Elektroniczna

Aparatura Medyczna
Wykad I [2015.10.02]
Inyniera biomedyczna zastosowanie podstaw inynierii i jej metod w diagnostyce medycznej i terapii (m.in.
chirurgii)
Inyniera biomedyczna dziedzina interdyscyplinarna
Inyniera biomedyczna
Nauki biomedyczne (medycyna i biologia)

Biologia, chemia, fizyka chemiczna w

organizmach ywych (+ optyka)
Fizjologia, mikrobiologia

Inyniera
Elektryka
Mechanika
Informatyka

Elektryczne urzdzenia medyczne to urzdzenia ktre czci uytkow przenosi energi do lub od pacjenta lub takie
przenoszenie energii od lub do pacjenta wskazuje i obowizuje nastpujce urzdzenia:

Urzdzenie ma poczenie z sieci zasilajc

Urzdzenie jest przewidziane przez producenta do stosowania:
W diagnozie, leczeniu i nadzorze pacjenta
Dla kompensacji lub agodzenia choroby, zranienia lub upoledzenia

Czynniki na czsto przegldu:

Stopie ryzyka wyroku

Czsto uytkowania
rodowisko pracy
Czsto wystpowania awarii

Przedmiot do serwisowania powinien posiada:

Odpowiednie zaplecze techniczne, materiaowe i dokumentacyjne

Instrukcje serwisowe
Wykwalifikowany personel
Upowanienia

Dokumentacja przechowywana nie krcej ni 5 lat !!!

wiadczeniodawca jest zobowizany posiada dokumentacje wykonania okresowej konserwacji.
Norma IEC 60601-1
Medyczne urzdzenie elektryczne cz. I
Oglne wymagania bezpieczestwa, definiuje rne aspekty pracy urzdze medycznych, pod wzgldem zarwno
bezpieczestwa pacjenta jak i operatorw sprztu

Poczynajc od owietlenia instalowanego nad kiem pacjenta

Jest to pierwszy najwaniejszy dokument

Obejmuje m.in. opis procedur testowych

IEC 606010-1, jest norm gwn zawierajc oglne wytyczne dla wszystkich urzdze medycznych (elektrycznych).
Standardy dodatkowe, oznaczone jako IEC 60601-1-X, zawieraj zlecenia uzupeniajce, ktre rwnie odnosz si do
wszystkich urzdze medycznych.
Norma IEC 62353/VFE 0751
Okrela zestaw koniecznych do wykonania pomiarw w celu upewnienia si, e naprawa czy wczenie urzdzenia do
ruchu zostay wykonane waciwie i nie stwarzaj niebezpieczestwa dla pacjenta i personelu.

czone s w zespoy z PN-EN 60601-1

Wymagania obowizujce dla:

Bada przed uruchomieniem

Bada po naprawach
Bada systematycznych

Wszystkie przyrzdy znajdujce si w zasigu pacjenta (1.5m) musz by badane wg IEC 62353

Metody badania i otrzymane wyniki musz by dokumentowane dla porwnania z przyszymi pomiarami (pomiary
graniczne etc.)

Elektryczne urzdzenia medyczne s bardzo czsto zestawione w systemie. Systemy mog by badane jak urzdzenie.
Jest rwnie przypisane po kadej zmianie systemu (wymiana pojedynczego skadnika lub zmiana konfiguracji)
przeprowadzonego badania uruchomieniowego i udokumentowanie.
Dokumentacja musi zawiera:

Opis jednostki badajcej

Nazwisko osoby (osb)
Oznaczenia badanego urzdzenia i akcesoriw
Przeprowadzone pomiary z ich wynikami metod pomiaru i stosowanymi miernikami
Badanie funkcji
Ocena kocowa
Data i podpis osoby dokonujcej oceny
Oznaczenie zbadanego urzdzenia (jeli wymagane przez uytkownika)

Jeeli bezpieczestwo badanego obiektu nie jest zapewnione fakt ten musi by odpowiednio oznaczony i wynikajce z
tego ryzyko musi by pisemnie przekazane odpowiedniej organizacji.
Po przeprowadzonych badaniach naley urzdzenie przywrci do stanu gotowoci do uytkowania.
Makroporaenia klasyczne poraenia elektryczne
Mikroporaenia potencjalnie moliwe poraenia maymi prdami wywoujce przede wszystkim fibrylacj komr
serca, oparzenia prdami z rnych rde wystpujce pod elektrodami aparatury medycznej.
Skutki przepywu prdu staego przez ludzkie tkanki, reakcje organizmu na bodce elektryczne odczuwanie przepywu
prdu przez pacjenta.
Ochrona przeciwporaeniowa przy urzdzeniach elektromedycznych jest zwizana z instalacjami i urzdzeniami
elektroenergetycznymi
Wymagania dotycz takich elementw jak:
1.
2.
3.
4.

Klasa ochronnoci
Uziemienie
Izolacja elektryczna
Stopnie ochrony obudowy

Klasy ochronnoci wybrane kombinacje klasycznych zabezpiecze stanowice kompletny system ochronny przed
oglnie znanymi makroporaeniami elektrycznymi od strony czci sieciowej urzdzenia
1.

2.

Klasa I zawiera ochron podstawow (izolacja podstawowa o okrelonych parametrach) i dodatkow

(polegajc na przyczeniu korpusu urzdzenia do przewodu uziemienia ochronnego w taki sposb, e
dostpne czci metalowe urzdzenia nie mog sta si elektrycznie niebezpieczne w przypadku uszkodzenia
izolacji podstawowej)
Klasa II ochrona polega na oddzieleniu dostpu czci przewodzcych od czci niebezpiecznych za pomoc
izolacji:
Podwjnej (podstawowej + dodatkowej) o okrelonych parametrach lub zamiast izolacji
podstawowej dopuszcza si izolacje wzmocnion

Urzdzenia klasy drugiej nie moe zawiera jakichkolwiek rodkw sucych do uziemienia ochronnego
3.

Klasa III zasilane wewntrznie (z wewntrznego rda energii elektrycznej) Nie ma poczenia z sieci
elektryczn.

Kada z klas ma zalety i wady

Jedynie urzdzenia bateryjne s wyjtkowo bezpieczne
Prdy generowane przez aparatur medyczn:

Wynikajce z nieprawidowego dziaania prdy upywu

Niezbdne do dziaania aparatury (np. w pomiarach rezystancji ciaa) prd pomocnicy pacjenta

Live part czci izolowane

Applied part czci podczane do pacjenta
Dopuszczalne wartoci pomiarw prdu upywu
Prd upywu urzdzenia

Na czciach klasy I

Na czciach klasy I

Pomiar bezporedni lub rnicowy

0,5 mA

0,1 mA

Pomiar zastpczy

1,0 mA

0,5 mA

Typu BF

5,0 mA

Typu CF

50 A

Prd upywu czci

uytkowej

Kabel i przewody up. przewodw przyczeniowych dla sieci, przewody pomiarowe i danych wpywaj w znaczcym
stopniu na badanie prdu upywu i musz by dlatego tak ustawione e ich wpyw na pomiar ograniczony jest do
minimum.
Dla urzdze poczonych na stae pomiar prdu upywu urzdzenia nie jest wymagany jeeli rodki ochrony
przeciwporaeniowej w sieci zasilajcej odpowiadaj normie IEC 60364-7-710 (Pomieszczenia uytkowe w
medycynie) i badania te prowadzone s regularnie.
Tam gdzie to jest celowe naley przeprowadza pomiar oporu izolacji. Pomiar ten nie powinien by:
Wane dla bezpieczestwa urzdzenia funkcje musz by badane zgodnie z zaleceniami producenta w uzasadnionym
przypadku przy udziale osb zapoznanych z uytkowanie urzdzenia.
Dla badania funkcji najczciej potrzebne s dodatkowe przyrzdy badawcze np. pompy infuzyjne, defibrylatory etc.
Cz aparatury medycznej poczona z pacjentem musi mie izolacj galwaniczn
Urzdzenia cakowicie bezpieczne ma 24V

Wykad II

[2015.10.09]

Ochrona od strony pacjenta

Kontakt urzdze z pacjentem najczciej za porednictwem czci aplikacyjnych. Cz aplikacyjna czsto posiada
izolacj ochronn pacjenta przed rnymi istniejcymi jak i potencjonalnymi niebezpiecznymi napiciami i prdami
wystpujcymi w urzdzenia medycznym lub w jego otoczeniu. Zagroenia zewntrzne mog oddziaywa
bezporednio na pacjenta, a take by przenoszone do aparatu elektromedycznego m.in. [] czci sygnaowe
zewntrznych urzdze przyczonych kablami sygnaowymi.
Sposb ochrony bariery galwaniczne
Sposoby przenoszenia sygnau w ktrym nie ma poczenia galwanicznego umoliwiajcego przepyw prdu:

Izolacja transformatorowa
Izolacja optoelektroniczna jest nieliniowa i ma niestabilne parametry (mona stosowa sprzenie zwrotne
kompensujce nieliniowo). Optoelektronika jesr stosowana take w celu zniwelowania zakce.
cza radiowe

Prdy upywu w urzdzeniach elektromedycznych tak jak i w innych urzdzeniach s prdami pasoytnymi
(nieidealno izolacji elektrycznej)
Rozrniamy prdy upywu:
-

uziemowy
obudowy
pacjenta

Prd upywu uziemowy

pynie przez izolacje czci sieciowej do metalowej obudowy lub korpusu urzdzenia, a nastpnie przez
przewd uziemienia ochronnego tego urzdzenia do ziemi
gdy przerwie si to uziemienie to pojawia si napicie na obudowie
warto graniczna w urzdzeniach elektromedycznych w stanie normalnej pracy to 500A (5mA)

Prd upywu obudowy

pynie przez izolacj czci sieciowej urzdzenia do jego obudowy stamtd rnymi drogami do ziemi,
wcznie z doziemnymi pojemnociami pasoytniczymi tej obudowy
warto graniczna w stanie normalnym 100A

Prd upywu pacjenta

pynie przez cz aplikacyjn przyczon do pacjenta (wcznie z izolacj tej czci, jeli jest typu
pywajcego F)
w zalenoci od lokalizacji rda prdu dzieli si na prd pochodzcy:
z czci sieciowej rozpatrywanego aparatu (stan normalny), typowa granica:
typ B, FB - 100A
typ CF 10A
z zewntrznego napicia sieciowego, ktre pojawio si na czci sygnaowej rozpatrywanego
aparatu (stan uszkodzenia), graniczna warto podawana tylko dla czci aplikacyjnej
typu B 5mA
z zewntrznego napicia sieciowego, ktre pojawio si na izolowanej czci aplikacyjnej
rozpatrywanego aparatu (stan uszkodzenia), graniczna warto:
typ BF 5mA
typ CF - 50A

Psysiological Effects od Electricity

Ma znaczenie impedancja skry, waga pacjenta oraz czstotliwo

Efekty fizjologiczne oddziaywania elektrycznoci

Threshold of perception (prg odczuwania)

o Minimalny prg odczuwania, ktry czowiek moe odczu
o Dla AC (mokre rce) 0,5 mA przy 60Hz
o Dla DC 2 10 mA
Let-go current (prd samouwolnienia)
o Maksymalny prd, przy ktrym czowiek moe sam si uwolni
o 6 100 mA
o mimowolne skurcze mini
o wtrne efekty fizjologiczne
Respiratory Paralysis / Pain / Fatigue (poraenie oddechowe / bl / wyczerpanie)
o Przy 20 mA
o Mimowolne skurcze mini oddechowych mog doprowadzi do uduszenia / zatrzymania oddechu,
jeli nie przewie si przepywu prdu
o Mimowolne skurcze innych mini mog powodowa bl i wyczerpanie
Ventricular fibrillation (migotanie przedsionkw, komr)
o 75 400 mA
o moe powodowa niekontrolowane skurcze minia sercowego, zmiany normalnej aktywnoci serca
o normalny rytm moe by uzyskany za pomoc defibrylatora
Sustained myocardial contraction / Burns and psysical injury (zatrzymanie skurczu serca)
o Przy 1 6 A
o Serce przestaje pracowa
o Normalny rytm odnawia si przy odczeniu prdu
o Przy 10 A i wicej oparzenia i uszkodzenia fizyczne

Important Susceptibility Parameters
Threshold and left-go current variability
Czstotliwo

Minimalny let-go currenst przy 50-60Hz

Let-go current ronie przy <10 Hz i > several hundred Hz

Wartoci procentowe rni si wzgldem osb. Dla kobiet przyjmuje si 2/3 wartoci dla mczyzn.
Typy ochrony czci aplikacyjnych
W celu uproszczenia zasad dopuszczalnoci kontaktu rnych czci aplikacyjnych urzdze elektromedycznych z
rnymi czciami ciaa pacjenta, konstrukcje czci aplikacyjnych podzielono w normach na trzy typy ochrony:
-

B
BF
CF

Typy te oznaczaj ograniczenia rnych prdw upywu pyncych przez te czci aplikacyjne oraz istnienie izolacji
tych czci od reszty urzdzenia (w przypadku typu BF lub CF)
Cz aplikacyjne typu B (ang. Body)

cz o prdzie upywu pacjenta ograniczonym do wartoci 100A w normalnym stanie technicznym

zwizanego z ni urzdzenia elektromedycznego
oznaczona symbolem czowieka
moe by stosowana w kontakcie z caym ciaem pacjenta z wyjtkiem jego serca i wedug niektrych rde,
mzgu
ze wzgldu na brak nakazu wykonania izolacji obwodu pacjenta od tej czci, moe ona zwiksza ryzyko
poraenia pacjenta w pewnych przypadkach, a zwaszcza w sytuacji, kiedy w pomieszczeniu medycznym
stosowana jest jeszcze sie elektryczna starego typu (TN-C)
niektre normy szczegowe na konkretne rodzaje urzdze medycznych nie dopuszczaj do stosowania typu
ochrony B czci aplikacyjnych

Cz aplikacyjna typu BF (ang. Floating)

jest czci typu B z dodan izolacj elektryczn obwodu pacjenta od pozostaej czci urzdzenia
elektromedycznego
oprcz ograniczenia prdu upywu pacjenta w normalnym stanie prd ten jest ograniczony take w stanie
pojedynczego uszkodzenia do wartoci 500A lub 5mA w szczeglnych przypadkach
izolacja obwodu pacjenta sprawia, e jego potencja elektryczny wzgldem ziemi jest pywajcy wok zera w
zalenoci od tego na ile idealna jest izolacja tej czci aplikacyjnej
oznaczona symbolem czowieka w kwadratowej ramce symbolizujcej izolacje obwodu pacjenta

dodanie izolacji obwodu pacjenta zabezpiecza go na wypadek rnych sytuacji awaryjnych z niebezpiecznymi
napiciami od strony zarwno przyczonego urzdzenia elektromedycznego jak i otoczenia pacjenta.
Miejsca dozwolonego kontaktu czci aplikacyjnej typu BF z ciaem pacjenta s takie same jak przy typie B

