WIAT

N u m e r p o j e d y n c z y k o p . 15.
PRENUMERATA W WARSZAWIE :

===============

Kwartalnie Rb. 1.75. Procznie Rb, 3.50. Rocznie Rb. 7.

W KRLESTWIE I CESARSTWIE:
=============
Kwartalnie Rb. 2. P/rocz-nie Rb. 4. Rocznie Rb. 8.
ZAGRANIC: kwartalnie Rb 3; procznie 6; rocznie 12.
Miesicznie w Warszawie, Krl. i Cpsarstwie kop. 67.
CENA OGOSZEi:

Wiersz nonparelowy lub jego miejsce na 1 str. ok. kop. 50

Na innych stronicach okadki
30
Na stronicach po za okadk
18
Zalubiny i zarczynyNekrologi Doniesienia po ,, 50
Nadesane
75

Adres redakcyi i administracyfc

Warszawa,

Alejaj Jerozolimska N q

49.

Telefon Ne 8075.

PISMO TYGODNIOvVE ILUSTROWANE.

Rok I.

E j t z y s t u j i i c y o d r . 1S!>5

Warszawa, Mazowiecka 22.

paac barona L. Kronenberga.

SKAD WIN

Warszawski Giedowy Zwizek Roboczy

Tomasza Zaniewickiego

odpowiedzialny m a j t k o w o d o r b . 1,100,000,

poleca s w y c h czonkw, rutynowanych pracownikw bez kosztw porednic

twa, na s t a n o w i s k a : adniiuistratorw w handlu, przemyle i rolnictwie, lenikw,
technikw, buchalterw, korespondentw, ekspedjentw, wojaerw, kontrolerw,'
rachmistrzw, magazynierw, k a s j e r w i inkasentw. Zakadanie i prowadzenie
k s i g handlowych. Administracja domw.
(30041

W a r s z a w a , S e n a t o r s k a Afa 19.

T e l e f o n u \? 1 3 8 9 .
l J oleca: wina, cognac, iikiery, a r a k i , rumy
t. p. zagrani
czne i krajowe. Sprzeda hurtowa i detaliczna.
Cennik
w y s y a s i na danie franco g r a t i s .
WyJjjczna

sprzeda win Krymskich z winriio majtko

Martjan" (Jata)
(330B)

Pierwszorzdny Pensionat-Hotel

lapm

WYNALAZKI
Warszawa,

Wodzimierska

16.

Ceny przystp. Kuchnia wytworna.

Redakcya

czne: 1) dla

starszej modziey 2) dla

dzieci do lat t2-tu. Osob

ny dodatek ksikowy co
miesic. Dzia historyczny
i spoeczny rozszerzony.

Zakad pierwszorzdny otwarty do godziny 2 w nocy.

; PIERWSZORZDNE 11111(0

==

NAUCZYCIELSKIE KAICJOXOWANE
Poleca

"ll'reiniineraty pinin
k r a j o w y c h i zagranicznych,
po cenach Warszawskich
p r z y j m u j e k s i g a r n i a (i skad
materjaw pimiennych)

Administracya

Rolniczo*

WaDysawa Kiesewettera

Przemysowy"

===== w Lublinie, Kapucyska 2. ~

oraz Biuro ^Zlece Rolnych

Krlewska

tel. 8085

poredniczy i zaatwia wszelkie mtereaa w z a k r e s rolnictwa i przemysu

rolnego wchodzce.

Kwart. rb. 1; z przes. poczt. rb. 1 k. 25 ' Kierownievnicy.

Wnrznw, Mazowiecka 10.

Adam Boski

Warszawa Miodowa 4

I A. PIASECKIEJ 3. Kuczmierowskiego TADEUSZ KOWALSKI

; Egzyst. od r. 1860 Magazyn

Warszawa, -to Krzyzka *\s 20.

w Warszawie, Marsza
kowska Nr 108,

Poleca: nauczycieli, nauczycielki,

bony sprowadza cudzoziemki.
Krawiec Damski

S. Strzemecki

Byy krojczy M son Garriqucw Par.

w Warszawie, Marszakowska 123
(rg Siennej).

Fabryka

nizkie.

zostaa nagrod, zotym

medal, na paryzk. w y s t .
Poleca: sioda zaprzgi
kufry, walizy, wszelk
galanterj skrzan, w y
roby gumowe i sportowe.
Towar w y b o r o w y , ceny
Cenniki na danie.
* (3184)

Wilno, Zakad Ginekologiczny Marji Noworyto,

Pierwszorzdne Biuru Nauczycielskie

d-rw: Bojalskiego, Kahno, Pietra

s z k i e w i c z a i R . R y m s z y , przyjmuje
osoby, dotknite chorobami kobieeemi, !
oraz spodziewajce si saboci, za opa- j
W a r s z a w a , M a r s z a k o w s k a 94
t * / a do 3 rubli dziennie za cakowite
otrzymanie. Wilno, al. Czysta (b. Boga- i rekomenduje nauczycieli, nauczycielki,
jawska), dom wasny.
(699i) ' bony, gospodynie i panny suce. (32<j4)

Bar EXPRESS"
N Telefonu 4422.
Zakad pierwszorzdny

otwarty do godziny 2 w

DYWANY

Warszawa, Bracka 20.

nocy.

LEOKADJI MAX.

Warszawa, Marszakowska 113

RZYM

(32*
<79.

j Via L e o p a r d i 17, pensjonat P o l o n j a '

' dawniej , ,

DOM POLSKI."

OBICIA MEBLOWE i t . p .
tylko u

l524

Piotra Gieyskiego

DOM BANKOWY

ULANICKI I SOKOOWSKI
"*i\V a r s z a w a , 5. Krakowskie-Przedmiecie 5,

Warszawa, Jerozolimska 80

PIEKWS7.0K7.bNE

BlUJiO NAUCZYCIELSKIE

Tow. Akc.

I A. TRYLSKI.

C. Urbanowsl<i
Warszawa, Erywaiwka 8.

Kupuje
lasy i
wszelkie
materjay
j drzewne. Szacunki lene. Eksploatacje,
i Urzdzanie gospodarstw lenych, ftajtki
z lasami do sprzedania.
(3259)

(3-19.)

iEdmundMo92y8ki>

r e s t a u r a c j a Hotelu
S A V O Y
w Warszawie.

Pierwszorzdne Biuro nauczycielskie

Felicji Ginejko

w WarMzawle, 1*oh.v Swlut S r . 21.

3275
Nauczycielki, Nauczycieli, Freblwki. Kony francuzki. angielki, niemki.

Poredni^

Tygodnik Ilustrowany pod kier. liter. ;

Ign. Baliskiego i Z. Bukowieckiej.
i

pisma

ouisisiir

Marszakowska Nr. 137.

Wodarkiewicz i Sieklucki

l-sze P-tro Tel. 5308.

WIECZORY RODZINNE

Nowo-otworzona
Restauracja
Automatyczna

Patenty na

Wnr .MZ., JnHna 1 rg8-to Krzynkie.j

Dwa

M II.

WARSZAWA, dnia 17 marca 1906 r.

(325)

NAJWIKSZY WYBR

I t H l h * * . *
Warszawa, Erywaska 2.
TELEFONU J4 1639.

(2196)

MEBLE BAMBUSOWE
MEBLE FANTAZYJNE
WYROBY JAPOSKIE

MAGAZYN FABRYCZNY

Tow. Akc. WAWER"

Warszawa, ul. Trbacka .Nk. lO.

w najnowszych fasonach, po cenach przystpnych, poleca magazyn

Poleca po cenach fabrycznych wykwintnie odrobione:

M. STANKIEWICZ

KA ANGIELSKIE

elazne lakierowane, mosine i niklowane najnowszych fasonw

Materace sprynowe i tapicerskie.
cimsi

Warszawa, obecnie ul. Trbacka Ne 10.

Warszawskie Biuro
Meljoracyj Rolnych

in. H. i i. StoOolscy,
W. Jtoroch

biuro KZYSTUJE50D 1890 roku.

Warszawa, ul. rawia 34.

Fabryka Tow. Akcyjnego

PUSTELNIK

Kultura eksploatacja torfowisk. Budowa fabryk torfowych. Roboty

ziemne. Zakadanie gospodarstw rybnych. Niwelacja gruntw. Osu
szanie bot i sapw. Drenowanie pl. Regulacja rzek. Nawadnia
nie pl i k. Budowa tam i szluz. Oczyszczanie odciekw fabrycz
nych i kanalizacja fabryk. Zaopatrywanie w wod miast i miejsco
woci. Wszelkiego rodzaju roboty techniczne w zakres hydrotechniki [
i meljoracyj rolnych wchodzce.
cioso;
WYDAWNICTWA BIURA: :
Nawadnianie k" przez R.Stodolskiego, Przykad uprawy tor
fowisk" przez R.Stodolskiego, Rak ijegoliodowla" prz.Jastrzbca.

'PERFEKT"|

bez konkurencji, do mycia wszystkiego

znakomite do kpieli.

Idea Demokratyczna

PARADA"
mydto hygieniczne do mycia rk nad

zwyczaj wane dla pracujcych i dok

torw. da wszdzie. Hurtownie

i jej krytycy

RZECZYPOSPOLITEJ
UWAGI I NOTATKI
zebra

Warszawa, Senatorska 2830. Tel. 1728

Ludwik W. Szwede

Micha Tyszkiewicz.

Cena zniona z rubli 4 na rb. 2.

Skad gwny w ksigarni (3372)

Gebethnera i Wolffa.
7 a| / qu (perfumerja i skad ap O^CftCiy teczny) Warszawa, Mar Do nabycia we wszystkich ksigarniach.
szakowska 108, rg Chmielnej, poleca
pader

AP

DELICJA

SZMUKLERSKIE WYROBY
W. Pomorska

bardzo subtelny, a wic niedostrzegalny.

Czysto ryowy, a zatem nieszkodliwy.
Cena 30 kop., prbne 15 k. (3342)

Wirizm, Rysia 5, rig Marszakowski^

W. MEYLERT i Gz. SKOTNICKI

PLOTKA"

Kto bdzie posem?

Adres Redakcyi i Administr.

Warszawa, Krlewska 1 m.7.
Warszawskie Biuro

Porednictwa pracy

Warszawa, Marszakowska Jfe 120.

1 Lustracja i organizacja majtkw ziemskich, ywienie inwentarza, nuadanio podozmianw i t. p. 2) Projekty osuszania pl drenami i spos. Korzybskiego,
nawodnienia k, staww rybnych, kultury torfowisk, zuytkowania wd do celw
przemysowych, budynkw gospodarskich przemysowych it.d.
(3018

1 ! UYWAJCIE T Y L K O ! !

GALAKTON.
ni ,

Mleko Sterylizowanie W proszku.

Od Administracji

Jedyny pokarm dla dzieci, osb

osabionych, podrujcych,
wojskowych i t. p.
Sprzeda wszdzie.
Hurtowa: WARSZAWA (3233)
Marszakowska
137, tel. 6056.

MUCHY"

Spcialit:

im
= 33
-

Ondulation, Manucure, f
Pedicure et Fare Massape par l' Electric,ite.

pATENTY
na wynalazki
wyjednywa

BIURO PATENTOWE:

ODDZIAY:

Nauczycielski
Rolny
Handlowy
Przemysowy
Pracy kobiet
Rzemielniczy
Subowy
Robotniczy

Mazowiecka 12.
: Telephone 5725. :

KAZIMIERZ OSSOWSKI

WftRSAWR.I

Aleje Jerozolimskie 80.

PETERSBURG: Wozniesieski prosp. 5.

BERLIN: Postdammerstrasse 3. (5743)

(jon

6 GRANICZNA 6
WYBR DUY

dawniej S t . J a n i c k i i W. M e y l e r t

BIURO MELJORACYJ ROLNYCH

pod Warszaw

wyrabia: Dachwki obione patentowane, trwae i lekkie, odzna

czone na wystawach w Lublinie, Wilnie i Berdyczowie dyplomami
uznania i zotym medalem; Ceg w najlepszych gatunkach: komi
now, radialn, gzymsow, maszynow, kanalizacyjn, okadzinow,
i zwyczajn, oraz sczki drenowe.
Fabryka podejmuje si krycia dachwk, wraz z aceniem w Cesar
stwie i Krlestwie.
Zarzd i kantor fabryki w W a r s z a w i e , K r a k o w s k i e - P r z e d miecie 5, w domu bankowym Ulanicki i Sokoowski. Telefonu
X; 1160. Cenniki ze wszelkiemi informacjami na kade danie wy
syaj si gratis.
M2

Nowy Tygodnik Satyrycznohumorystyczny ilustrowany

M A I S O N R O M A N I Marszakowska 146. tel. 4861.
pod Redakcj
poloca na sezon wiosenny: Kostjumy, Okrycia, Suknie i Kapelusze podug i
ostatnich modeli paryskich. Obstalunki wykonywa szybko, dokadnie i tanio. |
Kazimierza Laskowskiego (El'a)
SpecjalnoH wyprawy.
Pierwszy konkurs .Plotki" dla
prenumeratorw rocznych
O n. Chciabym, mj aniele, eby
Aromatyczne mydto w proszku
nasza podr polubna trwaa wieki!..
O n a . Nie moe t r w a z a dugo.
Mj paltocik podrny Avyszedby z mody.

11

Warszawa, -to Krzyzka 15.

poleca: Nauczycielki, Nauczycieli,

Bony polki, angielki, francuzki,
niemki; gospodynie, panny suce.

Skad Nici

Towarw Norymberskich

L. Kiszakiewicz

i najtasze ceny wyrobw Op

tycznych. Okulary 1 Binokle z
Warszawa, ul. Marszakowska
79,
najlepszemi szkami. Termometry le
vis ii vis ul. Sadowej.
karskie i pokojowe. Miarki, WaserPOLECA:
wagl,Rajscajgl Irygatory,Szpryc- Nici we wszystkich gatunkach i kolo
kl- Dzwonki elektryczno, Narzdzia rach, Bawen, Wczki, Jedwabie, Haf
chirurgiczne.
ty, Koronki, Roboty rczne zaczte
Wyroby hygieniczne i t. p. poleca
wykoczono na kanwie i suknie, Wst
ki, Woalki, Poczochy Trykotae, Pa
ski, Grzebienie, Wyroby galanteryjne
Warszawa Graniczna .N b.
etc. etc, z fabryk krajowych i zagra
Wysyka poczt za zaliczeniem. (3364. nicznych.
(3337)

optyk GABRYEL TRAN.

MISKIE BIUKO TECHNICZNE

inynier CYWISKI i S-ka.

BUDOWA

MYNW,TRUBIN, GORZELNI,POMP IT. D.

Pomimo czasowego zawieszenia naszego pisma prenume

2 Wielkie Srebrne Medale:
im
rat na rok 1906 przyjmuj ksigarnie, kantory pism oraz
w MISKU 1901 roku i w WILNIE 1902 rokuj
Administracja: Aleja Jerozolimska 49, m. 10.
347
Motory, Mocarnie i Lolromobile Brown et May i Nalder i t. d.
ZYDOWIECKIEJ fabryki powotw

Ceg szklarni FALCONIEfl" SS,rS; STECK i s-ka u#3 b! 8*

bryczek kantor i skad w Warszalie, Foksal 14, dom wasny. Za szeW

'kop. marek cennik ilastr.
(8013)

WIAT

OSTATNIE WOJSKO POLSKIE.

toczya miertelne zapasy. Ryy to puki polskie,
utworzone w Turcyi przez Sadyka-pasz.
Powstanie ich siga okresu wojny krymskiej,
tak brzemiennego nadziejami dla Polakw. Uspo
sobienie Porty ottomaskiej dla sprawy polskiej by
o wwczas szczeglnie przychylne. Udajcy si
na koriferencye mocarstw do Bukaresztu Puat-bej,
pniej wielki wezyr, w przeddzie prawie wybu
chu wojny, wiz wrd instrukcyj swego rzdu
upowanienie do owiadczenia, e jeli pastwa eu
ropejskie zgodz si na odbudowanie Polski i po
trafiyby je przeprowadzi, wwczas Porta uroczy
cie i na zawsze zrzekaby si posiadania krajw naddunajskich. Nastrj w Turcyi znanym by wybit
nym przedstawicielom polskiego wychodtwa, tote
wszystkie nadzieje ich, wszystkie denia skiero
way si ku wschodowi. Kierownictwo Hotelu Lam
bert. Mickiewicz, Wadysaw Zamoyski, mieli oczy
zwrcone na Stambu. Wznowienie sprawy pol
skiej rozumiano nic inaczej, jak z orem w doni.
Utworzenie zawizkw armii polskiej pod protek
toratem Turcyi zdawao si spraw piln i donios.
Porta nie miaa nic przeciw tym zamiarom. Bez
trudu uzyska jenera Wl. Zamoyski firman sutaski na utworzenie jednej dywizyi wojska polskiego,
ktre stano wnet pod broni. Istnienie jego byo
krtkie. Nie odegrawszy adnej roli w nadcigaj
cej burzy wojennej, dywizya Zamoyskiego nic prze
ya nawet historycznego roku 1855.
W tym samym czasie, co Zamoyski, otrzyma
edykt, zezwalajcy na formacje oddziaw polskich,
Sadyk-pasza.
Micha Czajkowski, sturczony oficyalnic i przy
brany w nowej wierze imieniem Sadyka, t.j. wier
nego", znany wrd cudzoziemcw pod nazw Czaj
ki", przebywa w Konstantynopolu od duszego
czasu, jako gwny agent dyplomatyczny Hotelu
Lambert i wyrobi tu sobie niezmiernie silne sta
nowisko u rzdu. Zrczny, pomysowy, doskonae
oryentujcy si w najbardziej zawiej sytuacyi, ol
ni potrafi Port szeregiem memoryaw politycz-

' d rozbiorw organizowaa si wielka

sia zbrojna po wielokro razy, w r
nych warunkach, w krajn i za granicW pocztkach stulecia organizacye
owe, powstajce i zanikajce pod wpy
wem wielkich zmian na widowni euro
pejskiej, wizay si przojciowemi ogniwami w jeden
nieprzerwany, chronologicznie przynajmniej, acuch.
Za orami Napoleona sza osiemdziesiciotysiczna ar
mia polska, stworzona wojennym i politycznym ge
niuszem Dbrowskiego, jakiej nigdy Rzeczpospolita
za czasw najwikszej swej wietnoci nie posiadaa.
Z tuaczych legionw wyonio si pierwsze od upad
ku ojczyzny wojsko polskie, o charakterze pastwo
wym, strzegce granic Ksistwa Warszawskiego.
Z niedobitkw jego, pozostaych po pogromie mos
kiewskim Napoleona, utworzya si trzydziesto ty
siczna armia Krlestwa Kongresowego, ktra w r.
1831 osigna szczyt swej siy liczebnej, aeby si
po wziciu Warszawy rozproszy po wszystkich
krajach Kuropy, czekajc hasa powrotu do kraju
i podjcia na nowo przerwanej tylko, jak sdzia,
walki. Warzenie armii, opuszczajcej granice Kr
lestwa, nie spenio si. Odtd lata wielkich wstrznie dziejowych, przebiegajcych ono Europy, da
j pocztek przelotnym partyzantkom, lub organizacyom wojskowym, przedstawiajcym raczej cie
wojska narodowego. Surogat armji polskiej tworzy
si na krtko w r. 1848 w postaci gwardii narodo
wej we Lwowie i oddziaw Mierosawskiego w Po
znaskiem. Rok 03, zakoczony najstraszniejszym
z pogromw, stwarza dwuletni blizko partyzantk,
wrd ktrej przez te par miesicy ledwie walcz
parotysiczne oddziay pod komend Langiewicza,
majce niejakie podobiestwo do armii regularnej.
Z dat t zamykamy zwykle acuch porozbiorowej
tradycyi ornej. Mao bowiem znany jest fakt, i
ostatnia organizacya wojskowa polska przetrwaa
o lat siedemnacie (do r. 1880) powstanie stycznio
we, a dziwnem zrzdzeniem losw istniaa pod skrzy
dami pastwa, z ktrem Polska przez cae wieki
Ms 11 17 marca 1906 r.

