jzyk

polski

PeWNiak gimnazjalny

j. p o l s k i

odpowiedzi

spis
treci
Dzia

Modu

Wstp

Strona
5

1. O zasobach i zrnicowaniu wspczesnej polszczyzny

2. Stylistyka

8
10

3. Rodzaje komunikatw
Lista kontrolna
II

12
4. Fonetyka
5. Sowotwrstwo
6. Odmienne czci mowy
7. Nieodmienne czci mowy

Lista kontrolna
III

8. Czci zdania
9. Zdania zoone
10. Sowniki jako rdo wiedzy

Lista kontrolna
IV

11. Rodzaje literackie epika

12. Rodzaje literackie liryka i dramat
13. rodki artystyczne
14. Gatunki publicystyczne

Lista kontrolna
V

15. Formy wypowiedzi opis, opowiadanie

16. Formy wypowiedzi charakterystyka, sprawozdanie
17. Formy wypowiedzi rozprawka, list, gos w dyskusji
18. Pisma uytkowe

Lista kontrolna
VI

19. Mitologia
20. Biblia
21. Jan Kochanowski wybrane utwory
22. Ignacy Krasicki wybrane utwory

Lista kontrolna
VII

23. Adam Mickiewicz wybrane utwory

24. Aleksander Fredro Zemsta
25. Henryk Sienkiewicz wybrana powie
26. Literatura o II wojnie wiatowej
27. Poezja XX wieku

Lista kontrolna

VIII

28. Popularne motywy literackie na przykadzie wybranych lektur (m.in. Romeo i Julia,
Balladyna, May Ksi).
29. Analiza i interpretacja wybranych utworw specyfika rnych tekstw kultury, konteksty
30. Analiza i interpretacja obrazu

Lista kontrolna

Odpowiedzi do zada

16

Arkusz egzaminacyjny

20

Klucz odpowiedzi i punktowania zada

26

PeWNiak gimnazjalny

j. p o l s k i

odpowiedzi

wstp

Drogi Gimnazjalisto!
Za kilka miesicy przystpisz do bardzo wanego egzaminu.
Niektrzy twierdz, e trudniejszego ni matura, gdy nie
mona poprawi jego wynikw. Ale te i to powinno Ci
pocieszy nie mona go nie zda. Jednak od wyniku tego
egzaminu bdzie zalea efekt Twoich stara o przyjcie do
szkoy ponadgimnazjalnej, dlatego warto si dobrze przygotowa.
Pomoe Ci wtym ksika, ktr masz przed sob.

Egzamin z jzyka polskiego

rozpoczyna si o godzinie 10.45, trwa 90 minut (dla uczniw
ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi moe zosta
przeduony nie wicej ni o 45 minut),
ma tylko form pisemn,
jest przeprowadzany na jednym poziomie,
sprawdza umiejtnoci opisane w podstawie programowej
jzyka polskiego dla gimnazjum, ale moe rwnie odnosi
si do tego, czego nauczye si w szkole podstawowej.

Zadania egzaminacyjne z zakresu jzyka

polskiego
odnosz si do tekstw literackich, popularnonaukowych,
publicystycznych,
sprawdzaj m.in. rozumienie zamieszczonego tekstu,
wiedz o jzyku, umiejtno analizowania tekstu pisanego
i obrazu, znajomo utworw literackich lub dorobku
autorw wskazanych w podstawie programowej ksztacenia
oglnego obowizkowy kanon literacki to: wybrane fraszki
i treny Jana Kochanowskiego, wybrane bajki Ignacego
Krasickiego, IIcz Dziadw Adama Mickiewicza, Zemsta
Aleksandra Fredry, wybrana powie historyczna Henryka
Sienkiewicza.

Struktura zestawu zada z zakresu jzyka

polskiego
20 zada zamknitych, w tym zadania: wyboru wielokrotnego,
prawda fasz, na dobieranie,
2 zadania otwarte, w tym: 1 zadanie krtkiej odpowiedzi oraz
1zadanie rozszerzonej odpowiedzi.

