FUNKCJE POZNAWCZE

1. SPOSTRZEGANIE

Spostrzeganie to umiejtno rozpoznawania tego co si widzi, syszy, dotyka, czuje, co

pachnie i smakuje (co to jest?).
W duym uproszczeniu, prawidowe spostrzeganie jest jednym z niezbdnych elementw
dziki ktremu dziecko jest w stanie przyswaja now wiedz, rozwija jzyk.
Na przykad czytajc ten tekst spostrzeglicie Pastwo: a/ litery b/ wyrazy c/ przecinki.
Oczywicie potem nadalicie im Pastwo znaczenie tworzc z nich zdanie. Trzeba si
zgodzi, e bez spostrzeenia liter nie bylibycie Pastwo w stanie zrozumie treci tego
zdania. Warto odpowiednio stymulowa spostrzeganie ju od dziecka poniewa stanowi ono
podstaw wszystkiego.

Modalnoci procesw spostrzegania.

Potocznie kiedy mwimy, e co spostrzegamy, mamy na myli wykorzystanie oczu.
Jednake z psychologicznego punktu widzenia spostrzeganie zachodzi take dziki naszym
uszom, dotykowi oraz ruchowi, nie wspominajc o smaku i wchu. Mwimy wtedy o rnych
modalnociach spostrzegania. Sowo modalno oznacza niewiele wicej ni typ lub sposb i
odnosi si nie tylko do procesw spostrzegania, ale te uwagi czy pamici. Mwimy zatem
take o uwadze suchowej, wzrokowej czy pamici suchowej lub wzrokowej. Wielu z nas
posuguje si dominujcym rodzajem modalnoci na niekorzy innych. Na przykad wolimy
co sucha ni czyta.

Rodzaje modalnoci:
1/ Modalno suchowa - rozwijamy j wtedy, gdy wsuchujemy si w ulubion piosenk.
W pewnym momencie jestemy w stanie usysze oddzielnie gitar, perkusj, czy gos
wokalisty.
2/ Modalno wzrokowa najlepiej modalno wzrokow opisuje stare porzekado: Kiedy
jeste mody widzisz gry, gdy osigasz wiek dojrzay, oprcz gr dostrzegasz drzewa, gdy
jeste stary, zachwyca Ci runo lene. Innymi sowy, dziki spostrzeeniom wzrokowym,
potrafimy zobaczy i wyodrbni te elementy naszego otoczenia na ktre patrzymy i ktre s
dla nas wane.
3/ Modalno dotykowa pamitacie gr w Ciuciubabk? Polega na bieganiu z
zasonitymi oczami za innymi osobami. W momencie, w ktrym zapiemy drug osob, ona
zakada opask na oczy. Dziki spostrzeeniu dotykowemu, wiemy, e dotknlimy kogo, a
nie co.
4/ Dziki modalnoci kinestetycznej czujemy ruch naszego ciaa, wiemy gdzie i w jakiej
pozycji znajduj si nasze rce, nogi czy cae ciao. Jeeli zamkniecie teraz oczy poczujecie,
e wasza rka ley na klawiaturze lub myszce komputera.
5/ Smak wykwintnych potraw, takich jak te, ktre jecie w Waszej ulubionej restauracji,
czujecie dziki modalnoci smakowej.
6/ Bardziej wykwintni smakosze, w tym szczeglnie degustatorzy wina przed konsumpcj
wykorzystuj modalno wchow, czujc smak potrawy lub ulubionego napoju, zanim
wezm go do ust.

SKADOWE SPOSTRZEGANIA
- wyodrbnianie figury i ta
Bez wzgldu na ,modalno, poprzez figur rozumiemy to spostrzeenie, ktre w danej
chwili jest istotne, a tem nazywamy wszystko to, z czego wyodrbnilimy figur. Inaczej
mwic, bez ta nie istniaaby figura. Na przykad bdc w muzeum ogldamy obrazy (czyli
figur) wyodrbnione z ta (czyli ciany). figury nakadajce si znajd trjkt
- wyodrbnianie zdefiniowanego obiektu spord innych, zachodzi na przykad wtedy gdy,
kaemy komu szuka igy w stogu siana lub gdy prosimy swoje wasne dziecko o
znalezienie interesujcej nas ksiki na pce.
- porwnywanie obiektw, ten element spostrzegania umoliwia nam uchwycenie rnic i
podobiestw pomidzy nasz ulubion piosenka a jej coverem (czsto na niekorzy tego
drugiego)
- wyodrbnianie elementw skadowych z caoci Twoje dziecko wyodrbnia elementy z
caoci, gdy buduje jak konstrukcj z klockw lub w oparciu o wzr ukada puzzle. Widzc
gotow budowl, dziecko jest w stanie rozoy j na elementy i odtworzy j z dostpnych
czci.
- a gdy buduje ju t budowl, czy z elementw skadowych cao, czyli syntetyzuje
- porwnywanie obiektw zrotowanych, t skadow procesu spostrzegania najlepiej wyjani
w oparciu o litery jakich uczy si dziecko w I klasie podstawwki, np. litera d jest obiektem,
jej lustrzane odbicie: literka b jest obiektem zrotowanym, czyli przekrconym w przestrzeni;
z tego punktu widzenia te dwa znaki s takie same pod wzgldem ksztatu.
- porwnywanie obiektw w okrelonym ukadzie przestrzennym - dziki temu czujemy
takie pojcia jak bliej, dalej, szybciej, wolniej, za, pod, nad, obok, czy
naprzeciwko. Na przykad rozumiemy e Twj ulubiony sklep jest dalej od mietnika i
jednoczenie bliej przystanku

