Tomasz Szczot

METEOROLOGIA

Rozdzia I
METEOROLOGIA OGOLNA
1. Wstp.
W tej czci skryptu zajmiemy si meteorologia.
Meteorologia to nauka, ktra bada zjawiska fizyczne zachodzce w atmosferze.
Badania te prowadzi si poprzez okrelanie elementw meteorologicznych takich
jak temperatura powietrza, cinienie atmosferyczne, wiatr prdko i kierunek,
zachmurzenie, opady i widzialno. Chwilowy stan tych wszystkich elementw
jest nazywany pogod.
Zadaniem meteorologii lotniczej jest badanie pogody z punktu widzenia potrzeb
lotnictwa.
2. Atmosfera.
Atmosfera ziemska to gazowa otoczka ziemi. Skada si z okoo: 78 % azotu, 21 %
tlenu, 1 % argonu i innych gazw w niewielkiej ilo. W atmosferze ziemskiej
znajduje si rwnie para wodna.
Atmosfera nie jest jednorodna ani w kierunku pionowym, ani w poziomym. W
kierunku pionowym dzieli si na kilka warstw ( sfer ) rnicych si midzy sob
wasnociami fizycznymi. Dziaalno caego lotnictwa ogranicza si do dwch
warstw bdcych najbliej ziemi.
Warstwa najblisza powierzchni ziemi to Troposfera. Podlega ona silnemu
oddziaywaniu podoa. Charakteryzuje ja stopniowy spadek temperatury w miar
wzrostu wysokoci redni gradient temperatury w troposferze wynosi 0,6 1,0
/100 m i zaley od wilgotnoci powietrza. Grubo tej warstwy nie jest wszdzie
jednakowa . Nad rwnikiem dochodzi do 16 18 km, a nad biegunami 8 10 km .
W troposferze znajduje si okoo 0,8 caej masy atmosfery oraz prawie caa para
wodna. Warstw t charakteryzuje silny rozwj turbulencji i konwekcji, w niej te

formuj si chmury, ksztatuj si masy powietrza, tworz si fronty atmosferyczne

i rozwijaj si wye i nie.
Przewaajcym kierunkiem wiatru w troposferze jest kierunek zachodni. Prdko
wiatru wzrasta wraz ze wzrostem wysokoci osigajc maksymaln warto na
grnej granicy tej warstwy.
Powyej troposfery zalega Stratosfera. Od troposfery oddzielona jest ona warstw
przejciow tropopauz . Stratosfera siga od tropopauzy do wysokoci 50 55 km .
Zawarto pary wodnej w stratosferze jest niewielka, lecz wystarczajca na to aby
powstay w niej chmury zwane perowymi. Zbudowane s one z drobnych
krysztakw lodu i drobnych przechodzonych kropel wody.
Przewaajcymi wiatrami w stratosferze s wiatry zachodnie.
Charakterystyczny dla tej warstwy jest wzrost temperatury, szczeglnie wyrany na
poziomie 25 40 km, uwarunkowany intensywnym pochanianiem promieniowania
sonecznego przez ozon. Warstw atmosfery midzy 10 i 50 km, w ktrej odbywa
si fotochemiczny proces powstawania ozonu i wystpuje stosunkowo due
nagromadzenie ozonu, nazwano ozonosfer.
Na podstawie analizy rozkadu temperatury stratosfer dzieli si zazwyczaj na
warstw izotermiczn ( 12 35 km ) i warstw inwersyjn ( 35 55 km ).
rednie temperatury dolnej stratosfery wahaj si od 45 C do 75 C w
zalenoci od szerokoci geograficznej i pory roku. Wartoci pionowych gradientw
temperatury wahaj si w przedziale od 1/100 m do + 0,1/100 m. rednia za
temperatura na grnej granicy stratosfery jest w pobliu 0C.
3. Elementy meteorologiczne

Temperatura
Podstawowym rdem energii cieplnej na ziemi jest promieniowanie Soca.
Promieniowanie to Ziemi w postaci fal o rnej dugoci od tysicznych czci
mikrona do kilkuset mikrometrw. Dla celw praktycznych w meteorologii
wyrnia si dwa rodzaje promieniowania krtko i dugo falowe.
Promieniowanie krtkofalowe to promieniowanie o dugoci fali od 0,1 m do 4
m, a promieniowanie dugofalowe ma dugo fali od 4 m do 120 m.
Promieniowanie soneczne skada si w 99 % z promieniowania
krtkofalowego, a dla tego promieniowania atmosfera ziemska jest prawie
przezroczysta.
Intensywno promieniowania sonecznego w czasie przechodzenia przez
atmosfer ziemsk ulega osabieniu w wyniku rozpraszania, odbicia i
pochaniania. Rozpraszanie nastpuje na czsteczkach powietrza oraz na staych
czsteczkach zawieszonych w powietrzu, a kropelki, krysztaki lodu oraz
powierzchnie chmur odbijaj promienie soneczne.
Promienie soneczne po dojciu do powierzchni ziemi ulegaj czciowo
pochoniciu i przeksztacaj si w energi ciepln, ktra ogrzewa podoe.
Ogrzewana w ten sposb powierzchnia ziemi staje si sama rdem
promieniowania ale promieniowania dugofalowego, cieplnego.
Promieniowanie to jest nastpnie pochaniane przez powietrze, ktre dziki temu
ogrzewa si.
Nie pochonita cz promieniowania ulega odbiciu od powierzchni ziemi oraz
od chmur. Ilo pochonitego i odbitego promieniowania od powierzchni ziemi
zaley od jej rodzaju. Stosunek iloci promieniowania odbitego do
promieniowania padajcego na powierzchni ziemi nazwano albedo. Procent
2

odbitych promieni padajcych na powierzchni ziemi oznacza zdolno

pochaniania promieni sonecznych przez ciaa nieprzezroczyste.
Jeeli powiadamy, e albedo wieego niegu wynosi 80 85 %, oznacza to, e
80 85 % padajcego promieniowania ulega odbiciu, a jedynie 20 15 % ulega
pochoniciu.
W tabeli poniej przedstawiono albedo czterech przykadowych powierzchni.
nieg
piasek
trawa
woda

85 %
30 %
26 %
5%

Z powyszych stwierdze wynika, e proces nagrzewania si powietrza zaley od

nagrzania si podoa. Oceniamy ten stan nagrzania za pomoc pomiaru
temperatury. W meteorologii temperatur powietrza mierzymy termometrem
umieszczonym na wysokoci 2 m nad powierzchni gruntu zabezpieczonym przed
bezporednim dziaaniem promieniowania sonecznego oraz opadw w tzw. klatce
meteorologicznej.
Przekazywanie ciepa w dolnych warstwach atmosfery , gruboci rzdu kilku
metrw, odbywa si drog przewodnictwa czsteczkowego tzn. drog
bezporedniego przekazywania ciepa od powierzchni ziemi do zalegajcych nad
ni czsteczek powietrza.
W przenoszeniu ciepa na znaczne wysokoci gwna rol odgrywaj ruchy
turbulencyjne i ruchy konwekcyjne. W meteorologii przez pierwsze pojcie
rozumie si ruch powietrza, w ktrym jego czsteczki poruszaj si chaotycznie po
bardzo zoonych torach, przez drugie za pojcie naley rozumie uporzdkowane
ruchy pionowe powietrza wywoane jego nierwnomiernym nagrzaniem si od
podoa. Dziki tym ruchom nagrzane czsteczki powietrza, jako lejsze unosz si
do gry, a na ich miejsce napywaj czsteczki chodniejsze, co w efekcie prowadzi
do tego, e ciepo oddane przez powierzchni ziemi zostaje przenoszone do
wyszych warstw atmosfery.
Podczas wznoszenia si do gry powietrze ulega adiabatycznemu ochadzaniu. Jeli
nie jest nasycone par wodn to spadek temperatury wskutek zachodzcej
przemiany adiabatycznej wynosi 1/100 m wysokoci. Tego rodzaju spadek
nazwano suchoadiabatycznym gradientem temperatury. Jeeli wznosi si powietrze
nasycone par wodn, jego spadek temperatury wraz z wysokoci wynosi 0,6/100
m. Wolniejszy spadek temperatury w tym przypadku jest spowodowany
wydzielaniem si utajonego ciepa parowania podczas procesu kondensacji pary
wodnej. Spadek temperatury w powietrzu nasyconym par wodn nazwano
wilgotnoadiabatycznym gradientem temperatury.
Gradient adiabatyczny charakteryzuje tylko wznoszce si lub opadajce masy
powietrza podczas wystpowania ruchw pionowych. W powietrzu otaczajcym
tak przemieszczajc si mas powietrza, pozostajcym w bezruchu, spadek
temperatury moe by zupenie inny. Spadek temperatury w powietrzu nie biorcym
udziau w ruchach pionowych nazwano gradientem faktycznym lub rzeczywistym.
W atmosferze bywa i tak, e temperatura powietrza w miar wzrostu wysokoci nie
ulega zmianie. Zjawisko takie nazywamy izotermi, a warstw powietrza o staej
temperaturze warstw izotermiczn.