Sposb oceniania duszej wypowiedzi

pisemnej
Przy ocenie uwzgldnia si sze aspektw: tre, segmentacj
tekstu, styl, jzyk, ortografi, interpunkcj.
Wynik egzaminu z jzyka polskiego podany na zawiadczeniu
zostanie zapisany jako:
wynik procentowy, czyli odsetek punktw (zaokrglony do
liczby cakowitej), ktre zdajcy uzyska za zadania mierzce
wiadomoci i umiejtnoci z danego zakresu, np. jeli zdajcy
otrzyma 23 punkty spord 30 moliwych do zdobycia, to
jego wynik procentowy bdzie rwny 77,
wynik centylowy, czyli odsetek liczby gimnazjalistw
(zaokrglony do liczby cakowitej), ktrzy uzyskali z danego
zakresu wynik taki sam lub niszy ni zdajcy, np. zdajcy,
ktrego wynik centylowy wynosi 89, dowie si, e 89%
wszystkich gimnazjalistw uzyskao za zadania polonistyczne
wynik taki sam jak on lub niszy, a 11% gimnazjalistw
uzyskao wynik wyszy.
yczymy powodzenia na egzaminie
Autorzy i Wydawnictwo

zadania

1
1.

O zasobach i zrnicowaniu wspczesnej polszczyzny

(01) Uporzdkuj podane pojcia wedug ich znaczenia:

A.

od najszerszego do najwszego.
Dialekt, gwara, jzyk literacki.
liczba uzyskanych punktw

2.

argon (slang) regionalizmy gwara rodowiskowa

cj postaw P (prawda), przy bdnych wstaw F (fasz).

A. Dialekt jest pojciem podrzdnym wobec pojcia gwara.
Regionalizmy reprezentuj terytorialn odmian jzyka oglnego.

C.

W polszczynie oglnej nieobecne s specjalistyczne terminy naukowe.

dialekt maopolski
gwar podhalask
gwar chopsk
argon gralski

1.

W zakresie fonetyki (wymowy).

2.

W zakresie fleksji (odmiany).

3.

W zakresie leksyki (sownictwa).

4.

W zakresie skadni.

5.

W zakresie sowotwrstwa.

C. (01) Jaki skutek ma uycie tej odmiany jzyka przez

autora wyksztaconego filozofa?
a) wykazanie, e jzykiem ludu mona mwi na
wszystkie tematy
b) omieszenie tej odmiany jzyka
c) okazanie szacunku i przywizania do jzyka stron
rodzinnych
d) uzyskanie efektu komizmu przez poczenie jzyka
ludowego z tematyk filozoficzn

(04) Przy zdaniach zawierajcych poprawn informa-

B.

a)
b)
c)
d)

B. (05) Jzyk przytoczonego tekstu rni si od

oglnopolskiego w rnych zakresach. Przyporzdkuj
podane niej wyrazy z tekstu do dziedzin jzyka,
wktrych te rnice s widoczne.

a) pore b) carownica c) moe tez przyj,
jak fto ruci urok d) na ziem e) choro

(03) Dokocz zdania wyrazami podanymi w ramce.

A. Wyrazy lub inne elementy jzyka charakterystyczne

dla danego regionu, najczciej miasta lub kilku
ssiadujcych miast to
.
B. Odmiana jzyka oglnopolskiego, ktr posuguj si
grupy spoeczne (np. uczniowie, prawnicy, sportowcy)
to
.
C. Odmiana jzyka uywana przez grupy winiw lub
przestpcw, niezrozumiaa dla ogu to
.
liczba uzyskanych punktw

3.

(01) Jak odmian jzyka polskiego autor zastosowa?

D. Jzyk uczniowski to dialekt.

Prawdziwe s stwierdzenia zawarte w zdaniach:

A. a), c) B. b), d) C. a), c), d) D. a), b), d)

liczba uzyskanych punktw

4.

D. (05) Sprbuj przedstawi t histori w jzyku oglnopolskim.

liczba uzyskanych punktw

(012) Przeczytaj uwanie fragment ksiki ksidza Jzefa

Tischnera Historia filozofii po gralsku, a nastpnie wykonaj polecenia A-D.

Co wm powiym, to wm powiym,
ale wm powiym, ze Hipokrates
po prowdzie to sie nazywo
Wincenty Galica z Bioego Dunajca
A to by doktor, co lecy zchorb. Pirsy doktor na Podholu.
Abyo tak. Ludziska lecyli si, jako mogli. Wierzyli, e
choro pochodzi od zych duchw. Moze tez przyj,
jak fto ruci urok. Carownica przypatrzy si zym okiem
na ciebie iju cujes: wgowie ci si mci ina wymioty
biere. Wte trza trzy razy pore na ziem ina niebo, na
ziem ina niebo to car zniknie. Chopy zLdaku do dzi
dnia wizm knium zboku cyrwone kicie, coby zy
wzrok przycigay iknie nie dostaway ochwatu. Dopiro
Wincenty Galica piersy wzin chorobe narozum.