chu wojny puk wszed odrazu

nych, ktre wedle wiadectwa, zo
w skad armii, wysanej na plac
onego przez ambasadora francu
boju, maszerujc stale szpic.
skiego p. Mouthier w rozmowie
Cay swj wpyw, ca rzutko
z crk Sadyka, pani Suchodol
wysili teraz Sadyk, aby mdz
sk, przez dugi szereg lat two
dosta si za Prut. wtargn na
rzyy podstaw zagranicznej poli
likrain i tam rozwin sztandar
tyki rzdu tureckiego. Stanowisko
powstania, korzystajc z przy
to uatwio Sadykowi w wysokim
jaznego, jak mniema, nastroju
stopniu uzyskanie pozwolenia na
ludnoci dla idei wolnej kozaezy
formacy polskiej siy zbrojnej.
zny i Polski. Lecz przebieg wy
Jako materja do niej postanowi
padkw pokrzyowa te plany.
Sadyk uy resztek dogorywaj
Wze wojny zadzierzgn si
cej w rozproszeniu niegdy pol
okoo Sewastopola, a wyprawa nadskiej kozaezyzny.
dunajska, z ktr szed puk Sa
Byy to przedewszystkiem
dyka, skoczya si ju w Buka
resztki kozakw Mazepiskich. Po
reszcie.
klsce poltawskiej cofn si Ma
Podczas wojny przystpi
zepa za Dunaj i w miejscowoci
Sadyk do formacyi drugiego pu
Babadach zaoy sicz, ktra za
ku polskiego: dragonw. Kadry
chowaa wszystkie cechy dawnej
jego stany w r. 1855, atoli za
kozaezyzny ukraiskiej z pod rz
nim dokonan zostaa ostateczna
dw Rzeczypospolitej i przetrwa
organizaeya, wojna skoczya si.
a do czasw najnowszych, ska
Sadyk nie zniechci si ro
dajc Porcie ottomaskiej, w za
zbiciem swoich marze. Zaraz
mian za gocinno, podatek krwi
Sadyk-Pasza z on Ludwik ze niadeckich.
po wojnie, z inieyatywy jego wy
w czasie wojennym. W r. 1828
pracowa oficer sztabowy Romer
cz jej, podczas wojny tureckorosyjskiej, pod wodz atamana Hadkiego poddaa si plan powikszenia obu pukw piechot i artylery
Rosyi i zostaa osiedlona na wschodnich brzegach mo i osadzenia ich zaog na delcie Dunaju, gdzie stano
rza Czarnego pod nazw kozakw czarnomorskich. wi miay rodzaj pogranicza wojskowegoTurcyi. Lecz
Nadto istniay w granicach Turcyi nieliczne osady ko i ten zamiar si nie uda. Sprzeciwiy mu si mocar
zakw doskich, t. zw. nekrasowcw, ktrzy za czasw stwa europejskie, ktre zaledwie wtenczas podpisay
buntu Stenki Riazina przeszli w liczbie piciu tysicy traktat paryski, dopatrujc si w ewentualnem po
Kaukaz i zwrcili si do Azji Mniejszej. Tc szcztki graniczu wojskowem, zoonem z polakw, niebezpie
postanowi Sadyk zuytkowa jako podstaw do swej czestwa nowych zatargw i zamieszek. Puk kozacki,
organizacyi wojskowej i dla swych planw politycz pod komend pukownika Kirkora, oficera z r. 1831,
nych. A plany te byy w rnym stopniu rozlege, wrci do wntrza kraju, stojc odtd zaog kolej
nawet romantyczne. Czynny i rzeki z usposobienia no w Burgas, Adrianopolu i Tesalii. Czajkowski
Sadyk nawiza i utrzymywa przez swych wysan planw swoich nie porzuci. Jeli nie udao si
nikw stosunki z kozaczyzn caej niemal Rosyi, dzi, sdzi, to moe uda si jutro, w korzystniej
z kozakami doskimi, uralskimi i czarnomorskimi, szych warunkach, a gotowy zawizek siy zbrojnej
z potomkami dawnych kozakw na Zadnieprzu, moe si sta orodkiem dla utworzenia si wik
wrd ktrych yy jeszcze tradycye starego rycer szej organizacyi wojskowej w przyszoci. Ta idea
stwa, wcign do planw swych starowierw, kt przywiecaa pukom Sadyka do koca, przeywszy
rych wielu ucieko i mieszkao za Dunajem, prag jeszcze o wiele lat bankructwo oglne polskich ra
n poruszy wszystkie niezadowolone ywioy w Ro chub wojennych, jakie musiao przyj po pogromie
sji, marzc, i zdoa przy pomocy caej tej uzbro Krancyi i dwukrotnym tryumfie i ustaleniu si pot
jonej odpowiednio masy zapali pomie buntu na gi pruskiej w Kuropie.
Rok
zaznaczy si pewnym uszczerbkiem
poudniowych obszarach pastwa i przez oswobo
dzon Ru dotrze zwycisko do Warszawy. Sfor w szeregach Sadyka. Kilku oficerw wzio dymisy i wyjechao do ojczyzny, zbiego take
mowany pod protektoratem Turcji zawizek
sporo szeregowcw, atoli organizaeya sama nie
polsko-kozackicj armii mia sta si punktem
ucierpiaa. Luki wypeniy si wkrtce i oba
wyjcia caej olbrzymiej wyprawy, a wydo
puki, kozacki pod komend Gocinimskiego
byty z archiwum ministerstwa wojny w Kon
i dragoski pod dowdztwem pukownika Farstantynopolu, przechowywany tam od pto
nese (Aarit-bcja) z lubelskiego, wrciy do da
ra wieku prawie, sztandar Mazepy z krzy
wnego liczebnego kompletu. W r. 1866 puk
em i pksiycem, podniesiony przeze na
kozacki wszed w skad korpusu obser
nowo, mia porwa za sob wszystko, co
wacyjnego. jaki Turcja wystawia pod
przechowywao w duszy tradycye koza
Szumi na skutek niepokojw na Woezyzny i wolnoci.
loszczynie po zrzuceniu z tronu ksi
Marzenia te pozostay marzeniami.
cia Kuzy, a dragoni pod dowdztwem
Z ogromnych planw Sadyka urzeczy
pukownika Monastyrskiego wysani zo
wistnia si cz znikomo drobna: forstali na Liban, celem przywrcenia spo
macya dwch pukw, ktre wrd zmien
koju w zatargach druzw z chrzeciaskinych kolei losw przetrway a dor. 1880.
Puk kozacki star szybko. Komen Poeta Ryszard Berwiski, autor mi maronitami. Na Libanie, ktrego jeDonzuana Poznaskiego,
neralnym gubernatorem mia o wiele lat
d jego obj Sadyk. Oficerami byli wy
adjutant Sadyka-Paszy.
pniej zosta syn najstarszy Sadyka,
cznie niemal polacy, w szeregach znale
li si przedstawiciele wszystkich waniejszych Wadysaw (Massafer-pasza) pozostali dragoni polscy
narodowoci Europy: polacy, rusini, rosyanie, Ser a do koca swego istnienia. Nadziej Sadyka
bowie, francuzi, wosi, anglicy, niemcy. Po wybu co do moliwoci rozwinicia si skromnej siy

zbrojnej jaka
staa pod jego
komend i zawaenianaprzysziych losach
ojczyzny, nie
saby ani na
chwil. Podnie
cia j e w r . j s g s
wizyta ks. Lu
dwika Napoleo
na w Konstan
tynopolu i gor
ce jego zajcie
ri pukiem kozacko - polskim.
Ksie wyrazi
si, wrd wie
lu innych po
chwa,ewwojsku turecki cm

Porucznik kozakw otomaskich Korolenko, przy

dzielony do wity sutana Abdul-Azisa,
polegy w wojnie I87G r .

o przyszoci Polski; ju nie jest protektorem, lecz

stal si sprzymierzecem sprawy polskiej). Wyra
niejkoczy Sadylcnie mona powiedzie, e ju
wierzy, i z nami moe doj do korony, a taka
myl w takiej gowic, gorcej, inteligentnej, a przytem namitnej, jak ksicia, bdzie wielk dwigni
dla naszej sprawy".
Nie staa si ni. Par lat upyno i runa
potga Napoleona 111 i Prancyi. Ale i niespoyta
wiara i energja Sadyka .miay si ku kocowi.
mier ony, Ludwiki ze niadeckich, kobiety wy
jtkowego zupenie pokroju, o szerokich horyzon
tach umysowych, penej mzkich przymiotw, kt
ra bya przez dugi szereg lat wsppracowniczk
planw politycznych ma i regulatork tej penej
natchnie i pomysw indywidualnoci, jak by
Sadyk, staa si dla ciosem nader dotkliwym.
W r. 1870 wzi Sacyk-pasza dymisy z armji. Z t
chwil w puku kozakw ottomaskich rozlega si
komenda turecka, a stara pie obozowa, wysza
z pod pira Romana Zmorskiego, ktra brzmiaa
przez lat pitnacie, od wojny
krymskiej, umilka na zawsze.
Na stopnie oficerskie, obok pola
kw. przychodzi poczli turcy.
Puk straci swj dotychczasowy
jednolity charakter.
Ale istnie nie przesta.
W sze lat po ustpieniu Sadyka
znalaz si pora pierwszy na
placu boju. przez dziwn iro
ni losw pierwszy chrzest krwi,
jaki przeszed ten hufiec, zrodzo
ny z idei cigego pogotowia wo
jennego, stal si jego grobem.
Rozbity zosta w pie przez arty
leri rosyjsk w morderczej obro
nie batalionu Dubnik pod Plewn,
aby si ju wicej nie podnie
z pogromu. W cztery lata pniej,
w r. 1880, obroca tej Plewny, na
ktrej waach polegli kozacy Sa
dyka, rwnie wielki wdz jak fana
tyk, Osman-pasza, rozwiza puk
dragonw na Libanie,ostatni zbroj
ny oddzia polski, jaki istnia.

prawdziwem wojskiem s tylko ko

zacy". Sowa te powtrzy Sadykowi Riza pasza, do ktrego byy
wypowiedziane dodajc: 1 ja
jestem tego zdania. Wszystko,
co byo, popsuli ale twoich koza
kw popsu nie potrafili. .Ja to
zawsze mwiem, e wycie o
nierze: gdzio was posiano, to-io
wasz sub penili z korzyci
dla pastwa, z czci dla siebie i dla
caego wojska. Myle dzi, e
z chrzecian sutan nie moe mie
onierzy, i dobrych, jest nie tyl
ko barbaryzm, ale gupota polity
czna nie darowana". Sukces ten
nie tylko podnis Sadyka na du
chu. ale rozmarzy go. Wizyta
Ksicia Napoleonapisa pod wicem jej wraeniem s lipca 1868
do przyjaciela swego i lekarza pu
ku, dra Aug. Kwaniewskiego Porucznik dragonw polskich Sadyka-Paszy, Rayski,
(mieszka obecnie w (ialicyi).
musi sprawi reakcy przyjazn
nam w opinii cesarza, ktry dzi,
Cale to male
mimo wszystko, co mwi, jest wszechmocny,
i w opinji rodakw nawet nam niechtnych, bo wojsko, do kt
przecie widz, e yjemy wojskowo i politycznie rego przywi
i wietnie yjemy". Na sutanie i pierwszych mini zywa tak wiel
strach, Puadzie i Aalim, wywara ocena polakw, kie nadzieje, nic
ni
jak podnosi Czajkowski, dobre i silne wraenie". przenosio
Ale najwikszym z poytkw, jaki std odnosi gdy siy 880 lu
sprawa naszadodaje Sadylcjest ten, e ksi dzi. Kady puk
Napoleon nabra po raz pierwszy przekonania, e skada si z -
moe by Krlem polskim, z si polsk, e sotni, wzgldnie
t si widzia, e w ni wcieli chtk dotd nie- s z w a d r o n w ,
objawion, e przekona si, i z ni moe doj do ktre dzieliy si
na cztery plu
Kijowa, do Warszawy i do starego Krakowai jak
mi powiedzia jego przyboczny powiernik: Le prin- tony po 25 o
ce, aprfes avoir vu vos cosaques, ne doute plus de nierzy. W pu
1'esprit bellique des polonais, de la force militaire, ku, oprcz pu
de l'avenir de la Pologne, i n'est plus protecteur, kownika, znaj
mais i est devenu 1'associe de la cause polonaise". dowa si jeden
(Ujrzawszy kozakw waszych, ksi nie wtpi ju podpukownik,
o duchu wojennym polakw, o sile wojskowej, dwch majorw,
3

Dr. August Kwaniewski, lekarz pukowy.

Przegld wojsk przez sutana Abdul-Azisa.

Obraz, malowany przez nadwornego malarza sutaskiego St. Chlebowskiego.
Artysta wybra chwil*
w k t r e j p o o d b y t e j r e w j i , g e n e r u l i c y a o t a c z a n a m i o t s u t a n a i p r z e p r o w a d z a go d o o d j a z d u z p l a c u w i c z e . W r d g e n o r a w , w p i e r w s z y m s z e
r e g u , z n a j d u j s i : ( n a j w y s z y w z r o s t e m ) F u a d - p a s z a , w i e l k i w e z y r P o r t y , p r z y j a c i e l g o r c y p o l a k w , H u s s e i n - A w n i - p a s z a , m i n i s t e r w o j n y , Omerpasza, marszaek polny, oraz Sadyk-pasza (Micha Czajkowski), z biaymi kutasami na lewem ramieniu. W drugim szeregu patrzy wprost na widza
t w a r z w z g l d ni e m o d e g o , r o s e g o o f i c e r a : t o a d j u t a n t s u t a n a , a p r z e d t e m o r d y n a n s Sadyka-pas>zy, R o s z y d - b e j , i y d p o l s k i n a z w i s k i e m F o n s t e i n .

omiu kapitanw, nadto odpowiednia liczba po

rucznikw i podporucznikw. Uzbrojenie kozakw
skadao si w trzech plutonach kadej sotni
z lanc i paaszy, w czwartej z paaszy i karabin
kw. Sztandar pukowy nosi znak krzya i pl
ksiyca, sotnie i szwadrony miay buczuki. Ko
zacy mieli mundury z wylotami o polach plisowa
nych, szerokie szarawary z lampasem i baranie
kopaki z pomieniem. Kady szwadron mia wasny
kolor podszewki i naszywek: czerwony, biay, b
kitny i ty. Dragoni nosili kopaki z koskim
ogonem, zreszt mundur ich przypomina mundury
dawnych uanw polskich. Kady szwadron mia
rwnie odmienne barwy. Suba w szeregach trwa
a obowizkowo lat pi. Komenda bya w koza
kach ruska, w dragonach polska, administracja obu

Gabryela Zapolska.

Zaszumi Las
d')
A!., nie widzia pan

Wilhelminki? Musiaa siedzie przy

wejciu i sprzedawa drukowane
mowy. Ona si zawsze powica,
droga dusza! Wilhclmink radz
panu zobaczy... szyk pannanumero tiul Potem jest jeszcze Ma
niaokrge jabuszko, ale to ju
nie Wilhelminka. Wszystkie zre
szt zakochane w Grzegorzew
skim!
Leona ubody cige arty
Krckiego, odpar wic cokolwiek
niecierpliwie:

pukw polska, a dla znoszenia si z wyszemi wa

dzami wojskowcnii istnia osobny pisarz turek, Raszyd-effendi, ktry wada biegle jzykiem polskim.
Z drobnej siy wojennej, z ktr ostatni z ma
rzycieli. rojcy o restytucyi praw naszych mieczem,
zmieni zamierza kart Europy, pozostaa dzi
garstka ledwie dawnych oficerw przy yciu. Jed
nemu z nich, byemu lekarzowi puku kozakw ottomaskich i dugoletniemu towarzyszowi Sadylcapaszy, zamieszkaemu w Krakowie doktorowi Kwa
niewskiemu, na ktrego rkach skonaa Ludwika
niadecka, ona Sadyka, a modziecz mio So
wackiego, zawdziczamy wiksz cz szczegw
niniejszego opowiadania o ostatniem wojsku polskiem.
Ant. Chooniewski.

Grzegorzewski wyda mi
si czowiekiem zupenie seryo
i powanym.
Nie przecz.. odrzek
KrkiGrzegorzewski .jest czo
wiekiem powanym, ale widzi pan,
sprawy serca swoj drog, a po
waga swoj.
Spojrza na zegarek i porwa
si za gow.
W p do drugiej! zaga
daem si z panem, a tam mj
patron wyrywa sobie wosy z bro
dy. tembardziej, e dzisiaj star
szy pomocnik nie przyszed do
biura, ja zajem jego" miejsce,
a na moje nie mamy jeszcze ni
kogo. Id... albo wiesz pan co?...
chodmy razem, jeeli pan nie
masz co do roboty. Po drodze
wpadniemy na bulwar Poissonnie4

re po szkieka do binokli. Musi

my je dzi wyekspedyowa ko
niecznie do Smoleska... C, pj
dzie pan ze mn?
Leon bez wahania powsta
zapaci i stan gotw do wyj
cia.
Krki mia si zacz.
A co? wziem pana? ja
zawsze ludzi bior swoim dobrym
humorem. Lgn do mnie, eby
si troch pomia i rozerwa.
Pan mi si take podoba, bo
twarz ma pan szczer, adn
i modnie tak, jak ja... Spoj
rzyj pan na nas obu w lustrze,
a zadziwisz si po prostu, jak my
przy sobie wygldamy. Ja zje
dzony yciem, stary cham, a pan
jak lalka... No! jak si te panu
zdaje, ile ja mam lat?

Stali obaj przed lustrem i rze

czywicie rnica bya znaczna.
Twarz Krckiego, jakby ciosana
toporem z mas ciemnych wo
sw i silnemi zmarszczkami na
czole, odbijaa dziwnie od ide
alnych niemal rysw Leona, jego
dugich; marzcych oczw i cae
go wyrazu wicej kobiecego
wdziku, ni mskiej energii w so
bie majcego.
Ja nie wiem!odpar Le
onmnie si zdaje, e pan masz
okoo trzydziestu.
Mwi tylko przez grzeczno,
sdzc, i Krki ma przeszo
trzydzieci lat.
Krki parskn miechem
i a usiad na krzele.
Ja mam, panie zloty, dwa
dziecia jeden lat... jak Boga ko
cham, dwadziecia jeden! A jak
ja wygldam? Ha? co?
I powstawszy, skierowa si
ku wyjciu.
Co Pan chcesz! doda,
biorc za klamkcham prdko
dojrzewa.
Wyszli obaj na ulic i w Le
ona wstpia jaka otucha.
Nie by sam, znal ju teraz
kogokto pomimo rnicy prze
kona by mu sympatyczniejszy,
ni Wimpfen. Przytem ta myl,
i Krki pochodzi z chopw,
dodawaa mu uroku w oczach Le
ona. I jak kady, troch nerwo
wo zbkany, czepia si natur
zdrowszych, choby te nie lico
way z jego subtelnoci.
Tymczasem tum, wiecznie
przepeniajcy Wielkie Bulwary,
spieszy si, dy, bieg, jakby
w pogoni za ubieg minut.
Chodno byo i wilgotno mimo
to ludzie latali odziani prawie po
wiosennemu. I Leonowi zrobio
si gorco, bo Krki bieg raczej
a nie szed, spieszc si do swej
pracy.
Chod pan! chod! woa
na Leonatu spieszy si trzeba
cige a zwaszcza nie waha si,
ale i i roztrca innych.
Urwa, a potem doda mie
jc si:
Bo inaczej oni pana roz
trc!
Weszli do kilku sklepw
i zawsze Krki wychodzi obar
czony pakunkami. Kilkakrotnie
Leon chcia mu dopomdz, lecz
Krki si wzbrania, woajc.
Nie! nie, to Juli sam
nie musi. Tu s szkieka... a tu
optyczne narzdzia... a tu czort
wie co... jakby si potuko, to
Juli zapaci!
I obrciwszy si ku Leono
wi, zapyta:

Jak pan myliile ja mam

pensyi? co?
Nie wiem.
Osiemdziesit frankw, a od
jutra... sto! Ja z tego yj, jem
czsto dwie porcye gsi, miesz
kam wspaniale... a jakemam
ko z kotar i na kominku dwa
poamane kandelabry. A pan gdzie
mieszka?
Iiue Victor Masse, dzie
wi.
Nie! nie!...
I Krki zacz tak podska
kiwa, e szkieka" znajdoway
si w niebezpieczestwie.
Moe pod nr. 32? - zapy
ta wreszcie.
Tak!
A moja kotara i moje
kandelabry mieszcz si pod trzy
dziestym trzecim.
. Co pan mwi?
Ucieszyli si wzajemnie i z u
miechem szli dalej, coraz wesel
si, a nawet Leon bezwiednie na
biera pewnej buty i modzieczej
werwy.
Doszli na ulic Buffault, ws
k i ciemn.
W bramie jednego z domw
zatrzyma si Krki.
- Chod pan ze mn do
kantoru. Zobaczy pan, jak si tu
taj pracuje... nie tak, jak u nas
w kraju.
W kantorze zastali rosego,
czerwonego mczyzn, picego
wygodnie w duem krzele. Kan
tor skada si z trzech malutkich
pokoikw, zastawionych paczka
mi i pakami. W jednym z nich
sta niewielki elazny piecyk.
W picym mczynie Leon
pozna jednego z tych, ktrzy na
estradzie wczoraj tworzyli komi
tet. Gdy weszli. Krki trci Le
ona i pokaza mu na picego.
Patron!
Szmer ich krokw zbudzi
picego, ten zerwa si na rwne
nogi i natychmiast krzycze za
cz.
W p do czwartej, cie
mnia si... gdzie pan bye do tej
pory! My nigdy nie zdymy wy
sa dzi towaru!...
I zacz biega po malutkich po
koikach. roztrcajc paki i paczki.
Tymczasem Krki zdj pal
to, surdut, mankiety i woywszy
star, wiszc na cianie kurt,
zabra si co... palenia w piecu.
eby te cho pan by pieca
przypilnowaodezwa si, grze
bic w piecu pogrzebaczem.
Kwiatkowski wznis rce do
gry.
Piec? mnie take piec
w gowie. Ja miaem co innego
O

do roboty. Ja musiaem na
pana czeka!
' A, w takim razie!...
Kwiatkowski zatrzyma si
przed Krckim.
Pan arty sobie stroi, a ro
bota czeka. Rzu pan ten piec...
trzeba pakowa.
Przepraszam patronie
jak mi palce od zimna zeszty
wniej. to i robota prdzej nie
pjdzie.
Kwiatkowski znw po kanto
rze ata zacz.
Czego ja oddaliem Lejeuna a pana awansowaem!... za
cz znw z lamentem.
To pan odawansuj !
odpar spokojnie Krki, pakujc
wgiel i koks do pieca.
Nie mog! nie mog!j
cza w drugim pokoju Kwiat
kowskidzi podpisaem nominacy pana... Tak w biurze przera
bia nie mona... Pan chyba nie
wic, co to jest biuro!... Aleja tak
zawsze... kieruj si dobrem ser
cem, a potem sam na tem cier
pi!
Krki na Leona kiwn.
Wie pan! zacz mwi
szeptem, duszc si ze miechu
co si u niego nazywa dobrem
sercem? Przedtem byo nas trzech
w kantorze, Lejeune, ja i mj po
mocnik. Bralimy razem dwie
cie szedziesit frankw mie
sicznie. Obecnie Kwiatkowski,
widzc, jakie moe korzyci wy
cign z moich zdolnoci i siy,
oddala Lejeune'a i pomocnika,
aby mnie awansowa o dwadzie
cia frankw i przyj pomocni
ka za trzydzieci. W len sposb
pensya miesiczna bdzie 130
frankw, zamiast 260... a robota
ta sama. Ha? jakie dobre serce?
Ale to jest po prostu wy
zysk! zawoa pgosem Leon.
- Nie... to jest dobrze zro
zumiany wasny interes. Ja za
dobrowolnie si godz na t kombinacy, wic nie mam prawa na
rzeka...
- Dobrowolnie? pochwyci
Leonprawda, e fizycznie nikt
pana nie zmusza... cho i to...
By moe! odpar Kr
kiale co pocz, ja si za ofia
r ustroju spoecznego podawa
nie myl!
Zapali gaz i zabra si do
pakowania przyniesionych towa
rw.
'Czyni to lekko, zwinnie,
zrcznie, tak, e w dziesi minut
opakowa szkieka i zabra si te
raz do optycznych narzdzi.
Potem sid pisa korespondeneye...

 Pan masz duo pracy...

Pan robi tu wszystko!

Krc.ki zamia si radonie.