Zdarza si i tak, e temperatura powietrza w miar wzrostu wysokoci zamiast

spada - wzrasta. W takim przypadku mwi si, e w atmosferze wystpuje
inwersja temperatury.
Obecno warstw inwersyjnych w atmosferze jest zjawiskiem ujemnym, jeli idzie o
rozwj prdw pionowych. Inwersje maj jeszcze jedn bardzo nieprzyjemn
waciwo u ich podstaw wskutek zahamowania ruchw pionowych gromadz
si due iloci pyw i rnych innych drobnych czsteczek.
Uwzgldniajc wysoko ich wystpowania inwersje podzielono na dwie grupy:
inwersje dolne oraz inwersje grne. Inwersje dolne, biorc pod uwag mechanizm
ich powstawania, podzielono na inwersje radiacyjne oraz adwekcyjne.
Inwersja radiacyjna ( z wypromieniowania ) powstaje gwnie podczas
bezwietrznej i bezchmurnej pogody w okresie nocy. W czasie takiej pogody podoe
traci ciepo przez wypromieniowanie i ochadza si. Od podoa ochadza si
zalegajce nad nim powietrze, tak, e temperatura na pewnej wysokoci jest wysza
ni przy powierzchni ziemi.
Inwersja adwekcyjna ( napywowa ) powstaje podczas napywu ciepych mas
powietrza nad chodne podoe. Dolne warstwy powietrza ochadzaj si od
zimnego podoa, co sprzyja powstawaniu inwersji. Takie inwersje mog si
utrzymywa znacznie duej ni inwersje radiacyjne nawet kilka dni.
Wrd inwersji grnych wyodrbnia si: inwersje osiadania, inwersje
turbulencyjne oraz inwersje frontowe.
Inwersja osiadania powstaje w wyniku osiadania mas powietrza w wyach.
Powietrze opadajc ulega spraniu i adiabatycznemu ogrzaniu. Powietrze, ktre
osiada nie dociera do samego podoa, lecz na pewnej wysokoci zaczyna
rozpywa si na boki. Poziom zalegania takiej inwersji nie jest jednakowy w caym
obszarze wyu najniej schodzi ona w rodku wyu, najwyej zalega na skrajach
tego orodka.
Inwersja turbulencyjna powstaje wwczas, gdy w pewnej warstwie powietrza
wystpuje silne mieszanie turbulencujne, ktre moe by wywoane nierwnociami
terenu , bd te przez czynniki dynamiczne, na przykad wiatr. Grubo tych
inwersji nie jest dua, wynosi zwykle kilkadziesit metrw.
Inwersja frontowa powstaje wwczas gdy powietrze ciepe zalega nad powietrzem
chodniejszym podczas przechodzenia frontu ciepego. Masy s oddzielone od siebie
warstw przejciow tzw. powierzchni frontow. Powierzchnia ta ma charakter
inwersji

Cinienie
Cinieniem atmosferycznym nazwano si jak wywiera powietrze na
powierzchni ziemi .Jest ono rwne ciarowi supa powietrza sigajcego grnej
granicy atmosfery.
Do pomiaru cinienia stosuje si przyrzdy zwane barometrami. Barometry mog
by rtciowe lub sprynowe. Jednostkami cinienia barometrycznego stosowanymi
w lotnictwie jest mm Hg i mb.
Powietrze jest gazem ciliwym, a jego warstwa przylegajca bezporednio do
powierzchni ziemi znajduje si pod najwikszym cinieniem. Ze wzrostem
wysokoci cinienie atmosferyczne maleje, gdy maleje sup powietrza
wywierajcego cinienie na danym poziomie.
Zmiany cinienia i temperatury powoduj zmiany gstoci powietrza. Gsto
powietrza jest to stosunek masy powietrza do jego objtoci

m
3
= -------- kg/m
v
Gsto powietrza zwiksza si wraz ze spadkiem temperatury i wzrostem
cinienia i odwrotnie wzrost temperatury i spadek cinienia powoduj
zmniejszanie si gstoci powietrza.
Zmiany gstoci powietrza wywieraj istotny wpyw na prdko wznoszenia
samolotu oraz na osigany puap, na dugo rozbiegu oraz na cig silnika.
Odchylenia te wywieraj take istotny wpyw na wskazania przyrzdw
nawigacyjnych. Aby mona byo porwnywa midzy sob parametry silnikw i
osigi samolotw badane w rnych miejscach i w rnym czasie, a wic przy
rnych wartociach temperatury i cinienia atmosferycznego stworzono atmosfer
standardow i wszystkie osigi, wasnoci lotne oraz rekordy szybowcowe i
samolotowe, jakie uzyskano w warunkach rzeczywistych, przeliczane s pod
wzgldem atmosfery standardowej.
Atmosfera standardowa jest to umownie przyjty stan atmosfery od poziomu
morza do wysokoci 30 km o staym skadzie powietrza przy powierzchni ziemi
oraz o staych wartociach elementw meteorologicznych na poziomie morza.
Wartoci tych elementw przedstawiaj si nastpujco: cinienie 760 mm Hg (
1013,2 mb), wilgotno wzgldna 0 %, temperatura + 15C, redni jej spadek
6,5/1000 m do wysokoci 11 km, czyli do tropopauzy. Powyej 11 km, w dolnej
stratosferze, przyjto jako sta temperatur - 56,5C.
Cinienie atmosferyczne, tak przy powierzchni ziemi, jak i w wyszych warstwach,
podlega cigym zmianom. Zmiany spowodowane s wdrwk orodkw
barycznych.
W celu porwnania wynikw obserwacji takich elementw meteorologicznych, jak
temperatura i cinienie w rnych punktach powierzchni ziemi, sprowadza si je do
jednego poziomu odniesienia, mianowicie do poziomu morza.
Sprowadzenie temperatury nie nastrcza wikszych trudnoci, dysponujemy
bowiem gradientem temperatury. Duo trudniejsze jest sprowadzenie cinienia do
poziomu morza. Do tego celu suy stopie baryczny.
Stopniem barycznym h nazywamy wysoko, na ktr naley si wznie lub
opuci, aby cinienie zmienio si o 1 mb. Stopie baryczny oblicza si wedug
nastpujcego wzoru:
8000
h = ------------ ( 1 + t)
P
Gdzie:
P cinienie atmosferyczne
- wspczynnik rozszerzalnoci powietrza = 0,004
t temperatura
Majc odczyty sprowadzonego do poziomu morza cinienia z rnych punktw
obserwacji nanosi si je na map w miejscu, gdzie znajduje si dana stacja.
Nastpnie lini ciga czy si punkty o jednakowej wartoci cinienia. Linie te
nazywamy izobarami. Izobary wykrelone na mapie ilustruj przestrzenny rozkad
cinienia. Wykrela si je co 5 lub co 2 mb. System izobar na mapie pogody
przedstawia pole cinienia na poziomie morza. W zalenoci od tego jak ukada si
5

cinienie na poziomie morza, ksztat izobar moe by bardzo rnorodny.

Najwaniejsze z nich to izobary wydzielajce obszary o niskim bd wysokim
cinieniu. Do obszarw obnionego cinienia zalicza si ni oraz zatok, a
wysokiego cinienia wy oraz klin. Przykad pola barycznego z ukadami
barycznymi pokazano na poniszym rysunku.

Z mapy izobar mona rwnie wyznaczy poziome zmiany cinienia, czyli poziomy
gradient cinienia.
Poziomy gradient cinienia G to rnica cinie na odlegoci 111 km ( 1 na
rwniku ) Mierzy si go wzdu prostopadej wystawionej do izobar. Gdy gradient
jest znaczny, jak np. w niach izobary przebiegaj bardzo blisko siebie, gdy izobary
przebiegaj daleko od siebie, jak w wyach, gradient jest saby.
Gradient jest wartoci wektorow - ma swj kierunek i warto .Zorientowany jest
on zawsze od wyszego cinienia do niszego.

Wiatr
Przemieszczanie si powietrza wzgldem powierzchni ziemi w kierunku poziomym
nazywane jest wiatrem. Przyczyn powstawania wiatru jest nierwnomierny rozkad
cinienia na kuli ziemskiej, ktry z kolei uwarunkowany jest rozkadem
temperatury.
Jak kady ruch wiatr mona scharakteryzowa za pomoc wektora prdkoci, to
jest wielkoci majcej bezwzgldn warto liczbow oraz kierunek. Prdko
wiatru wyraa si w m/s lub km/h. Kierunek wiatru oznacza kierunek skd wiatr
wieje. Zarwno kierunki, jak i prdkoci wiatru oscyluj wok pewnych wartoci
przecitnych, ulegajc nagym zmianom. Przyczyn tych zmian jest turbulencja.
Wiatr, ktry charakteryzuj nage zmiany prdkoci i kierunku, nazywa si wiatrem
porywistym. Porywisto wiatru jest szczeglnie intensywna nad obszarem o
urozmaiconej rzebie , nad lasami itp. Tu turbulencja jest dodatkowo zwikszona
tarciem o bardziej szorstkie podoe. W przebiegu dobowym porywisto
najintensywniejsza jest w godzinach popoudniowych, gdy rozwj konwekcji osiga
swe maksimum.

