Grnictwo i Geoinynieria Rok 35 Zeszyt 2 2011

Jarosaw Rybak*, Marek Wyjadowski**

DOWIADCZALNA WERYFIKACJA
OBLICZE NONOCI BOCZNEJ PALI***

1. Wprowadzenie
Obliczenia nonoci bocznej pali i ich przemieszcze poziomych s skomplikowane
i zalene od przyjmowanych zaoe. Projektowanie pali obcionych siami bocznymi jest
zatem obarczone ryzykiem bdw niezalenie od stopnia zaawansowania metody obliczeniowej. Sposobem na uzyskanie korelacji midzy prowadzonymi obliczeniami a prac
pala w konstrukcji jest wykonanie prbnych obcie bocznych. Badania takie pozwalaj
na oszacowanie przemieszcze a zarazem na wyznaczenie (w zalenoci od przyjmowanego
kryterium) maksymalnej siy obciajcej pal.
Nono pali na obcienia poziome okrela si ze wzgldu na stany graniczne nonoci i stany graniczne uytkowalnoci. W przypadku stanu granicznego nonoci decydujcy
jest warunek nonoci gruntu na docisk boczny pala. W stanie granicznym uytkowalnoci,
najistotniejszy jest warunek ograniczenia przemieszcze poziomych pala. Istotne jest rwnie
sprawdzenie wartoci ekstremalnych momentw zginajcych pal. Zasadnicz trudno w budowie modelu obliczeniowego pala obcionego sia poziom stanowi okrelenie odksztacalnoci wspdziaajcego gruntu. Stosowane w praktyce metody obliczeniowe oceny nonoci
pali obcionych siami poziomymi pochodz z lat 60 i 70 ubiegego wieku [6, 11].
Metody te bazuj na rozwizaniu pala jako belki na podou sprystym [7], ktre zmodykowa Terzaghi [13]. Zasadniczy problem w zastosowaniu tego modelu obliczeniowego
stanowio przyjcie sztywnoci gruntu wok pala. Autorzy prac [4, 5, 8] przedstawili zasady
wyznaczania sztywnoci gruntu dla pali obcionych siami poziomymi.
* Zakad Budownictwa Wodnego i Geodezji, Instytut Geotechniki i Hydrotechniki, Wydzia Budownictwa
Ldowego i Wodnego, Politechnika Wrocawska, Wrocaw
** Zakad Fundamentowania, Instytut Geotechniki i Hydrotechniki, Wydzia Budownictwa Ldowego i Wodnego, Politechnika Wrocawska, Wrocaw
*** Praca nansowana ze rodkw na nauk w latach 20082010 jako projekt badawczy

501

Naley podkreli, e Eurokod 7 [2] traktuje wykonywanie prbnych obcie jako

rwnoprawn metod projektowania pali. Takie aktywne projektowanie pozwala na najwaciwszy dobr pali ze wzgldu na obcienia, jest jednak trudne do zaakceptowania przez
inwestorw. Badania pali obcionych siami poziomymi s obecnie nadal prowadzone przez
wielu autorw [9, 10].
Typowe konstrukcje stosowane do wywierania obcienia bocznego na pal dziaaj na
zasadzie rozpierania lub cigania ssiednich pali siownikiem hydraulicznym. Przykadowe rozwizanie przedstawiono na rysunku 1. Technika taka ma zasadnicze wady polegajce na nieadekwatnoci sposobu obcienia ssiednich pali w stosunku do ich pracy pod
konstrukcj (gdzie ich obcienie boczne ma jednakowy zwrot). Pewnym problemem jest
rwnie swobodna gowica pala obcianego (rys. 1), ktra w rzeczywistej pracy pala jest
utwierdzona w konstrukcji oczepu. W niniejszej pracy przedstawiono wyniki oblicze statycznych i ich werykacj dowiadczaln w odniesieniu do pala o maej rednicy (mikropala
iniekcyjnego). Obliczenia przemieszcze wykonano metod normow wg [1] z uwzgldnieniem rzeczywistej sztywnoci mikropala i przy zaoeniu, e gowica jest nieutwierdzona.