Cz aplikacyjna typu CF (ang. Cardiac)

izolacja obwodu pacjenta jak w przypadku typu BF ale jako tej izolacji jest wysza i pozwala uzyskiwa
lepsze ograniczenie prdw upywu pacjenta
w normalnym stanie stosuje si ograniczenie do wartoci 10A
w stanie uszkodzenia do wartoci 50A
oznaczona symbolem serca w kwadracie
moe by stosowana w kontakcie z dowoln czci ciaa pacjenta wcznie z jego sercem
w praktyce spotyka si urzdzenia z czci nie przeznaczon do kontaktu z sercem pacjenta, a mino to
oznaczon symbolem CF

Przykad zagroenia fibrylacj serca pacjenta w skutek przypadkowego zamknicia niepodanej drogi przepywu
prdu upywu w otoczeniu pacjenta

Wykad III

[2015.10.16]

Systemy biomedyczne
Typowa konfiguracja aparatury do zbierania sygnaw diagnostycznych:

do diagnostyki (mierzone i oceniane jednorazowo)

do monitorowania pacjenta (odbieraj si i analizuj si nieprzerwanie przez duszy czas)
cige pozyskiwanie sygnaw
dyskretyzacja (doprowadzenie do formy cyfrowej)
filtrowanie (odszumianie)
analiza i rozpoznawania wzorw
alarmowanie (gdy potrzeba)
archiwizacja i udostpnienie cyfrowo zapisanych sygnaw

-grafia METODA:

elektrokardiografia (kardiologia)
elektroencefalografia i elektromiografia (neurologia i psychiatria)
audiometria i elektronystagmografia (otolaryngologia)
kardiotokografia (poonictwo)
apirometria (pneumonologia)
elektrookulografia i elektroretinografia (okulistyka)

Typy sygnaw
Typ sygnau

Przykad badania

Mechaniczny

Rejestracja:

Elektryczny

cinienia krwi
ruchw oddechowych
ruchw organizmu, drga
siy wywieranej przez koczyny
przepywu pynw i gazw ustrojowych

Rejestracja sygnau odwzorowujcego:

prac serca (elektrokardiogram)

mzgu (elektroencefalogram)
mini (elektromiogram)
jelit (elektrointestiogram)

Magnetyczny

magnetokardiograf

Chemiczny

rejestracja zmian stenia hormonw we

krwi
inne analizy laboratoryjne

Akustyczne

badanie suchu
rejestracja mowy

Cieplne

pomiar temperatury ciaa

Zakresy amplitudy i czstotliwoci sygnaw

elektrokardiogram (EKG)
elektroencefalogram (EEG)
elektromiogram (EMG)
elektroretinogram (ERG)
elektronystagnogram (ENG)
elektrogastrogram (EGG)
elektrohisterogram (EHG)

0,5 5mV
0,05 200Hz
10 - 100V
0,1 70Hz
0,05 10mV
1 2000Hz

10 - 1000V 0,1 20Hz
3 5V/o
0,1 100Hz


100 - 500V
0,01 10Hz

1 10mV
0,1 500Hz

Zakcenia elektromagnetyczne

amplitudy sygnaw zakcajcych od uamkw mikrowoltw do dziesitkw miliwoltw (czsto znacznie

wicej)
czstotliwo stosunkowo niska, od uamkw hercw do kilkunastu kHz
poziom sygnaw biologicznych porwnywalny z poziomem zakce (czsto zakcenia znacznie
przewyszaj sygnay uyteczne)

Artefakty znieksztacenia sygnau spowodowane naoeniem si sygnau zakcajcego o amplitudzie porwnywalnej

(lub niszej od amplitudy sygnau uytecznego) na ten sygna
Zmiana ksztatu i wartoci parametrw badanego sygnau biologicznego
Artefakty towarzyszce dziaajcej aparaturze elektromedycznej:

fizjologiczne
techniczne

Artefakt fizjologiczny kady potencja, ktry jest wytworzony przez inny ni aktualnie badany ukad biologiczny

przy rejestracji potencjaw czynnociowych serca zakcajcy wpyw maj potencjay generowane przez
minie oddechowe lub minie koczyn
przy rejestracji potencjaw czynnociowych mzgu zakcajcy wpyw maj minie twarzy (podczas ruchu
gaek ocznych, podczas ruchw mimicznych)

Zakcenia techniczne:

zewntrzne
wewntrzne
(w stosunku do aparatury, na ktr mog wpywa)

rda zakce zewntrznych:

z otaczajcej przestrzeni, tj od pracujcych w otoczeniu urzdze elektrycznych, powodujc:

wyindukowanie si prdw zakcajcych w przewodach doprowadzajcych sygnay uyteczne
powstanie napi zakcajcych w miejscu poczenia elektroda skra
powstawanie zakce na pacjencie, ktry jest potencjaln anten odbiorcz zakce z otoczenia
(poprzez pojemnoci rozproszone), szczeglnie od wszelkich urzdze zasilajcych z linii
energetycznej
bezporednio z linii energetycznych, po ktrych przenosz si zakcenia od innych urzdze tej samej sieci.

Najbardziej typowy jest sygna zakcajcy o czstotliwoci 50Hz. Jego amplituda znacznie przewysza amplitud
sygnaw biologicznych uniemoliwiajc ich obserwacje.
Jednym z podstawowych blokw kadego urzdzenia sucego do badania sygnaw biologicznych jest filtr wycinajcy
50Hz. Suy on do oddzielania zakce sieciowych od sygnay uytecznego.
Oprcz zakce sieciowych, ktrych rdem jest linia zasilajca 230V/50Hz, mog wystpi zakcenia o innych
czstotliwociach, generowane przez rnego typu urzdzenia elektryczne pracujce w pobliu rde sygnaw
biologicznych.
Istotna jest znajomo emisji zakce rnych urzdze pracujcych w otoczeniu pacjenta.
Zakcenia wewntrzne wystpuj bezporednio w danym urzdzeniu elektromedycznym.
rda zakce:

szumy uytych elementw elektronicznych

zakcajcy wpyw wsppracujcych blokw urzdzenia

Zakcajcy wpyw urzdze pracujcych w otoczeniu pacjenta
Pracujce urzdzenia elektryczne przyczyniaj si do wygenerowania zakce o czstotliwociach, ktre wynikaj z
trybu pracy tych urzdze (np. elektrostymulatory)
Ukad przenikania zakce do pacjenta:

rozprowadzenia sieci zasilajcej 230V/50Hz (rozkad przewodw w pomieszczeniach) i kabli

doprowadzajcych sie do urzdze
pojemnoci rozproszone

Pojemno rozproszenia moe by znaczna (rzdu kilku do kilkuset pF)

Powstae zakcenia s czsto porwnywalne z uytecznymi biopotencjaami (dla EKG i EMG rzdu kliku mV, dla EEG
rzdu kilkuset V) ( lub znacznie wysze)
Przykad rde zakce oraz przyczyny ich pojawienia si:

nakadanie si prdu sieciowego na krzyw EKG

pracujce w pobliu urzdzenia elektryczne
niewaciwie uziemiony elektryczny sprzt do obciania wysikiem
niedostateczne przygotowanie skry, powodujce zwikszenie rezystancji elektroda skra
sucha lub zanieczyszczona elektroda, powoduje zwikszenie rezystancji elektroda skra
dotykanie ciany lub metalowych przedmiotw przez pacjenta w czasie jego pomiarw

Niektre czynniki fizyczne towarzyszce dziaaniu monitorw

Monitor komputerowy lub kardiomonitor to urzdzenia, ktre towarzysz pracy zarwno inyniera jak i lekarza.
Dziaanie monitora nie zakca pracy wikszoci urzdze elektromedycznych. Jednak jego pole magnetyczne moe
zakca prac rozrusznika serca.
W otoczeniu monitora zaobserwowa mona nastpujce zjawiska:
1.

pole elektromagnetyczne zmienne:

45 90Hz mae czstotliwoci
czstotliwoci bdce w zakresie 50 100Hz pochodz od zasilacza 50Hz i od ukadu odchylania
pionowego wizki elektronw
15 45kHz bardzo mae czstotliwoci
czstotliwoci lece w zakresie 31Hz 48,4kHz pochodz od transformatora i od cewek odchylania
poziomego wizki elektronw.

Zakres maych czstotliwoci zwykle dzieli si na dwa podzakresy:

I ekstremalnie mae czstotliwoci (ang. skrt ELF) obejmujce pasmo 5Hz 2kHz

II bardzo mae czstotliwoci (ang. VLF) obejmujce pasmo 2kHz 400kHz

2.
3.

pole elektrostatyczne wynika z dodatnio naadowanego ekranu monitora i wystpuje pomidzy ekranem i
ciaem operatora. adunki dodatnie ekranu wpywajc na zmian iloci jonw powietrza (gwnie jonw
ujemnych) na stanowisku operatora (rys. 2)
promieniowanie X pochodzi od ukadw wysokiego napicia, ale wskazuje bardzo sabe natenie o
wartociach wykrywalnych w odlegoci do 5cm przed ekranem.

Typowymi rdami zakcajcego pola s rnego rodzaju urzdzenia elektryczne (zasilanie sieciowe czsto wymaga
obecnoci transformatora, ktry jest rdem pola magnetycznego o czstotliwoci sieci), a szczeglnie monitory
komputerowe i kardiomonitory (z lamp elektropromieniow)
Pomiar zakce
Dwa typy zakce emitowane z/do otoczenia (drog promieniowania) oraz przewodzone mierzone s za pomoc
woltomierza selektywnego. Do identyfikacji zakce emitowanych s stosowane odpowiednie czujniki skadowej
elektrycznej lub skadowej magnetycznej.
Dla zakce o niskich czstotliwociach (od ok. 100kHz) stosuje si sondy o niewielkich rozmiarach.
Wysokie czstotliwoci (powyej 100kHz) wymagaj stosowania anten znacznych rozmiarw: anteny ramowej do
identyfikacji skadowej magnetycznej, a do identyfikacji skadowej magnetycznej anteny prtowej. Wsppracujcy
miernik wyskalowany jest on najczciej w wartoci skutecznej.
Sztuczna sie suy do znormalizowania parametrw rzeczywistej sieci zasilajcej. Spenia ona trzy funkcje:

tumi zakcenia przenikajce z rzeczywistej sieci zasilajcej do badanego urzdzenia

tumi zakcenia przenikajce z urzdzenia badanego do sieci zasilajcej
oddziela wejcia miernika zakce od napicia zasilajcego

Wynika std, e sztuczn sie stanowi dwa typy filtrw: przepustowy i zaporowy. To rwnoczenie oznacza, e
sztuczn sie bdzie charakteryzowa czstotliwociowy zakres pracy, tak samo jak wsppracujcy z t sieci miernik
zakce.

Specjalnego ukadu pomiarowego wymaga pomiar zakce przewodzonych. Tego typu sygnay i w taki sposb
wytwarzaj aparaty, ktre pracuj impulsowo przeczajc znaczne moce. Do takich wanie zaliczane jest urzdzenie
to terapii polem magnetycznym w.cz terapuls GS-200. Wytwarza on sygna o czstotliwoci 27,12MHz i o mocy w

impulsie dochodzcej nawet do 1kW. Aby uchwyci zakcenia jakie przesya on do sieci, z jakiej jest zasilany, podcza
si do go specjalnego ukadu zwanego sztuczn sieci.

Wykad IV

[2015.10.23]

Zmniejszenie zakce

Zakcenia przedostajce si drog prdw wyindukowanych w przewodach doprowadzajcych sygna od

pacjenta do urzdzenia elektromedycznego. Przyczyn dugie kable (1-2m). Naley przestrzega zasady
uywania kabli moliwie krtkich oraz likwidowa ptle, stosowa ju przy pacjencie wzmacniaczy
buforowych umieszczonych we wtyku przyelektrodowym.
Zakcenia na przejciu elektroda skra, ktre tworzy niepodan rezystancje. Naley naoy specjalny el
(past przewodzc)
Naley stosowa ekranowanie pomieszczenia. Pomieszczenie, ktre ma spenia rol ekranu powinna
charakteryzowa jednorodno materiau pod wzgldem wasnoci magnetycznych i elektrycznych, ciga
powierzchnia bez szczelin i otworw. Wszelka instalacja elektryczna przenikajca do/z pomieszczenia musi
by odpowiednio poczona z ekranem tego pomieszczeni. Okna, drzwi itp. nie mog narusza cigoci
powierzchni. Linie elektryczne doprowadzone do pomieszczenia musz zawiera filtry przeciwzakceniowe o
tumieniu nie gorszym od ekranu; ekran tego filtru naley czy z ekranem pomieszczenia.

Elektrokardiogram
Elektrokardiogram (w standardowej postaci) czasowy zapis zjawisk zwizanych z procesami zachodzcymi w sercu, a
objawiajcymi si w postaci zmiennych potencjaw na powierzchni ciaa, uzyskuje si najczciej poprzez przyoenie
elektrod pomiarowych do koczyn (tzw. odprowadzenia koczynowe) lub do klatki piersiowej (tzw. odprowadzenia
piersiowe, czasem nazywane przedsercowymi).
Sygna EKG ma rny przebieg w czasie, w zalenoci od tego, z jakich miejsc jest zbierany. Dostarcza informacji
dotyczcych zjawisk elektrycznych zachodzcych w sercu, ktre wpywaj na zmian ksztatu poszczeglnych
odcinkw fali.
Schematy pocze elektrokardiograficznych:

wg systemu odprowadze Einthovena

wg systemu odprowadze Goldbergera
wg systemu odprowadze Wilsona

Relacje pomidzy poszczeglnymi skadowymi sygnaw (EKG, szumem i interferencjami) nie s stae. Zale od takich
czynnikw jak rodzaj (spoczynkowe, wysikowe) oraz miejsca jego przeprowadzania (pomieszczenie ekranowane, w
pobliu linii zasilajcych, innych urzdze)
Skadowe wystpuj jednoczenie (w dziedzinie czasu) oraz ich widma pokrywaj si (dziedzina czstotliwoci)
Widmowa gsto mocy (relatywna) wybranych skadowych podczas zapisu EKG (standardowego) :
A. artefakty ruchowe
B. zakcenia od elektrycznej aktywnoci mini
C. widmo zespou QRS
Charakterystyczne elementy: zaamek P, zaamek Q (o ujemnej amplitudzie), zaamek R (najbardziej wydatne cecha
sygnau EKG), zaamek S (o ujemnej amplitudzie) i zaamek T.
Pomidzy zaamkami T i P nie jest rejestrowana aktywno serca na powierzchni (wszystkie komrki w sercu s
spolaryzowane, linia izoelektryczna), sygna w tym czasie moe jedynie pochodzi od wszelkiego typu zakce.
Potencja spoczynkowy i czynnociowy
Rne zadania realizowane przez grupy wyspecjalizowanych komrek s zdeterminowane przez elektryczn czynno
pojedynczej komrki. W kadej ywej komrce i jej otoczeniu zachodz procesy, zarwno aktywne jak i bierne, ktre s
przyczyn rde mierzalnej wielkoci potencjau elektrycznego.
Kada komrka, w zalenoci od fazy swojej aktywnoci kreuje pole elektryczne, ktre mona okreli za pomoc
potencjau wntrza komrki wzgldem jej zewntrza (potrzebne s dwie elektrody i ukad pomiarowy woltomierz)
Jeeli dwie elektrody Ep i Er umiecimy odpowiednio we wntrzu komrki i w jej okolicy, a nastpnie podczy do
woltomierza, to w zalenoci od typu komrki mona rejestrowa napicie o rnych wartociach i charakterze (np.
stae w czasie)

Jeeli zamiast woltomierza uy odpowiedniego oscyloskopu to mona zauway, e pewne komrki maj nie tylko
zmienny w czasie, ale take powtarzalny charakter potencjau swojego wntrza (potencja przezbonowy)
Dwukanaowy oscyloskop pozwala zobaczy charakter zmian potencjau wntrza komrki wzgldem potencjau jej
otoczenia.