Analiza rednich prdkoci wiatru wykazuje, e najwysze rednie prdkoci

wystpuj w godzinach popoudniowych, a najnisze w okresie nocy.
Charakterystyczne jest przy tym to , e rednie prdkoci wiatru w nocy s mniejsze
latem ni zim.
Wany wpyw na prdko i kierunek wiatru wywieraj przeszkody w postaci gr,
lasw czy te budynkw. Gdy powietrze na swej drodze spotyka przeszkod ,
wwczas stara si j omin, opywajc j z boku bd przepywajc gr, w
rezultacie czego dochodzi do zmian tak prdkoci jak i kierunku wiatru. Podczas
opywu przeszkody grskiej nad wierzchokiem gry dochodzi do wzrostu
prdkoci wiatru, a po stronie zawietrznej i dowietrznej dochodzi do powstania
wirw o osi poziomej.
Jeeli powietrze zmuszone jest do przepynicia midzy dwiema grami, dochodzi
do zwikszenia prdkoci wiatru, wywoanego zagszczeniem linii prdw.
Gdy wiatr spotyka na swej drodze duy kompleks leny, prd powietrza ulega
rozbiciu jedna jego cz przepywa nad lasem i opada po stronie przeciwnej lasu,
druga cz przenika w gb lasu i ulega znacznemu wyhamowaniu. Nad lasem
dochodzi przy tym do rozwoju silnej turbulencji.
Z uwagi na to, e ruch powietrza uwarunkowany jest rnic cinienia, moemy
powiedzie, e wiatr jest wynikiem dziaania siy poziomego gradientu cinienia.
Kierunek tej siy jest zawsze zgodny z kierunkiem gradientu. Dlatego te gdyby na
czsteczki powietrza dziaaa tylko sia gradientu, kierunek wiatru byby zawsze
zgodny z kierunkiem poziomego gradientu cinienia, to znaczy, e wiaby on
prostopadle wzgldem izobar w kierunku niszego cinienia. Wiatr taki nazywamy
wiatrem gradientowym. Tak jednak nie jest. Gdy bowiem tylko rozpoczyna si
ruch powietrza, zaraz zaczynaj dziaa na niego inne siy, jak sia Coriolisa, sia
odrodkowa i sia tarcia.
Sia Coriolisa, czyli odchylajca sia obrotu ziemskiego wywoana jest ruchem
obrotowym ziemi wok jej osi pionowej. Wszystkie punkty pooone na
poszczeglnych rwnolenikach wykonuj w cigu doby peen obrt dookoa osi
ziemskiej. Z uwagi na to, e glob ziemski ma ksztat kuli, obwody poszczeglnych
rwnolenikw nie s sobie rwne; najwikszy obwd ma rwnik, a w miar
oddalania si od rwnika ku biegunom obwody rwnolenikw staj si coraz
mniejsze. Z tego powodu punkt pooony w wyszych szerokociach bdzie si
porusza wolniej ni punkt pooony na rwnoleniku wikszym.
Przykadowo dziaanie siy Coriolisa przedstawiono na rysunku.

Na poudniu Europy zalega wy, a na pnocy ni. Zgodnie z dziaaniem siy

gradientu barycznego wiatr powinien wia z poudnia na pnoc, jednak na pnoc
nigdy on nie trafi. Z chwil bowiem rozpoczcia si ruchu zaczyna dziaa sia
7

Coriolisa. Kierunek jej dziaania jest zawsze prostopady do kierunku ruchu

powietrza, dlatego wiatr pocztkowo poudniowy zaczyna powoli skrca na prawo
i staje si stopniowo wiatrem poudniowo-poudniowo-zachodnim, poudniowozachodnim, a w kocu stanie si wiatrem zachodnim. Widzimy, e w czasie ruchu
czsteczki powietrza, walcz o ni dwie siy sia gradientu barycznego G i sia
Coriolisa C. W miar jak wzrasta sia gradientu , wzrasta take i sia Coriolisa (
gdy zwiksza si prdko wiatru ). W kocu jednak siy te si rwnowa, a
powietrze, ktre miao pocztkowo trafi na pnoc pynie ku wschodowi. Wynika
z tego, e kady ruch odbywajcy si w kierunku poudnikowym na pkuli
pnocnej zostaje odchylany w prawo, a na pkuli poudniowej w lewo.
Sia odrodkowa dziaa take podczas ruchu czsteczki wzdu torw
krzywoliniowych. Przy niewielkich promieniach krzywizn torw przemieszczania
si czsteczek warto siy odrodkowej jest maa, jednak przy duych prdkociach
wiatru i maych promieniach krzywizny warto tej siy moe by wiksza od
wartoci siy gradientu barycznego. Sia ta zorientowana jest zawsze wzdu
promieni toru w kierunku jego wypukoci.
Sia tarcia wpywa tak na zmniejszenie prdkoci ruchu czsteczek, jak i na zmian
kierunku ruchu czsteczki odchylajc go o 30 w kierunku niskiego cinienia.
Dziaanie siy tarcia moemy podzieli na dziaanie tarcia zewntrznego o dziaaniu
ograniczonym do gruboci warstwy 500 1000 m i dziaanie tarcia wewntrznego.
To ostatnie , polegajce na tym, ze ssiednie warstwy powietrza poruszajc si z
rnymi prdkociami oddziauj wzajemnie na siebie ma o wiele wiksze
znaczenie.
W wyniku dziaania wszystkich tych si wiatr w wyu wieje zgodnie z ruchem
wskazwek zegara, a w niu w kierunku przeciwnym do ruchu wskazwek zegara.
Ruchy wyrwnawcze pomidzy wyem, a niem przedstawiono na poniszym
rysunku:

Rwnie na rysunku przeanalizujmy wpyw wszystkich omwionych si na wiatr.

Wektor siy gradientu G skierowany jest pod ktem prostym do izobar, wektor siy
Coriolisa A pod ktem prostym wzgldem kierunku wiatru V a wektor siy
odrodkowej C rwnie prostopadle do izobar w kierunku ich wypukoci.
Wypadkowa tych si pokazuje nam, e wiatr wieje rwnolegle do izobar. Tak jest w
warstwach powietrza lecych ju powyej warstwy tarcia. W warstwie
przyziemnej do 1000 m - notujemy jeszcze dodatkowy wpyw siy tarcia, ktra
powoduje, e kierunek wiatru odchyla si o 60 w prawo od kierunku wiatru
gradientowego.
Wiatry lokalne
Do wiatrw lokalnych, rozwijajcych si na niewielkich obszarach, zalicza si
wiatr halny, bryz, wiatr gr i dolin i bor.
- Wiatrem halnym nazywamy ciepy i suchy wiatr wiejcy z gr w Alpach,
Sudetach
i Tatrach. Do rozwoju jego dochodzi wwczas, gdy po obu stronach acucha
grskiego panuj rnice cinie. W takim przypadku powietrze jest zmuszone do
przepynicia ponad grzbietami gr, z obszaru o wyszym cinieniu do obszaru o
cinieniu niszym. Po przeciwlegym stoku powietrze opadajc w d ulega
spraniu i ogrzaniu.
Podczas przewalania si powietrza przez barier grsk po stronie dowietrznej
powietrze wlizgujc si po zboczach gr ochadza si adiabatycznie o 1/100 m.
Jeli wznoszce si powietrze jest wilgotne, po osigniciu poziomu kondensacji
dochodzi do skraplania si nadmiaru pary wodnej i temperatura spada wraz z

wysokoci wolniej ni w dolnych warstwach rednio o 0,6/100 m. W wyniku

procesu kondensacji dochodzi do rozwoju chmur i wypadania opadu po stronie
dowietrznej.
Po stronie zawietrznej spraniu adiabatycznemu podlega ju powietrze
pozbawione wilgoci, wic ogrzewa si szybciej. To powoduje, e wiejcy wiatr
jest suchy i ciepy. Tumaczy to szybki zanik pokrywy nienej w czasie wiania
halnego.
Czsto wiatrowi halnemu towarzyszy fala orograficzna zwana krtko fal.
- Bryz nazywamy wiatr wystpujcy u wybrzey mrz i duych jezior.
Wiatry wiejce w cigu dnia z nad morza nazwano bryz morsk, a wiatr wiejcy
w cigu nocy od ldu nazwano bryz ldow.
Przyczyn powstawania bryzy jest nierwnomierne nagrzewanie si ldu i morza.
W cigu dnia ld nagrzewa si bardziej ni woda morska, a powietrze zalegajce
nad ldem grzeje si szybciej ni powietrze zalegajce nad wod. Powietrze nad
ldem, jako cieplejsze, a wic i lejsze unosi si do gry. Dochodzi wwczas do
wytworzenia si pewnej rnicy cinienia powietrza nad ldem i powietrza nad
morzem przy czym poziomy gradient cinienia skierowany jest wwczas ku
ldowi, zmuszajc powietrze znad morza do pynicia w tym samym kierunku; w
ten sposb powstaje bryza morska.
Poziomy zasig tych prdw na naszym wybrzeu dochodzi do 20 30 km, a
zasig pionowy cyrkulacji bryzowej jest rzdu 600-800m.
Mechanizm powstawania bryzy ldowej jest odwrotny do opisanego, gdy w
cigu nocy morze jest cieplejsze od ldu.
- Wiatr gr i dolin
W cigu dnia zbocza gr ogrzewaj si bardziej ni powietrze. Dlatego powietrze
zalegajce bezporednio nad zboczem ogrzewa si bardziej ni powietrze
znajdujce si dalej od zbocza i w atmosferze wytwarza si poziomy gradient
temperatury zorientowany od zbocza ku swobodnej atmosferze. Cieplejsze
powietrze tu nad zboczem zaczyna wznosi si wzdu zboczy do gry, jak
podczas konwekcji, co prowadzi do rozwoju chmur.
W okresie nocy wskutek silnego wypromieniowania ciepa przez zbocza gr,
dochodzi do ich ochodzenia i powietrze zalegajce tu nad nimi ozibia si i jako
cisze zaczyna spywa ku dolinie.

10

Bora to silny, porywisty wiatr wiejcy z nadbrzenych, niewysokich gr w

stron cieplejszego morza. Jest to wiatr spadowy powstajcy w
czasie spywu silnie wychodzonych mas powietrza znad paskowyu na
wzgldnie cieplejsz powierzchni morza. Spadajce znad paskowyu powietrze
na bardzo du prdko, a czas wiania bory wynosi zwykle 2 3 dni.

Oglna cyrkulacja atmosfery

Ogln cyrkulacj atmosfery nazwany jest ukad wielkoskalowych prdw powietrza
nad powierzchni kuli ziemskiej. Dziki prdom oglnej cyrkulacji atmosfery
odbywa si wymiana mas powietrza midzy rnymi szerokociami geograficznymi,
nawet bardzo odlegych od siebie. Schemat oglnej cyrkulacji atmosfery
przedstawiono na rysunku.