Tem lepiej! tem lepiej!
Naucz si wszystkiego. Gdy wr
c do Warszawy, bd si o mnie
dobija. Czasem mi troch ciko.
Zwaszcza w zimie, gdy trzeba
pakowa na dziedzicu.
Na dziedzicu?
Naturalnie. S towary,
ktre mona tylko w szopie, albo
na dziedzicu pakowa. Z poczt
ku porozdzieraem sobie rce
0 gwodzie, tkwice w pakach
1 miaem wiecznie potuczone
motkiem palce ale teraz to
fraszka!
I nagle pobieg do drugiego
pokoju i stanwszy na progu za
woa:
Niech pan nie rusza korespondencyi... Ja sobie wszystko
tak adnie poukadaem... Moeb.y
pan na szachy poszed, abo co!
Wrci do Leona i znw si
robot zaj.
A to piernik! mrukn,
duszc si od miechu.
Nowa skrzynka bya gotowa.
Teraz pana wyproszwy
rzek Krki ale rwnoczenie
zapraszam pana do siebie na her
bat. Dzi mj awans! Bdzie bal,
herbata, dywan na ziemi, ogie
na kominku i gawdachce pan?
Leon ucisn podan mu
do i wyszed na ulic.
Okoo dziewitej wieczorem
Leon usysza jak Krki powra
ca do domu.
Zaraz si wszystko przy
gotuje na przyjcie szanownych
gocizaanonsowa przez drzwi
basem.
I rzeczywicie Leon przez
cienk cian sysza, jak weso
y chopak pora si z owemi
przygotowaniami dobr godzin.
Wreszcie posysza stukanie
w cian i glos radosny:
Wszystko gotowe, uprasza
si wnij!
I Leon wszed do, maluchnego, jano owietlonego lamp po
koiku, zupenie podobnego do po
koiku, ktry on zajmowa. Tylko
u niego byo zimno, ciemno, pu
sto, tu za ciepo bilo z kominka,
jaskrawy blask owietla dwa
przysunite do kominka krzesa
i may stoliczek, na ktrym sta
y dwie filianki i leay w pacz
kach cukier, maso i winogrona.
Pudeko sardynek srebrzyo
si tu przy chlebie, troch szyn
ki rozoono na maym spodeczku.
Scyzoryk i n do przecinania
kartek dopeniay serwisu.

Na kominku, na rozarzonych
wglach, kipia duy blaszany imbryk.

Siadaj pan i pij herba

twyrzek Krki.
Dawno pan z pewnoci
ludzkiej herbaty nie pie. Ja
mam jeszcze warszawsk. A po
tem jedz pan bez ceremonii. Ja
bd jad, bo ju dawno o gsinie zapomniaem, a obiadu b e z
oszczdno nie jadam!
Leon usiad i rozejrza si po
pokoiku.
Kilka fotografii wisiao na
cianach.
To moje siostry! obja
nia Krki, a to mj ojciec,
a to jedna moja uczennica, w kt
rej si kochaem.
Jakto uczennica?
A no tak, bo ja w kraju
dawaem korepetycye chopcom
i lekcye literatury polskiej pa
nienkom i z tego ywiem siebie
i moje siostry.
Zupenie tak, jak ja... tyl
ko ja nie miaem sistr do wyy
wienia.
A widzi pan... jest w nas
duo podobiestwa. Zreszt u nas
w kraju jest cala taka bosa ko
menda, cay taki puk, co yje
z korepetycyi i z lekcyi...
I pijc herbat powoli, Kr
ki z uniesieniem szczeroci opo
wiada! Leonowi cae swe ycie,
pene walk, niedostatku od same
go dziecistwa, od kolebki pra
wie.
On i dwie jego siostry zosta
wione w Warszawie na Bo opie
k, podczas gdy ojciec pojecha
za chlebem w gb Rosyi i tam
tua si przez dugi czas bez
miejsca, wtedy on, chopak dwu
nastoletni, wystpi jako opiekun
i ywiciel tej gromadki. Postarza
przedwczenie, nigdy dzieckiem
nie bylecz ten rodzaj bohater
stwa zachowa w nim wieo
duszy i pozwoli mu teraz cie
szy si, pragn, do czego d
y i czego si od ycia spodzie
wa.
Wprawdzie to co" byo bar
dzo materyalne i pezao po zie
mi, jednak pozwalao mu si
mia i bra ycie z wesoej
strony.
Gdy Krki umilk, Leon czul.
i teraz przysza na niego kolej
odkrycia swych tajemnic Krckiemu, a przecie co mu zamykao
usta i mwi nie mg. Powiedzia
tylko, patrzc w ogie:
Ja chciabym si osiedli
take w Paryu... i znale jakie
zatrudnienie...
Jakie? zapyta Krki.
Do czego pan jeste zdolny?

Leon milcza.

Wiesz pan cozawoa na

gle Krki-wejd pan do nasze
go kantoru, jako mj pomocnik.
Dostaniesz pan z pocztku 30 fr.
miesicznie, a niedugo podwysz
panu i jeeli pan bdziesz zdolny,
wkrc pana na swoje miejsce,
a dla siebie stworz miejsce naj
wysze i przyjm panu pomocni
ka. Kwiatkowski si nie sprzeci
wi, bo w gruncie rzeczy on zro
bi powoli tOj co ja zechc. le pa
nu nie bdzie... pokrwawi sobie
pan troch rce z pocztku, nogi
pana bd bole, ale si jako to
przebieduje. No? c pan na mo
j propozycy?
Leon nie odpowiedzia od
razi.
Nie przypuszcza nigdy, ja
dc do Parya, i zostanie pomoc
nikiem komisanta i bdzie zaa
twia posyki, W rozmarzeniu
swojem widzia si dajcym lek
cye literatury lub piszcym lcorespondeneye, nowelle...
Po chwili namysu odpar po
woli.
Pan jeszcze nie wie, kto
ja jestem!
Krki porwa si z fotelu
i usiad na ziemi plecami do ko
minka, naprzeciw Leona.
Leon pgosem opowiedzia
sw history. Pomimo chci aby
by prostym, w szczegach mimowoli ubarwia fakta poetycz
nym kolorytem.
Gdy skoczy, Krki odpar
z prostot.
Ja take siedziaem w cy
tadeli.
- Pan?
Ja! tylko ja nic pisaem
ksieczek, ale je roznosiem po
wsiach, w czeni mi moja cham
ska powierzchowno dopomagaa.
Potem moje lekcye literatury mia
y pewien ton, ktry si tam wy
sokonic podoba no... i... tego!...
Wzruszy ramionami, jakby
si otrzsa przed jakiemi przykremi wspomnieniami.
Ale to do rzeczy nic nie
ma! wyrzek stanowczym go
sem spacilimy obaj nasz dug
i teraz naley pomyle o nas sa
mych i zrobi sobie jakie miej
sce pod socem. Nic gryma pan,
nie marz o lekcyach literatury
a zabierz si do pracy, ktra
panu da chleb w przyszoci.
iMoesz wieczorami i w niedziele
pisa nowelle i korespondenrye.
To bdzie dodatek na... maso do
chleba, jeeli tylko na owo maso
wystarczy, bo ja wiem bardzo do
brze, co u nas literatura w po
cztkach przynosi... A potem,

II. I'L.yi-K nwsKi.

jeeli liczysz na jakie protekcye... jeeli masz jakie listy po

lecajce, to lepiej j e spal! Szkoda
butw, nikt panu nie dopomoe.
Urwa i mia si zacz.
Chyba taki biedak, j a k
ja!dokoczy, dokadajc koksu
do ognia.
Leon przypomnia sobie wi
zyt u I', i opowiedzia j Krckiemu z caymi szczegami.
A nie dal panu swoich
Rycerzy"?zapyta Krki i pod
noszc si z dywaria, pochwyci
z pki dwie zielone ksiki.
Da odrzek Leon ale
zostawiem u odwiernej.
Po co? dlaczego? to si
chowa, panie! to si chowa! to s
dokumenty!... woa Krki, po
trzsajc ksikamitom bardziej,
e jest i dedykacya. ktr i j a
take otrzymaem od l'. 1 czy
ta zacz:
Modemu czowiekowi"
Na drog ycia. Autor!
dokoczy Leon. Modzi ludzie za
czli mia si serdecznie.
Daleko mona zaj /. ta
kim wijatykiem!wola Krki.
Lecz Leon pochyli si ku
ziemi.
Z zielonych ksiek wypado
na ziemi kilka cieniuchnych ma
lutkich broszurek. Podnisszy je,
Leon na jednej z nich przeczyta.
J a k j e s t, a j a k 1) y
p o w i n n o.
Krki ruch jego dojrza.

IM/, A 1i AM: II.CDV.

Wydawnictwo Grzegorzew
skiego!rozemia si j e s z c z e
z pocztku wziem od niego tych
kilka broszurek...
- Poycz mi j e pan na dzi!
prosi Leon.
Lecz Krki spiesznie mu te
ksieczki wyrwa.
- Po co? zawrci si panu
do reszty gowa! I tak nie masz
jej pan bardzo solidn. .Jeszcze
gotw pan jeste przysta do nich.
io Grzegorzewski rzuca pewien
urok sowem i pismem.Pan ju
tro ze mn pjdzie do kantoru
a ja te broszurki... spal!
I szybkim
ruchem rzuci
w ogie broszurki, ktre natych
miast zapony jasno i skrciy
si pniej w czarne wistki, na
ktrych mona byo odrni jesz
cze litery.
- Tak!... mwi zadowolo
ny Krkinaley nam by roz
sdnymi ludmi, a nie idealistycz
nymi dzieciakami. Powtarzam pa
nuto dobre dla prniakw, i c
pjdzie pan jutro do kantoru?...
W niedziel, j a k pan bdzie grzecz
ny, to zaprowadz panu do Lu
wru, pokae takie Rubensy. e
a oczy panu na wierzch wyjd,
a wieczorem pjdziemy na Cafe
concert zobaczy Yvettc Guilbert
Zobaczy pan!
Lecz Leon milcza i cigle
patrzy na ogie, gdzie czerniay
i w popi si rozpaday tajemni
cze broszurki wydawnictwa Grze
gorzewskiego.

IX. Leon pracuje.

Leon poszed do kantoru.

Wesoo na
smutek ma
wpyw magnetyczny. Dziaa j a k
chloroform na bl zbw. Leon
uleg wpywowi chloroformu i po
szed za Krckim.
Przyjcie odbyo si atwiej,
ni obaj modzi ludzie przy
puszczali.
Kwiatkowski by w dobrym
humorze i jakkolwiek skrzywi
si. mwic: jeszcze jeden Po
lak! tu trzeba energii francus
kiej"- lecz zgodzi si. widzc, i
Krki sobie yczy mie Leona
za pomocnika.
Xicomieszkal przed nominacy" da Leonowi cay korzec
moralnego obroku, rad, nauk
i przestrg, z czego Leon wy
wnioskowa, i jego pryncypa
sam nie wie dokadnie, co si
w jego kantorze dzieje i prawdo
podobnie nigdy tej zagadki nie
rozplcze.
Gdy Krki i Leon pozostali
sami. Krki zwrci si do Leona
i wyrzek tonem do obojtnym:
- Teraz, zapal pan w piecu,
a potem zamieciesz te wiry i zo
ysz do paczki, ktra stoi w sieni!
Leon zdziwiony spojrza na
niego.
- J a mam pali w piecu?
Tak, do tej chwili j a spe
niaem t funkcy. g d y chopak
poszed do klientw, dzi to do
pana naley.

Leon sta nieporuszony. Jak

kady Polak troch wyksztaco
ny, uwaa rczn, grub robot
za co poniajcego.
1 na c pan czekasz?
spyta go Krki czy na ow
dobr wrk, ktra Kopciuszko
wi pomagaa szorowa rondle? Nie
przyjdzie! nie przyjdzie! Co naj
wyej wpadnie tu pani pryncypaowa ordynarna Francuska
i wymieje nas. e nieporzdnie
utrzymujemy kantor, co wprowa
dzi w zy humor pana pryncypaa...
1 widzc, e Leon jeszcze nie
zabiera si do palenia w piecu
doda:
Moe pan nie wiesz, jak
si w piecu pali? Nie przypu
szczam jednak, e pan w kraju
miae lokaja, ktry to robi za
pana. Wszake nieraz musiae
pali u siebie.
Tak! odpar Leon ale
to byo u siebie!
Krki rozemia si serdecz
nie.
Nie!... te Polaki! te Pola
ki wyrzek, zanoszc si od
miechu.
miech ten podziaa na Leo
na. jak uderzenie szpicrut.
Uczu, e jest mieszny i e
odezwa si gupio i cho bez za
pau, ale zabra si do napalenia
w piecu.
W kwandras pniej, zamia
tajc kantor, myla, mniej wi
cej w ton sposb:
Miaem zamiar pisa dzi
siaj wieczorem. Co ja mog na
pisa, jeeli dzie zaczynam od
pracowania, jak pierwszy lepszy
str w kraju. W len sposb
umys mj si nie rozwinie, l'antazva nie podniesie...
I ulg dla niego byo, gdy
wysany przez Krokiego na drugi
koniec Parya do skadu wstek
en gros, jecha na dachu tramwaju
i pogra si w pewne rozmarza
jce odrtwienie.
To ju wol!myla, nie
spieszc si z zaatwieniem ko
misu.
Lecz po powrocie usysza
wymwk z ust Krckiego za
marnowanie czasu i nie pieszenie
si z odpowiedzi Fabrykanta.
Tak nic mona! mwi
Krc-ki list m u s i dzi jeszcze
odej wieczorn poczt. W in
teresach we Francyi punktual
no jest pierwsz zalet. I' nas
kpi sobie z interesantw i punk
tualnoci. Niech pan zapomni o tych
przyzwyczajeniach krajowych.

Obrazy
Michaa de Lauransa.

ransa Prado" madryckie to naj

wspanialsze muzeum wiata, jedyne
muzeum powstae, e tak powiem, od
razu, z woli monarchy- a gustu Velasijuez'a najwikszego iberyjskiego

W p o s t a c i c z o w i e k a nic
t y l k o s i l n l u b w d z i k n u s za
c h w y c a , a l e z n i e j ta n i e p o j t a
z a g a d k a , ta niedocieczona t a
jemnicadusza ludzkado nas
przemawia".

Rodakoivski.

W salonach Krywulta obecnie

mieszczca si wystawa portretw
.Michaa d e L a u r a n s a , d o s k o n a l e c h a
rakteryzuje talent tego artysty, je
dnego z najzdolniejszych warszawskich
malarzy. Spotykamy tam rozmaite
rodzaje portretu widzimy e autor
postaci przez siebie odtwarzane do
skonale rozumie, e kadej inne two
rzy otoczenie, innem wiatem oble
wa, wszdzie inny gest inny moment
chwyta.
Jeli
wrd dwudziestu
paru
pcien zawsze posta ludzka, i za
wsze prawie tylko do kolan widzia
n znajdujemy frapujc rnoro
dno, spotykamy co nowego, co co
nas ku tym obrazom pociga tu ju
jest zasug autora nic ma i wiel
kiego uzdolnienia wiadectwom. Laurans jest przedewszysikiem wybornym
rysownikiem, zna, e przeby lata
nauki u takich mistrzw jak: Benja
min Constans, Lofobro i inni mala
rze francuscy. Zna le wpyw Velasquez'a, sposb patrzenia na natu
r, styl malarski, rodzaj pojcia por
tretu -tego wszystkiego nauczyo l,au-

Micha de Laurans.

malarza. To te u naszego artysty

od razu wida dobr szkol"!! Nie
ma tu ani ladu dyletantyzmu, tak
czsto spotyka si dajcego nawet
u najlepszych naszych malarzy.
Sztuka Lauransa jest czsto echem
epok minionych; to go chroni od nie
bezpiecznego nieraz
pseudo-nowa tors twa,
lub brnicia po omacku
wrd olbrzymich tru
dnoci. jakie malarstwo
z sob niesie .. wszake
j z y k plastyczny"
stworzony
przez
ge
niuszy w sztuce, stal
si na zawsze wasno
ci wszystkich arty
stw.
Kto susznie zau
way, e: namalowanie
gowy ludzkiej dobre,
ywe, plastyczne- jest
tein w malarstwie, czem
w wojskowoci marsz
paradny" jest czem,
co wtedy tylko zadawalnia, jeli jest zupe
nie dobre, skoczone...

DCX
M. de Laurans.

Portret.

Po wszystkie cza
sy dobry portret mia
ogromne artystyczne i
kulturalne
znaczenie;
wszake
najmniejszy
z portretw Rembrandta nieraz wicej nam
mwi o portretowanej
postaci, ni cao foliay
opisw wspczesnych

i imiao/ju -wui lis l lOplGl

znamy z drobnych ry
sunkw Holbeina, ni
z olbrzymich monografii
zostawionych nam przez
humanizmdla tego te
portrecista ma zadanie
niezmiernie wdziczne,
lecz i obowizek" nie
may.
Gdybymy w opo
ce: Kochanowskiego, Re
ja, Orzechowskiego po
siadali jakiego dobrego
portrecist!! Wszyscy ci
wielcy s dla oczu na
szych, tak dobrze, jak
straceni, bo przecie sa
be owoczesne drzewo
ryty, ledwie e cie ja
ki, mar owych ludzi
nam przechoway. Jaka
szkoda, jaka niepowe
towana szkoda!!
Inaczej dzi! Pokolenia przysze
znajd doskonay materya ikonogra
ficzny,
zostawiony przez naszych
wspczesnych malarzy, bo tylko do
bry artystyczny portret-", daje to.
co zostaje trwaem wiadectwom o da
nym czowieku, adna fotografia, naj
lepsza nawet, nigdy temu zadaniu nie
sprosta!!
Wrd tych dwudziestu paru
pcien, uderza przewaga portretw
kobiecych" przcdewszystkiem, a po
tom prodyekcya do barw ciemnych brunatnych, to ulubiono tony autora!
Jawne tam, gdzie jest najlepszym,
gdzie najpeniej si wypowiedzia,
tam spotykamy tych barw najwicej.

Micha de Laurans.

Portret pani

duszno spokojnej, miej

atmosfery lat trzydzie
stych przeszego stu
lecia:
Karoliku, Karoliku!!
Widn ro w mym
soiku...."
Zdaje mi si, e
syszymy te sodkie
arye" i kochamy je
szcze wicej t epok
za to, e daa sposo
bno dzielnej artystce,
stworzy tak dobrze gra
n rol, a malarzowi to
samo, spotgowane prze
nie na ptno.
Bedaktor Nowej Ga
zety" Kempnor to
znw typ", doskonay
portret powszechnie zna
nego czowieka, szeroko
miaem uderzeniem p
Micha de Laurans. Antonia.
dzla powstay.
Czy to bidzie doskonay w swym
Znw Pikna Pani" Nowawyrazie adwokat Patek, czy portret
czyliska, urocza ona gonego litera
obok zawieszonej- licznej brunetki,
ta. O jaka ywa! Ten sam urok
kobiety o migdaowych oczach, nia
tak dobrze nam znany, to samo spoj
dej oliwkowej cerze kreolki, rozwar
rzenie przepiknych ciemnych oczu
tych mahichnych nozdrzach, jak gra
ten wasny ruch postaci co, co
nat penych, niepokojcych ustach,
z sarny i drobnych kocit rozbawio
a niby do zwierze stworzonych
nych....
uszach. Wszdzie tam malarz stoi
Model wszystko to przynis, ma
na wysokoci zadania.
Nieco dalej
larz mia po
konterfekt Jaroszyskiego
znanego
zornie ua
estety i krytyka. Jak doskonal
twione zada
chwycony ruch gowy, wyraz cs O S C l ,
nie ale tak
owe.
podobiestwo materyalne i
pikne ko
A otoprimadonna Bogi
biety wa
widzimy par razy powtrzoii; oczanie malowa
rowanym pdzlem malarza. Baz w ca
trudno, bo
ej sylwecie grisaille"
w sz eIk ie
smuka, rozkoszna, mo
pikno nada kobieta, ;i lubo wy
I ad owa
razu twarzy nie widzi
t rudno!
my. jako e z tylu por
Z ptna,
tret jest przedstawiony,
ledwie gdzie
jednake caa poezya
niegdzie po
figury, cay wdzik li
krytego far
nii" czujemy, i podzi
b. wyglda
wiamy najchtniej.
mdra twarz
I >-ra Przy
A oto: Antonia"
boro ws kie
kt niezna tej poety
go, sucha,
cznej postaci z cza nid y s t y n goj cy c h Bajek 11 o ITm a w a n a po
na". Bogucka
Anto
sta. Z por
nia marzy, liczn gw
tretw mzk na abdziej szyi
Michal de Laurans.
Portret
pani Boguckiej.
kicli jestto
uniosa w gr, lew
najwicej urk muska klawiatu
r.... Jestto jedyny por dana rzecz kollekcyi. Nie zawsze rw
nie dyskretnie, z rwn prostot ma
tret obrazowy, co do
larz wyzyskuje modele tu sztuka
skonale go wyrnia
z natur zawary kontakt wyjtkowo
z otoczenia, pozwalajc
szczliwy.
Czasem mao bywa
widzowi przenie si
najwicej!
myl w wiat przemiy
naszych prababek, wiat
Ktokolwiek
zwiedza kolekcy
czarnych sylwetek" na
arcydzie Lenbacha w Monachijskiej
cianach, wyszywanych
pracowni mistrza, z pewnoci nie
pantofli, pieni o Pilo zapomni paroma jakby kreskami chwy
nach i caej tej dobro
tane podobizny wspczesnych znakoNowaczyskiej.
9

mioci. Najtypowszem takiem dzie

em, jest portret Momsena. Na wiel
kiej paszczynie szarego ptna, ma
larz zaczarowa genialn twarz wielkiogo romanisty. Twarz ta zdaje sic;
na to tylko powstaa, aby w niej
umieci przedziwne oczytych oczu
nie zapomina si nigdy!!
Jest przywilejem tylko najwik
szych z malarzy zupenie dobrze ma
lowa oko ludzkie. To okno duszy"
jest niesychanie trudnem zadaniem
malarskiem nawet tacy jak Van
Dyck nie zawsze dobrze wychodzili
z trudnoci. Z naszych malarzy naj
lepiej to pokonywa MatejkoGrun
wald" jest tego klasycznym przyka
dem; oczy "Wielkiego Komtura, lub
krwi zaszo, rozszalae oko yki
jest ywe naprawd, ludzkie drga
jce oko!
Mile spdzamy czas wrd tych
obrazw, majc zawsze co do zoba
czenia, co co nas interesuje, zmusza
do myli,czy to bdzie jaki blady
staruszek" czy o energicznej twarzy
starsza kobieta", lub Dr. Weryho
zastanawiajcy swym wyrazem oczu
i ruchem rk niezwykym, czsto jost
tam co z ycia, co co zosta w sztuce
ma racy, wida mio artysty do mo
delu, wida ch wniknicia w waci
woci portretowanych, to sprawia, e
nic odczuwamy znuenia, monotonii, lak
czsto nawet u bardzo dobrych arty
stw spotykanej.
Jednym z nauczycieliLauransa by
wielki James Whistler, genialny amerykanin, synny dziwak, szalony warcho
i... najwikszy stylista nowoczesnego
portretu. Jego Matka" lub Tomasz

Micha de Laurans.

