Wprowadzenie do psychologii

Psychologia ma dugie dzieje lecz krtk histori.

Psychika interesowaa ludzi od dawna, jednak w staroytnoci i przez
stulecia naszej ery, psychologia traktowana bya jako dziedzina filozofii.
Zajmowali si ni m.in. Platon, Arystoteles, w. Augustyn, Kartezjusz,
John Stuart Mill.

1879 rok Data pojawienia si psychologii jako odrbnej nauki.

Wtedy na Uniwersytecie Lipskim Wilhelm Wundt zaoy pracowni
eksperymentalnych bada psychologicznych.

Wybrane szkoy psychologiczne:

Psychologia gr. psyche dusza;

logos sowo, myl, rozumowanie NAUKA O DUSZY

sowo psychologia nie istniao w staroytnej Grecji

po raz pierwszy w druku pojawio si dopiero w 1580r, jako tytu
aciskiej rozprawy Rudolfa Gocleniusa
w XVII wieku zastpiono je pojciem pneumatologia (gr. pneuma
tchnienie, duch)
do rozpowszechnienia nazwy psychologia przyczyniy si dziea
niemieckiego filozofa Christiana Wolffa (XVIII wiek)

Obecnie psychologi definiuje si jako naukowe badanie

zachowania jednostek i ich procesw psychicznych.

Cele psychologii:
- obiektywne opisywanie zachowania jednostki
- wyjanianie zachowania i rozwijanie wiedzy o jego przyczynach
- przewidywanie kiedy, gdzie i w jakich warunkach wystpi dane
zachowanie

psychologia stosowana ma jeszcze jeden, pity cel ->

zastosowanie wiedzy psychologicznej w taki sposb, aby poprawi
jako ycia jednostki i caego spoeczestwa.

Wundta, w ktrej jedn z podstawowych metod badania treci

wiadomoci jest introspekcja eksperymentalna (ac.
introspectio wgldanie do wntrza ) analiza wasnych
stanw psychicznych, myli i przemyle
Psychologia postaci skupiaa psychologw z Uniwersytetu
Berliskiego (Wertheimer, Koffka), ktrzy na pocztku XX
wieku wystpili przeciwko psychologii Wundta. Gosili, e
zjawiska psychiczne s zorganizowanymi caociami, czyli
postaciami.
Funkcjonalizm szkoa powstaa na przeomie XIX i XX weku,
w psychologii amerykaskiej (James, Dewey, Angell),
zajmowaa si badaniem ludzkiego zachowania z punktu
widzenia jego funkcji (uytecznoci) w procesie
przystosowania do otoczenia. Funkcjonalizm utorowa drog
zastosowaniom psychologii w praktyce.
Behawioryzm szkoa powstaa na pocztku XX wieku
(gwnie dziki Watsonowi). Jej podstawowym zaoeniem
byo to, e caoksztat zachowa organizmw (zwierzt i ludzi)
wyjani mona poprzez ustalenie zwizkw midzy bodcami
i reakcjami (S-R) lub zwizkw midzy reakcjami i nagrodami.
Wyklucza analiz wewntrzn procesw psychicznych.
Np. eksperyment na myszach dostaj nagrod za nacinicie
dwigni w postaci jedzenia, naciskay one j za kadym razem
kiedy chciay poywienie

- kierowanie zachowaniem, wywoywanie go, hamowanie,

zmienianie.

Introspekcjonizm szkoa psych. zapocztkowana przez W.

Psychoanaliza szkoa zapocztkowana przez Freuda, kadca

nacisk na badanie niewiadomych mechanizmw psychicznych
(wypartych ze wiadomoci motyww, gwnie natury seksualnej,
bdcych przyczyn zaburze nerwicowych, pojawiajcych si w
snach, przejzyczeniach)
Psychologia humanistyczna szkoa zapocztkowana w
poowie XX wieku, przez Maslowa i Rogersa. Stawia sobie za cel
rozwj jednostki, jej samorealizacj.

we wzbudzeniu emocjonalnym) nie wywiera swego zwykego wpywu na

przysadk mzgow (ktra wydziela hormony wzrostowe).

