NR 1 2 (11) Grudzie 2016

ORGAN STOWARZYSZENIA PRZYJACI SZCZEBRZESZYNA

Grudzie dwunasty miesic w roku, wedug ka-

Podnie rk, Boe Dzieci!

lendarza gregoriaskiego, ma 31 dni.
Bogosaw Ojczyzn mi!
Nazwa miesica (wedug Brcknera) pochodzi od
W dobrych radach, w dobrym bycie sowa gruda (podobnie ukraiski / hrude,
Wspieraj jej si sw si,
litewski gruodis). Inna dawniej uywana nazwa to
Dom nasz i majtno ca
prosie lub prosiniec (por. wspczesna nazwa
miesica w jzyku czeskim prosinec i chorwackim
I wszystkie wioski z miastami!
prosinac). aciska nazwa December (dziesity
A Sowo ciaem si stao
miesic; zobacz: kalendarz rzymski) zostaa zapoI mieszkao midzy nami.
yczona przez wikszo jzykw europejskich.
Sowami koldy ,,Bg si rodzi
W grudniu nastpuje na pkuli pnocnej przesileredakcja ,,Chrzszcza skada
Czytelnikom i Sympatykom naszej nie zimowe, a na poudniowej przesilenie letnie.
gazetki najlepsze, najgortsze ycze- Meteorologicznie jest to w Polsce miesic zimowy.
nia na wita Narodzenia Pana
P
i cay Nowy 2017 Rok.
SZCZEBRZESZYN

CHRZSZCZ NR 12 (11)

Polskie przysowia ludowe na

grudzie
1. Mrony grudzie, wiele niegu, yzny roczek bdzie w biegu.
2. W pierwszym tygodniu grudnia, gdy pogoda staa, bdzie zima dugo biaa.
3. Grudzie jaki, czerwiec taki.
4. Suchy grudzie stoi za to, e sucha wiosna i suche lato.
5. Jeli w grudniu czsto dmucha, to w marcu wci
plucha.
6. Grudzie z grzmotami, rok z wiatrami.
7. Gdy w adwencie szad na drzewach si pokazuje,
to rok urodzajny nam zwiastuje.
8. Grudzie zimny, niegiem pokryty, daje rok w
zboe obfity.
8. Czwarty grudzie jaki, cay grudzie taki, pity
grudzie - stycznia czyni znaki, szsty grudzie luty
przepowiada, sidmy grudzie nam o marcu gada.
ZIMA
Pada nieg, prszy nieg,
wszdzie go nawiao.
Dachy s ju biae,
na ulicach biao.
Strojne w biel, w srebrny puch
latarnie si wdzicz.
Dzi-dzi-dzi-dzi-dzi-dzi,
dzwonki sanek brzcz.
Pada nieg, prszy nieg,
bielutki jak mleko.
W sklepach gwar, w sklepach ruch:
- Gwiazdka niedaleko!
Jeszcze dzie, jeszcze dwa,
chopcy i dziewczynki!
Bd sta niby las
na rynku choinki.
Jzef Czechowicz
2

Wigilia, polska Wigilia

Na wiecie szaro i smutno. Prace polowe dawno
skoczone. Mrz sku ziemi bardzo gboko. Miny wrby andrzejkowe. Przed nami Adwent,
czas oczekiwania na przyjcie Chrystusa. Przygotowanie do witowania najbardziej rodzinnych
wit Boego Narodzenia. Wanym, szczeglnie
dla rodzin, jest dzie bardzo pobonie przeywany
Wigilia.
Tradycyjnie dzie ten obchodzony jest nad wyraz uroczycie i to od wielu ju lat (w moim przypadku 80 lat). Zmieniaj si tylko warunki zewntrzne, takie jak wystrj mieszka, podawane
potrawy i ich skadniki. W czasie mojego dziecistwa i modoci w tym dniu istotne znaczenie miay rne wrby, przepowiednie i magie, a wszystkie dotyczyy spraw gospodarczych, bd zwizanych z urodzajem w roku nastpnym. Gdy noc bya gwiadzista, wryo to du ilo jajek, gdy
noc bya mglista, to rok mia obfitowa w due
iloci mleka. Dla dziewczyn, ktre wybieray si
do zampjcia , te bya odpowiednia wrba.
Wychodziy one po wieczerzy, by usysze szczekajce psy. Z ktrej strony dolatywa gos szczekania, stamtd mieli przyby swaty.
Przez cay wigilijny dzie obowizywa post
cisy, kolacja wigilijna skadaa si tylko z da
postnych. Natomiast izba tona w barwach. Obrazy witych pyszniy si koronkami z biaej bibuy.
Pomidzy obrazami ogromne runy kwiatw z bibuy marszczonej. Gdzie tylko mona wetkn gazki wierku lub jedliny. adnie wygldaa i pachniaa izba kuchenna w chopskim domu.
Babcie, mamy, siostry i ciotki - wszystkie byy
zajte przygotowaniem potraw wigilijnych, ktre
w tym dniu nabieray magicznego znaczenia. Do
ich przygotowania wykorzystane byo wszystko
to, co zebrano z pola, sadw, lasu, a wszystko po
to, by zapewni obfito zbiorw w nastpnym
roku. Byy orzechy symbol zdrowia i si. Byy
jabka, co zapewni miao zdrowie i urod, by