Portret d-ra Priyborowskiego.

Carlyle s ostatnim wyrazom tego

kierunku.
Wszystko co Velasquez
wnis do sztuki, wszystko to Whis
tler zbada, posiad i rozszerzy. No
woczesny styl" portretowy wprowa
dzi sentyment, jakiego dawniejsze epoki
nie posiaday; ten miki nastrj, ten
muzykalny ton" nowoczesnej sztuki,
musi si z czasem znale w pracach
Lauransa a przy jogo uzdolnieniu
wierzymy, e dugo na to czeka nie
bdziemy.

Wadysaw Wankic.

Socyalizm w Krlestwie,
Drugi Proletaryat". Iiewizya progra
mu.
Aresztowania 18SS r. Proces dru
giego Proletaryatu". Zesania. Socja
lici narodowi".
Zwizek robotnikw
polskich". Pierwszy maja. Zwizki za
wodowe. Krwawy tydzie w odzi.

rozbiciu Proleta
ryatu" nastpi na
czas pewien zupeny
zastj w ruchu so
cjalistyczny ni. Wcayni kraju nie byo,
jak wiadczy histo
ryk socyalizniu polskiego W. .Ma
zowiecki, ani jednego inteligent
nego Polaka czynnego socyalisty,
wrd robotnikw byli ludzie, ma
jcy poprzednio .styczno z orga
nizacj, lecz aden z nich nie by
czowiekiem czynu; przytem krwa
we wyroki i zsyki rzuciy po
strach w kola robotnicze.
Myl propagandy socyalistycznej kiekowa zacza na nowo
wrd warszawskich kek samo
ksztacenia" modziey w cigu
r. 1887. Poczto urzdza wyka
dy dla robotnikw i rzemielni
kw. Niebawem przystpiono do
prb organizacyi. W pocztkach
roku 1888 utworzya sit; wreszcie
partya t. zw. drugiego Proleta
ryatu", rnica si od pierwsze
go tem. i nie wierzya ju w mo
liwo bliskiego przewrotu spo
ecznego i pochwycenia wadzy
przez socyalistw, a natomiast
sdzia, e e w bliszej przyszo
ci uda si zdoby tylko oglnopastwow konstytucy z autono
mi dla poszczeglnych czci
pastwa, a wic i dla Polski. Na
widowni wystpili nowi dziaa
cze: Ludwik Kulczycki, St. Ivassyusz, Marcin Kasprzak i Wady
saw Gizbert-Studnicki. Dziaal
no drugiego Proletaryatu" nie
zaznaczya si wszake niczem
II

10

szczeglnem. Planowany z am ach

na ministra owiaty Dejanowa
nie doszed do skutku. Zawiza
no pewne stosunki z kkiem ofi
cerw w Warszawie. Wrd ro
botnikw ruch szerzy si sabo.
Zorganizowano par pomniejszych
strajkw. Ju z kocem r. 1888
nastpiy aresztowania, ktre po
dwayy kruche i tak fundamenty
partyi. ledztwo cigno si dwa
ata.
Skazani zostali Kassyusz
i W. Anielewsld na 5 lat wizie
nia i 5 lat Syberyi, Szczepaski
Kazimierz, Handelsman. dwaj Zel
cero wie na 5 lat wizienia, Kul
czycki na 2 1 /, lat wizienia, Studnicki na 3 lata Syberyi. Nadto
kilkunastu innych.
W r. 1889 socyalizm polski
pocz si rniczkowa. W Pa
ryu pojawi si pod wpywem Li
manowskiego miesicznik Pobud
ka". jako organ polskiej narodowo-socyalistycznej partyi", b
dcej dalszym cigiem Ludu
polskiego" i wystawiajcej obok
hase socyalistycznych, danie
niepodlegoci Polski. Partya na
rodowych socyalistw" istniaa
raczej na papierze, ni w rzeczy
wistoci, wywieraa pewien wpyw
tylko przez Pobudk", ktrej re
daktorem by St. Baraski (f 1891).
czowiek energiczny, ywy, obda
rzony duym temperamentem pu
blicystycznym.
Utorowaa ona
poniekd drog polskiej partyi
socyalistycznej. Oprcz narodo
wego socyalizniu" wystpi w r.
.1889 na widowni Zwizek robo
tnikw polskich", ktry postawi
sobie za cel prowadzi szerok
agitacy masow na gruncie inte
resw ekonomicznych klasy ro
botniczej. usuwajc walk polity
czn na plan dalszy. Zwizko
wcy wyobraali sobie przyszy
rozwj spoeczny jako powolny
proces, sdzili, e koniecznoci
ekonomiczne bd tak oczywiste,
e bez wielkich wstrznie do
kona si przeobraenie ustroju
spoeczno -politycznego. Jednym
z gwnych jego twrcw by
Janusz Taski, zmary w r. 1899.
Polozonemi siami wegetuj
cego sabo Proletaryatu" i Zwiz
ku robotnikw" przygotowano w r.
1890 pierwsze midzynarodowe
wito robotnicze" 1 maja, ktre
zaznaczyo si wstrzymaniem si
od pracy 8000 robotnikw w War
szawie. Data ta stanowi wany
zwrot w ruchu socjalistycznym
w Polsce.
wito robotnicze"
zmienia poniekd charakter ru
chu, wyprowadza go z podziemi
i rganizacyjnych na ulic.
W pocztkach r. 1891 ruch
robotniczy przenosi si na pro-

wincy. Manifestacya majowa nie

ogranicza si ju na samej War
szawie. bior w niej udzia d
i yrardw. W yrardowie przy
szo do rozlewu krwi, aresztowa
no i wywieziono przeszo 300 ro
dzin robotniczych. Energia, na
gromadzona w masach pod wpy
wem uroczystoci 1 maja, wybucha
w Warszawie w caym szeregu
strajkw na tle ekonomicznem,
przez pewien czas zapanowuje for
malna gorczka strajkowa. Proletaryat" wzmg si na siach,
ale niebawem wyniky w onie
jego spory o taktyk, i w lecie
1891 r. po 48-godzinnej gorcej
debacie na zjedzie partyjnym,
grono wybitnych proletaryatczykw, przeciwnych terrorowi po
litycznemu, wystpio z partyi
i utworzyo now grup pod na
zw Zjednoczenie". Jesieni te
go roku wchodzi ruch robotniczy
w Warszawie w now faz: po
wstaj po raz pierwszy zwizki
zawodowe, organizowane przez
stronnictwo Zwizku robotnikw
polskich". W par miesicy je
dnak zaledwie po tej inowacyi
Zwizek" zostaje rozbity przez
aresztowanie
najczynniejszych
swych dziaaczy: Juliana Mar
chlewskiego, Taskiego, Ignacego
Dbrowskiego. Jzefa Becka, Hol.
Dembiskiego i partya przestaje
istnie. Dalsze swe rozwinicie
znalaz Zwizek" w pniejszej
Socyaldemokracyi Krlestwa Pol
skiego i Litwy".
Rok 1892 przynosi olbrzymi,
krwawo stumion manifestacy
w odzi, jakiej ani przedtem, ani
te potem przez lat kilkanacie
kraj nie widzia. Bezrobocia i ro
zruchy rozpoczte 1 maja, trway
koo dwch tygodni. Robotnicy
dali omiogodzinnego dnia, wy
szej pacy, wolnoci zebra i dru
ku, oraz polskich szk i sdw.
W manifestacyi 1 maja wzio
udzia, wedle informacyi urzdo
wych 60000 robotnikw. W kilku
punktach miasta wywizay si
starcia z wojskiem, a nastpnych
dni toczya si formalna walka
uliczna, w ktrej pado trupem
z obu stron okoo 50 ludzi, nie
liczc rannych. Rozruchy dzkie
poruszyy ssiednie ogniska fa
bryczne: Pabianice, Zgierz, Zdu
sk Wol. Zaburzenia te odsoniy
po raz pierwszy si, tkwic
w masie robotniczej.
Tymczasem w onie ruchu
dokonywaa si wana przemiana:
pod wpywem zupenego zaniku
fermentu rewolucyjnego w Rosyi,
a coraz silniejszego wzrostu opozycyi patryotycznej w kraju po
stanowiono socyalizm polski una

rodowi". Jesieni r. 1892 odby

si w Paryu zjazd przedstawi
cieli rnych grup robotniczych,
na ktrym uchwalono wcieli do
programu danie niepodlegoci
Polski. Opracowanie nowego pro
gramu poruczono St. Mendelsonowi. Dla dziaania w duchu nowe
go kierunku powsta w Londynie
Zwizek zagraniczny socyalistw
polskich", a w Warszawie w mar
cu 1893 r. zaoono Polsk party socyalistyczn".
DN.

W last.

Tomasz Carlyle.

(w dwudziestopit rocznic mierci).

Miesic biecy zamyka pierwszo
wierwiecze zgonu wielkiego dziojopisa angielskiego, ktry w pord
nowoczesnych, rozgonego nazwiska
i szerokiego wpywu na rozwj hi
story ografii oglnej dziojopisw: Macaulaya, Grotogo i Buckla, zaj sta
nowisko odrbne krzewiciela kultu
bohaterw i przemonego ich od
dziaywania na dzieje i rozwj ludz
koci.
Wyprzedzi zatem Tomasz
Carlyle (17051883) nadugo przed filozofem Nitschom
propagatorw idei n a d - l u dzi. S oni wyrazem i ucie
lenieniem doskonaoci wy
jtkowych jednostek ludz
kich, bez ktrych spo
eczestwa zada
swoich i celw' wia
dome. obej si nie
mog. Tylko nad
ludzie nadaj historyi ludzkoci i
pojedynczych naro
dw istotna tre i
urok organizmw my
lcych i czujcych, zmie
rzajcych w pochodzie swoim
do ostatecznego celu doskonaoci
wszechstronnej.
Zdaniem Tomasza
Carlyla historya ludzkoci niczem
nie jest a raczej by nie powin
na jak tylko b i o g r a f i wiel
kich ludzi. 7. pomidzy dzie
Carlyla: Sartor Itosartus, histo
rya rewolucyi francuskiej, yciorysw
Szyllera, Goethego, Jana Pawia Rich
tera, Olivera Kromwella i Fryderyka
Wielkiego, najwikszego znaczenia
i wpywu dostpio dzieo: On li eroes, herowarship and the
heroic in history, powicone
kultowi bohaterw wszystkich wiekw
i ludw, inkarnacyi boego pierwiast
ku w wielkich przodownikach rodu
ludzkiego. Bohaterom", w myl teoryi Carlyla, nie jest wycznie m
czynu, wojownik, zwycizca, lecz jest
11

to woglo jednostka genialna, obda

rzona si woli, narzucajca si tu
mom i skaniajca je do posusze
stwa i wogle kady czowiek wyszy
myl, wol, twrczoci w kadej
dziedzinie dziaalnoci ludzkiej. Owa
ni przewodnia arystokratycznych"
niejako pogldw historyozoficznych
Carlyla bynajmniej nie stoi w sprze
cznoci z demokratyzmom jego prze
kona. By i pozosta Carlyle dzie
ckiem kultury angielskiej, nawskr
demokratycznej i mieszczaskiej, zmie
rzajcej do krzewienia szczliwoci
i dobrobytu midzy wszystkiemi bez
wyjtku spoecznomi warstwami, by
i pozosta purytaninem, potomkiem
tej gromady, z ktrej wyszed Crom
well.
Ironizujcy wszystko nastrj po
kolenia wspczesnego dopatrzy si
w kulcie n ad-ludzi jodynie stron
ujemnych. Gbsze wszelako wniknienio w istot pogldu na dostojestwo
przewodnikw duchowych w spoe
czestwie ludzkiem prowadz do prze
konania, o tylko tym wyjtkowo ob
darowanym, genialnym jednostkom
zawdzicza ludzko rozwj, w kie
runku stopniowego doskonalenia si
kultury. Szczliwe s te narody,
ktrych liczba ludzi istotnie
wielkich jest przemagajc.
Biada za tym narodom, kt
re wielkich ludzi nie po
siadaj!
W chwilach upadku je
dyn pociech narodw, kt
re ongi byy potnemi i niezawisemi, jest powoy
wanie si na zasugi
wiolltich ich mw
myli, twrczoci
i czynu.
Ile to
wzniosych na
tchnie i nadziei na
przyszo nie za
wdziczamy, my,
midzy ktrymi tak
drobna garstka mw
istotnie wyjtkowo uprzy
wilejowanych duchowo, obecnie yje
i dziaa, wspomnieniom wielkich lu
dzi, bohaterw myli, czynu i twr
czoci. Pami o Kopernikugenial
nym mylicielu, o Sobieskimgenial
nym wodzu, o Mickiewiczugenial
nym poecie wypeniaa i wypenia
tre naszego duchowego ycia. Ona
to koi cierpienia naszo w chwilach
zniechcenia, ona napenia nas otu
ch, o nard, ktrego przeszo ta
kimi bohaterami poszczyci si moe,
nigdy nie zaginie.

Al. K.

Nowe dzieo Altenberga.

Piotrem Altenbergiem nie mona si
zachwyca, nie mona go idealizowa,
ani go stawia na piedestaach geniuszu,
mona si z nim jedynie przyjani.,.
Ot tak, jak przyjanimy si z kim co
nas nawet czasem zmartwi i znudzi,
zirytuje, z kim kogo niezupenie rozu
miemy, ale dla kogo mamy niewytomaczon sympaty. A przyja do mode
go dekadenta polega na tem, e si o nim
nieraz w cigu dnia myli, i to bynaj
mniej nie w okolicznociach niezwykych,
lecz wprost w n aj cod zienniej szych, naj
banalniejszych, najtrywialniejszych nie
mal... Ot, przy rannem myciu zbw,
w kpieli, przy napar aniu herbaty,
w kawiarni, tak w kawiarni najczciej.
Wtedy staje przed nami Piotr Altenberg
i mwi: Ho, ho, mj panie, to wcale
tak nie jest jak si panu zdaje! Pan
mylisz, e czycisz zby proszkiem
dr. Boutemard? Nie, pan pobudzasz tym
proszkiem swoj energi yciow, tkwi
c w zbach. Albo moe mylisz, e
wolno pi zwyczajn herbat, tak na
gorcej wodzie zaparzan? Nic z tego
mj panie. Musisz j zaparzy na go
rcem mleku i tylko taki aromatyczny,
zocisty. trunek jest poytecznym dla
twego organizmu".
Ostatnie dzieo Piotra Altenberga,
noszce tytu Prcdromos, (wydane w Ber
linie, w firmie S. Fischer, 1906 r.) po
wicone jest jedynie kultowi ciaa ludz
kiego. To boyszcze, zwane organizmom
ma takie samo prawa jak i dusza. Mie
brudne rce, znaczy dla Altenberga to
s mo, co mie brudn dusz, posiada
nogi szerokie i paskie jak tace, jest tak
sam zbrodni, jak krzy\vda wyrzdzo
na bliniemu. Trzeba pielgnowa bosk
pucizn, jak jest ciao. Ono sprawia,
i kochamy kobiet a ona w mioci,
utrwala istnienie wiata rodu ludzkiego...
Nie wolno, choby dla estetyki, jeli nie
dla hygieny, je niestrawnycli potraw,
obciajcych odek... Altenberg twier
dzi, e przestaby kocha kobiet, ktraby w jego oczach poykaa upiny od
pomaraczy...
Tak wic, Altenberg, apoteozujcy
liygien, jako najwysz mdro ycia,
nie jest ju owym poet opowiadajcym
sw mio do czarnych Aschantek
z ogrodu zoologicznego, ani w powany
psycholog - obserwator tomaczcy nam,
r jak on to widzi", lecz par excellence dok
tr, przepisujcy nam pastylki Tamar
Grillon i wina Conduranga i szwedzk
herbat i kpiele powietrzne a gwnie,
masa wibracyjny, ktry dlatego, e po
budza egergi w organizmie jest wedug
niego najgenialniejszym wynalazkiem XX
wieku. Przebywajc z tym lekarzem do
mowym, odczuwamy dla niego jak przy
ja, opierajc si na tradycyi z daw
nych lat, jakie zaufanie niewytomaczone, jaki dziwny pocig, a moe wprost
lepe i tpe przyzwyczajenie...
Z.a

Ob

Potny suta
na Mahmuda
jest rd,ma mo
nurem
cn dzieraw
i skarbw ma wbrd, ma pery
uryaskie, ze zota ma tron. ma
bero, na ktrem dyamenty, jak
szron; ma brylant u kity nic
szukaj mu cenjest razem, jak
soce, i bajka, i sen. Ma zote
karoce, sug zastp, co dry, na
stajniach tysice rumakw mu
ry; ma biae paace, posgw ma
las. ma cuda-haremy 1 morze ma
kras. Wdy prno tc skarby
i wiksze kro saw: sutanki "Wiilidy cudniejszy mu zjaw. To je
go korona, jego serca rdze, to
jego renica, i jasno, i dzie.
To jego marzenie, osoda i art.
i czuo, i rzewno, i duma,
i hart. Sutanka Walida kt
skreli t moc? ma lico, jak
wiato, a wosy, jak noc; jak
droga ko, czoo, pod czarn jej

brwi renice, gdzie czarne prze

paci dwie tkwi, i usta, na kt
rych, jak w kwiatach rd ros,
i sodycz bezmierna, i umiech,
jak los. Sutanka Walida gazeli
ma krok, nie splami jej nigdy
niewiernego wzroki pewno, jak
zotej zwierzyny rd kniej, prcz
pana i wadcy nie ujrzy nikt jej.
Na dworze Mahmuda ucie
cha i gwar, wre huczna zabawa,
przelewa si z czar, bo Mahmud
dzi posa z chrzecijaskich stron
ugaszcza a kae, by wielki by
dzwon. Wic kr puliarywe
sele i ruch, a pose przy wadcy,
jak najbliszy druh... 1 rad mu
jest sutan, i skonny do ask, bo
zawar przymierze, co pastwu
da blask, bo zawar przymierze...
a zreszt kt wie, co wadcw
weseli, do szalestw co rwie?
Do e gdy i pose, i wino mu
wsmak, wraz czar podniesie
i ozwie sitak:Hej, obcokrajowcze, co zjecha w nasz grd!
cho wraa twa wiara, cho obcy
twj rd, dzi serce naocie me,
szerzej od bram, mw.
czego twe serce po
da, a dam; nie pa
dnie odmowa, nie
pomkn si wstecz,
chociaby to bya naj
drosza mi rzecz.
zdzier, bd Allah
pieczci mych slw>
wy sudzy wiadka
mi. A teraz e mw!
I pose rzeki:
Prob niewielk m

12

zwa, sultan ki Walidy swej po

ka rui twarz, sutanki Walidy,
o ktrej ta wie: pikniejszej
nie zdoaby z przdzy snw
sple, pikniejszej z pod raj
skich nie wysnuby farb: sultank Walid w poka mi
skarb.
I poblad wraz Sutan, i zmar
twia. jak slup, upadla mu czara
zorzeczna do stp, za rk wzi
posa i krtko rzek:Chod! 0, lo
sie! Ty drog litoci mu grod!

1 przeszli przez komnat po

zocistych rzd, i weszli do je
dnej, gdzie sodki drga nt, tam
Mahmud
zason uchyli, dal
znak i wysza Walida cichutko,
jak ptak. Calutka w osonach
leciuchnych, jak mga. przez kt
re nad gwiazdy pikniejszy cud
drga. Ujrzawszy obcego, kobiecy
swj wstyd zakrywa, co byska,
jak pery i wit i wzrok swj
gazeli, pytajcy lk, ku wadcy
posya skro czuo, skro wdzik.
Lecz .Mahmud swym czuciom wy
grodzi ju gwat, oson zdar,
cudny obnay jej ksztat, wraz
zbliy si, spry hart wszyst
kich swych si i mocne elazo
pod serce jej wbi. Jkna Wa
lida i do wadcy ng, upada, jak
lilia, rozdarta prze z'gg, i rce

wyciga, i czepia si szat. mio

sny wzrok topi i kona, jak kwiat.
Tak klejnot haremw pogr
y si w mrok, Walida, na kt
r pad giaura wzrok.
Jzef Jankowski.

WW

Bajka o Bajkopisarzu
(Studyum literackie).