Rys. 1. Przykadowe stanowisko do bada nonoci bocznej

2. Obliczenia statyczne metod normow

Metoda normowa [1] umoliwia obliczanie pojedynczych pali zginanych w warunkach
gruntw nonych: niespoistych o ID > 0,20 oraz spoistych o IL < 0,75 jednorodnych lub uwarstwionych, jeeli mona je sprowadzi do gruntw jednorodnych. Metod normow nie mona
oblicza zginania pali osadzonych w gruntach przewarstwionych gruntami nienonymi. Zaoenia
obliczeniowe metody normowej opieraj si na hipotezach pala sztywnego i wiotkiego. Sztywno pala jest okrelana stosunkiem zagbienia pala w gruncie h: i jego dugoci sprystej hs.
Pale s obliczane s jako sztywne gdy h < 1,5 hs oraz jako wiotkie gdy h > 3,0 hs. Dugo spryst (zagbienie spryste pala) okrela wtedy wzr (1) wg [1]:
502

hs = nr + 4 4EJ h nr
kx D

(1)

gdzie:
n = 1,0 jak dla gruntw niespoistych lub spoistych normalnie skonsolidowanych,
kx wspczynnik podatnoci gruntu obliczone wedug wzorw (40), (41) normy,
dla gruntw niespoistych:
kx = Sn (750ID2 + 225 ID +150) c(n)/D,
dla gruntw spoistych:
kx = Sn 9600 (1IL)/D,
EJ sztywno pala,
D rednica pala.
Przemieszczenie pala wiotkiego yo w poziomie terenu wyznacza si wedug wzoru:
nr
2
yo = Hn h N
kx Dh snr + 1

(2)

gdzie:
N2 wspczynnik z wykresu 26 normy [1],
Hn sia pozioma obciajca pal.

3. Obliczenia nonoci bocznej mikropala iniekcyjnego

Prbnym obcieniom si poziom poddano mikropal iniekcyjny zaprojektowany
w celu wzmocnienia posadowienia budynku mieszkalnego. Dugo mikropali (zarwno badanego jak i drugiego, o ktry rozpierano siownik) wynosia l = 6,5 m, a ich obliczeniowa
rednica wynosia D = 0,18 m. Mikropale wykonano z C20/25 oraz byy zbrojone rur stalow bez szwu cignion i walcowan na zimno oglnego zastosowania wg PN-84/H-74220
o wymiarach 76,1/3,65 ze stali 18 G2A. Obliczono moment bezwadnoci dla przekroju
zastpczego pala, w ktrym przekrj rury stalowej zosta zamieniony na ekwiwalentny przekrj betonowy o wikszym promieniu wewntrznym i zewntrznym.
moment bezwadnoci rury: J = 5,471107 m4
zastpczy moment bezwadnoci dla rury: J = 4,673106 m4
moment bezwadnoci przekroju zastpczego pala: J = 0,000057 m4
sztywno mikropala EJ: EJ = 270000000,000057 = 1505 kNm2
Wspczynnik podatnoci bocznej gruntu kx warstw podou wyznaczono wedug wzorw:
dla gruntw niespoistych:
kx =

Sn ^750I D2 + 255ID + 150h c^nh

D

(3)

dla gruntw spoistych:

kx =

Sn 9600^1 - ILh
D

(4)

503

Dla mikropali iniekcyjnych wciskanych pojawia si problem doboru wspczynnika

technologicznego Sn. Wstpnie przyjto warto Sn = 1,1 jak dla pali wbijanych i wwibrowywanych. Grunty wystpujce w podou uzasadniaj zastosowanie metody normowej.
W tabeli 1 zestawiono warunki geotechniczne w podou oraz obliczone wspczynniki podatnoci bocznej kx.
TABELA 1
Dane geotechniczne do oblicze
Przelot warstwowy Warstwa
[m]

Grunt

ID/IL

c
[kN/m3]

U
[]

c
[2a]

kx
[kN/m3]

0,01,00

C1

Grz

0,05

2,15

17,2

24,4

55733

1,002,70

II

Pr

0,30

1,65

31,7

28738

2,703,50

C2

Nmg

0,70

13,0

6,9

5,6

17600

3,504,00

II

Pr

0,35

1,70

32

33309

4,006,50

Po

0,40

2,05

37,7

45100

W celu obliczenia wartoci redniej podatnoci bocznej kx, obliczono wstpne zagbienie spryste pala hs dla kx najmniejszego, czyli obliczonego dla warstwy najsabszej.
4 $ 1505 6, 5 = 1, 65 6 m @
hs = nr + 4 4EJ h nr = 5
kx D
17600 $ 0, 18

(5)

Poniewa h1/hs = 1,0 / 1,65 = 0,47, to obliczono redni waon warto wspczynnika kx:
kx =

1, 0 $ 55733 + 0, 65 $ 28738
= 45066 ; kN3 E
1, 65
m

(6)

Zagbienie spryste pala dla urednionej wartoci kx wynosi:

4 $ 1505 6, 5 = 1, 35 6 m @
hs = nr + 4 4EJ h nr = 5
kx D
45066 $ 0, 18

(7)

Przy zaoeniu wartoci wspczynnika technologicznego Sn = 1,0, jak dla pali niewymienionych w tabeli 11 [1], otrzymano: kx = 40689 kN/m3, hs = 1,40 m. Mikropal iniekcyjny
mona traktowa jak pal wiotki poniewa speniony jest warunek: h > 3h.
Przemieszczenie pala wiotkiego yo w poziomie terenu wyznaczono wedug wzoru (2).
Wspczynnik N2 z wykresu 26 normy [1] przyjto jako N2 = 1,70. Obliczone przemieszczenia yo pala dla wspczynnika Sn = 1,1 oraz Sn = 1,0 zestawiono w tabeli dla si jakimi
obciano mikropal w pierwszym cyklu obcienia.
504