CHRZSZCZ NR 12 (11)

mid na opatku dajcy szczcie i chronicy przed

zem. Musiay by suszone owoce, bo w nich tkwia
pami o tych, co odeszli. Siano pod obrusem, w kcie izby snop nie mconego zboa. Taka Wigilia kojarzya si z mioci, pokojem, a take zgod i pojednaniem.
Dzisiejsze Wigilie wzorem tamtych lat s rwnie
bardzo uroczyste. Biay obrus na stole, siano (z trawnika), opatek. Wzorem tamtych lat s postne potrawy: kapusta z grochem, ryby pod rn postaci,
uszka do barszczu, pierogi z kapust i wiele innych
wspaniaych potraw. Wszystko adnie udekorowane,
pikna zastawa na stole (jak u dziedzica). Pord tego przepychu stoi choinka z dziesitkami baniek i
innych ozdb. Mnstwo migoccych wiateek na
choince, balkonie, tarasie, w ogrodzie przydomowym. Wszystko tonie w kolorach. I c wicej potrzeba? Tylko yczy:
Zdrowych, pogodnych, wesoych wit Boego
Narodzenia
dla Czytelnikw i redakcji ,,Chrzszcza yczy
Stefania Krukowska
W wigili nieg si skrzy magicznie,
Migaj lampki choinkowe,
Nadchodzi spokj i witeczno
I sowa znane chocia nowe
Oczy lni cakiem innym blaskiem,
Przy stole cisza pena znacze
I zy radoci i wzruszenia.
Cho w taki wieczr si nie pacze.
Mikoaj si przemyka chykiem
( jak moge myle, e go nie ma)
W zaczarowany mrony wieczr
Same skadaj si yczenia.
W opatka patkach przenoszone
W sercach zostaj na rok cay,
Znajduj w smutnych duych ludziach
Radosnych ludzi cakiem maych.
Znajduj dobry wiat dziecinny,
Magi, nadziej, dobro, mio,

To, o czym niby si pamita,

A co si kiedy gdzie zgubio.
Przy stole w blasku wiec witecznych
Wszystko si staje oczywiste.
I duo atwiej jest zapomnie
Drobne przykroci, ale wszystkie.
Magiczny wieczr, dobry wieczr,
Przynosi nam od siebie w darze
Uczucie szczcia i radoci
I moc spenienia wasnych marze.
Magdalena Kordel z powieci,, Sezon na cuda.

Boenarodzeniowe zwyczaje
i obyczaje w rnych krajach.
Pierwsza wzmianka o Boym Narodzeniu pochodzi
z 354 roku, a zamieszcza j rzymski kalendarz. Rne byy w przeszoci terminy obchodw wit Boego Narodzenia. witowano w styczniu, marcu,
kwietniu, a nawet w maju. Ostatecznie wybrano dat
25 grudnia - dzie przesilenia zimowego. Chrzecijanie ze socem utosamiali Chrystusa, nazywajc
go "Socem Sprawiedliwoci". Tajemnica Boego
Narodzenia polega na tym, e druga Osoba Boska
staa si czowiekiem, aby w ciele ludzkim dokona
zbawienia rodzaju ludzkiego za grzechy. Jako Bg
jest wieczny, nieskoczony, wszechobecny i
wszechmocny, jako czowiek jest ograniczony czasem, przestrzeni i moc.
Zwyczaj ubierania choinek narodzi si wrd ludw
germaskich przeszo 300 lat temu. W dniach przesilania zimy i nocy zawieszano u sufitu gazki jemioy, jody, wierka, sosny jako symbol zwycistwa
ycia nad mierci, dnia nad noc, wiata nad ciemnoci. Koci chtnie przej ten zwyczaj jako zapowied, znak i typ Jezusa Chrystusa. Na drzewku
zawieszamy wiata, bo tak czsto Jezus o sobie mwi, e jest wiatoci wiata.
W Polsce wieczer za wigilijna r ozpoczyna si po
zapadniciu zmroku, gdy na niebie pojawia si
pierwsza gwiazda.
Wtedy caa rodzina gromadzi si w jednym pokoju,
3

CHRZSZCZ NR 12 (11)

przy stole nakrytym biaym obrusem. Pod nim rozoone jest siano. Kiedy ju wszyscy domownicy stan
wok stou, najstarsza osoba w rodzinie rozpoczyna
modlitw, odczytuje fragment Pisma w. o narodzinach Jezusa, nastpnie bierze z talerzyka biay
opatek, podchodzi do kadego, amie si nim i skada yczenia. W tym dniu wspomina si wszystkich,
ktrzy nie mog by z nami. To z myl o zmarych i
o kadym, kto nie ma gdzie spdzi tego wieczoru,
ley na stole dodatkowe, puste nakrycie.
W czasie Wigilii najwaniejszy jest opatek i zawsze
pierwszy. Dopiero gdy podzielimy si opatkiem,
moemy skosztowa czerwonego barszczu z uszkami, czarnego maku, brzowych orzechw i srebrnych
ryb. Przedtem nie wypada piewa nawet koldy.
W Hiszpanii odpowiednikiem opatka jest chawa.
Przed Boym Narodzeniem kada rodzina hiszpaska zaopatruje si w now szopk.
Wigilijna wieczerza rozpoczyna si po pasterce. Nastpnie wszyscy wychodz na ulice owietlone tysicami barwnych arwek, piewaj koldy, tacz i
bawi si do rana.
Gwnym daniem jest pieczona ryba oraz "ciasto
Trzech Krli", w ktry zapieka si drobne upominki.
Prezenty rozdawane s 6 stycznia w wito Trzech
Krli, na pamitk darw, ktre Jezus otrzyma od
mdrcw ze Wschodu.
W Wielkiej Brytanii wigilijny posiek zaczyna si w
poudnie w cisym gronie rodzinnym. Obiad, bo
trudno tu mwi o wieczerzy, skada si z pieczonego indyka i " poncego puddingu". Wieczorem w
Wigili angielskie dzieci wywieszaj swoje poczochy za drzwi, by nazajutrz rano odnale je wypenione prezentami. Tu narodzi si zwyczaj pocaunkw pod jemio wiszc u sufitu. Taki pocaunek
przynosi szczcie i spenienie ycze.
Londyn jest ojczyzn pierwszych kartek z yczeniami. W 1846 roku Jon Horsley z Anglii zaprojektowa pierwsz kartk witeczn z napisem
"Wesoych wit Boego Narodzenia i szczliwego
Nowego Roku".
W Szwecji wita Boego Narodzenia rozpoczy4