PRZYKADOWE BADANIA W PSYCHOLOGII:

Czy aby mae dziecko mogo si prawidowo rozwija wystarczy dobre
poywienie i inne prawidowe warunki bytowe? Czy mio i uczucie s
niezbdnym warunkiem dobrego stanu fizycznego?
o
o

W 1760r pewien hiszpaski duchowny napisa W domu podrzutkw

(sierociniec) dzieci staj si osowiae i wiele z nich umiera ze smutku
W 1915r jeden z lekarzy pracujcy w szpitalu Johna Hopkinsa poda, e
mimo waciwej opieki fizycznej, 90% niemowlt przyjtych do
sierocica w Baltimore umiera w cigu pierwszego roku.
W 1942r pewien badacz z New York University zacz rejestrowa jaki
wpyw ma na dzieci zabranie ich z domu do szpitala na dugotrwae
leczenie. Dzieci staway si apatyczne i przygnbione, a w krtkim
czasie wystpoway u nich infekcje drg oddechowych i gorczka
niewiadomego pochodzenia. Nie przybieray take na wadze w takim
tempie, jakiego normalnie si oczekuje. Wszystko to dziao si mimo
tego, e sposb odywiania dzieci regulowany by bardzo starannie. Gdy
dzieci powracay do domu, objawy te znikay.
W 1946r przez Rene Spitz i Katherine Wolf przeanalizowana zostaa
dokadnie historia 91 niemowlt przebywajcych w domach dla dzieci
porzuconych w USA i Kanadzie. Okazao si, e u niemowlt tych
wystpowao przygnbienie, niepokj, opnienie rozwoju fizycznego,
bezsenno, odrtwienie oraz patologiczna niedowaga. Pomimo
dobrego wyywienia i opieki lekarskiej 34 niemowlta zmary, wikszo
od 7 do 12 miesica ycia.
W latach 70 Lytt Gardner opisa intensywne badania nad szecioma
cherlawymi karami dziemi o niskim wzrocie, niedowadze i
opnionym rozwoju koci: ich wiek kostny by znacznie niszy od
wieku ycia. Wszystkie te dzieci pochodziy ze rodowisk rodzinnych,
charakteryzujcych si zobojtnieniem emocjonalnym i brakiem
normalnej wizi uczuciowej midzy rodzicami i dziemi. Stan ten
nazwano karowatoci deprywacyjn. Gardner wykaza, e jest ona
rzeczywicie fizycznym nastpstwem deprywacji emocjonalnej.
Stwierdzi on, e dzieci take przybieraj na wadze i zaczynaj rosn,
gdy zabierze si je z wrogiego otoczenia i e rozwj ich zostanie
ponownie zahamowany, gdy do niego wrc.

W badaniach udowodniono nie tylko zwizek midzy deprywacj

emocjonaln a nieprawidowym rozwojem fizycznym, ale take
znaleziono fizjologiczne uzasadnienie. W przypadku deprywacji
emocjonalnej, okolica zwana podwzgrzem (ktra odgrywa gwn rol

*EKSPERYMMENT STANLEYA MILGRAMA najbardziej znany i

jednoczenie najbardziej kontrowersyjny eksperyment w psychologii
(nieprawdziwe raenie prdem za kar nieprawdziwego ochotnika
przez prawdziwego ochotnika, ktry myla e wszystko jest prawdziwe,
jednak mimo wtpliwoci dalej to robi na polecenie eksperymentatora)
Efekt posuszestwa jest najsilniejszy, gdy:
- widzimy innego badanego, ktry wykonuje polecenia
eksperymentatora
- ofiara znajduje si w duej odlegoci od badanego
- osoba badana jest bezporednio nadzorowana przez autorytet
- osoba badana peni rol widza i pomocnika pomagajcego innej osobie,
ktra wymierza wstrzs.

PROCESY POZNAWCZE
WRAENIE, SPOSTRZEGANIE.

Wraenie proces, w ktrym pobudzony receptor zmysowy daje

pocztek impulsom nerwowym, a ich wynikiem jest elementarne
doznanie czucia, czyli wiadomo zjawisk na zewntrz lub wewntrz
organizmu
(Odbir wrae jest najprostszym procesem poznawczym, w wyniku
ktrego dochodzi do odzwierciedlenia w spostrzegajcym umyle
pojedynczej waciwoci rejestrowanego bodca).
Spostrzeganie proces aktywnej interpretacji danych zmysowych z
wykorzystaniem danych kontekstualnych, nastawienia i wczeniej
nabytej wiedzy. W wyniku spostrzegania dochodzi do rozpoznania
obiektu, np. przedmiotu.
PROCES SPOSTRZEGANIA
Wedug
Wedug
Witwickiego
Zimbardo