TABELA 2
Wyniki oblicze przemieszczenia poziomego
Sia
Hn
[kN]

Przemieszczenie
yo (Sn = 1,1)
[m]

Przemieszczenie
yo (Sn = 1,0)
[m]

0,00

0,0000

0,0000

1,48

0,0011

0,0011

2,80

0,0021

0,0022

4,13

0,0031

0,0032

5,45

0,0041

0,0042

6,25

0,0047

0,0048

7,04

0,0053

0,0054

7,84

0,0059

0,0060

9,69

0,0072

0,0075

10,49

0,0078

0,0081

11,28

0,0084

0,0087

11,81

0,0088

0,0091

12,34

0,0092

0,0095

4. Polowe badania nonoci bocznej mikropala iniekcyjnego

Prbnym obcieniom si poziom poddano mikropal iniekcyjny, zaprojektowany na
obcienia pionowe, dla wzmocnienia posadowienia konstrukcji budynku mieszkalnego,
ktry uleg uszkodzeniom na skutek nierwnomiernych osiada.
Stanowisko badawcze przedstawiono na rysunku 2. Sia pozioma (reakcja) przenoszona
bya na drugi mikropal, ktrego gowica bya trwale utwierdzona w betonowej posadzce
pomieszczenia.

Rys. 2. Ukad obciajcy i ukad pomiarowy

505

Obcienie zrealizowano za pomoc siownika hydraulicznego o charakterystyce

Q = 2,65p2,5 gdzie p [bar], zachowujc zalecenia normy [1] odnonie do stabilizacji osiada w kolejnych krokach obcienia. Pomiar cinienia w ukadzie hydraulicznym realizowano przy pomocy manometru elektronicznego. Pomiar przemieszczenia bocznego, ze wzgldu
na ograniczony dostp do gowicy pala prbnie obcianego bocznie wykonano za pomoc
pojedynczego zegarowego czujnika przemieszcze o dokadnoci 0,01 mm (rys. 2).
Przyjto, e obcienie w pierwszym cyklu bdzie prowadzone do osignicia przemieszczenia granicznego yo = 10 mm, ktre czsto przyjmowane jest jako dopuszczalne [12].
W pierwszym cyklu obcienia, dla siy wynoszcej Q = 12,34 kN zaobserwowano,
e przemieszczenie boczne pala osigno niemal 10 mm (wynosio 9,29 mm). Mikropal
odciono i po stabilizacji przemieszcze poziomych zarejestrowano jego trwae przemieszczenie.
Mikropal by nastpnie obciany w dwch kolejnych cyklach obcienia do
Qmax = 13,40 kN, co pozwolio na pewne obserwacje odnonie jego zachowania pod wielokrotnym obcieniem. Zarejestrowany przebieg badania pala oraz przemieszczenia ustabilizowane w kolejnych krokach obcienia przedstawiono na rysunku 3.

Rys. 3. Wykres przemieszcze w kolejnych cyklach obcienia

5. Porwnanie wynikw
Do porwnania przyjto wartoci obliczonych oraz pomierzonych przemieszcze
w pierwszym cyklu prbnego obcienia.

Rys. 4. Zestawienie wielkoci przemieszcze pomierzonych w cyklu 1 i obliczonych

506

Rozpatrywany mikropal o maej rednicy D = 0,18 m stanowi przypadek graniczny

w wykorzystaniu metody normowej, gdy jej stosowanie jest ograniczone do pali o rednicy
D > 0,20 m, wykonanych w gruntach nonych. Wystpujca w podou warstwa namuu
o miszoci h = 0,80 m i stopniu plastycznoci IL = 0,70 jest bardzo zbliona waciwociami do gruntw deniowanych jako nienone. Warstwa ta wystpowaa jednak poniej
obliczonego zagbienia sprystego mikropala hs = 1,40 m, co zmniejsza jej wpyw na przemieszczenia gowicy pala.
Obliczone wartoci kocowego przemieszczenia mikropala w pierwszym cyklu obcienia dla siy F = 12,34 kN wykazuj zaskakujc zgodno z przemieszczeniem obliczeniowym. Naley jednak pamita, e przemieszczenie obliczane ma charakter liniowy
w zalenoci od przyoonej siy. W przypadku wynikw pomiarw, s one liniowe (spryste) jedynie w pierwszej fazie obcienia. Przyrosty osiada przy duych obcieniach
maj ju charakter deformacji plastycznej i wystpuj przemieszczenia trwae po odcieniu). Charakter przebiegu przemieszczenia obserwowanego i obliczeniowego wskazuje, e
po osigniciu obcienia, gdzie wystpuje ich rwno (dla przemieszczenia przekraczajcego 10 mm), przemieszczenie pomierzone przyrastao szybciej od obliczeniowego. Rnice
pomidzy pomierzonym a obliczeniowym przemieszczeniem wystpiy rwnie dla wartoci
obcienia mniejszych od F =12,34 kN, gdzie wartoci obliczeniowe okazay si wiksze od
obserwowanych.