naj si w pierwsz niedziel adwentu. Tradycyjna

szwedzka uczta skada si z iutfisk, czyli rozmoczonej suszonej ryby o do mdym smaku. Potem podaje si galaretk wieprzow, gowizn i chleb, a na
deser pierniczki. Nie stawia si wolnego nakrycia na
stole, ale za to odwiedza si samotnych. Szwedzi nie
piewaj kold, lecz tacz wok choinki.
W Niemczech "Boe Narodzenie" obejmuje trzy dni:
24 grudnia -"Wigili", pierwszy dzie wit Boego
Narodzenia, narodziny Jezusa Chrystusa (25.12.) i
drugi dzie wit Boego Narodzenia (26.12.). W
Wigili w chrzecijaskich rodzinach przed lub po
uczestnictwie we Mszy witej zapala si wiece na
choince i wtedy rozpoczyna si "gwiazdka" tzw.
"Bescherung". piewa si lub sucha si kold i
czonkowie rodziny obdarowuj si wzajemnie prezentami. Dzieciom opowiada si legend mwic, i
prezenty przynis wity Mikoaj lub Dziecitko
Jezus. Wiele rodzin wynajmuje nawet Mikoaja, ktrego rol odgrywaj studenci przebrani w kostium.
W pierwszym i drugim dniu wit Boego Narodzenia wielu ludzi udaje si do kocioa na witeczne
msze. 25 i 26 grudnia s dniami witecznymi wolnymi od pracy.
We Francji witeczn atmosfer wyczuwa si ju na
kilka tygodni przed Boym Narodzeniem. Wszystkich opanowuje gorczka zakupw. Waciciele sklepw przecigaj si w pomysach dekorowania wystaw. Ulice miast przystrojone s kolorowymi lampkami i gwiazdkami.
wita Boego Narodzenia peni we Francji bardzo
wan rol. S to wita rodzinne. Francuzi wrczaj
sobie rcznie robione kartki witeczne oraz kupuj
prezenty. We Francji, w przeciwiestwie do Polski,
nie ma Wigilii. Francuzi bior udzia we mszy, a 25
grudnia siadaj do wsplnego obiadu. W ten dzie je
si indyka nadziewanego kasztanami i pije duo
szampana. We Francji dzieci wierz, e to may Jezus przynosi im prezenty, ktre w wigilijn noc
wkada do bucikw ustawionych przy kominku .
W Czechach i na Sowacji. Okr es Boego Nar odzenia jest w Republice Czeskiej okresem szczegl-

CHRZSZCZ NR 12 (11)

nym. wita s tu czasem wzajemnych spotka rodzinnych oraz dniem wolnym, w ktrym mona si
dobrze zabawi. Ju kilka tygodni przed Boym Narodzeniem, zarwno w Czechach, jak i na Sowacji,
wystawy sklepowe przycigaj klientw specjalnymi
promocjami i kolorowymi wiecidekami.
Prawdziwy okres witeczny rozpoczyna si jednak
dopiero 24 grudnia. Ludzie wierzcy przez cay ten
dzie zachowuj post, nastpnie skadaj sobie yczenia i obdarowuj si prezentami. W prawie kadym domu stoi choinka, wok ktrej gromadz si
domownicy zasiadajcy do wsplnej kolacji, gdy na
niebie ukae si pierwsza gwiazdka.
Na stole nie moe na przykad zabrakn "vnoky" tradycyjnego biaego ciasta przypominajcego wygldem i smakiem polsk sodk chak z bakaliami.
Pierwsz spoywan potraw s, podobnie jak w Polsce, opatki. Nastpnie na st wdruje zupa grzybowa oraz obowizkowo ryba, a najlepsz oczywicie
jest karp. Na Sowacji, a przede wszystkim w okolicach Bratysawy, w miejsce zupy grzybowej czsto
podawany jest kapuniak. Czesi i Sowacy przywizuj te ogromn wag do suszonych owocw oraz
jabek, ktre su nie tylko do jedzenia, ale take do
witecznych wrb.
W okresie boonarodzeniowym nasi poudniowi ssiedzi piewaj oczywicie rwnie koldy, a ludzie
nawiedzaj kocioy, ktre w Czechach w cigu roku
wiec pustkami.
Na Wgrzech w czasie wit organizuje si wielkie
bale dla dzieci.
Najwaniejszy z nich odbywa si w stolicy kraju, Budapeszcie, w budynku Parlamentu. Uczestnicz w
nim znani aktorzy i artyci. Pod obrus lecy na stole
wkada si sianko. Wycignicie najduszego dba
wry dugie ycie. W czasie Wigilii i wit Boego
Narodzenia Wgrzy jedz pieczonego indyka, zup
rybn oraz ros z kury. Na stole nie moe zabrakn
ciasta z makiem, bo mak zapewnia rodzinie mio.
W Austrii po pitej po poudniu rozbrzmiewa w oknach may dzwoneczek. To znak, e rozpoczyna si