5.

(06) Jakie cechy dostrzegasz w jzyku swojego regionu?

Wska:
A. charakterystyczne wyrazy:
B. specyficzn wymow, akcent:
C. nazewnictwo, np. nazwy wasne, rolin, przedmiotw:

liczba uzyskanych punktw

PeWNiak gimnazjalny

6.

(03) Zapoznaj si z wypowiedzi wybitnego polskie-

Mow lsk naley uzna za jedn znajbardziej archaicznych gwar polskich. Bez przesady mona powiedzie,
e jest to najbardziej polska spord wszystkich polskich
gwar i e uporczywe trzymanie si gwary umoliwio
lzakom mimo cikiego pooenia dochowanie swojego rodzimego jzyka. (...) Uporczywe trzymanie si gwary
chroni przed jzykowym wynarodowieniem, czego chlubnym przykadem wnaszych dziejach s wanie lzacy.

Przykady:
1. facet
2. liczny paskudny
3. liczny adny
4. biaogowa
5. podprowadzi (ukra)
6. krupnioki
7. schow
8. chopy
9. babka
10. trupigi
liczba uzyskanych punktw

Jan Miodek, lska ojczyznapolszczyzna

A. (02) Zdaniem autora trzymanie si gwary jest

zjawiskiem

2. negatywnym

a) nie pozwala na upowszechnienie jzyka

oglnonarodowego.
b) przechowuje formy
poniewa
archaiczne jzyka.
c) przechowuje formy
przestarzae iniezrozumiae dla ogu.

8.

(05) Podaj polskie odpowiedniki podanych wyrazw

9.

(02)Do podanych niej sw o charakterze prostackim,

Poprawne zdanie skada si z czci:

1 a) 1 b) 1 c) 2 a) 2 b) 2 c)
B. (01) Zdanie profesora Miodka; jzyk literacki
wyrs wanie z odmian dialektycznych, ktre ()
do dzi s skarbnic wielu staropolskich wyrae i
form gramatycznych ma charakter:
a) tezy
b) argumentu
c) hipotezy
d) przykadu
liczba uzyskanych punktw

7.

(010) Do poniszych poj dopasuj definicje i przykady.

Pojcie
A. synonimy
B. antonimy
C. homonimy
D. regionalizmy
E. dialektyzmy
F. potocyzmy
G. zapoyczenia
H. neologizmy
I. archaizmy
J. eufemizmy

definicja nr

przykad nr

Definicje:
1. Sowa przestarzae, ktre wyszy z uycia.
2. Sowa pochodzce z gwarowej odmiany jzyka, np.
lskiej, podhalaskiej.
3. Sowa uywane w jzyku codziennym, mwionym,
ktrych nie wypada uy w wypowiedzi pisanej.
4. Sowa o znaczeniu przeciwstawnym.
5. Sowa, ktre zastpuj wyrazy o przykrej treci
agodniejszymi okreleniami.
6. Sowa o jednakowym brzmieniu, ale innym znaczeniu.
liczba punktw moliwa do uzyskania

52

zadania

7. Sowa majce podobne znaczenie.

8. Sowa uywane wspczenie tylko w danym regionie
(miecie).
9. Sowa nowoutworzone.
10. Wyrazy przeniesione z innego jzyka.

go jzykoznawcy profesora Jana Miodka i wykonaj polecenia A-B.

1. pozytywnym

j. p o l s k i

zapoyczonych.
A. jogging
B. shop
C. wow!
D. pub
E. extra
liczba uzyskanych punktw

wulgarnym dopisz odpowiadajce im znaczeniem wyrazy

o znaczeniu neutralnym.
A. re
B. morda
liczba uzyskanych punktw

10.

(02) U dwa zdania, w ktrych wykaesz rne zna-

11.

(04) Ponisze rzeczowniki pocz z odpowiednimi

czenia sowa menu.

przymiotnikami utworzonymi od tego samego wyrazu, ale majcymi inne znaczenie. Dostosuj form przymiotnika do rzeczownika, tworzc zwizek zgody.
A. pszenny, -a, -e lub pszeniczny, -a, -e
any
chleb
otrby
pola
B.

dziecicy, -a, -e lub dziecinny, -a, -e

literatura
pomysy
choroby
postpek
liczba uzyskanych punktw

Twoja liczba punktw

2
1.