Wedug
Tomaszewskieg
o

Wedug
Maruszewskiego

1.Przedstawien
ie
2.Sd
realizujcy
3.Sd
klasyfikujcy

1.Faza
sensoryczna
2.Faza
organizacji
percepcyjnej
3.Identyfikacja,
rozpoznanie

1.Pobudzenie
receptorw
2.Poziom
sensomotorycz
ny
3.Poziom
semantycznooperacyjny

1. Rejestracja
sensoryczna
2.Faza oceny
emocjonalnej
3.Faza
rozpoznania
bodca
4.Faza oceny
znaczenia
metaforycznego

Proces spostrzegawczy najlepiej zrozumiemy, jeli

podzielimy go na trzy etapy:
o

Odbir wrae energia fizyczna podlega transformacji na

aktywno nerwow komrek kory mzgowej, ktre koduj
informacje na temat rodzaju stymulacji organw receptorycznych
Spostrzeganie (w wskim znaczeniu), organizacja percepcyjna
ksztatuje si wewntrzna interpretacja obiektu i powstaje
spostrzeganie bodcw zewntrznych, np. trzy proste kreski
mog zosta rozpoznane jaki 1-1, H, III, itp., zalenie od
informacji pyncych z kontekstu (jak wyglda ten przedmiot?)
Identyfikacja, rozpoznawane obiektw obiekty okrge staj si
monetami, pikami do siatkwki, zegarami, jabkami (czym jest
ten przedmiot? Jaka jest jego funkcja?)

w tym samym ksztacie zobaczymy zupenie rne ksztaty w zalenoci

od tego jak hipotez uznamy za suszn.
Celem spostrzegania jest uzyskanie trafnego, stabilnego obrazu wiata,
nie zawsze jest to proste, bodce do nas docierajce mog by
wieloznaczne

Wskaniki ruchu
- wzgldna paralaksa ruchu kiedy si poruszamy w nieruchomym
otoczeniu, szybko i kierunek ruchu punktw i obrazw na siatkwce
zaley od ich pooenia w gbi (odlegoci) wzgldem przedmiotu
fiksacji (ktry si nie porusza)

Wskaniki obrazowe
- nakadanie si
- wzgldna wielko
- perspektywa liniowa

Figura i to
Podstawowa organizacja pola spostrzeeniowego, figura wysunita
jest do przodu, ma okrelony ksztat, kolor; to jest spostrzegane jako
mniej zrnicowane podoe, z ktrego wyania si figura
Jest to widoczne nawet w przypadku niejednoznacznego obrazu:

Bodziec dystalny i proksymalny

Bodziec dystalny

Bodziec proksymalny

Spostrzegajc jaki ksztat staramy si na og go zidentyfikowa.

Identyfikacja nie jest prostym aktem zachodzcym w jednym rzucie
uwagi. Najczciej jest stawianiem i weryfikowaniem kolejnych hipotez.
Przyjcie konkretnej hipotezy wpywa z kolei na to, jak dany obraz jest
spostrzegany, czy jakie ksztaty w nim wyrnimy. Moe si zdarzy, e

Tendencja do spostrzegania figury jako znajdujcej si z przodu jest tak

silna, e moemy j zobaczy nawet wtedy, gdy w rzeczywistoci nie
istnieje.

Dziaa tu jeszcze jedna zasada organizacji

pola spostrzeeniowego zamykania
Podzia na figur i to oraz zasada zamykania pozwalaj nam zobaczy
pewne obiekty na niektrych wieloznacznych obrazach

STAO SPOSTRZEGANIA
Obraz na siatkwce (bodziec proksymalny) ulega staym zmianom,
gdy ruszamy oczami, gow itp., cho bodziec dystalny jest zasadniczo
stay. Z punktu widzenia naszego przetrwania, naszej sprawnoci
dziaania spostrzeganie tej staoci ma decydujce znaczenie.

Prawa organizacji pola percepcyjnego, ktre decyduj o

tym w jak figur zostan percepcyjnie zorganizowane
elementy obrazu
- zasada podobiestwa

- stao ksztatu
- stao pooenia
- stao wielkoci (w zalenoci od odlegoci)

Zudzenie zmysowe nieadekwatne odzwierciedlenie spostrzeganego

przedmiotu. Najbardziej znane s zudzenia geometryczne.
Halucynacja patologiczne postrzeganie przedmiotw, ktre nie
znajduj si w polu percepcji, poczone z silnym przekonaniem ich
realizmu.
Inne zudzenia:
- czy linie poziome s rwnolege? (zudzenie Heringa)

- zasada bliskoci

*********
*********

*** *** ***

*** *** ***

- zasada cigoci, najlepszej kontynuacji

Czynniki wpywajce na zapamitywanie

PROCESY POZNAWCZE
Pami.
Jak zauway Oskar Wilde kady skary si na swoj pami, nikt na
swj rozsdek.

