niezidentyfikowanych i, uwzgldniajc brzmienie cytowanego wyej owiadczenia,
potencjalnych kosztach, nie zapewniaa konsumentom naleytej ochrony, wprowadzonej
ustaw o prawach konsumenta. Co wicej, obcianie konsumentw dodatkowymi
11

Wytyczne DG ds. Sprawiedliwoci dotyczce dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady


2011/89/UE z dnia 25 padziernika 2011 r. w sprawie praw konsumentw, pkt 6.5.1., s. 57.
12
Kaczmarek-Templin B., Stec P., Szostek D. (red.), Ustawa o prawach konsumenta, Kodeks cywilny
(wycig). Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2014, s. 90.
Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw
Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

25

opatami pomimo niewyraenia przez nich wyranej zgody na takie patnoci naraa
konsumentw na doznanie uszczerbku finansowego.
Na tak ocen dziaania Spki nie ma wpywu okoliczno, e Spka przekazywaa
konsumentom informacje o upywie nieodpatnego okresu korzystania z serwisu Granie na
Czekanie/Szafa Gra oraz usugi dodatkowej Prenumerata za porednictwem
wiadomoci SMS. Komunikaty te byy bowiem przekazywane konsumentom ju po
momencie wskazanym w art. 10 ust. 1 upk, tj. chwili wyraenia przez konsumenta woli
zwizania si umow. Ponadto, komunikat pochodzcy od przedsibiorcy, nie moe zosta
zakwalifikowany jako forma udzielenia przez konsumenta zgody. Zauway naley, e to
konsument zobowizany jest do podjcia dodatkowych czynnoci, zmierzajcych do
wyczenia aktywowanych mu usug i uniknicia dodatkowych opat zwizanych
z korzystaniem z nich. Zarwno serwis Granie na Czekanie/Szafa Gra, jak i usuga
dodatkowa Prenumerata s usugami o charakterze rozrywkowym, a konsument czsto
nie jest wiadomy aktywacji ww. serwisw.
Przykadowo, odnoszc si do specyfiki serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra, to
przede wszystkim inne osoby wykonujce poczenie pod numer konsumenta
korzystajcego z tego serwisu wiedz, e korzysta on z tej usugi. Podobne stwierdzenia
nasuwaj si w odniesieniu do usugi dodatkowej Prenumerata, ktra przybiera form
wiadomoci SMS/MMS o tematyce rozrywkowej wysyanych konsumentom. Obecnie wiele
informacji rozrywkowych, marketingowych, czy handlowych przekazywanych jest t drog
komunikacji. Dokonanie przez konsumenta odpowiedniej selekcji, ktre wiadomoci
przesyane s w ramach usugi dodatkowej Prenumerata, a ktre w ramach pozostaych
usug, majc na uwadze automatyczn/domyln aktywacj tego serwisu, stanowi dla
konsumenta pewne utrudnienie. Powysze rozwaania prowadz do wniosku, e w sytuacji,
w ktrej konsument nie wyrazi wyranej zgody na dodatkowe patnoci wykraczajce poza
gwne obowizki umowne T- Mobile, ju samo stwierdzenie przez konsumenta, e
aktywowane mu zostay przedmiotowe usugi, mogo by w wielu przypadkach utrudnione.
[tajemnica przedsibiorstwa]
Moment wyraenia wyranej zgody przez konsumenta
Jak wykazano powyej, T-Mobile nie uzyskiwaa od konsumentw wyranej zgody na
dodatkowe patnoci zwizane z serwisem Granie na Czekanie/Szafa Gra lub usug
dodatkow Prenumerata. Majc na uwadze jednak, i zgodnie z art. 10 ust. 1 upk, taka
zgoda powinna zosta udzielona najpniej chwili wyraenia przez konsumenta woli
zwizania si umow, przesanka ta zostanie omwiona poniej.
Ustawodawca wyznacza treci art. 10 ust. 1 upk ostateczny moment, w ktrym to
przedsibiorca powinien uzyska zgod konsumenta na kad dodatkow patno
wykraczajc poza uzgodnione wynagrodzenie za gwne obowizki umowne
przedsibiorcy. Przyjmuje si, e chwil wyraenia przez konsumenta woli zwizania si
umow jest bowiem chwila, w ktrej konsument przez jakiekolwiek zachowanie wyrazi
sw wol zwizania si umow okrelonej treci niezalenie od tego, kiedy to
owiadczenie woli konsumenta dotaro do przedsibiorcy13.
W przedmiotowym stanie faktycznym T-Mobile, stosownie do art. 10 ust. 1 upk, bya
zobowizana uzyska wyran zgod konsumenta na dodatkow patno zwizan
z serwisem Granie na Czekanie/Szafa Gra oraz usug dodatkow Prenumerata
13

Kaczmarek-Templin B., Stec P., Szostek D. (red.), Ustawa o prawach konsumenta, Kodeks cywilny
(wycig). Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2014, s. 74.
Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw
Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

