Jezykoznawstwo - Lista Lektur

JZYKOZNAWSTWO
Podana niej literatura przedmiotu ma charakter oglny i zarazem podstawowy. W grupie A

wymieniono prace o charakterze kompendiw informacyjnych, ktrych wykorzystanie jest
zalecane przy opracowywaniu wszystkich tematw z zakresu wiedzy o jzyku, oraz podano
reprezentatywny wykaz sownikw rnych typw. Grupa B obejmuje prace z rnych
dziaw jzykoznawstwa poszerzajce, czsto w sposb znaczcy, wiadomoci zawarte w
programie szkolnym. Grupa C to zasadniczo spis wydawnictw popularnonaukowych, ktre
rwnie mog suy uczestnikom eliminacji. Niezalenie od tego zestawu prac, przy kadym
temacie wymieniono lektury cilej z nim zwizane. Obejmuj one wiele pozycji, co ma
uatwi uczniom dotarcie przynajmniej do niektrych z tych opracowa. Przygotowujc si
do egzaminu ustnego eliminacji centralnych, uczestnicy powinni si posuy zarwno lektur
ogln, z ktrej wybior odpowiednie pozycje, jak i lektur zamieszczon przy
poszczeglnych tematach. Na yczenie komisji uczestnik musi umie przedstawi wykaz
publikacji wykorzystanych w pracy nad tematem.
Uwaga: Wszystkie tematy wymagaj umiejtnoci posugiwania si odpowiednim, w miar
obszernym materiaem jzykowym ilustrujcym referowane zagadnienia.
LEKTURA OGLNA
Grupa A
Kompendia:
1. K. Handke, E. Rzetelska-Feleszko, Przewodnik po jzykoznawstwie polskim, Wrocaw
1977.
2. Encyklopedia jzykoznawstwa oglnego, red. K. Polaski, Wrocaw 1993.
3. Encyklopedia jzyka polskiego, red. S. Urbaczyk i M. Kucaa, wyd. 3 popr. i uzupe.,
Wrocaw 1999.
4. M. Gowiski, T. Kostkiewiczowa, A. Okopie-Sawiska, J. Sawiski, Sownik terminw
literackich, Wrocaw 1976.
5. Z. Gob, A. Heinz, K. Polaski, Sownik terminologii jzykoznawczej, Warszawa 1968.
6. Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. II: Wspczesny jzyk polski, red. J. Bartmiski,
Wrocaw 1994; wyd. popr. i rozszerzone: Wspczesny jzyk polski, red. J. Bartmiski,
Lublin 2001.
7. Polskie nazwy wasne. Encyklopedia, red. E. Rzetelska-Feleszko, Warszawa-Krakw 1998.
8. Najnowsze dzieje jzykw sowiaskich. Jzyk polski, red. S. Gajda, Opole 2001
9. Sownik gramatyki, red. J. Bralczyk, W Gruszczyski, wyd. 1, Warszawa 2002, wyd. 2,
Warszawa 2004.
10. Sownik poj i tekstw kultury, red. E. Szczsna, Warszawa 2002.
11. Jzyk polski. Encyklopedia szkolna WSiP, red. A. Markowski, Warszawa 2005.
Sowniki:
12. J. Anusiewicz, J. Skawiski, Sownik polszczyzny potocznej, Warszawa 1996.
13. M. Bako, Sownik dobrego stylu, czyli wyrazy, ktre si lubi, Warszawa 2006.
14. M. Bako, Sownik peryfraz, czyli wyrazw omownych, Warszawa 2002.
15. M. Bako, M. Krajewska, Sownik wyrazw kopotliwych, Warszawa 1994 (lub wyd.
nast.).
16. A. Bakowski, Etymologiczny sownik jzyka polskiego, t. 1, A-K, t. 2, L-P, Warszawa
2000.
17. I. Bartmiska, J. Bartmiski, Nazwiska obce w jzyku polskim. Problemy
poprawnociowe. Sownik wymowy i odmiany, Warszawa 1978.
1
18. S. Bba, G. Dziamska, J. Liberek, Podrczny sownik frazeologiczny jzyka polskiego,

Warszawa 1995.
19. A. Bogusawski, J. Wawrzyczyk, Polszczyzna, jak znamy. Nowa sonda sownikowa,
Warszawa 1993.
20. A. Bogusawski, M. Danielewiczowa, Verba polona abscondita, Warszawa 2005.
21. J. Bralczyk, Nowe sowa, Warszawa 2007.
22. W. Bory, Sownik etymologiczny jzyka polskiego, Krakw 2005.
23. A. Brckner, Sownik etymologiczny jzyka polskiego, Krakw 1927 (i przedruki
powojenne).
24. D. Buttler, Sownik polskich homonimw cakowitych, Wrocaw 1998.
25. B. Chaciski, Totalny sownik najmodszej polszczyzny, Krakw 2007.
26.W. Cienkowski, Praktyczny sownik wyrazw bliskoznacznych, Warszawa 1993.
27. W. Cienkowski, Szkolny sownik synonimw, Warszawa 1990.
28. K. Czarnecka, H. Zgkowa, Sownik gwary uczniowskiej, wyd. 2, Pozna 1992.
29. M. Czeszewski, Sownik polszczyzny potocznej, Warszawa 2006.
30. A. Dbrwka, E. Geller, Sownik antonimw, Warszawa 1995.
31. A. Dbrwka, E. Geller, R. Turczyn, Sownik synonimw, Warszawa 1993.
32. K. Dugosz-Kurczabowa, Nowy sownik etymologiczny jzyka polskiego, wyd. 2,
Warszawa 2009.
33. L. Drabik, E. Sobol, A. Stankiewicz, Sownik idiomw polskich PWN, Warszawa 2006.
34. Encyklopedyczny sownik jzyka polskiego od a do z, red. D. Krajewska, w: Encyklopedia
powszechna Laroussea, Wrocaw 2006.
35. E. Geller, A. Dbrwka, Sownik stylistyczny jzyka polskiego, Warszawa 2007.
36. K. Holly, A. tak, Sownik wyrazw zapomianych, czyli sownictwo naszych lektur,
Warszawa 2001.
37. Indeks a tergo do Sownika jzyka polskiego, pod red. W. Doroszewskiego, Warszawa
1973.
38. Inny sownik jzyka polskiego PWN, red. M. Bako, t. I-II, Warszawa 2000; wyd.
elektroniczne: Multimedialny sownik szkolny jzyka polskiego PWN, wyd. 2 Warszawa 2006.
39. S. Jodowski, W. Taszycki, Zasady pisowni polskiej i interpunkcji ze sownikiem
ortograficznym, Wrocaw 1972 (i wyd. nast.).
40. L. Kaczmarek, T. Skubalanka, S. Grabias, Sownik gwary studenckiej, Wrocaw 1994
(i wyd. nast.).
41. J. Karowicz, Sownik gwar polskich, t. I-IV, Krakw 1900-1911.
42. W. Kopaliski, Sownik eponimw czyli wyrazw odimiennych, Warszawa 1996.
43. W. Kopaliski, Sownik wyrazw obcych i zwrotw obcojzycznych, Warszawa 1967
(i wyd. nast.).
44. I. Kurcz, A. Lewicki, J. Sambor, K. Szafran, J. Woronczak, Sownik frekwencyjny
polszczyzny wspczesnej, red. Z. Saloni, Krakw 1990-1991, t. 1 i 2.
45. I. Kurcz, A. Lewicki, W. Masowski, J. Sambor, J. Woronczak, Sownictwo
wspczesnego jzyka polskiego. Listy frekwencyjne, t. I-V, Warszawa 1974-1977.
46. Z. Kurzowa, H. Zgkowa, Sownik minimum jzyka polskiego, Pozna 1992.
47. S. B. Linde, Sownik jzyka polskiego, t. I-VI, Warszawa 1807-1814; wyd. 2, Lww
1854-1860; wyd. 3 (fotooffset.) Warszawa 1951.
48. W. Luba, S. Urbaczyk, Podrczny sownik poprawnej wymowy polskiej, Warszawa
1990; wyd. 2 Warszawa 1994.
49. W. Luba, Sownik polskich leksemw potocznych, Krakw, 200150. May sownik jzyka polskiego, red. S. Skorupka, H. Auderska, Z. empicka, Warszawa
1968 (i wyd. nast.); wyd. 10, zmienione i popr., red. E. Sobol, Warszawa 1994 lub Podrczny
sownik jzyka polskiego, oprac. E. Sobol, Warszawa 1996 lub Nowy sownik jzyka
polskiego, red. E. Sobol, Warszawa 2002.
51. May sownik odmiany nazw wasnych, red. A. Cielikowa, Krakw 2002.
52. May sownik zaginionej polszczyzny, red. F. Wysocka, Krakw 2003.
53. May sownik gwar polskich, red. J. Wronicz, Krakw 2010.
54. A. Nagrko, M. aziski, H. Burkhardt, Dystynktywny sownik synonimw, Krakw
2004.
55. Nowy sownik gwary uczniowskiej, red. H. Zgkowa, Wrocaw 2004.
56. Nowy sownik ortograficzny PWN, red. E. Polaski, Warszawa 1998.
57. Nowy sownik poprawnej polszczyzny PWN, red. A. Markowski, Warszawa 1999.
58. J. Podracki, Sownik interpunkcyjny jzyka polskiego, wyd. 2 zmienione, Warszawa 1998.
59. J. Podracki, Sownik skrtw i skrtowcw, Warszawa 1999.
60. Praktyczny sownik poprawnej polszczyzny nie tylko dla modziey, red. A. Markowski,
Warszawa 1995.
61. Praktyczny sownik wspczesnej polszczyzny, red. H. Zgkowa, Pozna 1994-2005.
62. S. Reczek, Podrczny sownik dawnej polszczyzny, Wrocaw 1968.
63. Z. Saloni, T. Wrblewska, K. Szafran, Ortograficzny sownik ucznia, Warszawa 1993;
wyd. 2, Warszawa 1997.
64. Z. Saloni, W. Gruszczyski, R. Woosz, M. Woliski, Sownik gramatyczny jzyka
polskiego, Warszawa 2007.
65. S. Skorupka, Sownik frazeologiczny jzyka polskiego, t. I-II, Warszawa 1967 (i wyd.
nast.).
66. S. Skorupka, Sownik wyrazw bliskoznacznych, Warszawa 1957 (i wyd. nast.).
67. F. Sawski, Sownik etymologiczny jzyka polskiego, t. I, Krakw 1952 i nast.
68. Sownik gniazd sowotwrczych wspczesnego jzyka oglnopolskiego,
t. I. T. Vogelgesang, Gniazda odprzymiotnikowe, red. H. Jadacka, Krakw 2001.
69. Sownik gniazd sowotwrczych wspczesnego jzyka oglnopolskiego, t. II. H. Jadacka
i inni., Gniazda odrzeczownikowe, red. H. Jadacka, Krakw 2001.
t. III. M. Skaryski i inn., Gniazda odczasownikowe, red. M. Skaryski, Krakw 2004.
t. IV. M. Skaryski, Gniazda motywowane przez liczebniki, przyswki, zaimki, przyimki,
modulanty, onomatopeje, wykrzykniki, Krakw 2004.
72. Sownik gwar polskich, red. J. Reychan, t. I, Wrocaw 1982 i nast.
73. Sownik jzyka Adama Mickiewicza, red. nacz. K. Grski, S. Hrabec, t. I-XI, Wrocaw
1962-1983.
74. Sownik jzyka Jana Chryzostoma Paska, red. W. Doroszewski, H. Koneczna, t. I-II,
Wrocaw 1965-1973.
75. Sownik jzyka polskiego PAN, red. W. Doroszewski, t. I-X i suplement, Warszawa 19581969.
76. Sownik jzyka polskiego PWN, red. M. Szymczak, t. I-III, Warszawa 1978-1981 (i wyd.
nast. po roku 1992 uzupe. o Suplement i zmienione).
77. Sownik jzyka polskiego wypracowany przez A. Zdanowicza, (...), cz. I-II, Wilno 1861
(tzw. Sownik Wileski).
78. Sownik jzyka polskiego, red. J. Karowicz, A. Kryski, W. Niedwiedzki, t. I-VIII,
Warszawa 1900-1927; wyd. 2 (fotooffset.), Warszawa 1952-1953 (tzw. Sownik Warszawski).
79. Sownik nazw miejscowoci i mieszkacw, red. M. aziski, Warszawa 2007.
80. Sownik ortograficzny PWN, red. M. Szymczak, Warszawa 1975 (i wyd. nast.).
81. Sownik polskich form homonimicznych, red. D. Buttler, Wrocaw 1984.
82. Sownik polszczyzny XVI w., red. nacz. M.R. Mayenowa, od t. XXIII red. nacz.
F. Pepowski, Wrocaw 1966 i nast.
83. Sownik poprawnej polszczyzny, red. W. Doroszewski i H. Kurkowska, Warszawa 1973
(i wyd. nast.).
84. Sownik prasowiaski, red. F. Sawski, od t. I, Wrocaw 1974 i nast.
85. Sownik staropolski, red. S. Urbaczyk, Wrocaw 1953-2003.
86. Sownik synonimw polskich, red. Z. Kurzowa, Warszawa 1998.
87. Sownik syntaktyczno-generatywny czasownikw polskich, red. K. Polaski,
t. I-V, Wrocaw-Krakw 1980-1992.
88. Sownik wspczesnego jzyka polskiego, red. B. Dunaj, Wilga, Warszawa 1996;
Uniwersalny sownik jzyka polskiego, red. B. Dunaj, Readers Digest, Warszawa 2007.
89. Sownik wymowy polskiej, red. M. Kara, M. Madejowa, Warszawa 1977.
90. Sownik wyrazw obcych, red. J. Tokarski, Warszawa 1971; wyd. 25, uzup. i popr.,
Warszawa 1991; Sownik wyrazw obcych. Wydanie nowe, red. E. Sobol, Warszawa 1995.
91. Szkolny sownik nauki o jzyku, red. J. Podracki, Warszawa 1998.
92. S. Szober, Sownik ortoepiczny. Jak mwi i pisa po polsku, Warszawa 1937 (wyd.
drugie i nast. pt. Sownik poprawnej polszczyzny).
93. W. liwiski, Sownik semantyczno-syntaktyczny przymiotnikw polskich, Krakw 1993.
94. J. Tokarski, Schematyczny indeks a tergo polskich form wyrazowych, red. Z. Saloni,
Warszawa 1993 lub wyd. nast.
95. Uniwersalny sownik jzyka polskiego PWN, red. S. Dubisz, Warszawa 2003.
96. Wielki sownik frazeologizmw PWN z przysowiami, opr. A. Kosiska, E. Sobol,
A. Stankiewicz, Warszawa 2005.
97. Wielki sownik wyrazw bliskoznacznych PWN, red. M. Bako, Warszawa 2005.
98. Wielki sownik wyrazw obcych PWN, red. M. Bako, Warszawa 2005.
99. H. Wrbel, E. Kowalik, T. Rokicka, A. Orzechowska, May sownik odmiany wyrazw
trudnych, Warszawa 1993.
100. R. Zawiliski, Dobr wyrazw. Sownik wyrazw bliskoznacznych i jednoznacznych do
praktycznego uytku, Krakw 1926.
101.H. Zgkowa, Podstawowy sownik jzyka polskiego z zarysem gramatyki, Pozna 2008.
Grupa B
102. J. D. Apresjan, Semantyka leksykalna. Synonimiczne rodki jzyka, Wrocaw 1980 lub
wyd. nast.
103. J. Baczerowski, J. Pogonowski, T. Zgka, Wstp do jzykoznawstwa, Pozna 1982
(tylko cz I: Podstawy jzyka).
104. M. Bako, Z pogranicza leksykografii i jzykoznawstwa, Warszawa 2001.
105. M. Bako, Wykady z polskiej fleksji, Warszawa 2002.
106. J. Bartmiski, S. Niebrzegowska-Bartmiska, Tekstologia, Warszawa 2010.
107. A. Bednarek, M. Grochowski, Zadania z semantyki jzykoznawczej, Toru 1993; wyd. 2
- Toru 1997.
108. J. Bobrowski, Zaproszenie do jzykoznawstwa, Krakw 1998.
109. M. Bugajski, Jzykoznawstwo normatywne, Warszawa 1993.
110. D. Buttler, H. Kurkowska, H. Satkiewicz, Kultura jzyka polskiego, t. I, Warszawa
1976; t. II, Warszawa 1982.
111. K. Dugosz-Kurczabowa, S. Dubisz, Gramatyka historyczna jzyka polskiego,
Warszawa 1998.
112. W. Doroszewski, Podstawy gramatyki polskiej, Warszawa 1963.
113. S. Dubisz, H. Kara , N. Kolis, Dialekty i gwary polskie, Warszawa 1995.
114. L. Dukiewicz, I. Sawicka, Gramatyka wspczesnego jzyka polskiego. Fonetyka

i fonologia, Krakw 1995.
115. A. Furdal, Jzykoznawstwo otwarte, Opole 1977, wyd. 2, Wrocaw 1990.
116. Gramatyka opisowa jzyka polskiego z wiczeniami, red. W. Doroszewski,
B. Wieczorkiewicz, Warszawa 1968.
117. Gramatyka opisowa wspczesnego jzyka polskiego. Morfologia, red.
R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wrbel, wyd. 2 zmienione, Warszawa 1998.
118. M. Grochowski, S. Karolak, Z. Topoliska, Gramatyka wspczesnego jzyka polskiego.
Skadnia, red. Z. Topoliska, Warszawa 1984.
119. M. Grochowski, Zarys leksykologii i leksykografii. Zagadnienia synchroniczne, Toru
1982.
120. R. Grzegorczykowa, Wprowadzenie do semantyki jzykoznawczej, wyd. 3. poprawione
i rozszerzerzone, Warszawa 2001.
121. R. Grzegorczykowa, Wstp do jzykoznawstwa, Warszawa 2007.
122. R. Grzegorczykowa, Wykady z polskiej skadni, Warszawa 1996 i nast.
123. R. Grzegorczykowa, Zarys sowotwrstwa polskiego, Warszawa 1982.
124. A. Heinz, Jzykoznawstwo oglne, Krakw 1969, Nauka dla Wszystkich.
125. H. Jadacka, Kultura jzyka polskiego. Fleksja. Sowotwrstwo. Skadnia, Warszawa
2005.
126. Jzyk polski. Kompendium, red. M. Derwojedowa, H. Kara, D. Kopciska, Warszawa
2005.
127. Jzyk polski na co dzie, red. M. Bako, Warszawa 2007.
128. S. Kania, J. Tokarski, Zarys leksykologii i leksykografii polskiej, Warszawa 1984.
129. T. Karpowicz, Kultura jzyka polskiego. Wymowa. Ortografia. Interpunkcja, Warszawa
2009.
130. Z. Klemensiewicz, Historia jzyka polskiego, t. I-III, Warszawa 1961, 1965, 1972
(i wyd. nast. scalone; wyd. przejrzane i uzupe. 1998).
131. Z. Klemensiewicz, Podstawowe wiadomoci z gramatyki jzyka polskiego, Warszawa
1971.
132. Z. Klemensiewicz, Zarys skadni polskiej, Warszawa 1963 i wyd. nast.
133. W. Kuraszkiewicz, Gramatyka historyczna jzyka polskiego, Warszawa 1972.
134. H. Kurkowska, S. Skorupka, Stylistyka polska. Zarys, Warszawa 1974 lub wyd. nast.
135. J. Lyons, Wstp do jzykoznawstwa, Warszawa 1975.
136. J. Lyons, Semantyka, t. I, Warszawa 1984, t. II, Warszawa 1989.
137. A. Majewicz, Jzyki wiata i ich klasyfikowanie, Warszawa 1996.
138. M. Malec, O imionach i nazwiskach w Polsce. Tradycja i wspczesno, Krakw 1996.
139.A. Markowski, Kultura jzyka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa
2005.
140. M. R. Mayenowa, Poetyka teoretyczna. Zagadnienia jzyka, wyd. 3, Wrocaw 2000.
(rozdzia IV: Sownik i gramatyka, rozdzia VI: Styl, stylizacja i stylistyka).
141. T. Milewski, Jzykoznawstwo, Warszawa 1965 lub wyd. nast.
142. W. Miodunka, Podstawy leksykologii i leksykografii, Warszawa 1989.
143. A. Nagrko, Podrczna gramatyka polska, Warszawa 2010.
144. Najnowsze dzieje jzykw sowiaskich. Jzyk polski, red. S. Gajda, Opole 2001.
145. Nauka o jzyku dla polonistw, red. S. Dubisz, wyd. 3 zmienione i rozszerzone,
Warszawa 1999.
146. O zagroeniach i bogactwie polszczyzny, red. J. Miodek, Wrocaw 1996.
147. J. Pelc, Wstp do semiotyki, Warszawa 1982.
148. T. Piotrowski, Z zagadnie leksykografii, Warszawa 1994.
149. T. Piotrowski, Zrozumie leksykografi, Warszawa 2002.
150. Praktyczna stylistyka nie tylko dla polonistw, red. E. Bakowska, A. Mikoajczuk,
Warszawa 2003.
151. Przewodnik po stylistyce polskiej, red. S. Gajda, Opole 1995.
152. Z. Saloni, Czasownik polski, Warszawa 2000.
153. Z. Saloni, Wstp do koniugacji polskiej, Olsztyn 2000.
154. Z. Saloni, M. widziski, Skadnia wspczesnego jzyka polskiego, Warszawa 1981;
wyd. 2, Warszawa 1985; wyd. 4 zmienione, Warszawa 1998.
155. F. de Saussure, Kurs jzykoznawstwa oglnego, Warszawa 1961.
156. J. Strutyski, Elementy gramatyki historycznej jzyka polskiego, Krakw 1991 i wyd.
nast.
157. T. Skubalanka, Historyczna stylistyka jzyka polskiego. Przekroje, Wrocaw 1984.
158. Z. Stieber, Historyczna i wspczesna fonologia jzyka polskiego, Warszawa 1966.
159. Z. Szober, Gramatyka jzyka polskiego, Warszawa 1957.
160. M. Szczupryczyska, Wstp do jzykoznawstwa, Toru 1988.
161. J. Tokarski, Fleksja polska, Warszawa 1978 lub wyd. nast.
162. B. Walczak, Zarys dziejw jzyka polskiego, Pozna 1995.
163. A. Weinsberg, Jzykoznawstwo oglne, Warszawa 1983, cz A: Przedmiot i dziay
jzykoznawstwa.
164. A. Wierzbicka, Jzyk-umys-kultura, red. J. Bartmiski, Warszawa 1999.
165. A. Wierzbicka, Semantyka. Pojcia elementarne i uniwersalne, Lublin 2006.
166. H. Wrbel, Gramatyka jzyka polskiego, Katowice 2001.
167. Wspczesna polszczyzna, Warszawa 1981.
168. L. Zawadowski, Lingwistyczna teoria jzyka, Warszawa 1966.
169. Zbir zada z jzykoznawstwa, praca zbiorowa, oprac. W. Gruszczyski, wyd. 1,
Warszawa 1990.
170. D. Zdunkiewicz-Jedynak, Wykady ze stylistyki, Warszawa 2008.
171. P. migrodzki, Wprowadzenie do leksykografii polskiej, wyd. 3., Katowice 2009.
172. P. migrodzki, Sowo-sownik-rzeczywisto, Krakw 2008.
Grupa C
173. ABC... polskiej gramatyki. Leksykon szkolny, oprac. J. Kwiek-Osiowska, Warszawa
1994.
174. S. Bba, B. Walczak, Na kocu jzyka. Poradnik leksykalno-gramatyczny, Warszawa
1992.
175. J. Bralczyk, Jzyk na sprzeda, Warszawa 1996.
176. A. Cegiea, A. Markowski, Z polszczyzn za pan brat, Warszawa 1982.
177. W. Cienkowski, Jzyk dla wszystkich, t. I, Warszawa 1978; t. II, Warszawa 1980.
178. W. Doroszewski, O kultur sowa. Poradnik jzykowy, t. I, Warszawa 1964; t. II,
Warszawa 1968.
179. S. Dubisz, Midzy dawnymi a nowymi laty. Eseje o jzyku, Warszawa 1988.
180. Jzyk polski. Encyklopedia w tabelach, red. W. Mizerski, Warszawa 2000.
181. Jzyk polski. Poradnik profesora A. Markowskiego, Warszawa 2003.
182. B. Klebanowska, W. Kochaski, A. Markowski, O dobrej i zej polszczynie, Warszawa
1989.
183. A. Markowski, Jak dobrze mwi i pisa po polsku, Warszawa 2000.
184. A. Markowski, Leksykon wyrazw obcych, wyd. 2, Warszawa 1996.
185. A. Markowski, 500 zagadek o jzyku polskim, Warszawa 1975.
186. A. Markowski, Polszczyzna koca XX wieku, Warszawa 1992.
187. A. Markowski, Polszczyzna znana i nie znana, Warszawa 1993.
188. J. Miodek, O jzyku do kamery, Rzeszw 1992.
189. J. Miodek, Przez lata ze Sowem Polskim, Wrocaw 1991.