W warunkach spoczynku wntrze komrki jest spolaryzowane ujemnie wzgldem jej otoczenia. Stan okrela si jako
stan polaryzacji. Rnica pomidzy potencjaem wntrza i otoczenia wynosi okoo 90mV. W tym stanie komrki
stenie potasu w jej wntrzu jest znacznie wiksze ni na zewntrz (okoo 30 razy) odwrotnie ni sodu, ktrego
stenie na zewntrz komrki jest okoo 10 razy wiksze.
Sekwencja przemieszczania si jonw wywoujca zwizana z potencjaem czynnociowym.
Komrki serca s pod wzgldem elektrycznym zrnicowane. Komrki rozrusznikowe charakteryzuj si
spontanicznym automatyzmem, zachowuj si jak ukady generacyjne, bez zewntrznego rda pobudzenia generuj
potencja czynnociowym.
Potencja komrki rozrusznikowej wza zatokowego
0 depolaryzacja komrki
R - repolaryzacja
4 potencja spoczynkowy
Model ukadu rozchodzenia si pobudzenia w ukadzie bodcotwrczym i bodcoprzewodzcym z uwzgldnieniem
wpywu komrek roboczych mona zamodelowa jako ukad wyzwalanych generatorw astabilnych o rnych
czstotliwociach pracy poczonych bezporednio lub za pomoc linii opniajcych.
Kady generator moe w przypadku braku pobudzenia z ukadu nadrzdnego spontanicznie generowa wasne
pobudzenie.

Elektrokardiograf
Elektrokardiograf urzdzenie zapisujce prac serca. Zbudowany jest z trzech podstawowych blokw:
-

zespou elektrod
wzmacniacza pomiarowego
ukadu wizualizacji rezultatw

Potencjay czynnociowe serca Zesp elektrod i wzmacniaczy buforowych Przeczniki odprowadze |rdo
napicia kalibrujcego| Wzmacniasz izolowany |Rejestrator| |Pole odczytowe|
Wzmacniacz pomiarowy
Wzmacniacz pomiarowy jest odmian wzmacniacza rnicowego. Charakteryzuje si duym wzmocnieniem sygnau
rnicowego oraz tumieniem skadowej wspbienej pojawiajcej si jednoczenie na obu jego wejciach.
Wzmacniacz pomiarowy blok objty ptl sprzenia zwrotnego, majcy symetryczne wejcie rnicowe oraz
niesymetryczne wyjcie. Wzmacniajcy rnic pomidzy sygnaami wejciowymi i jednoczenie odrzucajcy sygnay
wsplne (wspbiene)
Zwykle wzmacniacz pomiarowy doczony do ciaa pacjenta mierzy niewielkie napicia rnicowe o amplitudzie kilku
miliwoltw lub mniejszej, wystpujce na tle duego napicia wspbienego, bdcego rdem zakce i szumw.
Dotyczy to zarwno sygnaw otrzymywanych z przetwornikw, jak i impulsw bioelektrycznych, pochodzcych
wprost z ciaa pacjenta.
Wzmacniacze
v Sygna mierzony przez EKG ma amplitud rzdu 1 mV i widmo czstotliwoci od 0,05 Hz do 10 Hz. Elektrody
chlorowo-srebrowe stosowane do pobierania sygnau z ciaa pacjenta wytwarzaj napicie stae o wartoci
okoo 500 mV. Dlatego sygna docierajcy do wejcia elektrokardiografu to skadowa zmienna o amplitudzie 1
mV naoona na skadow sta o napiciu 500mV. Ponadto na ciele pacjenta indukuje si sygna zakce
sieciowych o amplitudzie kilku woltw.
v W cyfrowym aparacie EKG, w celu dalszej obrbki, sygna ten podawany jest na wejcie przetwornika A/C.
Dziki zastosowaniu wejciowego wzmacniacza pomiarowego mona wyeliminowa bezuyteczn skadow
sta oraz wyodrbni may (1 mV) uyteczny sygna rnicowy tumic wielki (kilka V) wsplny sygna
zakce. Po wzmocnieniu sygnau uytkowego mona zastosowa taszy przetwornik A/C o wzgldnie maej
rozdzielczoci
Wzmacniacze pomiarowe wzmacniacze rnicowe
Wspczynnik tumienia sygnau wsplnego CMRRk (indeksem k oznaczono warto katalogow) 60 120 dB
Pacjent znajduje si zawsze w ssiedztwie sieciowych kabli zasilajcych, stanowic pojemno rozproszon (okoo 300
pF przy zaoeniu, e pyncy przez pacjenta prd nie pasoytniczy przekracza wartoci 20 V). Na niej odkadaj si
zakcenia sieciowe 50 H, ktrych warto w zakresie od pojedynczych mV (gdy pacjent dotyka obiektw
uziemionych) nawet do 20 V (gdy pacjent chwyci izolowany kabel sieciowy). Typow wartoci jest 1 V. Zakcenie to
jest porwnywalne z sygnaem uytecznym, a nawet wielokrotnie go przekracza.
Konfiguracja elementw wejciowych wzmacniacza rnicowego, ktrych warto decyduje o wartoci CMRRe
Ud sygna rnicowy (uyteczny)

Uc sygna wsplny (zakcajcy)

Z1, Z2 rezystancja elektrod
Zc rezystancja izolacji
Elementy Z1, Z2 modeluj rezystancj elektrod (ktre w praktyce nigdy nie s sobie rwne).
Rezystancja izolacji Zc ma skoczon warto.
Efektywny wspczynnik CMRRc uwarunkowany jest wartoci katalogow CMRRk oraz wartoci elementw obwodu
wejciowego Ud = Z1 - Z2 i rezystancj izolacji Zc
CMRRc = 1/(1/ CMRRk + Zd/Zc)
Aby poprawi warto CMRRc stosuje si rozwizanie polegajce na dodaniu trzeciej elektrody.
W ukadzie wzmacniacz pracuje jako sumator i wejciowe sygnay zakcajce podaje w przeciw fazie z powrotem na
pacjenta kompensujc tym sposobem istniejce ju na pacjencie zakcenia. Stanowi to rwnoczenie mas ukadu,
ktra zabezpiecza wzmacniacz rnicowy przed wejciem w stan nasycenia.
Parametr CMRR podawany jest odrbnie dla napi staych (CMRRDC) oraz zmiennych (CMRRAC).
CMRR jest najlepszy dla sygnaw wolnozmiennych i ulega pogorszeniu wraz ze wzrostem czstotliwoci. W
nowoczesnych wzmacniaczach pomiarowych dobrej jakoci CMRR wynosi okoo 70 dB przy wzmocnieniu rwnym 1
oraz przekracza 100dB dla wikszych jego wartoci.
Elektrokardiograf przeznaczony jest do bezporedniej rejestracji na papierze termoczuym napi czynnociowych
minia sercowego mierzonych wedug oglnie przyjtych systemw odprowadze:
-

koczynowych (Einthovena, Goldbergera)

przedsercowych

Napicia czynnociowe minia sercowego s zdejmowane na powierzchni ciaa za pomoc elektrod pytkowych
(odprowadzenia koczynowe) oraz przysadkowych (odprowadzenia przedsercowe) i doprowadzone do wzmacniaczy
wejciowych. Wzmacniacze wejciowe wydzielaj z caego pasma sygnaw wejciowych uyteczny sygna EKG.
Wzmacniacz poredni dopasowuje sygna do wejcia przetwornika AC.
Elektrokardiograf ma moliwo skokowej regulacji wzmocnienia toru wzmacniajcego umoliwiajcego uzyskanie
czuoci w sekwencji: 5mm/mV, 10mm/cm itp. Sygnay s eksponowane na ekranie elektrokardiografu z regulowan
skokowo prdkoci o standardowej wartoci 25mm/s albo 50 mm/s. Dziki ukadom regulacji prdkoci oraz sygnau
zapisywane s take na tamie rejestracyjnej. Na wejcia wzmacniacza poredniego podawany jest sygna kalibrujcy o
wartoci odpowiadajcej sygnaom o napiciu 1 mV wczonym bezporednio na wejcie elektrokardiografu. Sygna
ten jest zawsze rejestrowany przed zapisem kadego sygnau z wszystkich odprowadze. To przyczynia si do
zapewnienia odpowiedniej wiarygodnoci wartoci napi zarejestrowanych sygnaw.
Elektrokardiograf nie jest przystosowany do pracy w warunkach silnych zakce powodowanych przez pola
elektryczne i magnetyczne. Dlatego naley sprawdzi czy w pobliu nie znajduj si urzdzenia bdce rdem takich
p:

Nie naley uywa telefonw komrkowych w ssiedztwie elektrokardiografu

Nie naley ustawia elektrokardiografu blisko innych urzdze diagnostycznych lub terapeutycznych (np.
Rentgen, USG, itp.) ktre mog powodowa zakcenia i znieksztacenia sygnau EKG
Naley ustawi elektrokardiograf jak najdalej od przewodw elektrycznych bd innych rde napicia
elektrycznego. Sygna EKG moe zosta zakcony jeeli elektrokardiograf jest ustawiony w pobliu rde
wysokiego napicia
Jeeli nie jest moliwe ustawienie elektrokardiografu z dala od urzdze emitujcych zakcenia
elektromagnetyczne, naley wyczy te urzdzenia podczas wykonywania zapisu EKG

Aby unikn wpywu warunkw otoczenia na rezultat zapisu EKG:

Naley wykonywa zapis w warunkach pokojowych o temperaturze pomidzy 20, a 25 oC. Zapobiegnie to
uczuciu zimna u pacjenta, ktre powoduje drgania miniowe
Naley dokonywa zapisu EKG zasilajc aparat z akumulatorw, przewodw zasilajcy odczy od sieci
Aparat naley przenosi lub transportowa do pacjenta w specjalnej torbie
Nie poddawa aparatu adnym silnym uderzeniom ani wstrzsom
W adnym wypadku nie pozwoli, aby do rodka dostay si jakiekolwiek pyny. Jeeli co takiego zaistnieje
naley natychmiast odda aparat do serwisu w celu przetestowania jego sprawnoci
Sprawdzi czy napicie sieci odpowiada opisanemu na etykiecie informacyjnej znajdujcej si na aparacie
Jeeli aparat uywa si w poczeniu z innymi urzdzeniami naley sprawdzi czy: wszystkie poczenia s
zgodne z przepisami bezpieczestwa, wszystkie doczone urzdzenia odpowiadaj tym samym przepisom.
Niezgodno z przepisami moe spowodowa zagroenie dla pacjenta podczonego do aparatu jak rwnie
osobie obsugujcej
Jeeli korzysta si z innych urzdze podczonych bezporednio lub porednio do pacjenta naley sprawdzi
wszelkie istniejce ryzyka jakie mog by spowodowane przez sum prdw przepywajcych przez ciao
pacjenta

Aparat zabezpieczony jest przed defibrylacj i spenia wymagania normy PN-EN 60601-2-25 aby zapewni
waciwe przesyanie sygnau naley uywa tylko elektrod zatwierdzonych przez producenta
Jeeli korzysta si ze skalpela elektrycznego przewd pacjenta powinien by odczony od aparatu
Nie naraa aparatu na styczno z ekstremalnymi temperaturami, nadmiernym kurzem czy brudem oraz
bardzo sonym i wilgotnym klimatem
Aby zapewni duszy ywot aparatu wane jest oddawanie go do okresowego sprawdzenia przez
autoryzowany serwis producenta

Elektrokardiograf E600G / E600GC

Aparat nie moe by uywany podczas wykonywania zabiegw z uyciem chirurgicznych urzdze o wysokiej
czstotliwoci
Aparat nie jest przeznaczony do monitorowania pracy serca podczas jakichkolwiek operacji
Nie wolno uywa tego aparatu w obecnoci rodkw znieczulajcych lub oparw atwopalnych
Powinien by uywany tylko przez wykwalifikowany personel, ktry dziki przygotowaniu i dowiadczeniu
jest w stanie zapewni poprawne i bezpieczne korzystanie z niniejszego aparatu. Osoba obsugujca musi si z
nim bardzo dobrze zapozna przed rozpoczciem uywania aparatu
Wszelkie dane uzyskane z programw automatycznego interpretowania lub wszelkich innych pomocy
diagnostycznych powinny by przekazane do sprawdzenia przez kardiologa. Automatyczna analiza nie moe
stanowi podstawy postawienia diagnozy bez uprzedniej konsultacji z lekarzem
Aparat zaopatrzony jest w interfejs RS232 sucy do przesyania danych EKG do innych urzdze (np.
komputer). Poczenie to moe obsugiwa tylko wykwalifikowany personel ktry dziki przygotowaniu i
dowiadczeniu jest w stanie zapewni poprawne i bezpieczne korzystanie

Przed podczeniem elektrod do pacjenta naley odpowiednie miejsce na skrze pacjenta zwily wod. W sytuacjach,
gdy naskrek pacjenta stwarza szczeglnie trudne warunki pomiarowe naley miejsca na skrze zmy alkoholem i
ewentualnie usun z nich owosienie oraz stosowa ele elektrodowe w celu poprawienia jakoci zapisu
Standardowe uoenie elektrod:
C1 (V1) czwarte midzyebrze przy prawym brzegu mostka
C2 (V2) czwarte midzyebrze przy lewym brzegu mostka
C3 (V3) w poowie odcinka czcego C2 i C4
C4 (V4) pite midzyebrze w linii rodkowo-obojczykowej lewej
C5 (V5) na wysokoci C4 w linii pachowej przedniej lewej
C6 (V6) na wysokoci C4 w linii pachowej rodkowej lewej
Elektrody koczynowe: z reguy kilka centymetrw powyej kostek i nadgarstkw
Naley zwraca uwag, aby podczas rejestracji EKG

pacjent i elektrody przewodzce nie dotykay innych osb i przedmiotw przewodzcych nawet uziemionych
elektrody przedsercowe nie stykay si
przewd pacjenta by moliwie oddalony i nie krzyowa si z kablem zasilania sieciowego, gdy moe by
przyczyn zakce i znieksztace rejestrowanego przebiegu

Wpyw zakce sieciowych mona ograniczy do minimum, zaczajc przyciskiem 50 Hz filtr sieciowy
W przypadku, gdy u pacjenta wystpuje zjawisko drenia mini, pogarszajce w widoczny sposb jako rejestracji
naley uy filtru 25 Hz lub 35 Hz eliminujcego zakcenia. Przyczyn tego zjawisko moe by wychodzenie ciaa
pacjenta, nieprawidowe uoenie pacjenta lub stan elektrod (czysto)
Moliwe formaty wydruku

Tryb rejestracji

MAN rejestracja sygnau EKG w czasie rzeczywistym. Uytkownik

moe bezporednio regulowa amplitud, prdko wysuwu papieru
oraz zmienia grup odprowadze. Rejestrowane s 3 kanay z
wybranej grupy odprowadze. Rejestracja twa do czasu wcinicia
przycisku stop lub skoczenia si papieru.