Stylistyka

(05) Z podanych w ramce poj wybierz te, ktre uzu-

peni ponisze definicje.

5.

staa tendencja do okrelonego ksztatowania swojej

wypowiedzi wiadome naladowanie cudzego stylu
wcelu omieszenia go wiadome icelowe
ksztatowanie wypowiedzi na okrelony wzr
potoczny biblijna rodowiskowa naukowy
publicystyczny urzdowy archaizacja dialektyzacja artystyczny popularnonaukowy

(04) Posugujc si stylizacj archaiczn, napisz dedyka-

cj (np. do pamitnika lub ksiki), zaczynajc od sw:

Nie mitr czasu, modziecze

A.
Styl to
Rodzaje:
B.
Stylizacja to
Rodzaje:
C.
Parodia to
liczba uzyskanych punktw

2.

liczba uzyskanych punktw

(010) Do podanych wyrazw, ktre zazwyczaj wystpu-

j w stylu artystycznym, dopisz odpowiedniki potoczne

ze wspczesnej polszczyzny.
wielce
albowiem
kobierzec
odzienie
niebawem

umiowa
oznajmi
pojawi si
paa
kroczy

liczba uzyskanych punktw

3.

(05) Zredaguj zaproszenie na zalubiny wybranej pary

literackiej. Postaraj si pisa stylem kunsztownym,

artystycznym.

6.

(06) Przeczytaj podanie i wykonaj zadanie.

Jan Mdry
student II rok polonistyki

akw, 5 stycznia 2013 roku

Dyrekcja

Domu Studenckiego

w akowie
Zwracam si z uprzejm prob o wyraenie zgody na
przestawienie krzesa w moim pokoju, gdy stoi ono za
blisko stou, a regulamin Domu Studenckiego zabrania
samowolnego przestawiania mebli.
Prob sw motywuj tym, e chciabym zje
obiad przy stole, gdy jedzenie w pozycji stojcej jest
niezdrowe i mczce.
Prosz o pozytywne rozpatrzenie mej proby.

Jan Mdry

liczba uzyskanych punktw

4.

(010) Wyjanij znaczenie podanych sw przestarzaych.

onegdaj
mitry
drzewiej
sponi si
ywot

sowicie
wedle
zawdy
frasunek
nadobny

liczba uzyskanych punktw

10

Uzupenij:
Podanie zostao napisane stylem
Jego cechy to: specyficzne

.
,

np. proba, motywuj, rozpatrzenie, oraz

, takie jak: zwracam si, pozytywne
rozpatrzenie. Ta konkretna wypowied ma charakter
, co wynika zpoczenia stylu
i
treci.
liczba uzyskanych punktw

PeWNiak gimnazjalny

7.

(02) Przeczytaj tekst i uzupenij ponisze zdanie.

Wsi spokojna, wsi wesoa,

Ktry gos twej chwale zdoa,
Kto twe wczasy. Kto poytki
Moe wspomni za raz wszytki?

j. p o l s k i

zadania

A. (02) Jaki utwr by inspiracj dla tego pastiszu?

B. (05) Jakie elementy

pierwowzr?

pozwoliy

ci

rozpozna

(Jan Kochanowski, Pie witojaska o sobtce)

W tym wierszu
1. autor zastosowa
archaizacj,
2. autor zastosowa
dialektyzacj,
3. nie ma adnej
stylizacji,

a) autor pisa jzykiem

sobie wspczesnym.
b) znajduj si w nim
gdy
wyrazy, ktre wyszy
zuycia.
c) jest to utwr artystyczny.

Poprawne czci tego zdania to:

1 a) 1 b) 1 c) 2 a) 2 b) 2 c) 3 a) 3 b) 3 c)
liczba uzyskanych punktw

8.

C. (02) Jakie elementy skadaj si na komizm tego

pastiszu?

liczba uzyskanych punktw

10.

(010) Sprbuj rozpozna styl lub stylizacj przyto-

czonych fragmentw (wykorzystaj informacje zzadania 1).

(06) Napisz krtkie ogoszenie z prob o pomoc wod-

Fragment

zyskaniu zgubionego telefonu:

Styl /
stylizacja

A dla wszelkiego zwierzcia polnego idla

wszelkiego ptactwa w powietrzu, i dla
wszystkiego, co si porusza po ziemi ima
wsobie pierwiastek ycia, bdzie pokarmem wszelka trawa zielona.