190. J. Miodek, Rzecz o jzyku. Szkice o wspczesnej polszczynie, Wrocaw 1983.
191. J. Miodek, Odpowiednie da rzeczy sowo: szkice o wspczesnej polszczynie, Wrocaw
1978.
192. W. Pisarek, Sownik jzyka niby-polskiego, czyli bdy jzykowe w prasie, Wrocaw
1978.
193. W. Pisarek, Sowo midzy ludmi, Warszawa 1985.
194. J. Podracki, Czy to naprawd po polsku? Poradnik jzykowy, Warszawa 1993.
195. J. Podracki, wiat ludzi, rzeczy, sw: pogadanki o jzyku i kulturze, Warszawa 1994.
196. Polszczyzna 2000, red. W. Pisarek, Krakw 1999.
197. Polszczyzna pata nam figle. Poradnik jzykowy dla kadego, red. J. Podracki,
Warszawa 1991, wyd. 2, Warszawa 1993.
198. E. Przyubska, F. Przyubski, Jzyk polski na co dzie, Warszawa 1972.
199. A. Wierzbicka, O jzyku - dla wszystkich, Warszawa 1965.
200. A. Wierzbicka, Kocha, lubi, szanuje. Medytacje semantyczne, Warszawa 1971.
201. A. Wierzbicka, P. Wierzbicki, Praktyczna stylistyka, Warszawa 1970.
202. A. Wolaski, Edycja tekstw. Praktyczny poradnik, Warszawa 2008.
203. D. Zdunkiewicz-Jedynak, Jak to napisa. Poradnik redagowania i komponowania
tekstw, Warszawa 2000.
204. H. i T. Zgkowie, Jzykowy savoir-vivre, Pozna 1992.
I. ELEMENTY STRUKTURALISTYCZNEJ TEORII JZYKA

- Definicja znaku; typy znakw; dyskusyjny status symptomw (Milewski a Weinsberg);
- Najwaniejsze (definicyjne) cechy znakw jzyka naturalnego; problem konwencjonalnoci
wykrzyknikw i onomatopei;
- Pozostae cechy znakw jzyka naturalnego;
- Jzyk (langue) a mwienie (language): charakterystyka jzyka (abstrakcyjnego systemu,
kodu) w opozycji do aktu mowy (konkretnego przekazu, tekstu, wypowiedzi);
- Istota opozycji w jzyku; typy opozycji;
- Jednostki jzyka i sposb ich wyodrbniania; rola analogii (proporcji);
- Zasady badania jzyka jako struktury: fakty wewntrznojzykowe i zewntrznojzykowe;
podejcie synchroniczne i diachroniczne.
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim: 2, 121 (s.12-45), 126 (s. 2338),135 (s. 49-84), 136 (t. I, rozdz. 1 i 3), 141 (rozdz. I i II), 147, 155 (wstp, s. 35-50 i 89146), 163, 199.
Ponadto:
J. D. Apresjan, Koncepcje i metody wspczesnej lingwistyki strukturalnej, Warszawa 1971,
cz. I, rozdz. 3.
E. Benveniste, Istota znaku jzykowego, w: Semiotyka dzi i wczoraj, red. J. Pelc, L. Koj,
Wrocaw 1991.
A. Bogusawski, O zasadach rejestracji jednostek jzyka, Poradnik Jzykowy 1976, z. 8.
L. Hjelmslev, Wyraenie i tre, w: Jzykoznawstwo strukturalne, red. A. Weinsberg,
H. Kurkowska, Warszawa 1979 lub w: Semiotyka dzi i wczoraj, red. J. Pelc, L. Koj,
Wrocaw 1991.
Z. Saloni, Unilateralne i bilateralne podejcie do znakw jzyka (naturalnego), w: W wiecie

znakw, red. J. J. Jadacki, W. Strawiski, Warszawa 1996, s. 286-294.
II. FUNKCJE JZYKA I TEKSTU

- Rne rozumienia terminu funkcja i rne jego zastosowania w literaturze przedmiotu.
Funkcje czego? - jzyka, znaku jzykowego czy tekstu?
- Zestaw funkcji wymienianych w literaturze przedmiotu, ich hierarchia.
- Model znaku jzykowego K. Bhlera: semantyczne funkcje (zoonego) znaku jzykowego
- symbol, symptom, sygna; wyraanie, apelowanie, opis; dyskusyjne kwestie ujcia
Bhlerowskiego.
- Teoria R. Jakobsona: schemat komunikacji jzykowej; istota funkcji poznawczej
(denotatywnej / oznaczajcej / referencjalnej), emotywnej, konatywnej, fatycznej,
metajzykowej i poetyckiej; dyskusyjne aspekty tej teorii; porwnanie modelu Bhlera
z modelem Jakobsona.
- Funkcje w ujciu L. Zawadowskiego i H. Kurkowskiej.
- Funkcje jzyka jako systemu, funkcje ogu wypowiedzi oraz funkcje wypowiedzi
jednostkowych w ujciu R. Grzegorczykowej.
- Prezentacja nadawcy poprzez tekst funkcja prezentatywna wypowiedzi.
- Informowanie poprzez tekst funkcja informatywna wypowiedzi.
- Rne rozumienia pojcia ekspresji w literaturze przedmiotu.
- Apelowanie poprzez tekst - funkcja konatywna (impresywna) i rodki jej suce
w rnych typach tekstw.
- Typy tekstw o funkcji sprawczej.
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim: 2, 115 (cz. II), 121 (s.46-61),
126 (s. 539-551), 168 (rozdz.7-8).
Ponadto:
A. Bogusawski, Wasnoci pragmatyczne wyrae rwnoznacznych, Pamitnik Literacki
64, 1973.
K. Bhler, Zasady bada nad jzykiem, w: Semiotyka dzi i wczoraj, red. J. Pelc, L. Koj,
Wrocaw 1991.
K. Bhler, Teoria jzyka, Krakw 2004, rozdz.I 2 i 3.
R. Grzegorczykowa, Problem funkcji jzyka i tekstu w wietle teorii aktw mowy, w: Jzyk
a kultura, t. 4, red. J. Bartmiski, R. Grzegorczykowa, Wrocaw 1991.
R. Jakobson, Poetyka w wietle jzykoznawstwa, w: R. Jakobson, W poszukiwaniu istoty
jzyka, t. 2, Warszawa 1989.
H. Kurkowska, O funkcjach tekstu, Biuletyn Orodka Kultury Mowy 1974, 1.
J. Lalewicz, Krytyka teorii funkcji mowy Bhlera - Jakobsona, Teksty 6 (12), 1973.
J. Puzynina, O funkcjach jzyka, tekstu oraz ich elementw leksykalnych, w: Z zagadnie
sownictwa wspczesnego jzyka polskiego, Wrocaw 1979.
A. Wierzbicka, Miejsce problematyki ekspresji w teorii semantycznej, Pamitnik Literacki
59, 1968, z. 4 lub w: A. Wierzbicka, Dociekania semantyczne, Wrocaw 1969.
III. PROBLEMY AKTW MOWY

- Teoria performatywnoci Austina: performatywy a konstatacje; warunki fortunnoci
performatyww, warunki fortunnoci a warunki prawdziwoci; jzykowe kryteria
performatywnoci; performatywy wyrane i niewyrane.
- Teoria illokucji: czynnoci lokucyjne, illokucyjne i perlokucyjne; fonetyczny, fatyczny
i rematyczny aspekt aktu lokucyjnego; illokucyjne i perlokucyjne skutki aktu mowy; klasy
mocy illokucyjnej.
- Struktura aktu mowy w opisie Searlea. Krytyczna analiza jednego z aktw opisanych przez
autora.
- Problemy aktw mowy w semantyce A. Wierzbickiej: jzyk opisu, komponenty
semantyczne, akty mowy a genry mowy, odbicie kulturowej specyfiki danej wsplnoty
jzykowej w semantyce aktw mowy.
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim: 6 (haso: Akty mowy), 121
(s. 62-70), 126 (s. 552-559), 164 (s. 193-269).
Ponadto:
J. L. Austin, Performatywy i konstatacje, w: M. Hempoliski, Brytyjska filozofia
analityczna, Warszawa 1974, s. 235-244.
J. L. Austin, Jak dziaa sowami?, w: J. L. Austin, Mwienie i poznawanie. Wykady
i rozprawy filozoficzne, Warszawa 1987, s. 74-96.
A. Wierzbicka, Akty mowy, w: Semiotyka i struktura tekstu. Studia powicone VII
Midzynarodowemu Kongresowi Slawistw, Wrocaw 1973, s. 201-219.
A. Wierzbicka, Analiza lingwistyczna aktw mowy jako potencjalny klucz do kultury, w:
Problemy wiedzy o kulturze, red. A. Brodzka, M. Hopfinger, J. Lalewicz, Wrocaw 1986, s.
103-104.
A. Wierzbicka, Genry mowy, w: Tekst i zdanie, red. T. Dobrzyska, E. Janus, Warszawa
1983, s. 125-138.
IV. TEORIE JZYKOZNAWCZE: GENERATYWIZM I KOGNITYWIZM

- Podstawowe zaoenia metodologiczne jzykoznawstwa generatywnego i kognitywnego
podobiestwa i rnice.
- Ludzka kompetencja jzykowa wrodzona czy wyuczona?
- Natywizm i uniwersalizm generatywna koncepcja gramatyki uniwersalnej.
- Jzyk jako algorytm pozwalajcy na tworzenie nieskoczonej iloci zda.
- Relacje midzy myl, percepcj a jzykiem. Jzykowy obraz wiata.
- Kategoryzacja w ludzkim myleniu i jzyku. Kognitywna teoria prototypu.
- Metafora i metonimia w jzykoznawstwie kognitywnym; teoria metafory pojciowej.
- Rnice midzy strukturalnym i funkcjonalnym podejciem do jzyka.
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim: 2, 120 (s. 63-70, 80-86 i 162169), 126 (s. 813-830).
Ponadto:
N. Chomsky, Zagadnienia teorii skadni, Wrocaw 1982.
N. Chomsky, O naturze i jzyku, Pozna 2005.
V. Evans, Leksykon jzykoznawstwa kognitywnego, Krakw 2010.
J. Fisiak, Wstp do wspczesnych teorii lingwistycznych, wyd. III, Warszawa 1985 (rozdzia
IX: Gramatyka generatywno-transformacyjna, s. 97-119).
G. Kleiber, Semantyka prototypu. Kategorie i znaczenie leksykalne, Krakw 2003.
G. Lakoff, M. Johnson, Metafory w naszym yciu, Warszawa 1988.
J. Lyons, Chomsky, Warszawa 1972.
P. Mecner, Elementy gramatyki umysu, Krakw 2005.
A. Pawelec, Znaczenie ucielenione. Propozycje krgu Lakoffa, Krakw 2005.
J. lsarska, G. Habrajska, Kognitywizm w poetyce i stylistyce, Krakw 2006.
E. Tabakowska, red., Kognitywne podstawy jzyka i jzykoznawstwa, Krakw 2001.
J. R. Taylor, Kategoryzacja w jzyku. Prototypy w teorii jzykoznawczej, Krakw 2001.
J. R. Taylor, Gramatyka kognitywna, Krakw 2007.
V. FONETYKA I FONOLOGIA JZYKA POLSKIEGO PODSTAWOWE

ZAGADNIENIA
- Przedmiot bada fonetyki i fonologii.
- Polski system goskowy i jego cechy charakterystyczne na tle innych jzykw.
- Mowa a pismo, relacje midzy dwikiem a liter, rola transkrypcji fonetycznej.
- Budowa narzdw mowy i powstawanie dwikw.
- Charakterystyka artykulacyjna poszczeglnych gosek polskich (miejsce artykulacji, sposb
artykulacji, dwiczno, nosowo). Kryteria klasyfikacji gosek.
- Samogoski a spgoski.
- Upodobnienia goskowe w jzyku polskim i ich typy.
- Goska a fonem.
- Podstawowe pojcia fonologii: cecha dystynktywna, opozycja fonologiczna.
- Systemy fonologiczne wspczesnej polszczyzny. rda rnic.
- Akcent wyrazowy w jzyku polskim.
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim: 3 (haso: System fonologiczny
jzyka polskiego), 9, 114, 126 (s. 39-133), 158 (cz. II).
Ponadto:
M. Duska, Fonetyka polska, Warszawa 1981.
D. Ostaszewska, J. Tambor, Fonetyka i fonologia wspczesnego jzyka polskiego, Warszawa
2000.
B. Wierzchowska, Wymowa polska, Warszawa 1970.
M. Winiewski, Zarys fonetyki i fonologii wspczesnego jzyka polskiego, Toru 1997.
VI. KATEGORIE GRAMATYCZNE JZYKA POLSKIEGO FLEKSJA

FUNKCJONALNA
- Forma wyrazowa jako jednostka tekstu zinterpretowana pod wzgldem gramatycznym
i znaczeniowym:
a) typy morfemw tworzcych form wyrazow: leksykalne (rdzenne) i gramatyczne
(sowotwrcze i fleksyjne);
10
b) typy konstrukcji fleksyjnych (sposb sygnalizowania funkcji skadniowej form

wyrazowych w polszczynie): konstrukcja syntetyczna, aglutynacyjna lub analityczna;
c) cechy jzykowe wyraane za pomoc morfemw gramatycznych.
- Pojcia: kategoria gramatyczna (rozczny podzia form wyrazowych ze wzgldu na dan
cech jzykow) i warto kategorii gramatycznej (podzbir form wyrazowych otrzymany
w wyniku ich podziau ze wzgldu na dan cech jzykow).
- Klasyfikacja morfologiczna kategorii gramatycznych: kategorie paradygmatyczne
(fleksyjne) i kategorie klasyfikujce (sownikowe) wasnoci fleksyjne form wyrazowych a
wasnoci gramatyczne leksemw (wyrazw).
- Przypadek, liczba, rodzaj, osoba, czas, tryb, aspekt jako cechy jzykowe suce
za podstaw wyrniania kategorii gramatycznych polszczyzny:
a) funkcje poszczeglnych kategorii gramatycznych;
b) sposb przysugiwania danych cech jzykowych wyrazom okrelanym jako rzeczowniki,
przymiotniki, liczebniki i czasowniki;
c) pojcia: zneutralizowana warto kategorii gramatycznej i cz mowy obojtna
na kategori gramatyczn.
- Wartoci kategorii klasyfikujcych:
a) wartoci kategorii rodzaju rzeczownika a sposb ich wyodrbniania (ile rodzajw jest w
jzyku polskim?)
lub:
b) wartoci kategorii aspektu czasownika a zasb jego form wyrazowych.
lub:
c) rzeczowniki bez liczby mnogiej (singularia tantum) i rzeczowniki bez liczby
pojedynczej (pluralia tantum).
- Wartoci kategorii paradygmatycznych i ich wykadniki:
a) wielo i wielofunkcyjno wykadnikw wartoci kategorii przypadka rzeczownika (typy
motywacji kocwek a ich repartycja).
lub:
b) wartoci kategorii trybu, czasu oraz osoby czasownika i ich wykadniki.
- Homonimia form gramatycznych rda, sposoby rozwizywania homonimii (tzw.
dehomonimizacji).
- Stopie przymiotnika i przyswka oraz strona czasownika jako kategorie gramatyczne
z pogranicza fleksji, skadni i sowotwrstwa.
Lektura:
Odpowiednie fragmenty pozycji z Lektury oglnej, przede wszystkim: 3, 6 (haso:
Kategorie gramatyczne), 9 (wybrane artykuy), 44 (s. XXXV-XLIX), 117 (s. 129-137 i 153224), 104, 105, 126, 153, 154, oraz 103, 115, 141, 143, 163, 166.
Ponadto:
E. Awramiuk, Systematyczno polskiej homonimii midzyparadygmatycznej, Biaystok
2000.
B. Klebanowska, Kategorie morfologiczne w Gramatyce wspczesnego jzyka polskiego,
w: Studia Gramatyczne VIII, Wrocaw 1987, s. 53-64.
J. Kuryowicz, O rozwoju kategorii gramatycznych, Krakw 1968, w: Nauka dla
Wszystkich.
R. Laskowski, Niektre trudnoci i kwestie sporne w opisie fleksji jzyka polskiego,
J. Rokoszowa, Czas a jzyk i Kategoria strony, w: Jzyk czas milczenie, red.
L. Bednarczuk, Krakw 1999, s. 7-183.
11
VII. CZCI MOWY W JZYKU POLSKIM

- Jednostki podlegajce klasyfikacji (pojcie leksemu; problem homonimii).
- Rne kryteria klasyfikacji (ich zwizek z klasyfikacj kategorii gramatycznych):
a) semantyczne,
b) formalnogramatyczne:
- morfologiczne (fleksyjne),
- skadniowe (syntaktyczne).
- Czci mowy w ujciu Z. Klemensiewicza, czyli klasyfikacja tradycyjna (szkolna); sposb
wykorzystania w niej rnych kryteriw; zalety i wady tej klasyfikacji.
- Wspczesne klasyfikacje leksemw (kryteria w nich wykorzystywane).
- Omwienie wybranej wspczesnej klasyfikacji leksemw:
a) klasyfikacja Z. Saloniego lub b) klasyfikacja R. Laskowskiego, lub c) klasyfikacja M.
Grochowskiego, lub d) klasyfikacja H. Wrbla, lub e) klasyfikacja Z. Zaron.
- Problemy dyskusyjne w rnych klasyfikacjach:
a) zwizane z wyodrbnieniem klas leksemw, np.:
- predykatywy (czasowniki niewaciwe),
- zaimki,
- partykuo-przyswki;
b) zwizane z granicami klas leksemw, np.:
- imiesowy,
- liczebniki (zwaszcza porzdkowe i zbiorowe),
- przyswki odprzymiotnikowe, np. wesoo, dobrze.
- Klasyfikcje leksemw stosowane w oglnych sownikach wspczesnej polszczyzny.
Lektura:
Odpowiednie fragmenty nastpujcych pozycji z Lektury oglnej: 9, 38, 44 (s. XXVIIXLVII), 64, 104, 105, 116, 117, 126, 131, 141, 143, 154, 159, 166.
Ponadto:
M. Bako, O kilku sposobach uycia terminu leksem, w: Studia Gramatyczne VIII,
Wrocaw 1987, s. 89-98.
M. Grochowski, Wprowadzenie do analizy syntaktycznej wykrzyknikw, Polonica XIII
(1988), s. 85-100.
M. Grochowski, Status semantyczny wykrzyknikw waciwych, Prace Filologiczne 37,
1992.
M. Grochowski, Klasyfikacja syntaktyczna polskich leksemw nieodmiennych (wersja
zmodyfikowana), w: Wyraenia funkcyjne (studium leksykograficzne), Krakw 1997, s. 9-32.
R. Grzegorczykowa, Osobliwo zaimkw jako czci mowy, Biuletyn Polskiego
Towarzystwa Jzykoznawczego XL (1986), s. 53-58.
W. Gruszczyski, O klasyfikacji leksemw na czci mowy i opisie fleksyjnym rzeczownikw
w Morfologii IJP PAN, w: Studia Gramatyczne VIII, Wrocaw 1987, s. 35-52.
S. Jodowski, Studia nad czciami mowy, Warszawa 1971.
R. Laskowski, Niektre trudnoci i kwestie sporne w opisie fleksji jzyka polskiego,
Z. Saloni, Klasyfikacja gramatyczna leksemw polskich, Jzyk Polski LIV (1974), z. 1 i 2,
s. 3-13, 93-101.
J. Sambor, Z zagadnie gramatyki w sowniku frekwencyjnym wspczesnego jzyka
polskiego, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Jzykoznawczego XXIX (1972), s. 117-129.
12
E. Ulitzka, Klasyfikacje gramatyczne leksemw we wspczesnych sownikach oglnych

jzyka polskiego; wybrane problemy, [w:] Studia nad wspczesn polszczyzn. Gramatyka,
semantyka, pragmatyka, red. A. Dobaczewski, Toru 2007, s. 33-44.
E. Ulitzka, Sownikowy podzia na czci mowy w wietle zada metaleksykografii, w: Nowe
studia leksykograficzne 2, red. P. migrodzki, R. Przybylska, Krakw 2008, s. 131-149.
E. Ulitzka, Podziay leksemw na czci mowy w teorii gramatyki (przegld propozycji
klasyfikacyjnych ostatniego stulecia), Polonica XXIX, 2008, s. 45-79.
H. Wrbel, Nowa propozycja klasyfikacji syntaktycznej polskich leksemw, w: Studia
z leksykologii i gramatyki jzykw sowiaskich, red. H. Wrbel, Krakw 1996, s. 53-60.
Z. Zaron, Funkcjonalna klasyfikacja leksemw polskich (kolejna propozycja), w: Problemy
skadni funkcjonalnej, Warszawa 2009.
VIII. ODMIENNE CZCI MOWY ICH ROLA W ZDANIU