26

najpniej w chwili wyraenia przez konsumenta woli zwizania si umow o wiadczenie


usug telekomunikacyjnych. Wyraenie przez konsumenta takiej zgody powinno zatem
nastpi przed podpisaniem przez niego umowy (w przypadku ofert abonamentowych lub
ofert mieszanych, bd w sytuacji zawarcia umowy w formie tradycyjnej) lub przed
zoeniem
przez
niego
w
inny
sposb
owiadczenia
woli
skutkujcego
zawarciem/przedueniem umowy o wiadczenie usug telekomunikacyjnych (np.
w przypadku oferty przedpaconej pre-paid, czy te przy wykorzystaniu sposobu, w jaki
T-Mobile umoliwia zawarcie/przeduenie umowy za porednictwem swojej strony
internetowej). Przyjty przez T-Mobile model, polegajcy na domylnym aktywowaniu
konsumentom przedmiotowych usug, w ocenie organu ochrony konkurencji i konsumentw,
nie spenia take wymogw odnoszcych si do chwili wyraenia przez konsumenta
wyranej zgody na dodatkowe patnoci, o ktrej mowa w art. 10 ust. 1 upk.
W wietle powyszego, naley uzna za udowodnione, e opisana w pkt I rozstrzygnicia
niniejszej decyzji praktyka T-Mobile jest sprzeczna z prawem.
Godzenie w zbiorowe interesy konsumentw
Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentw nie podaje definicji zbiorowego interesu
konsumentw, wskazujc jednak w przepisie art. 24 ust. 3, e nie jest nim suma
indywidualnych interesw konsumentw. Godzenie w zbiorowe interesy konsumentw
oznacza zatem naraenie na uszczerbek interesw znacznej grupy lub wszystkich
konsumentw, poprzez stosowan przez przedsibiorc praktyk, obejmujc tak
dziaania, jak i zaniechania. Ponadto, godzenie w zbiorowe interesy konsumentw moe
polega zarwno na ich naruszeniu, jak i na zagroeniu ich naruszenia.
Nie ulega wtpliwoci, e zachowanie przedsibiorcy godzi w interesy konsumentw wtedy,
gdy wywouje negatywne skutki w sferze ich praw i obowizkw. Natomiast przez interes
zbiorowy naley rozumie interes dotyczcy konsumentw jako okrelonej zbiorowoci. Jak
podnosi si w doktrynie, w pojciu praktyki naruszajcej zbiorowe interesy konsumentw
mieci si take dziaanie przedsibiorcy skierowane wprawdzie do oznaczonych
(zindywidualizowanych), ale za to dostatecznie licznych konsumentw, o ile przy tym
konsumentw tych czy jaka wsplna cecha rodzajowa. Wwczas bowiem poszkodowana
zostaje pewna grupa konsumentw, nie bdca jedynie z punktu widzenia przedsibiorcy
stosujcego dan praktyk zbiorowoci przypadkowych jednostek, lecz stanowic
okrelon i odrbn kategori konsumentw, reprezentujc w znacznym stopniu wsplne
interesy14.
W niniejszej sprawie bez wtpienia mamy do czynienia z godzeniem w zbiorowe interesy
konsumentw. Na praktyk Spki wskazan w pkt I rozstrzygnicia niniejszej decyzji by
bowiem naraony kady konsument bdcy klientem T-Mobile i korzystajcy ze
wiadczonych przez Spk usug telekomunikacyjnych, od ktrego Spka, uprzednio
domylnie aktywujc serwis Granie na Czekanie/Szafa Gra lub usug dodatkow
Prenumerata, po upywie oznaczonego okresu bezpatnego, pobieraa patno za
korzystanie z ww. usug.
Sprzeczne z prawem zachowanie Spki nie dotyczy zatem interesw poszczeglnych osb,
lecz naruszenia uprawie szerokiego krgu konsumentw, ktrych sytuacja jest identyczna
i wsplna dla caej grupy konsumentw znajdujcych si w opisanej powyej sytuacji
faktycznej.
14

Szydo M., Publicznoprawna ochrona zbiorowych interesw konsumentw, Monitor Prawniczy


2004/17/791.
Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw
Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