A. najpierw jzykiem literackim,

(Biblia Tysiclecia, Rdz 1,30)

O wy, psie dusze, nie warcita nazywa

si chopami!...To le sama w ogie, kiedy taka mdra!
B. potem to samo stylem potocznym w gwarze
uczniowskiej.

(Bolesaw Prus, Na wakacjach)

Dopenia si tragedia oto wanie tonie

i zanurza si w morzu, ale ludzie tego nie
zauwayli Jeden tylko poeta czy malarz
ujrza t mier i przekaza j potomnoci.
(Jarosaw Iwaszkiewicz, Ikar)

liczba uzyskanych punktw

9.

(09) Przeczytaj utwr, ktry jest pastiszem (czyli utworem wiadomie naladujcym styl innego utworu) i odpowiedz na pytania A-C.

Uczniu, sid tu pod cian a odpocznij sobie,

Nie dojdzie ci wzrok belfra, przyrzekam ja tobie.
Cho si najwyzszej wzniesie, a oczu promienie
cign na twoj gow gniewu jego cienie.
Tu latem chodne wiatry z okna zawiewaj,
Tu zim patki niegu widok umilaj.
Mj blat, cho nieco stary, wiele wzorw kryje,
Tak mocno si trzymaj, e cif ich nie zmyje.
A ja swym cichym skrzypem sprawi umiem snadnie,
e kiedy tylko zechcesz p lekcji przepadnie.
Barbara Pikus, Na ostatni awk

liczba punktw moliwa do uzyskania

67

Tak rozumiany intersubiektywizm konstytuuje nowe pojcie znaku jako spotkania

dwch podmiotw, dziki wsplnocie znaku-sowa, zdania, teksty, ktre w cigym
procesie semiozy bezustannie poddaj si
coraz to nowym interpretacjom.
(Jacek Warchala, Kategoria potocznoci w jzyku)

Odpowiedzialnoci karnej podlega ten tylko, kto popenia czyn zabroniony pod grob kary przez ustaw obowizujc wczasie jego popenienia.
(Kodeks karny, art. 1)

You typie narzu jakiego bita, bo mi eb

nie styka.

(Halina Zgkowa, Gwara uczniowska (szkolna)

wposzukiwaniu inspiracji)

Przeciem ja modego pana nie odstpowa

w krzypocie i w izbie z nim razem spaem.
(Henryk Sienkiewicz, Krzyacy)

liczba uzyskanych punktw

Twoja liczba punktw

11

Lista kontrolna
Pytania kontrolne do moduu 1. Potrafi...
1.

odrni sownictwo oglnonarodowe od regionalnego i rodowiskowego.

2.

zdefiniowa dialekt i gwar.

3.

rozpozna tekst pisany dialektem lub gwar, odrni gwar od dialektu.

4.

wymieni przykady dialektw i gwar istniejcych w Polsce.

5.

rozpozna gwar rodowiskow, np. uczniowsk.

6.

wskaza cechy charakterystyczne jzyka swojego regionu, w tym regionalizmy,

dialektyzmy.

7.

rozpozna synonimy, antonimy, homonimy.

8.

wskaza potocyzmy i wulgaryzmy i zastpi je wyrazami z jzyka oficjalnego.

9.

zdefiniowa i wskaza archaizmy, neologizmy i zapoyczenia.

10.

posugiwa si nazwami jzykoznawczymi (fonetyka, sowotwrstwo,

leksyka, fleksja, skadnia).

Pytania kontrolne do moduu 2. Potrafi...

12

11.

zdefiniowa pojcie stylu.

12.

rozpozna cechy rnych stylw, m.in. potocznego, artystycznego, urzdowego,

naukowego.

13.

wskaza cechy charakterystyczne rnych stylw.

14.

rozpozna tekst stylizowany.

15.

rozrni archaizacj od dialektyzacji.

16.

zredagowa zaproszenie.

17.

napisa ogoszenie.

18.

napisa dedykacj.

19.

zastosowa w tekcie archaizacj, stylizacj rodowiskow.

20.

zdefiniowa i rozpozna parodi i pastisz.

moduy 12
prba 1

prba 2

prba 3

odpowiedzi
do zada

4.