Amnezja
Czasowe lub trwae zaburzenie jednego bd wielu systemw
pamiciowych. Podstawowe objawy amnezji sprowadzaj si do
trudnoci w zapamitywaniu i odpamitywaniu informacji

Amnezja nastpcza ograniczenie lub utrata

zdolnoci zapamitywania nowych danych
Amnezja wsteczna trudnoci
odpamitywania informacji, ktre nabyte
zostay przed wystpieniem czynnika
powodujcego amnezj

Definicja pamici
Jest zdolnoci do przechowywania informacji i pniejszego jej
wykorzystania
Z innego punktu widzenia, pami to zesp procesw poznawczych,
zaangaowanych w nabywanie, przechowywanie i pniejsze
odtwarzanie informacji

FAZY PROCESU PAMICIOWEGO

Faza pierwsza
Zapamitywanie to czynno pamiciowa, polegajca na
wprowadzeniu informacji do jednego z systemw pamici. Wymaga
zakodowania informacji i utrwalenia zapisu.
Ze wzgldu na sposb zapamitywania dzielimy pami na:
- mimowoln i dowoln
- mechaniczn i logiczn

*Badania eksperymentalne Hermanna Ebbinghausa

- liczba powtrze
- rozoenie powtrze w czasie
*Grupowanie kategorialne
-intruzje odtwarzanie, np. sw, ktre wczeniej nie byy
prezentowane (zapamitanie)
- wiedza
*Elaboracja, czyli opracowanie materiau, polegajce na dodaniu do
informacji czego, czego w niej oryginalnie nie byo. Moe to by np.
samo powizania materiau z ju posiadan wiedz

*Zgodno kontekstu zapamitywania i odtwarzania

*Interferencja proaktywna zakcenie procesu nabywania, utrwalania
albo przechowywania nowej wiedzy, wywoane wiedz wczeniej nabyt,
jeli midzy tymi dwoma rodzajami wiedzy wystpuje jaki zwizek
*Konsolidacja ladu pamiciowego trwae zmiany zachodzce w
komrkach nerwowych mzgu jako podstawa pamici dugotrwaej
*Techniki mnemoniczne, oparte na
- Teorii podwjnego kodowania (Paivio)
- Rnych sposobach organizacji informacji

Faza druga
Przechowywanie jest czynnoci pamiciow, ktra polega na
przeciwdziaaniu zanikowi albo utracie dostpu do zapamitanej
informacji. W trakcie przechowywania zapisy pamiciowe mog by
rekodowane, co prowadzi do zmian w zakresie ich treci albo sposobu
uporzdkowania.
Ze wzgldu na czas przechowywania dzielimy pami na:

X Dugotrwa
Jawn (deklaratywn)

- zanikanie ladw
- utrata dostpu
- wyparcie

- semantyczna wiedza oglna

- epizodyczna informacja o czasowo umiejscowionych epizodach
i
wydarzeniach oraz czasowo
przestrzennych relacjach
midzy nimi
Autobiograficzn epizody, w ktrych sami bralimy udzia
Niejawn (niedeklaratywn)

Reminescencja zjawisko raczej nieoczekiwanego wzrostu

odtworzenia zapamitanego materiau, bez jego dodatkowego
uczenia si.

-np. proceduralna, umiejtnoci i nawyki

X Krtkotrwaa
- czas przechowywania od kilku do kilkudziesiciu sekund
- pojemno okoo 7 (+/- 2) elementw

Faza III - odpamitywanie

X Ultrakrtkotrwaa (sensoryczna)

- czas przechowywania mierzony w milisekundach

- pojemno trudna do okrelenia, ale wiksza ni pamici krtkotrwaej

Rodzaje odpamitywania:
-

przypomnienie
rozpoznanie
zaoszczdzony czas przy ponownym uczeniu si
niejawny wpyw na zachowanie
Badanie Bartletta (rysunek, na ktry patrzymy przez chwil, a potem
go rysujemy, kada kolejna osoba robi to samo z poprzednim
rysunkiem, koczy si zupenie inaczej np. 1 rysunek sowa, ostatni
kot)

Zapominanie
- zgodnie z badaniami Ebbinghausa wikszo zapamitanego
bezsensownego materiau tracimy ju po kilkudziesiciu minutach,
pniej tempo zapominania wyranie spada
- materia sensowny pamitamy lepiej
- zdecydowanie w najmniejszym stopniu zapominaniu ulegaj
umiejtnoci proceduralne

Teorie zapominania
- Interferencja retroaktywna zakcenie procesu przechowywania
wczeniej nabytej wiedzy, wywoane wiedz nabyt pniej, jeli
wystpuje midzy nimi jaki zwizek. Zjawisko to jest tym silniejsze, im
bardziej podobne s oba rodzaje materiau, im sabsze byo opanowanie
pierwszego materiau i im bardziej obszerny jest drugi materia.