Format 4x3

AUTO tryb rejestracji automatycznej 12 kanaw. W czasie 10s

aparat rejestruje sygna EKG z 10 elektrod (12 kanaw) w ukadzie
Einthovena, Goldberga, Wilsona. Badanie rejestrowane jest do pamici
wewntrznej, dziki czemu moliwa jest dalsza analiza EKG, wydruk
kopii lub przesanie badania do komputera

Format 2x6
Format 1x12

Badania uproszczone AUTO:

Istnieje moliwo podczenia jedynie elektrod koczynowych: R, L,
F, N. W takim badaniu moliwe bdzie uzyskanie zapisu nastpujcych

kanaw: I, II, III, aVR, AVL, AVF.

Format 6 wierszy

RYTM badanie rytmu.

Format 12 wierszy

W czasie 3min aparat rejestruje sygna z II kanaw do pamici

wewntrznej. Badanie to umoliwia wyznaczenie statystycznego
rozkadu HR (odlegoci R-R) i wydruk histogramu.

Aparat wyposaony jest w zaawansowany system analizy i interpretacji ktry moe by dobr pomoc dla lekarza.
System ten skada si z dwch rodzajw analizy:
1.
2.

Analiza dokadna, w peni automatyczna wraz ze szczegow propozycj diagnozy sownej

Analiza zgrubna, ktra umoliwia lekarzowi precyzyjne ustawienie charakterystycznych punktw
pomiarowych, ponowne dokonanie przelicze i wyznaczenie sugestii diagnostycznych dla lekarza w postaci
sownej oraz ewentualny wydruk. Analiza skorygowana przez lekarza moe by dokadniejsza i lepiej
dopasowana do indywidualnej charakterystyki pacjenta w stosunku do analizy automatycznej.

Wynik dokadnej analizy automatycznej oraz wyniki analizy zgrubnej (bez korekty) mog si rni, ze wzgldu na
mniejsz dokadno tej drugiej.
Obliczenia analizy automatycznej przeprowadzane s przez wewntrzny system komputerowy znajdujcy si w
aparacie EKG. System ten dziaa niezalenie od pozostaej czci aparatu. Czas startu systemu po wczeniu aparatu
(lub resecie) wynosi ok. 20s. Oznacza to e przez pierwsze 20s od momentu wczenia aparatu dostpna jest jedynie
analiza zgrubna. Start systemu analizy nie ma wpywu na prac pozostaej czci aparatu i aparat moe jednoczenie
realizowa wszystkie pozostae funkcje.
W razie wystpienia zakce mog by wczone dodatkowe filtry:
-

filtr wycinajcy czstotliwo sieciow 50 Hz

filtr dolnoprzepustowy
filtr grnoprzepustowy do tumienia sygnaw zakcajcych pochodzcych od pracujcych mini koczyn
oraz mini oddechowych

Elektromiografia

konstrukcja z rwnolegymi listwami zapewnia stabilno pomiarw i atwo uycia

poliuretanowa obudowa oferuje bezwarunkow ochron
konturowa powierzchnia zapewnia dobry kontakt ze skr
elastyczny konierz gwarantuje du trwao kabla
ekran elektromagnetyczny ogranicza zakcenia transmisji
aktywna elektronika optymalizuje jako sygnau
ekran niklowo-srebrowy maksymalizuje odporno na szumy
ultra elastyczny kabel dla gitkoci i wygody
wkno kewlarowe wzmacnia konstrukcje kabla

Elektromiografia (EMG) [gr. elektron = bursztyn; wskazuje zwizek znaczeniowy z elektrycznoci + gr. mys, D. mys =
misie + grapho = pisz] badanie potencjaw elektrycznych zwizanych ze spoczynkow i wysikow czynnoci
mini
Opiera si na parametrach:
-

amplituda
czas trwania
ksztat potencjaw (liczba faz i zwrotw)
pole powierzchni
size index (wskanik wielkoci jednostki)
czsto wyadowa
wskanik gruboci

EMG igowe (elektroda igowa lub iga z dwoma elektrodami wbijana jest w misie lub w nerw ruchowy
-

badanie inwazyjne i czasem bolesne

umoliwia rejestracj sygnau EMG z wybranego minia

EMG powierzchniowe [sEMG (s-surface)] (elektrody samoprzylepne umieszcza si na powierzchni skry)

-

badanie nieinwazyjne i bezbolesne

rejestruje zbiorcz aktywno wielu jednostek ruchowych
ocenie podlegaj minie pooone powierzchownie lub grupy mini (zginacze, prostowniki, minie
oddechowe, minie dna miednicy)

EMG-biofeedback ocena czynnoci mini w czasie rzeczywistym, okrelenie zakresu wiadomego sterowania
czynnoci mini oraz ustalenie parametrw zabiegw elektrostymulacji funkcjonalnej (FES)

Sygna EMG

amplituda sygnau EMG od okoo kilkudziesiciu V do 10 mV

pasmo sygnau od 2 do 5 kHz
najwiksza energia sygnau znajduje si w przedziale od 50 do 150 Hz

Obrbka EMG:
-

filtrowanie filtrem dolno- i grnoprzepustowym

rektyfikacja (prostowanie)
wygadzenie poprzez zastosowanie algorytmu obliczeniowego RMS (warto skuteczna pierwiastek z
kwadratu redniej w podanym oknie czasowym)
Sygna Wzmacnianie AD przetwarzanie Komputer

Czynniki wpywajce na sygna mierzony:

czynniki anatomiczne i geometryczne:

- rozmiar elektrody
- ksztat elektrody
- odstp elektrod w stosunku do poczenia cigna z miniem Electrode separation distance with respect
to muscle tendon junction
- grubo skry i tkanki tuszczowej podskrnej
czynniki fizjologiczne:
- przepyw krwi i temperatura
- rodzaj i poziom skurczu
- prdko przewodzenia wkien mini
- liczba jednostek ruchowych
- stopie synchronizacji jednostek ruchowych

Artefakty ruchowe

W wyniku aktywacji minia, ulega on skurczeniu, co powoduje przemieszczenie si wzgldem siebie

minia, skry i elektrody
Przemieszczenie to powoduje zmian amplitudy mierzonego sygnau (np. elektroda oddala si od minia),
zmian potencjau DC (potencjau powstajcego na granicy skra-elektrolit) oraz rozcignicie skry
Pomidzy naskrkiem a skr waciw istnieje rnica potencjaw o amplitudzie dochodzcej do 30 mV
- w trakcie rozcigania skry, warto ta spada do 25 mV
- powstajca warto potencjau, o wartoci okoo 5 mV jest w porwnaniu z sygnaem EMG bardzo
znaczca

Artefakty sieciowe:

Zwykle zakcenia nie tylko o jednej czstoci, rwnej czstoci zmian napicia w gniazdku zasilajcym
(np. w Polsce jest to 50 Hz), lecz rwnie wysze harmoniczne tej czstoci (w Polsce bdzie to 100 Hz, 150
Hz, 200 Hz, itd.). (50 Hz, 100 Hz i 150 Hz znajduj si w pamie, w ktrym sygna EMG ma najwiksz
energi)
Stosowanie filtrw pasmowo zaporowych w takim przypadku nie jest wskazane (filtry nie tumi cile
okrelonych czstoci tylko pasma o pewnej szerokoci (np. 45-55 Hz, 95-105 Hz, itd.) i cz
interesujcego nas pasma sygnau EMG zastaaby odrzucona)
Aby zminimalizowa przenikanie od rejestrowanego sygnau EMG sygnau sieciowego o czstoci 50 Hz
naley zadba o nisk impedancj pomidzy elektrod, a skr oraz powinno si mierzy sygnay
rnicowe.

Artefakty sieciowo-ruchowe:

Podczas ruchu minia ciao moe ulec przemieszczeniu, co spowoduje ruch kabla w przestrzeni pomidzy
elektrod, a wzmacniaczem. W przestrzeni tej istnieje pole elektromagnetyczne, wywoane zasilaniem sieci
elektrycznej. Ruch kabla w polu elektromagnetycznym moe powodowa zaburzenia sygnau o czstoci
50 Hz
Ponadto ukad elektrody-kable-wzmacniacz, tworzy pewne ramki, ktre w trakcie ruchu zmieniaj ksztat,
a take powierzchni. Zgodnie z Prawem Indukcji Faradaya zmiana strumienia magnetycznego powoduje
powstawanie siy elektromotorycznej, ktra rwnie moe zakca pomiar

Wyeliminowanie artefaktw sieciowo-ruchowych:

Artefakty ruchowe mona w wikszoci wyeliminowa przez zastosowanie filtru grnoprzepustowego

(odcicie 10 do 20 Hz)
Artefakty zwizane z ruchem kabla w polu elektromagnetycznym mona wyeliminowa przez
zastosowanie:
- tzw. elektrod aktywnych (w ktrych (miniaturowy) wzmacniacz znajduje si na elektrodzie).
Wzmacniacze sygnau na elektrodzie zwiksza wzgldn czuo ukadu na sygna mierzony na
elektrodzie w stosunku do zaburzenia zwizanego z ruchem kabla

kabli ekranowanych (w ktrych pomidzy dwiema warstwami izolatora, istnieje dodatkowa

osona z przewodnika podczona do wzmacniacza). Dziki osonie, zewntrzne pole
elektromagnetyczne nie przenika do rodka kabla. Dodatkowo, aby wyeliminowa indukowanie
si adunkw w wyniku tarcia pomidzy izolatorami, a oson, jest ona czciowo pokryta warstw
wgla.

Wykad VI - 2015-11-06 [I kolokwium tego nie obejmuje]
Powierzchniowe czujniki EMG
-

konstrukcja z rwnolegymi listwami zapewnia stabilno pomiarw i atwo uycia

poliuretanowa obudowa oferuje bezwarunkow ochron
konturowana powierzchnia zapewnia dobry kontakt ze skr
aktywna elektronika optymalizuje jako sygnay
ekran niklowo-srebrowy maksymalizuje odporno na szumy
elastyczny konierz gwarantuje du trwao kabla
ekran elektromagnetyczny ogranicza zakcenia transmisji
ultra elastyczny kabel dla gitkoci i wygody
wkno kewlarowe wzmacnia oson kabla

Elektroencefalografia
Elektroencefalografia (EEG) nieinwazyjna metoda diagnostyczna suca do badania bioelektrycznej czynnoci
mzgu. Badanie polega na odpowiednim rozmieszczeniu na powierzchni skry czaszki elektrod (zwykle osiem elektrod
nad kad pkul i trzy elektrody w linii prodkowej), ktre rejestruj zmiany potencjau lub rnice w potencjale
rnych czci mzgu i po odpowiednim ich wzmocnieniu tworz z nich zapis elektroencefalogram. W badaniach
naukowych stosuje si od kilku do nawet kilkuset elektrod.
Elektroencefalogram (gr. elektron elektryczny, enkephalos mzg, gramma litera/pismo, w skrcie EEG) zapis
czynnoci elektrycznej mzgu, rejestrowany na powierzchni gowy czowieka
Elektrokortykografia (EEoG) jeli elektrody umieci si bezporednio na korze mzgu (np. podczas operacji). Jest to
metoda inwazyjna.
Kora mzgowa czowieka skada si z okoo 1011 komrek nerwowych (neuronw), z ktrych kada zdolna jest do
generowania czynnoci elektrycznej w postaci:

potencjau czynnociowego to jest krtkotrwaej (rzdu 1 ms) zmiany potencjau bonowego komrki o
amplitudzie 120 mV, wzgldem potencjau spoczynkowego
pobudzajcych i hamujcych potencjaw postsynaptycznych to jest zmian polaryzacji bony
komrkowej, trwajcych od kilkudziesiciu (zwykle 10-30 ms) do nawet kilkuset milisekund, ktre
powstaj w wyniku aktywacji synaps danego neuronu przez inne komrki nerwowe. Amplituda tych
potencjaw nie przekracza 10 mV

Podczas pracy mzgu powstaj fale o czstotliwoci w zakresie 1-100 Hz oraz amplitudzie 5-kilkaset V:

Fale

Fale

Fale

wystpuj zazwyczaj w okolicy ciemieniowo-potylicznej

czstotliwo 8-13 Hz
amplituda 30-100 V
ich stumienie nastpuje podczas percepcji wzrokowej
przy braku bodcw wzrokowych te fale przewaaj

zazwyczaj wystpuj w okolicy czoowej

czstotliwo 14-60 Hz
amplituda poniej 30 V
zwizane z aktywnoci kory

czstotliwo 4-7 Hz
zwizane z faz snu REM

czstotliwo mniejsza ni 4 Hz
zwizane z faz snu NREM

Fale

Amplituda sygnau EEG od 1 V do okoo 100 V (zwykle rzadko przekracza 50 V)
Widmo sygnau EEG w zakresie od 0 do 100 Hz
W praktyce klinicznej zazwyczaj rejestruje si sygnay w pamie od uamka do 50 Hz
Aparatura rejestrujca sygna EEG

Wielokanaowy wzmacniacz o liczbie wej rwnej przynajmniej liczbie elektrod standardu 10-20
32 wejcia jednobiegunowe i 4 wejcie dwubiegunowe

W trakcie rejestracji sygnau EEG powinnimy mierzy:

lub

sygna EKG O (Elektrookulogram) (jedno odprowadzenie dwubiegunowe lub dwa jeli chcemy dokonywa
analiz snu)
sygna EMG (np. jeli rejestruje si ruch palca jako odpowied pacjenta na jaki bodziec, co daje kolejne
odprowadzenie dwubiegunowe)

Zadaniem elektrod do pomiaru czynnoci elektrycznej mzgu jest zamiana prdw jonowych pyncych po
powierzchni gowy na prd elektronowy i przesanie tego prdu do aparatu wzmacniajcego
Elektrody pomiarowe wykonane s z metali niereaktywnych, gwnie srebra lub srebra pokrytego chlorkiem srebra,
niekiedy rwnie ze zota oraz platyny
Elektrody grzybkowe

Zbudowane s z metalu. Jeden koniec elektrody zakoczony jest paskim dyskiem, ktry owija si wat oraz
gaz. Podczas gdy do drugiego koca przymocowane s odpowiednio wyprofilowane elementy z tworzywa
sztucznego, suce do umieszczenia elektrody na powierzchni gowy.
Cao przypomina ksztatem grzyb, stad nazwa.
Mocowane s do powierzchni gowy przy pomocy czepkw, ktrych gumowe wyki dociskaj elektrod do
skry.
Przed wykonaniem badania elektrody grzybkowe naley nasczy w roztworze soli fizjologicznej, ktra peni
w tym przypadku rol elektrolitu i zapewnia przewodnictwo prdu pomidzy skr, a elektrod. Elektrody
grzybkowe s powszechnie stosowane do rejestracji sygnau EEG. Jednake nie s zbyt wygodne dla pacjenta,
czujcego ucisk plastikowych i gumowych elementw czepka oraz elektrod. W zwizku z tym, stosuje si je
gwnie do krtkotrwaych, nie przekraczajcych 30 minut bada. Jeli wymagany jest duszy pomiar sygnay
EEG, to powinno si uywa inne typu elektrod.