1. Jzyk literacki, dialekt, gwara. 2. A. regionalizmy; B. gwara

rodowiskowa; C. argon (slang). 3. A. F; B. P; C. P; D. F
4. A. b); B. 1 b), 2 d), 3 a), 4 c), 5 e); C. c); D. Wincenty Galica
by pierwszym czowiekiem na Podhalu, ktry w leczeniu zacz
wykorzystywa wiedz medyczn. Dotychczas ludzie wierzyli,
e choroby s wynikiem zego dziaania duchw, np. rzucenia
uroku przez czarownic. Aby zlikwidowa urok, naleao trzy
razy spojrze na ziemi i na niebo. Mieszkacy miejscowoci
Ldak do dzi wi koniom u boku czerwone kicie (wstki),
eby przycigay ze spojrzenia i ratoway konie od choroby.
Dopiero Wincenty Galica zacz leczy, wykorzystujc wiedz
dostpn rozumowi. (za kady bd w tumaczeniu odejmij sobie
punkt)
5. Z tym zadaniem poradzisz sobie sam/sama, o ile
jeste wiadomy/wiadoma jzyka, ktrym posuguj si ludzie
wok Ciebie. Przyznaj sobie po 1 punkcie za kad zauwaon
cech. 6. A. 1 b); B. a).
7.
A. 7 3

B. 4 2

C. 6 9

D. 8 6

E. 2 8

F. 3 1

G. 10 7

H. 9 10

I. 1 4

J. 5 5

8. A. bieganie; B. sklep; C. wspaniale; D. bar; E. dobrze,

wietnie.
9. A. je; B. twarz.
10. np. Kelner poda nam
menu do stolika.; W menu nowego programu znalazem t opcj,
oktr mi chodzio. 11. A. any pszeniczne, chleb pszenny,
otrby pszenne, pola pszeniczne; B. literatura dziecica,
pomysy dziecinne, choroby dziecice, postpek dziecinny.

2
1. A. Styl to staa tendencja do okrelonego ksztatowania
swojej wypowiedzi. Rodzaje: potoczny, naukowy, publicystyczny, urzdowy, artystyczny, popularnonaukowy. B. Stylizacja to
wiadome i celowe ksztatowanie wypowiedzi na okrelony
wzr. Rodzaje: biblijna, rodowiskowa, archaizacja, dialektyzacja. C. Parodia to wiadome naladowanie cudzego stylu wcelu
omieszenia go.
2.
wielce bardzo

umiowa pokocha

albowiem bo

oznajmi powiedzie

kobierzec dywan

pojawi si przyj

odzienie ubranie

paa odczuwa

niebawem wkrtce

kroczy i

3. Zaproszenie powinno zawiera nastpujce informacje: kto,

kogo zjakiej okazji zaprasza, dat idokadny adres uroczystoci.
Nie zapomnij owyborze pary literackiej ioformach grzeczno
ciowych.
Przykadowe zaproszenie:
Powiadamiamy wszystkich bliskich i przyjaci,
i kierujc si wielkim uczuciem,
Anna Biruta Stogowska i Marcin Borowicz
postanowili wkroczy na wspln drog ycia, dlatego nieba
wem stan na lubnym kobiercu, by przyrzec sobie dozgonn
mio i wierno.
Zapraszamy Ci serdecznie, wielce drogi nam, Andrzeju, na uro
czysto zalubin, ktra odbdzie si wpoudnie niedzieli wiel
kanocnej tego roku wkociele w.Magdaleny w Miosnej.
Anna i Marcin