W strefie rwnikowej silnie nagrzane powietrze unosi si ku grze i odpywa gr na

pnoc i poudnie. Przemieszczajc si dalej przyjmuje ono kierunek SW i W na
pkuli pnocnej i NW i W na pkuli poudniowej. Cz przemieszczajcego si
powietrza zaczyna opada w szerokociach zwrotnikowych, dajc pocztek wyom
zwrotnikowym. Z powstaych wyw cz powietrza zaczyna odpywa ku
rwnikowi. W wyniku dziaania siy Coriolisa prdy tego powietrza na pkuli
pnocnej zostaj odchylone w prawo i docieraj do strefy rwnikowej jako wiatry
NE, a na pkuli poudniowej, odchylone w lewo, docieraj do rwnika jako wiatry
SE. Wiatry te nazwano pasatami .Wyrniaj si one swoj staoci w cigu caego
roku.
Przeciwiestwem tych ogniw cyrkulacji jest cyrkulacja w okolicy biegunw.
Wychodzone nad tymi obszarami masy powietrza osiadaj i pyn na pkuli
pnocnej, odchylone w prawo, jako wiatry NE, a na pkuli poudniowej, odchylone
w lewo jako wiatry SE docieraj do 60 szerokoci geograficznych obu pkul.
Midzy ogniwami cyrkulacji pasatowej i okoobiegunowej istnieje oddzielna
komrka cyrkulacji, w ktrej przewaajcymi kierunkami wiatru s kierunki
zachodnie. Cech charakterystyczn tej strefy jest czste tworzenie si i
przemieszczanie si orodkw niskiego i wysokiego cinienia.
Czste wdrwki orodkw barycznych powoduj, e w strefie tej odbywa si bardzo
intensywna poudnikowa wymiana mas powietrza. Kieruje to do umiarkowanych
szerokoci geograficznych masy powietrza arktycznego i zwrotnikowego. To z kolei
jest przyczyn nagych zmian warunkw pogodowych, wystpowania fal ciepa i
chodu.

Para wodna w atmosferze

11

Rozwaania na temat roli wody w procesach atmosferycznych rozpoczniemy od

zdefiniowania poj podstawowych zwizanych z tym tematem.
Wilgotno bezwzgldna jest to ilo pary wodnej zawartej w jednostce objtoci
powietrza.
Wilgotno wzgldna jest to stosunek wilgotnoci bezwzgldnej do maksymalnej
wilgotnoci bezwzgldnej moliwej w danej temperaturze wyraony w procentach.
Temperatura punktu rosy jest to temperatura , przy ktrej powietrze osiga stan
nasycenia par wodn.
Kondensacja pary wodnej jest to przejcie ze stanu gazowego w stan pynny. Aby
doszo do skroplenia si pary wodnej, musz by spenione nastpujce warunki:
- temperatura musi spa co najmniej do temperatury punktu rosy
- w powietrzu musz by obecne jdra kondensacji.
Spadek temperatury powietrza poniej temperatury punktu rosy moe by
spowodowany przez:
- ochodzenie si podoa i powietrza przez wypromieniowanie ( radiacj )
- napynicie ciepego powietrza nad chodne podoe ( adwekcja )
- adiabatyczne rozpranie si powietrza wskutek wznoszenia si.
W wyniku rnorodnych procesw prowadzcych do ochadzania si powietrza
dochodzi do powstania produktw kondensacji pary wodnej na powierzchni ziemi
oraz w swobodnej atmosferze.
Produkty kondensacji pary wodnej na powierzchni ziemi to rosa, szron oraz szad.
Rosa tworzy si podczas bezchmurnej i bezwietrznej pogody, wieczorem i noc,
kiedy podoe znacznie si ozibia wskutek wypromieniowania. W wyniku tego
temperatura powietrza spada, osigajc warto temperatury punktu rosy, a skroplona
para wodna osiada na powierzchniach poziomych ( gleba, trawa ).
Szron tworzy si w tych samych warunkach co i rosa, lecz przy temperaturach
podoa poniej 0C.
Szad powstaje podczas mglistej, mronej pogody, gdy krople mgy maj temperatur
nisz od 0 C s przechodzone. Krople te przy zderzaniu si z przedmiotami, jak
gazie drzew, przewody, krawdzie budynkw natychmiast zamarzaj. Osad taki ma
struktur ziarnist i moe osiga znaczne gruboci.
Produkty kondensacji w swobodnej atmosferze to zamglenia i mgy.
Kondensacja pary wodnej w przygruntowej warstwie jest przyczyna zmniejszajcej
si widzialnoci.. Jeeli widzialno spada poniej 10 km mwimy o zamgleniu, jeli
spadnie poniej 1 km mamy do czynienia z mg. Zalenie od sposobu ochadzania si
powietrza, prowadzcego do kondensacji pary wodnej wyrnia si nastpujce typy
mgie:
- z wypromieniowania ( radiacyjne )
- napywowe ( adwekcyjne )
- z wyparowania
Mgy z wypromieniowania tworz si podczas bezchmurnej i bezwietrznej pogody w
wyniku nocnego ochodzenia si powietrza od podoa. Najbardziej sprzyjajce
warunki do powstania tych mgie istniej w obszarach wyowych. Mga tworzy si
pocztkowo przy powierzchni ziemi, a nastpnie rozbudowuje w gr, osigajc przy
silnym wychodzeniu gruboci do kilkudziesiciu m, jednak najczciej jest to kilka m. S
to mgy wystpujce lokalnie i z chwil wschodu soca i wzrost temperatury rozpywaj
si.

12

Mgy napywowe tworz si gdy ciepe i wilgotne masy powietrza napywaj nad
chodniejsze podoe. Masy te ochadzaj si od podoa i po osigniciu temperatury
punktu rosy zaczyna si w nich proces kondensacji pary wodnej.
Wysoko tych mgie moe przekracza 500 m. W odrnieniu od mgie z
wypromieniowania, mgy napywowe mog wystpowa o kadej porze dnia i mog si
utrzymywa nawet przez kilka dni. Towarzysz im zwykle do silne wiatry.
Mgy z wyparowania tworz si wwczas gdy wychodzone powietrze napywa nad
cieplejsz powierzchni wody. W takim przypadku obserwuje si silne parowanie
zbiornika wodnego i nasycenie par wodn otaczajcego powietrza. Dochodzi do
kondensacji pary wodnej i powstawania kbw mgy. Pionowy zasig mgie z
wyparowania jest niewielki.
Chmury
Zalenie od sposobu ochadzania si i osignicia temperatury punktu rosy rozrniamy
podstawowe procesy chmurotwrcze:
- konwekcja termiczna
- wlizgiwanie si powietrza wzdu powierzchni frontowych
- ruchy falowe
- mieszanie turbulencyjne
- wypromieniowanie ciepa
Chmury konwekcji termicznej powstaj w strumieniu prdu wstpujcego, w
momencie, gdy wskutek rozprania adiabatycznego osignie on temperatur punktu
rosy.
Chmury frontowe powstaj rwnie podczas ochadzania si wlizgujcego si po
powierzchni frontowej powietrza w wynika jego adiabatycznego rozprania. Ukad tych
chmur bywa bardzo rny zalenie od rodzaju frontu, na ktrym wystpuje.
Chmury pochodzenia falowego powstaj na grzbietach fal, gdy dochodzi do
zafalowania powietrza. Wystpuje to na powierzchni rozdziau dwch rnicych si
midzy sob gstoci i prdkoci przemieszczania warstw powietrza. Grubo chmur
falowych jest niewielka.
Chmury pochodzenia turbulencyjnego powstan jeeli w wilgotnej masie powietrza
ruchy turbulencyjne doprowadz do pionowego przemieszczenia si powietrza ku grze.
Powstan przy tym chmury niskie o ksztatach poszarpanych.
Chmury z wypromieniowania powstaj podobnie, jak mga z wypromieniowania. S to
niskie chmury warstwowe.
Klasyfikacja chmur
Zgodnie z obowizujcym midzynarodowym podziaem chmur, chmury dziel si
przede wszystkim na podstawie wygldu zewntrznego na 10 podstawowych rodzajw.
W podstawowych rodzajach wyrnia si gatunki i odmiany.

13

Cirrus S to chmury zbudowane z krysztakw lodu , maj ksztat biaych delikatnych

nitek, biaych kaczkw lub wskich pasm. Chmury te wykazuj budow wknist.
Charakterystycznym gatunkiem jest tu Cirus uncinus chmura o ksztacie haczyka ,
poprzedza ona front ciepy.

Cirrocumulus s to cienkie biae awice ,paty lub warstwy chmur bez cieni. Bywaj
zoone z bardzo maych patkw lub kulek. Chmura jest zbudowana z krysztakw lodu.
Grubo chmury jest niewielka 200 do 400 m. Powstaje w wyniku ruchw falowych i
pionowych w wyszych warstwach atmosfery.

14

Cirrostratus to przejrzysta, biaawa zasona z chmur o wknistym wygldzie,

przykrywajca niebo cakowicie lub czciowo. Soce normalnie przez nie przewieca.
Zazwyczaj towarzyszy im zjawisko halo. W chmurach moe wystpowa troch
przechodzonej wody, dajcej sabe oblodzenie.

Altocumulus skada si w zasadzie z kropelek wody. S to warstwy lub awice skadajce

si z patkw bd zaokrglonych, spaszczonych bry. Daj sab turbulencj.

Altostratus to jednolita warstwa szara pokrywajca niebo cakowicie lub czciowo.

Soce przewieca przez nie jak przez matow szyb. Chmura zbudowana jest zarwno z
krysztakw lodu jak i kropel wody. Moe da saby opad. W chmurze moe wystpi
oblodzenie sabe do umiarkowanego.

15

Nimbostratus szara warstwa chmur, czsto bardzo ciemna . Zbudowana z krysztakw

lodu, kropel wody i patkw niegu. Daje cige i intensywne opady deszczu lub niegu.
W chmurze moe wystpi oblodzenie umiarkowane i silne.