Trzecioklasista pa
trzcy na te cuda
oczyma duszy wie
dzia doskonale, kto
to byy owe kurki
i indory, a zwa
szcza w kaczor,
ktry najbardziej
go w bajce oburzy. Ju onby mg
nawet portret kaczora odmalowa
kred na tablicy byby podobniuteki do dozorcy klasowego, ktry
go cisn za ramii;, wtrcajc do
kozy. Natomiast trudniej mu szlo
z alegory kaczcia i abdzi. (Brzyd
kie kaczi; take moe by sfinksem).
Trzecioklasista postanowi wreszcie
uda si po wyjanienia do samego
Andersena.
Napisz do niego listrzek
z moc i oczywicie natychmiast
o postanowieniu zapomnia, gdy wa
nie kaczor" t. j. dozorca szkolny
pikny w ti'j chwili, jak abd"
wezwa go do opuszczenia kozy...
13

Upyny lata... Do rki wpada

mi kiedy dawno temu biografia
Andersena. Dowiedziaem si z niej,
e pisarz ten przyszed na wiat
w kurniku maomiasteczkowym w Da
nii, e dziecistwo mia cikie i pe
ne niedostatku, cik i pen trosk
modo, 7.0 gdy zacz pisa i oga
sza swe utworywymiano go i wy
drwiono w rodzinnym kraju. I zno
wu mi si przypomnia mj sfinks
dziecinny: Brzydkie kacz.
Dalsze
szczegy biografii Andersena dosko
nale zgadzay si ze szczegami
bajki.
Andersen, jak owo biedne kacz,
musia w kocu umyka z kraju,
wyrwa si i polecia, gdzie go oczy
poivosly. A poniosy go pod niebo
italskie, potem kdy go zawioda a
pod piramidy tsknota nieutulona, po
tem pozna wietny zgiek Parya...
I we Woszech myla o lem, jak
Cie moe niekiedy urosn kosztem
Czowieka , w Kgipcie podsuchiwa
z klekotu rodzinnych bocianw taje
mnic wdrwki poda midzy wscho
dem a zachodem, poudniem a p
noc ziemi... W" Paryu wreszcie du
ma i nad tein, jak udzco najwik
sze miasto wiata przypomina dzieje
kropli wody, ktrej tragedy pan Ka
czek widzia pod mikroskopem, nie
ruszajc si z fotelu.
Przekona si rwnie w c/.asio
swych wdrwek, e kwoki i gsi
wszdzie kwkaj i gdakaj, e in
dory wtzdzie si indycz, a kaczo
ryszczypi.
Przy kocu ycia lak prawi
dalej biografia Andersen zdoby
wielkie uznanie u siebie i zagranic,
a raczej zagranic najpierw, a potem
w kraju wasnym. 1 tak bywa... Pe
wnego razu krl duski i maonka
jego krlowa wydali obiad na cze
Andersena. Po obiedzio Andersen opo
wiedzia bajki,' (nie byo to jednak
opowiadanie p. t. Wszystko ma swo
je miejsce!) a krlowa ofiarowaa mu
piercie /. brylantem. e z natury
swej poeta by skromny pomyla
zaraz, e zrobi wietny interes, do
stajc brylant za bajk... Alo co gor
sza, to e krlowa mylaa tak sa
mo... Widocznie nie miaa w gowie
owego dyamentu, ktry miaa biedna
Ropucha z innej bajki Andersena.
Koniec kocem i tu w yciu An
dersena atwiej byo okreli: kto ode
gra rol kwoki lub indyczki, indora
luli gsiora, nieli wywietli ow
alegory o abdziach. Czyby to
dwr krlewski by tym cudnym je
ziorem, a nienopire ptaki na niem
to krl i krlowa, a wietne soce
to tylko w piercie z brylantem,
aska paska, dostatek i powodzenie?...
Nie, nie i nie! Nie tak myla sam
Andersen, prawdziwy Andersen, pi
szc Brzydkie kacz!

-<

"V*

r~

. ' - ' '

Anio, Syrena, Dzwon, jake bole

nie brzmi echami naszych podwr
kowych" trosk, skarg, blw!... A ju

' V

'"- '

czowieka nie pomyli tego, co usy

sza.
Ot, jak wiesz zapewne, ti: , l r Matka, Cie. Dziewczynka z zapa em w swoim czasie, a dobry Jg
kami, Stara latarnia maj wprost powoa mnie do siebie... auj i ieczarodziejsk wadz cigania naj- dowiarkw, gdy oni tej wielkiej radoci
nie zaznaj (tu pogrozi mi palem).
abstrakcyjniejszych nawot mzgw na
ton pad spraw czowieczychbie Tam, t. j. w raju, Pan Bg rzek do
mnie: Poniewa szczerze miowa
dnych, ndznych, krwawomi zami
e zwide kwiaty, chore i biedne
kapicych spraw!
Czuem, o im bardziej zag dzieci i wszelk zgoa rzecz yw
a cierpicwic bdziesz sam y
biam si tak w poet, tom niby coraz
tak dugo, w raju po mierci, jak
bliszy jestem jego myli, lecz coraz
dugo pami o tobie przetrwa wrd
bezsilniej gmatwam si w mylach
dzieci.
No, a teraz spjrz sobio.
wasnych.
na ziemi". Spojrzaem i ujrzaem
Staraem si wic nadrabia erujakoby
pow
fal jasnych g
dycy, wanie jak w Cie z bajki,
krotka, Kwiat bzu, Historya o Han ktry wszystko widzia". Istotnie, wek dziecicych, pochylonych nad
kartami bajek Andersona. A byy to
kady krytyk czyta duo ksiek,
sie, May Lol.
dzieci wszystkich krajw i ras...."
chocia najwicej takich, za ktro
Tu jednak nastrczaa si nowa
Tak oto yj dziki dobrym dzieciom
wtpliwo. Bo oto Andersen w Brzyd- chciaoby si czasem przeprosi na
waszymw raju na askawym chle
wet ich autora... Wic o erudycy
kiem kaczciu" wyranie mwi, e ono
bie..." Poczem staruszek znowu mi
nie trudno. Przytem teorya litera
raz na zawsze zerwao z ptasiem po
skin dobrotliwie rk i ruszy dalej,
tury porwnawczej dalej rasa, ro
dwrkiem, tymczasem on sam, An
wymijajc ostronie orszak limaczy,
dowisko, moment historyczny. Tak,
dersen...
tak: monaby dowie czarno na bia- ktry w poprzek cieki wid na
Bo mona np. pisa rzecz p. t.
Skarbonka, gdzie mowa o glinianej em, e przemiana Brzydkiego kacz rzeczon na weselne gody...
wince, penej pienidzy, a myle
cia w abdzia, to owa wdrwka
Nagle si obudziem... Juju
skrycie o pewnym bankierze... win duszy poety, moc ktrej stajo si
czuem, e mam j, e j trzymam
no, tom, czom si stajo. Gdy Ander prawie za skrzyda ow alegory
ka si stuka, pienidze si rozeszy,
a czerepy wyrzucono na mietnik.
sen wyrusza na dug wdrwk
brzydkiego kaczcia!
Bankier zbankrutowa, pienidze po
w wiatna drogi; wzi w serce w
Wszake samAndorsen mij przed
szy w wiat, a jego i t. d.
aosny okrzyk, ktrym lecce w so chwil wyoy!...
Albo mona pisa tak np.: Byo
ce duchy haso rzucaj duchom po
Tak, tak... On sam stary a
sobie raz cao towarzystwo siarkowych
krewnym, gdy tym nio czas joszcze
bd duski poda na spotkanie
zapaek, nador dumnych ze swego
na wysoki lot. Potem wypyn An
Brzydkiego Kacztka, ile razy jedno
wysokiego rodu, pochodzio bowiem
dersen sam z manowcw i trzsawisk
z nich wyrwie si z ptasiego podwr
od wielkiej starej sosny", a myle
ycia na pene wody twrczoci, gdzio
ka i wypynie na piewajce Jezioro...
zawsze o miesznie przesdnych sfo go wreszcie przywitay bratnio duchy,
I jak dugo dusze dziecice z ba
rach spoeczestwa. Mona opowia
nionopire abdzie. A bya to wa
jek jego czerpa bd moc i tsknot
da o bku i pice, ktre leay obok
nie epoka pieww abdzich wiel
lotu tak dugo sam on bdzie y
kiej poezyi europejskioj. Od jezior
siebie w drewnianym pudeku. I bk
w Raju.
rzek do piki:
szkockich i od zielonego brzegu IrlanW Raju?"zgrzytno co we
Czy nie chciaaby ze mn si
dyi, z niemieckich burgw i z pord
mnie szyderczo. Chyba ci si nio!..."
druidycznych gazw Bretanii zrywa
oeni", poniewa i tak mieszkamy
Istotnie, przypomniaem sobie, em to
razom.
si pogos uroczy i tsknie pyn
wszystko wyni. Ot ni mona
wzwy. Ach, jaki cudny orszak bia
Ale pika, ktra bya oszyta sa
bajki, alokrytyk?wolne arty!
fianem, nio raczya mu nawet odpo
ych abdzi ciga si wonczas pod
I gdybymy nawet przyjli Raj,
wiedzie. Potem dopiero rzecz caa
stropem niebios z wiatrem zachodnim,
jako fakt istotny, to czy w dar Raju
si wyjania. Pika zauwaya, o,
z lotnym obokiem! A wpord tych
nie byby innym rodzajom piercie
ile razy podskoczya do gry tyle
nionopirych goci i w przedzi
nia z brylantem" i czy dobry Ander
razy jaskka z pod dachu obracaa
wnie rzadki ptak, czarny abd poe
son nie przesadza jego wartoci?...
za ni gwk.
zyi wspczesnej Edgar Allan Poe.
Lub moe ta przemiana kaczcia
Wic odrzeka bkowi:
...Snilo mi si, e jestem unie
w abdzia to nie los jednostki jakioj,
Doprawdy nio mog: jestem
siony gdzie w rzeczywist krain
choby najlepszej, lecz wanie caej
prawie zarczona z jaskk.
poezyi, a wic gdzie bardzo blizko
ludzkoci, choby najndzniejszej, kt
raju... Patrz, a oto ciek midzy
ra kiedy, kiedy zbywszy si wszel
I rzeczywicie pika, ilekro do
kami idzie pikny, siwowosy sta
kiej uomnej doczesnoci duchem
tkna ziemi podlatywaa zaraz do
rzec.
wypynie w zawiaty? A jeziorem
gry, z tsknoty za jaskk, jak
By to naturalnie sam Andersen,
tym, na ktrym to nastpijest moe
twierdzia,"'a
moe
poprostu dla
ktry wyszed z raju, by si nieco
w kraj gdzio niemasz poegnania"
tego, e miaa wewntrz korek
orzewi wiejskiem powietrzem. Sta
owa wyniona z bezsennych naszych
hiszpaski.
ruszek skin na mnie dobrotliwie,
tsknot utopja, ktrej na imi:
Mona ! take pisa o indyjskiej
przystan i tak prawi:
kaczce, duszcej ze zbytku pieczoo
Niemiertelno...
witoci skowronka, a myle o na
Wiem, co ci trapi. Nie moge
A skoro pad ten wyraz, kady
szych stypendystach i ich opiekunach.
rozwiza zagadki Brzydkiego Kacz
zrozumie, o wszystko, co napisaem
I, waciwie, czy to piszc o bku
cia" jak miesznie nazywasz moj bajk.
wyej, jestbajk, tylko bajk!...
i pice, czy o limakach, czy o kaczco
Byby niechybnie rozwiza, gdyby
Ant. Potocki.
indyjskiej "Anderson z podwrka"
sam by... No, zreszt mniejsza z tem!
nie wychodzi przez cale ycie. Ach, Powiem ci o tem, ile mog powie
bo nawet to cudno poematy p. t.
dzie wobec Cienia, by potom udajc
Ale naturalnie rzekem
z umiechem politowania dla samego
siebienie w biografii, lecz w dzie
ach Andersena jest klucz tej alogoryi... Tam go odnajd!
I wyzna musz odrazu, e w
drwka po utworach Andersena bya
stokro milsz od czytania jogo bio
grafii. Bya wprost upajajc! Chwi
lami po prostu dziecinniaem z rozrze
wnienia, czytajc np. przygody Oo
wianego onierza rodom z yki
cynowej, ktry zgin w pomieniach
wraz z wiernie go miujc tancerk:
zostao po nich troch oowiu w kszta
cie serduszka!... A kt nie zna ta
kich poematw, jak Stary dom, Sto

14

Sztuka polska.

Jan Rembowski.

fldam i, Ewa.
poudnie Archanio
z mieczom ognistym sta
n 11 wrt Raju.
Maonkowie spoj
rzeli na siebie przera
eni.
Pod wpywem ze
go przeczucia zastyg im miech na
ustach.
le jestszepna Kwanapewno nas std wyrzuc.
Adam opuci pospnie gow na
piersi i milcza, nie umia si oryontowa tak szybko jak ona, ale i je
mu 01]razu si nie podobaa ta z wie
lu wzgldw zaszczytna wizyta.
le le jestpowtarzaa
Kwa rozgorczkowanym gosem.
A przed chwil byo tak roz
kosznie. Leeli oboje na mikkiej
trawie w cieniu drzew, ktre gami swymi chroniy ich od soneczne
go skwaru! Ponad gowami ich uno
siy si roje rnobarwnego ptactwa,
napeniajc sodkim wiergotom po
wietrze, w oddali cicho szumia Ku
fra t... A oni, zapatrzeni w siebie,
upojeni mioci, olnieni przepychem
tego wiata, ktry Bg dla nich stwo
rzy, nili na jawie sen o przyszom
szczciu.

Kochasz?pytaa Kwa.
Kochamodpowiada tulc j
do swych piersi.
1 bdziesz kocha wiecznie?
Wiecznie... wiecznie!..
No to pocauj.
Gdzie?
Tu!
Adam nachyla usta i caowa.
Byo lak rozkosznie gorco. W od
dali cicho szumiaa rzeka. Czasami
z gstwy drzew wysuwa si na po
lank lew, wypeza krokodyl, wdru
jcy z Tygru do Kufra tu Kwa ze
miechem ncia ku sobie zwierzta,
a one pokornie lizay jej rce.
Potom znowu chylia si ku Ada
mowi.
Kochasz?
Kochamodpowiada obejmu
jc j namitnym uciskiem.
A jak mu damy na imi?
Nie wiem... Wymyl jakie.
Gdyby tak Kain? Podoba ci
si'.'
Kain... Kain!.. Jakie cudne
imi... O Kwo, takiej kobiety, jak ty,
nie bdzie nigdy na wiecie.
No to pocauj!
Adam nachyla si i caowa.
I znowu zapanowao milczenie. Byo
im tak nieskoczenie dobrze... tak...
tak... prawdziwie rajsko. Kecz czar
prys.
15

Bajka.

Archanio sta u wrt Raju, nie

ruchomy jak posg, z ognistym mie
czem w doni i gronie rozglda si
dookoa.
Szuka nas szepn Adam.
Szukapowtrzya jak echo
Kwa. Trzeba-by moe wyj i do
wiedzie si, czego chce.
Pewno o to przeklte jabko
chodzimrukn zgnbionym gosem
Adam.
Moe... Id, porozmawiaj z nim.
Ale Adam nie mia ochoty wychodzi.
Nie... niezawoaza nic
w wiecie to ju ty musisz i, ty
mu daleko lepiej potrafisz wszystko
wytlomaczy.
Ja przecie nie mog mu si
tak pokaza sykna niecierpliwie
Kwa.Musiaabym si ogarn.
Maonek spojrza na ni.
Prawda, wyszepta smut
no...Rozpu wosy, albo... wiesz co?..
Tryumfalny umiech rozjani mu
twarz. Szybko urwa duy li z ro
sncego obok figowego drzewa i po
dajc go onie rzek:
Masz, to ci najzupeniej wy
starczy.
Posprzeczali si jeszcze przez
kilka chwil i wreszcie postanowili
wyj razem.
Ani zy, ani skargi, ani baga
nia nie pomogy. Archanio by nia-

wzruszony i nio chcia nawet sucha

zrozpaczonego stada. Na wszystkie
tmaczenia i wykrty odpowiada niezmiennem precz", wskazujc mie
czem ognistym rozwarte wrota Raju.
I wreszcie musieli ustpi.
Poszli przed siebie, nie wiedzc
ani dokd ad, ani po co. Ostro ga
zy pustyni kaleczyy im nogi. Cza
sem ogldali si za siebie i wwczas
w krwawej unie zachodzcego so
ca widzieli wierzchoki drzew rajskich
i majaczya im si jeszcze w oddali
brama z masy perowoj, zamknita
przed niemi na wieki.
Szli w milczeniu.

zgodzi si na odbycie w uniwersytecie

wiecu w sprawie uznania jzyka ruskie
go, jako urzdowego i poniewa nie po
zwoli, aby deputaeya studentw, przy
bywajca do niego w charakterze urz
dowym, przemawiaa po rusku. Ukra
icy" odpowiedzieli na to we waciwy
sobie sposb. Wywalili przemoc drzwi
do jednej z sal wykadowych, i powybi
jawszy w niej szyby, zni
szczywszy przewody ga
zowe i lampy i zabary
kadowawszy si awkami,

odbyli narad wiecowa.

Nazajutrz przybyli uzbro

jeni w kije i sprowoko
wali brutalni awantur.
Midzy polskimi i ruski
mi studentami wywizaa
si w kurytarzach uni
wersyteckich
dwugodzin
Nagle Kwa z gonym paczem
na bjka, zakoczona ro
upada na ziemi, Adam poczu, e
zlewem krwi. Rusini tu
od tej chwili mio jej bdzie dl i
kli w-rd tego szyby i lam
py, rzucajc odamkami
niego najwyszem szczciem a zy
szka
na przeciwnikw.
najcisz trosk. ! rzuci si ku
Z sal po wynoszono awki
niej przeraony na pomoc.
i inne sprzty i ustawio
Co ci to dziecko?
no cztery barykady, siOna jednak odepchna go od . gajce prawie pod sufit.
Tu, wrd oguszajcej
siebie gwatownie.
wrzawy, toczya si walka na pici
Odejd, idyoto,krzykna, za i kije, a barykady to rosy, to zmniej
lewajc si zami.To przez ciebie
szay si na przemian. Niesyszanym
tym scenom pooya wreszcie kres instao si to cao nieszczcie. Adam
terweneya profesorw i obie walczce
oniemia. Po kilku chwilach dopie
strony zgodziy si opuci plac boju.
ro odezwa si drcym gosem.
Pogotowie ratunkowe, ktre si wrd
Jakto przezemnio?.. Przecie
tego zjawio, udzielio pomocy kilkunas
tu powaniej rannym. Wntrze wszech
ty kazaa mi zerwa i je jabko.
nicy przedstawiao opakany widok. Po
Kwa rozpaczliwie zaamaa rce.
doga zlana wod, gdy zapanicy po
Ja., ja!..krzykna, podnoszc sugiwali si hydrantami poarnemi, i za
si z ziemi.Ale ty moge si do sypana szkem i kawaami drzewa, ktre

myle przecie, co z togo wyniknie

i przestrzedz mi... Och co za nie
doga.
Ale najdrosza...
Odejd!., krzyczaa, nie dajc
mu zbliy si do siebie. adnego
bd miaa z ciebie opiekuna!.. Jeden,
jedyny mczyzna na caej kuli ziem
skiej i eby by tak gupi!..
Zacza paka spazmatycznie.
Adam nic ju nie odpowiedzia.
Usiad na kamieniu, ukry twarz w do
niach i zacz rozpamitywa sw
win.
Prawda, wszak by mczyzn.

W )dzi mierz Perzynski.

V
Zaburzenia na uniwersytecie
lwowskim.
Modzie ukraiska", urzdzia no
wy atak na polsko uniwersytetu lwow
skiego. Tym razem rzecz przybraa skan
daliczny charakter. Powybijano szyby,
poniszczono sprz;ty szkolne i stoczono
krwaw bjk na kije. Normalny tok
nauki zakcony .zosta powaniej,' ni
przed dwoma aty, gdy studenci rusini
manifestacyjnie opucili mury uniwersy
tetu, nie mogc si pogodzi z jego pol
skoci.
Zaburzenia wyniky z dwch powo
dw: poniewa rektor prof. Gluziski nie

prze zupenie jzyk polski. Zrozumiaa

i uzasadniona staa si wobec tego po

zorna pedanterya senatu uniwersyteckie
go i rektora w przestrzeganiu, aby w urz
dowych stosunkachnawet, gdy chodzi
tylko o przemwienie deputacyi modzie
y uywano jedynie jzyka polskiego.
Wobec nielojalnych nawskro i wrogich
intcncyj rusinw, musz by salwowane

Jct"

Bjka

"

na korytarzach uniwersyteckich.

nawet pozory, ktrych w odmiennych wa

runkach z pewnoci by nie przestrze
gano, musi by odrzucone wszystko, coby w dalszym rozwoju wypadkw mogo
by uyte jako bro przeciw polskiemu
charakterowi szkoy, okupionemu tylu
ofiarami w przeszoci. Gdyby, w myl
ycze modziey ruskiej, uznano jzyk
ruski za rwno uprawiony w urzdowaniu
uniwersyteckiem, byby to precedens nie
bezpieczny, prowadzcy do jeszcze gor
szych zawika i do otwartego atakowa
nia polskoci, tej placwki naukowej. Je
dyny, obok starej ja
gielloskiej
uczelni,
uniwersytet polski jest
instytucy zbyt donio
s dla rozwoju kultu
ry nas. ej, aby wolno
byo n a r a a jego
przysz o, ustpu j c
przed naporem wyra
nej zej woli.
1 dlatego postpo
wanie senatu uniwer
syteckiego spotyka si
z jednomylnem uzna
niem ogu.

Lubicz
Po zniesieniu barykad.

suyy za pociski. Tablice pozrywane,

lampy potuczone, katedry poamane.
Wrd modziey i w miecie panuje
silne wzburzenie. Wadze wdroyy ener
giczne ledztwo.
To sprawy trwa od szeregu lat. Uni
wersytet lwowski, ktremu po dugim
okresie panowania niemczyzny w Galieyi
przywrcono w r. 1870 dawny polski
charakter, jest zdobycz narodow pol
ska, wywalczon wysikiem kilku poko
le. Znajduje si w miecie polskiem
od wielu wiekw'i odpowiada istotnym,
nie urojony potrzebom kulturalnym pol
skiego spoeczestwa. Rusini zapragnli
mie rwnie uniwersytet we Lwowie.
Nikt im nie przeszkadza stara si o lo.
Mog domaga si od rzdu, aby im po
trzebn instytucy utworzy. Tego atoli
nie czyni. Natomiast pragn zrusrezenia wszechnicy polskiej i w myl tej
chtki usiuj'} czyni stopniowe wyomy
w jego charakterze dzisiejszym, aby
z czasem, osignwszy w murach jego
rwnouprawnienia dla swego jzyka, wy
10

Bajeczki.
i.
Ciy si raz gupota zc zoci na sowa:
Ktra zc dwch ludzkoci dokuczliwiej
szkodzi.
Wszed rozum i rzek krtko:
Daremna rozmowa,
Zo gr, bo zarazem gupoty
dowodzi."

II
Gonia zawi talenti wpada, do jamy,
Chwycia w niej gar gliny i talent
w pysk trzanie;
Szed reporter, zobaczy.... napisa
reklamy:
Z tej gliny talentowi posg lepi wanie ..

Ida Pile cha.

Na naszych wystawach.
W salonie. Krywulta wystawi
Antoni P i o t r o w s k i c y k l n o w y c h o b r a
zw. S to rzeczy w dwch rodzajach,
jakie uprawia ten artysta, jedne: ba
jecznemistyczne drugie wprowa
dzaj nas w wiat realnyrzeczywisty.
Straszy sen". Naga kobieta ley
z dwoma# n i e m o w l t a m i d u s z o n e m i
i magnetyzowanemi przez potworne
wegady osobliwo... symboliczne!!
Szkoda, o artysta nazbyt real
nie traktowa te potwory; troch wi
cej stylu" powiedziabym, stylu he
raldycznego" do tej sceny i myli,
Z salonu Kr

Piotiuykl.

Z salonu Krywulta.