27

Interes konsumentw naley rozumie jako interes prawny (a nie faktyczny), a wic uznany
przez ustawodawc na zasugujcy na ochron i zabezpieczenie. Naruszenie zbiorowego
interesu konsumentw powizane jest z naruszeniem interesw gospodarczych
konsumentw. Pod tym pojciem naley rozumie zarwno naruszenie interesw stricte
ekonomicznych (o wymiarze majtkowym), jak rwnie prawo konsumentw do
uczestniczenia w przejrzystych i niezakconych przez przedsibiorc warunkach
rynkowych (naruszenie o charakterze pozaekonomicznym). W niniejszej sprawie mogo
doj do naruszenia interesu gospodarczego konsumentw poprzez dopuszczenie si przez
T-Mobile naruszenia dyspozycji art. 10 ust. 1 upk zarwno w aspekcie ekonomicznym, jak
i pozaekonomicznym.
Spka, poprzez praktyk opisan w pkt I rozstrzygnicia niniejszej decyzji, pobierajc od
konsumentw dodatkowe patnoci zwizane z korzystaniem z serwisu Granie na
Czekanie/Szafa Gra oraz usugi dodatkowej Prenumerata, pomimo nieuzyskania od
konsumentw wyranej zgody na dodatkowe patnoci zwizane z ww. usugami, wpyna
niekorzystnie na sytuacj majtkow konsumentw (ekonomiczny aspekt naruszenia).
Ponadto, T-Mobile, automatycznie aktywujc konsumentom przedmiotowe usugi,
a nastpnie pobierajc od nich dodatkowe patnoci, nie uzyskawszy uprzednio na to
wyranej zgody konsumentw, uniemoliwia konsumentom dotknitym praktyk
skorzystanie z wizki uprawnie przyznanych im na gruncie art. 10 ust. 1 upk, ktry
przyznaje konsumentom ochron przed dodatkowymi patnociami, na ktre uprzednio nie
zostaa wyraona zgoda (pozaekonomiczny aspekt naruszenia).
Majc powysze na wzgldzie, naley uzna za udowodnione, e opisana w pkt I
rozstrzygnicia niniejszej decyzji praktyka T-Mobile godzi w zbiorowy interes
konsumentw.
Stwierdzenie zaniechania stosowania przez T-Mobile Polska S.A. praktyki naruszajcej
zbiorowe interesy konsumentw wskazanej w pkt I rozstrzygnicia decyzji
Zgodnie z art. 27 ust. 1 i 2 uokik, w przypadku zaniechania stosowania przez
przedsibiorc praktyki naruszajcej zbiorowe interesy konsumentw, Prezes Urzdu
wydaje decyzj o uznaniu praktyki za naruszajc zbiorowe interesy konsumentw,
stwierdzajc jednoczenie zaniechanie jej stosowania. Prezes Urzdu stwierdzi
zaniechanie stosowania praktyki opisanej w pkt I rozstrzygnicia niniejszej decyzji 17
grudnia 2016 r.
Wskazana powyej data to pierwszy dzie, w ktrym:
[tajemnica przedsibiorstwa]
Ponadto, w dniu 7 grudnia 2016 r. na stronie internetowej Spki www.t-mobile.pl
zamieszczone zostao ogoszenie informujce konsumentw o zaniechaniu praktyki
polegajcej na pobieraniu patnoci za aktywowane konsumentom usugi: serwis Granie na
Czekanie/Szafa Gra lub usug dodatkow Prenumerata.
W zakresie usugi dodatkowej Prenumerata Spka zaniechaa pobierania opat z dniem 7
grudnia 2016 r.
[tajemnica przedsibiorstwa]
Biorc jednak pod uwag, e praktyka zakwestionowana w pkt I rozstrzygnicia decyzji
dotyczya trzech usug serwisw Granie na Czekanie/Szafa Gra oraz usugi
dodatkowej Prenumerata za dat zaniechania musiaa zosta uznana data, w ktrej

Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw


Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

28

dziaania Spki w zakresie zaniechania pobierania opat byy podjte w stosunku do


wszystkich trzech usug.
Majc na uwadze powysze, Prezes Urzdu orzek jak w pkt I rozstrzygnicia niniejszej
decyzji.
Obowizek publikacji decyzji (pkt II rozstrzygnicia decyzji)
Zgodnie z art. 26 ust. 3 uokik, w decyzji, o ktrej mowa w ust. 1, Prezes Urzdu moe
nakaza publikacj decyzji w caoci lub w czci, z zaznaczeniem, czy decyzja ta jest
prawomocna, w okrelonej w niej formie, na koszt przedsibiorcy.
Majc na uwadze powysze, Prezes Urzdu naoy na T-Mobile obowizek publikacji wersji
jawnej niniejszej decyzji w caoci, na koszt T-Mobile, na stronie internetowej tego
przedsibiorcy (w dacie wydania niniejszej decyzji jest to strona internetowa www.tmobile.pl), w cigu 30 (trzydziestu) dni od daty uprawomocnienia si przedmiotowej
decyzji, w ten sposb, e odnonik do treci wersji jawnej decyzji powinien zosta
umieszczony na stronie gwnej i powinien zosta opisany w nastpujcy sposb: Decyzja
Prezesa UOKiK nr DDK 20/2016, oraz utrzymywania jej na przedmiotowej stronie
internetowej przez okres 1 (jednego) miesica od daty opublikowania na stronie
internetowej.
W ocenie Prezesa Urzdu naoony na Spk obowizek publikacyjny zmierza do
przekazania moliwie najszerszemu krgowi odbiorcw-konsumentw informacji
o zachowaniu T-Mobile uznanym za praktyk naruszajc zbiorowe interesy konsumentw.
Obowizek ten speni funkcj edukacyjn oraz prewencyjn. Bdzie on bowiem stanowi
informacj dla konsumentw i przedsibiorcw, w jaki sposb zgodnie z prawem
moliwe jest korzystanie z usug, z ktrymi wi si dodatkowe patnoci wykraczajce
poza uzgodnione wynagrodzenie za gwne obowizki umowne przedsibiorcy. Ponadto,
obowizek publikacyjny ma ostrzega, i w przypadku braku dochowania przez
przedsibiorcw wymaganych standardw i zastosowania podobnych praktyk musz oni
liczy si z okrelonymi sankcjami.
W przypadku uprawomocnienia si niniejszej decyzji, moe ona stanowi prejudykat dla
dochodzenia przez indywidualnych konsumentw roszcze na podstawie art. 12 upnpr,
w czym take przejawia si jej walor praktyczny.
Majc na uwadze powysze, Prezes Urzdu orzek jak w pkt II rozstrzygnicia niniejszej
decyzji.
Naoenie kary pieninej (pkt III rozstrzygnicia decyzji)
Stosownie do art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik, Prezes Urzdu moe naoy na przedsibiorc,
w drodze decyzji, kar pienin w wysokoci nie wikszej ni 10% obrotu osignitego
w roku obrotowym poprzedzajcym rok naoenia kary, jeeli przedsibiorca ten, choby
nieumylnie, dopuci si naruszenia zakazu stosowania praktyki naruszajcej zbiorowe
interesy konsumentw w rozumieniu art. 24 uokik. Ustawa o ochronie konkurencji
i konsumentw wprowadzia zatem zasad fakultatywnoci nakadania kar przez Prezesa
Urzdu na przedsibiorcw, ktrzy dopucili si stosowania praktyki naruszajcej zbiorowe
interesy konsumentw. Przedmiotowa ustawa nie przesdza bezwzgldnie wysokoci kary
nakadanej przez Prezesa Urzdu, ktry, decydujc o tym w kadym konkretnym
przypadku, kieruje si zaoeniem, e sankcja musi spenia zarwno funkcj represyjn
(penaln), jak i prewencyjn (dyscyplinujc) oraz wychowawcz (edukacyjn). Przy
ustalaniu wysokoci kar pieninych, o ktrych mowa w art. 106-108 uokik, Prezes Urzdu
powinien wzi pod uwag w szczeglnoci okolicznoci naruszenia przepisw ustawy oraz
Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw
Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

29

uprzednie naruszenie przepisw ustawy, a take okres, stopie oraz skutki rynkowe
naruszenia przepisw ustawy (art. 111 uokik).
W niniejszej sprawie Prezes Urzdu uzna za zasadne skorzystanie z przysugujcego mu na
mocy przepisw ustawy o ochronie konkurencji i konsumentw uprawnienia do naoenia
kary pieninej w sytuacji stosowania przez przedsibiorc praktyki naruszajcej zbiorowe
interesy konsumentw, o ktrej mowa w pkt I rozstrzygnicia niniejszej decyzji.
Podstaw obliczenia wysokoci niniejszej kary jest obrt osignity przez Spk w roku
obrotowym poprzedzajcym rok naoenia kary. Obrt, o ktrym mowa powyej, zgodnie
z art. 106 ust. 3 pkt 1 uokik, oblicza si jako sum przychodw wykazanych w rachunku
zyskw i strat. W niniejszej sprawie obrt zosta ustalony na podstawie zoonego przez
Spk, pismem z dnia 20 padziernika 2016 r., jednostkowego sprawozdania finansowego
za rok zakoczony 31 grudnia 2015 r. i wynis [tajemnica przedsibiorstwa]. Maksymalna
kara pienina, jaka moe zosta naoona na Spk w oparciu o przepis art. 106 ust. 1
pkt 4 uokik wynosi [tajemnica przedsibiorstwa], po zaokrgleniu do penych zotych.
Kara za stosownie praktyki naruszajcej zbiorowe interesy konsumentw, o ktrej
mowa w pkt I rozstrzygnicia decyzji
W pkt I rozstrzygnicia niniejszej decyzji uznano okrelone zachowanie T-Mobile za
praktyk naruszajc zbiorowe interesy konsumentw i stwierdzono zaniechanie jej
stosowania z dniem 17 grudnia 2016 r. Praktyka ta polegaa na pobieraniu patnoci za
aktywowane konsumentom usugi: serwis Granie na Czekanie/Szafa Gra lub usug
dodatkow Prenumerata, pomimo nieuzyskania w chwili wyraenia przez konsumenta
woli zwizania si umow o wiadczenie usug telekomunikacyjnych wyranej zgody na
dodatkow patno zwizan z tymi usugami.
Przy nakadaniu kary istnieje konieczno spenienia przesanek podmiotowych, tj.
stwierdzenia, czy okrelone w art. 10 ust. 1 upk naruszenie dokonane byo nieumylnie czy
umylnie. W wietle obowizujcych przepisw prawa nieumylno naruszenia przepisw
ustawy o ochronie konkurencji i konsumentw nie wyklucza istnienia podstaw do naoenia
na przedsibiorc kary pieninej. Stwierdzenie zatem nawet nieumylnego naruszenia
ustawy daje podstaw do naoenia kary pieninej. Zgodnie z art. 83 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 ze
zm.), kady ma obowizek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej. Obowizek
znajomoci i przestrzegania norm prawa ciy tym bardziej na profesjonalnych
uczestnikach obrotu rynkowego. Dokonujc oceny strony podmiotowej praktyki Spki
wskazanej w pkt I rozstrzygnicia niniejszej decyzji, Prezes Urzdu zway przede
wszystkim, czy miaa ona zamiar jej stosowania, czy te praktyka ta bya jedynie skutkiem
niezachowania przez ni ostronoci wymaganej w danych okolicznociach. Zdaniem
Prezesa Urzdu og okolicznoci sprawy wskazuje, e zakwestionowana praktyka Spki
bya konsekwencj nieprzykadania przez Spk naleytej wagi dla poszanowania prawa
konsumentw do ochrony przed dodatkowymi patnociami, na ktre wczeniej nie zostaa
wyraona wyrana zgoda, ktre wprowadzone zostao do polskiego porzdku prawnego
wraz z wejciem w ycie ustawy o prawach konsumenta, co miao miejsce 25 grudnia
2014 r.
Zaznaczenia wymaga rwnie, e niniejsze postpowanie w sprawie praktyki naruszajcej
zbiorowe interesy konsumentw, poprzedzone byo prowadzonym przez Prezesa Urzdu
postpowaniem wyjaniajcym, w toku ktrego Spce zostao przedstawione stanowisko
organu ochrony konkurencji i konsumentw odnoszce si do moliwej bezprawnoci
dziaa Spki.
Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw
Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