Stratocumulus jest to szara, biaawa lub czciowo szara czciowo biaawa awica
patw lub warstwa chmur zoona zazwyczaj z zaokrglonych bry i walcw
poczonych ze sob lub oddzielnych od siebie. Chmura daje sab turbulencj.

Stratus jest to na og szara o do jednolitej podstawie warstwa chmur, mogca da

opad mawki , igie lodowych lub ziarnistego niegu. Zbudowana jest zwykle cakowicie
z kropel wody.

16

Cumulus oddzielone, na og gste chmury o ostrych zarysach, rozwijajce si w

kierunku pionowym, w ksztacie kopu i wie. Podstawa ich jest stosunkowo ciemna i
prawie pozioma. Chmury te zbudowane s z kropelek wody. Charakterystyczne gatunki
to: Cumulus humilis - chmura kbiasta o sabym rozwoju pionowym; Cumulus
mediocris - chmura o umiarkowanym rozwoju pionowym; Cumulus congestus - silnie
wypitrzona chmura kbiasta o ostrych wyranych konturach, o wygldzie kalafiora.

Cumulonimbus jest cik, gst chmur o rozwoju pionowym. Grna cz

chmury jest na og gadka i wknista. Poniej zwykle bardzo ciemnej podstawy
tej chmury wystpuj czsto smugi opadu. Chmura skada si z kropelek wody,
krysztakw lodu, zawiera due krople deszczu, patki niegu, ziarna krupy i grad.
Chmurze towarzysz ulewne deszcze i opady gradu, wyadowania elektryczne oraz
szkway. W chmurze wystpuje oblodzenie i silna turbulencja oraz saba
widzialno.

3. Procesy termodynamiczne w atmosferze stany rwnowagi

Z wasnego dowiadczenia wiemy, e ruchy konwekcyjne i chmury konwekcyjne nie
wystpuj zawsze. Okrelimy teraz warunki, ktre musz by spenione, aby ruchy takie
wystpiy.
Zalenie od rnicy temperatur powietrza wznoszcego si i powietrza otaczajcego
zalenej z kolei od gradientu temperatury wyrnia si w atmosferze trzy stany
rwnowagi:
- rwnowag chwiejn
- rwnowag obojtn
17

rwnowag sta.
Aby doszo do rozwoju chmur konwekcyjnych w powietrzu, musi wystpowa
rwnowaga chwiejna.
Stany rwnowagi omwimy teraz na przykadzie.

Zamy, e temperatura powietrza spada o 0,4 na 100 m, czyli, e pionowy

gradient temperatury wynosi = 0,4/100 m. Znaczy to, e gdy temperatura przy
powierzchni ziemi wynosi 20C, to na wysokoci 200 m wynosi ona 19,2C. Jeli teraz
spowodujemy przemieszczenie si bbla powietrza z poziomu 300 m w gr o 100 m, to
okae si, e ochadzajc si on adiabatycznie wg. gradientu suchoadiabatycznego
rwnego 1/100 m bdzie chodniejszy od otaczajcego powietrza i jako ciszy opadnie
z powrotem do poziomu wyjciowego, bowiem temperatura powietrza otaczajcego
bdzie spada nie o 1/100 m, lecz o 0,4/100 m, a wic bdzie ono cieplejsze.
Moemy wic powiedzie, e rwnowaga staa wystpuje wtedy, gdy pionowy gradient
temperatury jest mniejszy od gradientu adiabatycznego a.
< a
Teraz zrbmy inne zaoenia. Temperatura powietrza przy powierzchni ziemi wynosi 20,
a przy wzrocie wysokoci o 100 m spada o 1,2, czyli, e pionowy gradient temperatury
wynosi = 1,2/100 m. Temperatura za powietrza we wznoszcym si i rozprajcym
adiabatycznie bblu spada o 1 na 100 m wysokoci, czyli o gradient adiabatyczny a =
1/100 m. Jeli teraz wskutek jakiego impulsu z zewntrz nasz bbel przemieszcza si z
wysokoci 300 m w gr na wysoko 400 m , to w czasie wznoszenia ochodzi si
adiabatycznie o 1C, gdy tymczasem temperatura powietrza otaczajcego spada o 1,2C.
Tak wic na wysokoci 400 m temperatura powietrza otaczajcego wyniesie 15,2, a
powietrza wznoszcego si 15,4C. Cieplejsze o 0,2C powietrze wznoszce si, jako
lejsze, bdzie si nadal unosio ku grze, tak dugo , dopki istnie bdzie rnica
temperatur midzy nim a powietrzem otaczajcym. Wystarczy wic impuls, aby
powietrze zaczo przemieszcza si samoistnie w gr. Taki stan atmosfery nazwany
zosta rwnowag chwiejn i wystpuje on wwczas, gdy pionowy gradient temperatury
jest wikszy od gradientu adiabatycznego a.
> a
Z tego, co ju powiedzielimy mona okreli trzeci stan - rwnowag obojtn. Jest to
stan , w ktrym pionowy gradient temperatury rwny jest gradientowi adiabatycznemu
a . W takim przypadku ruchom pionowym masy powietrza nie towarzysz siy, ktre
starayby si ten ruch podtrzyma lub zahamowa.
18

W przypadku, kiedy w atmosferze wystpuje rwnowaga chwiejna jest w niej

zmagazynowana energia zwizana z rozkadem temperatury w poszczeglnych jej
warstwach. Energia ta jest zdolna do wzniecania i podtrzymywania pionowych prdw
powietrza i nazywamy j termik, a prdy, ktre wywouje prdami termicznymi.
Zalenie od tego, co powoduje chwiejno atmosfery, czyli co jest przyczyn decydujc
o pionowym gradiencie temperatury wyrniamy rne rodzaje termiki, z ktrych dwa
podstawowe to termika wypracowana i termika naniesiona.
Prdy pionowe termik wypracowanych rozwijaj si kosztem energii cieplnej
dostarczonej przez soce. W szybownictwie prdy takie nazywamy kominami
termicznymi.
Ogrzane od powierzchni ziemi powietrze pocztkowo zaczyna si wznosi z niewielk
prdkoci i w sposb chaotyczny. W swojej dolnej czci kominy nie nadaj si do
wykorzystania przez szybownikw. Ze wzrostem wysokoci prd staje si bardziej
regularny i silny, pochyla si w kierunku wiatru i staje si coraz szerszy. rednice
kominw s bardzo zrnicowane i wahaj si od 100 m do 2000 m. Odlegoci pomidzy
kominami wynosz kilka kilometrw, a czas istnienia komina wynosi zwykle kilkanacie
minut i taka jest te czstotliwo rozwoju nowych kominw nad danym ogniskiem na
ziemi.
Jeli wznoszcy si prd powietrza dotrze do poziomu kondensacji, czyli wysokoci, na
ktrej osignie temperatur punktu rosy powstanie chmura kbiasta. Chmura taka
zaczyna zasysa powietrze spod swojej podstawy.
Oczywicie zdarza si rwnie, e prd wznoszcy poziomu kondensacji nie osignie.
Mamy wtedy do czynienia z termik wypracowan bezchmurn.
W dniach kiedy wystpuje termika wypracowana obok prdw wstpujcych spotykamy
zawsze prdy opadajce, zwane duszeniami. Ich prdko opadania jest mniejsza od
prdkoci prdw wstpujcych, za to przekrj znacznie wikszy.
O ile istniejca w atmosferze warstwa inwersji nie zatrzyma prdu wstpujcego proces
tworzenia chmury bdzie przybiera na sile, a sama chmura przeksztaci si w chmur
burzow Cb.
Z termik naniesion mamy do czynienia podczas napywu chodnych mas powietrza nad
cieplejsze podoe. W tych przypadkach wystpuj zwykle silniejsze wiatry, co
powoduje, e w najniszych warstwach prdy powietrza s chaotyczne i bardzo
poszarpane przez wiatr. Poczwszy od wysokoci 200 m s ju moliwe do
wykorzystania, powstaj zwykle gciej ni podczas termiki wypracowanej, ale s
sabsze. I w tym wypadku, gdy osign poziom kondensacji powstaje chmura kbiasta
Due prdkoci wiatru powoduj i dua gsto chmur powoduje, ustawiaj si one w
regularne szlaki, bardzo sprzyjajce lotom szybowcw.

Pytania kontrolne:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

Co to jest pogoda ?
Jaki jest skad atmosfery ?
Jak nazywamy warstw atmosfery bezporednio przylegajc do ziemi ?
Omw proces nagrzewania si powietrza .
Co to jest albedo ?
Co to s ruchy turbulencyjne i konwekcyjne ?
Jak mierzymy temperatur powietrza w meteorologii ?
Omw pojcie adiabatyczny gradient temperatury.

19

9. Co to jest inwersja i izotemia ?

10. Jakie znasz inwersje ?
11. Co to jest atmosfera standardowa ?
12. Co to jest stopie baryczny ?
13. Co to s izobary ?
14. Jakie znasz ukady baryczne ?
15. Omw czynniki wpywajce na prdko wiatru ?
16. Jakie siy i jak wpywaj na kierunek wiatru ?
17. Omw znane Ci wiatry lokalne.
18. Omw ogln cyrkulacj atmosfery.
19. Zdefiniuj pojcia: wilgotno bezwzgldna, wilgotno wzgldna, temperatura
punktu rosy.
20. Jakie znasz produkty kondensacji pary wodnej na powierzchni ziemi ?
21. Kiedy mamy do czynienia z zamgleniem, a kiedy z mg ?
22. Omw powstawanie i podzia mgie.
23. Przedstaw podzia chmur w zalenoci od sposobu ochadzania powietrza przy
ich powstawaniu.
24. Przestaw klasyfikacj chmur.
25. Omw wskazane rodzaje chmur.
26. Jakie stany rwnowagi wyrnia si w atmosferze i kiedy wystpuj ?
27. Co to jest termika ?
28. Co to s prdy termiczne ?
29. Co to jest poziom kondensacji ?
30. Jakie znasz rodzaje termik ?