Antoni Piotrowski.

najlepiej by wyraao, symbolizowa.)

idee autora.
Czarno-te" kolory
tych bestyi wicej naleao podkreli.
Jestto sprzeczno wizyi z real
noci;!, s y m b o l , s a t y r a , w s z y s t k o to
silniej daoby si wyzyska... tak przy
najmniej jak by ww. A jezioro
z t y l u , c z y to Goplo'.'.' Z a c z a r o w a n a
krlewna". W purpurze i koronie sie
dzi i z o t e w o s y o k r y y j e j p i k n e
r a m i o n a i c z u j e s i w s t r a s z n e j nie
w o l i . T o i d e a k r l o w a " , bo c i g l e
tu, tu jaki w promykach i mgach
zasnuy,straszliwy zwierzczyha nani,
i wida ap okropnniedwiedzi...
Piotrowski jest przedewszystkiem
rysownikiem, tam gdzie rysunek zu
penie w y s t a r c z a , j a k
naprzyl-lad
w obrazie Wieczny odpoczynek", tam
z u p e n i e s y t u a c y a s i t u m a c z y od
razuto samo Sprzeda branek"
a znw Ogniki", jeli nie s illustracy do pewnej legendy, musz

Antoni Piotrowski.

pozosta rebusom? Bar

dzo dobrym jest Auto
portret". Jest w nim
z a m a s z y s t o , y c i e , ro
zum w tej energicznej
twarzy; wida, e tam
m y l s i e d z i pod t y m k a
peluszem, jak kaszkiet
onierski na bakier wsa
dzonym. Jeniec szwedz
k i " to j a k b y y w c e m
z Sienkiewicza Potopu,
dobre i ywe; mniej za
to ud a l n e m j o s t Poe
g n a n i e " z n w b a r w a , ton
o d b i e r a j n a s t r j t e j s ce
nie; z a m a o rozkocha
nia w t e m co w i d z i m y
n a ptnie.
S z k o a Ziemia 1'1ska" inaczej Szkoa
ziemi M a z o w i e c k iej"
wprowadzia w zakres
swego szkolnego progra
m u n o w o " d o t d nie
s p o t y k a n w s z k o a c h fi
lologicznych. Oto w z o
r e m uczelni f r a n c u s k i c h ,

Straszny sen"

przyja w zakres nauk wykadowych

s z t u k ! ! Mianowicie: s z t u k m o d e l o w a
n i a z n a t u r y " . J e s t t o m y l w y b o r n a , dos k on a a m e t od a p og d o w a . N a u c z y ci elom j e s t z n a n y c h l u b n i e a r t y s t a r z e
biarz pan Czesaw Makowski, autor
p r o f i l w " i t y l e s y m p a t y c z n e g o pom
nika Dygasiskiego.
T o w a r z y s t w o Z a c h t y d a o no
wo ciekaw, pierwszy zapewne raz
w P o l s c e n a t a k m i a r p o j t e i prze
p r o w a d z o n e u m e b l o w a n i e c a e j kom
n a t y w t a k z w a n y m s t y l u Zako
p i a s k i m " . W i d z i m y tu o l b r z y m i kre
d e n s , w i e l k i s t , k r z e s a , d r z w i , so
s r b " w s z y s t k o p o k r y t e z n a n e m i mo
tywami ornamentyki
podhalaskiej.
Meble te bardzo dobrze wykonane,
w doskonaym materyalez akuratnoci przynoszc
prawdziwy za
szczyt tak architekcie Antoniemu Por
czyskiemu, jak fabryce Karmaskieg o i S z e w c z y k o w s k i e g o . C a y ten
niezwyky komplet przeznaczony jest
d o p a a c u hi'. P r z e z d z i c c k i e g o w P a
luszkach.

W ad. W.

Autoportret.

55lt

(Ztficin zak ful. J. GuUz)

17

Z wystawy w Zachcia.

Kredens w stylu zakopiaskim.

Lutek ma dzie
szczliwy...
ego dnia Lulkowi do
brze sir; zaczo od
samego rana. Od samiusiekiego. Prze
spa si u ciotki.
Ani si tego by spo
dziewa.'Zaszed tam
zupenij tak sobie, o niczem nie my
lcy. Po drodze mu byo. Kiedy
mija bram, tyle mu znajom, nogi
skrciy na prawo, z ulicy przez furtk.
No, i ju. Wszed potem do stancyi,
bo niczego sig nie ba i byo mu wszy
stko jedno.
Wiedzia, o go ciotka wypdzi.
Wiedzia te, o cinio on na to
ciotce sowo, od ktrego jej wtroba
si troszeczk poruszy. No, i ju.
Wszed. .
A tu ciotka do niego sodziutkim
gosom:
A co, Lutu, przenocowa
przyszede?
Odrazu zmiarkowa, o i kolacy
ma ci gotow,jakby znalaz dziesi
tk pomidzy kamieniami ulicy.
Powiedzia te odrazu:
Godnym, cioc u, jak ten pies.
Ciotka pokiwaa gow.
Siadaje powiada.
Lutek rozglda si po izbie.
Uhupowiadatu ci mrz.
Mrozu nie ma. Rura blaszana
mocno grzeje akurat. Ale z kadego
kta, a piszczy bieda.
Ciotka al oliwie mwi mu:
Zniszczelimy do cna. Bez te
strejki. Zastawiao si i zastawiao,
a kiedy ju, zdawao si, koniec bie
dy wyjrza, wzili mi starego na Pa
wiak.
Westchna.
To najgorsza.
Lutek nie bardzo prdkie ma
serce do alu. Jemu jeszcze gorzej
ni na Pawiaku. Ale e on nic sobie
z togo nie robi.
Lecz smutn min uczyni.
Juci przytakuje.
A myli sobio:
- Dostan co woy do gby,
czy nie...
Bo mu po tom opowiadaniu ciotki kolacya staa si mniej pewna.
Ale przysza oto Andzia.
Z roboty? pyta j.
- Juci. A ty co?
A nic.
Co robisz?
Gazety sprzedaj.
Dobrze ci to?
Pi! jakby wiedziaa! tylko
mi si strasznie je chce.
I tak oto i kolacy dosta,razem
j zjedli. I przy stoloniby wielki

Lute!< mdrego udaje.'

pan. I gorcjak sam hrabia. Kartollo okraszone kwaterk mleka.

I przespa si, majc poduszk
pod gow.
Nazajutrz rano myli sobie: wy
pdzia, bo wypdzia, to prawda, alo
tak za nie jest. Trzeba tu zaglda
czciej. Mam ci gospod.
W rk calujo i ciotk i Andzi.
Myli przytem, o moe i nia
danie dostanie.
Ciotce co si w nocy w palec
zrobio. Skary si, e spucho.
Lutek mdrego udaje.
Poka ciotka.
Oglda palec niby
doktr.
l'! wsad ciotka
w gorc wod i ju...
Andzia si miejo.
Taki mdrala...
Dali mu jeszcze ka
waek chleba.
No, czas do ro
boty mwi - wal...
Ma z wczorajszego
dwie gazety. Sprzedaby
moe sprzeda wczoraj,
gdyby bardzo si stara.
Ale mu si stara bardzo
nie chciao. Wyrzuci jo
trzeba i cztery grosze
licho wzio. Ale Lulek
ma ca zotwk w kieszeni. Wic
o czworaka ju nie dba. Taki jest.
Do zobaczenia mwi.
Alo od progu wraca.
Chce ciotka to gazot dam.
Niech ciotka sobie poczyta. Okrutne
ciekawoci w nich stoj.
To e by je ^sprzedam
wi ciotka.
Ale wida, eby g.".zety chtnie
wzia. O ciekawoci jej nie idzie. Ma
do ciekawoci we wasnej stancyi.
Ale na wiee pki by si przyday, tak
18

te:az bo smutno, od czasu jak si

wyprzedali...
Macic wola Lulek
1 rzuca papiery ciotce na kolana.
Cwaniak jeden... 1
Tak mu si dzie zacz.
Wyszed na ulic.
I ciepo dzi nawet powia
da sobie.
Jakby znowu mu si poszczci
o. W instynktownem poczuciu spra
wiedliwoci wydaje mu si, o w dniu
w ktrym oil niepamitnych czasw
przespa si na podusz
ce i od rana zjad co
mogoby by ju sobie
i zimno.
Leci wprost do dru
karni.
Spni si troch.
Na podwrzu ju
chopaki wal ze wieemi numerami i miej
si z Lulka.
Jeden nawet rzuca
mu:
Frajer!
Lutek mierzy go
wzrokiem pogardliwym.
I myli sobie:
Draniu jeden, a
Frajer!
spao ty dzi na po
duszce!. .
Polecieli. Nie obejrzeli si. Ale
na ulicy nie krzycz z caych sil jak
dawniej. Stan wojenny. Sprzedawa
pism nie wolno. Ale sprzedaj. Bo
co a zdycha ma by wolno?!
Lutek mespieszcy si kupujo
numery. Niospieszcy si chowa je
pod kamizelk. Niespieszcy si na
ulic wyazi.
Nio dga go dzi jako w sobie,
jak zwykle Ju jad.
1 jako z gry na innych cho
pakw patrzy.

To mu nio przeszkadza pracowa.

Lutek sprytny jest. Umie sprze
dawa. Zna ci ulic, jak jaki maj
ster. Spojrzy na przechodzc osob
i ju wie, czy przechodzca osoba
moe kupi kuryera, czy nio. Tak,
po ubraniu, po twarzy poznaje; zre
szt sam nie wic po czom, ale. poznaje. I .dobrze mu z tein.
Inne chopaki mu zazdroszcz.
Powiadaj:
On sprzedaje na upatrzonego.
Staraj si sami upatrzy. Ale
puszcz kogo, a Lutek do niego przy
staje, jak raz, i sprzeda mu kuryerka.
Wtedy
patrzy
na chopakw przymruonemi oczami i
S
@F5""
n K ') w i :
Trza mie
nos, frajery...
Sprzedaje te po
swojemu. Przysuwa
si do przechodzcej
osoby i idzie z ni
kilkanacie krokw.
Mam wiee
go kuryera mwi
jakby nieznacznie
czy da?
A rce trzyma
w kieszeni.
I nie naprzyksza
si. Wio, e to si
na nic nie przyda.
Nie ebrze. To take
na nic. Idzie tylko
Zdjcu i objcktyivcm
sobie tyle czasu, ile
potrzeba aby przechodzca osoba si
namylia. Potem odstpuje.
W ten sposb umie sprzeda' ku
ryera pod samym nosem burego.
Cwaniak jest Lutek. Naley on
do tych istot, ktre mog. raz jeden
wpa tylko. Co prawda ten raz je
den wpad zdrowo. Potukli go kol
bami, tak, e przez dwa tygodnie
chodzi niby pokraka. Chopaki, spotkawszy go, przez p poamanego
patrzyli na pytajco, ale e min
mia zawsze .jurn, wic sir z niego
namiewali.
Co ci to'.'!woali mu.
Myla te przez te dwa tygo
dnie, e ju zdechnie z godu i zi
mna. Ale wytrzyma i to 1 jeszcze
n a u c z y si' r o z u m u .

Nazywa si to w guziki. Ale gra

miedziakami. I o miedziaki.
eby lo Lutkowi tak szo w te
guziki, jak mu nio idzie, co byby za
bogacz. A tak, to sobij nawet nowej
c z a p k i k u p i n i o m o e , c h o oil j a k
dawna to uoy sobiejw gowie. Ma
najgorsz
czapk rd wszystkich
chopakw.
Dzi dzi jako dzie szczli
wy dla Lulka.
Wygra. Nie wielo. Czworaka.
Ale jak na takiego co zawsze prze
grywa i to nie le. A potem
to po
cztek. A kady pocztek jest trudny.

jak maszyna kuryorka wyrzuca. Fyrtfyrt-fyrt. Okiem nie zdysz, brachu,

mrugn, a ju kuryerek gotw. I le
y sfalcowany na dwoje. A maszyna
nawet ci policzya sama. Mechanik
jeno zerkuje na tabliczk, w ktrej
numery cigle skacz i ju wio, ile
tysicy numerw wypucia maszyna.
Co do jednego. Taka ci jucha mdra.
Pyta raz czy niemcy tak ma
szyn zrobiy.
A chopak, ktry samemu me
chanikowi przynosi zawsze serdelki
odrzenika, powiedzia mu e i niem
cy na tak mdr maszyn s za
gupie; anglikw sa
mych na to a trzeba.
Dzi jednak Lu
tek i do maszyny
nie moe. Nie wpu
szczaj. chopakw.
1 oj s i . S t a n w o j e n n y
Wasa si wic
do pitej tu i tam.
Wreszcie idzie
po kurjerka.
Chopaki, ktro
czekaj na wiee nu
mery, miej si do
niego z uciech.
Wisz... Nowa
bomba...
Eh?!
Jak Boga ko
cham...
i tezy im si wie
c. Kurjerek bdzie
dzi szed
znowu.
Fosa.
Nazywa si to w guziki. Ale gra miedziakami. I o miedziaki.
Jak woda.
Kupuje sobie za caego czwora
Lutek kalkuluje:
ka cukierkw w sklepiku.
eby to ja'najwicej kupi...
Woli to jak papierosy.
A i tu trzeba si bra na kaway.
Ulica zostawia w chopaku jesz
Kurjerek kupuj ludzie istotnie.
cze jakie dbo dziecka, jak poar
Ila, wyrywaj sobie. Nastarczy le
niszczcy pozostawia czasem kawaek
dwie mona.
muru, nie rozsypawszy go na gruzy.
T o ci d z i e . . .
To by mu nawet bardzo prze
szkadzao rd chopakw, w ktrych
dziecka ani kawaka nie byo ju od
dziesitego dwunastego roku ycia.
Ale by cwaniik. Nie dawa si.
Zjad cukierki.
Teraz to najgorsza pora. Nie
wiadomo co robi, liawniej chodzi
na podwrze drukarni. Znowu troch
w guziki si pobawi. Pot 'in patrzy

0, i dzi. Niema dziesitej, a Lu

tek ranne gazety sprzeda. Zarobi
prawie dwudziestaka.
I wolny jest a do pokazania
si gazet wieczornych.
Wic .naprzd obiad: p funta
chleba i wier funta wdzonki.
Poteminna praca. W guziki.
Lutek ma party stal. Od mie
sica ju to samo kko chopakw
zbiera si w bocznej uliczce, gdzie
ruchu nie wielo ijazda.

Janie pan kupi.

19

Bardzo ciekawy.

Oblicza Lutok swoj kas pod

wieczr. Ma dwa zote groszy dzie
si. Zotwk mia, czworaka wy
gra, reszta to zarobek.
Chuchn w gar miedziakw
radonie i do rzenika wali
Dwa serdeljanse po trojaku
i pwierci kiszki!
Dzi sobie nie ma co aowa.
Potem, dogryzajc chleba, idzie
pod okopy, na nocleg. Pod jednym
parkanom, przy skadzie wgla, jet.t
ci hotel jak si patrzy.
Oho, Jziek i Maciek ju s.
Jezde?pytaj Lutka
Jezdemodpowiada.
Skrzywieni s i do parkanu przy
cinici.
C wy takio frybcrskie mi
ny macie?pyta Lutek.
Opowiadaj mu przygody dnia.
liury zapa ich, odebra kurjery i po
dar. Jziek mu si na sucho wy
lizn. Ale Maciek oberwa po uchu.
A obaj wpakowali w kurjery, co mieli.
Po par groszy im nawet niezostao.
Ale oto kto idzie ku nim.
Waek nie Waek?!
Waek jeno ma ci takio nowo
palito, jakby prosto ze sklepu.
.Janie pan kupi, bardzo cieka
wy proponuje mu ze miechem Lutek.
Walok naprawd do niepoznania
si zmieni. I buty ma nowe. 1 chu
stk niebiesk na szyi. 1 jeszcze umy
ty ciily.
Ho! ho! wielki panmwi Lutek.
Waek do nich;
No, chopcy, mam dla was
robot.
Zaczyna im co perswadowa.
- Co? na grand'.'woa Lutek.
Waek rczy, e to na pewniaka.
Lutek nie ma ochoty zodziej
skiego rzemiosa rozpocz, potrze
by nie ma. Peno miedziakw w kie
szeni. Czego chcie wicej.
Jziek i Maciek wstali. Przy
suchuj si Wakowi. Oni nie ma
j ani grosza. Bury im odebra kur
jery i podar.
A Waek marszczy si, prze
konywa, uderza pici w desk pier
siow, a dzwoni:
Na pewniaka, jak rany bo
skie kocham.
IV. Kosiakieivics.

Ze wsi.
Ubezpieczenia drobnej wasnoci
ziemskiej.
Dotychczas drobna wasno ziemska
nie bya ubezpieczan od ognia, ponie
wa Towarzystwa asekuracyjne nie wi
dziay, czyli raczej nie chciay widzie
w tein dostatecznej gwarancyi dla siebie.
Pierwsze Warszawskie Tow. Ubezpie
cze od ognia", przekonawszy si, e
w kraju naszym liczba wocian, zasu
gujc ze wszech miar na zaufanie, po

Obrazek przedstawia chwil, kiedy do zarzdu Spki Mazowieckiej" przyniesiono prby

nasion zboowych, ktro czonkowie zarzdu w obecnoci stowarzyszonych pilnie badaj.

Delegat Warsz. Tow. Ubezpiecze, przybywszy na wie, spisuje deklaracy wocianina,

ubezpieczajcego swj dobytek od ognia.

wiksza sio z kadym rokiem, otworzyo

u siebie osobny oddzia ubczbiecze wo
ciaskich pod nazw: Grupa drobnej
wasnoci rolnej". W grupie tej ubez
pieczy mona na dostpnych warun
kach
nastpujce
przedmioty:
zboe
(w ziarnic i somie), pasz, inwentarze
ywe, narzdzia i porzdki rolnicze, oraz
wszelkie sprzty domowe. Grupa, zao
ona w roku przeszym, liczy ju dzi
kilka tysicy wocian, ubezpieczonych
na zasadzie wzajemnoci.Dzi jest, rze
cz niewtpliw, e oddzia ubezpiecze
wociaskich rozwija si bdzie coraz
szerzej, zapobiegajc obecnym stratom
bezpowrotnym, jakie sprawiay corocznie
poary wrd
wocian. Rozszerzanie
przekonania o koniecznoci ubezpiecze
nia si jest objawem
pocieszajcym
a ekonomicznie nader podanym ze
wzgldu na dobrobyt caego kraju, tak
silnie z dobrobytem maej wasnoci zwi
zany.
Spka Mazowiecka.
Przed trzema laty utworzono stowa
rzyszenie pod powysz nazw w pow.
grjeckim. Stowarzyszenie to jest' sp
k, zawizan z inieyatywy wocian sa
mych, najpierw w celu uatwienia sprze
day i : a ku pu zboa, zaspakajania gw
nych potrzeb rolniczych, a potem w na
20

!>
r

stpstwie, aby uprawa roli i chw in

wentarza daway jak najwysze rezulta
ty. W Grze Kalwaryi zaoono sklep
stowarzyszenia, dajcy dzi ju dobre re
zultaty, pod zarzdem pp. Wacawa Borzuchowskiego i Mroziaka. Kasyerem
spki jest p. Cielak, sekretarzem p. St.
Gocawski. Prezydujcym jest p. Micha
Daszewski z Brzumina.

Kandydaci na posw.
Kandydat NQ 3.
Potrafi'zawsze i ad rem,
Zna skrytki dusz i jamki
I stale w calem yciu swem
U paskiej wisia klamki.
W myli mu nie postanie bunt
Do sporw nie je.st prdki,
W gowie ma... mniejsza! bowiem grunt
To plecy i kark gitki.
e z urn wyborczych zyska prym,
To obaw w nim nie wznieca,
Nie darmo przecie w celu tym
Sam hrabia go poleca.
Bqdzie gi plecy,, schyla, kark,
Bo na to on je nosi,
1 gdy i bqdzie w Dumie targ,
Napiwek nam wyprosi.

Ant. Orowski.

Z Krakowa.
Racawice" Chemoskiego.
0 wicie. Na niebie zapalaj s i
pierwsze, indie jeszcze, rowe blaski
zorzy, Krajobraz racawicki pawi si
w sinawej, j a k dym, mgle wczesnego
poranku, ktra zaciela dalek lini nie
boskonu i senn, leniw smug rozlewa
s i po niezmierzonych obszarach, Ziemia
oddycha surow woni wczesnej wiosny
polskiej. Na mrocznem, szarem tle g
bi, j a k ma,jaki, r y s u j si konne posta
cie oficerw Ko ciuszkowskich o ywych,
penych ruchu konturach. A na pierw
szym planie cay an gw chopskich,
gw pochylonych w cichej-, skupionej
modlitwie, i lns kos, po ktrych tego sa
mego dnia jeszcze spynie gorca f; Li
krwi ludzkiej.
Scena to przed bitw racawick.
Te zmartwiae w zamodleniu chopy,
te brzeszczoty pochylone, a ujte twardcmi domi, przypominaj niezatarty
nigdy obraz z trzeciego aktu Wesela".
Ale na zewntrznem podobiestwie ko
czy si. Tu niema niemocy czynu. Wie
my, i po tej chwili skupionego oczeki
wania nastpi niebawem huragan walki,
w ktrej ludzie stan si olbrzymami.
Czujemy to, spogldajc po twarzach
modlcych s i boli terw. Chopi klcz
szeregami, majestaty c n i e spokojni, j a k
w kociele wiejskim podczas mszynicdzielnej. Ufno, wiara w powodzenie zamicr'onego czynu pooyy na czoach ich
uroczysty swj pocaunek. Tylko mnichkapelan obozowy ukry twarz w doni ich.
Tylko jeden kosynier porzuci! bro na
ziemi i gow bije kornie przed Bogiem.
Cala pozost l a reszta wieci pogod.
Dobosz gotuje, zda si, palce do pobud
ki. S t a r y chop krakowski dziorzy krzep
ko sztandar z Maryj, a wdzie powie
wa drugi i trzeci i czwarty. Obs/.ywki
krakowskie n a sukni .nacli i czapki cinite o ziem na zielon ru czerwieni
si niby maki polne. Zreszt ton szary
prze-ania obraz, s z a r a w y cie kadzie
si na twarzach, szarzej sukmany biae,
a wit perowy opywa ludzi i przyrod.
Dziwny czar bije od ostatniego dzie
l Chemoskiego. Oko polskie doznaje
czego wicej, ni czysto estetycznej
rozkoszy, g d y rozciela si przed nieni
widok tego wojska chopskiego, zamyka
jcego wielki okres dziejowy narodu, te
go wojska, co egna s t a r historyczn
Polsk, rozpadajc si w gruz pod brze
mieniem win i grzechw, a witajcego
uroczyst modlitw now, odradzajc
si, idc na stuletnie cierpienia i boje.
Tote pielgrzymki tumne, odbywajce s i
do salonu krakowskiego Koa 1 iterackic-

Chemoski.

go, gdzie Racawice" na krtko wysta

wione zostay przed odesaniem do Wied
nia, inny maj zgoa charakter, ni zwy
kle odwiedziny salonu sztuki, a w skrom
nym lokalu Kola panuje prawie kociel
ny nastrj.