witeczna kolacja. Austria jest ojczyzn jednej z

najpikniejszych kold na wiecie "Stalle Nacht,
heilige nacht" (Cicha noc, wita noc).
W Danii na Wigili podaje si sodki ry z cynamonem i pieczon g z jabkami. Tradycyjnym daniem jest budy z ryem, w ktrym gospodyni
ukrywa migda. Kto go znajdzie, ten dostaje wink
z marcepanu, ktra zapewnia szczcie przez cay
rok.
W Meksyku ju 15 grudnia wiesza si pod sufitem
piniat - gliniane naczynie wypenione sodyczami.
Pod ni gromadz si dzieci. Jedno z nich rozbija
piniat kijem, co rozpoczyna wycig w zbieraniu
sodyczy. Gwnym daniem wigilijnym jest wdzony dorsz z papryk i oliw oraz maymi grzankami.
Podaje si rwnie pieczonego indyka, owoce, sodycze.
wita Boego Narodzenia w Stanach Zjednoczonych - cho raczej waciwie naleaoby uy
zwrotu wito - gdy tradycyjna amerykaska rodzina nie obchodzi Wigilii, a 26 grudnia jest normalnym dniem pracy. Nie umniejsza to jednak roli,
jak Boe Narodzenie peni w kulturze USA. Kada
amerykaska rodzina pieczoowicie i z duym wyprzedzeniem przygotowuje si na jego nadejcie.
Ulice i domy przystrajane s tysicem migoccych
wiateek i lampek.
W ogrdkach i witrynach sklepowych pojawiaj si
witeczne dekoracje. Wszdzie rozbrzmiewa
dwik kold, a w powietrzu unosi si zapach choinek. Jedn z waniejszych tradycji zwizanych z
Boym Narodzeniem w Stanach Zjednoczonych
jest dawanie prezentw - wzajemne obdarowywanie si. W kadym domu pod choink pitrz si
prezenty, a ich otwarcie nastpuje w witeczny
poranek przed niadaniem. Kulminacyjnym punktem Boego Narodzenia jest uroczysty obiad, na
ktrym nie moe zabrakn bliszej i dalszej rodziny.
n.

CHRZSZCZ NR 12 (11)

Choinka

Barbara Boniecka-Dziadzio Madonna

ks. Jan Twardowski

Wiersz starowiecki
Pomdlmy si w noc betlejemsk,
W Noc Szczliwego Rozwizania
By wszystko nam si rozpltao,
Wzy, konflikty, powikania.
Oby si wszystkie trudne sprawy
Porozkrcay jak supeki
Wasne ambicje i urazy
Zaczy mieszy jak kukieki
I oby w nas zoliwe jdze
Pozamieniay jak owieczki
A w oczach mdre zy stany
Jak na choince barwnej wieczki
By anio podar kady dramat
A do rozdziau ostatniego
Kadc na serce pogmatwane
Jak na osioka kompres niegu
Aby si wszystko uprocio,
Byo zwyczajne, proste sobie,
By szpak pstrokaty, zagrypiony
Fika kozioki nam na grobie.
Aby wtpicy si rozpaka
Na cud czekajc w swej kolejce,
A Matka Boska cichych, ufnych,
Jak ciepy pled wzia na rce.

W wielu kulturach drzewo, zwaszcza iglaste, jest

uwaane za symbol ycia i odradzania si, trwania i
podnoci. Jako drzewko boonarodzeniowe pojawio
si w XVI wieku, lecz prawdopodobnie ju wczeniej wystpowao jako rajskie drzewo poznania
dobra i za w misteriach o Adamie i Ewie, wystawianych w Wigili Boego Narodzenia. Jest to zwizek bardzo luny i trudny do ustalenia, podobnie jak
odwoywanie si do drzewa Krzya z Golgoty, ktre,
jak gosi legenda, zbito z rajskiego drzewa ycia.
Tradycja choinek narodzia si w Alzacji, gdzie wstawiano drzewka i ubierano je ozdobami z papieru i
jabkami (nawizanie do rajskiego drzewa). Wielkim
zwolennikiem tego zwyczaju by Marcin Luter, ktry
zaleca spdzanie wit w domowym zaciszu. Choinki wic szybko stay si popularne w protestanckich
Niemczech.
Nieco pniej obyczaj ten przej Koci katolicki, rozpowszechniajc go w krajach Europy Pnocnej i rodkowej. W XIX wieku choinka spopularyzowana zostaa w Anglii i Francji, a potem w krajach
Europy Poudniowej. Staa si w Europie najbardziej

CHRZSZCZ NR 12 (11)

rozpoznawanym symbolem wit Boego Narodzenia.