- Pojcie odmiany wyrazw.
- Odmiana rzeczownikw, przymiotnikw, liczebnikw i czasownikw w polszczynie
a sposb, w jaki tym leksemom przysuguj odpowiednie kategorie gramatyczne:
a) porwnawcza charakterystyka form niektrych typowych i nietypowych rzeczownikw,
b) formy zaimkw rzeczownych (porwnanie z formami rzeczownikw),
c) rnice w paradygmatach przymiotnikw relacyjnych i jakociowych,
d) rnice midzy formami liczebnikw gwnych typu dwa i pi,
e) rnice ujcia paradygmatw czasownikowych (aspekt, strona, kategorie imienne),
f) neutralizacja kategorii gramatycznych a defektywno paradygmatu na przykadzie
czasownika.
- Charakterystyka skadniowa kategorii gramatycznych, ktre przysuguj poszczeglnym
czciom mowy, a funkcje form tych leksemw w zwizkach skadniowych. Zagadnienia
do wyboru:
a) charakterystyka skadniowa kategorii przypadka, liczby, rodzaju, osoby rzeczownikw
i zaimkw rzeczownych w zwizkach z rzeczownikami, przymiotnikami, liczebnikami,
czasownikami;
b) charakterystyka skadniowa kategorii przypadka, liczby, rodzaju przymiotnikw
w zwizkach z rzeczownikami, liczebnikami, czasownikami;
c) charakterystyka skadniowa kategorii przypadka, liczby, rodzaju liczebnikw
w zwizkach z rzeczownikami, przymiotnikami, liczebnikami, czasownikami;
d) charakterystyka skadniowa osoby, liczby, rodzaju, przypadka, aspektu, trybu, czasu,
bezokolicznikowoci, negacji czasownikw w zwizkach z rzeczownikami, przymiotnikami,
liczebnikami, czasownikami.
- Pojcia: nadrzdno podrzdno w konstrukcji skadniowej, grupa skadniowa,
akomodacja (wyjanij je na przykadach).
- Akomodacja a gramatyczno wypowiedzenia.
- Czasownik (predykatyw) jako centrum zdania:
a) pojcia: konotacja skadniowa, schemat zdaniowy;
b) wasnoci fleksyjne form czasownikowych a ich wymagania skadniowe na przykadzie
wybranych czasownikw.
- Przykady wymaga skadniowych rzeczownikw, przymiotnikw, liczebnikw.
13
Lektura:
Odpowiednie pozycje z lektury oglnej, przede wszystkim: 9, 64, 87, 105, 117 (s. 137-150
i 151-224), 118 (s. 301-383), 122, 126, 143, 153, 154, 161.
Ponadto:
U. Andrejewicz, Polskie zaimki rzeczowne w ujciu gramatycznym, Biaystok 2001.
B. Klebanowska, Kategorie morfologiczne w Gramatyce wspczesnego jzyka polskiego,
A. Nagrko, Konotacja w polskich pracach skadniowych, Poradnik Jzykowy 1993, z. 5,
s. 231-241.
M. widziski, O dwch pojciach wspczesnej skadni formalnej w programie nauczania
jzyka polskiego w powszechnej szkole redniej, Polonistyka XXXIV, (1981), z. 2, s. 113121.
z leksykologii i gramatyki jzykw sowiaskich, red. H. Wrbel, Krakw 1996, s. 53-60.
IX. NIEODMIENNE CZCI MOWY ICH ROLA W ZDANIU

- Przyswek jako okrelenie czasownika i przymiotnika; budowa sowotwrcza
przyswkw odprzymiotnikowych; przyswki stopniowalne a niestopniowalne; zasady
tworzenia form stopnia wyszego i najwyszego; przyswek w funkcji okolicznika.
- Funkcje skadniowe imiesoww przyswkowych.
- Istota przyimka: morfem czy leksem?; pojcie rzdu przypadkowego; czasowniki,
przymiotniki, rzeczowniki rzdzce przyimkami; przyimki proste i zoone; funkcje
skadniowe wyrae przyimkowych; homonimia przyswkw i przyimkw.
- Zaimki nieodmienne (przysowne): pytajne (typu: jak, kiedy), wzgldne (typu: skd,
ktrdy, gdziekolwiek), nieokrelone (typu: jako, kiedy, nijak); ich funkcje w zdaniu
prostym i zoonym.
- Liczebniki nieodmienne: uamkowe (typu: p), nieokrelone (typu: troch).
- Istota spjnika, jego rola w zdaniu prostym i zoonym; zdanie spjnikowe
a bezspjnikowe; spjniki wsprzdne i podrzdne; szyk spjnikw w zdaniu zoonym.
- Cechy i funkcje skadniowe partyku; partykuy a przyswki, partykuy a spjniki.
- Typy wykrzyknikw, ich funkcje gramatyczne i pozagramatyczne; onomatopeje jako
podklasa wykrzyknikw.
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim: 9, 38, 64, 104, 117, 118, 126.
Ponadto:
M. Bako, Wspczesny polski onomatopeikon. Ikoniczno w jzyku, Warszawa 2008.
L. Bednarczuk, Polskie spjniki parataktyczne, Wrocaw 1967.
M. Grochowski, O funkcjach semiotycznych onomatopei, w: W wiecie znakw, red.
J. J. Jadacki, W. Strawiski, Warszawa 1996, s.267-272.
M. Grochowski, O wasnociach syntaktycznych polskich spjnikw, Polonica III (1977),
s. 17-25.
M. Grochowski, Polskie partykuy. Skadnia, semantyka, leksykografia, Wrocaw 1986.
M. Grochowski, Wprowadzenie do analizy syntaktycznej wykrzyknikw, Polonica XIII
(1988), s. 85-100.
M. Grochowski, Wyraenia funkcyjne. Studium leksykograficzne, Krakw 1997.
14
R. Grzegorczykowa, Funkcje semantyczne i skadniowe przyswkw polskich, Wrocaw

1975.
V. Jachimczak, K, Wgrzynek, Haso jako jednostka sownikowa (na przykadzie wyrae
przyimkowych, wykrzyknikw i wyrazw homonimicznych), w: Wok sownika
wspczesnego jzyka polskiego III, red. W. Luba, Krakw 1993, s. 41-47.
M. Jurkowski, Przyimek i wyraenia przyimkowe, Z polskich studiw slawistycznych,
seria 4, Jzykoznawstwo (1972), s. 21-29.
A. ojasiewicz, Wasnoci skadniowe polskich spjnikw, Warszawa 1992.
A. ojasiewicz, Zasb spjnikw wspczesnego jzyka polskiego w wietle literatury
przedmiotu, Polonica VII (1981), s. 107-126.
A. Mirowicz, O partykuach, ich zakresie i funkcji, Biuletyn Polskiego Towarzystwa
Jzykoznawczego VIII (1948), s. 134-148.
L. Styrcz-Przebinda, Par uwag o moliwociach klasyfikacji wykrzyknikw, Polonica
XVIII, 1997, s. 163-167.
J. Wajszczuk, Czym spjniki nie s? Problem spjnika w ujciu skadniowym, Acta
Philologica 21, Warszawa 1990, s. 17-37.
M. Winiewski, Strukturalna charakterystyka polskich wypowiedze niezdaniowych, Toru
1994.
T. Wjcik, Z zagadnie teorii przyimka, Kielce 1979.
z leksykologii i gramatyki jzykw sowiaskich, red, H. Wrbel, Krakw 1996, s. 53-60.
X. BUDOWA SOWOTWRCZA WYRAZW POLSKICH

- Miejsce sowotwrstwa w morfologii: analiza morfemowa a analiza sowotwrcza (tzw.
rodzina wyrazw a wyraz podzielny sowotwrczo, bdcy konstrukcj w porzdku
synchronicznym).
- Pojcie: synchroniczna pochodno wyrazu. Zasady wyodrbniania ze wspczesnej leksyki
wyrazw synchronicznie pochodnych sowotwrczo (tj. derywatw).
- Zasady analizy sowotwrczej derywatw:
a) pojcia: wyraz podstawowy; parafraza; temat sowotwrczy i formant; kategoria
sowotwrcza; typ derywacji (objanienie na wybranych przykadach);
b) sposb konstruowania parafrazy; zaleno midzy typem parafrazy a kategori
sowotwrcz derywatu i typem derywacji (objanienie na wybranych przykadach);
c) stosunek znaczenia sowotwrczego (parafrazy) do znaczenia realnego derywatu
(objanienie na wybranych przykadach);
d) typy formantw i ich hierarchia: afiks, formant paradygmatyczny, formant alternacyjny,
formant prozodyczny (objanienie na wybranych przykadach).
- Analiza sowotwrcza rzeczownikw. Kategorie i typy sowotwrcze derywatw
rzeczownikowych. Derywaty rzeczownikowe od wyrae przyimkowych (objanienie
na wybranych przykadach).
- Analiza sowotwrcza przymiotnikw. Kategorie i typy sowotwrcze derywatw
przymiotnikowych (objanienie na wybranych przykadach).
- Derywaty rzeczownikowe i przymiotnikowe od dwch wyrazw podstawowych, czyli
analiza sowotwrcza zoe (objanienie na wybranych przykadach).
- Analiza sowotwrcza czasownikw. Kategorie i typy sowotwrcze derywatw
czasownikowych (objanienie na wybranych przykadach).
- Wielofunkcyjno formantw afiksalnych (objanienie na wybranych przykadach).
15
- Zasady gniazdowego opisu sowotwrczego wyrazw. Przykadowe gniazdo sowotwrcze:

odrzeczownikowe albo odprzymiotnikowe, albo odczasownikowe, albo motywowane przez
inn wybran cz mowy.
- Wspczesne kierunki rozwoju polskiego sowotwrstwa. Dyskusyjny status czstek
pochodzenia obcego (prefiks czy skadnik zoenia?); mutylacja jako sowotwrczy przejaw
tendencji do skrtu (objanienie na wybranych przykadach).
Lektura:
Odpowiednie fragmenty pozycji z Lektury oglnej, przede wszystkim: 3, 8, 9, 117, 123,
126, 143 oraz 68, 69, 70, 71.
Ponadto:
R. Grzegorczykowa, J. Puzynina, Sowotwrstwo wspczesnego jzyka polskiego.
Rzeczowniki sufiksalne rodzime, Warszawa 1979.
H. Jadacka, Rzeczownik polski jako baza derywacyjna. Opis gniazdowy, Warszawa 1995.
I. Kapro-Charzyska, Derywacja ujemna we wspczesnym jzyku polskim. Rzeczowniki
i przymiotniki, Toru 2005.
D. Ochman, Nowe wyrazy zoone o podstawie zdezintegrowanej w jzyku polskim, Krakw
2004.
K. Waszakowa, Sowotwrstwo wspczesnego jzyka polskiego. Rzeczowniki z formantami
paradygmatycznymi, Warszawa 1993 i 1996.
K. Waszakowa, Sowotwrstwo wspczesnego jzyka polskiego. Rzeczowniki sufiksalne
obce, Warszawa 1994.
K. Waszakowa, Przejawy internacjonalizacji w sowotwrstwie wspczesnej polszczyzny,
Warszawa 2005.
XI. ZNACZENIE JEDNOSTKI LEKSYKALNEJ W SYSTEMIE JZYKA

- Wyraz a jednostka leksykalna. Problemy zwizane z wyodrbnianiem jednostek jzyka.
- Tre (konotacja) i zakres (denotacja) jednostek leksykalnych.
- Struktura znaczeniowa jednostek leksykalnych. Kwestie zwizane z opisem znaczenia.
- Podstawowe relacje semantyczne: synonimia, antonimia, hiponimia, konwersja,
sprzeczno.
- Wieloznaczno (polisemia) i homonimia leksykalna. Sposoby ujednoznaczniania
jednostek.
- Znaczenie wyraenia w systemie opozycji.
-Wyraenia bliskoznaczne i w peni synonimiczne. Rnice pragmatyczne (stylistyczne,
geograficzne, socjalne, chronologiczne) midzy wyraeniami rwnoznacznymi.
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim: 2, 19, 20 (s. 5-28), 24, 26, 31,
38 (s. XIX-XXIV), 75 (t. I, Wstp), 81, 86, 88, 93, 97, 102, 104 (s. 78-188), 107, 119, 120,
126, 135, 164, 165.
Ponadto:
A. Bogusawski, Semantyka, pragmatyka. Leksykografa gos demarkacyjny, Wydawnictwo
Takt, Warszawa 2008, s. 83-88.
A. Bogusawski, O zasadach rejestracji jednostek jzyka, Poradnik Jzykowy 1976, z. 8,
s. 356-364.
D. Buttler, Koncepcje pola znaczeniowego, Przegld Humanistyczny 1967, nr 2, s. 41-59.
16
D. Buttler, Struktura znaczeniowa wyrazw, Prace Filologiczne 1976, nr 26, s. 239-247.

M. Danielewiczowa, Wiedza i niewiedza. Studium polskich czasownikw epistemicznych,
Warszawa 2002, cz. I, rozdz. 2.i 3.
J. D. Apresjan, Definiowanie znacze jako zagadnienie semantyki teoretycznej, w: red.
A. Wierzbicka, Semantyka i sownik, Wrocaw 1972, s. 39-57.
J. D. Apresjan, Przedmiot i metody wspczesnej semantyki jzykoznawczej, w: red.
H. Kurkowska i A. Weinsberg, Jzykoznawstwo strukturalne. Wybr tekstw, Warszawa
1979.
M. Grochowski, Podstawowe zasady definiowania wyrae w sowniku jednojzycznym, w:
red. W. Luba, Wok sownika wspczesnego jzyka polskiego I, Wrocaw 1988, s. 45-62.
M. Grochowski, Obiekty, cele i metody definiowania a rodzaje definicji. Zarys problematyki,
w: red. J. Bartmiski, R. Tokarski, O definicjach i definiowaniu, Lublin1993, s. 3345.
Z. Saloni, Homonimia a hasa w sownikach polskich, Jzyk Polski LXXVI (1996), z. 4-5,
s. 303-314.
R. Tokarski, Mechanizmy polisemii: metafora i metonimia, w: red. T. Skubalanka,
Stylistyczna akomodacja systemu gramatycznego, Wrocaw 1988, s. 54-72.
R. Tokarski, Teorie pl znaczeniowych a analiza semowa, Jzyk PolskiLIX (1979), z. 4.,
s. 271-281.
A. Wierzbicka, W poszukiwaniu tradycji. Idee semantyczne Leibniza, Pamitnik Literacki
LXVI 1975.
XII. ZAGADNIENIA CZLIWOCI LEKSYKALNEJ WYRAZW

- Terminy i pojcia do wyjanienia: czliwo, prozodia semantyczna, syntaktyka,
syntagmatyka, syntagma, kolokacja, kolokacja jednostkowa, kolokacja mocna, kolokacja
saba, podstawa kolokacyjna, kolokant, pole kolokacyjne, idiom, frazem, czliwo
wewntrzna i zewntrzna zwizkw frazeologicznych.
- Typy czliwoci i kryteria ich wyrniania.
- czliwo a frazeologia i frazematyka.
- Innowacje w zakresie czliwoci leksykalnej; typy tekstw wykorzystujce konstrukcje
innowacyjne; przyczyny zmian czliwoci; bdy a kreatywno jzykowa.
- Sposoby kodyfikowania czliwoci w sownikach.
- Zagadnienia czliwoci leksykalnej w ujciu jzykoznawstwa normatywnego
i kognitywnego.
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim: 6 (hasa: Frazematyka Wstp
i Pole badawcze frazematyki; Frazeologia), 11 (s. 154-155), 13, 18, 38, 57, 61, 65, 87, 95,
104 (s. 92-102), 110 (t. 2., s. 182-228), 139 (s. 251-265)
Ponadto:
M. Bako, O tzw. prozodii semantycznej i jej opisie w sownikach, w: Nowe studia
leksykograficzne 2, Krakw 2008, s. 151-161.
S. Bba, Zagadnienia normatywnej czliwoci frazeologizmu, Poradnik Jzykowy 1986,
z. 9-10, s. 633-642.
S. Bba, Z zagadnie leksykalnej czliwoci frazeologizmu, w: Z problemw frazeologii
polskiej i sowiaskiej, red. M. Basaj, D. Rytel, t. I, Wrocaw 1982, s. 89-98.
D. Buttler, Pojcie wariantw frazeologicznych, w: Stao i zmienno zwizkw
frazeologicznych, red. Andrzej Maria Lewicki, Lublin 1982, s. 27-35.
17
D. Buttler, Typy czliwoci leksykalnej wyrazw, Prace Filologiczne 1975, t. XXV,

s. 387-395 lub w: Dydaktyka nauki o jzyku. Wybr prac, red. J. Podracki, Warszawa 1987,
s. 193-201.
J. Kurkiewicz, Frazemy w Wielkim sowniku jzyka polskiego zasady doboru, rda
i schemat opisu (fragment Frazem pojcia i kontrowersje), w: Nowe studia
leksykograficzne, Krakw 2007, s. 61-65.
K. Mosioek-Kosiska, O zakceniach czliwoci systemowej wyrazw. Zakcenie
czliwoci a bd semantyczny, Poradnik Jzykowy 1997, z. 3, s. 6-21.
K. Mosioek-Kosiska, Zakcenie czliwoci normatywnej wyrazw jako przejaw
dziaania tendencji do usuwania wyjtkw, Poradnik Jzykowy 1997, z. 6, s. 9-18.
K. Mosioek-Kosiska, A. Ciesielska, W kilku sowach. Sownik frazeologiczny jzyka
polskiego, Warszawa 2001.
P. Mldner-Nieckowski, Wielki sownik frazeologiczny jzyka polskiego, Warszawa 2003.
A. Pajdziska, czliwo wyrazw a jzykowy obraz wiata, w: Opisa sowa, red.
A. Markowski, Warszawa 1992, s. 152-160.
R. Przybylska, Z problemw sownikowego opisu czliwoci rzeczownika, w: Nowe studia
leksykograficzne, Krakw 2007, s. 69-77.
W. liwiski, czliwo skadniowo-semantyczna przymiotnikw z rzeczownikami we
wspczesnym jzyku polskim, Krakw 1990.
K. Wgrzynek, Zwizki frazeologiczne w Wielkim sowniku jzyka polskiego (fragment),
w: Nowe studia leksykograficzne, Krakw 2007, s. 87-90.
XIII. ZWIZKI FRAZEOLOGICZNE

- Typologia zwizkw wyrazowych.
- Kryteria wyodrbniania frazeologizmw.
- Przysowia, aforyzmy, maksymy, skrzydlate sowa a zwizki frazeologiczne.
- Stylistyczne zrnicowanie zasobu frazeologicznego polszczyzny.
- Fleksja i skadnia zwizkw frazeologicznych.
- Modyfikacje zwizkw frazeologicznych (funkcjonalne i niefunkcjonalne). Mechanizmy
bdw frazeologicznych.
- Zwizki frazeologiczne w reklamie, tekcie poetyckim, naukowym, publicystycznym.
- Motywacja zwizkw frazeologicznych.
- Obrazy wiata i filozofia ycia utrwalone w polskiej frazeologii.
- Sownikowe opracowania polskich frazeologizmw (budowa artykuu hasowego, zakres
informacji w sownikach, np. w Sowniku frazeologicznym jzyka polskiego S. Skorupki,
Podrcznym sowniku frazeologicznym S. Bby, G. Dziamskiej i J. Liberka, a take w
sondach sownikowych A. Bogusawskiego i T. Garnysz-Kozowskiej, A. Bogusawskiego
i J. Wawrzyczyka, A. Bogusawskiego i M. Danielewiczowej).
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim 2, 6 (haso: Frazeologia), 18,
19, 20, 65, 104, 119, 126, 134.
Ponadto:
S. Bba, Innowacje frazeologiczne wspczesnej polszczyzny, Pozna 1989.
S. Bba, Materiay do bibliografii frazeologii polskiej. Prace opublikowane w latach 19451995, Pozna 1998.
18
S. Bba, Materiay do bibliografii frazeologii polskiej. Prace opublikowane w latach 19962000, Pozna 2003.
S. Bba, Twardy orzech do zgryzienia, czyli o poprawnoci frazeologicznej, Pozna 1986.
S. Bba, Frazeologia polska. Studia i szkice, Pozna 2009.
M. Basaj, D. Kuc red., Z problemw frazeologii polskiej i sowiaskiej, Wrocaw 1985.
A. Bogusawski, O zasadach rejestracji jednostek jzyka, Poradnik Jzykowy 1976, z. 8, s.
356-364.
A. Bogusawski, O pracy nad frazeologi, w: red. Z. Saloni, Studia z polskiej leksykografii
wspczesnej III, Biaystok 1989, s.13-31 lub w: A. Bogusawski, Sprawy sowa, Warszawa 1994.
A. Bogusawski, T. Garnysz-Kozowska, Addenda do frazeologii polskiej, Edmonton 1979.
W. Chlebda, Elementy frazematyki. Wstp do frazeologii nadawcy, Opole 1991, ask 2003.
W. Chlebda, Krl bywa nagi. Midzy cytatem i skrzydlatym sowem, Annales Universitatis
Mariae Curie-Skodowska. Sectio FF Philologiae, XVIII, Lublin 2000, s. 85-92.
W.Chlebda, Frazeologia w midzyludzkiej przestrzeni komunikacyjnej, w: Problemy
frazeologii europejskiej VI, Lublin 2004, s. 11-20.
W. Chlebda, Szkice o skrzydlatych sowach. Interpretacje lingwistyczne, Opole 2005.
I. Kosek, Fleksja i skadnia niecigych imiennych jednostek leksykalnych, Olsztyn 2008.
S. Koziara, Frazeologia biblijna w jzyku polskim, Krakw 2001, ask 2009.
A. M. Lewicki, red., Stao i zmienno zwizkw frazeologicznych, Lublin 1982.
A. M. Lewicki, Skadnia zwizkw frazeologicznych, Biuletyn Polskiego Towarzystwa
Jzykoznawczego, t. XL, 1983, s. 75-83.
A. M. Lewicki, Studia z teorii frazeologii, ask 2003.
A. M. Lewicki, Frazeologizmy w sloganach reklamowych w: red. A. M. Lewicki, R.
Tokarski, Kreowanie wiata w tekstach, Lublin 1995.
G. Majkowska: Najnowsza warstwa frazeologii stylu publicystycznego, "Annales
Universitatis Mariae Curie-Skodowska". Sectio FF Philologiae, XVIII, Lublin 2000, s. 157167.
A. Pajdziska, Studia frazeologiczne, ask 2006.
A. Pajdziska, Frazeologizmy jako tworzywo wspczesnej poezji, Lublin 1993, ask 2005.
G. Szpila, Przysowie, semantyka tekstu jednozdaniowego, Jzyk Polski 1999, nr 5, s. 371378.
G. Szpila, Krtko o przysowiu, Krakw 2003.
XIV. NAZWY WASNE

- Terminy i pojcia do wyjanienia: nomina propria (onimy), nomina appelativa (apelatywy),
eponimy, apelatywizacja, onimizacja, depropriacja, desygnat / denotat, deskrypcja
jednostkowa, deskrypcja nieokrelona, ekstensja nazwy, genetyczne znaczenie nazw,
kategorialne znaczenie nazw.
- Relacja nazw wasnych do wyrazw pospolitych podobiestwa i rnice.
- Funkcje (rola) nazw wasnych we wspczesnej kulturze polskiej.
- Znaczenie nazw wasnych czy istnieje? Rne rozumienia kwestii semantyki nazw
wasnych.
- Pynno granic, czyli przenikanie jednostek ze strefy apelatywnej do strefy onimicznej
i odwrotnie. Wtrne uycia nazw wasnych. Motywacje tych procesw.
- Typologie nazw wasnych (w tym podzia onimw ze wzgldu na nazywane obiekty:
antroponimy, choronimy, chrematonimy, etnonimy, hydronimy, ojkonimy, oronimy,
toponimy, zoonimy itp.).
19
- Specyfika sownikw nazw wasnych.