Ant. Cli.

W kraju Jotyszw.

Wojsko przetrzsa lasy, poszukujc powstacw.

Anna Karstin
i Piotr Barows!<i,
przywdzcy

tewskiego ruchu
rewolucyjnego,
pod

stra

pie

choty mary
narki.

Z tygodnia na tydzie.
Nie pamitam w ktrem pimie
wesolem czytaem l a k i dowcip: Pan
liii d a j e w p o s a g u z a crk tylko
koncesy n a pismo?! Oli! j a mylaem,
e dostan cho s t o r u b l i . " J e s t nie
co c h a r a k t e r y s t y k i w t y m arcie.
Istotnie d z i koncesva na nowe pismo
w a r t a j e s t tyle, ile k o s z t u j marki,
w y m a g a l n e od podania.
A rok temu jeszcze?
P r a w o w y d a w a n i a nowego pisma
posiadao s w o j biec,
kupieck normaln ce
n, dochodzc do kilku
a n a w e t k i l k u n a s t u se
tek rubli.
A l a t temu dzie
si, za j a n k u l i o w s k i c h
c z a s w , dobra .konce
s v a " , inaczej posiadaj
ca obszerny program,
w a r t a bya n a w e t kil
k a tysicy.

(Portret L. Wyczkowskiego).

Iu to, doprawdy,
ludzi fatygowao s i ,
zanim otrzymae, oby
w a t e l u , koncesy lub,
co byo o wiele, w i e l e
czstsze,odmow... T r z y

wadzo m u s i a y zoy o tobie dobr

opini. Poicya, o nie j e s t e winien
z a przetrzymany p a s p o r t ; a n d a r m e r y a , e w cytadeli n i e siedzia; i kanc e l a r y a jeneral-gubcrnatora, e s k u
tkiem zaoenia t e g o p i s m a , n i e uczy
ni s i dziura w niebie. To w s z y s t k o
s z l o dopiero do g w n e g o z a r z d u
p r a s y , g d z i e naleao s i pozna
n.i grzecznoci. 1 wreszcio s a m pan
minister s p r a w w e w n t r z n y c h m u s i a
przez wasnorczny podpis pozwoli nie
dowiadczonemu idealicie z r u j n o w a
s i na interesie, k t r y cay w i a t
kupiecki traktowa z n i e u k r y w a n po
gard.
Dzi te rzeczy z a a t w i a j sit;
p r a w i e e od rki.
Mamy te powd p i s m nowych.
A z w a s z c z a nowych tytuw. Co pe
wien c z a s dzienniki d r u k u j l i s t nowoudzielonych koncesyi i j e s t to wa
n i e r u b r y k a w p i m i e najmniej czy
tana.
By czas,- n i e d a w n o o n a w y
puszczeniu nowego pisma mona byo
odrazu zrobi troch g r o s i w a p r z y
p i e r w s z y m numerze. Tylko przy pier
w s z y m . Drugiego j u n i k t do rki
b r a nie chcia. 1 rozmaici drobniutcy
spekuloncikowio rzucili s ! n a ten
proceder, niby s t a d o j a s t r z b i n a tyl
ko co w y k l u t e z j a j k a kurcztko.
Starczyo im to na jedno danie; i to
s k p o . A obrzydzili ludziom nowe pi
s m a do gruntownie.
Normalny czytelnik w a r s z a w s k i ,
s y s z c nowy tytu w y w o y w a n y przez
chopakw n a ulicy, m y l i z a r a z :
Oho! pewno j e s t to nowy
kawa.
A to nie z a w s z e j e s t nowy ka
wa. C z a s e m z nowym tytuem | is m a w i e s i duo dobrych chci,
i zapau, i nieraz pomysowoci na
w e t . J e s t to niejako d r u g i e poko
l e n i e " , ktre r z u c a s i na to, co s i
w y d a j e by a t w zdobycz. Pierw
s z e byli to spekulanci. D r u g i e s
to iluzyonici.
Te obie k a t e g o r y e
maj jedn cech wspln, popeniaj
pewien bd, ten s a m : W y d a j e im si,
e publiczno j e s t bez m i a r y n a i w n .
Gdyby pogadali ci nowi wyda
wcy i redaktorzy z j a k i m s t i r y m
i w y t r a w n i e j s z y m wilkiem papiero
w y m , powiedziaby im:
Moi [ n a i w n i , pismo s i nic
improwizuje. J e s t to przedsiwzicie,
na ktre potrzeba kapitau i w a r s z t a t ,
do prowadzenia ktrego potrzeba za
wodowcw. Pienidzy i ludzi...
Zreszt ci idealici z a p y t u j cza
sem s t a r y c h w i l k w redakcyjnych
o rad. 1 d o s t a j j . No, i m a s i
rozumie, ani m y l j e j sucha.
Mj przyjaciel, Stacho, w r c i w s z y
w c z o r a j z e szkoy, s i g n do torni
s t r a i podajc mi .jaki k a w a papie
r u , rzeki z tryumfem:

 I my wydajemy pismo.
Bior w rk. Ucze". I, prosz
ja kogo, numer ju trzeci.
Przechodzilimy t febr i my,
prawda czytelniku? Niej podpisany
wydawaj naprzykad pismo pod tytu
em Ambaras".. Wyszed go jeden
tylko numer. Ale za to pismo byo
humorystyczne, jak o tein wiadczy
napis pod tytuom. Dlaczego przy
szo mi do gowy wydawa pismo
mianowicie humorystyczne? Lej nam
nie byo, anieli kolegom mojego przy
jaciela Stacha. Ba, tysice razy go
rzej, bo szkoa polska wchodzia wte
dy w ponuro pieko rusyfikacyi, z kt
rego dzi wanie tylko co wysza.
Ot, instynktownio
protestowalimy
przeciwko cisncej nas zlej doli, czom
protestowa moglimy jako dzieci
swobodnym umiechom.
Ucze" jest powany. Niepoli
tyczny, co inu mam za szczegln
i najwiksz zalet. I zawiera nawet
artyku jeden, wprost dzielny.
Przytaczam go w caoci:

Dlaczego?
Podczas/kiedy! nasze uczniowskie
pisma walcz z nringiem palenia (.V i
Dzwonu i Ucznia) w. naszym szkolnym
bufecie sprzedaj papierosy.
Powinni na to zwrci uwag opie
kunowie i wsplnie z uczniami postara
si o usunicie sprzeday papierosw."

Brawo, koledzy!...
Mimo tej pochway musz wam
jednak powiedzie, e o tyo tylko
jestem zwolennikiem wydawania pism
w szkole przez uczniw, o ile nio s
one reprodukowane na hektografie, lecz
wychodz w rkopisach. Dlatego te
samego uwaam, e wydawanie pism
takich ma sens tylko w niszych
klasach.
Zreszt z wydawaniem pism szkol
nych naley by ostronym. Mie
zego pocztki, lecz koniec aony.
Nie jeden kto bawi si w szkole
w t na pozr niewinn zabaw, sko
czy bardzo le: dorsszy zosta
literatem.
Reymont mwi mi w tych dniach,
e przerabia Chopw" na scen.
Oczami zawoaem do:
Profanacya!
Znakomity pisarz odpowiedzia
na (o filozoficznie:
Wol to ja zrobi, anieli do
czeka si, a kto inny zrobi.
Potem z przekonaniem mi dowid,
e w powieci jego mieci si mocny
i gboki dramat, ktry nic zo swej
jdr. oci nie powinien straci po wyuszczeniu go na scen.
Ujrzymy t sensacyjn nowo
w Filharmonii.
1 w oprawio nadzwyczajnej. Kostyumy sprowadzono zostan ksiackio, bezwarunkowo najbardziej ma
lownicze z krajowych przebra".

A Edward Trojanowski maluje chat

polsk, ktra suy bdzie za pro
scenium. I sprowadzi si, do sceny
w karczmie, oryginaln kapel ydkw
z owicza.
Gotowa ju rzecz? pytam
w kocu.
W gowio, tak odpowiada
mi Reymont ale jeszczo si biedz
z ostatnim aktem. Jest tam drama
tyczna scena aresztowania g.'omady
chopw. Do wsi wpadaj kozacy.
Ot nio wiem jeszcze jak to zrobi...
Rozumiecie?...
Rozumiem ..
- A musz si spieszy. Ka
miski na gwat wola ju o rol.
Mwi, o jak nie bdzie mia rkopi
su na trzy miesico przed premier,
to za nic nio rczy. A pan wio jak
on drobiazgowo opracowywa swojo
rolo. Wic musz przysiadywa fa
dw, bo seson teatralny letni prawie
o za pasem.
Czycie widzieli krlw polskich
p. Antoniego Gawiskiego? Galerya
kompletna, bardzo dekoracyjna i pe
na niepowszedniej pomysowoci. Nie
raz artysta musia portrety swoje
tworzy dc toutes pieccs, dla braku
historycznych dokumentw. Ale i Ma
tejko tego samego sposobu musia si
by chwyta. T drog otrzymano
kilku krlw takich,jak powinni byli
oni wyglda...
Alo tam, gdzie dokumentw niobrako, a zwaszcza tam gdzie one
byy w obfitoci, p. Gawiski post
puje sobie jak psycholog co najmniej,
jeeli nie jak historyozof. Osiga on
ten rezultat, o jaki niejeden artysta
kusi si naprno: jogo postaci pozo
staj w pamici. To te atwo widz
wybaczy te i owe usterki, ktre ry
sownikowi wytykaj surowi zawsze
towarzysze broni.
Pewn myl nam rzuci jeden
z szanownych przyjaci pisma:
Tyle si teraz robi wyda
wnictw historyczno - pedagogicznych.
Czemu to adnemu wydawcy nie przyj
dzie na myl utworzenie popularnego
albumu z portretw krlewskich Ga
wiskiego?! Do wyobrani dziecka
i ludu ta jdrna charakterystyka,
nieraz o gbio psychologiczne po
trcajca, przemwi mocniej przecie,
anieli to banalno litografio, rwnie
dalekie od prawdy historycznej jak
i od form estetycznych najskromniej
szych, jakie si w ksigarniach na
szych, pomidzy wydawnictwami taniemi, znajduj.
I zakoczy:
Poprzyjcie t myl.
Chtnie. Popieramy j.
Dc ni i/.

Micha Zichy.
Zmary w dniu 28 Lutego w Peters
burgu nadworny malarz Micha Zichy
nalea do rz^du najznakomitszych ry
sownikw wspcesnydi. J3y on w
grem i pochodzi e staroytnej a znanej
w historyi rodziny madziarskiej, powi
ciwszy si jednak od pierwszej modoci
sztuce, nie uywa tytuu i zdaa trzy
ma si od rodowiska arystokratyczne
go swego kraju.
Urodzony w Peszcie 1>27 r., po chlub
iem ukoczeniu akademii wiedeskiej,
zacz sw kary er malarsk jako por
trecista piknych pa wyszego wiede
skiego towarzystwa. Majc sposobno
zwrcenia na siebie uwagi Cesarza Ale
ksandra II, by wezwany do Petersburga.
Tutaj osiadszyokoo 1860 r.w bardzo
prdkim czasie pozyska rozgos, bdc
wprost zasypywany obstalunkami. Specyalno^ci Zichego staa si akwarela,
pastel, kredka lub owek. Przez cig
dugoletniego
pobytu w Kosyi, wykona
on mnstwo
dzie pierwszo
rzdny! li, jak:
M c z e s t w o
ydw, Gwia
zda spadajca,
Luter w Wart
burgu, w for
mie duych rys u n ko w y c li
kartonw. Z te
go rodzaj u prac
n a j wi k s z
cieszy si po
pularnoci
cykl kompozycyi do Demona", Lermon
towa, rze.'z nadzwyczaj odczuta i wier
nie ilustrujca nastrj poematu.
Syt sawy i zaszczytw, z tytuem
honorowego profesora akademii i na
dwornego malarza, opuici on dwr pe
tersburski w 1875 r., przenisszy bogate
swe zbiory, do wspaniaej pracowni w Pa
ryu. Tu zacz olbrzymi obraz olejny
treci symholiczno-patryotycznej,wyobra
ajcy Cesarzow austryjack Elbiet,
skadajc wieniec laurowy przy zwokach
Franciszka Deaka. Obraz ten ukoczony
w cigu 187G r. zawieszony zosta w je
dnej z instytucyi publicznych w Peszcie.
Pobyt w Paryu, ktry pocztkowo
mia by staym, przerwao naglce wez
wanie Cesarza Aleksandra III, ktry
wstpiwszy na tron, pragn powierzy
Zichem wykonanie kilku obrazw do
swych zbiorw prywatnych. Odtd, jako
przyboczny malarz Dworu, jest. on sta
ym towarzyszem rodziny Cesarskiej we
wszystkich podrach. Owocem tych po
dry i wycieceek byy liczne albumy
akwarelowe lub rysunkowe, ilustrujce
codziennie niemal ycic rodziny Cesar
skiej; portrety wybitniejszych osobistoci
i obrazy okolicznociowe.
Na stanowisku swem pozosta Zichy
do koea ycia, odwiedzajc czasem
Spa i Skierniewice.
Zmar wrd otoczenia, ktre dla nie
go byo raczej kkiem przyjaci, nie
za etykietalnym dworem.
Pozostawia
po sobie najlepsze wspomnienia, czowie
ka penego szlachetnych uczu, dobrego
kolegi i artysty o wysokiej skali talen
tu. S niektre dziea jego, jak ilustracye do Demona", ktre na dugo za
pewni mu w Irstoryi sztuki w spezcesnej wybitne stanowisko. Z wielu przed
stawicielami naszego > wiata artyt-tycz
nego czya Zichego bd dugo letnia
przyja, bd szczera, koleeska y
czliwo i sympatyn.
II. Pitkowski.

Z powodu procesu por. Schmidta.

Pierwsza wielka manifestacya w Sewastopolu, ktra stanowia pocztek rewolucyjnej tragedyi.;

Eugeniusz Richter.

Ze wiata muzycznego.

Parlamentaryzm niemiecki ponis

niepowetowan strat?. Eugeniusz Richter,
dugoletni przywdzca stronnictwa post
powego, zmar w 68 r. ycia. Doskonay
znawca finansowoci pastwowej, mwca
wietny, Richter posiada du wiedz,
z ktrej czerpa do swych przemwie
przekonywajc argumentacy. Posiada
rwnie dowcip byskotliwy i zjadliwy,
ktrym po
trafi przeci
wnikw ra
zi bolenie.
Bismark,kt
ry by za cza
sw swej po
tgi nieustan
nym celem
jego atakw,
nie umia po
ll a m o w a
swego roz
dranienia,
gdy Richter
wchd/i na
mwnic.Naj
czciej opu
szcza s a l
obrad. Krasomstwo Richtera Fwicio
do ostatnich czasw tryumfy. Jako leader
polityczny mniejsze mia powodzenie. Za
stpy stronnictwa wolnomylnych uszczu
play si stale. Socyalizm uczyni w nich
wielki wyom. Szorstkie postpowanie
Richtera zraao do nawet zwolennikw.
Wobec Polakw Richter usiowa sta
na gruncie.sprawiedliwoci, cho gort
szym przyjacielem naszym nie by.

Zdziwiby si wielce nie jeden War

szawiak, gdyby kto lekcewaco ode
zwa sit; o muzykalnoci jego rodzinne
go miasta. Jakto? Czy w Filharmonii
nie bywa peno na koncertach kiedy
pan Raje liman sprowadzi nam z za sid
mej gry i z za sidmej rzeki wirtuo
zowsk gwiazd przez stugbn lam;
reklamyokrzyczan? Czy podczas go
cinnych wystpw Anzelmiego i Bellintioni teatr nie bywa stale wyprzedany?
Otpomimo to, a nawetwanie
dla tego wydaje nam si podejrzan kul
tura muzyczna syreniego grodu. Bo wzamiankoncerty kameralne nie zwabi
nikogo, a do rzeczy bardzo trudnych
naley u naszebranie zespou muzycz
nego. Na Zachodzie kada miecina
ma swojo chry, kwartety, kwintety i t. p.
Tam wszake kochaj muzyk, nie tylko
z pustej ciekawoci, lecz przedewszystkieinjako wznios potrzeb duchow.
Musimy wic przyklasn tak poy
tecznej inieyatywie jak szkoa piewu
p. M. Sobolewskiej, ktra w przecigu
lat trzech stworzya bardzo dobre chry
eskie.
Poznalimy je na koncercie na wpi
sy dla niezamonych uczniw szkoy
Wrblewskiego, gdzie chwalebn wyka
zay sprawno pod w/gl. dcm rytmiki,
frazowania i czystego brzmienia akordw.
Szkoa piewu p. Sobolewskiej liczy
ju do szedziesiciu uczennic.
Pierwszy wystp p. Janiny Czapli
skiej w Carmen" tak zaciekawi pewien
odam warszawskiej publicznoci, e
23

w ostatniej chwili zabrako miejsca na

wet -dla krytykw teatralnych.
Ci jednak, ktrzy drog plegaln
dostali si do wntrza opery, wynieli
wraenia ogembardzo dodatnie, a na
przyszo, dla debiutantki bardzo, obie
cujce. (i los p. Czapliskiej, dobrze po
stawiony, odznacza si niezwyk pik
noci i si, szczeglniej w regestrach
grnym i dolnym. Dykcya znakomita
i wrodzony temperament sceniczny.
Ze stylu i usposobienia p. Czapli
ska stworzona jest do Carmen" ktra
to rola, mwi nawiasem, zawsze z tru
dnoci znajdowaa godne siebie przed
stawicielki.
Krok tak trudny i ryzykowny, jak
pierwszy w yciu debiut w operze i w roli
tytuowej powid si nadspodziewanie
szczliwie.

J. R g-

Nasza karta albumowa.

Zaczyt-ana" T. Axentowicza, naley
do pikniejszych obrazw * tego mistrza.
Jaka ksika zdoaa pochon do tego
stopnia uwag piknej dziewczyny? Moe
przecudna muzyka rymw Sowackiego,
moe namitne erotyki Tetmajera?... A mo
e tylko ostatnie zeszyty md paryskich...
Wszystko jedno. Tego uroku kobiecego,
przedziwnej mikkoci i sentymentu, nikt
moe z pord wspczesnych malarzy
polskich nie potrafi odtworzy z takiem
wirtuozowstwem, jak Aksentowicz.

 O wsplnem obu pci ksztaceniu

w szkole rduiej u ni pisaa R. OntnerWarszawa 1905. Nakadem
Ksigarni powszechnej".
Autorka czyni przegld w swej ksite sprawy cdukaeyi w rnych krajach,
w uoglnieniach za staje wyranie po
stronie zwolennikw wsplnego ksztat o
nia ohojga pci. Ksika interesujco na
pisana, dla pedagogw za daje duo
materyalu do powaniejszych refleksyj.
Koszaki opatii-1 napisa Hcn-Ryk
(Janusz Korsak). Warszawa 1905. Naka
dem ..Ksigarni Powszechnej". Str. 24(5.
Kilkanacie drobnostek beletrystycz
nych, szkicowanych lekko, niekiedy z hu
morem i swad literack.
O rg- odzie przy szkole po zlkowej" przez W. Wojeiet howskiego. War
szawa 190(3. Drukiem Pintra Laskauera
i S-ki str. 14.
Hrcszurk t polecamy sferom w pe
dagogii pracujcym. Pogldy autora na
der trafne, a niektre pomysy jego po
winny znale zastosowanie w praktyce.
P. Wojciechowski przypomina, e przed
1"0 laty Komisya Edukacyjna uposaya
szkoy ludowe gruntami i ogrodami, by
tym sposobem przyczyni si do rozbu
dzenia zamiowania w, dziatwie do ogrodownictwa.
Wyzwolenie kobiety" I, Nowikowa. Tomaezono z francuskiego za pozwo
leniem autora przez Fr. Warszawa 1905.
Str. 212.
Autor wystpuje, jako gorcy obro
ca einancypaeyi, twierdzc w przedosta
tnim rozdziale i wyzwolenie kobiety
bdzie poyteeznem dla pci mskiej, dla
ojczyzny i cywilizacyi".
Ustrj polityczny pastw spczernycJi" przez M. Keszedi-Szapowalowa.
Pr 'eloy Antoni Jastrzbiec. Warszawa
1905. Str. 01. Nakad Ksigarni powsze
chnej".
Rzecz mogca zaj szerszy og.
Tomaczenie wyborno i ze znajomoci
przedmiotu dokonane.

Sprostowanie.

S 'werowa.

Z teki drobiazgw.
MLECZAK.

Spotka przyjaciel mleczaka i m

wi mu:
Czy wiesz, o Leonia przyje
chaa?
Mleczak umiechn si ironicznie:
Ani mnie to parzy, ani zibi.
Przyjaciel si ucieszy! i ucisn
11111 mocno do:
To dobrze, to bardzo dobrze...
W trzy dni potem mleczak po
stanowi:
Powinienem pj do niej, e
by siij ostatecznie utwierdzi w tom,
e jej ju nie kochani.
Pitego dnia poszed.
By grzeczny, elegancki i chodny,
i Widziaem
wczoraj
pani
w teatrze.
Ona patrzya mu przenikliwie
w oczy. I zapytaa go z t zwyk
swoj szczeroci, ktr go dawniej
tak zachwycaa i jednoczenie tak
pognbiaa:
Jake mnie pan, po trzech
latach, bo to ju tyle czasu upyno,
znajduje?
Mleczak
spojrza
jej
prosto
w twarz i rzeki:
Dzie jest nieprzyjacielem
pani...
Umiechna si na (o radonie.
Pomylaa bowiem natychmiast:
Kocha mnie jeszcze...
Albin Pawowski.