Rozdzia II
PRZEWIDYWANIE POGODY
1.Suba prognoz, mapy synoptyczne.
Przewidywaniem pogody zajmuje si meteorologia synoptyczna. Przeprowadza si to za
pomoc analizy map pogody.
Caoksztat prac za pomoc, ktrych uzyskuje si wiadomoci o pogodzie i jej zmianach
nazwano sub prognoz. Suba prognoz opiera sw prac na danych przekazywanych
przez sie meteorologicznych stacji obserwacyjnych. Na stacjach tych wykonuje si
obserwacje meteorologiczne w cile okrelonych terminach i przesya do stacji zbiornic
depesz. Std s one przekazywane do uytku midzynarodowego. W zbiornicach depesze
trafiaj do biur prognoz, gdzie s rozszyfrowywane i za pomoc cyfr i umownych
symboli nanoszone na map. Umieszcza je si wedug okrelonego schematu
obowizujcego na caym wiecie, wok keczka symbolizujcego na mapie miejsce,
gdzie znajduje si dana stacja. Pokazano to na rysunku.

20

Znaczenie symboli:
Te Te maksimum i minimum temperatury
CH chmury wysokie
T T temperatura powietrza
CM chmury rednie
PPP cinienie atmosferyczne
ww pogoda w czasie obserwacji
N stopie pokrycia nieba chmurami
ppa wielko i charakterystyka tendencji cinienia atmosferycznego
VV widzialno w kierunku poziomym
CL Nh chmury niskie i wielko zachmurzenia przez chmury niskie
W pogoda ubiega
Td Td temperatura punktu rosy
h wysoko podstawy chmur od powierzchni gruntu
(RR) wysoko opadu za okres 12 godzin
Kierunek wiatru oznacza si strzak skierowan od strony , skd wiatr wieje, a
prdko wiatru podaje si za pomoc opierzenia strzaki

Po naniesieniu wszystkich danych na map synoptyk przystpuje do analizy mapy

pogody.
2. Analiza mapy pogody
Pierwsz czynnoci jest wykrelenie izobar i uzyskanie pola cinie, zaznaczeniu
obszarw z deszczem i mgami oraz wyznaczeniu pooenia frontw atmosferycznych.
Nastpnie synoptyk przechodzi do przeanalizowania miejsc zalegania rnych mas
powietrza.

Masy powietrza
Mas powietrza nazywamy objto powietrza charakteryzujc si mniej wicej
jednakowymi wasnociami fizycznymi. Obszary, na ktrych formuj si masy
powietrza nazywamy obszarami rdowymi mas powietrza. Maj one
jednolite podoe i zalegaj nad nimi wye. Wye charakteryzuj sabe poziome
gradienty cinienia, a tym samym niewielkie prdkoci przemieszczania si.
21

Dziki temu zalegaj one duej nad okrelonym obszarem i nabieraj

charakterystycznych wasnoci.
Zalenie od geograficznego pooenia obszaru rdowego wyrniamy
nastpujce masy powietrza:
- Powietrze arktyczne morskie ( PAm ) napywa do nas z nad Grenladii i
Szpicbergu. S to masy ogrzane od wd Atlantyku i wilgotne. Cechuj si du
chwiejnoci
- Powietrze arktyczne kontynentalne ( PAk ) jest bardzo chodne i suche. W
porze letniej powietrze to nie dociera do nas.
- Powietrze polarno morskie ( PPm ) napywa z nad wd Atlantyku. Latem
wywouje ochodzenie i silny rozwj konwekcji w zimie powoduje ocieplenie i
zanik pokrywy nienej.
- Powietrze polarno kontynentalne ( PPk )s to zim bardzo chodne, a latem
silnie przegrzane i ubogie w par wodn masy. Latem wykazuj skonno do
rozwoju prdw konwekcyjnych.
- Powietrze zwrotnikowo morskie ( PZm ) napywa do nas z podzwrotnikowych
czci Atlantyku i znad Morza rdziemnego. Jest ono ciepe i wilgotne. Dua
jego chwiejno powoduje silny rozwj konwekcji.
- Powietrze zwrotnikowe kontynentalne ( PZk ) ksztatuje si nad obszarami
pustynnymi Bliskiego Wschodu. Jest gorce, suche i silnie zapylone.
Wasnoci fizyczne mas powietrza nie s niezmienne. W miar jego przemieszczania
powietrze ulega transformacji, a najbardziej zmieniaj si takie elementy, jak
temperatura i wilgotno. ledzenie tego procesu jest jednym z najtrudniejszych
zagadnie w meteorologii.
Nad obszarami Polski w cigu caego roku notuje si najczciej masy powietrza
PPm 40 % - oraz PPm 36 %.
Odrbne masy powietrza rozgraniczone s frontami atmosferycznymi. Nie jest to
wyrana granica, lecz powierzchnia przejciowa.

Fronty atmosferyczne
Fronty atmosferyczne rozgraniczaj masy powietrza o rnych wasnociach
fizycznych - przede wszystkim temperaturach . Powierzchnie frontowe nachylone
s zawsze w strona powietrza chodnego, ktre jako cisze zalega w postaci
wskiego klina pod powietrzem ciepym lejszym. Nachylenie powierzchni
frontowych w naszych szerokociach geograficznych wynosi mniej ni 1.
Ze wzgldu na kierunek przemieszczania si rozrniamy fronty ciepe, chodne i
zokludowane ( zwane okluzj ).
- Front ciepy to front, ktry przemieszcza si w kierunku powietrza chodnego i
zmusza je do ustpowania.
Ciepe powietrze pynce za frontem ciepym pynie szybciej ni powietrze
chodne , dogania je i wlizguje si po klinie ustpujcego, chodnego powietrza.
W czasie wlizgiwania si do gry powietrze rozpra si i ochadza, co
prowadzi do rozwoju procesu kondensacji. Na powierzchni frontu ciepego
tworzy si zwarty ukad chmur frontowych.

22

Najwysze chmury bdce zwiastunami frontu ciepego pojawiaj si ju na

800900 km przed frontem s to chmury Cirrus uncinus. Za cirrusami pojawia
si jednolita warstwa chmur Cirrostratus. Dalej grubiej one stopniowo i
przechodz w chmury Altostratus. S one w odlegoci 100 400 km przed
frontu. W miar zbliania si do frontu, chmury te przechodz w chmury
Nimbostratus, z ktrych wypada silny dugotrway opad cigy. Pod nimi z du
prdkoci przemieszczaj si poszarpane Stratus fractus. Unosz si one na
wysokoci 100 200 m nad powierzchni ziemi. Tu za lini frontu niebo si
przejania, a powietrze ociepla.
W praktyce front nie zawsze ma taki wzorcowy wygld. Bywa, e ukad chmur
jest zredukowany i wystpuj tylko niektre z nich.
Zmian pozostaych elementw meteorologicznych podczas przechodzenia
frontu ilustruje ponisza tabelka.

Front chodny ma bardziej strom powierzchni frontow, szczeglnie przy

ziemi, co jest wynikiem tarcia o jej powierzchni. Poniewa w zalenoci od
prdkoci przemieszczania si fronty chodne rni si midzy sob bardzo
znacznie rodzajem zachmurzenia i charakterem opadu podzielono je na dwa
rodzaje.
Front chodny I rodzaju ( wolno przemieszczajcy si ) w tym przypadku
napywajce, chodne powietrze wklinowuje si pod ustpujce ciepe. Dochodzi
do utworzenia si ukadu chmur podobnego, jak na froncie ciepym, lecz w
odwrotnym porzdku.

23

Odrnia ukad rozwijajca si na samym czole frontu chmura Cb, dalej chmury
As i Ns. W bezporedniej bliskoci linii frontu z chmur Cb wypadaj silne,
ulewne opady, a za lini fronty opady cige z chmur Ns. W porwnaniu z
frontem ciepym strefa opadw jest o poow wsza.
Front chodny II rodzaju ( szybko przemieszczajcy si ) . Wskutek
szybkiego przemieszczania si tego frontu dochodzi do gwatownego
wypychania powietrza ciepego ku grze, co prowadzi do nadzwyczaj silnego
rozwoju chmur Cb.

Powstaje wa chmur burzowych wzdu linii frontu. Przed t cian mog

wystpi chmury Ac , Sc i Ac lenticuralis wiadczce o powstaniu zafalowania.
Przejciu takiego frontu towarzysz silne ulewy, burze i szkway. Strefa opadw
jest wska 60 80 km. Po przejciu frontu obserwuje si na przemian
rozpogodzenia i wzrosty zachmurzenia chmurami Cu i Cb oraz ochodzenie.
Tabela ilustruje zmiany pozostaych elementw meteorologicznych.

24

Fronty zokludowane. Poniewa front chodny przemieszcza si szybciej ni

front ciepy, to po pewnym czasie dogania go i nastpuje poczenie obu
frontw. Taki proces nazywamy okludowaniem, powstay front okluzj. W
strefie frontu okluzji wystpuj trzy rne masy powietrza. Zalenie od ich
wzajemnego ukadu oraz od tego, czy ustpujca masa powietrza jest zimniejsza,
czy cieplejsza od napywajcej okluzje dzieli si na chodne i ciepe. Zjawiska
pogodowe frontu zokludowanego s kombinacja zjawisk frontu ciepego i
chodnego.
Przechodzenie okluzji ciepej rozpoczynaj chmury frontu ciepego.