Elektrody miseczkowe

Zazwyczaj s elektrodami chlorosrebrowymi dysk wykonany jest ze srebra, pokrytego chlorkiem srebra.
Spotyka si rwnie elektrody miseczkowe wykonane ze zota lub platyny. Nowe elektrody chlorosrebrowe
maj ciemno brzowy lub ciemno fioletowy kolor, ktry zawdziczaj zwizkowi chlorku-srebra.
Umieszcza si na gowie za pomoc specjalnych klei.
Jednym z najbardziej znanych jest kolodium. Klej ten rozprowadza si po paskim brzegu elektrody, a
nastpnie przykada si j w odpowiednim miejscu na gowie badanej osoby. Po wyschniciu, kolodium jest w
stanie utrzyma elektrod przy skrze nawet przez kilka dni. Tak zamocowane elektrody odkleja si przy
pomocy rozpuszczalnika acetonowego. Po umieszczeniu elektrody na gowie, pomidzy skr a elektrod
tworzy si wolna przestrze wypeniona przez wosy oraz powietrze. Aby umoliwi przewodzenie prdu,
pomidzy skr, a elektrod wprowadza si za pomoc tpej igy odpowiednie ele przez otwr znajdujcy si
w elektrodzie miseczkowej. Wada stosunkowo dugi czas potrzebny na jego wyschnicie.
Nowe rodzaje klejw, ktre peni jednoczenie rol spoiwa mocujcego elektrod do skry jak i elu
zapewniajcego kontakt elektrody ze skr. Wad ich jest stosunkowo niska przyczepno, w porwnaniu z
kolodium. Tak przyklejone do gowy elektrody, w przypadku gwatownego ruchu pacjenta, mog atwo ulec
odczepieniu od skry. Ponadto kleje te s wodo-zmywalne, co z jednej strony uatwia zdjcie elektrod, z drugiej
jednak strony powoduje rozpuszczenie kleju pod wpywem potu wydzielanego przez pacjenta. Kleje wodozmywalne uniemoliwiaj duszej ni 3-4 godzinie badania EEG.
Pewnym rodzajem elektrod miseczkowych s elektrody mocowane do gowy przy pomocy potencjalnych
czepkw przypominajcych ksztatem czepek pywacki. Tego typu czepki wyposaone s w otwory z
odpowiednimi zaczepami. Po zaoeniu czepka o rozmiarze dostosowanym do wielkoci gowy badanej osoby,
za pomoc tpej igy ze strzykawk wpuszcza si odpowiedni el, a nastpnie wpina si elektrody.

Artefakty

Artefakty miniowe powstae na skutek (prawie zawsze niewiadomego) napicia mini, zwizanego z
niekomfortow pozycj np. zakcenia pochodzce od napicia mini szyi, ktre staraj si utrzyma
gow w pozycji pionowej. Aby wyeliminowa artefakty pochodzce od mini szyi, gowa powinna by
podparta specjalnym zagwkiem.
Stosowanie do wosw odywek i balsamw do skry zwikszenie impedancji skry i utrudnienie jej
odtuszczenia.
Artefakty zwizane z ruchem gaki ocznej powstaj w trakcie badanie EEG gwnie podczas mrugania,
ktre jest naturalnym odruchem, dziki ktremu powierzchnia oka zostaje nawilana. Zmniejszenie
czstoci mrugni mona osign poprzez zastosowanie do oczu przed badaniem EEG specjalnych eli
nawilajcych.
Potencjay zwizane z ruchami jzyka oraz zacinitymi szczkami. Aby zminimalizowa wpyw tych
artefaktw na pomiar czynnoci elektrycznej mzgu, przed badaniem EEG prosimy pacjenta, aby jzyk
wsun midzy zby, co zapobiegnie zarwno ruchom jzyka jak i zaciskaniu zbw.

Urzdzenia bioimpedancyjne
Pojcia
BIA (ang. bioelectrical impedance analysis) analiza impedancji bioelektrycznej nieinwazyjna metoda pozwalajca
na okrelenie iloci wody w ciele, a nastpnie jego skadu, na drodze analizy wypadkowego oporu elektrycznego, jaki
wykazuje ciao wobec przepuszczonemu przez nie prdu o niskim nateniu ( 1mA) i wysokiej czstotliwoci.
SF-BIA (ang. single frequency bio-impedance analysis) najczciej stosowana analiza bioimpedancji elektrycznej
przy uyciu jednej czstotliwoci prdu (zwykle 50 kHz).
MF-BIA (ang. multi-frequency bio-impedance analysis) analiza bioimpedancji elektrycznej przy uyciu kilku
czstotliwoci prdu (zwykle z przedziau 5-200 kHz).
Pletyzmografia impedancyjna (gr. plethysmos powikszenie) badanie zmian objtoci krwi w koczynach,
klatce piersiowej lub innych obszarach ciaa na podstawie zmian impedancji bioelektrycznej, majca zastosowanie w m.
in. diagnostyce kardiologicznej.
Impedancja bioelektryczna opr elektryczny wypadkowy ciaa, cakowita przeszkoda (zawada), jak tkanki ciaa
stanowi dla przepywajcego przeze prdu, wyraany w omach.
Rezystancja bioelektryczna opr elektryczny bierny ciaa zwizany z oporem wasnym skadnikw ciaa, wyraany
w omach (stanowi przewaajc cz wartoci impedancji).
Reaktancja bioelektryczna opr elektryczny czynny ciaa zwizany z pojemnoci elektryczn bo komrkowych
(dziaaj jak kondensatory), powodujca przesunicie fazy prdu, wyraany w omach (stanowi okoo 10% wartoci
impedancji).
Kt fazowy miara przesunicia fazy prdu spowodowanego opnieniem wynikajcym z oporu zwizanego z
pojemnoci elektryczn bo komrkowych (reaktancji), zawierajca si w przedziale 0-90 stopni.
BMI (ang. body mass index) wskanik masy ciaa, znany rwnie jako wskanik Queteleta II obliczany poprzez
podzielenie masy ciaa w kilogramach przez kwadrat wzrostu w metrach, wskazujcy do oglnie na prawidowo
lub zaburzenie masy ciaa, niepozwalajcy jednak na okrelenie skadu ciaa.
BCM (ang. body cel mass) masa komrkowa ciaa, wskazujca przede wszystkim na mas mini i organw
wewntrznych (z wyczeniem tkanki tuszczowej); jej zmiany s charakterystyczne dla niektrych chorb
przewlekych, takich jak AIDS lub choroba nowotworowa.
FFM (ang. fat-free mass) beztuszczowa masa ciaa, praktycznie tosama z mas mini i organw.
FM (ang. fat mass) masa tkanki tuszczowej w organizmie).
ECW (ang. extra-cellular water) woda zewntrzkomrkowa.
ICW (ang. intra-cellular water) woda wewntrzkomrkowa, zawarta gwnie w miniach i narzdach
wewntrznych (w bardzo niewielkim stopniu w tkance tuszczowej).

Modele BCM
Model dwupodziaowy:
-

masa beztuszczowa
masa tuszczowa

Model wielopodziaowy:
-

biaka [TBW i LBM]

woda wewntrzkomrkowa i woda zewntrzkomrkowa [TBW i LBM]
minera koci [LBM]
tuszcz

Urzdzenia BIA
Urzdzenia mierzce BIA mona podzieli ze wzgldu na:
-

ilo elektrod
uywane czstotliwoci

Konfiguracje dwuelektrodowe:
-

stopa-stopa (aparaty przypominajce zwyk wag domow z wbudowanym systemem dwuelektrodowym)

[produkty firmy Tanita]
rka-rka [produkty firmy Omron]

Konfiguracje czteroelektrodowe (typu Bodystat czy RJL Systems):

-

ukad przeciwstronny rka-stopa

Konfiguracje omioelektrodowe

Przykad przykadania dwch par elektrod:

-

pierwsza para elektrody, przez ktre wprowadzany bdzie prd (elektrody-rdo), zwykle umieszczane na
kostce i nadgarstku.
druga para elektrody, suce do rejestracji napicia wystpujcego na ciele (elektrody czujnik),
umieszczane midzy pierwszymi elektrodami.

Przy czstotliwociach niskich lub bliskich zeru prd nie przechodzi przez barier bony komrkowej, ktra dziaa jak
izolator, podczas gdy przy bardzo wysokich czstotliwociach, bona komrkowa zachowuje si jak niemal doskonay
kondensator, a zatem cakowita rezystancja ciaa odzwierciedla zarwno objto wody wewntrz- jak i
zewntrzkomrkowej.
Przy czstotliwoci 50 kHz (najczciej uywana w aparatach BIA o jednej czstotliwoci prdu) prd przechodzi
zarwno przez pyn wewntrz- jak i zewntrzkomrkowy, a uzyskujemy redni waon ich rezystancji, ktra ma
kluczowe znaczenie dla badania BIA, jako e reaktancja stanowi okoo 10% otrzymanej impedancji.
Typy aparatw BIA
Aparaty SF-BIA

szczeglnie przydatne w ocenie skadu ciaa u osb zdrowych

uywaj czstotliwoci 50 kHz przy nateniu rzdu 0,8 1 mA

Aparaty MF-BIA

pozwalaj na dokadniejsz analiz zmian skadu ciaa w organizmie pacjentw w okresie pooperacyjnym lub o
bardzo sabym zdrowiu
stosuj zakres czstotliwoci 0-500 kHz, cho najwiksz powtarzalno wynikw notuje si przy zakresie 5
kHz 200 kHz

Dla potrzeb diagnostyki dietetycznej zwykle wystarczajce jest zastosowanie jednej czstotliwoci w systemie
tetrapolarnym przy pomiarze caego ciaa (a nie jego pojedynczego segmentu, takiego jak klatka piersiowa czy
koczyna, co znajduje zastosowanie w diagnostyce innych specjalnoci, np. w kardiografii impedancyjnej lub ocenie
wielkoci urazw, obrzkw itd.)
Czynniki wpywajce na wyniki pomiaru
Nieprawidowe uywanie aparatu

Elektrody pokryte foli lub punktowe (podobne do stosowanych w elektrokardiografii) musz by

umieszczone na skrze ostronie dla zapewnienia odpowiedniego przewodzenia elektrycznego, po uprzednim
przemyciu skry alkoholem w miejscu aplikacji elektrod dla usunicia zanieczyszcze.
Prawidowe uoenie elektrod; w systemie tetrapolarnym umieszcza si je na linii rodkowej grzbietowej
powierzchni rk i stp. Przesunicie elektrod o 1 cm moe spowodowa zmian rezystancji rzdu 2%. Rami
stanowi tylko okoo 4% masy ciaa, a jego wpyw na pomiar cakowitej rezystancji wynosi okoo 45%.
Specyfikacje urzdze pomiarowych musz zawiera informacje dotyczce natenia i czstotliwoci prdu,
ksztatu fali elektromagnetycznej, przedziau impedancji gwarantujcego bezpieczn prac urzdzenia,
dokadnoci pomiaru i jej ewentualnych zmian zalenych od zmian impedancji.

Czynniki powizane z osob badan:

Badany powinien przyj pozycj lec na okoo 5-10 min przed wykonaniem badania, jako e stwierdzono,
e impedancja wyranie wzrasta w cigu 10 min od chwili przyjcia pozycji lecej i kontynuuje wzrost, cho w
wolniejszym tempie, przez nastpne 4 godziny.
Koczyny powinny spoczywa luno pod ktem 30 45 stopni do tuowia, ich skrzyowanie bowiem zania
impedancj. W przypadku osb, ktre nie mog odpowiedni pooy ng, chociaby ze wzgldu na znaczc
otyo, naley zastosowa materia izolacyjny oddzielajcy koczyny od siebie i od tuowia.
Pomiaru nie naley wykonywa wczeniej ni w 4 godziny po posiku (najlepiej czyni to na czczo), gdy
impedancja spada do 5 15 przez 2 4 godzin po spoyciu posiku
Wzrost osoby badanej musi by zmierzony z dokadnoci do 0,5 cm [bd rzdu 2,5 cm owocowa moe
zmian wyniku TBW o 1 litr]
Masa ciaa musi by zmierzona z dokadnoci do 0,1 kg [bd 1 kg powoduje bd odczytu TBW o 0,2 litra].
Naley unika wykonywania badania we wszelkich okolicznociach, ktre maj wpyw na zaburzenie
rwnowagi pynw w organizmie; wiczenia fizyczne (konieczny jest odstp co najmniej kilku- a najlepiej
dwunastogodzinny), spoywanie alkoholu, zaywanie lekw diuretycznych, obrzki.

Impedancja
dla poczenia szeregowego =
dla poczenia rwnolegego =

! + !!
!
!
!
!
!! !!
!

Impedancja bioelektryczna ciaa =

!! !
! ! !!!!

Impedancja bioelektryczna organizmu (w uproszczeniu) miara poczonego oporu i przesunicia fazowego prdu,
ktry przejdzie przez ciao; jest to okrelenie wielkoci zawady (przeszkody) jak ciao stanowi dla pyncego prdu
elektrycznego.
Ciao nie jest jednolitym walcem, a jego oporno i pojemno elektryczna s zmienne.
Tkanka tuszczowa i woda zewntrzkomrkowa nie wykazuj reaktancji (oporu pojemnociowego), gdy nie
zachowuj si jak kondensatory, za to posiadaj opr elektryczny czynny (rezystancj). Natomiast reaktancja powstaje
na bonie komrkowej tkanki o wysokiej zawartoci wody, ktra dziaa jak kondensator zoony z dwch okadek
(przewodzce prd fragmenty hydrofilowe fosfolipidw skierowane na zewntrz i do wewntrz komrki) i warstwy
dielektrycznej (nieprzewodzce prdu).
Rezystancja powoduje spadek napicia, podczas gdy reaktancja wpywa przede wszystkim na przesunicie fazowe
przyoonego prdu zmiennego, reprezentowane w ujciu wektorowym przez kt fazowy (), ktry wynosi = arctan
Xc/R i zwiera si w przedziale od 90 do 0 stopni.
Kt fazowy przyjmuje wycznie wartoci z tego zakresu, poniewa w poczeniu szeregowym reaktancja jest
wektorem prostopadym do rezystancji, a impedancja to ich suma wektorowa o wartoci wyliczonej ze wzoru (1).
W miar jak ronie czstotliwo prdu (a spada reaktancja), ronie take kt fazowy i rezystancja.
Dla potrzeb BIA przyjmuje si, e ciao skada si z poczonych szeregowo piciu walcw: tuowia, i czterech koczyn
(jako, e prd pynie najkrtsz moliw drog, gowa nie jest brana pod uwag).
Dla uatwienia zamiast dugoci obwodu, ktra musiaaby by mierzona od nadgarstka do kostki nogi, gdzie przyoono
elektrody, stosuje si warto wzrostu badanego, z uwzgldnieniem odpowiednich wspczynnikw, o ktrych bya
mowa powyej.
Moliwe jest take zastosowanie dokadniejszych pomiarw antropometrycznych dla okrelenia redniej powierzchni
przekroju poprzecznego koczyn i tuowia.