Ksiki nadesane.
Obrazy i wizerunki historyczne"
przez Aleksandra Kraushara. Warszawa
1906. Nakad Jana Fiszera str. 422.
Przy studyach nad liistory Polsk,
przy poszukiwaniach archiwalnych mece
nas Kraushar natrafia czasami na pe
wne ciekawe szczegy, ktre nadaway
si do powaniejszego opracowania. Z ta
kich oto szkicw, pisanych niezmiernie
zajmujco, zoy sit; tom niniejszy. Nie
tylko historyk lecz i przygodny czytel
nik znajdzie tu rzeczy bardzo interesu
jce, np. Fedor ysieko, kornet Mo
skiewskiego puku lekkokonncgo, ktry
c-iciem szabli powali Kociuszk pod
Maciejowicami w 1794 r. Wyrniaj
si rwnie szkice: Ksina owicka",
Nowe szczegy o Frankistach w Offen
bachu", Pogldy Mochnackiego", Rylejew i Niemcewicz", List drugiego Sa
mozwaca do Mikoaja Wolskiego". Ksi
k zdobi liczne ilustracye.

Ks. Kowalski, maryawita, o ktrym

b.vla mowa w jednym z artykuw .V 9
do gremium ksiy
r \v!sts, nie naley
dyecczyi Kieleckiej, lecz warszawskiej. '

Nadesane.

Odezwa.
Celem wczesnego uregulowauiii nakadu pisma na drugi kwar
ta r. b. upraszamy Szan. abo
nentw o rychle nadsyanie pre
numeraty, usunie to bowiem reklamacye, spnienia lub te prze
rw w otrzymywaniu pisma. Za
nosimy przytem uprzejm pro
b, by Szan. abonenci przy od
nowieniu prenumeraty zechcieli
komunikowa nam, oprcz nowych,
rwnie porzednie swe adresy,
pod ktrymi otrzymywali wiat"
dotychchczas.

Administracya ,.wiata".

OBRAZY

do zbiorw i g a l e r y j . W y s t a w a
do 8-ej. Bilet roczny rb. 1. Salon

SI. K u l i k o w s k i e g o .

Marszakowska 129.

l-sze pitro.

ul

Wydawcy:
Tow. Akc. S. Orgelbranda S-w.

Redaktor:
Stefan Krzywoszewski.

Odpowiedzi Redakcyi.
P. Marcie N. Listu nie otrzyma
limy.
P. A mol. Utworw redakeya nie
odebraa.
P. Halinie S. z O desy. Nie wydru
kujemy.
Ks. Z. P. Za informacy dzikuje
my; , odpowiednie sprostowanie ogosimy
w wiecie".
P. A-moll. Wiersz bardzo slaby;
nie do druku.
Bezwonnemu Astrowi. Trawestacya
Paska:
Pozostanie jeszcze plaster,
Skoro i to nie pomoe,
Pjd w ciemnych widm monaster,
I do ust mych fajk wo.
Niech mi rk twych alabaster
Nasypie do fajki knaster (?)
jest dowcipn. Czy istnieje jednak
utwr poety, ktregoby nie mona strawestowac?..
P. ft. Wierszy drukowa nie b
dziemy.

>

-"ILUSTROWANE K M A L O C I CBATIS

Tre N9 11 WIATA" z d. 17 Marca.

K a r t a a l b u m o w a " . Zaczytana".
T. A.rentowicza.
O s t a t n i e w o j s k o p o l s k i e " . (Z 5 portr. i 1 ilustr.)
Alit. Chooniewski.
Z a s z u m i l a s " . Powie Gabrycli Zapolskiej.
O b r a z y M i c h a a d e L a u r u n s a " . (Z G portr.)
iVadysa\v IVankic.
S o c y a l l z m w K r l e s t w i e " . Wast.
T o m a s z C a r l y l e " . (Z 1 portretem). Al. K.
Nowe dzieo Altenberga". Z.a
Sul tanka Wallda". (Z 1 ilustr.) J. Jankowski.
Bajka o Rajkopisnrzu". Ant Potocki.
A d a m 1 E w a " . Wodzimierz Pcrsyski.
Zaburzenia na uniwersytecie lwowskim".
(Z 2 ilustr.) Lubicz.
Bajeczki". Ida Pilecka.
N a n a s z y c h w y s t a w a c h " . (Z 1 ] ortr. i 2 ilitstracyanii). IViad. IV.
L u t k m a d z i e s z c z l i w y " . (Z ilustr.)
IV. Kosiakicivice.
^ e w s l " (Z 2 ilustr.)
K a n d y d a c i n a p o s w " . Wiersz. Ant. Orowski.
Z K.altowa". (7. 1 ilustracyij). Ant. Cli.
W Uraju otyszw". (Z 2 ilnstrncyi.mi).
Z tygodnia na tydzie". Danii.
M i h c Z i c h y " . (Z 1 |-ortr.) II. Pitkowski.
Eugeniusz Richter". (Z 1 portr.)
Z e wl-ta m u z y c z n e g o " . J. Hg
Z teki drobiazgw". Albin Pan.owski
>"asr.a k a r t a a l b u m o w a . K s i k i n a d e s a n e .
Odpowiedzi redakcyi. Sprostowani .
Nadesane.
ODDZIELNE I L U S T R A C Y E :
II Pitkowskiego. B. jlca. Jana
Rembowskiego.
P i e r w s z a wielka manife-

Rozwiane tilndy.

s t a e y a w Sewastopolu.

Redaktor odpowiedzialny na Galicy: Antor i Chooniewski, Krakw, ulica Stachowskiego Ns 5.

24

Nagrodzony w Paryu i Brukseli

zotem! medalami
najwicej rozpowszechniony
^^^^^upelmejiieszkodliwy^^^

PUDER IRIS

oraz znane ze swej

dobroci
WOD BZOW
Mydo Lanolinowe

poleca

Par. Fabr. Perfum i Kosmet.

I r i s " H. L A C H S i S-k
Skad fabryczny Przejazd t
oraz skady Apt, i Perf.

Specjalny skad maszyn 1 przyrz. mleczarskich oraz artykuw hodowlanych

SKAD BRONI

Micha Jasiski i S-ka.

WARSZAWA. Krakowskie-Przedmiocie M 7.

zaoony przez liczne kolo Myliwych

pod firm:]

8220

Warszawska Spka Myliwska

IMPORT KAWY

L. B. JANKIEWICZ.

w Warszawie, przy ul. Krlewskiej

17.

Poleca b r o n i e I a m u n i c j najlepszych europejskich fabryk, tylko wyprbo

wanej dobroci, po cenach niewygrowanych.
Warszawa, Leszno 50.Telefonu 1431.
I Cenniki wysyaj si bezpatnie na kade danie, ( 5,000 sztuk broni atalo
Najlepsze kawy palone, w oryg. obanderolowanem opakowaniu. Szybkie i sumienne wykonywanie zamwie.
( na skadzie.
(3021)
SPRZEDA WSZDZIK.
(335)

Szkoa Artystyczno-Rzeinielnicza

Ceeylji Gutowskiej

Przyjmuje codziennie od godz. 10 do 2

i od 4 do (i zapisy uczennic na kursySnycerstwa, Grawerstwa, Introligator
stwa galanteryjnego, Oprawy ksiek.
Koszykarstwa, Kwiaciarstwa, Grseciarstwa, Kroju sukien i bielizny, Haftu
biaego, kolorowego i wszelkich robt
stylowych i fantazyjnych. Rysunki w za
stosowaniu do powyszych rzemios:

Nauka o stylach e SLOJD

Progr. na danie wydaj si bezpat.

WarH/awa. F o k s a l 18. (3298)

NAUCZYCIELKA
z szecioletni

praktyk, zamiowana
w swym zawodzie, posiadajca chlubne
rekomendacje, przysposabia modzie
do szkl z najlepszymi rezultami. Po
szukuje posady na wyjazd w zacnym
domu. Oferty listowne prosz przesy
a pod adresem:
Warszawa, ul. Zota 43- 17 W-a Leszczyc.

DL* A C I E R P I C Y C H

na
ruptur

poleca Bandae r u p t u r o w e rnego

systemu dla kadego wieku, oraz Pasy
brzuszne i Przepaski damskie w do
brych gatnnkach i D O cenach najniszych
I p j i n n v n TDAkl

yl

warszawie

WARSZAWIE,
0 G R A N I C Z N A b.
Tame Poczochy g u m o w e a<i za
bezpieczenia rozszerzania y reu
matyzmu. Wysyka poczt za zali
czeniem.
(3368)

Du Bois.

Hrabina Monte Christo

romans w 4 tomach. Cena 1 rb. 80 k.

z przesyk 2 rb. 10 kop.

Maksym Gorkij,

D y r e k t o r (Trupy na prowincji),
i Pan gra Poloniusza w Hamlecie".
Aktor. Tak.
j
D y r e k t o r . Pamitaj pan sobie, ,
! e u mnie Poloniusza zabija Hamlet
| na scenie, nie przez obicie. Moja pu- ;
I bliczno chce rzecz taka widzie wyi ranie.

Po rb. 45, 50 i 60!

KRAWIEC. Warszawa.Kapucyska5. tel.5358.

Biuro Nauczycielskie (5070)

LESNIK-PRAKTYK

Pikne Serwisy Stoowe

zamiowany do zawodu i grunt, wykwal., posiada dugoletnio wiadectwa

! na 12 osb, z najlepszej porcelany, ozd. i powano rekomendacje, poszukuje
! w pikno kwiaty, rcznie malowano lub odpow. stanowiska od 1 Marca. Najcht. przyjmie posad na Litwie.
! z monogram., skadajce si z nastpu- j
; jcych przedmiotw: 3t> talerzy paskich, Oferty do Warsz. Kasy Rolniczej, Zota
I 12 gbok., 12 deser., 12 kompot., 12 par ' 24 dla rzecz. cz. podug rach. .? 612.
I filianek do kawy, 12 par do herbaty, :
1 waza, 4 pmiski owalne, 2 okrge,
i 2 do ledzi. 4 salaterki, 2 sosierki, 2 y
STAROYTNOCI
ki do sosu, 1 kabaret lub kosz do owoi cw, 2 musztardniczki z yeczkami, 2 z dziau meblowego rnych stylw
epok:
Bronzy, Porcelana, Sztychy, Obra
| solniczki, 2 maselniczki, 1 imbryk do kaj wy lub czajnik. Razem 121 sztuk. Ser- zy, Srebra, Lampy stylowe, Krysztay!
1
wisy fajansowe w dobrym gatunku, Pasy polskie, Portrety pastelowe, Figury
i dziea sztuki.
: w kwiaty lob w pikne najnowsze dei senie malowane, skadajce si ze lii)
Warir.nwu, Warecka 15 3.
sztuk, po rb. 35; za dopat rb. 10 do
A. S a p i e h a .
! serwisw tych dodaje si 86 sztuk szkl ft76 )
: krysztaowego. Serwisy do herbaty na
; 12 osb od rb. H. Garnitury na umy
walnie kolor, od rb. 3 kop. 50. Wazony
i do kwiatw (Chachepot) w ogr. wybr.
: od rb. 2 za par. Kosze do ciast, oraz
j wszolk. wyroby porcelanowe, szklano
i fajansowe po cenach tak wyjtkowo I w WARSZAWIE, Jasna Jfe 8.
' nizkich, sprzedaje wycznie Gwny
Skad 1 Malarnia Porcelany, Szka
Numery od 85 k. do 6 rb. Elektryczne
1i Fajansu
(3358) ; owietlenie, kpiele, omnibusy do kolei.
{ooooj

Hotel Victoria

Ryszarda Fijakowskiego Restauracja

JAH01K0WSKIEJ

Warszawa, Marszakowska 118.

Poleca naaczycielkl, bony, cudzoziemki.

S. Hiszpaski
j

szewc z Warszawy
otworzy sklep i pracowni
w Kijowie, KrcNzczatlk 17,
firma istnieje od 1838 r. (277)

Inhalatorjam
systemu d-ra HERYNGA

dla osb, dotknitych cierpienia

mi nosa, gardzieli, krtani i puc.
WarNaawa, Kracza 49,
rB Alei JeroxollniNkleJ.

Otwarte od godz. 10 do 1-ej i

od 5 do 7-ej.
(320*)

w Warszawie, ul. Bracka Nr 20.

MOJE
PISEMKO

Ksigarnia J. Flmzcra, Nowy-ri&t 9 |

w Warszawie, zaleca dziea pedagogicz- ;
ne ReuNsnera do bardzo prdkiej i
najatwiejszej nauki Jzykw Ob
c y c h , b e z n a u c z y c i e l a , z objani- I
niem wymowy i z k l u c z e m , pod tyt.: I

SAMOUCZEK

PolNko-Nlemleckl kurs wstpny !

( e l e m e n t a r z ) po kop. 5, 12, 24 1 40; |
kurs 1-szy k. 80; kurs Il-gi rb. 1 k. 60. ;
w 3 tomach. Cena 3 rb. 60 koji.
l l u n k o - X l e m l e c k l po kop. 5, 12, 24. i
z przesyk 4.20 kop.
Do nabycia we wszystkich Ksigarniach 40 i 220. 1'olNko-Francuz, kurs I-szy
kop. 120; kurs Il-gi k. 320. tlrama- !
Nakad ksigarni Bukowieckiego t y k a 1 ' o l N k o - F r a n c u z k a kop. 120. j
Warszawa, Marszakowska 109.
Wypisy Fraucuzkle kop. 80. i*olHko-An^lelNkl kurs 1-szy kop. 75, j
kurs Il-gi kop. 120. AmerykaNkl
KRAKW, Szpitalna 19.
P r z e w o d n i k kop. 50. may kop. 5. :
PolNko-Kunkl Elementarz po kop. j
PENSJONAT
5, 12, 24 i 40; kurs I-szy kop. 140, kurs
Il-gi kop. 180.
(3049)
Nakad Autora. Zota 6, w Warszawie

Wybr pism

W.KORZENIEWSKI ^ownyc^

Najtaszy tygodnik obrazkowy

dla dzieci do lat 10.

KWARTALNIE
.

I z przesyk

kop. I

75 k.

Ksigarnia M. ARCTA w Warszawie Nowy wiat 53.

I. Szremer
i Lx. Kapliskiej ] m o j aN paa nt ia! r gT uo .c zJaokw iteek rmy bu ys i ztdrrzoyi .dan yi i w Warszawie, dawn. Senatorska 29. w podw.
;

pokoje umeblowane z caodziennem

utrzymaniem.
(3370)

poci, eby sobie w pitek na ryb

1 mg pozwoli.

Najlepsze mieszanki z codziennie wieo

p a l o n e j k a w y poicca f i r m a :

JKolinari Kawa"
Marszakowska 129. vis a vis ul
Moniuszki
Marszakowska 88, przy rawiej.
Marszakowska 53a, przy Koszykowej.
Nowy-wiat 53, pomidzy -to Krzysk a W recks
Senatorska 22, przy Bielaskiej.

Fabryka palenia kawy, Leszno 104.

obecni

Bielaska 16. tel. 2321.

PRACOWNIA WYROBW SREBRNYCH prby 84.

Wyktnywa na obstalnnek wszelkie wyroby w zakres zotmc.twa wchodzc*

w rnych stylach. Aparaty kocielne. Monstrancje. P u s z k i d o ko
m u n i k a n t w . Kielichy. Ampuki. Tacki. Relikwiarze. Krzye.
Puszki do olejw witych. Trybularze. Suknie do obrazw od
skromnych do najwykwintniejszych i t. p. przedmioty. Zastawy stoowe.
Kandelabry.Zardiniery. Etaery d o o w o c w . Kosze d o ciast. Ta
ce, Pmiski, Talerze, Puhary, Sztuce stoowe 1 deserowe, gadkie
I fantazyjne. KOMPLETNE W Y P R A W Y .
(3188)

JarJin a'Jtivcr"

Restauracya otwarta

Kuchnia prowadzona przez j

znakomitego I znanego kuchmistrza p. Stanisawa Adam- <a
czewskiego. Piwo C. Stryckiego 7. beczki. Piwnica zaopa- w
trzona w trunki firmy E. Langner.
(350)

NAJLEPSZA CENTRYFUGA
Nowego Stulecia

RUDOLFA SACKA
siewniki rzdowe

klasy 4-ej
z trybikami

siewnymi_ dowolnie

N a j w i k s z a n a wiecie,
najlepiej urzdzona

Fabryka Centryfug

przesuwajcymi si

oraz

))

Pugi pojedyncze pitrowe

Samochody"
i Dwuskibowe

Burmeistra i Waina
w Kopenhadze.

jtP

WASNA FABRYKA:
Naczy do mleka
Chodnikw
Masielnic
(3165)
W y gn l a t a c z y , etc.

polecaj wyczni przedstawiciele]

Tow. Akc.

PERFECT

Tadeusz Kowalski
i A. Trylski.

SEPARATOR

(fi

Dostawcy Dworu
J e g o C e s a r s k i e j Moci.

Filju w Moskwie: 1'okrowka U.

Warszawa, (Viiodowu 4.

J e n e r a l n y Reprezentant
n a Krlestwo Polskie

H A E M A T O G E N
j..wierajcy elazo w z w i z k u o r g a n i c z n y m , s t o s o w a n y j a k o rodek
niajcy i odywczy, wyrabia

Alfred Grodzki

wzmac

Apteka E. GESSMERfl

WARSZAWA.

Aleja Jerozolimska 27, rg Kruczej, w Warszawie. , 3 a )

C.Skoryna i S

fabryka maszyn i kamieni myskich.

WARSZAWA,

Pra^a, ulica Olszowa -N& 14.

po r b . 35. 40. 45.

Instalacja turbin.

fi.

Kozerskiego

W a r s z a w a , ul. H o r t e n s j a .V? 4.
Choroby skry i wosw. Elektroli
za. Gabinet Roentgena, Plnsenn. .
R a d i u m . T e r m o t e r a p j n . Oddzielne
a m b u l a t o r y u m d l a raniej
zamonych
chorych.
(339)

Hotel SI \ GEORGES
w WILNIE

(3027

. HO. H5. i)U. 95. 100.

Pierwsz. hotel

restauracja.

Gwny skad Szka stoowego, P o r c e l a n y , Fajansu i Majoliki

T. Z. O S I S K I E G O .

Wasna Malarnia na porcelanie.

WARSZAWA

(?<U2)

Piirmor/te Biuru Nauczycielski

Zo/ji Jasiskiej

W a r s z a w a , W o d z i m i e r s k a \ r . 19.

Poleca: Nauczycieli, nauczycielki,

bony. Sprowadza cudzoziemki.

Od Redakcji ,,Kraju"

Warszawa. .Marszakowska 142 rg llynipj.

Poleca: najwikszy wybr serwisw stoowych, porcelanowych, kryszta
o w y c h i z f a j a n s u a n g i e l s k i e g o (Semi P o r c e l e i n ) w s t y l a c h L o u i s XV
XVI, E m p i r e , S e c e s i o n i Z a k o p i a s k i m j a k r w n i e f a n t a z y j n e o s t a t n i a
\ o w o , t o w a r d o b r y g u s t w y k w i n t n y . Ceny f a b r y c z n e .
G a r n i t u r y n a u m y w a l n i e : w i e l k i w y b r o d r b . 3 d o 50. S e r w i s y d o
k a w y i h e r b a t y od r b . 5 . d o 75. W a z o n y , a r d i n i e r y , K a n d e l a b r y , Lu
s t r a , F i g u r y i t. p. b a r d z o d u y w y b r c e n y n i z k i e .

Ostatnie wydawnictwa ksigarni E. Wende i

j moe p r a c o w a

Zakad d l a p r z y c h o d n i c h c h o r y c h

D-ra me8.

Btidowa m y n w .

D o z o r c a . leli
s k a z a n y cli
v swym fachu i u nas
Czem s i t r u d n i s k a z a n y V
Jestem a j e n t e m ogo.

hezvi>i:\c .11;

n a d r z e k , w adnein pooeniu
S p r z e d a m . Warsz., r a w i a 47 8 .

Egzystuje od 1794 r.

w e na 1 2 o s b

mii

(332)

FELDMRN WILHELM. Henryk I b sen. Wykady wygoszone na kursach wakacyjnych w Zakopanem w le

cie 1905 roku
Cena rb. 1 kop. 80
JABONOWSKI WADYSAW. Maksym Gorkij. Szkic
literacki . . . .
. .
Cona kop. 30
PAYOT JULJUSZ. Wykad moralnoci, praca przezna
czona dla nauczycieli i nauczycielek, studentw i oj
cw rodzin. Przekad Jadwijri Warnkwny.
Cena rb. 1 kop. 20
Tego autora. Ksztacenie woli. Przekad J. K. Potockie
go. Wydanie trzecie
.
. Cena rb. 1 kop
DO NABYCIA WE WSZYSTKICH KSIGARNIACH.

Palniki spirytusowe WALTHER"

n a j l e p s z e z i s t n i e j c y c h , poleca. B i u r o T e c h n i c z n e A T L A N T A " .
W & r s z a w a , E r y w a s k a .\* 14; Telefon J e 2042. W i k s z y m odbiorcom i h a n d l u j
poszukiwani odsprzedajcy w Cesarstwie i Krlestwie.
(3283
cym ustpstwa:

W odpowiedzi na reklamacj Warszawskich pre

numeratorw Kraju", e dotd nie odebrali N-ru 7-go
z dnia 2 marca donosimy, e wszystkie egzemplarze te
g o numeru, przeznaczone dla prenumeratorw war
szawskich, zostay wysane jak zwykle, za frachtem po
spiesznym i powinny byy nadej do Warszawy w So
bot, 3 marca, wieczorem. Agentowi administracji atoli,
ktry
w Warszawie po odbir paki, odpo. . .si- zgosi
J? P3k.3. nr?!3".3 zostaa wprawdzie z Pe
tersburga, ale jej w Warszawie niema. Wszystkie sta
rania o otrzymanie paki okazay si bezowocne i re
dakcji Kraju" nie pozostao nic innego jak zwr
ci si ze skarg do wadz centralnych. Poniewa
w ostatnich czasach paki z egzemplarzami Kraju" ule
gay cigemu zatrzymywaniu, a zniknicie bez ladu
ostatniej narazio nas na szkody i nieprzyjemnoci, prze
to postanowilimy od 1 (14) marca r. b. przesya Kraj"
dla prenumeratorw Warszawskich nie kolej, lecz wprost.
P
opask, poczt.
Przy sposobnoci zaznaczamy e prenumerata
Kraju", po zwiniciu dodatku ilustrowanego, zostaa
od Nowego Roku obnion do 7 rb. rocznie w War
szawie i 8 rb. na prowincji, czyli 1 rb. 7 5 kop. i 2 rb
kwartalnie.

i;'

Dmk Towarzystwa Akcyjnego S. Orgelbranda Synw.

Redakcja Kraju".