Pocztkowo s to Ci oraz Cs, nastpnie As i Ns. Dalej dostajemy si w chmury

frontu chodnego. Opad cigy wypadajcy z chmur Ns nagle przechodzi w opad
przelotny z chmur Cb. Za okluzj ciep wystpuj zwykle chmury Sc i St dajce
opad mawki.
Chmury okluzji chodnej rwnie zaczynaj si od chmur frontu ciepego, jednak
ukad jest zredukowany . S to zwykle tylko chmury Ci, Cs iAs. Chmura Ns i
dalsze ulegaj zanikowi, a pojawia si chmura frontu chodnego Cb.
Wobec rnorodnej budowy i ruchu szczegowe okrelenie warunkw
pogodowych w obu typach okluzji jest dosy trudne. W jednym froncie warunki
te mog by bardzo rne zalenie od pory roku i odlegoci od centrum niu.

25

Zawsze zachodzi wyrana zmiana kierunkw wiatrw z poudniowych na

zachodnie lub pnocne.
Na zakoczenie rozwaa o frontach trzeba jeszcze zaznaczy, e najszybciej
przemieszczaj si fronty usytuowane prostopadle do izobar. Fronty usytuowane
wzdu izobar s stacjonarne.
Gwne przyczyny zmian pogody
Najistotniejsz rol w zmianie pogody odgrywaj wye i nie.
W wyach powietrze osiada, spra si adiabatycznie i ogrzewa. Prowadzi to do
zaniku chmur. Przewaajcym typem pogody w wyu jest pogoda soneczna z
niewielkim zachmurzeniem przez chmury konwekcyjne.
Zupenie inaczej jest w niach. Powietrze spywa tu ze wszystkich stron, co
powoduje stykanie si ze sob powietrza o rnych wasnociach. Pogod w niu
modyfikuj wic fronty atmosferyczne. Ni powstaje zwykle na froncie
stacjonarnym. Pocztkowo front zafalowuje , nastpnie zaczynaj si wyranie
zaznacza fronty i ciepy wycinek niu. Stadium to nazywamy modym niem.
Fronty s bardzo aktywne, a zwizane z ich przejciem zjawiska bardzo wyrane.
Na koniec ni zaczyna si okludowa i wypenia si.
Znaczn pomoc w analizie omwionych powyej czynnikw s dla synoptyka
mapy grne. Mapy takie przedstawiaj rozkad cinienia na pewnych wysokociach.
Nanosi si te na nich temperatur powietrza, temperatur punktu rosy oraz prdko i
kierunek wiatru. Zalenie od zachowania si grnych prdw powietrza, mona
sdzi o tym , jakim zmianom bd podlega wye i nie. Tam, gdzie prdy ulegaj
zaweniu naley oczekiwa wzrostu cinienia. Gdzie prdy rozlewaj si, naley
liczy si ze spadkiem cinienia.
Pytania kontrolne
1.
2.
3.
4.
5.

Jak pracuje suba prognoz ?

Omw map synoptyczn.
Omw trzy wybrane masy powietrza.
Omw wybrany front atmosferyczny.
Omw przyczyny zmian pogody.

Rozdzia III
GRONE ZJAWISKA ATMOSFERYCZNE
1. Widzialno.
Widzialno to odlego , z ktrej mona odrni obiekt charakterystyczny.
Widzialno dzielimy na poziom wtedy obiektem charakterystycznym s obiekty
naziemne i pionow , obiektem jest tu balonik meteorologiczny.
Na zmniejszenie widzialnoci wpywaj przede wszystkim zawarte w powietrzu pyy
oraz produkty kondensacji powodujc zmtnienie powietrza. Zmtnienia prowadz do
zatarcia konturw obserwowanych przedmiotw i zamazania ich detali.

26

Ograniczenie widzialnoci wystpuje rwnie podczas lotu w opadzie, jednak na to aby

byo ono znaczce opad deszczu musi by bardzo intensywny. Opady niegu natomiast
ograniczaj widzialno bardzo znacznie.
Kade zmniejszenie widzialnoci jest utrudnieniem obserwacji zag statkw
powietrznych.
2. Oblodzenie.
Oblodzenie to tworzenie si powoki lodowej na powierzchni statku powietrznego.
Najczciej powstaje ono w skutek zamarzania przechodzonych kropelek chmury lub
deszczu przy zetkniciu si ich z szybowcem. Wynika z tego, e z oblodzeniem
bdziemy mieli do czynienia wysokociach, na ktrych wystpuje izoterma zerowa i
przechodzone krople wody. Kropelki takie zderzaj si z powierzchni leccego
szybowca, rozlewaj i zamarzaj. Intensywno oblodzenia jest tym wiksza im wicej
wody znajduje si w powietrzu i im wiksze s rozmiary kropel.
Z uwagi na ksztat osadzajcego si lodu wyrnia si dwa rodzaje oblodzenia:
profilowe i bryowate.
Oblodzenie profilowe tworzy si przy niskich temperaturach ( - 20 C ) i niezbyt duej
wodnoci chmur. Wszystkie krople szybko zamarzaj na caej powierzchni , a powstae
oblodzenie przypomina gooled. Oblodzenie takie moe narasta z prdkoci kilku
mm na minut i jest bardzo niebezpieczne.
Oblodzenie bryowate wystpuje w chmurach o duej wodnoci przy niezbyt niskiej
temperaturze ( - 5 C ) i nieduych prdkociach lotu. Kropelki zaczynaj zamarza i s
zdmuchiwane . Powstay ld jest porowaty, zawiera pcherzyki powietrza i tworzy
grudki.
3.

Burze.
Burza jest zwizana z rozwojem chmury Cb. Wystpuj w niej wszystkie grone
zjawiska atmosferyczne jakie znamy. Ze wzgldu na intensywny opad deszczu lub gradu
mamy znacznie ograniczon widzialno. Przy duych gradzinach istnieje moliwo
mechanicznego uszkodzenia powierzchni szybowca.
Ze wzgldu na bardzo znaczny rozwj pionowy chmury burzowej zawiera ona w
swoim wntrzu izoterm zerow wok ktrej wystpuje oblodzenie.
Bardzo wielkim niebezpieczestwem s take wyadowania elektryczne.
W chmurze burzowej spotykamy si z bardzo silnym rozwojem prdw
konwekcyjnych. Ich prdkoci nie rzadko osigaj wartoci 30 m/sek i wicej. Lot w
warunkach tak silnej turbulencji moe doprowadzi do zniszczenia szybowca. W
przeszoci zdarzyo si ju tak niejednokrotnie.
4. Turbulencja.
Stopie turbulencji okrela si stosunkiem maksymalnej i minimalnej prdkoci wiatru
do jego prdkoci redniej. Stopie turbulencji zwiksza si ze wzrostem prdkoci
wiatru. Turbulencja zaley rwnie od stanu rwnowagi atmosfery i jest bardzo silnie
zaznaczona w masach o rwnowadze chwiejnej.
Nad terenem grzystym turbulencja jest zawsze wiksza ni nad terenem paskim.
Podczas lotu w turbulentnej masie powietrza pilot odczuwa rzucanie szybowca.
Szybowiec przecina to prdy wstpujce, to zstpujce. Nastpuje zmiana kta natarcia
i przecienia. Aby utrzyma lot prostoliniowy pilot musi ingerowa sterami, co
wywouje dodatkow si w postaci przecienia. Jeli turbulencja bdzie bardzo silna ,
27

jak w chmurach burzowych , moe podczas lotu w tych warunkach doj do

przekroczenia dopuszczalnego wspczynnika obcie i zniszczenia konstrukcji.
Oddzielnym zagadnieniem jest turbulencja dynamiczna wywoana rzeb terenu.
Spotykamy si z ni zawsze na maych wysokociach, a wic po starcie i podczas
podejcia do ldowania. Nage dostanie si w obszar silnej turbulencji moe
doprowadzi do zderzenia si szybowca z ziemi zanim pilot zdy zareagowa, dlatego
w pobliu ziemi naley bardzo uwanie obserwowa jej powierzchni pod ktem
kontrastw oraz by przygotowanym na spyw obszarw turbulentnych z kierunkiem
wiatru w rejonach o urozmaiconej rzebie.
Pytania kontrolne:
1.
2.
3.
4.
5.

Omw zagadnienie widzialnoci.

W jakich warunkach wystpuje i jaki jest mechanizm powstawania oblodzenia ?
Z jakimi gronymi zjawiskami meteorologicznymi spotykamy si w burzy ?
Od czego zaley stopie turbulencji ?
Co to jest turbulencja dynamiczna ?

Rozdzia IV
KLUCZE LOTNICZO-METEOROLOGICZNE
METAR depesza z wynikami obserwacji dla potrzeb lotnictwa ( z prognoz na
ldowanie TREND lub bez )
SPECI depesza z wynikami specjalnie wybranych obserwacji.
Depesze METAR i SPECI maj nastpujc posta:

Poszczeglne grupy liter oznaczaj:

CCCC
GGgg
Z
ddd
ff
G
fmfm

midzynarodowy ICAO-wski wskanik oznaczajcy lotnisko

czas obserwacji w godzinach i minutach
wskanik czasu UTC
kierunek, z ktrego wieje wiatr
prdko wiatru
wskanik literowy w przypadku poryww wiatru
prdko wiatru maksymalnego
28