spostrzeganie

ruchu,

przykadem

zaburzonego

spostrzegania

ruchu

lampy

stroboskopowe na dyskotekach, efekt fajny ale zaburzony.

- szybkie spostrzeganie zatrzymaa Was kiedy policja? Zapewne, zanim zahamowalicie
usyszelicie trwajce krcej ni 1 sekund wycie syreny, to wanie dziki szybkiemu
spostrzeganiu nie dostalicie mandatu za niezatrzymanie si do kontroli

2. MYLENIE I WYOBRANIA

Najlepsz definicj mylenia jest umiejtno rozwizywania problemw i tworzenia

rozwiza w oparciu o istniejc wiedz oraz niewiedz (czyli jeli wiem e czego nie wiem,
to poszukuj odpowiedzi). Poniewa mylenie ma kolosaln przyszo warto powici
troch czasu na jego nauk.

Mylenie abstrakcyjne
Czy wiecie, e zwierzta nie istniej? Istniej kozy, kaczki, konie, mrwki. Sowo zwierzta
to pojcie abstrakcyjne, pod ktrym kryj si wszystkie istoty oywione posiadajce
okrelone cechy np. ukad nerwowy.
Mylenie abstrakcyjne to inaczej zdolno do tworzenia takich poj a take dopasowywania
istniejcych elementw do kategorii.

Mylenie przyczynowo skutkowe to umiejtno zobaczenia relacji pomidzy

wydarzeniem a jego nastpstwem, ale take przewidzenia takiej relacji. Na przykad dotyczy
ona nie tylko tego, e wiemy e gdy rozpalimy ognisko na rodku domu, skoczy si to

poarem, ale take potrafimy wpa na pomys jak wygldaby wiat gdyby wyldowaliby na
nim kosmici.

Mylenie przez analogi - Jest to rodzaj zadania typu uzupenij seri wedug odkrytej
przez siebie reguy.
Kiedy mwisz swojemu dziecku eby nie mapowao tylko pomylao, tak naprawd
prosisz jego mzg o odnalezienie jakiej prawidowoci w zadaniu jakie wykonuje, a
nastpnie zastosowanie owej prawidowoci w zadaniu. Kiedy kupujesz sobie nowy telefon
najpierw szukasz prawidowoci w jego uytkowaniu ktre znae ze starego telefonu.

Planowanie
Planowanie to zdolno efektywnego przygotowania, wdroenia i oceny podczas wdroenia a
take oceny efektu interesujcej aktywnoci. Np. kiedy malujesz mieszkanie najpierw widzisz
cel czyli piknie pomalowany pokj, nastpnie opracowujesz procedur, czyli jak pomalujesz
ten pokj. W trakcie malowania cofasz si o krok w ty, poniewa okazuje si, e musisz
pooy gad na cianie. Po zakoczeniu remontu okazuje si, e odcie farby jest nie taki
jaki mia by zatem ca procedur trzeba powtarza.

Mylenie twrcze
Mylenie twrcze, to taki typ mylenia, ktry wzbogaca nasz wiedz. Na przykad, dziki
myleniu twrczemu, powoli zaczynamy rozumie jak powsta wiat.

3. JZYK

Jzyk definiujemy jako zbir symboli i regu nimi rzdzcych. Suy komunikacji oraz
opisowi wiata. Jzyk nazywamy symbolem dlatego, e nie mona go zmierzy, zway i
zobaczy. Odpowiednia stymulacja procesw jzykowych pozwala nie tylko na to aby
nauczy si pynnie posugiwa jzykiem ojczystym ale take obcym.
Aby dobrze posugiwa si jzykiem trzeba posiada odpowiedni zasb sw tzw. leksykon
oraz zna i potrafi zastosowa reguy czenia sw ze sob.
Zasb leksykalny to sowa, ktre dziecko rozumie (sownik bierny) i ktrych uywa
(sownik czynny). Zwykle dziecko rozumie znacznie wicej sw ni potrafi zastosowa w
swoich wypowiedziach. Reguy to midzy innymi zasady odmiany czci mowy (np.
odmiana rzeczownikw i przymiotnikw przez liczby i przypadki oraz czasownikw przez
czasy i tryby). Rwnie wanymi s reguy syntaktyczne , ktre wskazuj jak wyglda
poprawne gramatycznie zdanie.