Do Polski przenieli j niemieccy protestanci
na przeomie XVIII i XIX wieku (w okresie zaborw) i pocztkowo spotykana bya jedynie w
miastach. Stamtd dopiero zwyczaj ten przenis
si na wie, w wikszoci wypierajc tradycyjn
polsk ozdob, jak bya podaniczka czy jemioa oraz zastpujc znacznie starszy, sowiaski
zwyczaj (znany jeszcze z obchodw wita Godowego) dekorowania snopa zboa, zwanego Diduchem.
Dawnymi tradycyjnymi zdobieniami choinkowymi byy ciastka, pierniczki (wypiekane czsto
w ksztacie serc), orzechy, mae, czerwone tzw.
rajskie jabuszka, wasnorcznie wykonywane w
czasie adwentu ozdoby z bibuy, kolorowych papierw, pirek, wydmuszek, somy i dbe traw,
kosw zb itp. Na gazkach w wieczr wigilijny zapalano wieczki i tzw. zimne ognie. Wspczenie, w zalenoci od kraju, ubiera si je nieco
inaczej. Dekoruje si choink bombkami, cukierkami, papierowymi ozdobami (jak dawniej),
srebrnymi i zotymi wosami anielskimi. W wikszoci krajw drzewko ubiera wsplnie caa rodzina w dzie wigilijny. W krajach znajdujcych
si pod wpywem tradycji angielskiej i amerykaskiej drzewko ubiera si wczeni
Symbolika ozdb choinkowych, jak i samego
drzewka, ma swe kor zenie w tr adycji ludowej:
Gwiazda Betlejemska, ktr umieszczano na
szczycie drzewka od ubiegego wieku, miaa pomaga w powrotach do domu z dalekich stron.
Owietlenie choinki bronio dostpu zym mocom, a take miao odwrci nieyczliwe spojrzenia ludzi (zy urok). W chrzecijaskiej symbolice religijnej wskazywao natomiast na Chrystusa, ktry wedug tych wierze mia by wiatem dla pogan.
Jabka zawieszane na gazkach symbolizoway
biblijny owoc, ktrym kuszeni byli przez szatana

Adam i Ewa. Pniej zastpiono je maymi rajskimi

jabuszkami. Pierwotnie zapewni miay zdrowie i
urod.
Orzechy zawijane w sreberka nie miay dobrobyt i si.
Papierowe acuchy przypominay o zniewoleniu
grzechem, ale np. w okresach rozbiorw miay wymow politycznych okw. Za w ludowej tradycji
niektrych regionw Polski uwaano, e acuchy
wzmacniaj rodzinne wizi oraz chroni dom przed
kopotami.
Dzwonki oznaczaj dobre nowiny i radosne wydarzenia.
Anioy maj opiekowa si domem.
Jemioa. Ten symbol przyby do Polski z Anglii.
Pod jemio cauj si zakochani oraz skcone ze
sob osoby. Pk jemioy naley trzyma w domu do
nastpnych wit.
Samo ywe drzewko stao si w chrzecijastwie
symbolem Chrystusa jako rda ycia.

Szopka Boenarodzeniowa

Siano , bek, Maryja i w. Jzef pochyleni nad maym dziecitkiem. Dookoa zwierzta, pasterze i trzej
krlowie - tak wygldaj szopki, ktre co roku w
okresie Boego Narodzenia zdobi wszystkie kocioy. Czsto zachwycaj pomysowoci lub przeciwnie - bij prostot i ubstwem. Skd wzia si tradycja betlejemskiego bka i jak si zmieniaa?
7

CHRZSZCZ NR 12 (11)

Po raz pierwszy szopka pojawia si w Betlejem

ju w 330r. n.e. By to marmurowy obek umieszczony w wykutej skalnej grocie. Ponad p wieku
pniej szopka wygldaa ju bardzo podobnie do tej
wspczesnej. Grocie nadano ju ksztat stajenki,
a w rodku stany rzeby witej Rodziny. Tradycja dotara z Betlejem do Rzymu. Pierwsza rzymska
szopka stana w Bazylice Matki Boej Wikszej. To
przy niej papie celebrowa wigilijn Msz wit.
Dzi to wanie Wochy nazywane s ojczyzn
szopek. Ale przyczyni si do tego w. Franciszek. W
1223r. w swojej pustelni w Greccio wystawi razem z
pobliskimi mieszkacami inscenizacj wydarze
zwizanych z narodzinami Jezusa. Std czsto nazywa si witego ojcem wspczesnej tradycji szopkarskiej.
Mijay wieki, a boonarodzeniowe szopki przechodziy przerne modyfikacje. Symbolika i przesanie zostao jednak niezmienne do dzi. Najwikszy
rozkwit tej wigilijnej tradycji nastpi w XVIII w.
Wtedy szykowano je z prawdziwym rozmachem postacie wykonywano z wosku, terrakoty, drewna
czy kamienia. Miay przerne ksztaty i misterne
konstrukcje. Wiele tych maych dzie sztuki zachowao si do dzisiaj i zachwyca we woskich muzeach
szopek.
Do Polski zwyczaj boonarodzeniowych bkw
dotar ju w XIII w. Do naszych czasw w kociele
w. Andrzeja w Krakowie zachoway si figury z
1370r. Tradycja szybko si przyja i zyskaa ogromn popularno. Dzi w kadym kociele jest niezbdnym elementem boonarodzeniowej dekoracji.
W niektrych parafiach pojawiaj si kontrowersyjne szopki odzwierciedlajce np. wydarzenia polityczne lub poruszajce kwestie obyczajowe. W wielu
co roku organizowana jest tzw. ywa szopka. W stajence stoj prawdziwe zwierzta, a aktorzy odgrywaj rol Maryi, w. Jzefa i pasterzy
Najwaniejsze jednak pozostaje niezmienne:
przesanie sprzed ponad dwch tysicy lat, e w ubogiej szopie przyszed na wiat syn Boga.
n.
8