Pami jako waciwo zdolno do przechowywania

informacji i pniejszego jej wykorzystania

Cechy pamici:
o Szybko zapamitywania mierzona czasem, albo loci
powtrze niezbdn do zapamitania danego materiau
o Zakres okrelajcy jak ilo materiau jestemy w
stanie zapamita
o Trwao okrelajca jak dugo dana informacja jest
przechowywana w pamici
o Wierno okrelajca jak dokadnie odtwarzamy
wyuczony materia
o Gotowo czyli atwoz jak przypominamy sobie dany
materia

Typu pamici zwizane z dominacj u danej osoby jednego ze

zmysw
o
Wzrokowa
o
Suchowa
o
Czuciowo ruchowa

Wyobrania ejdetyczna zdolno przechowywania w pamici

wyobraenia (wzrokowego) z wielk wyrazistoci i dokadnoci przez
do dugi czas
(Test Stromeyera i Psotki sprawdza
czy kto posiada wyobrani
ejdetyczn czy doskona pami)
Fenomen pamici
Rosjanin Salomon Szereszewski
- bogata wyobrania wzrokowa
- zdolno synestezji
- uzupeni swoje zdolnoci licznymi technikami

Faszywe wspomnienia
- pami semantyczna
- pami autobiograficzna

Procesy poznawcze
Mylenie, rozwizywanie problemw

Definicja mylenia (za Kozielecki 1995)

Mylenie- umysowa czynno przetwarzania informacji zakodowanych
w spostrzeeniach, wyobraenach i pojciach. Umoliwia ona tworzenie
oryginalnych pomysw lub zastosowanie wyuczonej wiedzy w nowych
okolicznociach
Mylenie czynno poznawcza, dziki ktrej czowiek dochodzi do
poredniego i uoglnionego poznania wiata

mnemonicznymi
- trudnoci? (musiao mu to bardzo przeszkadza w
codziennym)

yciu

Pami naocznych wiadkw

o
o
o

Najbardziej znan badaczk psychologii zezna wiadkw

jest Elizabeth Loftus
Efekt lampy byskowej
Pami rda informacji

Rozrnienie na pami rda i faktw

wprowadzone zostao przez Davidsona i Gilskyego
Efekt dezinformacji (centralny charakter zdarzenia a
peryferyczny)

W strukturze czynnoci mylenia wyrniamy trzy elementarne

skadniki:
Materia mylenia (czyli informacje), to co jest przetwarzane w
mylenu
Operacje, czyli elementarne transformacje umysowe, za ktrych
pomoc przetwarzamy materia mylenia
Reguy (metody, taktyki, strategie), czyli to, co wpywa na
uporzdkowanie kolejnych operacji, dzik reguom acuch
operacji ma prawidowy charakter

Materia mylenia
- spostrzeenia
- wyobraenia
- pojcia
Operacje umysowe

- podstawowe analiza i synteza

- pochodne porwnywanie, abstrahowanie,
uoglnianie
Reguy mylenia
- algorytmy
- heurystyki

Podzia wg Selza:

MYLEN
IE

Produktywne
Reproduktywne

- polega na tworzeniu
informacji zupenie
nowych dla podmiotu

- polega na wykorzystaniu
zdobytej uprzednio wiedzy
w nowych warunkach

Twrcze

Nietwrcze

- jego wynik jest nie

tylko nowy dla
podmiotu, ale jest on
obiektywnie nowy

- jego wynik jest

nowy tylko dla
podmiotu

w odmienny sposb i odmiennie go interpretuj (rnica

jakociowa)
Jego teoria wyrnia trzy podstawowe skadniki rozwoju
poznawczego, s to:
o Schematy, czyli umysowe struktury czy programy,
ktre pozwalaj na adaptacj dziecka do
rodowiska. Pocztkowo dziecko wyposaone jest w
odruchy, np. ssanie, te schematy s stopniowo
przeksztacane w coraz bardziej zrnicowane
wzorce dziaania
o Asymilacja i akomodacja, czyli procesy za pomoc
ktrych dziecko adaptuje si do otoczenia,
rozwijaj si jego procesy poznawcze
Asymilacja to interpretowanie nowych
dowiadcze z punktu widzenia istniejcych
struktur poznawczych
Akomodacja to zmiany w istniejcych
strukturach poznawczych dostosowujce je
do nowych dowiadcze

Rozwj mylenia wg Jeana Piageta

Jednym z podstawowych zaoe jego teorii byo to, e

dzieci bdce w rnym wieku, rni si nie tylko
zasobem wiedzy (rnica ilociowa) ale te patrz na wiat