- Polityka nazewnicza oraz problemy poprawnociowe zwizane z nazwami wasnymi.
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim: 6 (haso: Nazwy wasne,
Chrematonimy, Nazwy geograficzne), 7 (hasa: Teoria nazw wasnych, s. 15-35; Gramatyka
nazw wasnych, s. 37-44; Kierunki i metodologia bada. Terminologia, s. 45-57; Nazwiska,
s. 143-160, Przezwiska, s.119-134, Pseudonimy, s. 135-141; Nazwy wasne w przekadzie
literackim, s. 389-394; Nazwy obiektw zwizane z nowoczesn cywilizacj (chrematonimy),
s. 343-361; Nazewnictwo miejskie, s. 283-308; Nazwy grskie, s. 259-268; Nazwy wodne,
s. 269-282: Nazwy miejscowe, s. 191-230), 17, 42, 51, 56 (s. 43-54, 54-59, 92-107), 125 (s.
36-76 uwanie przejrze pod ktem typw problemw), 138, 196 (s. 97-114).
Ponadto:
Z. Abramowicz, Kulturowy aspekt onimizacji, w: Onimizacja i apelatywizacja, red. nauk. Z.
Abramowicz, E. Bogdanowicz, Biaystok 2006, s. 23-29.
W. Chlebda, Cheops prozy, Peim i balceroid... Derywaty nazw wasnych a leksykografia,
Poradnik Jzykowy 1995, z. 2, s. 11-21.
W. Cienkowski, Tajemnice imion wasnych, Warszawa 1992.
A. Cielikowa, Leksykografia nazw wasnych a leksykografia nazw pospolitych, w: Wok
sownika wspczesnego jzyka polskiego III. Zakres selekcji i informacji, red. W. Luba, F.
Sowa, Krakw 1993, s. 23-31.
A. Cielikowa, Nazwy wasne w historii i we wspczesnoci jzyka polskiego, w: Rozprawy
o historii jzyka polskiego, red. nauk. S. Borawski, Zielona Gra 2005, s. 5-18.
A. Cielikowa, Normatywny aspekt nazw wasnych, w: Nazwy wasne w jzyku, kulturze
i komunikacji spoecznej, red. nauk. R. Mrzek, Katowice 2004, s. 229-239.
A. Cielikowa, Onimizacja, apelatywizacja a derywacja, w: Onimizacja i apelatywizacja,
red. nauk. Z. Abramowicz, E. Bogdanowicz, Biaystok 2006, s. 47-56.
A. Cielikowa, Polityka i pragmatyka w zakresie nazw wasnych, w: Sowiaska
onomastyka. Encyklopedia, t. 1., red. E. Rzetelska-Feleszko, A. Cielikowa, z udziaem
J. Dumy, Warszawa-Krakw 2002, s. 262-264.
H. Grnowicz, Wstp do onomastyki, Gdask 1988.
Cz. Kosyl, O przechodzeniu nazw wasnych do kategorii nazw pospolitych, Onomastica
1974, t. XIX, s. 85-104.
R. obodziska, Nazwy wasne norma i uzus, w: Mowa rozwietlona myl, red.
J. Miodek, Wrocaw 1999, s. 229-240.
R. obodziska, Odmiana nazwisk obcych w praktyce jzykowej, Poradnik Jzykowy
1999, z. 8-9, 128-134.
W. Maczak, Jeszcze o istocie nazw wasnych, w: Onimizacja i apelatywizacja, red. nauk.
Z. Abramowicz, E. Bogdanowicz, Biaystok 2006, s. 507-511.
R. Mrzek, Wspczesna lingwistyka a sfera onimiczna jzyka, w: Onomastyka polska
a nowe kierunki jzykoznawcze, red. M. Czachorowska, . M. Szewczyk, Bydgoszcz 2000,
s. 31-41.
B. Nowowiejski, Inspiracje kulturowe we wspczesnym nazewnictwie polskim,
w: Onimizacja i apelatywizacja, red. nauk. Z. Abramowicz, E. Bogdanowicz, Biaystok
2006, 309-316.
E. Rudnicka, Eponimizmy versus eponimy. Eponimizmy jako efekt mechanizmu
apelatywizacji eponimw, w: Onimizacja i apelatywizacja, red. nauk. Z. Abramowicz,
E. Bogdanowicz, Biaystok 2006, s. 185-199.
K. Rymut, Granica czy sfera przejciowa midzy nomen appellativum a nomen proprium,
w: tene, Szkice onomastyczne i historycznojzykowe, Krakw 2003, s. 9-12.
20
E. Rzetelska-Feleszko, Ewolucja polskich nazw wasnych w XX w., w: Polszczyzna XX

wieku. Ewolucja i perspektywy rozwoju, red. S. Dubisz, S. Gajda, Warszawa 2001, s. 167172.
E. Rzetelska-Feleszko, Terminologia onomastyczna, w: Sowiaska onomastyka.
Encyklopedia, t. 1., red. E. Rzetelska-Feleszko, A. Cielikowa, z udziaem J. Dumy,
Warszawa Krakw 2002, s. 82-83.
Zagadnienia do wyboru:
a) Imiona w polszczynie geneza, tradycja i zmieniajca si moda.
Lektura dodatkowa:
J. Bubak, Ksiga naszych imion, Wrocaw 1993.
J. Bystro, Ksiga imion w Polsce uywanych, Warszawa 1938.
J. Grzenia, Sownik imion, Warszawa 2004.
A. Cielikowa, Imiona i nazwiska we wspczesnej polszczynie. Moda i uycia tekstowe,
w: Polszczyzna a/i Polacy u schyku XX wieku, red. K. Handke, H. Dalewska-Gre,
Warszawa 1994, s. 185-198.
D. Kopertowska, Ewolucja motywacji w imiennictwie, Jzyk Polski 1994 nr 64, s. 22-33.
M. Malec, Imi w polskiej antroponimii i kulturze, Krakw 2001.
M. Malec, Ksztatowanie si kategorii imienia w polskim systemie antroponimicznym (zarys
problematyki), w: Antroponimia sowiaska, red. E. Wolnicz-Pawowska i J. Duma,
Warszawa 1996, s. 215-221.
T. Milewski, Imiona osobowe jako zwierciado kultury, w: tene, Indoeuropejskie imiona
osobowe, Wrocaw 1969, s.147-154.
Sownik imion, oprac. W. Janowowa, A. Skarbek, B. Zbijowska, J. Zbiniowska, Wrocaw
1991.
E. Umiska-Tyto, Niektre kulturowe aspekty wspczesnego imiennictwa polskiego,
w: Nazwy wasne a kultura. Polska i inne kraje sowiaskie, red. nauk. Z. Kaleta, Warszawa
2003, s. 121-147.
b) Nazwiska geneza, ksztatowanie si systemu, funkcje i stan wspczesny.
Lektura dodatkowa:
w: Polszczyzna a/i Polacy u schyku XX wieku, red. K. Handke, H. Dalewska-Gre,
Warszawa 1994, s. 185-198.
S. Dubisz, Nazwiska, w: tene, Jzyk historia kultura (wykady, studia, analizy),
Warszawa 2002, s. 73-87.
J. Matuszewski, Polskie nazwisko szlacheckie, d 1980.
K. Rymut, Nazwiska Polakw, Wrocaw 1991.
Sownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych, red. A. Cielikowa,
M. Malec i K. Rymut, t. I-VII, Krakw 1995-2002.
Sownik nazwisk wspczenie w Polsce uywanych, wyd. K. Rymut, t. I-X, Krakw 19921994.
Sownik staropolskich nazw osobowych, red. i wstp W. Taszycki, t. 1-6, Wrocaw 19651983; t. 7: Suplement, pod kier. M. Malec, Wrocaw 1984-1987.
B. Walczak, Z dziejw pewnego stereotypu nazewniczego (szlacheckie nazwiska na -ski, cki), w: Onomastyka w dydaktyce szkolnej i spoecznej, red. E. Homa, Szczecin 1988, s. 275281.
21
c) Pseudonimy, przezwiska, nicki funkcje kulturowe, tendencje i mody w ich tworzeniu.

Lektura dodatkowa:
E. Jankowski, D. wierczyska, Wstp w: Sownik pseudonimw pisarzy polskich, t.1., A-I,
oprac. zesp pod red. E. Jankowskiego, Wrocaw 1994.
R. obodziska, L. Tomczak, Wspczesne przezwiska polskie. Analiza formalna
i znaczeniowa, Wrocaw 1988.
R. Mrzek, Sownik motywacyjny antroponimw przezwiskowych socjolektu modzieowego,
Krakw 2007.
A. Naruszewicz-Duchliska, Pseudonimy internetowe (nicknames) jako forma autoreklamy,
Prace Jzykoznawcze, z. V, red. M. Biolik, Olsztyn 2003, s. 85-98, dostpne on-line:
http://human.uwm.edu.pl/dziekanat/duch/artyk.htm.
Sownik pseudonimw pisarzy polskich, t. 5.: 1971-1995, oprac. C. Gajkowska, J. Krl,
D. wierczyska, Wrocaw Warszawa Krakw 1998.
Sownik pseudonimw pisarzy polskich. XV w. 1970 r., t. 1-4, oprac. zesp pod red.
E. Jankowskiego, Wrocaw Warszawa Krakw 1996.
D. wierczyska, Polski pseudonim literacki, Warszawa 1999 (rozdziay: Dzieje
pseudonimu i przyczyny jego powstawania, Zarys dziejw pseudonimu w Polsce, Kilka uwag
o rozwizywaniu pseudonimw, s. 5-32, 115-139, 197-206).
d) Onomastyka w literaturze rola nazewnictwa w literaturze, kreacja wiata
przedstawionego za pomoc nazw wasnych.
Lektura dodatkowa:
A. Cielikowa, Jak ocali w tumaczeniu nazwy wasne, w: Midzy oryginaem
a przekadem II. Przekad, jego tworzenie si i wpyw, red. J. Twardzikowa, M. FilipowiczRudek, Krakw 1996, s. 311-320.
A. Cielikowa, Nazwy wasne w rnych gatunkach tekstw literackich, w: Onomastyka
literacka, red. M. Biolik, Olsztyn 1993, s. 33-39.
M. M. Danowska, Antroponimia polskiego przekadu Harryego Pottera J. K. Rowling
w ujciu statystycznym, w: Onimizacja i apelatywizacja, red. nauk. Z. Abramowicz,
E. Bogdanowicz, Biaystok 2006, s. 465-472.
Cz. Kosyl, Gwne nurty nazewnictwa literackiego (zarys syntezy), w: Onomastyka
literacka, red. M. Biolik, Olsztyn 1993, s. 67-100.
Cz. Kosyl, Nazwy wasne w literaturze piknej, w: Sowiaska onomastyka. Encyklopedia,
t. 2., red. E. Rzetelska-Feleszko, A. Cielikowa, z udziaem J. Dumy, Warszawa-Krakw
2003, 434-439.
e) Chrematonimy zbir przypadkowy czy uporzdkowany?
Lektura dodatkowa:
I. Burkacka, Nazwy firm we wspczesnej polszczynie (wyniki sondau), w: Polszczyzna
publiczna na pocztku XXI wieku, red. E. Wolaska, Warszawa 2007, s. 131-149.
A. Naruszewicz, Nazwy wasne w reklamie, w: Onomastyka polska a nowe kierunki
jzykoznawcze, red. M. Czachorowska, . M. Szewczyk, Bydgoszcz 2000, 235-244.
A. Siwiec, Nazwy sklepw i firm handlowych jako przedmiot bada onomastycznych,
w: Przeszo, teraniejszo i przyszo polskiej onomastyki, red. R. obodziska, Wrocaw
2003, s. 261-270.
22
f) Polskie toponimy znaki czasu i kultury.

Lektura dodatkowa:
H. Borek, Rozwaania o toponimii, Onomastica 2002, t. XLVII, s. 5-22.
S. Rospond, Mwi nazwy, Warszawa 1976.
XV. WIAT W ZWIERCIADLE POLSKIEJ LEKSYKI

- Pojcie jzykowego obrazu wiata i sposoby jego rekonstrukcji.
- lady kultury materialnej i obyczajowoci w etymologii wyrazw i frazeologii
wspczesnego jzyka polskiego.
- Obraz ycia umysowego oraz kultury duchowej dawnych epok we wspczesnej
polszczynie.
- Stereotypy jako skadnik jzykowego obrazu wiata. Jzykowe wykadniki stereotypizacji
(wybrane jzykowe obrazy zwierzt, niektrych elementw kosmosu, stereotypy
narodowoci, zawodw, itp.).
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim: 6 (hasa: Sownictwo jako
interpretacja wiata; Stereotypy jzykowe), 120 (s. 162-169), 121 (s. 190-200).
Ponadto:
Antropologia sowa. Zagadnienia i wybr tekstw, oprac. G. Godlewski, A. Mencwel,
R. Sulima, wstp i oprac. G. Godlewski (rozdz. II: Jzykowy obraz wiata wybrane studia),
s. 63-101.
J. Anusiewicz, Jzykowo-kulturowy obraz kota w polszczynie, Etnolingwistyka 1990,
nr 3, s. 95-141.
J. Anusiewicz, Ko jaki jest w jzyku polskim, Prace Filologiczne 1992, r. XXVII,
s. 201-212.
J. Bartmiski, S. Niebrzegowska, Jzykowy obraz polskiego nieba i pieka, w: Tysic lat
polskiego sownictwa religijnego, red. B. Kreja, Gdask1997, s. 195-203.
A. Dbrowska, T ab trzeba zje. Jzykowo-kulturowy obraz aby w polszczynie,
w: Jzykowy obraz wiata, red. A. Dbrowska, J. Anusiewicz, Jzyk a kultura, t.13,
Wrocaw 2000, s.181-203, dostpne take na http://www.lingwistyka.uni.wroc.pl/jk/.
J. M. Jakubowicz, Badania etymologiczne w rekonstrukcji jzykowego obrazu wiata,
w: Przeszo w jzykowym obrazie wiata, red. A. Pajdziska, P. Krzyanowski, Lublin
1999, s.117-127.
E. Jdrzejko, Kobieta w przysowiach, aforyzmach i anegdotach polskich. Konotacje
i stereotypy, w: Pe w jzyku i kulturze, red. J. Anusiewicz, K. Handke, Wrocaw 1994,
s. 159-172; dostpne take na http://www.lingwistyka.uni.wroc.pl/jk/.
Jzykowy obraz wiata, red. J. Bartmiski, Lublin 1990 (wybrane studia).
T. Lehr-Spawiski, Jzyk jako zwierciado kultury narodu, w: Szkice z dziejw rozwoju i
kultury jzyka polskiego, Warszawa 1938. s. 5-45.
R. obodziska, Jaka jest kobieta w jzyku polskim?, w: Pe w jzyku i kulturze, red.
J. Anusiewicz, K. Handke, Wrocaw 1994, s.181-186; dostpne take on-line:
http://www.lingwistyka.uni.wroc.pl/jk/.
J. Makiewicz, Co to jest jzykowy obraz wiata, Etnolingwistyka 1999, nr 11, s. 7-23.
J. Makiewicz, Jzykowy obraz ciaa, Gdask 2006.
A. Mikoajczuk, Objawy emocji gniewu utrwalone w polskich metaforach potocznych,
23
T. Milewski, Imiona osobowe jako zwierciado kultury, w: tene, Indoeuropejskie imiona

osobowe, Wrocaw 1969, s. 147-154.
A. Nagrko, Wartoci kulturowe cz czy dziel, w: Czowiek. Sowo. wiat, Warszawa
2010, s. 247-256.
A. Pajdziska, Antropocentryzm frazeologii potocznej, Etnolingwistyka 1989, t. 3, s. 5968.
A. Pajdziska, Wartociowanie we frazeologii, w: Wartoci w jzyku i w tekcie, red. J.
Puzynina, J. Anusiewicz, Jzyk a kultura, t. 3, Wrocaw 1991, s. 15-28, dostpne take online: http://www.lingwistyka.uni.wroc.pl/jk/.
A. Pajdziska, Jak mwimy o uczuciach. Poprzez analiz frazeologizmw do jzykowego
obrazu wiata, w: Jzykowy obraz wiata, red. J. Barmiski, Lublin 1990, s. 88-107.
A. Pajdziska, Odbicie katolicyzmu w polskiej frazeologii, w: Problemy frazeologii
europejskiej II, 1997, s.130-135.
A. Pajdziska, Gow muru nie przebijesz, czyli filozofia ycia utrwalona w polskiej
frazeologii, Przegld Humanistyczny 1994 z. 2, s. 85-92.
R. Tokarski, Jzykowy obraz wiata w metaforach potocznych, w: Jzykowy obraz wiata,
red. J. Bartmiski, Lublin1990, s. 69-85.
A. Wierzbicka, Analiza lingwistyczna aktw mowy jako potencjalny klucz do kultury,
w: Problemy wiedzy o kulturze, red. A. Brodzka, M. Hopfinger, J. Lalewicz, Wrocaw 1986,
s. 103-114.
A. Wierzbicka, Uniwersalne pojcia ludzkie i ich konfiguracja w rnych kulturach,
Etnolingwistyka, t. 4, 1991, s. 7-40.
W zwierciadle jzyka i kultury, red. J. Adamowski, S. Niebrzegowska, Lublin 1999 (wybrane
studia).
XVI. LEKSYKOGRAFIA POLSKA