30

Jednoczenie w ocenie Prezesa Urzdu brak jest podstaw do uznania, e Spka nie
miaa moliwoci przewidzenia, e przedmiotowe zachowanie Spki ma charakter
bezprawny. Zaznaczy w tym miejscu naley, i wejcie w ycie obowizujcej od 25
grudnia 2014 r. ustawy o prawach konsumenta poprzedzone byo 6 miesicznym okresem
vacatio legis (por. art. 55 upk), w czasie ktrego Spka miaa moliwo dostosowania
swojego zachowania do dyspozycji art. 10 ust. 1 upk.
Wskaza w tym miejscu naley rwnie na rozstrzygnicie Prezesa Urzdu z dnia 2
listopada 2011 r. Decyzj nr DDK 6/2011, w ktrym organ ochrony konkurencji
i konsumentw, umarzajc prowadzone w przedmiotowym zakresie postpowanie, nie
uzna serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra oraz usugi dodatkowej Prenumerata za
usugi niezamwione przez konsumentw. Rozstrzygnicie to nie pozwala zarazem na
przyjcie, e w przypadku koniecznoci uzyskania od konsumentw zgody na dodatkow
patno zwizan z tymi usugami w formie kwalifikowanej (tj, zgody wyranej),
niestwierdzenie przez organ ochrony konkurencji i konsumentw naruszenia zakazu
stosowania praktyki naruszajcej zbiorowe interesy konsumentw w aspekcie agresywnej
praktyki rynkowej oznacza, e na dodatkowe patnoci zwizane z przedmiotowymi
usugami jako usugami zamwionymi konsumenci wyraaj wyran zgod, o ktrej mowa
w art. 10 ust. 1 upk. Wprawdzie ww. rozstrzygnicie mogo wywoa u Spki przekonanie
o prawidowoci mechanizmu wiadczenia serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra oraz
usugi dodatkowej Prenumerata i pobierania za te usugi patnoci, to jednak, majc na
wzgldzie fakt, i Spka jest profesjonalist, jednym z najwikszych przedsibiorcw
dziaajcych na polskim rynku usug telekomunikacyjnych, uzasadnione jest oczekiwanie,
i tak istotne zmiany w zakresie praw konsumentw, ktre wprowadzone zostay ustaw
o prawach konsumenta, znajd odzwierciedlenie w sposobie prowadzenia dziaalnoci
gospodarczej przez Spk, w szczeglnoci w zakresie pozyskiwania od konsumentw
wyranej zgody na dodatkowe patnoci wykraczajce poza uzgodnione wynagrodzenie za
gwne obowizki umowne Spki. W ocenie Prezesa Urzdu, zasadne jest oczekiwanie od
Spki, e dokona rozrnienia pomidzy narzucaniem konsumentom korzystania z usug
niezamwionych a pobieraniem od nich patnoci, na ktre nie zostaa udzielona wyrana
zgoda.
W wietle powyszego naley stwierdzi, e stosujc zarzucan praktyk, Spka dziaa co
najmniej nieumylnie, co w konsekwencji skutkuje wypenieniem przesanki z art. 106 ust.
1 pkt 4 uokik, umoliwiajcej naoenie kary pieninej.
Ustalenie kary w przedmiotowej sprawie miao charakter wieloetapowy, co spowodowane
byo zaistnieniem w postpowaniu okolicznoci majcych wpyw na jej wysoko. Ustalajc
wymiar kary pieninej, Prezes Urzdu w pierwszej kolejnoci dokona oceny wagi
stwierdzonej praktyki i na tej podstawie ustali kwot bazow, stanowic podstaw do
dalszych ustale wysokoci kary, a nastpnie w oparciu o zaistniae w sprawie
okolicznoci majce wpyw na wysoko kary dokona gradacji ustalonej kwoty bazowej.
Przy ustalaniu kwoty bazowej Prezes Urzdu uwzgldni przesanki, o ktrych mowa w art.
111 uokik. Prezes Urzdu w szczeglnoci wzi pod uwag, e praktyka stosowana przez
T - Mobile godzia w zbiorowe interesy konsumentw na etapie zawierania kontraktu
z wpywem na etap wykonywania kontraktu, ktrego istot, jest po pierwsze zachowanie
przedsibiorcy wobec konsumenta wyraajcego zamiar zawarcia umowy polegajce na
naruszeniu przepisw prawa lub dobrych obyczajw wpywajce na tre kontraktu, po
drugie za wykorzystanie przewagi wynikajcej z zawarcia kontraktu poprzez
znieksztacenie wynikajcych z porzdku prawnego praw i obowizkw stron kontraktu.
Konsument bowiem, nie wyraziwszy wyranej zgody na dodatkowe patnoci zwizane
Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw
Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