KMH or KT or MPS - jednostki prdkoci km/h lub wzy lub m/s

dndndnVdxdxdx skrajne wartoci kierunku przedzielone wskanikiem V. Jeli w miejsce
grupy ddd wpisane jest VBR oznacza to, e wystpuje wiatr zmienny.
VVVV widzialno pozioma
Dv
wskanik kierunku widzialnoci wg ry wiatrw
VxVxVxVx widzialno maksymalna
R
wskanik grupy
DRDR oznaczenie drogi startowej
VRVRVRVRVVRVRVRVR najmniejsza i najwiksza RVR przedzielona wskanikiem V.
( RVR widzialno na drodze startowej )
i
tendencja RVR - U oznacza wzrost, D spadek i N zmiany nieokrelone.
ww
obserwowane zjawiska pogody wg tabeli kodw.
(ww)
pogoda bieca
NsNsNshshshs - wielko zachmurzenia i wysoko podstawy chmur. Wielko zachmurzenia okrela si nastpujcymi wskanikami SCT - 1/8 do 4/8
BKN - 5/8 do 7/8
OVC 8/8
VV
wskanik widzialnoci pionowej
TT
temperatura powietrza w C
TdTd temperatura punktu rosy w C
Q
wskanik cinienia QNH
PHPHPHPHcinienie QNH w cakowitych hektopaskalach
WS
wskanik uskoku wiatru
TKOF wskanik startujcego samolotu
RWY wskanik numeru pasa
DRDR numer pasa
LDG
wskanik ldujcego samolotu
RE
wskanik oznaczajcy istotne operacyjnie zjawiska pogody w ostatniej
godzinie
TTTTT wskanik w miejsce ktrego bdzie wpisane BECMG lub TEMPO zalenie od rodzaju zmian.
TT
wskanik czasu FM od
TL do
AT o czasie
NOSIG okrelenie oznacza, e nie przewiduje si istotnych zmian w cigu
najbliszych dwch godzin
CAVOKokrelenie stosuje si gdy widzialno wynosi 10 km lub wicej,
brak chmur poniej 1500 m i brak chmur Cb, brak opadw, burz, mgy,
zamieci
NSW oznacza koniec lub brak istotnych zjawisk pogody
SKC
oznacza niebo bezchmurne
Depesza SPECI dotyczy
- wiatru przyziemnego
- widzialnoci
- RVR
- Zjawisk
- Chmur
i jest rozsyana w przypadku pogarszania si pogody natychmiast, a przy poprawie po 10
minutach od zaistnienie poprawy.
Pytania kontrolne:

29

1. Prosz rozszyfrowa przedstawion depesz

Rozdzia V
METEOROLOGIA W INTERNECIE
Dostp do internetu jest coraz powszechniejszy, a wiedza w nim zawarta przeogromna,
dlatego bezwzgldnie powinien on by rwnie rdem informacji meteorologicznej
pilota szybowcowego. Tak jak wszdzie w yciu, tak oczywicie i w internecie
obowizuje zasada, e co za darmo, to raczej kiepskie, a co solidne, to ma swoj cen.
Praktycznie wyglda to tak, e darmowe witryny nie zawsze s uaktualniane tak szybko,
jak zapewnia o tym ich waciciel, a bywa, e po pewnym czasie poprawnej pracy po
prostu znikaj. Moe wic si okaza, e za jaki czas caa zawarta w tym rozdziale
wiedza ma tylko charakter przykadu z przeszoci, ale niech bdzie zacht do wasnych
poszukiwa lub wykupienia abonamentu na witrynach patnych.
Pierwszym krokiem przy planowaniu dnia lotnego powinno by zapoznanie si z
aktualnym stanem pogody poprzez:
1. Obejrzenie najnowszego zdjcia satelitarnego
a) z satelity stacjonarnego Meteosat. Zdjcia s wykonywane co 30 min z
wysokoci okoo 38 000 km nad skrzyowaniem rwnika z poudnikiem
zero ( w zwizku z tym uwaga na zmiany ksztatu powierzchni Europy i
Polski ).
Ogldamy zdjcia typu CO3 VIS tj. Europa w wietle widzialnym:
http://www.wetter-welt.de/c03.shtml
http://www.wetter-weit.de/c23.shtml
http://www.phd.nl/aviation/wx/
http://starsoft.pl/meteo/
oraz zdjcia typu D2 IR tj. Europa w podczerwieni:
http://www.phd.nl/aviation/wx
http://www.starsoft.pl/meteo/ .
Nastpny krok to analiza ruchomych sekwencji zdj satelitarnych.
Analizujemy na nich prdkoci i kierunki przemieszczania si
zachmurzenia. Dusze sekwencje pozwalaj nawet analizowa zmiany tej
prdkoci..
Sekwencje znajdujemy na ju wymienionych stronach oraz na:
http://eumetsat.de/en/
Ta ostatnia daje moliwoci wyboru rejonu Ziemi, iloci klatek wstecz,
podczerwieni IR ( polecany ) lub wiata widzialnego VIS, prdkoci i
kierunku odtwarzania, bd odtwarzania cigego w przd i ty (pingpong). Ostatnie bardzo przydatne do dokadnego okrelania kierunku i
prdkoci adwekcji.
b) z satelit NOAA operujcych na niskich orbitach ( ok. 700 km )
przelatujcych nad Polsk nieregularnie za to oferujcych zdjcia
wysokiej jakoci.
http://www.chmi.cz/meteo/sat/NOAA/prod/slouc/me_s234.jpg
http://www.wetter-welt.de/latest.shtml - bezpatnie tylko VIS
2. Obejrzenie aktualnego obrazu z radarw meteorologicznych.

30

Radar oglda chmury niejako od dou, czyli przede wszystkim daje informacj o
opadach. Wykorzystywa moemy najblisze, obejmujce swoim zasigiem
Pozna. S to radary polskie ( coraz lepsze ), niemieckie i czeskie.
http://www.imgw.pl , dalej zakadka SOK, nastpnie DANE RADAROWE na
dzie dzisiejszy, radary z Legionowa i Ramzy.
http://www.wetteronline.de/radar/dldldwdd.htm do wyboru ptle z ostatnich 1,5;
3 i 24 godzin
http://www.wetterspiegel.de/radar.php3?gebiet=3h z ostatnich 3 godzin
http://www.met.fu-berlin.de/wetter/radar/ - radar z Berlina; bezpatny ;
aktualizowany co 3 godziny.
http://www.chmi.cz/meteo/rad/eindex.html
3. Zapoznanie si z METAR-ami z lotnisk lecych na drodze adwekcji.
http://www.phd.nl/aviation/wx/
http://www.meteoswiss.ch/en/Business/Aviation/IndexAviation.shtml
http://www.aro.lfv.se
4. Przeanalizowanie 24-godzinnej historii METAR-w z wasnego i pobliskiego
Lotniska.
Pozwoli to na przeledzenie ostatnich zmian elementw meteorologicznych,
szczeglnie zmian cinienia, prdkoci i kierunku wiatru oraz wielkoci i
podstawy zachmurzenia. Analiza uatwi wysnucie wasnej prognozy co do zmian
tych elementw na najblisze godziny.
http://www.phd.nl/aviation/wx , dalej zakadka METAR HISTORY, 24 godziny i
kod ICAO lotniska
5. Na koniec tego kroku mona spojrze na internetowe kamery z miejsc lecych na
drodze adwekcji - szczeglnie te bliskie ( 50 do 300 km ) np. Bydgoszcz, Pia,
Szczecin, Strausberg, Berlin, Drezno.
http://www.info.bydgoszcz.pl/kamera.asp
http://www.internetia.pl/pogoda/?miasto=bydgoszcz&skala=C
http://www.internetia.pl/pogoda/?miasto=pila
http://www.port.szczecin.pl/plnews/camera.htm
http://www.wetterschau.de/cam/deu/strausderg.htm
http://www.wetterschau.de/camdeu/berlin_fu.htm
http://www.wetterschau.de/cam/deu/dresden.htm
Po tych czynnociach pierwszego kroku mamy znajomo aktualnego stanu pogody. Na
tej podstawie tworzymy sobie wasn prognoz i porwnujemy j co przedstawiaj
profesjonalici w internecie. Interesuj nas tylko prognozy krtkoterminowe.
1. Modem ICM:
- komentarz synoptyka
- prognostyczny film, w ktrym na dwch mapach mona obserwowa zmiany
wszystkich elementw meteorologicznych w cigu przyszych 48 godzin.
maly = 7,5 Mb i duzy = 16 Mb - rni si tylko jakoci grafiki.
http://www.weather.icm.edu.pl
2. Zestaw siedmiu map prognostycznych od 12 do 120 godzin z paktu NATO
poprzedzonych dwoma mapami z aktualn analiz meteorologiczn ( na kocu
aktualne zdjcie D2 z Meteosata ).
http://www.starsoft.pl/meteo/a.html oraz rwnie na
http://www.phd.nl/aviation/wx/

31

3. TAF-y, czyli depesze z prognozami lotnisk lecych na drodze adwekcji

http://www.phd.nl/aviation/wx
http://www.meteoswiss.ch/en/Business/Aviation/IndexAviation.shtml
http://www.aro.lfv.se
4. Znawcy meteorologii mog jeszcze spojrze na aktualne dane aerologiczne
http://weather.uwyo.edu/upperair/sounding.html
Na zakoczenie mona jeszcze doda , e wszystkimi wasnymi uwagami i
przemyleniami na temat meteorologii dzielimy si na grupie dyskusyjnej
pl.misc.meteorologia
Pytania kontrolne:
1. Prosz omwi jakich informacji meteorologicznych szukamy w internecie.
Literatura:
Marcin T. Schmidt - Meteorologia dla potrzeb szybownictwa - Wydawnictwa
Komunikacji i cznoci Warszawa 1982
Wojciech Mozdyniewicz - Loty falowe - Wydawnictwa Komunikacji i cznoci
Warszawa 1976
Marcin Schmidt - Meteorologia - Wydawnictwa Komunikacji i cznoci Warszawa
1975
Jerzy Domicz Lech Szutowski - Podrcznik Pilota Samolotowego - Technika Pozna
1994
Klucze Lotniczo-Meteorologiczne - Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej
Warszawa 1993
M.Schmidt - Meteorologia dla kadego - Wydawnictwa Komunikacji i cznoci
Warszawa 1972
A.S.Zwieriew - Meteorologia synoptyczna - Wydawnictwa Komunikacji i cznoci
Warszawa 1965
Konsultantem rozdziau Meteorologia w internecie by Micha Mikua

32