16

onegdaj kiedy, dawniej

sowicie szczodrze

mitry marnowa

wedle wedug

drzewiej dawno

zawdy zawsze

sponi si zarumieni si

frasunek zmartwienie

ywot ycie

nadobny pikny

5. Po 1 punkcie za kady poprawnie uyty archaizm.

Przykadowa dedykacja:
Nie mitr czasu, modziecze, albowiem dni ywota s policzone.
Czy zawdy podle starych zasad naszych przodkw, a omin
Ci frasunki i los sowicie Ci nagrodzi.
6. Podanie zostao napisane stylem urzdowym. Jego cechy to:
specyficzne sownictwo, np. proba, motywuj, rozpatrzenie,
oraz formuy, takie jak: zwracam si, pozytywne rozpatrzenie.
Ta konkretna wypowied ma charakter parodii/komiczny, co
wynika z poczenia stylu podniosego/urzdowego/powanego
ibahej/niepowanej/banalnej treci.
7. 3 a).
8. Po 3 punkty za kade ogoszenie, wktrym znajdsi istotne
informacje: co, gdzie, kiedy si stao ijak nawiza kontakt.
Przykadowe ogoszenia:
A. Poszukuj swojego telefonu komrkowego, ktry zagin mi
w czasie szkolnej dyskoteki. Bya tam gona muzyka, wietne
tace i mie towarzystwo, dlatego nie zauwayem, kiedy igdzie
aparat mi wypad. Uczciwego znalazc prosz ooddanie zguby,
bd czeka o14.00 pod szko.
B. Cze, wczoraj na ubawie posiaem swoj komr. Bya nieza
muza i extra gocie i, nie jarz, gdzie i kiedy mi si wymska.
Jeeli jaki kole znalaz mj wypasiony aparacik, bd czeka
pod bud o drugiej po poudniu.
9. A. Fraszka Jana Kochanowskiego Na lip. B. forma tytuu
Na ; apostrofa uczniu (gociu); wychwalanie swoich zalet;
wersyfikacja trzynastozgoskowiec; rymy. C. pomieszanie
sownictwa wyszukanego, artystycznego z pospolitym (cif)
igwar uczniowsk (belfer); poczenie wysokiego stylu iformy
zcodzienn tematyk i niezbyt chlubnym przesaniem (wostatniej awce mona spokojnie przesiedzie lekcj).
10.
Fragment

Styl /
stylizacja

A dla wszelkiego zwierzcia polnego idla stylizacja biblijna

wszelkiego ptactwa w powietrzu, i dla
wszystkiego, co si porusza po ziemi ima
wsobie pierwiastek ycia, bdzie pokarmem wszelka trawa zielona.
(Biblia Tysiclecia, Rdz 1,30)

O wy, psie dusze, nie warcita nazywa dialektyzacja

si chopami!...To le sama w ogie, kiedy taka mdra!
(Bolesaw Prus, Na wakacjach)

Dopenia si tragedia oto wanie tonie styl artystyczny

i zanurza si w morzu, ale ludzie tego nie
zauwayli Jeden tylko poeta czy malarz
ujrza t mier i przekaza j potomnoci.
(Jarosaw Iwaszkiewicz, Ikar)

PeWNiak gimnazjalny

j. p o l s k i

odpowiedzi

Tak rozumiany intersubiektywizm konsty- styl naukowy

tuuje nowe pojcie znaku jako spotkania
dwch podmiotw, dziki wsplnocie znaku-sowa, zdania, teksty, ktre w cigym
procesie semiozy bezustannie poddaj si
coraz to nowym interpretacjom.
(Jacek Warchala, Kategoria potocznoci w jzyku)

Odpowiedzialnoci karnej podlega ten tyl- styl urzdowy

ko, kto popenia czyn zabroniony pod grob kary przez ustaw obowizujc wczasie jego popenienia.
(Kodeks karny, art. 1)

You typie narzu jakiego bita, bo mi eb stylizacja

nie styka.
rodowiskowa/
(Halina Zgkowa, Gwara uczniowska (szkolna)
/argon
wposzukiwaniu inspiracji)
uczniowski
Przeciem ja modego pana nie odstpowa archaizacja
w krzypocie i w izbie z nim razem spaem.
(Henryk Sienkiewicz, Krzyacy)

17

arkusz
egzaminacyjny

arkusz

Czas pracy: 60 minut

Liczba punktw do uzyskania: 32

Przeczytaj tekst nr 1 i wykonaj zadania 1-5.

W klasie pierwszej wykadano rwnie jzyk polski. By to
przedmiot nieobowizkowy. Nauczycielem tego miejscowego
jzyka by niejaki p. Sztetter, czowiek wiaty, ale tak
wiekuicie wylky o swoj posad, e waciwie niczego
nie uczy. Obarczony by liczn rodzin; kilku chopcw
jego uczszczao do mskiego, a kilka crek do eskiego
gimnazjum i zapewne niepokj o los ich przeszkadza
p. Sztetterowi uczy przynajmniej pisa ortograficznie.
Wklasach wyszych zdobywa si biedny belfer czasami na
jak wzmiank o literaturze polskiej, a mwi to z min tak
przeraon, e tylko miech budzi.
Wklasie pierwszej lekcje jzyka polskiego odbyway si
cztery razy tygodniowo w porze bardzo niewygodnej, bo
midzy godzin sm i dziewit z rana. W zimie bywao
wtedy szaro i chodno. Chopcy siedzieli skuleni i senni.
Nauczyciel przychodzi w swoim futrze szopowym, tuli si
wnie i drzema z otwartymi oczami, podczas gdy wzywani
do katedry tumaczyli z wypisw Dubrowskiego* urywki
nudne jak odwar z lukrecji. Po odczytaniu i przeoeniu na
rosyjskie danego kawaka nastpowa rozbir, dokonywany po
rosyjsku i na mod rosyjsk. W cigu caej lekcji nauczyciel nie
mwi ani sowa po polsku i z niechci prostowa faktyczne
bdy. Uczniowie odrabiali ten przedmiot jak wstrtn
katorg. Polskie bya to godzina stokro nudniejsza od
kaligrafii iZakonu Boego, gdy nadto mae prniaki czuy
wpowietrzu wo wzgardy unoszc si nad t nieszczsn
lekcj.
Stefan eromski, Syzyfowe prace
* Wypisy Dubrowskiego obowizujcy wwczas w szkoach podrcznik
Wypisy polskie dla wiczenia si w przekadach z jzyka polskiego na ruski.