- Typy sownikw i ich funkcje (omwienie kadego typu sownika na przynajmniej jednym
przykadzie).
- Zakres informacji podawanej w sownikach a budowa tych sownikw:
a) jednostki jzyka podlegajce opisowi;
b) zakres informacji sownikowej o tych jednostkach;
c) sposb podania informacji (wstp a artykuy hasowe, zasada uporzdkowania artykuw
hasowych w obrbie sownika).
- Budowa artykuu hasowego w polskich powojennych sownikach oglnych wspczesnej
polszczyzny (ukad informacji rnego typu, zasada podziau artykuu na czci).
- Leksykografia a leksykologia:
a) homonimia a polisemia jako problem leksykograficzny;
b) definicje sownikowe a opis znaczenia.
- Leksykografia a gramatyka:
a) zakres informacji gramatycznej w sownikach oglnych;
b) czci mowy w sownikach oglnych;
c) sposoby podawania informacji fleksyjnej w sownikach oglnych.
- Najwaniejsze etapy rozwoju polskiej leksykografii i najwybitniejsi polscy sownikarze.
- Sowniki oglne jzyka polskiego po 1945 r.
- Najwaniejsze sowniki specjalistyczne jzyka polskiego po 1945 r. (dokadniejsza
charakterystyka sownikw specjalistycznych wybranego typu).
- Indeksy a tergo.
24
- Wpyw rozwoju techniki na ksztat i zawarto sownikw. Sowniki elektroniczne:

teraniejszo i przyszo.
- Narodowy Korpus Jzyka Polskiego (www.nkjp.pl) .
- Wielki sownik jzyka polskiego (www.wsjp.pl).
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim: 6 (haso: Sowniki jzyka
polskiego), 38 (t. I. Wstp), 75 (t. I. Wstp), 104, 119, 128, 142, 148, 149, 167 (s. 240-274),
171, 172.
Ponadto:
W. Doroszewski, Z zagadnie leksykografii polskiej, Warszawa 1954.
A. Engelking, A. Markowski, E. Weiss, Kwalifikatory w sownikach - prba systematyzacji,
W. Gruszczyski i in., Stopie dokadnoci opisu sownikowego jako problem
jzykoznawczy, w: Studia Gramatyczne XI, Wrocaw 1990.
V. Jachimczak, K. Poroso, rda w Sowniku jzyka polskiego pod redakcj Witolda
Doroszewskiego, w: Wok Sownika wspczesnego jzyka polskiego II, Wrocaw 1989,
s. 27-37.
E. Kdelska, acisko-polskie sowniki drukowane pierwszej poowy XVI wieku i ich
stosunek do rde czeskich, Wrocaw 1996.
E. Kdelska, Studia nad acisko-polsk leksykografi drugiej poowy XVI wieku, Warszawa
1995.
M. Majdak, Sownik warszawski. Koncepcja realizacja recepcja, Warszawa 2008.
B. Matuszczyk, Sownik jzyka polskiego S. B. Lindego. Warsztat leksykografa, Lublin 2006.
Nad koncepcj Wielkiego sownika jzyka polskiego, w: Nowe studia leksykograficzne 2,
red. P. migrodzki, R. Przybylska, Krakw 2008, s. 11-127.
Nowe studia leksykograficzne, red. P. migrodzki, R. Przybylska, Krakw 2007.
J. Puzynina, Thesaurus Grzegorza Knapiusza. Siedemnastowieczny warsztat pracy nad
jzykiem polskim, Wrocaw-Warszawa-Krakw 1961.
Z. Saloni, Homonimia a hasa w sownikach polskich, Jzyk Polski LXXVI, 1996, z. 4-5,
s. 303-314.
Z. Saloni, Perspektywy polskiej leksykografii jednojzycznej, Poradnik Jzykowy 1996, z.
7, s. 1-18.
Z. Saloni, Wkad Jana Tokarskiego w Sownik jzyka polskiego PAN, Poradnik Jzykowy
1983, z. 8, s. 483-487.
Z. Saloni, S. Szpakowicz, M. widziski, Szkic koncepcji oglnego sownika podstawowego
wspczesnej polszczyzny pisanej, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Jzykoznawczego
XXXIX (1982), s. 132-146.
Z. Saloni, M. widziski, Informacja gramatyczna w sowniku jednojzycznym, Poradnik
Jzykowy 1984, z. 2, s. 132-135.
S. Skorupka, Rola Samuela Bogumia Lindego w leksykologii i leksykografii polskiej, Prace
Filologiczne XXX (1981), s. 49-58.
E. Ulitzka, Klasyfikacje gramatyczne leksemw we wspczesnych sownikach oglnych
jzyka polskiego; wybrane problemy, w: Studia nad wspczesn polszczyzn. Gramatyka,
semantyka, pragmatyka, red. A. Dobaczewski, Toru 2007, s. 33-44.
E. Ulitzka, Sownikowy podzia na czci mowy w wietle zada metaleksykografii, w: Nowe
studia leksykograficzne 2, red. P. migrodzki, R. Przybylska, Krakw 2008, s. 131-149.
S. Urbaczyk, Sowniki i encyklopedie, ich rodzaje i uyteczno, wyd. 2, Krakw 1991.
S. Urbaczyk, Prace z dziejw jzyka polskiego, Wrocaw 1979.
B. Walczak, Sownik wileski na tle dziejw leksykografii polskiej, Pozna 1991.
25
XVII. JZYK POLSKI WRD INNYCH JZYKW SOWIASKICH

- Co to jest pokrewiestwo jzykowe? Jzyki pokrewne.
- Pochodzenie jzyka polskiego. Wsplnota prasowiaska i jej rozpad. Sowiaska rodzina
jzykowa podzia na grupy; powstanie sowiaskich jzykw literackich; dzisiejszy zasig
jzykw sowiaskich; najwaniejsze wybrane rnice jzykowe (np. midzy jzykami
zachodnio- a wschodniosowiaskimi). Miejsce jzyka polskiego wrd innych jzykw
sowiaskich. Dzieje grupy lechickiej.
- Najstarszy zapisany jzyk sowiaski (jzyk staro-cerkiewno-sowiaski).
- Pocztki pimiennictwa sowiaskiego i jego zwizek z chrzecijastwem. Alfabety
sowiaskie (IX w.). Misja witych Cyryla i Metodego na Morawach jej znaczenie
dla kultury Sowian i ich jzykw (pomost midzy chrzecijaskim Wschodem a Zachodem).
- Stosunek jzyka polskiego do jzyka prasowiaskiego i staro-cerkiewno-sowiaskiego.
- Alfabety uywane we wspczesnych jzykach sowiaskich.
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej przede wszystkim: 1, 2, 3, 5, 111 (cz. I), 130 (t. I),
133, 156 (rozdz. I), 162 (s. 17-31, 66-71).
Ponadto:
H. Dalewska-Gre, Jzyki sowiaskie, Warszawa 1997, cz. V, s. 560-605.
T. Friedelwna, Cz. apicz, Jzyk staro-cerkiewno-sowiaski, Toru 1997, (s. 15-23, 146149, 172-178).
May sownik kultury dawnych Sowian, red. Leciejewicz, Warszawa 1988.
F. Maresz, Pierwszy sowiaski jzyk literacki i pocztki pimiennictwa sowiaskiego,
Nauka dla Wszystkich nr 461, Krakw 1994.
H. Popowska-Taborska, Wczesne dzieje Sowian w wietle ich jzyka, Warszawa 1993.
E. Siatkowska, Rodzina jzykw zachodniosowiaskich. Zarys historyczny, Warszawa 1992.
Sownik staroytnoci sowiaskich, t. I-VII, Wrocaw 1962-1982.
Z. Stieber, wiat jzykowy Sowian, Warszawa 1974.
XVIII. POLSKI JZYK LITERACKI POCHODZENIE, POWSTANIE, ROZWJ

- Polski jzyk literacki czas powstania, udzia regionw (dialektw) w procesie jego
ksztatowania.
- Czynniki warunkujce rozwj polszczyzny literackiej, w szczeglnoci przekady Pisma
w. i ich rola w rozwoju polskiego jzyka literackiego.
- Etapy rozwoju polskiego jzyka literackiego (ze zwrceniem uwagi szczeglnie na wiek
XVI).
- Proces normalizacji polskiego jzyka literackiego.
- Sytuacja polskiego jzyka literackiego w czasie zaborw (warunki rozwoju polszczyzny
w trzech zaborach).
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim: 1, 2, 3, 126 (s. 651-812), 130,
162.
Ponadto:
D. Biekowska, Polski styl biblijny, d 2002.
26
A. Dbrowska, Jzyk polski. A to Polska wanie, Wrocaw 2005.

W. Decyk, Ksztatowanie si wiadomoci jzykowej w XVI wieku, Poradnik Jzykowy"
1997, z. 9.
S. Dubisz, Jzyk Historia Kultura (wykady, studia, analizy), Warszawa 2002.
S. Dubisz, Jzyk Historia Kultura (wykady, studia, szkice), Warszawa 2007
(kontynuacja czci I wydanej w 2002 roku).
Z. Klemensiewicz, W krgu jzyka literackiego i artystycznego, Warszawa 1961.
I. Kwilecka, Studia nad staropolskimi przekadami Biblii, Pozna 2003.
T. Milewski, Gwne etapy rozwoju polskiego jzyka literackiego, w: Z zagadnie
jzykoznawstwa oglnego i historycznego, Warszawa 1969, s. 377-413.
Pochodzenie polskiego jzyka literackiego, Wrocaw 1956.
Z. Stieber, Udzia poszczeglnych dialektw w formowaniu polskiego jzyka literackiego,
w: tene, wiat jzykowy Sowian, Warszawa 1974, s. 272-294.
W. Taszycki, Obrocy jzyka polskiego. Wiek XV-XVIII, Wrocaw 1953 (i wyd. nast.).
B. Walczak, Komu zawdziczamy polski jzyk literacki?, w: Jzyk a chrzecijastwo, Lublin
1993, s. 23-42.
I. Winiarska-Grska, Jzyk, styl i kulturowa rola XVI-wiecznych protestanckich przekadw
Nowego Testamentu na jzyk polski: midzy nowatorstwem a tradycj, w: Polszczyzna
biblijna. Midzy tradycj a wspczesnoci, t. 1, red. S. Koziara, W. Przyczyna, Tarnw
2009, s. 279-312.
I. Winiarska-Grska, Szesnastowiecznych tumaczy Biblii dialog z tradycj, Poradnik
Jzykowy 2009, z. 5, s. 51-81.
XIX. SOWNICTWO ZAPOYCZONE W DZIEJACH JZYKA POLSKIEGO

(UWARUNKOWANIA KULTUROWE I POLITYCZNO-SPOECZNE SPOSOBY
PRZYSWAJANIA OCENA NORMATYWNA)
- Definicja zapoyczenia, klasyfikacje zapoycze, kryteria wydzielania poszczeglnych
typw jednostek zapoyczonych.
- Najstarsze zapoyczenia w dziejach polszczyzny (doba staropolska).
- Kontakty jzyka polskiego z innymi jzykami i ich odbicie w sownictwie doby
redniopolskiej, tj. XVI-XVIII w. (poyczki niemieckie, woskie, wgierskie, ruskie,
orientalne, francuskie).
- Jzyk polski a acina w XVII i XVIII w. Zapoyczenia aciskie (latynizmy). Styl
makaroniczny.
- Wpywy jzykw obcych na jzyk polski w XIX-XX w. (francuskie, niemieckie, rosyjskie,
angielskie).
- Zapoyczenia leksykalne z rnych jzykw we wspczesnej polszczynie jako rezultat
dawnych kontaktw jzykowych.
- Procesy adaptacji i asymilacji formalnej jednostek zapoyczonych.
- Ocena normatywna zapoycze i postawy spoeczne wobec zapoycze.
- Chronologia, uwarunkowania kulturowe (krgi tematyczne), charakterystyka formalna
i przykady zapoycze z jzyka (do wyboru):
- aciskiego (latynizmy),
- niemieckiego (germanizmy),
- francuskiego (galicyzmy),
- woskiego (italianizmy),
27
- wgierskiego (hungaryzmy),
- rosyjskiego (rusycyzmy),
- jzykw ruskich (rutenizmy),
- jzykw orientalnych (orientalizmy),
- angielskiego (anglicyzmy).
- Egzotyzmy (ksenizmy) i internacjonalizmy wrd zapoycze.
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim: 1, 2, 3, 6 (haso: Kontakty
jzykowe), 11 (s. 316-317), 57 (haso problemowe: zapoyczenia), 126 (s. 651-812), 130
(fragmenty dotyczce sownictwa w poszczeglnych epokach), 140 (s. 126-140), 162
(fragmenty dotyczce sownictwa w poszczeglnych epokach), 179 (s. 36-37).
Ponadto:
M. Borejszo, Zapoyczenia woskie we wspczesnej polszczynie, Pozna 2007.
D. Buttler, Dola i niedola wyrazw pochodzenia aciskiego we wspczesnej polszczynie,
D. Buttler, Elementy pochodzenia rosyjskiego we wspczesnej polszczynie i kryteria
ich oceny. I. Zapoyczenia bezporednie, Poradnik Jzykowy 1989, z. 7, s. 504-509.
D. Buttler, Elementy pochodzenia rosyjskiego we wspczesnej polszczynie i kryteria
ich oceny. II. Kalki sowotwrcze i znaczeniowe, Poradnik Jzykowy 1989, z. 8, s. 584588.
D. Buttler, Elementy pochodzenia rosyjskiego we wspczesnej polszczynie i kryteria ich
oceny. III. Kalki frazeologiczne, Poradnik Jzykowy 1989, z. 9-10, s. 684-686.
D. Buttler, Germanizmy sownikowe (I), Poradnik Jzykowy 1987, z. 6, s. 479-482.
D. Buttler, Germanizmy sownikowe (II), Poradnik Jzykowy 1987, z. 7, s. 562-565.
D. Buttler, Zapoyczenia niemieckie jako problem normatywny, Poradnik Jzykowy 1987,
z. 5, s. 399-403.
J. Damborsk, Wyrazy obce w jzyku polskim (Prba klasyfikacji), Poradnik Jzykowy
1974, z. 7, s. 341-355.
A. Dbrowska, Zapoyczenia, w: Jzyk polski, Wrocaw 2004, s. 79-103.
S. Dubisz, Jzyk Historia Kultura (wykady, studia, analizy), Warszawa 2002
(fragmenty).
S. Dubisz, Wpyw aciny na jzyk polski, Poradnik Jzykowy 2009, z. 5, s. 3-13.
S. Frycie, Zagadnienie czystoci jzyka polskiego, w: S. Frycie, M. Jurkowski, K. Siciska,
Kultura jzyka polskiego, Warszawa 2005, s. 120-130.
H. Kara, Rusycyzmy sownikowe w polszczynie oglnej historia i wspczesno,
E. MaczakWohlfeld, Angielsko-polskie kontakty jzykowe, Krakw 2006.
E. Maczak-Wohlfeld, Najstarsze zapoyczenia angielskie w polszczynie, Jzyk Polski
1987, LXVII, s. 25-31.
E. Maczak-Wohlfeld, Jeszcze o najnowszych zapoyczeniach angielskich w jzyku polskim,
A. Markowski, Adaptacja nowszych zapoycze do polskiego systemu jzykowego,
A. Markowski, Jawne i ukryte nowsze zapoyczenia leksykalne w mediach, w: Jzyk
w mediach masowych, red. J. Bralczyk, K. Mosioek-Kosiska, Warszawa 2000, s. 96-111.
T. Minikowska, Wyrazy ukraiskie w polszczynie literackiej XVI wieku, Warszawa 1980.
28
J. Miodek, Rozmylajcie nad mow!, Warszawa 1999, rozdzia: Kryzys aciny wpyw
angielszczyzny, s. 197-199.
B. Nowowiejski, Wpyw jzyka niemieckiego na polszczyzn w zakresie sownictwa,
A. Otwinowska-Kasztelanic, Wpyw jzyka angielskiego na polszczyzn (Wyniki badania
ankietowego wiadomoci jzykowej modszego pokolenia Polakw), Poradnik Jzykowy
1998, z. 1-2, s. 57-65.
J. Porayski-Pomsta, Zapoyczenia leksykalne z jzyka francuskiego we wspczesnej
polszczynie oglnej. Charakterystyka strukturalno-semantyczna, Poradnik Jzykowy
2009, z. 5, s. 54-65.
H. Rybicka, Losy wyrazw obcych w jzyku polskim, Warszawa 1976.
H. Rybicka, Zapoyczenia z aciny w jzyku polskim XVIII w., Polonistyka 1968 nr 3,
s. 17-25.
E. Skowska, Wpyw jzyka angielskiego na sownictwo polszczyzny oglnej, Poradnik
Jzykowy 2009, z. 5, s. 44-53.
J. Tokarski, Sownictwo, Warszawa 1971, s. 168-210.
B. Walczak, Midzy snobizmem i mod a potrzebami jzyka, czyli o wyrazach obcego
pochodzenia w polszczynie, Pozna 1987.
B. Walczak, Norma jzykowa wobec elementw obcego pochodzenia, w: Kultura jzyka dzi,
red. W. Pisarek, H. Zgkowa, Pozna 1995, s. 120-133.
K. Waszakowa, O rozumieniu najnowszych zapoycze, w: Wspczesna leksyka, cz. II, red.
K. Michalewski, d 2001, s. 156-167.
M. Witaszek-Samborska, Zapoyczenia z rnych jzykw we wspczesnej polszczynie (na
podstawie sownikw frekwencyjnych), Pozna 1993.
A. Zarba, Wgierskie zapoyczenia w polszczynie, Jzyk Polski XXXI, 1951, s. 113-125.
XX. ZRNICOWANIE REGIONALNE I GWAROWE WSPCZESNEJ

POLSZCZYZNY
- Terminy: dialekt (ludowy), gwara (ludowa), dialektyzm, regionalizm.
- Zrnicowanie jzyka narodowego. Miejsce dialektw i gwar ludowych wrd innych
odmian jzyka.
- Jzyk oglny a odmiany regionalne i dialektalne polszczyzny. Elementy gwarowe w jzyku
oglnopolskim.
- Stan, sytuacja i perspektywy dialektw i gwar ludowych dzi. Ich spoeczna pozycja
i warto kulturowa.
- Gwne dialekty jzyka polskiego i ich charakterystyka: zasig geograficzny
i najwaniejsze cechy jzykowe (jeden wybrany dialekt):
a) dialekt mazowiecki,
b) dialekt wielkopolski,
c) dialekt maopolski;
d) dialekt lski.
- Integracja jzykowa na Ziemiach Zachodnich i Pnocnych.
- Gwara mojej wsi lub okolicy (regionu) omwienie najwaniejszych cech jzykowych.
29
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim: 1, 2, 3, 6 (haso:
Zrnicowanie terytorialne polszczyzny), 53, 72, 113, 186.
Ponadto:
Gwary
polskie.
Przewodnik
multimedialny,
red.
H.
Kara,
http://www.gwarypolskie.uw.edu.pl
B. Bartnicka, Podstawowe wiadomoci z dialektologii polskiej z wiczeniami, Warszawa
1965.
K. Dejna, Atlas polskich innowacji dialektalnych, Warszawa 1981.
K. Dejna, Dialekty polskie, Warszawa 1973.
M. Kucaa, Twoja mowa ci zdradza. Regionalizmy i dialektyzmy jzyka polskiego, Krakw
1994.
A. Skudrzyk, E. Rudnicka-Fira, Dialektologia. Materiay pomocnicze, Katowice 2010.
Z. Sobierajski, Dialekty polskie i folklor z rnych regionw, Pozna 1991.
S. Urbaczyk, Zarys dialektologii polskiej, Warszawa 1953 i nast.
XXI. KASZUBSZCZYZNA JAKO JZYK REGIONALNY

- Kaszubszczyzna jako jzyk regionalny jej status prawny i stan dzisiejszy.
- Spory o status kaszubszczyzny w niedalekiej przeszoci.
- Zrnicowanie kaszubszczyzny dzi gwary kaszubskie i jzyk literacki (w trakcie
normalizacji).
- Podstawowe cechy kaszubszczyzny.
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim: 1, 2, 3, 6 (hasa:
Zrnicowanie terytorialne polszczyzny), 113.
Ponadto:
K. Dejna, Atlas polskich innowacji dialektalnych, Warszawa 1981.
K. Dejna, Dialekty polskie, Warszawa 1973.
1994.
Najnowsze dzieje jzykw sowiaskich. Kaszubszczyzna Kaszbizna, red. E. Breza, Opole
2001.
H. Popowska-Taborska, Kaszubszczyzna. Zarys dziejw, Warszawa 1980.
E. Rzetelska-Feleszko, Pomorze Zachodnie. Nasz jzyk dawniej i dzi, Warszawa 1986.
E. Siatkowska, Rodzina jzykw zachodniosowiaskich. Zarys historyczny, Warszawa 1992,
s. 337-341.
A. Skudrzyk, E. Rudnicka-Fira, Dialektologia. Materiay pomocnicze, Katowice 2010.
30
XXII. POLSZCZYZNA NA DAWNYCH KRESACH WSCHODNICH

POLSZCZYZNA POZA GRANICAMI KRAJU (I)
- Polszczyzna na byych kresach wschodnich II Rzeczypospolitej dzi jzyk polski na
Litwie, otwie, Biaorusi, Ukrainie, w Rumunii (Bukowina); w wyniku deportacji Polakw z
Ukrainy i Biaorusi w Kazachstanie oraz na Syberii w Rosji.
- Zrnicowanie terytorialne jzyka polskiego na Wschodzie: polszczyzna pnocnokresowa
i poudniowokresowa. Mniejsze obszary polszczyzny (np. wileski, kowieski, grodzieski).
- Historia polszczyzny na dawnych Kresach wschodnich.
- Podstawowe cechy polszczyzny pnocnokresowej.
- Podstawowe cechy polszczyzny poudniowokresowej.
- Polszczyzna a inne jzyki (zwaszcza urzdowe); jej status, presti, funkcje.
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim: 1, 2, 3, 6 (haso: Jzyk polski
na Wschodzie), 113.
Ponadto:
Gwary
polskie.
Przewodnik
multimedialny,
red.
H.
Kara,
http://www.gwarypolskie.uw.edu.pl (std: Gwary polskie za granic z czci: Podstawy
dialektologii)
Jzyk polski jako narzdzie komunikacji we wspczesnym wiecie, red. J. Mazur, M.
Rzeszutko-Iwan, Lublin 2007 (wybrane artykuy, np. E. Smukowej, J. Riegera, H. Kara).
Jzyk polski poza granicami kraju, red. S. Dubisz, Opole 1997.
H. Kara, red., Jzyk polski na Kowieszczynie. Historia, sytuacja socjolingwistyczna,
cechy jzykowe, teksty, Warszawa Wilno 2001.
1994.
Z. Kurzowa, O polskich dialektach kresowych, Jzyk Polski 1985 , nr 2-3, s. 99-108.
Z. Kurzowa, O mowie Polakw na kresach wschodnich, Nauka dla Wszystkich, Krakw
1993.
Z. Kurzowa, Jzyk polski Wileszczyzny i kresw pnocno-wschodnich XVI-XX w.,
Warszawa 1993.
Z. Kurzowa, Polszczyzna Lwowa i kresw poudniowo-wschodnich do 1939 roku, wyd. II
popr., Krakw Warszawa 1985.
J. Madelska, Jzyk polski na Litwie w dziewitym dziesicioleciu XX wieku, Bydgoszcz 1993.
I. Masoj, Regionalne cechy systemu gramatycznego wspczesnej polszczyzny kulturalnej
na Wileszczynie, Warszawa 2001.
J. Rieger, I. Cechosz-Felczyk, E. Dzigiel, Jzyk polski na Ukrainie w kocu XX wieku, cz. 1,
Warszawa 2002 (std: rozdziay powicone zagadnieniom oglnym zwizanym z tematem).
XXIII. POLSZCZYZNA POZA GRANICAMI KRAJU (II)