4. UCZENIE SI I PAMI

Pami pozwala gromadzi dowiadczenia, przechowywa je i wykorzystywa w rnych

sytuacjach. Jest obecna i niezbdna w kadym momencie naszego ycia. Bez pamici nie
nauczylibymy si nawet chodzi, nie wiedzielibymy kim jestemy, skd pochodzimy i nie
nauczylibymy si mwi w jzyku obcym (a nawet ojczystym). Ma zwizek ze
spostrzeganiem i myleniem. Warto j trenowa u swoich dzieci.

W psychologii nie istnieje pojcie jednej pamici. Z tego punktu widzenia o innym rodzaju
pamici mwimy, gdy mamy na myli wspomnienie pierwszego pocaunku, o innym, kiedy

mwimy e umiemy jedzi na rowerze czy zapamita na krtko numer telefonu. Jak
wspomniano wczeniej, pami take ma swoje modalnoci.

Rodzaje pamici:
Istnieje wiele rodzajw pamici, poniej opisane zostan te najpopularniejsze.
Pami ultrakrtka to taki rodzaj pamici ktry przechowuje informacje przez bardzo
krtko, maksymalnie 2 czy 3 sekundy. Ma ona bardzo du pojemno i dotyczy rnych
modalnoci. Stanowi nie jako wstp do zapamitania. Ten rodzaj pamici tylko rejestruje
informacje bez nadawania im znaczenia.
Pami krtkotrwaa to taki rodzaj pamici ktry pozwala na przechowanie informacji
przez okoo 30 sekund. Pojemno tego rodzaju pamici jest krtsza ni pamici ultrakrtkiej
i wynosi rednio 7 elementw. Wykorzystujemy j wiadomie kiedy powtarzamy w gowie
numer telefonu. Po wpisaniu go do pamici aparatu, natychmiast go zapominamy.
Pami dugotrwaa to rodzaj pamici o nieograniczonej pojemnoci w ktrej gromadzimy
i odtwarzamy informacje dla nas istotne, na przykad sowa czy znaczenie wydarze.
Pami proceduralna ten typ pamici odnosi si do zapamitanych czynnoci, to dziki
niej wiemy jak jedzi na rowerze czy prowadzi samochd.
Pami robocza to rodzaj pamici odpowiedzialny za wykonywanie pewnych dziaa tu i
teraz. Pami ta jest niezbdna na przykad wtedy, gdy wykonujemy dziaania matematyczne
w pamici.

Skadowe procesw pamici

Szybko zapamitywania to liczba powtrek lub czas potrzebny do zapamitania
na przykad numeru telefonu czy wiersza.

Pojemno pamici to liczba zapamitanych elementw po jednorazowej ekspozycji.

Przykadem jest czsty art ktry robimy zmczonym po sobotnim wieczorze znajomym
pytajc o to ile palcw widz pokazujc je na krtki czas.
Uczenie si to zdolno systematycznego poszerzania zasobw wiedzy i umiejtnoci,
zapamitania na duszy czas faktw, skojarze, czynnoci; uczymy si dziki powtarzaniu
(uczenie si mechaniczne, jak podczas zapamitywania wiersza), ale te wczaniu nowych
elementw w ju istniejcy system wiedzy. Dziecko uczy si najszybciej, gdy rozumie
przyswajan wiedz (uczenie si logiczne).

5. UWAGA

Uwaga to proces umoliwiajcy nam selekcj bodcw wanych od niewanych. Jej

prawidowe funkcjonowanie jest niezbdnie w dzisiejszych czasach a jej zaburzone
funkcjonowanie prowadzi do problemw w nauce czy w codziennym funkcjonowaniu. Warto
j odpowiednio trenowa u swoich dzieci.

Funkcje uwagi
Orientacja/pojemno to umiejtno zauwaenia wanych skadowych otoczenia. Na
przykad z wielu samochodw jestemy w stanie szybko zauway nadjedajce auto ma,
ktry wanie jest w dalekiej delegacji.
Selektywno to umiejtno wyboru wanego dla na bodca z wielu. Dziki waciwej
selektywnoci uwagi, z 10 takich samych sukienek wybierzemy t, ktra bdzie akurat w
naszym rozmiarze.

Podtrzymywanie uwagi to zdolno dugotrwaej koncentracji na jakim bodcu. Na

przykad stojc na czerwonym wietle, tak dugo wpatrujemy si w sygnalizator a pojawi si
zielone.
Podatno na dystraktory - to zdolno do odrzucania wszystkich bodcw ktre nam w
danej chwili przeszkadzaj robi to co dla nas wane. Na przykad wikszo z nas bez
problemu czyta ksiki w autobusach cho jest tam niezwykle gono.
Podzielno uwagi to zdolno do wykonywania kilku czynnoci jednoczenie na przykad
do pisania i czytania.