31

z serwisem Granie na Czekanie/Szafa Gra lub usug dodatkow Prenumerata na


etapie zawierania umowy o wiadczenie usug telekomunikacyjnych, by obciany po
upywie oznaczonego okresu bezpatnego dodatkowymi patnociami za korzystanie z ww.
usug. Od profesjonalisty, dysponujcego tak jak w przypadku Spki istotnymi zasobami
o charakterze finansowym, prawnym i organizacyjnym, naley natomiast wymaga, by
przyjte przez niego standardy w zakresie usug wiadczonych konsumentom byy zgodne
z powszechnie obowizujcymi przepisami prawa.
Praktyka wskazana w pkt I rozstrzygnicia niniejszej decyzji naruszaa nie tylko
pozaekonomiczne interesy konsumentw, takie jak prawo do uczestnictwa w przejrzystych
i niezakconych warunkach rynkowych, czy te prawo do skorzystania z wizki uprawnie
przyznanych konsumentom na gruncie ustawy o prawach konsumenta, ale godzia rwnie
w ich interesy gospodarcze gdyby nie praktyka opisana w pkt I rozstrzygnicia niniejszej
decyzji, w wielu przypadkach konsumenci nie byliby zobowizani do uiszczenia
dodatkowych patnoci zwizanych z korzystaniem z przedmiotowych usug po zakoczeniu
oznaczonego okresu bezpatnego. Naruszenie przez Spk jednego z podstawowych
uprawnie wprowadzonych ustaw o prawach konsumenta, ktrej gwnym celem jest
ochrona sabszych uczestnikw obrotu gospodarczego (konsumentw), oceni naley jako
naganne. Rwnie pobieranie od konsumentw dodatkowych patnoci, na ktre nie zostaa
wyraona wyrana zgoda, co przekadao si bezporednio na doznanie przez konsumentw
uszczerbku finansowego, pomimo przyznania przez ustawodawc ochrony przed takimi
zachowaniami przedsibiorcw, uzna naley za szczeglnie negatywne z perspektywy
ekonomicznej sytuacji konsumentw.
Oceniajc wag naruszenia, organ ochrony konkurencji i konsumentw mia rwnie na
wzgldzie, i zakwestionowana praktyka wymierzona bya we wszystkich konsumentw
korzystajcych z usug telekomunikacyjnych oferowanych przez Spk, zarwno
w systemie przedpaconym (pre-paid), jak rwnie w systemie mieszanym (mix) oraz
systemie abonamentowym. Prezes Urzdu uwzgldni ponadto dugotrway okres
stosowania praktyki, tj. od 25 grudnia 2014 r. do 17 grudnia 2016 r.
Kolejnym aspektem, ktry Prezes Urzdu uwzgldni przy okrelaniu kwoty bazowej, jest
fakt, e niniejsza decyzja stanowi pierwsze merytoryczne rozstrzygnicie wydane na
gruncie art. 10 ust. 1 upk. Wskaza w tym miejscu naley, i Prezes Urzdu, umarzajc
decyzj z dnia 2 listopada 2011 r. nr DDK 6/2011 prowadzone postpowanie nie wyda
rozstrzygnicia przesdzajcego o naruszeniu albo braku naruszenia przez Spk art. 10
ust. 1 upk, bowiem na dat wydania ww. decyzji przepis art. 10 ust. 1 upk nie
obowizywa. Organ ochrony konkurencji i konsumentw stwierdzi bowiem
bezprzedmiotowo prowadzonego postpowania, w toku ktrego zakwestionowano
pobieranie od konsumentw patnoci za usugi niezamwione, nie za pobieranie patnoci
pomimo nieuzyskania od konsumentw wyranej zgody, do czego przedsibiorcy
zobowizani zostali od 25 grudnia 2014 r. na podstawie art. 10 ust. 1 upk i co Prezes
Urzdu w toku postpowania poprzedzajcego wydania przedmiotowej decyzji
zakwestionowa.
Przedstawiona powyej analiza stwierdzonego naruszenia pozwolia Prezesowi Urzdu na
przyjcie kwoty bazowej sucej do obliczenia kary w wysokoci [tajemnica
przedsibiorstwa] % obrotu osignitego przez Spk. Tym samym ustalona przez Prezesa
Urzdu kwota bazowa, po zaokrgleniu do penych zotych, wynosi [tajemnica
przedsibiorstwa].

Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw


Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

32

Dokonujc ustalenia ostatecznego wymiaru kary pieninej naoonej na Spk, Prezes


Urzdu dokona rwnie oceny zaistniaych w postpowaniu okolicznoci obciajcych
i agodzcych.
I tak, ustalajc wysoko kary, jako okoliczno agodzc wzito pod uwag, i T-Mobile
zaniechaa stosowania praktyki naruszajcej zbiorowe interesy konsumentw, o ktrej
mowa w pkt I rozstrzygnicia niniejszej decyzji. Prezes Urzdu przyj dat 17 grudnia
2016 r. jako moment zaniechania stosowania kwestionowanej praktyki z uwagi na fakt, i
by to pierwszy dzie, w ktrym T-Mobile nie obciaa konsumentw patnociami za
korzystanie z serwisu Granie na Czekanie/Szafa Gra oraz usugi dodatkowej
Prenumerata. Przy ustalaniu wysokoci kary uwzgldniono rwnie, i zaprzestanie
stosowania przedmiotowej praktyki byo skutkiem refleksji przedsibiorcy nad
prawidowoci podejmowanych dziaa. Prezes Urzdu uwzgldni rwnie to, e T-Mobile
niezwocznie po otrzymaniu Szczegowego Uzasadnienia Zarzutw rozpocza dziaania,
umoliwiajce jak najszybsze i najskuteczniejsze zaniechanie zakwestionowanej praktyki,
co nastpio w terminie 10 dni od dnia przekazania przez T-Mobile stanowiska do
Szczegowego Uzasadnienia Zarzutw. Uwzgldnienia wymaga rwnie, e podjte przez
Spk czynnoci, o ktrych mowa powyej, wymagay duego wysiku organizacyjnego.
Organ ochrony konkurencji i konsumentw majc powysze na wzgldzie - uzna, i ta
okoliczno agodzca uzasadnia zmniejszenie wyjciowego poziomu kary o 30%.
Jednoczenie w niniejszej sprawie miaa miejsce okoliczno przemawiajca za
podwyszeniem kwoty bazowej kary znaczny zasig naruszenia zwizany z faktem, e
praktyka T-Mobile obejmowaa swoim zasigiem wszystkich konsumentw znajdujcych si
w zasigu wiadczenia usug przez T-Mobile, a wic na terytorium caego kraju, jeli tylko
byli oni stron umowy o wiadczenie usug telekomunikacyjnych zawartej w oparciu
o wzorzec umowy przewidujcy automatyczn aktywacj serwisu Granie na
Czekanie/Szafa Gra lub usugi dodatkowej Prenumerata. Co wicej, analizujc dane
liczbowe przekazane w toku postpowania przez Spk, wskazujce na nieznaczny co
prawda udzia procentowy dezaktywacji usug w okresie patnym w stosunku do iloci
automatycznych aktywacji, zauwaenia wymaga jednak okoliczno, e rzeczywista liczba
konsumentw dotknitych kwestionowan praktyk bya istotna. W ocenie Prezesa Urzdu
ta okoliczno obciajca uzasadnia zwikszenie wyjciowego poziomu kary o 20%.
W wietle powyszych okolicznoci, wysoko kary ustalono na poziomie 15.047.138
zotych (sownie: pitnacie milionw czterdzieci siedem tysicy sto trzydzieci osiem
zotych). Oznacza to, e naoona na Spk kara pienina mieci si w granicach
wyznaczonych przez art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik i jednoczenie stanowi [tajemnica
przedsibiorstwa] % obrotu osignitego przez Spk w 2015 r., czyli [tajemnica
przedsibiorstwa] % kary, jak Prezes Urzdu mia prawo naoy na przedsibiorc.
Nakadajc niniejsz decyzj kar pienin za naruszenie przepisw ustawy o ochronie
konkurencji i konsumentw Prezes Urzdu wzi pod uwag, e ma ona: po pierwsze
charakter represyjny (nakadana jest za naruszenie ustawowych zakazw), po drugie
prewencyjny (ma zapobiega podobnym naruszeniom w przyszoci i zniechca do
naruszania prawa), za zagroenie ni, czyli potencjalna moliwo naoenia kary przez
Prezesa Urzdu nadaje jej charakter dyscyplinujcy15.
W ocenie Prezesa Urzdu wymierzona kara jest rwnie adekwatna do okresu, stopnia oraz
okolicznoci naruszenia przepisw ustawy o ochronie konkurencji i konsumentw.