Bezpieczestwo stosowania BIA
Stosowane czstotliwoci prdu nie powoduj podranienia nerww ani minia sercowego, a natenie prdu jest
cakowicie niegrone, gdy natenie prdu jest tym bezpieczniejsze, im wiksza jest czstotliwo prdu, np.
miertelne natenie to 100 mA przy 0,5 kHz (jak w gniazdku elektrycznym), a ju dla 5 kHz prg miertelnoci wynosi
1000 mA.
Prg odczuwalnoci prdu u czowieka to 1-1,5 mA, a wic uywany w pomiarze prd o nateniu 0,8 1 mA jest
praktycznie nieodczuwalny.
Wpyw dziaania aparatu BIA na inne urzdzenia emitujce pole elektromagnetyczne i odwrotnie nie zosta jak dotd
przekonujco rozwizany. Dlatego osobom ze wszczepionym defibrylatorem serca odradza si badanie BIA, poniewa
nawet niewielki prd moe zakci dziaanie urzdzenia. Badanie BIA jest bezpieczne dla osb z wszczepionym
rozrusznikiem serca.

Wykad VII [2015-12-04]
Ultrasonografia
Jakie fale wywouj wraenie suchu 16 Hz 20 kHz
Infradwiki poniej 16 Hz
Ultradwiki 106 108 Hz
Hiperdwiki 1010

Zjawisko odbicia fali jest wykorzystywane w aparaturze z ultradwikami (na zasadzie echa).
W zalenoci od prezentacji USG powracajce echa s najpierw wzmacniane, odpowiednio przetwarzane, a nastpnie
prezentowane (najczciej typu B).
Fala ultradwikowa podlega:
-

odbiciu
zaamaniu
interferencji
rozproszeniu
absorpcji

USG ultrasonografia

Wanymi parametrami s:
-

impedancja akustyczna tkanki

Waciwoci tkanki [impedancja: opr aktywny R i opr pojemnociowy (nie ma oporu indukcyjnego)]:
-

zale od impedancji akustycznej tkanki

ksztat powierzchni odbijajcej

Waciwoci elastyczne tkanek

Odbija si, a cz przenika dalej
Wielko echa zaley od wspczynnika odbicia fali na granicy orodkw o rnych impedancjach Z1 i Z2
=

! !
! + !

R wspczynnik odbicia fali

Z1 i Z2 - zale od gstoci tkanki ( rho) i prdkoci rozchodzenia si fali (V)
= V
gdy Z1 = Z2 to nie ma odbicia fali

Tkanki mikkie maj zblione wartoci impedancji i dlatego tylko nieliczna cz fali si odbija.
Zaley te od rzeczy jaka znajduje si midzy tkank i gowic Jeli bdzie powietrze to fala odbije si od
skry
Kt padania fali na powierzchni granicy rnych impedancji Istnieje kt graniczny padania fali. Przy
wikszym kcie fala ulega cakowitemu odbiciu.

rda bdw odczytu:

-

zaamanie fali i bdne rejestrowanie pooenia obiektu

rozproszenie fali gdy wymiary wyznaczanego obiektu lub wielkoci obiektu s mniejsze od dugoci fali

Rozproszenie w USG interesuje nas przy pomiarach Dopplerowskich pomiaru przepywu krwi
Interferencja czstkowe nakadanie si fal na siebie, ktre moe by spowodowane lokalnym rozproszeniem i
odbiciem czci energii.
Interferencja nawet dla jednorodnych orodkw sygnau ma ziarnist struktur.
Tumienie energia fali zmniejsza si w czasie propagacji w tkankach
Zaley od:
-

przewodnoci cieplnej
tarcia wewntrznego
lepkoci
rozproszenia
procesw molekularnych
dyspersji prdkoci rna prdko w rnych kierunkach lub orodkach

Rozmiary i pooenia obiektu

Rodzaje prezentacji USG
A (ang. amplitude) [najstarsza] Przetwornik piezoelektryczny wytwarza krtkie impulsy. Echa odbijaj si do
obiektw (narzdw) powracajc do przetwornika po czasie (T) rwnym podwojonej odlegoci przez prdko. Echo
po odebraniu jest wzmocnione i doprowadzone do ukadu odchylania pionowego podstawy czasu lampy
oscyloskopowej. Wymiary narzdw wyznaczamy z pomiaru czasu jaki upywa midzy powrotem kolejnych ech.
B (ang. brightness) Echa wywietlaj si na monitorze jako plamki. Jasno plamki jest proporcjonalna do amplitudy
echa. Plamka jest janiejsza im wiksze jest echo.
M (ang. motion) Kiedy obiekt jest w ruchu. Obraz jest w ksztacie wykresu gdzie po osi pionowej rejestrowane s
echa, ktre powracaj od ruchomych narzdw. Na osi poziomej jest upywajcy czas. Wielko echa, ktre
rejestrujemy zaley od odlegoci badanego obiektu od gowicy USG.

Efekt Dopplera w pomiarach prdkoci przepywu krwi
Zjawisko Dopplera wystpuje kiedy rdo i/lub odbiornik fali s w ruchu. W zalenoci od prdkoci poruszania si
nadajnika lub odbiornika nastpuje zmiana czstotliwoci fali nadanej. Zjawisko zachodzi, bo krwinki maj mniejsz
wielko fali i zachodzi rozproszenie. Wic kada taka krwinka jest rdem nowej fali, ktrej amplituda i czstotliwo
fali s losowe.
Efekt Dopplera zachodzi tutaj podwjnie. Najpierw gowica jest nieruchoma (nadajnik), krwinki s ruchome
(odbiornik). Nastpnie krwinki s ruchome (nadajnik), a gowica nieruchoma (odbiornik).

Prdko przy ciankach jest wolniejsza. To widmo ma rozkad o rnych czstotliwociach dlatego przeprowadzamy
analiz widmow, w ktrej wyznaczamy udzia kadej z tych skadowych sygnau, ktry powraca do gowicy.

Przykad:
V prdko poruszania si krwinki (const.)
C prdko ultradwikw wzgldem orodka
(teta) kt () midzy kierunkiem propagacji fali i kierunkiem prdkoci krwinki
Wtedy moemy odebra czstotliwo fali odbieranej przez krwinki f
! =

f czstotliwo fali wysyanej przez gowic

Krwinka staje si nadajnikiem, a gowica odbiornikiem, ktry odbiera fal o czstotliwoci f
!! =

Czstotliwoci Dopplerowskie fD to rnica czstotliwoci fali wysanej f i odebranej f przez gowic.

Gdy prdko fali V << C to
! =

W zalenoci od kta bd rne prdkoci.

Jeeli kt = 0 to cos = 1 i wtedy skadowa prdkoci, ktra odpowiada za efekt Dopplera jest rwna V.
Jeeli kt = 90, a przepyw krwi prostopady do wizki to cos = 0 to wtedy efektu Dopplera nie obserwujemy.
Jeeli kt w zakresie 0 90 stopni to cos jest dodatni.
Jeeli kty 90 180 stopni to cos jest ujemny.
To znaczy, e od zalenoci od kta ft przyjmuje wartoci dodatnie lub ujemne, a to znaczy, e krzywe przepywu krwi
wychylaj si odpowiednio do gry lub do dou.

Aparat USG
Monitor (B/W, COLOR) w prostszych i taszych aparatach czarno-biay, w bardziej rozbudowanych, wyposaonych w
prezentacje CFM i angiografie USG kolorowy. Niektre modele wyposaane s w dwa monitory, czarno-biay do
prezentacji obarw B, M i Doppler oraz kolorowy do prezentacji obrazw CFM i Angio.
Klawiatura (KBiF) najczciej skada si z kilku wydzielonych pl przyciskw i regulatorw funkcjonalnych,
bezporednio sterujcych parametrami zobrazowania, pola zawierajcego klawiatur alfanumeryczn oraz pola
zawierajcego klawiatur programowaln, umieszczon w taki sposb, aby mona byo powiza jednoznacznie
przyciski i regulatory z tego pola z ich opisami wywietlanymi na monitorze. Aby uatwi prace operatora, w polu
regulatorw funkcyjnych stosuje si podwietlanie regulatorw wedug klucza:
-

brak podwietlenia funkcja sterowania tym regulatorem nieaktywna i jej uaktywnienie w zadeklarowanym
trybie pracy niemoliwe
p podwietlenie funkcja nieaktywna, ale mona j wywoa
pena jaskrawo - funkcja aktywna

Analogowy procesor sygnaowy skada si z kilku moduw elektronicznych wsppracujcych bezporednio z

gowicami USG i przetwarzajcych analogowy sygna z gowic. Pierwszy z moduw tego procesora, interfejs gowic,
zawiera gniazda gowic od dwch do czterech gniazd po 250 kontaktw kade. Pozostae operacje wykonywane w
procesorze analogowym to ogniskowanie wizki przy nadawaniu i odbiorze oraz przetwarzanie analogowo-cyfrowe.
Cyfrowy procesor sygnaowy skada si z kilku lub kilkunastu moduw elektronicznych realizujcych wszystkie
operacje cyfrowe, od cyfrowej obrbki obrazu USG po wszelkie funkcje sterujce. We wspczesnych aparatach cyfrowy
procesor sygnaowy czsto budowany jest zgodnie z wymaganiami standardu VME.
Transformator izolowany i zasilacz transformator izolacyjny gwarantuje spenienie wymaga norm bezpieczestwa
sprztu medycznego w zakresie prdu upywu. W starszych aparatach, w ktrych transformator izolacyjny pracuje na
czstotliwoci sieci 50 Hz, jest to element o pokanej masie, okoo 30kg. Musi dostarczy w sposb cigy mocy
przekraczajcej 1kW. W nowych aparatach, pracujcych z przetwarzaniem czstotliwoci, masa transformatora
izolacyjnego i zasilaczy nie przekracza kilku kg.
Wideomagnetofon Rejestracja i odtwarzanie obrazu wideo narzuca konieczno umieszczenia w obrazie penego
opisu parametrw zobrazowania. Po odtworzeniu obrazu mona na podstawie tego opisu ustawi aparat dokadnie w
takim samym trybie pracy i uruchomi procedury pomiarowe i automatyczne funkcje diagnostyczne.

Wideoprinter - (czarno-biaa drukarka termiczna), wyposaona w pami jednego obrazu i ukady synchronizacji,
pozwalajce na zapamitanie penego obrazu o standardzie TV, z midzyliniowoci lub bez.
Multiformat kamera urzdzenie pozwalajce na wywietlenie na jednostronnej bonie rentgenowskiej do szeciu
obrazw TV obok siebie (obrazy o znacznie wyszej jakoci).
Aparaty USG wyposaone s w komputerowe urzdzenia dokumentacji obrazowej dyski magnetooptyczne,
nagrywarki CD-ROM, a przede wszystkim w interfejsy DIACOM, umoliwiajcy podczenie profesjonalnych urzdze
dokumentacyjnych. Daj dokumentacje obrazow najwyszej jakoci.
Budowa aparatu USG
najprostsze USG posiada 1 2 mechaniczne gowice sektorowe 3,5 MHz oraz dodatkow gowic 5 lub 7,5 MHz
do badania maych narzdw
najczciej stosowane gowice:
- sektorowa z pojedynczym lub wieloma przetwornikami sterowanymi mechanicznie
- liniowa z 60 -120 przetwornikami w linii prostej obraz prostoktny
- convex przetworniki uoone na wycinku okrdu (90 stopni) obraz piercieniowy
- liniowa sterowana fazowo, 48 128 przetwornikw uoonych liniowo, przemiatanie
elektroniczne 45 stopni, obraz sektorowy
obserwacja do 20 cm gbokoci, matryca 256x256 lub 512x512, 6-bitowa skala szaroci (64 odcienie),
prezentacje B i M, czasami te A
moliwa regulacja wzmocnienia i jego charakterystyki oraz kontrastu
aparaty wyszej klasy posiadaj zestaw sond, z dodatkow moliwoci badania przepyww naczyniowych

Obrazowanie skry (operacje plastyczne), badanie oka 20 MHz 100 MHz
Obrazowanie tkanek wewntrznych 2MHz 10 MHz
Badanie przepyww 200 kHz 5 MHz
Badania koci (diagnostyka osteoporozy) 50 kHz 600 kHz
Wiksza czstotliwo badania wiksza zdolno rozdzielcza systemu obrazowania

100 MHz

15,4 m

10 MHz

154 m

7,5 MHz

205 m

5,0 MHz

308 m

3,5 MHz

440 m

2,25 MHz

684 m

500 kHz

3,08 mm

50 kHz

30,8 mm

Rozdzielczo czasowa: przy gbokoci obrazowania 25cm czas odsuchu jednej linii:
tlin = 2x / c = 0,5m / 1540 m/s = 0,325ms
Bezpieczne natenie fali ultradwikowej 100 mW/cm2
Osiowa zdolno rozdzielcza - rozrnienie dwch punktw lecych w osi wizki (odwrotno najmniejszej odlegoci
dwch punktw widzianych jeszcze oddzielnie)
Zaley d szerokoci impulsu ultradwikowego (tj. czstotliwoci pracy przetwornika, czyli dugoci emitowanej fali)
Boczna zdolno rozdzielcza - rozrnienie dwch punktw lecych w rwnej odlegoci osiowej od przetwornika,
lecz usytuowanych w rnych kierunkach. Zaley od szerokoci wizki ultradwikowej (minimalna w rejonie ogniska
wizki)
Zdolno rozdzielcza kontrastu zdolno rozrniania impedancji akustycznych poszczeglnych tkanek, limitowana
przez amplitud echa i tumienie tkanek; kontrast polepsza technika cyfrowa i odpowiedni dobr skali szaroci (tzw.
preprocessing).
Rozpraszanie
Rozpraszanie: orodek o innej impedancji akustycznej ma wymiary porwnywalne z dugoci fali akustycznej lub
mniejsze
Rozpraszanie Tyndalla rozpraszanie na niejednorodnociach porwnywalnych z dugoci fali, gdzie wspczynnik
rozpraszania aT = kT f2

Rozpraszanie Reileigha rozpraszanie na niejednorodnociach o rozmiarach znacznie mniejszych od dugoci fali,

gdzie aR = kR f4
Absorpcja
Cz energii ruchu falowego jest bezpowrotnie tracona wskutek tarcia wewntrznego, przewodnictwa cieplnego i
zjawisk molekularnych. Amplituda drga czsteczek maleje wykadniczo wraz z odlegoci (prawo absorpcji): I=I0e-ax
a wspczynnik absorpcji
W tkankach mikkich absorpcja jest w przyblieniu proporcjonalna do czstotliwoci; w kociach jest kwadratow
funkcj czstotliwoci.
Artefakty
Cie - koci, kamienie nerkowe i ciowe
Cakowite wewntrzne odbicie: dla kta padania wikszego ni kt graniczny, wspczynnik odbicia wynosi 1
Znieksztacenia obrazu wskutek refrakcji (Refrakcja: bd wynikajcy z rnicy zaoonego przy obrazowaniu
prostoliniowego ruchu fali a jej rzeczywistego toru w orodku niejednorodnym).
Przejaskrawienia (cysty z pynem, pcherzyki, naczynia): analogicznie jak cienie
Rewerberacja czyli przekamania powstae wskutek wielokrotnych odbi
Techniki dopplerowskie fali cigej, impulsowa, kodowana kolorem
Metoda fali cigej
Metoda fali cigej (continous wave CW) aparat zawiera 2 oddzielne przetworniki do nadawania i odbierania fali, a
wizka jest stale wysyana i rejestrowana. W metodzie tej nie ma ogranicze co do prdkoci, ale brak informacji o
gbokoci pomiaru brak rozrnienia przepywu w innych naczyniach znajdujcych si w zasigu wizki.
Metoda impulsowa
Metoda impulsowa przetwornik pracuje naprzemiennie jako nadajnik lub odbiornik analizowane jest echo z pewnej
bramki czasowej, odpowiadajcej prbkowanej objtoci. Wybr gbokoci odbywa si przez wybr bramki czasowej.
Poczenie metody impulsowej z metod obrazowania w skali szaroci (tzw. dupleks Doppler) pozwala na
umieszczenie bramki w rnych czciach przekroju naczynia, a przez to rejestracj widma rozkadu prdkoci
przepywu w danym miejscu naczynia. Dobra rozdzielczo osiowa ma miejsce kosztem ograniczenia zakresu
mierzonych prdkoci i dokadnoci pomiaru dla kadej czstotliwoci powtarzania impulsw istnieje graniczna
prdko przepywu, powyej ktrej pomiar jest znieksztacony (zjawisko aliasingu), a odwzorowanie kierunku
przepywu skokowe.
Metoda kodowania kolorem
Metoda kodowania kolorem zapocztkowana od wielobramkowej metody impulsowej, pozwalajcej na jednoczene
okrelenie widma czstotliwoci odbitych fal z rnej gbokoci.
Kierunek przepywu reprezentowany jest w skali barw, za jego prdko jako wysycenie i jasno koloru. Najczciej
uywane s skrajne kolory czerwony (przepyw do gowicy) i niebieski (przepyw od gowicy). Nadajnik jest scalony z
odbiornikiem, ponadto istnieje wiele bramek czasowych rejestracji przepywu. Metoda ta ma szczeglne znaczenie w
kardiologii oraz diagnostyce zakrzepicy naczy jamy brzusznej.