Stadium sensoryczno - motoryczne

Faza

Wiek w
mies

Opis

1. wiczenie odruchw

2. Rozwijanie schematw

3. Odkrywanie procedur

0-1

1-4

4-8

4. Intencjonalne
zachowanie

8-12

5. Nowo i eksploracja

12-18

6. Reprezentacja umysowa

18-24

Noworodek ogranicza si do wiczenia 1. wiczenie odruchw

odruch, np. ssanie, krzyk
Odruchy rozwijaj si w schematy 2. Rozwijanie schematw
adaptacyjne, schematy staj si bardziej
precyzyjne i skoordynowane. Wystpuj
reakcje okrne pierwszego rzdu
(pierwotne)
3. Odkrywanie procedur
Zachowania staj si bardziej skierowane na
zewntrz. Dziecko stara si powtrzy
interesujce zdarzenia, jest to tzw. reakcja
okrna drugiego rzdu (wtrna)
4. Intencjonalne
Pojawia si pierwsze naprawd intencjonalne
zachowanie
zachowanie. Dziecko najpierw dostrzega
interesujcy cel a pniej stara si go
osign.
Dziecko zaczyna systematycznie zmienia
schematy w celu wywoania nowych efektw
5. Nowo i eksploracja
reakcje okrne trzeciego rzdu. Problem
rozwizuje stosujc metod prb i bdw.
Pojawia si wyobraenie czynnoci i jej
efektu, ktre stopniowo zastpuje metod
6. Reprezentacja umysowa
prb i bdw.

Pojcie staoci przedmiotu

Wg Piageta podstawowe osignicie w rozwoju

poznawczym dziecka, w stadium sensorycznomotorycznym
Wiedza, e przedmiot istnieje stale, niezalenie od
naszego kontaktu percepcyjnego z nim

Ksztatowanie si pojcia staoci przedmiotu

Faza

Wiek w
mies

0-1
1-4

4-8

8-12

12-18

18-24

W tym okresie dzieci nie wykazuj

oznak wiadomoci staoci przedmi
znika nie poszukuj go, szybko zajm
czym innym.
Dzieci zaczynaj poszukiwa prze
ktry znikn. Istnieje jednak sze
ogranicze, dzieci szukaj np. tylk
przedmiotw, ktrych fragment
widoczny.
Dzieci potrafi prowadzi systemat
inteligentne poszukiwania, nawet wt
aden fragment przedmiotu nie
widoczny. Cigle istniej jednak je
pewnne ograniczenia.
Jest jeszcze jedno ograniczenie, dzie
widzie jak chowamy przedmiot.
chowamy przedmiot w doni
przemieszczamy j kolejno w rne
dziecko nie potrafi odnale przed
Dziecko radzi sobie z wczeniej opi
zadaniem, czyl potraf sobie wyobraz
dzieje z przedmiotem.

Stadium przedoperacyjne
Osignicie poziomu przedoperacyjnego wie si z pojawieniem
si funkcji symbolicznej czyli umiejtnoci wykorzystania jednej
rzeczy w celu reprezentowania czego innego
Silne strony mylenia przedoperacyjnego
- Opanowanie tosamoci jakociowej czyli wiedzy, e jakociowa
natura jakiej rzeczy nie jest zmieniona przez zmian w jej wygldzie
(osignicie staium przedoperacyjnego)
- Rnicowannie pozoru od rzeczywistoci rozrnienie miedzy tym jak
obiekty wygldaj i czym (jakie) s w rzeczywistoci. Rozumienie
rnicowania zakada umiejtno prawidowej oceny zarwn wygldu
jak i rzeczywistoci, gdy rni si. Rnicowanie jest wieloaspektowym
osigniciem poznawczym i nie koczy si w wieku 6 lat.
Cechy mylenia przedoperacyjnego

Opis

- Animizm przypisywanie przedmiotom nieoywionym cech ycia

- Artyficjalizm przekonanie, e naturalne zjawiskka i obiekty stworzyli

ludzie do swych celw
- Antropomorfizm przypisywanie zwierztom cech ludzkich
- Realizm przekonanie o realnoci rnych zjawisk psychicznych, np.
snw, e one s w pokoju, pod kiem, przy oknie itp.
- Rozumowanie transdukcyjne polegajce na przechodzeniu od
szczegu do szczegu bez uwzgldnienia oglnej zasady czcej
poszczeglne zdarzenia (dzieci nie posuguj si jeszcze ani dedukcj
przechodzenie od ogu do szczegu, ani indukcj przechodzenie od
szczegu do ogu)