ycie kulturalne w Szczebrzeszynie

w okresie midzywojennym.
W latach 1918 1939 Szczebrzeszyn by swego
rodzaju orodkiem ( dla tego regionu ) ycia kulturalnego. Stao si to dziki dziaalnoci wielu instytucji,
organizacji, szk i osb indywidualnych. Nie ulega
wtpliwoci, e w tej dziedzinie najwiksz rol odgrywao miejscowe Pastwowe Seminarium Nauczycielskie Mskie im. Zamoyskich.
Szkoa ta obok podstawowych zada dydaktyczno
wychowawczych prowadzia szerok prac kulturalno owiatow w ramach zaj pozalekcyjnych.
Najwikszym uznaniem cieszy si teatr szkolny. W
jego ramach przygotowywano zarwno przedstawienia proste i najchtniej ogldane, jak te pozycje ambitniejsze, m. in. takie jak: Zemsta, Chata za
wsi, Kociuszko pod Racawicami. W rolach
mskich wystpowali uczniowie, a w eskich ony
nauczycieli bd dziewczta ze Szczebrzeszyna lub
Klemensowa. Przedstawienia prezentowano najpierw
przed modzie szkoln, a pniej organizowano je
dla miejscowego spoeczestwa ( zazwyczaj powtarzanego ). Odbyway si one w najwikszej sali, tzw.
aktowej i zawsze nie moga pomieci wszystkich
chtnych. Kade przedstawienie urastao do wydarzenia, o ktrym mwili wszyscy i dugo doroli,
modzie i dzieci. Dla tych ostatnich modzi artyci
stawali si pewnym wzorcem, starano si ich odwzorowywa i naladowa.
Prawdziw dum seminarium, ale te caego
Szczebrzeszyna bya orkiestra szkolna, a waciwie
dwie orkiestry: symfoniczna i dta. Prowadzi j nauczyciel Benon Nitecki, a jego praw rk by ucze
Aleksander Bryk ( pniejszy ceniony kompozytor,
organizator ycia muzycznego i dyrektor szk muzycznych ), ktry ju w tym okresie komponowa dla
orkiestry szkolnej. Orkiestra ta w swoim repertuarze
posiadaa przede wszystkim utwory znane, popularne
i chtnie suchane ( w tym wiele pozycji z twrczoci
ludowej ) oraz pieni historyczne, onierskie i patriotyczne, a take utwory kompozytorw wybitnych

CHRZSZCZ NR 12 (11)

( polskich i wiatowych ). Uczestniczya ona we

wszystkich uroczystociach i wydarzeniach pastwowych, kocielnych i okolicznociowych. Std jej tak
wielka popularno. Przede wszystkim orkiestra ta
braa udzia we wszystkich uroczystociach i imprezach organizowanych na terenie szkoy ( zawsze z
bogatym programem artystycznym ). Kada taka uroczysto przygotowywana bya dla modziey szkolnej, ale pniej prezentowana bya ponownie dla caego spoeczestwa. Wszystkie takie uroczystoci
cieszyy si duym uznaniem i popularnoci wrd
lokalnej spoecznoci.
Na nalen uwag zasugiwao rwnie ycie sportowe w Szczebrzeszynie, a jego gwn aren byo take miejscowe seminarium. Ca atmosfer miejscowego sportu stworzy niezwykle popularny i ceniony
nauczyciel wychowania fizycznego Jzef Ma. Budowa on z modzie wszystkie boiska i urzdzenia
do uprawiania sportu, organizowa rne zawody,
utworzy Szkolny Klub Sportowy Junak. Do pewnej tradycji weszy urzdzane cyklicznie zawody
sportowe w rnych dyscyplinach z udziaem podobnego SKS Zdrowie z Pastwowego Seminarium
Nauczycielskiego w Chemie. Wszystkie takie zawody midzy obu tymi szkoami urastay do wydarzenia, ktrym ya nie tylko modzie szkolna, ale caa
miejscowa spoeczno.
W oywieniu ycia kulturalnego w Szczebrzeszynie istotn rol odgryway objazdowe zespoy artystyczne. Zazwyczaj reprezentoway one rnorodny
program i stosunkowo wysoki poziom wykonawstwa. Z uwagi na zrnicowanie narodowociowe
spoeczestwa, czsto byy to zespoy w skadzie
osobowym i z repertuarem zrnicowanym pod
wzgldem narodowym. Ich wystpy odnotowano i
zachowano w dokumentach tylko w pojedynczych
przypadkach. Wiadomo, e w 1928 r. koncesj na
wystpy w miasteczkach woj. lubelskiego swojego
zespou dramatycznego uzyskaa Regina Bauman.
Zesp ten w swoim repertuarze posiada utwory najwybitniejszych pisarzy i poetw ydowskich. Dokona on objazdu wikszych skupisk ydowskich na

Zamojszczynie, dotar rwnie do Szczebrzeszyna.