Wykad VIII [2015-12-11]
Saturacja
Wysycenie hemoglobiny
Procentowa zawarto oksyhemoglobiny w cakowitej zawartoci hemoglobiny we krwi
! % =

OksyHb: ok 96%
DeoksyHb: ok 2%
COHb: 1-2%
metHb: 0,5 - 1%

Pulsoksymetria
Nieinwazyjna metoda cigego pomiaru:

czynnoci serca
saturacji

Zabarwienie erytrocytw zaley od stopnia wysycenia hemoglobiny tlenem

OksyHb absorbuje gwnie wiato o dugoci 940 nm
DeoksyHb absorbuje gwnie wiato o dugoci 660 nm
Dziaanie pulsoksymetru
Dioda nr 1:

Dioda nr 2:

emituje wiato o dugoci 660 nm (czerwie)

DeoksyHb pochania cz wiata

Emituje wiato o dugoci 940 nm

(podczerwie)
OksyHb pochania cz wiata

Fotodetektor:

Mierzy ilo wiata nie pochodzcego przez erytrocyty

Przeksztacony wynik jest wywietlany na ekranie

Aparat mierzy rwnie puls (jak czsto pulsuje krew w oysku naczyniowym)
Pulsoksymetry nie odrniaj OksyHb do metHb i COHB (absorbcja wiata podobnej dugoci)
MetHb i COHb zawyaj wynik pomiaru saturacji.
Praktycznie monitoruje si saturacj czciow (spO2)
! % =

+ + []

Wartoci saturacji:

przy zatruciu np. czadem spO2 ~ 100%

warto prawidowa saturacji: 98%
dolna warto progowa saturacji: 90%

Zakres norm:

98 100% u osb zdrowych

wysze wartoci w przypadku tlenoterapii
mniejsze wartoci niewydolno oddechowa

Dokadno pulsoksymetru:

granica bdu pulsoksymetru: 2 - 3%

pomiar zdecydowanie mniej dokadny przy niskim poziomie saturacji (<80%)
- odchylenia od 3 do 18%
- zazwyczaj aparat podaje zbyt wysoki wynik
czas reakcji na szybki spadek spO: 7 20 sekund
- czas krtszy jeeli czujnik znajduje si na patku ucha

Zalety pulsoksymetrii:

nieinwazyjna metoda cigego pomiaru

nie wymaga kalibracji
nie nagrzewa skry
niewielki bd pomiaru
czujnik moe w jednym miejscu pozosta na dugi czas

Ograniczenia i bdy w pomiarze saturacji:

ruchy pacjenta najczstsza przyczyna zakce

niedostateczne ukrwienie ttnicze:
- skurcz naczy obwodowych
- wstrzs
- maa pojemno minutowa serca
hipotermia (<35%) skurcz serca

methemoglobina i karboksyhemoglobina
niedokrwisto
lakier do paznokci (czerwony i purpurowy nie maj wpywu na pomiar)
wskaniki kolorowe we krwi
wiato otoczenia bez znaczenia w nowoczesnych urzdzeniach
wlew substancji lipidowych
hiperbilirubinemia
bardzo ciemna karnacja skry pacjenta

Wykad IX [2015-12-18]
Elektrochirurgia
Elektrochirurgia jest to zastosowanie prdu elektrycznego o wysokiej czstotliwoci do tkanek biologicznych w celu
wywoania medycznie uytecznego oddziaywania termicznego do cicia lub koagulacji tkanek pacjenta, znajdujcych
si bezporednio przy elektrodzie zabiegowej (nou chirurgicznym).
Zastosowania elektrochirurgii:

chirurgia oglna
gastroenterologia
ginekologia
urologia
pneumologia
otolaryngologia
dermatologia
neurochirurgia

Moliwoci elektrochirurgii:

stosowanie tpej elektrody do wykonywania ci bez wysiku i z niewielkim krwawieniem

opanowywanie krwawie punktowych i wystpujcych na duych powierzchniach
zamykanie ukrwionych tkanek i moliwo ich rozdzielania bez utraty krwi
dewitalizacja i obkurczanie tkanek
usuwanie tkanek przez ich wycinanie

Pacjent jest podczony do jednostki elektrochirurgicznej za porednictwem dwch elektrod. Urzdzenie generuje
napicie elektryczne pomidzy elektrodami. Poniewa tkanki biologiczne przewodz prd elektryczny, pynie on przez
ciao pacjenta pomidzy elektrodami. W ten sposb ulega zamkniciu obwd elektryczny. Prd ten generuje w
tkankach ciepo wymagane dla uzyskania oddziaywania elektrochirurgicznego.
Rnica pomidzy elektrochirurgi, a kauteryzacj:
W przypadku elektrochirurgii ciepo nie pochodzi ze rda zewntrznego, tzn. nie pochodzi z rozgrzanego
instrumentu, a raczej wewntrznego wywoanego przez przepyw prdu przez tkank.
W celu wykluczenia moliwoci powstawania oparze chemicznych w wyniku procesu elektrolizy oraz aby zapobiec
stymulacji nerww i mini, wykorzystywany jest prd zmienny o czstotliwoci wynoszcej co najmniej 200 kHz (z
tego wzgldu elektrochirurgia okrelana jest jako chirurgia wysokich czstotliwoci).
Czynniki wpywajce na uzyskiwany efekt elektrochirurgiczny: ilo i rozkad ciepa uwalnianego w tkance.
Ilo ciepa jest wynikiem zastosowanego napicia i opornoci tkanki.
Rozkad ciepa jest wynikiem rozkadu opornoci tkanki oraz geometrii drogi prdu.
Ilo ciepa uwalnianego w tkance w przeliczeniu na jednostk czasu moc elektryczna (iloczyn natenia prdu i
napicia). Natenie i napicie s zwizane z napotkan opornoci.
Ilo i rozkad uwalnianego ciepa s okrelane przez:

napicie
oporno tkanki
geometri cieki prdowej

Prd pynie przez miejsca w tkankach, w ktrych oporno jest najmniejsza. W zwizku z tym gsto prdu w takich
miejscach jest wysza, ni w miejscach o wyszym oporze.
Dua ilo ciepa uwalniana jest w miejscach, ktre wykazuj du gsto prdu lub wysokie miejscowe napicie, albo
oba te parametry jednoczenie.
Wysoka gsto prdu gdy pole przekroju poprzecznego drogi prdu jest mae lub jeli wystpuj jedynie niewielkie
obszary niskiego miejscowego oporu.
Wysokie napicie miejscowe gdy prd nie moe omin obszarw o wysokim oporze miejscowym.

W trakcie podgrzewania w tkankach zachodz rnorodne procesy:

Temp. tkanki

Wpyw temp.

do 40 oC

Brak

40 50 oC

Hipertermia: Zmiany w bonie komrkowej i wewntrznych strukturach

komrkowych, tworzenie si obrzku zalenego od czasu trwania nekrozy (mierci
komrkowej) i dewitalizacji
Koagulacja (denaturacja) biaek wewntrzkomrkowych

okoo 60 oC

Dewitalizacja
Koagulacja kolagenu zewntrzkomrkowego

okoo 80 oC

Niszczenie bon komrkowych

okoo 100 oC

Odparowanie pynu tkankowego w zalenoci od prdkoci parowanie: desykacja

(wysuszenie) i zniszczenie lub nacicie wynikajce z mechanicznego pknicia tkanki

okoo150 oC

Zwglenie

okoo 300 oC

Odparowanie (odparowanie caej tkanki)

Czynniki wpywajce na efekty elektrochirurgiczne
Czynniki decydujce o uzyskiwanych efektach chirurgicznych:

temperatura uzyskiwana w tkance

czas jej efektywnego oddziaywania
prdko ogrzewania

Typy elektrody i wielkoci powierzchni kontaktu

Maa powierzchnia styku elektrody z tkank powoduje szybkie i intensywne ogrzewanie, co wynika z wysokiej gstoci
prdu. Przy tej samej mocy, lecz wikszej powierzchni kontaktu, gsto prdu jest mniejsza, a ogrzewanie wolniejsze i
sabsze. Najbardziej intensywne ogrzewanie osiga si przy najmniejszej powierzchni, tzn. w przypadku punktowego
kontaktu pomidzy elektrod, a tkank.
Wysz moc uzyskuje si dziki wikszej powierzchni elektrody (np. elektroda szpatukowa) ni w porwnaniu z
mniejsz elektrod.
Prdko ruchu elektrody i linia cicia
Czas kontaktu pomidzy elektrod, a tkank wpywa na osigan temperatur i jej efektywne czas oddziaywania.
Powierzchni kontaktu mona zmienia poruszajc elektrod, np. wsuwajc j gbiej.
Waciwoci tkanek
Rne typy tkanek, takie jak minie, tuszcz lub naczynia krwionone, mog by ogrzewane w rnym stopniu ze
wzgldu na ich waciwoci elektryczne i cieplne, a take rnorodn reakcj na ogrzewanie. Znaczcym czynnikiem
jest opr elektryczny, o ktrym decyduje dostarczana moc. Poniewa przepyw prdu zachodzi przez ruch jonw w
pynie tkankowym o waciwociach elektrolitycznych, opr elektryczny w znacznym stopniu zaley od zawartoci
wody w tkance, a ta jest bardzo rna w rnych tkankach.
Opr waciwy (w zalenoci od materiau bez uwzgldnienia czynnika ksztatu) dla rnych typw tkanek przy
czstotliwoci okoo 300 kHz:

krew ok. 1,5 *m

minie ok. 3 *m
wtroba ok. 5 *m
tuszcz ok. 15 *m

Oporno ronie szybko wraz z wysuszaniem tkanki, w wyniku odparowywania zawartego w niej pynu. Moe to
prowadzi do bardziej intensywnego ogrzewania si tych obszarw tkanki, ktre ulegy odwodnieniu.
Elektrochirurgiczne efekty tkankowe

rozdzielenie tkanek (cicie)

hemostaza

Elementy wyposaenia i wskaniki na sprzcie elektrochirurgicznym s oznaczone kolorem:

tym dla cicia

niebieskim dla koagulacji, dewitalizacji i ablacji tkanek, a take zamykania naczy

Cicie
Aby uzyska rozdzielenie tkanki, naley j szybko rozgrza do temperatury ponad 100 0C, tak, aby pyn tkankowy
szybko odparowa, a struktura tkanki ulega pkniciu.
Gsto prdu konieczn do uzyskania tego efektu uzyskuje si dziki krtkim ukom elektrycznym (iskrom),
pojawiajcym si przy napiciach wynoszcych okoo 200V pomidzy elektrod, a tkank. uki te, miniaturowe
wyadowania, powoduj niemal punktowy przepyw prdu.
Elektrod tnc jest zwykle n, szpatuka, iga lub ptla o liniowej krawdzi natarcia. Podczas procesu cicia krawd
nie dotyka bezporednio tkanki, poniewa otoczona jest warstw odparowanego pynu tkankowego. uki powstaj na
krawdzi pomidzy powierzchni elektrody, a najblisz jej tkank. Powoduje to szybkie ogrzanie i odparowanie tkanki
przy krawdzi natarcia elektrody, a w rezultacie powstanie nacicia. Elektrod mona przesuwa przez tkank bez
uycia siy. Procedur t nazywa si take elektrotomi.
Wraz ze wzrostem napicia wzrasta intensywno powstajcych ukw elektrycznych. Pynie wwczas silniejszy prd,
ni jest to konieczne do wykonania prostego cicia. Skutkuje to odparowaniem wikszej iloci pynu i bardziej
intensywnym rozgrzewaniem si ssiednich tkanek koagulacj hemostatyczn, lecz w przypadku silnego rozgrzania
moe take dochodzi do niepodanej karbonizacji na jego krawdzi. Podana jako cicia zaley od rodzaju
zabiegu. Uytkownik moe wpywa na jako cicia, regulujc jego szybko im szybsze cicie, tym mniejsza
koagulacja oraz zmieniajc parametry dziaania urzdzenia.
Cicie. Regulacja napicia
Napicie elektryczne ma decydujce znaczenie dla tworzenia si ukw elektrycznych. W poczeniu z opornoci
tkanki napicie decyduje o przepywnie natenia prdu, a co za tym idzie, o energii dostarczanej za porednictwem
kadego uku. Tak wic stae napicie daje sta jako cicia, niezalenie od jego gbokoci. Jako cicia zaley jednak
od prdkoci cicia i typu tkanki na przykad, dziki niskiemu oporowi przy niszych napiciach, tkanka miniowa
moe by cita prdem o niszym napiciu ni tkanka tuszczowa. Gwarantuje to powtarzalne cicie przy niezmiennych
waciwociach tkanki. Jednoczenie selektywno tkanki zwizana z tym oddziaywaniem moe by wykorzystywana
do wypreparowania rnych typw tkanek.
Cicie. Regulacja uku elektrycznego
Intensywno ukw elektrycznych stanowi miar skutecznoci cicia. Nowoczesne diatermie elektrochirurgiczne s w
stanie mierzy t intensywno i utrzymywa j na staym poziomie, dokonujc odpowiednich korekt napicia.
Regulacja uku zapewnia sta jako cicia, niezalenie od rodzaju tkanki, prdkoci cicia i typu elektrody.
Cicie. Modulacja
Wysze napicie szczytowe jest konieczne do zapewnienia cicia z bardziej intensywn koagulacj. Aby zapobiec
nadmiernemu efektowi cicia i karbonizacji, konieczne jest obnienie redniej mocy. Uzyskuje si to poprzez modulacje
prdu zmiennego, co oznacza, e jego warto szczytowa ulega zmianom w czasie. Czsto stosowanym typem modulacji
jest modulacja rdmiszowa, w ktrej pyncy prd jest przerywany w krtkich okresach czasu. Z reguy modulacja
zachodzi tak szybko, e uytkownik moe jedynie zaobserwowa zmian efektu wywoywanego w tkance. Wskanik
zakresu modulacji zaleno pomidzy wartoci szczytow, a wartoci redni (wartoci efektywn) napicia i
nosi nazw wspczynnika szczytu.
Cicie. Regulacja napicia
Napicie elektryczne ma decydujce znaczenie dla tworzenia si ukw elektrycznych. W poczeniu z opornoci
tkanki napicie decyduje o przepywie natenia prdu, a co za tym idzie, o energii dostarczanej za porednictwem
kadego uku. Tak wic stae napicie daje sta jako cicia, niezalenie od jego gbokoci na przykad, dziki
niskiemu oporowi przy niszych napiciach, tkanka miniowa moe by cita prdem o niszym napiciu ni tkanka
tuszczowa. Gwarantuje to powtarzalne cicie przy niezmiennych waciwociach tkanki. Jednoczenie selektywno
tkanki zwizana z tym oddziaywaniem moe by wykorzystywana do wypreparowania rnych typw tkanek.
Hemostaza przez koagulacj
Przy wystarczajco powolnym ogrzewaniu krwawicej tkanki, biaka w tkance i sczcej si krwi jaki pierwsze ulegn
koagulacji. Nastpuje wtedy atrofia i wysuszanie tkanki zwizane z odparowaniem pynu. Koagulacja krwi obkurczanie
si naczy krwiononych powoduje ich zamknicie i powstrzymanie krwawienia. Koagulacj mona prowadzi w
bezporednim kontakcie z tkank (koagulacja kontaktowa) lub bez niego. Koagulacja kontaktowa suy przede
wszystkim do likwidowania krwawienia miejscowego. Wykorzystuje ona albo niskie napicia albo napicia
modulowane z wysz wartoci szczytow.
Koagulacj mona stosowa w bezporednim kontakcie z tkank, np. korzystajc z elektrody kulkowej, pincety
bipolarnej lub klem, ale take bezkontaktowo.
Efekty koagulacji tkanek:

denaturacja czsteczek biaka

kurczenie si tkanek
zamknicie naczy krwiononych
w konsekwencji tych procesw: hemostaza

Wysze napicie umoliwia szybsz prac, lecz mog wiza si z powstawaniem ukw elektrycznych i karbonizacj.
W przypadku koagulacji bezkontaktowej prd jest przekazywany za porednictwem ukw elektrycznych pod wysokim
napiciem wynoszcym kilka tysicy woltw. W przeciwiestwie do cicia, uki docieraj do stosunkowo duej
powierzchni tkanki, dziki czemu powstaje dwuwymiarowa strefa koagulacji. W ten sposb mog by koagulowane
powierzchnie i rozlege krwawienia.
W procedurze konwencjonalnej uki elektryczne przebiegaj w powietrzu i nosi ona nazw fulguracji. Bardziej
jednorodny i kontrolowany efekt uzyskuje si w przypadku koagulacji plazm argonow.
Dewitalizacja i ablacja
W celu leczenia zmian patologicznych lub guzw, tkank mona podda dewitalizacji (zniszczeniu), redukcji lub
usuniciu. W przypadku dewitalizacji tkanka ulega nieodwracalnemu uszkodzeniu w wyniku rozgrzania jej do
temperatury przekraczajcej 60 oC. Do dewitalizacji powierzchniowej najlepiej nadaje si koagulacja plazm argonow
(APC), do wikszych i gbszych obszarw bardziej nadaje si koagulacja kontaktowa elektrod kulkow lub igow.
Lepsz penetracj uzyskuje si zwykle stosujc nisze wartoci prdu przez duszy czas, poniewa tkanka nie wysycha
tak szybko w kontakcie z elektrod i nie traci przewodnictwa. Dziki temu ciepo ma wicej czasu na rozejcie si w
gb tkanki. Ten sam efekt przynosi take stosowanie modulacji napicia. Dodatkowo podczas przerw w przepywie
prdu pyn z przylegajcych tkanek moe napywa ponownie ku elektrodzie, co take sprzyja opnieniu procesu
wysychania tkanki. Dewitalizacja niepodanej tkanki nosi nazw ablacji wysok czstotliwoci lub czstotliwoci
radiow, cho nie mamy tu do czynienia z bezporedni ablacj tkanek. Dewitalizowana tkanka ulega nastpnie
rozkadowi pod wpywem wewntrznych procesw metabolicznych zachodzcych w organizmie pacjenta (ablacja).
Dewitalizacja i ablacja
Rzeczywist, nie mechaniczn ablacj tkanki trudno jest uzyska przy zastosowaniu procedur elektrochirurgicznych.
Koagulacja plazm argonow z zastosowaniem wysokiej mocy moe zapewnia szybkie odparowywanie, przynajmniej
pynu tkankowego, jednake przy pracy czsto dochodzi do karbonizacji tkanki. Stosujc powolne podgrzewanie,
mona zmniejszy objto niepodanej tkanki na drodze odparowania jej pynu tkankowego i bez jej zwglenia.
Zamykanie naczy poprzez termofuzj
Pczki naczy lub poszczeglne wiksze naczynia krwionone mona, przed przeciciem, zamyka przy wykorzystaniu
koagulacji. ciany naczynia, ktre ma zosta zamknite, ciska si razem klem , przez ktrej okadki przepywa prd.
Dziki procesowi koagulacji zdenaturowane biaka cian naczynia cz si ze sob. Diatermia elektrochirurgiczna w
sposb cigy kontroluje zmiany stanu tkanki, znajdujcej si pomidzy okadkami klem i dziki automatycznej
regulacji napicia szczytowego i modulacji zapobiega nadmiernym uszkodzeniom cieplnym tkanek otaczajcych.
Zamknite naczynia wraz z otaczajc je tkank mona nastpnie przeci mechanicznie lub elektrochirurgicznie.
Procedura ta stopniowo wypiera zamykanie naczy przy uyciu szww lub klipsw.
Techniki elektrochirurgiczne:

monopolarne
bipolarne
kontaktowe
bezkontaktowe

Technika monopolarna
W technice monopolarnej obie elektrody, pomidzy ktrymi pynie prd, s odmienne. efekt chirurgiczny uzyskiwany
jest na elektrodzie aktywnej. Ma ona stosunkowo ma powierzchni styku, na ktrej uzyskiwana jest wysoka gsto
prdu. Drug elektrod jest elektroda neutralna o duej powierzchni, ktr umieszcza si w odpowiednim miejscu na
skrze pacjent. Prd o wysokiej czstotliwoci, uniemoliwiajcy cicie lub koagulacj elektrod aktywn, jedynie
nieznacznie rozgrzewa tkank majc kontakt z du powierzchni elektrody neutralnej i jest ledwie wyczuwalne dla
pacjenta nie wywoujc efektu chirurgicznego.
W przypadku sabego styku pomidzy elektrod neutraln, a skr pacjenta lub gdy elektroda ta ma zbyt ma
powierzchni, mog wystpi oparzenia. W nowoczesnych aparatach elektrochirurgicznych stosuje si dzielone lub
wielopowierzchniowe elektrody neutralne, w celu pomiaru oporu pomidzy obiema czciami elektrody, co umoliwia
wykrycie wadliwego kontaktu elektrody ze skr pacjenta.
Technika bipolarna
W elektrochirurgii bipolarnej obie elektrody umieszczone s w jednym instrumencie. Prd pynie w wskiej,
ograniczonej strefie tkanki, znajdujcej si pomidzy elektrodami.
Nie jest wymagane stosowanie elektrody neutralnej. Zwaszcza obydwie elektrody s wykorzystywane w rwnym
stopniu do uzyskania efektu elektrochirurgicznego. W przypadku konfiguracji asymetrycznych, o rnych polach
powierzchni styku elektrod, oddziaywanie chirurgiczne wywoywane jest na elektrodzie o mniejszej powierzchni
styku.
Biorc pod uwag aspekt bezpieczestwa, przepyw prdu o ograniczonym przestrzennie zakresie jest zalet. Jednake
technika bipolarna nie moe by uywana do kadego zastosowania. Ze wzgldu na wasnoci uytkowe, technika
monopolarna wykazuje wyszo w szczeglnoci w odniesieniu od elektrod tncych.

Koagulacja plazm argonow

Koagulacja plazm argonow (APC) jest bezkontaktow technik monopolarn. Prd, w formie ukw elektrycznych
pynie w zjonizowanym (tzw. przewodzcym prd) gazowym argonie plazmie argonowej.

Wykad X [2016-01-15]
Kriochirurgia
Kriochirurgia kontrolowane miejscowe niszczenie komrek poprzez dziaanie na nie temperaturami kriogenicznych.
Metody wykonywania zabiegw kriogenicznych:

natryskowa
kontaktowa
wykorzystujca bezporednie wyparowanie czynnika

Metoda natryskowa gdy ciecz kriogeniczn rozpyla si i odparowuje to temperatura skry obnia si. Wykorzystuje
si osony w ksztacie walca w celu ograniczenia powierzchni zamroonej tkanki w celu zapewnienia rwnomiernej
przemiany cieczy w gaz wymagane s krtkie przerwy przy natrysku. (Aby nie pojawiy si krople, ktre mog
uszkodzi skr). Wykorzystuje si azot, podtlenek azotu lub dwutlenek wgla.
Metoda kontaktowa Stosuje si zamknity aplikator, w ktrym przepywa cieky krioczynnik (odparowuje odbierajc
przy tym ciepo). Przy kontakcie powierzchni mrocej ze skr ciepo jest przekazywane od tkanki do kriogenu.
(Kriociecz nie ma bezporedniego kontaktu ze skr). Wykorzystuje si azot, podtlenek azotu lub dwutlenek wgla.
Metoda wykorzystujce bezporednie wyparowanie czynnika Stosuje si waciki, ktre s nawinita na drewniane
paeczki i zanurza si w cieczy organicznej. Najczciej stosuje si cieky azot (Minusem tej metody jest ograniczona
powierzchnia wacika).
Zalety wykorzystywania kriocieczy:

nietoksyczno
niepalno
dziaanie znieczulajce zimna
brak reakcji chemicznych z tkank

Przy odparowywaniu odbywa si przemiana fazowa ciecz-para. Ta przemiana jest izotermiczna (przy staej
temperaturze) i izobaryczna (przy staym cinieniu).
Przed kadym zabiegiem konieczne jest napenienie zbiornika kriociecz, poniewa nie moe ona by tak
przechowywana w iloci wystarczajcej na kilka zabiegw:
-

istnieje niebezpieczestwo nadmiernego wzrostu cinienia

cieky azot gwatownie odparowuje w temperaturze otoczenia

Medyczne urzdzenia wykorzystujce laser

Promieniowanie optyczne promieniowanie elektromagnetyczne o dugoci fali w zakresie 1nm 1mm. Jeeli chodzi o
promieniowanie laserowe to zakres dugoci fali mieci si w zakresie 180nm 1mm.
Promieniowanie to moemy podzieli na trzy zakresy:

nadfioletowe (UV - ultra violet) 180nm 400 nm (niewidzialne dla ludzkiego oka)
widzialne 380nm 780nm
podczerwone (IR infrared) 780nm 1mm (niewidzialne dla ludzkiego oka)

Laser od pierwszych liter angielskich sw: Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation czyli
wzmocnienie wiata poprzez wymuszon emisj promieniowania. Jest to generator promieniowania
elektromagnetycznego, z zakresu optycznego dziaajcy w oparciu o zjawisko emisji wymuszonej.
Urzdzenie laserowe to urzdzenie, ktre wykorzystuje promieniowanie laserowe do pracy.
Rodzaje laserw:

do pracy cigej emituje wiato cige w przedziaach czasu rwnych lub wikszych od 0,25sek
do pracy impulsowej emituje impuls lub cige impuls, ktrych czas trwania jest mniejszy ni 0,25sek

Cechy promieniowania laserowego:

monochromatyczno jedna dugo fali

wysoka spjno czasowa i przestrzenna
wysoka kierunkowo rozchodzenia si wizki (wiato w jednym kierunku)
moliwo otrzymania bardzo duych gstoci mocy

Oddziaywanie laserowe z tkank zaley od:

natenia promieniowania gsto mocy [W/m2] stosunek strumienia energetycznego (mocy

promieniowania), ktry pada na elementarn powierzchni do pola tej elementarnej powierzchni.
Elementarna powierzchnia - jej pole jest rwne jedynce w danym systemie [1m2, 1cm2, 1mm2], ta
powierzchnia powinna by prostopada do promieniowania. Natenie promieniowania zaley od energii i
czasu trwania impulsu oraz zakresu widmowego wiata laserowego
wasnoci termicznych tkanek
przewodnictwa cieplnego
pojemnoci cieplnej
wspczynnika odbicia, rozproszenia i pochaniania

Gboko wnikania zaley od rodzaju laseru.

Mechanizmy oddziaywania promieniowania laserowego z tkank:

efekt fotogeniczny
termiczne (przy czasach ekspozycji 1min 1ns)
fotoablacja przy czasach ekspozycji 1ms 1ns) [przy impulsach nanosekund gsto wynosi 16-109 W/cm2]
zniczenie prbki

Efekty termiczne:

odwracalna hipertermia przy temp wyszych ni 31 oC

nieodwracalna hipertermia przy temp wyszych ni 32 oC
koagulacja (nekroza) przy temp wyszych ni 60 oC
wyparowanie przy temp wyszych ni 100 oC
zwglenie przy temp wyszych ni 150 oC
piroliza (zniszczenie) przy temp wyszych ni 300 oC

Klasy laserw - wskazuj na skale zagroe z uytkowaniem lasera. Istnieje norma zgodnie z ktr lasery dziel si na
siedem klas: 1, 1M, 2, 2M, 3R, 3B i 4. Lasery klasy 1 s najbezpieczniejsze. Najwikszym zagroeniem s lasery klasy 4.
W medycynie najczciej wykorzystuje si lasery klas 3B i 4.
Niebezpieczestwo w klasie 3B wizka lasera lub odbita jej cz pada bezporednio na niezabezpieczone oko.
Dla laserw klasy 4 wizka lasera lub odbita jej cz pada bezporednio na niezabezpieczone oko, a dodatkowo
moliwo wpadnicia do oka rozproszonej wizki bezporednio z lasera. Zagroenie poarowe.
Wykorzystywane laseru:

chirurgiczne do cicia, odparowywania i koagulacji

o z rnymi trybami pracy:
- cigy w skalpelach laserowych
- impulsowy w fototerapii wiatem, usuwania lub korygowania blizn i zmian skry, usuwania
- wierzchnich warstw skry
o neodymowe na bazie krysztau granatu jedna dugo fali (ok. 1 000nm)
o gazowe:
- argonowe
- eksimerowe
- dwutlenek wgla

Zagroenia przy pracy z urzdzeniami laserowymi:

elektryczne
ekspozycja na promieniowanie laserowe
poarowe i wybuchowe
pochodzce od par i gazw citych materiaw
promieniowanie towarzyszce nielaserowe np. promieniowanie wysokich czstotliwoci lub rentgenowskie
pochodzce z laseru