15

Wyrok Sdu Najwyszego z dnia 7 kwietnia 2004 r., sygn. akt III SK 31/04.
Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw
Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

33

Wobec powyszego, Prezes Urzdu orzek jak w pkt III rozstrzygnicia niniejszej decyzji.
Zgodnie z art. 112 ust. 3 uokik, kar pienin naley uici w terminie 14 dni od dnia
uprawomocnienia si niniejszej decyzji na konto Urzdu Ochrony Konkurencji
i Konsumentw NBP o/o Warszawa nr 51 1010 1010 0078 7822 3100 0000.
Koszty postpowania (pkt IV rozstrzygnicia decyzji)
Zgodnie z art. 80 uokik, Prezes Urzdu rozstrzyga o kosztach w drodze postanowienia,
ktre moe by zamieszczone w decyzji koczcej postpowanie. Zgodnie z art. 77 ust. 1
uokik, jeeli w wyniku postpowania Prezes Urzdu stwierdzi naruszenie przepisw
ustawy, przedsibiorca, ktry dopuci si tego naruszenia, jest obowizany ponie koszty
postpowania.
Zgodnie z art. 263 1 KPA, do kosztw postpowania zalicza si koszty podry i inne
nalenoci wiadkw i biegych oraz stron w przypadkach przewidzianych w art. 56, a take
koszty spowodowane ogldzinami na miejscu, jak rwnie koszty dorczania stronom pism
urzdowych. Zgodnie z art. 264 1 KPA jednoczenie z wydaniem decyzji organ
administracji publicznej ustali w drodze postanowienia wysoko kosztw postpowania,
osoby zobowizane do ich poniesienia oraz termin i sposb ich uiszczenia.
W wyniku przeprowadzonego postpowania w sprawie stosowania przez przedsibiorc
praktyki naruszajcej zbiorowe interesy konsumentw, Prezes Urzdu w pkt I
rozstrzygnicia niniejszej decyzji stwierdzi naruszenie przepisw ustawy o ochronie
konkurencji i konsumentw w sprawie naruszenia zakazu stosowania praktyk naruszajcych
zbiorowe interesy konsumentw. Kosztami niniejszego postpowania s wydatki zwizane
z korespondencj prowadzon ze stron postpowania. W zwizku z powyszym,
postanowiono obciy stron postpowania kosztami postpowania w wysokoci 18,60
zotych (sownie: osiemnacie zotych szedziesit groszy).
Koszty niniejszego postpowania okrelone w pkt IV rozstrzygnicia niniejszej decyzji
Spka obowizana jest wpaci w terminie 14 dni od uprawomocnienia si niniejszej
decyzji, na konto Urzdu Ochrony Konkurencji i Konsumentw NBP o/o Warszawa nr 51
1010 1010 0078 7822 3100 0000.
Na podstawie art. 81 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentw oraz stosownie
do art. 47928 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postpowania cywilnego (t.j. Dz.
U. z 2016 r., poz. 1822, dalej take KPC) od niniejszej decyzji przysuguje odwoanie do
Sdu Okrgowego w Warszawie Sdu Ochrony Konkurencji i Konsumentw, w terminie
miesica od daty jej dorczenia, za porednictwem Prezesa Urzdu Ochrony Konkurencji
i Konsumentw.
W przypadku jednak kwestionowania wycznie postanowienia o kosztach zawartego w pkt
IV rozstrzygnicia niniejszej decyzji, na podstawie art. 81 ust. 5 uokik oraz stosownie do
art. 47932 1 i 2 KPC i art. 264 2 KPA w zwizku z art. 83 uokik, przysuguje zaalenie do
Sdu Okrgowego w Warszawie Sdu Ochrony Konkurencji i Konsumentw w terminie
tygodnia od dnia dorczenia niniejszej decyzji, za porednictwem Prezesa Urzdu Ochrony
Konkurencji i Konsumentw.
z up. PREZESA
Urzdu Ochrony Konkurencji i Konsumentw
DYREKTOR
Departamentu Ochrony Interesw Konsumentw
ukasz Wroski

Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw


Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

34

Zaczniki:
1. Lista wzorcw umw stosowanych przez T-Mobile w obrocie konsumenckim na dzie 25
grudnia 2014 r.
2. Lista wzorcw umw stosowanych przez T-Mobile w obrocie konsumenckim na dzie
dorczenia zawiadomienia o wszczciu postpowania.
3. Dane statystyczne dotyczce liczby konsumentw korzystajcych z serwisu Granie na
Czekanie/Szafa Gra oraz usugi dodatkowej Prenumerata.
Otrzymuje:
1. [tajemnica przedsibiorstwa]
2. a/a

Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw


Pl. Powstacw Warszawy 1 < 00-950 Warszawa

tel.: 22 556 04 14 < fax: 22 826 61 25


sp@uokik.gov.pl < www.uokik.gov.pl

35

You might also like