- Terminy: dialekt polonijny, bilingwizm, kontakt jzykowy.
- Jzykowe, geograficzne i demograficzne zrnicowanie zbiorowoci polskojzycznych
na wiecie (autochtoniczne polskie wsplnoty etniczne w Europie rodkowej i Poudniowo-
31
Wschodniej, wsplnoty przesiedlecze, zbiorowoci emigracyjne w Europie Zachodniej

i Ameryce).
- Sytuacja socjolingwistyczna zbiorowoci etnicznych wystpujcych w diasporze.
- Zjawisko interferencji jzykowej.
- Cechy gramatyczne i leksykalne dialektw polonijnych oraz informacje socjolingwistyczne
dotyczce polszczyzny poszczeglnych grup ludnoci (wybierz jeden z podpunktw do
szczegowego omwienia):
- jzyk polski w Rosji;
- jzyk polski w Czechach;
- jzyk polski na Sowacji;
- jzyk polski w krajach Europy Poudniowo-Wschodniej;
- jzyk polski w krajach Europy Zachodniej;
- jzyk polski w Ameryce Pnocnej;
- jzyk polski w Ameryce Poudniowej.
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim: 1, 2, 3, 6 (hasa: Jzyk polski
na Zachodzie, Jzyk polski w Czechach i na Sowacji, Jzyk polski na ziemiach rumuskich
i poudniowosowiaskich), 185 (s. 171-197).
Ponadto:
S. Dubisz, red., Jzyk polski poza granicami kraju, Opole 1997.
H. Kubiak, E. Kisielewicz, T. Gromada, Polonia amerykaska. Przeszo i wspczesno,
Wrocaw 1988.
H. Kubiak, A. Pilch, red., Stan i potrzeby bada nad zbiorowociami polonijnymi, Wrocaw
1976.
J. Makiewicz, J. Siatkowski, red., Kontakty jzyka polskiego z innymi jzykami na tle
kontaktw kulturowych, Wrocaw 1992.
W. Miodunka, red., Jzyk polski na wiecie. Zbir studiw, Warszawa 1990.
E. Skowska, Badania jzyka polskiego poza granicami kraju przegld zagadnie,
B. Szydowska-Cegowa, red., Polonia w Europie, Pozna 1992.
XXIV. JZYK MWIONY

- Specyfika tekstw mwionych i pisanych (rola gestw, mimiki itd. w komunikacji ustnej).
- Waciwoci gramatyczne, zwaszcza skadniowe, tekstw mwionych (potok skadniowy,
anakoluty, rwnowaniki zda, wyrazy retardacyjne).
- Waciwoci stylistyczne i leksykalne tekstw mwionych (m.in. funkcja zaimkw).
- Jzyk mwiony a jzyk potoczny.
- Gatunki wypowiedzi (genry mowy) wystpujce w komunikacji ustnej rnych odmian
dyskursu a gatunki typowe dla komunikacji pimiennej.
- Wykorzystanie struktury wypowiedzi, waciwoci polszczyzny mwionej w tekstach
literackich.
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim: 6 (hasa: Ustna odmiana jzyka
oglnego, Jzyk ustny a jzyk pisany), 10 (haso: Jzyk mwiony i pisany), 106.
Ponadto:
32
J. Antas, Gest, mowa, myl, w: Jzykowa kategoryzacja wiata, red, R. Grzegorczykowa,

A. Pajdziska, Lublin 1996, s. 71-96.
B. M. Ejchenbaum, Iluzja narracji mwionej, w: Rosyjska szkoa stylistyki, oprac. M. R.
Mayenowa, Z. Saloni, Warszawa 1970, s. 486-490.
M. Gowiski, Narracja jako monolog wypowiedziany, w: Gry powieciowe, Warszawa
1973, s. 106-148.
J. Kowalikowa, Znaczenie i funkcja wyrazw tzw. brzydkich we wspczesnej polszczynie
mwionej, w: Wspczesna polszczyzna mwiona w odmianie opracowanej (oficjalnej), red.
Z. Kurzowa, W. liwiski, Krakw 1994, s. 107-115.
J. Mayen, O stylistyce utworw mwionych, Wrocaw 1972 (zwaszcza rozdz. VI: Gest
foniczny).
R. Pitkowa, B. Witoszowa, O funkcji fatycznej w tekstach jzyka mwionego, Prace
Jzykoznawcze, t. 10, Katowice 1985.
K. Pisarkowa, O spjnoci tekstu mwionego, w: Tekst i jzyk. Problemy semantyczne, red.
M. R. Mayenowa, Warszawa 1974, s. 41-72.
K. Pisarkowa, Skadnia rozmowy telefonicznej, Krakw 1981.
R. Przybylska, Porwnanie struktury sownictwa czstego w wypowiedziach mwionych w
sytuacji oficjalnej i nieoficjalnej oraz tekstw pisanych w jzyku polskim, w: Wspczesna
polszczyzna mwiona w odmianie opracowanej (oficjalnej), red. Z. Kurzowa, W. liwiski,
Krakw 1994, s. 97-107.
M. Ruszkowski, Dialog powieciowy a wspczesna polszczyzna mwiona, w: Wspczesna
Krakw 1994, s. 131-143.
A. Skudrzykowa, Jzyk mwiony w dialogach literackich. O strategii partnera we
wspczesnej prozie polskiej, w: Wspczesna polszczyzna mwiona w odmianie opracowanej
(oficjalnej), red. Z. Kurzowa, W. liwiski, Krakw 1994, s. 123-131.
Studia nad skadni polszczyzny mwionej, red. T. Skubalanka, Wrocaw 1978.
Tekst ustny - texte orale. Ustno w literaturze, red. M. Abramowicz, J. Bartmiski,
Wrocaw 1989 (wybrane studia).
S. Tostaja, Tekst ustny w jzyku i kulturze, Etnolingwistyka t. 5, 1992, s. 27-30.
B. Witosz, Opis w prozie narracyjnej na tle innych odmian deskrypcji, Katowice 1997,
rozdz. IV: Opis w tekcie mwionym, s. 105-111.
B. Witosz, Rola powtrze w tekcie literackim stylizowanym na tekst mwiony (na
przykadzie monologu wypowiedzianego), Jzyk Artystyczny, t. 3, Katowice 1985.
H. Wrbel, Obraz jzyka mwionego w Pamitniku z Powstania Warszawskiego,
w: O jzyku literatury, Katowice 1981, s. 164-175.
XXV. JZYK W INTERNECIE

- Waciwoci komunikacji jzykowej w Internecie (dialogowo, spontaniczno,
hipertekstowo, zasig itp.).
- Pisownia internetowa (ortografia i interpunkcja).
- Leksyka internetowa (np. nicki, akronimy, emotikony).
- Internetowe gatunki tekstu.
- Wpyw komunikacji internetowej na jzyk polski.
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim: 106 (s. 62-69), 170 (s. 85-95).
Ponadto:
33

R. Sulima, wstp i oprac. G. Godlewski, (rozdz. XV: Sowo w kulturze multimedialnej),
Warszawa 2003, s. 627-670.
M. Dbrowska, Jzyk e-maila jako hybryda mowy i pisma, w: G. Szpila, red., Jzyk trzeciego
tysiclecia, Krakw 2000, s. 95-111.
Dialog a nowe media, red. M. Kita, J. Grzenia, Katowice 2004 (studia U. ydekBednarczuk, J. Grzeni, B. Golus, B. Taras, K. Wyrwas).
W. Gruszczyski, Czaty w sieci, czyli o (polskich) zwyczajach jzykowych w Internecie,
Dialog 2001 nr 2, s.11-20.
J. Grzenia, Internet jako miejsce dialogu, w: Porozmawiajmy o rozmowie, red. M. Kita, J.
Grzenia, Katowice 2003, s. 81-90.
J. Grzenia, O grafityzacji pisma, w: Spotkanie. Ksiga jubileuszowa dla Profesora
Aleksandra Wilkonia, red. M. Kita, B. Witosz, Katowice 2005, s.139-144.
J. Grzenia, Komunikacja jzykowa w Internecie, Warszawa 2006.
D. Gut, Pisz, wic jestem. O jzyku Internetu, Konteksty 1999 nr 1-2, s.164-166.
J. Jagodziska, Strona www w procesie komunikacji (w specyficznej sytuacji komunikacyjnej
w Internecie), w: Studia pragmalingwistyczne. Tekst wypowied dyskurs w dydaktyce
szkolnej, red. J. Porayski-Pomsta, J. Podracki, Warszawa 1998, s. 60-69.
J. Jagodziska, Umiech i miech w dyskusjach internetowych o sposobach zapisu uczu
towarzyszcych wypowiedzi, Poradnik Jzykowy 2000, z. 3, s. 38-49.
J. Jagodziska, Dyskurs internetowy, w: Czynnoci tworzenia i rozumienia wypowiedzi, red.
J. Porayski-Pomsta, Warszawa 2002, s. 207-227.
M. Jasiska Jzykowy savoir-vivre w Internecie, w: Jzyk w komunikacji (3), red. G.
Habrajska, d 2001, s. 119-125.
Tekst w sieci 1: tekst, jzyk, gatunki, red. D. Ulicka, Warszawa 2009 (wybrane studia).
XXVI. GWARA MODZIEOWA WE WSPCZESNEJ POLSZCZYNIE

- Jzyk modziey ograniczony, zuboony, prymitywny czy po prostu inny?
- Pojcia: slang, subkod, gwara, socjolekt.
- Gwara modzieowa jako zjawisko socjolingwistyczne, element tworzenia wsplnoty
i samoidentyfikacji.
- Dlaczego jzyk ewoluuje? Potrzeba ekspresji a zmiana jzykowa.
- Mechanizmy powstawania sownictwa modzieowego we wspczesnej polszczynie
omwienie charakterystycznych typw sowotwrczych, z podaniem przykadw.
- Przenikanie elementw gwary modzieowej do jzyka oglnego.
- Kalki i zapoyczenia obcojzyczne w jzyku modziey przejaw globalizacji jzykowej
czy wynik niedbaoci?
- Akty grzecznociowe i etykieta jzykowa w gwarze modzieowej.
- Cechy charakterystyczne jzyka subkultur modzieowych (np. na podstawie tekstw
piosenek rockowych, hiphopowych itp.).
- Jzyk poczty elektronicznej, Internetu, SMS-w - charakterystyka leksykalna, skadniowa
i ortograficzna.
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim: 25, 55.
Ponadto:
34
K. Czarnecka, Uczniowska odmiana wspczesnej polszczyzny w wiadomoci

jej uytkownikw, Pozna 2000.
M. Czeszewski, Sownik slangu modzieowego, Pia 2001.
M. Karwatowska, J. Kozowska-Szpyra, Zasady konwersacyjno-grzecznociowe dialogw
modzieowych w SMS-ach, w: Dialog a nowe media, red. M. Kita, Katowice 2004, s. 141154.
M. Karwatowska, J. Kozowska-Szpyra, Dowcip i wulgarno - cechy rozmw uczniowskich
prowadzonych za porednictwem SMS-w, w: Dialog a nowe media, red. M. Kita, Katowice
2004, s. 155-167.
A. Kondracka-Zieliska, Hip-hopowcy o ziomalach i lepakach, czyli obraz modego
pokolenia w tekstach OSTR-ego i Kalibra 44, Jzyk Polski w Liceum 2005/2006, nr
3, s. 73-91.
U. Kope, Rozwj sownictwa nazywajcego uczucia w jzyku dzieci i modziey, Rzeszw
2000.
M. Kwiatkowska-Ratajczak, Midzy choraem, rockiem a hip hopem, Polonistyka 2005,
nr 3, s. 27-33.
S. Kwiecie, Grzeczno jzykowa modziey, Jzyk Polski w Gimnazjum 2004/2005,
nr 4, s. 84-90.
W. Moch, Sownictwo swoiste polskiej subkultury hiphopowej, Jzyk Polski 2002, nr 3,
s. 188-198.
Krakw 2007.
K. Og, Kod ograniczony wrd wspczesnej polskiej modziey, Polonistyka 2002, nr 9,
s. 521-524.
M. Przybysz-Piwkowa, Jzyk elementem tworzenia lub rujnowania wsplnoty: nastolatki we
wsplnocie rodzinnej, szkolnej i rodowisku pozaszkolnym, Poradnik Jzykowy 1996, z. 7,
s. 21-27.
W. Serafin, Kilka uwag o przenikaniu niektrych leksemw z subkodu rockowego do jzyka
modziey, Jzyk Polski 1997, nr 1, s. 17-21.
R. Zimny, Mechanizmy samoindentyfikacji i autokreacji w jzyku wlepkarzy, Poradnik
Jzykowy 2002, z. 6, s. 15-29.
XXVII. STYLE WSPCZESNEGO JZYKA POLSKIEGO

- Styl jako rezultat wyboru rodkw jzykowych dla okrelonych celw komunikacyjnych.
- Zrnicowanie mowy w rnych sferach ycia spoecznego. Style funkcjonalne, ich
odmiany i rejestry - wydzielane w zalenoci od rnych czynnikw komunikacyjnych.
- Bogactwo stylowe jzyka oglnego w zestawieniu z innymi odmianami jzyka, np.:
terytorialnymi.
- Style funkcjonalne wystpujce w odmianie mwionej i pisanej.
- Charakterystyka porwnawcza dwch wybranych odmian stylowych jzyka,
uwzgldniajca rne paszczyzny jzykowe; porwnanie zrnicowanych form gatunkw
wypowiedzi wystpujcych w kilku odmianach stylu.
- Aktualne tendencje w zakresie przemian poszczeglnych odmian stylowych polszczyzny.
Interferencje stylw w rnych dziedzinach dyskursu. Ekspansja stylu potocznego.
- Czym styl artystyczny rni si od innych odmian stylowych jzyka?
- Rola wybranej stylistycznej odmiany jzyka w literaturze (z uwzgldnieniem rnic
gatunkowych, w perspektywie historycznej).
35
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim: 4 (hasa: Styl artystyczny, Styl
naukowy, Styl publicystyczny, Styl urzdowo-kancelaryjny, Style funkcjonalne), 6 (hasa:
Ustna odmiana jzyka, Jzyk ustny a jzyk pisany, Styl potoczny, Styl artystyczny, Styl
urzdowy, Styl naukowy), 134, 140 (rozdz. VI), 144, 151, 170 (s. 107-126), 185, 201.
Ponadto:
J. Bartmiski, Styl potoczny jako centrum systemu stylowego jzyka, w: Synteza w stylistyce
sowiaskiej, red. S. Gajda, Opole 1991, s. 33-47.
D. Buttler, Polskie sownictwo potoczne, Poradnik Jzykowy 1977, z. 3, s. 89-98; z. 4, s.
153-163.
D. Buttler, Miejsce jzyka potocznego wrd odmian wspczesnej polszczyzny, w: Jzyk
literacki i jego warianty, red. S. Urbaczyk, Wrocaw 1982, s. 17-28.
D. Buttler A. Markowski, Sownictwo wsplnoodmianowe, ksikowe i potoczne
wspczesnej polszczyzny, w: Jzyk a kultura, t. 1: Podstawowe pojcia i problemy, red. J.
Anusiewicz, J. Bartmiski, Wrocaw 1991, s. 107-122.
S. Dubisz, Styl?, Stylistyka IV, Opole 1995, s. 277-280.
A. Furdal, Klasyfikacja odmian wspczesnego jzyka polskiego, Wrocaw 1973.
S. Gajda, Podstawy bada stylistycznych nad jzykiem naukowym, Wrocaw 1982.
S. Gajda, Wspczesna polszczyzna naukowa. Jzyk czy argon?, Opole 1990.
S. Grabias, Jzyk w zachowaniach spoecznych, Lublin 1994 (rozdz. 1.1: Systemy jzykowe
w systemie jzyka narodowego, s. 20-26).
Jzyk religijny dawniej i dzi, t. I, red. S. Mikoajczak, ks. T. Wcawski, Pozna 2004; t. II,
red. S. Mikoajczak, ks. T. Wcawski, Pozna 2005; t. III, red. ks. P. Borkiewicz, S.
Mikoajczak, M. Rybka, Pozna 2007 (wybrane studia).
Z. Klemensiewicz, O rnych odmianach wspczesnej polszczyzny, Warszawa 1953.
H. Kurkowska, Jzyk wspczesnej polskiej eseistyki humanistycznej, Biuletyn Polskiego
Towarzystwa Jzykoznawczego XXXV (1977), s. 103-110.
M. Nowak, Jzyk religijny, w: Sowo w kulturze wspczesnej, red. W. Kawecki CSsR, K.
Flader, Warszawa 2009, s. 141-159.
O jzyku literatury, red. J. Bubak, A. Wilko, Katowice 1981; studia: H. Wrbla (s. 165175), M. Zarbiny (s. 209-219), A. Wikonia (s. 221-229).
B. Witosz, Dyskurs i stylistyka, Katowice 2009 (rozdz. 3: Style typowe w kontekcie bada
nad dyskursem czci: Odmiany / style funkcjonalne / style komunikacyjne / dyskursy;
Zmiany perspektyw badawczych w charakterystyce stylw typowych, s. 190-203).
O jzyku religijnym. Zagadnienia wybrane, red. M. Karpluk, J. Sambor, Lublin 1988
(wybrane studia - m.in. I. Bajerowej).
T. Skubalanka, Jzyk wspczesnej polskiej literatury naukowej, w: Jzyk polski.
Poprawno, pikno, ochrona, Bydgoszcz 1969, s. 35-43.
T. Skubalanka, Spoeczne uwarunkowania stylw jzyka, Socjolingwistyka t. 2, 1979.
T. Skubalanka, O rozwoju stylw jzykowych, Stylistyka II (1993), s. 5-12.
A. Wilko, Typologia odmian jzykowych wspczesnej polszczyzny, Katowice 1987.
T. Zgka, Tekstowe, funkcjonalne i pragmatyczne kryteria wyodrbniania stylowych
odmian jzyka, w: Synteza w stylistyce sowiaskiej, red. S. Gajda, Opole 1991, s. 21-31.
36
XXVIII. STYLIZACJA JZYKOWA

- Styl a stylizacja.
- Jzyk dawnych epok a stylizacja archaiczna w literaturze; typy i funkcje stylistyczne
neologizmw.
- Zrnicowanie terytorialne jzyka a stylizacja gwarowa w literaturze; typy i funkcje
stylistyczne dialektyzmw. Parodie omieszajce ludomani przy uyciu stylizacji gwarowej.
- Stylizacja rodowiska w literaturze, jej odmiany i funkcje.
- Naladowania stylu indywidualnego (twrcy lub dziea): aluzja, pastisz, parodia, persyfla,
trawestacja.
- Ksztatowanie si wzorca stylu biblijnego w przekadach Biblii a stylizacja biblijna
w literaturze polskiej; funkcje tej stylizacji.
- Inne typy stylizacji.
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim: 4 (hasa: Styl, Styl autora,
Stylizacja), 134, 140 (rozdz. VI), 151 (rozdz. Styl artystyczny - 11. Midzystylowe
i midzytekstowe relacje - intertekstualno, s. 263-267).
Ponadto:
S. Balbus, Midzy stylami, Krakw 1993.
S. Balbus, Stylizacja i zjawiska jej pokrewne w procesie historycznoliterackim, Pamitnik
Literacki, 1983, z. 2.
J. Bartmiski, Problemy archaizacji jzykowej w powieci, w: Styl i kompozycja.
Konferencje teoretycznoliterackie w Toruniu i Ustroniu, red. J. Trzynadlowski, Wrocaw
1965, s. 218-233.
D. Biekowska, O przeobraeniach polskiego stylu biblijnego, Stylistyka II, 1993, s. 101109.
K. Budzyk, Gwara a utwr literacki, w: Stylistyka Poetyka Teoria literatury, Wrocaw
1966, s. 5-14.
E. Dbrowska, Ksztacenie porozumiewania si, Opole 1994 (rozdz. Style nieartystyczne w
artystycznym uyciu).
E. Dbrowska, Stylistyka intertekstualna a efekt parodii, w: wiat humoru, red. S. Gajda,
D. Brzozowska, Opole 2000, s. 557-567.
S. Dubisz, Archaizacja w dwudziestowiecznej polskiej powieci historycznej
o redniowieczu, Warszawa 1991.
S. Dubisz, Stylizacja gwarowa w polskiej prozie trzydziestolecia powojennego, Warszawa
1986.
M. Gowiski, O stylizacji, w: Stylistyka polska. Wybr tekstw, oprac. E. MiodoskaBrookes, A. Kulawik, M. Tatara, Warszawa 1973, s. 249-263.
K. Handke, Archaizacja jzykowa w Starej bani J. I. Kraszewskiego, Rozprawy Komisji
Jzykowej dzkiego Towarzystwa Naukowego VI (1959), s. 145-161.
K. Handke, Neologizm a jzyk nauki i techniki w stylizacji prozy fantastyczno-naukowej
S. Lema, w: Styl i kompozycja, Wrocaw 1965, s. 234-247.
M. Kamiska, O stylizacji gwarowej w Chopach Reymonta, Prace Polonistyczne
XXIV (1968), s. 91-102.
W. Kubacki, O stylu biblijnym Ksig narodu i pielgrzymstwa polskiego, w: W. Kubacki,
eglarz i pielgrzym, Warszawa 1954, s. 205-274.
E. Kurzydowa, Archaizacja jzykowa w Krzyakach Sienkiewicza, Rozprawy Komisji
Jzykowej dzkiego Towarzystwa Naukowego XIX (1973), s. 39-60.
M.R. Mayenowa, W sprawie problematyki stylistycznej staropolszczyzny, w: Odrodzenie w
Polsce, t. 3: Historia jzyka, cz. 2, red. M.R. Mayenowa, Z. Klemensiewicz, Warszawa 1962,
37
s. 27-44; przedr. w: M.R. Mayenowa, Studia i rozprawy, wybr i oprac. A. Axer

i T. Dobrzyska, Warszawa 1993, s. 49-67.
E. Pawowski, Gwara gralska w literaturze piknej, Jzyk Polski XXXVI (1956), z. 1, s.
45-55.
K. Pisarkowa, Funkcje i sposoby stylizacji jzykowej u Sawomira Mroka, Jzyk Polski
XLV (1965), z. 3, s. 164-178.
S. Skwarczyska, Stylizacja i jej miejsce w nauce o literaturze, w: Stylistyka polska. Wybr
tekstw, oprac. E. Miodoska-Brookes, A. Kulawik, M. Tatara, Warszawa 1973, s. 227-248.
M. Szwecow, Elementy gwarowe w dramacie Szewcy S. I. Witkiewicza, Poradnik
Jzykowy, 1969, z. 2, s. 49-60.
A. Wilko, Problemy stylizacji jzykowej w literaturze, Przegld Humanistyczny 1984,
z. 3.
XXIX. JZYK I STYL UTWORW LITERACKICH W RNYCH EPOKACH