W 1935 r. podobnego objazdu Zamojszczyzny dokona ukraiski zesp dramatyczno muzyczny pod
kierownictwem Anatola Kornileckiego. Wczeniej
wystpowa on w miastach powiatowych oraz w Tyszowcach, skd przyby do Szczebrzeszyna. W repertuarze posiada utwory rosyjskie i ukraiskie ( wykonywano je w oryginalnym jzyku ), ale take ludowe
i operetkowe. Podkrelano wysoki poziom artystyczny tego zespou, a w jego wystpach chtnie uczestniczya te spoeczno polska.
Prof. dr hab. Jerzy Doroszewski

wity Mikoaj
Pod
Wawelem
jeszcze na pocztku naszego wieku
(red. XX) widywao si witych
Mikoajw o bystrych studenckich
oczkach, jak w
towarzystwie
anioa, diaba i
Krakowiaka, prosili o wsparcie na
rozmaite cele filantropijne, a wreszcie uciuawszy ju grosza (w zotych reskich) i zebrawszy te sporo paczek i paczuszek, zjawiali si u wymagajcych pomocy. Tak w
kadym razie miao to by, lecz przecie urzeczywistnienie ideaw nigdy nie jest atwe.
,,wyruszyem wspomina Wakowicz swoje modziecze wyczyny Mikoajowe. Pki my objedali
obchody, zmwione przez ochronki, obki, szkoy,
szpitale, domy starcw i inne witobliwe instytucje,
szo jako tako. Ale potem kiedy poczlimy kwestowa po knajpach, miaem kopot z anioem. () w
swojej lnianej peruce, ktrej nie powstydziby si
aden platynowy wamp, w swojej rowej damskiej
koszuli z koronkami i z gb narowan, sypic
wonnym pudrem wyglda nie tyle na pierwszorzd
9

CHRZSZCZ NR 12 (11)

nego anioa, ile na trzeciorzdna anielic. Pijaki po

knajpach, zachwycone, e im si nadarzya tak mia
sposobno okazania pobonoci, apay anioa, sadzay na kolana i tak mi go podpoiy, e bestia rbn
kekuoka, najrozpustniejszy wwczas taniec. Musiaem go pod troskliw opiek diaba wyprawi do domu.
W tym samym opowiadaniu, z ktrego pochodzi
cytowany fragment, pisa wic , by tak rzec z pogodnym alem o ,,dalibg nowoczesnym pogastwie,
czyli amerykaskich Santa Clausach, ktrzy s po
prostu znakomicie wyszkolonymi agentami reklamowymi domw towarowych.
O, wity Mikoaju, i my znamy takich fachowcw umiechajcych si nie tyle do naszych dzieci,
ile do portfeli. Ty jeste wszake inny: mniej elokwentny, mniej sprytny, mniej srebrno zoto czerwony, mniej w ogle pikny. Ale Ciebie tylko kochamy. Wsteczki na Twoich paczkach, jabko, kredki
czy choby jeden dzielny onierz z oowiu, potrafi
nam si dugo przypomina i niemal znw dziwi,
dlaczego tchnie z nich jakby zapach matczynej rki,
cudowny, zawsze wyczuwalny zapach naszego dziecistwa. O, wity Mikoaju, ju moe nam samym
nic nie przyniesiesz, ju znasz nasze grzeszki, podrose, zestarzae i zmienione, niestety, na szkaradne
grzechactwa, lecz przecie nie zapominaj, e s od
nas modsi, mniejsi, lepsi, zasueni. Im przyno, im
wrczaj!

Z miasta

strowanej i emitowanej w ostatnim czasie przez Katolickie Radio Zamo.

Podczas spotkania mona byo te naby ksik,
ktra jest take od dzi w sprzeday w Punkcie Informacji Turystycznej Miejskiego Domu Kultury
w Szczebrzeszynie. Cena jednego egzemplarza to 42
z.
MDK Szczebrzeszyn

Mistrzostwa Polski w Jiu-Jitsu

W dniach 26-27 listopada na obiektach sportowych
Gimnazjum w Szczebrzeszynie, odbyy si Mistrzostwa Polski w Jiu-Jitsu. Patronat nad imprez obj
Burmistrz Szczebrzeszyna.

Relacja ze spotkania autorskiego

z Wand Pomarask
Spotkanie poczone z promocj ksiki "Zapisane
w pamici. Karty z dziejw Bodaczowa i okolic"
zgromadzio przedstawicieli wadz lokalnych, regionalistw oraz osoby zainteresowane histori regionu.
Po oficjalnym otwarciu i przywitaniu goci przez dyrektora MDK Sawomira Kalit wieczr poprowadzia Agnieszka Szykua-ygawska odpowiedzialna za
stron redakcyjn wydawnictwa. W trakcie moglimy rwnie wysucha rozmowy z Autork zareje10

MDK Szczebrzeszyn

CHRZSZCZ NR 612(11)

Szczegowe informacje o Laureatach autorach i

projektach oraz przebiegu gosowania znajduj si
na: www.pskorczak.org.pl
Konkurs przebiega pod Honorowym Patronatem
Rzecznika Praw Obywatelskich dr Adama Bodnara
oraz Katedry UNESCO im. Janusza Korczaka Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie.