6. Wnioski
Projektowanie pali wedug metody normowej jest bezpieczne w zakresie obcienia,
powyej ktrego pojawiaj si deformacje plastyczne. Warto tego granicznego obcienia
moe by wyznaczona jedynie w trakcie prbnych obcie.
Wartoci przyjtych wspczynnikw technologicznych Sn nie maj istotnego wpywu
na obliczone przemieszczenia. Przyjcie wspczynnika Sn = 1,0, jak dla technologii nie wymienionych w tabeli 11 normy [1], prowadzi do stosunkowo niewielkiego zwikszenia obliczonych przemieszcze.
Na podstawie przeprowadzonego dowiadczenia mona wnioskowa, e metod
normow mona stosowa dla oszacowania przemieszcze w pierwszym cyklu obcienia. Zgodno wynikw pomiarw i oblicze w przedstawionym przykadzie moe by
jednak pozorna, gdy prawdopodobnie podoe gruntowe byo wzmocnione w otoczeniu
gowicy pala przez ucieczk zaczynu cementowego w procesie jego iniekcji. Sztywno
pierwszej warstwy ma bardzo istotny wpyw na przemieszczenia pali spowodowane siami poziomymi [6].
Prbne obcienia siami poziomymi przeprowadzone przez innych autorw [9, 10]
wskazuj na istotny wzrost przemieszcze w kolejnych cyklach obcie. W przedstawionym przykadzie (rys. 3) zaobserwowano wzrost przemieszczenia o niemal 40%. W projektowaniu konstrukcji na palach poddanych obcieniom poziomym wielokrotnie zmiennym
metoda normowa nie moe by zatem stosowana.
507

Prbne obcienia dla wielu cykli obcienia, a do osignicia zbienoci przemieszcze, s wwczas najdokadniejsz metod sprawdzenia warunkw stanu granicznego uytkowalnoci.
LITERATURA
[1] PN-83/B-02482 Fundamenty budowlane. Nono pali i fundamentw palowych
[2] PN-EN 1997-1: 2008 Eurokod 7 Projektowanie geotechniczne. Cz 1. Zasady oglne
[3] Ashour M., Pilling P., Norris G.: Lateral Behavior of Pile Groups in Layered Soils. J. Geotech.
and Geoenvir. Engrg. Volume 130, Issue 6, June 2004, pp. 580592
[4] Broms B.B.: Lateral Resistance of Piles in Cohesive Soils. Journ. of Soil Mech. and Foundation Eng. Division, ASCE, vol. 90, SM2, 1964, pp. 2763
[5] Broms B.B.: Lateral Resistance of Piles in Cohesionless Soils. Journ. of Soil Mech. and Foundation Eng. Division, ASCE, vol. 90, SM3, 1964, pp. 123156
[6] Fan Chia-Cheng, Long J.H.: Assessment of Existing Methods for Predicting Soil Response of
Laterally Loaded Piles in Sand. Computers and Geotechnics, 32, 2005, pp. 274289
[7] Hetenyi M.: Beams on Elastic Foundations. Ann Arbor: University of Michigan Press, 1946
[8] Jamiokowski M., Garassino A.: Soil Modulus for Laterally Loaded Piles. Proceedings of the
9th international conference soil mechanics and foundation engineering. Speciality session 10,
Tokyo, 1977
[9] Jianye Ching, Jie-Ru Chen: Predicting Displacement of Augered Castinplace Piles Based
on Load Test Database. Structural Safety 32, 2010, pp. 372383
[10] Jong-Sub Lee, Yung-Ho Park: Equivalent Pile Loadhead Settlement Curve Using a Bidirectional Pile Load Test. Computers and Geotechnics 35, 2008, pp. 124133
[11] Reese L.C., Van Impe W.F.: Single Piles and Pile Groups Under Lateral Loading. A.A. Balkema Rotterdam Brookeld, 2001
[12] Rybak J.: Badania pali. Prefabrykacja w mostownictwie. Seminarium Wrocawskie Dni
Mostowe, 2324 listopada 2010. Dolnolskie Wydawnictwo Edukacyjne, Wrocaw, 2010,
s. 213220
[13] Terzaghi K.: Evaluation of Coefficients of Subgrade Modulus. Geotechnique, V, 1955,
pp. 297326