- Styl artystyczny - jego historyczna zmienno.
- Indywidualno artysty a ksztatowanie si konwencji literackich.
- Etapy rozwoju jzyka a periodyzacja dziejw literatury polskiej.
- Charakterystyka jzyka i stylu wybranej epoki literackiej* na przykadzie dwch
reprezentatywnych dla niej pisarzy - uwzgldniajca m.in.:
a) przenikanie rnych odmian jzyka do literatury;
b) uycie charakterystycznych elementw i form jzykowych z rnych podsystemw
jzyka;
c) wykorzystanie typowych rodkw stylistycznych, np. instrumentacji goskowej, inwersji,
okrelonego typu metafor.
d) popularno rnych form gatunkowych.
- Stylistyczna charakterystyka utworw a program artystyczny ich twrcw.
- Opozycja stylistyczna wobec stylu epoki poprzedniej.
* Charakterystyka powinna dotyczy innej epoki literackiej ni ta, z ktr wie si temat z nauki o literaturze
wybrany na eliminacje centralne.
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim: 4, 134, 140 (rozdz. VI), 144
(rozdz. Jzyk artystyczny, s. 243-293), 151 (rozdz. Styl artystyczny, s. 219-362), 157.
Ponadto:
J. Brzeziski, C. Pitkowski, Teoretyczno-metodologiczne podstawy bada jzykoznawczych
nad stylem artystycznym, w: Poznaskie Spotkania Jzykoznawcze, t. 9, red. Z. Kryska,
Z. Zagrski, Pozna 2002.
K. Budzyk, Rozwj jzyka a ksztatowanie si stylw pimiennictwa oraz niektrych form
artystycznych literatury piknej, w: Stylistyka - Poetyka - Teoria literatury, Wrocaw 1966, s.
70-98.
M. Gowiski, Tradycja literacka (Prba zarysowania problematyki), w: Problemy teorii
literatury, seria 1, wybr H. Markiewicz, Wrocaw 1967, s. 343-359.
M. Gowiski, Kanony poetyckoci i style historyczne, w: O wspczesnej kulturze
literackiej, t. 1, red. S. kiewski, M. Hopfinger, Wrocaw 1973, s. 205-213.
M. Gowiski, Gatunek literacki i problemy poetyki historycznej (rozdz. 1), Wrocaw 1969;
lub w: Problemy teorii literatury, seria 2, wybr H. Markiewicz, Wrocaw 1976, s. 109-129.
38
M.R. Mayenowa, Mickiewicz a tradycje stylistyczne oraz O wspzalenoci rozwoju jzyka

literackiego i form literackich, w: M.R. Mayenowa, Studia i rozprawy, wybr i oprac.
A. Axer i T. Dobrzyska, Warszawa 1993, s. 35-47 oraz 69-106.
T. Skubalanka, Niektre problemy historii jzyka poetyckiego w Polsce, Biuletyn Polskiego
Towarzystwa Jzykoznawczego XXVI (1968), s. 153-164.
A. Wilko, Typologia wspczesnych stylw literackich. Cz I: Style poetyckie, w: Jzyk
Artystyczny, t. 8, Katowice 1993.
Take studia na temat stylu omawianych pisarzy i epoki literackiej (por. wskazwki
bibliograficzne w Przewodniku i pracy T. Skubalanki, por. pozycje numer 151 i 157
na licie Lektury oglnej).
XXX. GRAMATYCZNE I LEKSYKALNE PROBLEMY POPRAWNOCIOWE

WSPCZESNEJ POLSZCZYZNY
- Jak rozumie kultur jzyka i kultur sowa?
- Podstawowe pojcia kultury jzyka (norma i jej zrnicowanie, uzus, kodyfikacja, bd,
innowacja).
- Typy bdw.
- Rne kryteria oceny innowacji jzykowych.
- Odmiany jzyka a poprawno jzykowa.
- Propagowanie kultury jzyka (wydawnictwa, instytucje, dziaania).
Zagadnienia do wyboru:
a) Gramatyczne problemy poprawnociowe wspczesnej polszczyzny (omwienie rnych
zjawisk na podstawie zebranych przykadw):
- zmiany w wymowie i akcentowaniu wyrazw ocena ich poprawnoci,
- zmiany w systemie fleksyjnym ocena ich poprawnoci,
- tendencja do nieodmieniania nazw wasnych; przyczyny i skutki tego zjawiska,
- najczstsze zakcenia skadniowe (skrty skadniowe, szyk, uywanie imiesowowych
rwnowanikw zdania i in.).
b) Leksykalne problemy poprawnociowe wspczesnej polszczyzny (omwienie
na podstawie zebranych przykadw)
- przyczyny i nastpstwa mody jzykowej,
- potrzebne i zbdne zapoyczenia,
- rne typy bdw leksykalnych i frazeologicznych,
- bdy leksykalne i frazeologiczne a (celowe) naruszenie normy jako zabieg twrczy lub
element rozwoju jzyka.
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim: 6 (hasa: Kultura jzyka,
O normie jzykowej), 15, 17, 48, 57 (hasa problemowe), 60 (hasa problemowe), 83 (hasa
problemowe), 99, 109, 110, 125, 138, 139, 146, 167, 181 i pozostae lektury z Grupy c.
Ponadto:
J. Porayski-Pomsta, Bdy jzykowe i ich rodzaje, w: Polszczyzna a/i Polacy u schyku XX
wieku, red. K. Handke, H. Dalewska-Gre, Warszawa 1994, s. 55-66.
J. Puzynina, O zasadach wspdziaania jzykowego, Prace Filologiczne XXIII (1986),
s. 61-66.
39
E. Wierzbicka, Wolno jzyka czy wolno w jzyku?, Przegld Humanistyczny 1984,

nr 11-12, s. 81-86.
A. Zarba, Innowacje a norma jzykowa, Jzyk Polski LXVIII (1988), z. 1, s. 38-42.
Stae dziay czasopism jzykoznawczych powicone zagadnieniom poprawnociowym:
Objanienia wyrazw i zwrotw w Poradniku Jzykowym i Ze zjawisk wspczesnego
jzyka w Jzyku Polskim.
Ponadto do zagadnienia a):
H. Jadacka, Prba okrelenia normy skadniowej dotyczcej uycia imiesowowego
rwnowanika zdania, w: Polszczyzna a/i Polacy u schyku XX wieku, red. K. Handke, H.
Dalewska-Gre, Warszawa 1994, s. 97-112.
T. Karpowicz, Prba okrelenia normy skadniowej dotyczcej uycia liczebnikw
zbiorowych, w: Polszczyzna a/i Polacy u schyku XX wieku, red. K. Handke, H. DalewskaGre, Warszawa 1994, s. 113-122.
B. Kreja, Jzykowe i pozajzykowe przyczyny nieodmiennoci polskich nazwisk, Jzyk
Polski LXXV (1995), z. 1, s. 12-23.
Ponadto do zagadnienia b):
S. Bba, J. Liberek, Zmiany znacze frazeologizmw, w: Jzyk a wspczesne spoeczestwo
polskie, red. Z. Zagrski, Pozna 1994.
K. Mosioek-Kosiska, O zakceniach czliwoci systemowej wyrazw. Zakcenie
czliwoci a bd semantyczny, Poradnik Jzykowy 1997, z. 3, s. 6-21.
E. Skowska, Funkcjonowanie nowszych zapoycze angielskich we wspczesnej
polszczynie, Poradnik Jzykowy 1993, z. 5, s. 242-248.
K. Waszakowa, Tendencje rozwojowe w sowotwrstwie polszczyzny koca XX wieku,
w: Przemiany wspczesnej polszczyzny, Opole 1994.
XXXI. POLSKA ORTOGRAFIA I INTERPUNKCJA

- Pojcia ortografii i interpunkcji.
- Litery i znaki ortograficzne, znaki diakrytyczne. Odpowiednio liter i gosek w
polszczynie.
- Podstawowe i szczegowe zasady polskiej ortografii.
- Alfabet aciski w polskim pimiennictwie powody przyjcia, zalety i wady stosowania
alfabetu aciskiego w polszczynie, przebieg procesw adaptacyjnych.
- Zasb znakw interpunkcyjnych w polszczynie. Typy znakw interpunkcyjnych i ich
funkcje.
- Zasady polskiej interpunkcji, fakultatywne i obligatoryjne przepisy interpunkcyjne,
znaczeniotwrcza rola interpunkcji.
- Znaki ortograficzne a znaki interpunkcyjne cznik a mylnik.
- Ksztatowanie si polskiej ortografii oraz interpunkcji, polskie tradycje pimiennicze
(dawne systemy grafii i przestankowania).
- Rola druku w ewolucji polskiej ortografii i interpunkcji. Autorskie koncepcje polskiej
ortografii.
- Ewolucja polskiej ortografii oraz interpunkcji w czasach najnowszych a nowe media i
rodki techniczne.
Lektura:
40
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim: 11 (hasa: Interpunkcja,

Ortografia, Ortografia w historii jzyka polskiego), 56 (s. 9-92 i 118-151), 58, 129 (s. 59-64 i
142-144)
Ponadto:
I. Angeowa, Charakterystyka interpunkcji polskiej w wietle norm i praktyk, Wrocaw 1985.
M. Bako, O sowach znie-kszta-co-nych, Poradnik Jzykowy 2006, z. 9, s. 17-23.
A. Berliska, Projekt ortograficzny ukasza Grnickiego, Poradnik Jzykowy 1993, z. 4,
s. 166-176.
J. Bujak-Lechowicz, E. Polaski, Poprawno ortograficzna i interpunkcyjna a komputer,
w: Wspczesna polszczyzna. Stan. Perspektywy. Zagroenia, red. Z. Cygal-Krupa, Krakw
Tarnw 2008, s. 107-116.
I. Burkacka, O grach z wielk liter, w: Na jzykoznawczych ciekach, red. A. Mikoajczuk,
R. Pawelec, Warszawa 2007, s. 76-83.
A. Dbrowska, Ortografia, w: Jzyk polski, Wrocaw 2004, s. 135-163.
M. Dbrowska, Jzyk e-maila jako hybryda mowy i pisma, w: Jzyk a komunikacja I, red.
G. Szpila, Krakw 2000, s. 95-111.
M. Jankowska, Trzy ortografie polskie w Methodicae grammaticae Jana Ursinusa (1592,
1619, 1698), Poradnik Jzykowy 1989, z. 1, s. 46-54.
S. Jodowski, Losy polskiej ortografii, Warszawa 1979.
E. uczyski, Po co nam ortografia i interpunkcja?, Jzyk Polski 1996, nr 2-3, s. 184190.
E. uczyski, Przyjazna interpunkcja, Gdask 2004.
E. uczyski, Wspczesna interpunkcja polska norma a uzus, Gdask 1999.
E. uczyski, Zrnicowanie stylistyczne interpunkcji polskiej, Jzyk Polski 1996, nr 2-3,
s. 29-39.
J. Podracki , Gdzie postawi przecinek? Poradnik ze sownikiem, Warszawa 2010.
E. Polaski, Ortografia polska dzi, w: Z teorii i praktyki dydaktycznej jzyka polskiego, red.
H. Synowiec, Katowice 2005.
E. Polaski, Reformy ortografii polskiej wczoraj, dzi, jutro, Biuletyn Polskiego
Towarzystwa Jzykoznawczego", 2004, t. LX, s. 29-46, dostpne on-line:
http://www.mimuw.edu.pl/polszczyzna/PTJ/b/b60_029-046.pdf.
E. Polaski, M. Szopa, E. Dere, Poradnik interpunkcyjny, Katowice Chorzw 2010.
E. i F. Przyubscy, Gdzie postawi przecinek? Poradnik przestankowania ze sowniczkiem,
Warszawa 1993.
Z. Saloni, O kodyfikacji polskiej ortografii historia i wspczesno, Nauka. Kwartalnik
PAN 2005, nr 4, s. 71-96, dostpne on-line:
http://www.mimuw.edu.pl/polszczyzna/Saloni/ZS-N05/O~kodyfikacji2.pdf.
Z. Saloni, O sytuacji w polskiej ortografii, Poradnik Jzykowy 1998, z. 4-5, s. 37-41.
Uchway ortograficzne Rady Jzyka Polskiego, dostpne on-line:
http://www.rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=category&id=43&Itemid=59.
XXXII. PERSWAZYJNA FUNKCJA JZYKA W TEKSTACH PROPAGANDY

POLITYCZNEJ
- Komunikacja a perswazja: funkcje jzyka w wypowiedzi i ich odpowiedniki w tekstach
propagandowych.
41
- Prawda fasz kamstwo. Skadniki treci zdania komunikowane w sposb

niedopuszczajcy zaprzeczenia (presupozycja); ich funkcja w wypowiedziach
informacyjnych i perswazyjnych.
- Sztuka przekonywania (erystyka) a manipulacja jzykowa.
- Podstawowe mechanizmy manipulacji jzykowej, np.:
a) tendencyjne uywanie sw, narzucajce wartociowanie z punktu widzenia nadawcy;
narzucanie odbiorcom skrajnych ocen i postaw przez wyraziste wartociowanie pozytywne i
negatywne ludzi, rzeczy i zjawisk;
b) narzucanie wasnego punktu widzenia przez wypowiadanie sdw w imieniu suchacza i
zbiorowoci (w formie my, kady, nikt);
c) ukryte sposoby nakaniania odbiorcy do przyjcia pewnych postaw (manipulacja treci
presupozycji);
d) przemilczenie stosowane wobec poj tabu oraz uycie litot i eufemizmw dla osabienia
treci nieakceptowanych lub niepodanych; hiperboliczne okrelanie wasnych sukcesw i
poraek przeciwnika;
e) konstrukcje skadniowe suce manipulacji: struktura sloganw;
f) manipulacja cytatem i relacj w mowie zalenej; pozorne przytoczenie (prozopopeja)
- Pojcie nowomowy; jzyk w yciu publicznym w pastwach totalitarnych. Rytualizacja
zachowa jzykowych.
- Jzyk propagandy w rodkach masowego przekazu (analiza wybranych przykadw).
- Jakie odmiany i style jzyka oraz gatunki wypowiedzi s najbardziej naraone na wpyw
propagandy?
- Propaganda a literatura.
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim: 6 (haso: Nowomowa), 8 (J.
Fras, Jzyk polityki, s. 318-350), 146 (zwaszcza J. Bralczyk, Jzyk polityki i politykw,
s. 111-120; M. Gowiski, O dyskursie totalitarnym, s. 241-246; A. Piotrowski, O dyskursie
politycznym, s. 247-252).
Ponadto:
A. Baraska, Adresat i odbiorca perswazji w dyskursie publicystycznym na przykadzie
programu T. Lisa Co z t Polsk, w: Styl, dyskurs, media, red. B. Bogobska, M.
Worsowicz, d 2010, s. 371-379.
B. Batko-Tokarz, Perswazja w dyskursie sejmowym, Krakw 2008.
L. Bednarczuk, Wadza nad mow (nowomowa), Pismo 1981 nr 2, s. 93-102.
J. Bralczyk, O jzyku polskiej polityki lat osiemdziesitych i dziewidziesitych, Warszawa
2003.
J. Bralczyk, Poza prawd i faszem, Teksty 1981 nr 6, s. 122-133.
J. Bralczyk, Strategie propagandy politycznej, w: Jzyk a kultura, t. 4: Funkcje jzyka
i wypowiedzi, red. J. Bartmiski, R. Grzegorczykowa, Wrocaw 1991, s. 105-115, dostpne
take na http://www.lingwistyka.uni.wroc.pl/jk/.
K. Burke, Retoryka Mein Kampf, w: Nowa krytyka. Antologia, oprac. Z. apiski, Warszawa
1983, s. 344-377.
A. Dbrowska, Jzykowy obraz przeciwnika politycznego, w: Jzyk a kultura, t. 4: Funkcje
jzyka i wypowiedzi, red. J. Bartmiski, R. Grzegorczykowa, Wrocaw 1991, s. 115-148,
dostpne take na http://www.lingwistyka.uni.wroc.pl/jk/.
T. Dobrzyska, Zabawy jzykowe jako forma perswazji w dyskursie publicznym, w: Sowo
w kulturze wspczesnej, red. ks. W. Kawecki, K. Flader, Warszawa 2009, s.319-336.
T. Dobrzyska, Metafora w dyskursie politycznym jako skuteczny rodek perswazji, w: Styl,
dyskurs, media, red. B. Bogobska, M. Worsowicz, d 2010, s.267-279.
42
Z. Galor, red., Odmiany ycia spoecznego wspczesnej Polski. Instytucje, polityka, kultura,
Pozna 2010 (wybrane studia).
M. Gowiski, Marcowe gadanie, Warszawa 1991.
M. Gowiski, Mowa w stanie oblenia, 1982-1985, Warszawa 1991.
M. Gowiski, Nowomowa po polsku, Warszawa 1991.
W. Gruszczyski, J. Bralczyk, G. Majkowska, Polszczyzna w komunikowaniu publicznym,
Warszawa 1999.
Z. Kloch, Odmiany dyskursu. Semiotyka ycia publicznego w Polsce po 1989 roku, (rozdz.
III. 4: Dyskurs publiczny i jzykowe strategie kamstwa), Wrocaw 2006, s. 104-113.
G. Majkowska, Czy nowomowa? Jzyk dyskursu politycznego w okresie przemian
ustrojowych w Polsce, Polonistyka 1993 nr 2, s. 72-79.
K. Mosioek-Kosiska, Jzykowa prezentacja przeciwnikw politycznych w wypowiedziach
kandydatw na prezydenta w kampanii 1995 r., Poradnik Jzykowy 1996, z. 1, s. 12-20.
K. Mosioek-Kosiska, Slogany wyborcze jako wypowiedzi podsumowujce treci goszone
przez politykw (na materiale tekstw z kampanii prezydenckiej 1995 r.), Przegld
Humanistyczny 1996 nr 4, s. 105-118.
J. Sambor, Nowomowa - jzyk naszych czasw, Poradnik Jzykowy 1985, z. 6, s. 365-377.
F. Thome, Drewniany jzyk, Warszawa 1990.
M. Tokarz, Argumentacja, perswazja, manipulacja, Gdask 2006.
U. Wieczorek, O dychotomicznym widzeniu wiata, czyli o zwalczaniu wroga za pomoc
sw, Jzyk Polski LXXIV (1994), z. 4-5, s. 268-277.
U. Wieczorek, Wartociowanie. Perswazja. Jzyk, Krakw 1999.
P. Wierzbicki, Struktura kamstwa, Warszawa 1986.
K. Zapaa, Akty deprecjacji jzykowej w dyskursie politykw analiza werbalnych
i niewerbalnych skadnikw dziaalnoci jzykowej, w: Styl, dyskurs, media, red. B.
Bogobska, M. Worsowicz, d 2010, s. 281-287.
XXXIII. PERSWAZYJNA FUNKCJA JZYKA W TEKSTACH REKLAMOWYCH

- Specyfika tekstu reklamowego jako gatunku wypowiedzi (role nadawcy i odbiorcy, pojcie
manipulacji).
- Realizacja funkcji perswazyjnej w reklamach (podane cechy komunikatu reklamowego).
- Gramatyka (fleksja, sowotwrstwo, skadania) tekstu reklamowego przykady.
- Sownictwo i frazeologia reklam. Gry jzykowe. Forma graficzna zapisu. Przykady
ilustrujce poszczeglne zjawiska.
- Istota sloganu i sposoby jego ksztatowania (przykady).
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim: 146 (A. M. Lewicki, Styl
oficjalny i styl potoczny w reklamie, s. 111-120), 174.
Ponadto:
S. Camm, Strategie kreacji reklamowej, w: Styl, dyskurs, media, red. B. Bogobska,
M. Worsowicz, d 2010, s. 251-265.
M. Golka, wiat reklamy, Warszawa 1994.
J. Grzenia, Funkcje jzyka mwionego jako skadnika reklam radiowych, w: Wspczesna
Krakw 1994, s. 261-268.
43
G. Habrajska, Stylistyczne gatunki reklamy, w: Styl, dyskurs, media, red. B. Bogobska,

M. Worsowicz, d 2010, s. 241-249.
J. Ignatowicz-Skowroska, Zwizki frazeologiczne w reklamie prasowej, w: Polszczyzna a/i
Polacy u schyku XX wieku, red. K. Handke, H. Dalewska-Gre, Warszawa 1994, s. 325-340.
J. Kamiska-Szmaj, Slogan reklamowy - budowa skadniowa, Poradnik Jzykowy 1996,
z. 4, s. 13-22.
M. Kochan, Slogany w reklamie i polityce, Warszawa 2002.
A. M. Lewicki, Frazeologizmy w sloganach reklamowych, w: Kreowanie wiata w tekstach,
red. A. M. Lewicki, R. Tokarski, Lublin 1995, s. 215-228.
J. Makiewicz, Metafora w reklamie, w: Kreowanie wiata w tekstach, red. A.M. Lewicki,
R. Tokarski, Lublin 1995, s. 229-238.
K. Og, Kilka uwag o jzyku reklamy radiowej i telewizyjnej, Jzyk Polski LXXV
(1995), z. 4-5, s. 273-279.
E. Pleszkun-Olejniczakowa, Sowo na sprzeda i sprzeda sowa. Sowem o reklamie
werbalnej, w: Sowo w kulturze wspczesnej, red. ks. W. Kawecki, K. Flader, Warszawa
2009, s.250-272.
O. Reboul, Kiedy sowo jest broni, w: Jzyk i spoeczestwo, red. M. Gowiski, Warszawa
1980, s. 299-337.
K. Skowronek, Reklama. Studium pragmalingwistyczne, Krakw 1992.
J. P. Sterne, Manipulacja za porednictwem clich, w: Jzyk i spoeczestwo, red. M.
Gowiski, Warszawa 1980, s. 282-298.
E. Szczsna, Poetyka reklamy, Warszawa 2001.
R. Zimny, Niektre cechy skadni wspczesnego sloganu reklamowego, Jzyk Polski
LXXVI (1996), z. 2-3, s. 147-154.
R. Zimny, Wartociowanie i magia w jzyku reklamy, w: Kreowanie wiata w tekstach, red.
A.M. Lewicki, R. Tokarski, Lublin 1995, s. 239-254.
XXXIV. ETYKIETA JZYKOWA

- Pojcie etykiety jzykowej.
- Typy aktw etykiety jzykowej.
- Tendencje rozwojowe polskiej etykiety jzykowej. Zmiany w polskiej etykiecie jzykowej.
- Etykieta w nowych mediach (czaty, listy elektroniczne).
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim 6 (haso: Etykieta jzykowa),
164 (s. 49-82, zwaszcza: Semantyka zwrotw grzecznociowych, s. 56-66), 204.
Ponadto:
R. Huszcza, O gramatyce grzecznoci, Pamitnik Literacki 1980 nr 1, s. 175-186.
R. Huszcza, Honoryfikatywno, Warszawa 1996, rozdz. Etykieta jzykowa
a honoryfikatywno, s. 203-237.
M. Jasiska Jzykowy savoir-vivre w Internecie, w: Jzyk w komunikacji (3), red. G.
Habrajska, d 2001, s.119-125.
M. Marcjanik, Granice polskiej grzecznoci jzykowej, Poradnik Jzykowy 1993, z. 67, s.
375-382.
M. Marcjanik, Grzeczno w komunikacji jzykowej, Warszawa 2007.
E. Tomiczek, System adresatywny wspczesnego jzyka polskiego i niemieckiego.
Socjolingwistyczne studium konfrontatywne, Wrocaw 1983.
44
K. Og, Zwroty grzecznociowe wspczesnej polszczyzny mwionej, Krakw 1990.