Operacje pojcie uywane przez Piageta na oznaczenie rnych postaci

dziaa umysowych, poprzez ktre starsze dzieci rozwizuj problemy i
rozumuj w sposb logiczny

Staoci iloci (odwracalno, negacja, kompensacja, decentracja)

- Okoo 5-6 lat stao liczby
- Stosunkowo szybko osiga si te stao masy, stao iloci cigych
- Pniej stao ciaru (okoo 2-3 lata pniej)
- Jako ostatnie pojcie staoci objtoci

Stadium operacji formalnych (Vastal wsp. 1996, Wadsworth 1998,

Obuchowska 2000)
Ograniczenia mylenia przedoperacyjnego
- Egocentryzm w niemowlctwie nieumiejtno odrnienia Ja (np.
wasnych dziaa czy spostrzee od wiata zewntrznnego). W
pniejszych latach nieumiejtno odrnienia wasnej perspektywy
(np. dowiadczenia wzrokowego, myli, uczu) od perspektywy innych
ludzi
- Centracja pojcie stosowane przez Piageta na oznaczenie tendencji
maych dzieci do koncentrowania si tylko na jednym aspekcie problemu
w danym momencie, znieksztacona percepcyjnie posta reakcji, ktrej
rezultatem s czsto bdne oceny

- Brak uksztatowania poj staoci (liczby, iloci cigych, dugoci,

masy, ciaru, objtoci)

Stadium operacji konkretnych

Mylenie formalne polega na tym, e operacje logiczne

sdokonywane na znakach: sownych, symbolach
matematycznych, logicznych itp., oderwanych od percepcji,
dowiadczenia a nawet przewiadczenia (np. gdy problem
logiczny jest poprzedzony zdaniem Przypumy, e wgiel jest
biay)
Strategie stosowane przy rozwizywaniu problemw
o Rozumowanie dedukcyjne, wyciganie wnioskw na
podstawie przesanek (Janek jest czowekiem, Wszyscy
ludzie s miertelni, Janek jest miertelny, bardziej
zoony sylogizm: Jestem mczyzn, jeli syn Larrego
jest synem mego ojca, to jakie s moje zwizki z
Larrym?)
o Rozumowanie indukcyjne: po rozpoczciu procesu
rozumowania od specyficznych jednostkowych
dowiadcze, a nastpnie przechodzenie do oglnych
zasad.
Piaget uywa pojcia: rozumowanie hipotetyczno-dedukcyjne. S
to sposoby rozwizywania problemw charakteryzujce si
umiejtnoci generowania i sprawdzania hipotez oraz
wycigania logicznych wnioskw na podstawie wynikw
przeprowadzonych sprawdzianw (osignicie stadium operacjo
formalnych)
(Mylenie hipotetyczne jest to zdolno wysuwania wnioskw z
czystych hipotez a nie tylko z realnych obserwacji.)

Definicja problemu (za Kozielecki 1995)

Problem jest rodzajem zadania, ktrego podmiot nie moe
rozwiza za pomoc swoich wiadomoci, umiejtnoci,
nawykw. Rozwizanie problemu jest moliwe przede wszystkim
dziki myleniu produktywnemu.
Wg Kozieleckiego w zalenoci od poziomu informacji, czyli
danych pocztkowych, moemy wyrni problemy otwarte i
zamknite.
Za Guilfordem w zalenoci od sposobu sformuowania celu
wyrniamy problemy konwergencyjne i dywergencyjne.

Fazy rozwizywania problemw

Dostrzeganie problemu w fazie tej podmiot uwiadamia sobie,
e zasb jego wiedzy nie wystarcza do osignicia planowanych
celw.
Analiza sytuacji problemowej w fazie tej czowiek analizuje
informacje zawarte w sytuacji problemowej oraz struktur celu,
ktry ma osign.
Wytwarzanie pomysw rozwizania w fazie tej zwanej faz
produktywn podmiot wytwarza nowe informacjje, takie jak
hipotezy, metody itp.
Zjawisko olnienia (wgldu)
Weryfikacja pomysw celem tej fazy jest sprawdzenie wartoci
pomysw i jeden z nich jest przyjty jako ostateczne
rozwizanie, albo wszystkie si odrzuca.