Uczestnicy Mistrzostw Polski

i zwycizcy!
SZCZEBRZESZYN UCZY (SI) TOLERANCJI"
Wspaniaa wiadomo dla UCZNIW NASZEJ
SZKOY
I WSZYSTKICH
MIESZKACW
SZCZEBRZESZYNA nasz projekt edukacyjny pn.
Szczebrzeszyn uczy (si) tolerancji" zosta faworytem publicznoci zebralimy najwiksz liczb gosw!!!
DZIKUJEMY
WSZYSTKIM
ZA ZAANGAOWANIE, WSPARCIE I ODDANE
GOSY!!!
20 listopada 2016 roku w Oglnopolski Dzie Praw
Dziecka zosta rozstrzygnity IV OGLNOPOLSKI
KONKURS POLSKIEGO STOWARZYSZENIA
IM. JANUSZA KORCZAKA NA PROJEKTY
EDUKACYJNE REALIZOWANE WSPLNIE
Z DZIEMI I MODZIE: Nie wolno zostawi
wiata, jakim jest.
W konkursie wyoniono 5 Laureatw, a w wyborach publicznych oddano 604009 gosw. Faworytem
publicznoci
zosta
projekt
pn.
Szczebrzeszyn uczy (si) tolerancji 310507
gosw.

AKCJA ZBIERANIA ELEKTROMIECI ZAKOCZONA!

15 listopada 2016 r oku zakoczylimy tr wajc ponad dwa tygodnie akcj ekologiczn Szkole
pomagamy i wiat oczyszczamy, ktr ej celem byo zebranie jak najwikszej liczby elektroodpadw. Bd one odpowiednio zabezpieczone i zutylizowane.
Zbirka cieszya si ogromnym powodzeniem. Uczniowie wraz ze swoimi rodzicami przywozili do
szkoy zepsuty sprzt elektryczny i elektroniczny.
Udao si nam uzbiera cznie 1620 kilogramw
elektromieci!!!
Dziki takim akcjom przyczyniamy si do odzysku
surowcw przeznaczonych do ponownego uytku i
zmniejszenia odpadw trafiajcych w sposb czsto bezmylny i niekontrolowany na dzikie wysypiska.
Dzikujemy wszystkim, ktrzy aktywnie wczyli si
w zbirk.

Dzieci ze Szkoy Podstawowej nr 1 w Szczebrzeszynie i elektromieci

11

CHRZSZCZ NR 12 (11)

Na Grudzie Miejsko - Gminna Biblioteka Publiczna w Szczebrzeszynie proponuje pastwu

kolejne dwie nowoci wydawnicze.Ahern C. ,,
Pamitnik z przyszoci" - 16 letnia Tamara Goodwin po nagej mierci ojca musi przeprowadzi si
na wie, do skromnego domu krewnych. Jedn z
niewielu rozrywek, na jakie moe sobie pozwoli, s
ksiki z objazdowej biblioteki. Pewnego dnia w
rce Tamary trafia zagadkowa, oprawiona w skr
ksiga zamknita zot kdk. To pamitnik - o tyle
niezwyky, e pisany rk Tamary, z wpisami z dni,
ktre dopiero maj nadej.Czy wiedza o przyszoci
pomoe dziewczynie w zmaganiach z trudnym
losem? A moe lepiej nie podejmowa walki z
przeznaczeniem?

Jance J.A. ,, Cie przeszoci" - niedaleko miasteczka w Arizonie, na pustyni zostaj znalezione zwoki
szanowanej dyrektor miejscowej szkoy. Okazuje
si, e nikt jej naprawd nie zna, nic nie wiadomo o
jej przeszoci. Szeryf Joanna Brady rozpoczyna
ledztwo, ktre niezwykle utrudnia brak informacji o
ofierze.
Jednak to nie jedyna zagadka, ktr musi rozwika
pani Joanna, na jaw wychodz tajemnice
mieszkacw miasteczka sprzed dwudziestu lat.

Zapraszamy

Miuj
promieniami soca mnie dotykasz
osaczasz powietrzem, ktre chon
moje skronie gaszczesz ciepym wiatrem
kroplami rosy nawilasz spragnione usta
uwielbiam ci w deszczu majowym
podziwiam w tych liciach jesieni
miuje w suchym piasku na play
kocham gdy nieg pierwszy spada
wysawiam gdy burza ustaje
w wietle ksiyca widz twoj mdro
w gwiazdach na niebie dobro twoja
ojcowska agodno w przymrozku padziernika
miosierdzie we mgle opadajcej
jestem cigle na pocztku twojej drogi
bdz na rozstajach
w ciemnoci nocy nie opuszczaj mnie Panie

Zwyky dzie
poranek, na dworze jesie
w kuchni pachnie wczorajsza ogrkowa
w radiu piosenka o niczym
ukadam plan dnia
eby zdy
czyje sowa, prawie nie rozumiem
ucisk doni na powitanie
cmoknicie w policzek
wspomnienie nocy
w ramiona czwartku wpadam
i nie prbuje si wyzwoli
to mj dzie
zwyky dzie
szansa do wykorzystania
ludzie do kochania
praca do zrobienia
pikno do zauroczenia si nim
grzech do wybaczenia
zo do naprawienia
mio aby kto czu si kochanym
ale tu robot y
Joanna Wachowicz Radecznica 2016

Chrzszcz miesicznik infor macyjny

Wydawca Stowarzyszenie Przyjaci Szczebrzeszyna
Redakcja Zygmunt Krasny, Joanna Dawid, Mateusz Sirko
Adres : 22-460 Szczebrzeszyn ul. Pl. T. Kociuszki 1
E-mail: sps@onet.eu
Projekt rysunku Chrzszcza Monika Niechaj

12

www.chrzaszcz.com.pl