Jzyk a kultura t. 6: Polska etykieta jzykowa, red. J. Anusiewicz, M. Marcjanik, Wrocaw
1992, dostpne take na http://www.lingwistyka.uni.wroc.pl/jk/ (wybrane studia).
XXXV. WARTOCIOWANIE W JZYKU I W TEKCIE

- Typy wartoci (rne klasyfikacje):
a) podstawowe i instrumentalne;
b) transcendentne i nietranscendentne;
c) moralne, poznawcze, estetyczne, witalne, odczuciowe.
- rodki wyraania wartoci w jzyku i w tekcie:
a) sownictwo oceniajce (miejsce oceny w strukturze znaczenia wyrazu);
b) morfologia w subie wartociowania (przykady nacechowanych konstrukcji
sowotwrczych i wzorw odmiany wyrazu);
c) skadnia a wartociowanie;
d) ukryte sdy wartociujce.
- Wpyw obowizujcego systemu wartoci na jzyk (przykady).
- Sownictwo etyczne w polszczynie.
- Wartociowanie jako podstawa wsplnoty przekona i wizi spoecznych.
Lektura:
Co badania filologiczne mwi o wartoci, red. A. Bogusawski i in., Warszawa 1987.
M. Danielewiczowa, O pojciu konotacji wartociujcej, w: Studia semantyczne 1993, s.
131-142.
L. Dyczewski, Wartoci w kulturze polskiej, Lublin 1993.
Jzyk w krgu wartoci. Studia semantyczne, red. J. Bartmiski, Lublin 2003 (wybrane
studia).
E. Laskowska, Wartociowanie w jzyku potocznym, Bydgoszcz 1992.
E. Masowska, Ksztatowanie si wtrnych znacze wyrazw pod wpywem obowizujcego
w danym spoeczestwie systemu wartoci, w: Jzyk a kultura, t. 2: Zagadnienia leksykalne
i aksjologiczne, red. J. Bartmiski, J. Puzynina, Wrocaw 1991, s. 181-186; dostpne take
on-line: http://www.lingwistyka.uni.wroc.pl/jk/ .
Nazwy wartoci: studia leksykalno-semantyczne, red. J. Bartmiski, M. MazurkiewiczBrzozowska, t. 1, Lublin 1993 (wybrane studia).
A. Pajdziska, Wartociowanie we frazeologii, w: Jzyk a kultura t.3: Wartoci w jzyku i
tekcie, red. J. Puzynina i J.Anusiewicz, Wrocaw 1991, s.15-28; dostpne take on-line:
http://www.lingwistyka.uni.wroc.pl/jk/.
J. Puzynina, Jzyk wartoci, Warszawa 1992.
J. Puzynina, D. Zdunkiewicz-Jedynak, Co jzyk mwi o wartociach wspczesnych
Polakw, Ethos 1992 nr 18/19, s. 215-227.
J. Puzynina, Sowo-warto-kultura, Lublin 1997 (rozdz. O wartociowaniu w tekstach
wiadomoci prasowych, s. 279-288).
J. Puzynina, O pojciu sownictwa etycznego, Prace Filologiczne XXX (1982), s. 119-127.
45
XXXVI. ETYKA KOMUNIKACJI JZYKOWEJ

- Pojcie szczcia komunikacyjnego fortunnoci wypowiedzi.
- Problem szczeroci: prawda i fasz.
- Grzeczno a etyka wypowiedzi (wyraenia osabiajce, agodzce wypowied).
- Zasady etyczne obowizujce nadawc wypowiedzi (przykady ich naruszenia).
- Zasady etyczne obowizujce odbiorc wypowiedzi (przykady ich naruszenia).
- Etyka komunikacji jzykowej a pojcie manipulacji.
Lektura:
Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim 170 (s. 192-202).
Ponadto:
R. Sulima, wstp i oprac. G. Godlewski, (rozdz. IV: Wspbycie w sowie), Warszawa 2003 ,
s.153-188.
J. Bralczyk, Poza prawd i faszem, Teksty 1981, nr 6, s. 122-133.
J. Puzynina, Sowo-warto-kultura, Lublin 1997 (rozdz. Trzeba myle o wartociach,
s. 262-267; Biblijna etyka mowy a wspczesna filozofia jzyka, s. 59-75; Jzyk
porozumienia, jzyk agresji, jzyk alienacji, s. 76-81).
J. Puzynina, O jzyku wartoci w szkole, Polonistyka 1996, nr 4, s. 196-201.
J. Puzynina, O zasadach wspdziaania jzykowego, Prace Filologiczne XXXIII (1986),
s. 61-66.
J. Puzynina, U podstaw etyki mowy, Ethos 1988, z. 2-3, s. 129-133.
J. Puzynina, Etyka mowy - istotny element kultury sowa, w: Sowo w kulturze wspczesnej,
red. W. Kawecki CSsR, K. Flader, Warszawa 2009, s. 23-36.
J. Puzynina, A. Pajdziska, Etyka sowa, w: O zagroeniach i bogactwie polszczyzny,
Wrocaw 1996, s. 35-45.
P. Wierzbicki, Struktura kamstwa, Warszawa 1986.
XXXVII. A IMI JEGO BDZIE... DAWNE I WSPCZESNE ZJAWISKA

W OBRBIE WYBRANYCH TYPW ANTROPONIMW (IMIONA,
PRZEZWISKA, PSEUDONIMY)
TEMAT KONKURSOWY Z LAT POPRZEDNICH
- Czym odrniaj si nazwy wasne (nomina propria) od wyrazw pospolitych (nomina
appellativa)? Co rni te klasy wyrazowe w wymiarze jzykowym, zwaszcza
semantycznym?
- Nadawanie imienia jako akt performatywny. Czym si rni pod wzgldem
pragmatycznym nadawanie imienia od przybierania pseudonimu i zyskiwania przezwiska?
- Jakie funkcje w yciu spoecznym peni imi, przezwisko, pseudonim? Czym rni
si midzy sob te typy nazw wasnych? Jakie wzgldy przesdzaj o ich uywaniu? Co jest
brane pod uwag przy wyborze ich postaci? Jak przedstawia si kwestia produktywnoci
sowotwrczej kadego z wymienionych typw antroponimw?
46
- Na czym polega magiczna funkcja antroponimw? Jak historycznie zmieniaa si rola

i charakter tego zjawiska?
- Jaki status prawny i kulturowy maj wspczenie w Polsce imi i przezwisko? Czym
rni si stan obecny od stanw dawnych, poczwszy od okresu staropolskiego? Czym
rni si obecny status imienia w Polsce od statusu imienia w innych, wybranych krajach?
- Jakie mody na imiona w Polsce daje si zaobserwowa od okresu powojennego
a do wspczesnoci? Jak mona uzasadni te zjawiska?
- Na czym polega swoisto przezwisk oraz pseudonimw? Czym rni si motywacja
wyboru imion od motywacji wyboru przezwisk i pseudonimw?
- Na czym polega proces apelatywizacji i czym rni si od procesu onimizacji? Jakie
czynniki mog przesdza o migracji jednostek wyrazowych midzy klasami nazw
wasnych i apelatyww?
Bibliografia:
N. Ananiewa, Miejsce i funkcje przezwisk w sowiaskich systemach onomastycznych
(na przykadzie jzyka polskiego i rosyjskiego), w: Przezwiska i przydomki w jzykach
sowiaskich, cz. 1., red. S. Warcho, Lublin 1998.
J. Bubak, Nadawanie imion w Polsce w wietle przepisw administracyjnych, w: Onomastyka
w dydaktyce szkolnej i spoecznej, red. E. Homa, Szczecin 1988.
w: Polszczyzna a/i Polacy u schyku XX wieku, red. K. Handke, H. Dalewskiej-Gre,
Warszawa 1994.
A. Cielikowa, Z dziejw nazw wasnych w jzyku polskim. Dziedzictwo i innowacje,
w: Studia Historycznojzykowe, t. III, Krakw 2000.
A. Cielikowa, Nazwy wasne we wspczesnym jzyku polskim, w: Polszczyzna 2000: ordzie
o stanie jzyka na przeomie tysicleci, red. W. Pisarek, Krakw 1999.
A. Cielikowa, Indywidualne, narodowe, uniwersalne w nazwach wasnych, Onomastica
1992, t. XXXVII.
J. Dunin, Wstp do pseudonimologii, Nowe Ksiki 1993, nr 7.
K. Gadych, Administracyjna zmiana imion i nazwisk, Gliwice 2005.
E. Grodziski, Wieloznaczno imion wasnych, Poradnik Jzykowy 1973, z. 4.
Z. Kaleta, Wartoci i antywartoci w staropolskich odapelatywnych nazwach osb (wiek XIVXV), w: Nazwy wasne a kultura. Polska i inne kraje sowiaskie, red. nauk. Z. Kaleta,
Warszawa 2003.
47
M. Karplukwna, Polskie imiona sowiaskie, Krakw 1973.

C. Kosyl, Forma i funkcja nazw wasnych, Lublin 1983.
R. obodziska, L. Tomczak, Wspczesne przezwiska polskie. Analiza formalna
i znaczeniowa, Wrocaw 1988.
M. Malec, Imi w polskiej antroponimii i kulturze, Krakw 2001.
M. Malec, Ksztatowanie si kategorii imienia w polskim systemie antroponimicznym (zarys
problematyki), w: Antroponimia sowiaska, red. E. Wolnicz-Pawowska i J. Duma,
Warszawa 1996.
M. Malec, O imionach i nazwiskach w Polsce. Tradycja i wspczesno, Krakw 1996.
W. Maczak, Jeszcze o istocie nazw wasnych, w: Onimizacja i apelatywizacja, red. nauk.
Z. Abramowicz, E. Bogdanowicz, Biaystok 2006.
R. Mrzek, Nazwy wasne jako przedmiot badawczy onomastyki, w: Nazwy wasne jzyku,
kulturze i komunikacji spoecznej, red. R. Mrzek, Katowice 2004.
Nazwy wasne a kultura, red. nauk. Z. Kaleta, Warszawa 2003.
Prawo o aktach stanu cywilnego, Dziennik Ustaw 1986, nr 36 poz. 180.
E. Rudnicka, Eponimizmy versus eponimy. Eponimizmy jako efekt mechanizmu apelatywizacji
eponimw, w: Onimizacja i apelatywizacja, red. nauk. Z. Abramowicz, E. Bogdanowicz,
Biaystok 2006.
K. Rymut, Apelatywy onimiczne i ich miejsce w systemie jzyka, w: tene, Szkice
onomastyczne i historycznojzykowe, Krakw 2003.
K. Rymut, Granica czy sfera przejciowa midzy nomen appellativum a nomen proprium,
w: tene, Szkice onomastyczne i historycznojzykowe, Krakw 2003.
E. Rzetelska-Feleszko, Czy nazwy wasne maj warto?, w: Onimizacja i apelatywizacja,
red. nauk. Z. Abramowicz, E. Bogdanowicz, Biaystok 2006.
E. Rzetelska-Feleszko, W wiecie nazw wasnych, Warszawa-Krakw 2006.
D. wierczyska, Polski pseudonim literacki, Warszawa 1999.
L. Tomczak, Nieoficjalne antroponimy jako przejaw zachowa jzykowych w spoecznoci
wiejskiej Smgorzowa (Tarnowskie), w: Jzyk a kultura, t. 6: Polska etykieta jzykowa, red.
J. Anusiewicz i M. Marcjanik, Wrocaw 1991.
E. Umiska-Tyto, Niektre kulturowe aspekty wspczesnego imiennictwa polskiego,
w: Nazwy wasne a kultura. Polska i inne kraje sowiaskie, red. nauk. Z. Kaleta, Warszawa
2003.
48
D. Zdunkiewicz-Jedynak, Akty mowy, w: Wspczesny jzyk polski, red. J. Bartmiski, Lublin

2001.
Wykaz rdowych sownikw i encyklopedii:
J. Bubak, Ksiga naszych imion, Wrocaw 1993.
J. S. Bystro, Ksiga imion w Polsce uywanych, Warszawa 1938.
W. Cienkowski, Tajemnice imion wasnych, Warszawa 1992.
Encyklopedia jzyka polskiego, red. S. Urbaczyk, wyd. 3. popr. i uzup., Wrocaw 1999
(wybrane hasa: akt mowy, antroponimia, imi wasne, nazwa osobowa, przezwisko).
Encyklopedia jzykoznawstwa oglnego, red. K. Polaski, wyd. 2. popr. i uzup., Wrocaw
1999 (wybrane hasa: akt mowy, antroponimia, imi wasne, nazwa osobowa, przezwisko).
A. Fedak, Przekadaniec imieninowy, Warszawa 1991.
H. Fros, Twoje imi przewodnik onomastyczno-hagiograficzny, Krakw 2002.
J. Grzenia, Sownik imion, Warszawa 2004.
W. Kopaliski, Sownik eponimw, czyli wyrazw odimiennych, Warszawa 1996.
B. Kupis, Najciekawsze imiona, Warszawa 2000.
Krakw 2007.
Polskie nazwy wasne. Encyklopedia, red. E. Rzetelska-Feleszko, Warszawa Krakw 1998
(przykadowe artykuy: A. Cielikowa, Przezwiska, Z. Kaleta, Znaczenie nazw wasnych
kontrowersje i polemiki i in.).
A. Sieradzki, Znaczenie imion, Warszawa 2003.
T. Sinka, W. Piszczek, Patronowie imion, Krakw 2004.
Sownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych, red. A. Cielikowa,
M. Malec i K. Rymut, t. 1-7, Krakw 1995-2002.
Sownik imion wspczenie w Polsce uywanych, wyd. K. Rymut, Krakw 1995.
Sownik staropolskich nazw osobowych, red. i wstp W. Taszycki, t. 1-6, Wrocaw 19651983; t. 7: Suplement, pod kier. M. Malec, Wrocaw 1984-1987.
I. Szajkowska, Mowa imion, Warszawa 1997.
49
Materiay dodatkowe dostpne w Internecie:

Zalecenia dla Urzdw Stanu Cywilnego na stronie Rady Jzyka Polskiego, www.rjp.pl
Orzeczenia i opinie Rady Jzyka Polskiego, www.rjp.pl.
50

Jezykoznawstwo - Lista Lektur

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Jezykoznawstwo - Lista Lektur

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

JZYKOZNAWSTWO

Podana niej literatura przedmiotu ma charakter oglny i zarazem podstawowy. W grupie A

18. S. Bba, G. Dziamska, J. Liberek, Podrczny sownik frazeologiczny jzyka polskiego,

114. L. Dukiewicz, I. Sawicka, Gramatyka wspczesnego jzyka polskiego. Fonetyka

189. J. Miodek, Przez lata ze Sowem Polskim, Wrocaw 1991.

I. ELEMENTY STRUKTURALISTYCZNEJ TEORII JZYKA

Z. Saloni, Unilateralne i bilateralne podejcie do znakw jzyka (naturalnego), w: W wiecie

II. FUNKCJE JZYKA I TEKSTU

III. PROBLEMY AKTW MOWY

IV. TEORIE JZYKOZNAWCZE: GENERATYWIZM I KOGNITYWIZM

V. FONETYKA I FONOLOGIA JZYKA POLSKIEGO PODSTAWOWE

VI. KATEGORIE GRAMATYCZNE JZYKA POLSKIEGO FLEKSJA

b) typy konstrukcji fleksyjnych (sposb sygnalizowania funkcji skadniowej form

VII. CZCI MOWY W JZYKU POLSKIM

E. Ulitzka, Klasyfikacje gramatyczne leksemw we wspczesnych sownikach oglnych

VIII. ODMIENNE CZCI MOWY ICH ROLA W ZDANIU

IX. NIEODMIENNE CZCI MOWY ICH ROLA W ZDANIU

R. Grzegorczykowa, Funkcje semantyczne i skadniowe przyswkw polskich, Wrocaw

X. BUDOWA SOWOTWRCZA WYRAZW POLSKICH

- Zasady gniazdowego opisu sowotwrczego wyrazw. Przykadowe gniazdo sowotwrcze:

XI. ZNACZENIE JEDNOSTKI LEKSYKALNEJ W SYSTEMIE JZYKA

D. Buttler, Struktura znaczeniowa wyrazw, Prace Filologiczne 1976, nr 26, s. 239-247.

XII. ZAGADNIENIA CZLIWOCI LEKSYKALNEJ WYRAZW

D. Buttler, Typy czliwoci leksykalnej wyrazw, Prace Filologiczne 1975, t. XXV,

XIII. ZWIZKI FRAZEOLOGICZNE

XIV. NAZWY WASNE

- Specyfika sownikw nazw wasnych.

E. Rzetelska-Feleszko, Ewolucja polskich nazw wasnych w XX w., w: Polszczyzna XX

c) Pseudonimy, przezwiska, nicki funkcje kulturowe, tendencje i mody w ich tworzeniu.

f) Polskie toponimy znaki czasu i kultury.

XV. WIAT W ZWIERCIADLE POLSKIEJ LEKSYKI

T. Milewski, Imiona osobowe jako zwierciado kultury, w: tene, Indoeuropejskie imiona

XVI. LEKSYKOGRAFIA POLSKA

- Wpyw rozwoju techniki na ksztat i zawarto sownikw. Sowniki elektroniczne:

XVII. JZYK POLSKI WRD INNYCH JZYKW SOWIASKICH

XVIII. POLSKI JZYK LITERACKI POCHODZENIE, POWSTANIE, ROZWJ

A. Dbrowska, Jzyk polski. A to Polska wanie, Wrocaw 2005.

XIX. SOWNICTWO ZAPOYCZONE W DZIEJACH JZYKA POLSKIEGO

XX. ZRNICOWANIE REGIONALNE I GWAROWE WSPCZESNEJ

XXI. KASZUBSZCZYZNA JAKO JZYK REGIONALNY

XXII. POLSZCZYZNA NA DAWNYCH KRESACH WSCHODNICH

XXIII. POLSZCZYZNA POZA GRANICAMI KRAJU (II)

Wschodniej, wsplnoty przesiedlecze, zbiorowoci emigracyjne w Europie Zachodniej

XXIV. JZYK MWIONY

J. Antas, Gest, mowa, myl, w: Jzykowa kategoryzacja wiata, red, R. Grzegorczykowa,

XXV. JZYK W INTERNECIE

Antropologia sowa. Zagadnienia i wybr tekstw, oprac. G. Godlewski, A. Mencwel,

XXVI. GWARA MODZIEOWA WE WSPCZESNEJ POLSZCZYNIE

K. Czarnecka, Uczniowska odmiana wspczesnej polszczyzny w wiadomoci

XXVII. STYLE WSPCZESNEGO JZYKA POLSKIEGO

XXVIII. STYLIZACJA JZYKOWA

s. 27-44; przedr. w: M.R. Mayenowa, Studia i rozprawy, wybr i oprac. A. Axer

XXIX. JZYK I STYL UTWORW LITERACKICH W RNYCH EPOKACH

M.R. Mayenowa, Mickiewicz a tradycje stylistyczne oraz O wspzalenoci rozwoju jzyka

XXX. GRAMATYCZNE I LEKSYKALNE PROBLEMY POPRAWNOCIOWE

E. Wierzbicka, Wolno jzyka czy wolno w jzyku?, Przegld Humanistyczny 1984,

XXXI. POLSKA ORTOGRAFIA I INTERPUNKCJA

Odpowiednie pozycje z Lektury oglnej, przede wszystkim: 11 (hasa: Interpunkcja,

XXXII. PERSWAZYJNA FUNKCJA JZYKA W TEKSTACH PROPAGANDY

- Prawda fasz kamstwo. Skadniki treci zdania komunikowane w sposb

XXXIII. PERSWAZYJNA FUNKCJA JZYKA W TEKSTACH REKLAMOWYCH

G. Habrajska, Stylistyczne gatunki reklamy, w: Styl, dyskurs, media, red. B. Bogobska,

XXXIV. ETYKIETA JZYKOWA

K. Og, Zwroty grzecznociowe wspczesnej polszczyzny mwionej, Krakw 1990.