Przeszkody rozwizywania problemw

bdne nastawienie (za instrukcja lub osoba sama si le nastawia)
fiksacja funkcjonalna (jak kto nie umie np. wykorzysta pira do czego
innego jak pisanie)

PROCESY POZNAWCZE
UWAGA
(potrzebna do zaistnienia innych
procesw)

Jest to system odpowiedzialny za selekcj informacji, zapobiega

przeadowaniu poznawczemu przez nadmiar danych, wie si ze
wiadomoci odnonie tego co spostrzegamy lub o czym mylimy. (np.
mylimy o tym jaki film ogldamy i nie zwracamy danym momencie
uwagi na pozycj w jakiej siedzimy)
Dzieli si na:
- uwaga mimowolna bodziec sam na siebie zwraca uwag, wyrnia si
z ta (np. nietypowy dwik jak klakson samochodu)
- uwaga dowolna sami ni kierujemy (obserwacja okrelonego
zjawiska, np. bawicych si dzieci)

Podstawowa funkcja SELEKTYWNO

- selekcja rda wybr bodcw wanych, ignorowanie informacji
niewanej
badania

Efekt przyjcia skupiamy si na rozmowie z nasz grup, ignorujemy

rozmowy toczone obok, ale wychwytujemy np. nasze nazwisko/imi
wtedy przestajemy skupia si na naszej rozmowie i przestawiamy si
do suchania tej drugiej.
ledzenie dwch opowieci jednoczenie (mamy dwie suchawki, w
kadej leci inna opowie, np. dwa rne wykady) suchamy tylko
jednego wykadu, a drugi jest ignorowany, do wiadomoci nie trafia nic
z wykadu ignorowanego, nie zauwaamy zmiany jzyka wykadu,
natomiast rejestrujemy zmian gosu z mskiego na damski, nietypowe
dwiki (np. gwizd)

Obserwacja meczu koszykwki obserwowanie okrelonych zagra i ich

liczby w tle na boisku pojawia si szympans i badani
go nie zauwaaj

o
o

- przeszukiwanie pola percepcyjnego

Cechy priorytetowe - zwracajce uwag automatycznie:

o Ruch obiektw w polu uwagi
o Kolor, ktry si wyrnia
o Emocje mimika emocje negatywne szybko
spostrzegane (z ewolucji grona mimika bya
ostrzeeniem
przed atakiem)
Badanie na obrazku jest 8 twarzy
umiechnitych, 1 rozzoszczona. Potem zmiana
obrazka na takiego z 8 twarzami rozzoszczonymi,
1 umiechnit. Badani szybciej znajdywali 1
rozzoszczon na perwszym obrazku ni 1
umiechnit na drugim. Nawet przy zwikszeniu
iloci twarzy do 20/30 czas znajdywania twarzy
rozzoszczonej by podobny, natomiast twarzy
umiechnitej wyduony.

Przeszukiwanie pola percepcyjnego dzieli si na:

Proste szukamy jednego bodca (np. okrgy ksztat)
Zoone/koniunkcyjne kilku (np. czerwony kolor i okrgy ksztat)

Suchanie 2 powieci jednoczenie podzielno

ograniczona
Zadanie priorytetowe(test na inteligencje od atwego do
trudnego) i poboczne(kontrolowanie uoenia dwigni)
przy trudnych zadaniach przestaje si kontrolowa
dwigni.

Podzielno jest atwiejsza, gdy wykonywane czynnoci s

zautomatyzowane ( przynajmniej jedna z nich), gdy dotyczy
rnych zmysw czy efektorw, gdy posiadamy wiedz z danego
zakresu
Zawsze s koszta wykonywania dwch czynnoci na raz np.
wyduenie czasu wykonania czynnoci, czasu reakcji, czy
wiksze prawdopodobiestwo bdu

Przerzutno przeczanie midzy dwoma zadaniami

obsugiwanymi przez niezalene procesy przetwarzania
informacji gdy nie jestemy w stanie wykonywa dwch
czynnoci jednoczenie dzielimy je na drobne fragmenty i
przerzucamy uwag z jednej na drug (nie odbywa si to bez
kosztw, ale w wielu sytuacjach mog one by mniejsze ni przy
podzielnoci)
o Badanie kolumny cyfr dwuliczbowych (dodawanie 6,
odejmowanie 3)

SELEKCJA UWAGI REALIZOWANA JEST POPRRZEZ:

Przeduon koncentracj czujno uwagi

o Test zegara obserwacja zegara, wskazwka sekundy
znika i pojawia si w nowym miejscu, czas trwania testu 23h, wciska przycisk jak wystpi bodziec nietypowy (np.
wskazwka pojawia si po 2s a nie 1s), po 40 min mao
bdw lub ich brak, 40-60min liczba bdw ronie, po
godzinie staa liczba bdw due zmczenie
psychiczne i fizyczne.
Podzielno uwagi koordynacja czynnoci jednoczesnych

1
a
b

2
g
h

c
d

i
j

e
f

k
l

najpierw: 1 = +6; 2= -3
potem a=+6, b=-3, c=+6,

d=-3 itd

duszy czas)

(wicej bdw,