3.

zadanie
nie (O).

(01)Ponisze zdania zawieraj fakty (F) lub opi-

1.

W klasie pierwszej wykadano rwnie jzyk

polski.

F O

2.

Polskie bya to godzina stokro nudniejsza

od kaligrafii i Zakonu Boego.

F O

3.

Nauczycielem tego miejscowego jzyka

by niejaki p.Sztetter, czowiek wiaty.

F O

Opinie zawieraj zdania:

A. 1, 2, 3.
B. 1, 2.
C. 1, 3.
D. 2, 3.

4.

zadanie
(01)W tabeli zapisano informacje na temat wyrazu belfer. Zdecyduj, ktra z nich jest prawdziwa. ZaznaczP
we waciwym miejscu.
A. Belfer to literackie okrelenie nauczyciela
gimnazjum.

B.

Belfer to synonim sowa polonista.

C.

Belfer to okrelenie nauczyciela w gwarze

uczniowskiej.

5.

zadanie
(01)Tytu powieci, z ktrej pochodzi cytowany fragment, jest
A. literackim nawizaniem do mitologii greckiej.

1.

zadanie
(01)W zamieszczonym fragmencie jest mowa
onauczaniu miejscowego jzyka, czyli o
A. lekcjach jzyka polskiego odbywajcych si w jzyku
polskim.
B. lekcjach jzyka rosyjskiego odbywajcych si w jzyku
polskim.
C. lekcjach jzyka polskiego prowadzonych w jzyku rosyjskim.
D. lekcjach jzyka rosyjskiego prowadzonych w jzyku
rosyjskim.

2.

zadanie
(01)W czasie lekcji uczniowie klasy pierwszej
A. wykonywali analizy utworw.
B. nic nie robili.
C. wykonywali wiczenia ortograficzne.
D. wykonywali tumaczenia na rosyjski i rozbir gramatyczny.

B.

zwizkiem frazeologicznym oznaczajcym niekoczcy

si trud.

C.

metaforycznym okreleniem nieskutecznych dziaa,

ktre nie maj koca.

D. wszystkie odpowiedzi s prawdziwe.

6.

(01)Okrelenie mae prniaki czuy wpowiezadanie

trzu wo wzgardy unoszc si nad t nieszczsn lekcj
wiadczy o
A. lekcewacym stosunku wadz szkolnych i nauczycieli do
nauczania jzyka polskiego.
B. niechci uczniw wobec swojego kraju.
C. pogardzie nauczyciela wobec uczniw.
D. negatywnym stosunku uczniw do nauczyciela jzyka
miejscowego.

PeWNiak gimnazjalny

7.

zadanie
(01)Na podstawie zacytowanego fragmentu dokocz ponisze zdanie. Wykonaj w tabeli odpowiednie
przyporzdkowanie.
Nauczanie jzyka polskiego byo
A. lekcje byy nieobowizkowe
inieciekawe.

1. skuteczne
poniewa
2. nieskuteczne

B. uczestniczenie w lekcjach
byo dobrowolne.
C. nauczyciel duo wymaga
oduczniw.

Przeczytaj tekst nr 2 i wykonaj zadania 8-11.

Nam strzela nie kazano. Wstpiem na dziao
I spjrzaem na pole; dwiecie harmat grzmiao.
Artyleryi ruskiej cign si szeregi,
Prosto, dugo, daleko, jako morza brzegi;
I widziaem ich wodza: przybieg, mieczem skin
I jak ptak jedno skrzydo wojska swego zwin;
Wylewa si spod skrzyda ciniona piechota,
Dug czarn kolumn, jako lawa bota,
Nasypana iskrami bagnetw. Jak spy
Czarne chorgwie na mier prowadz zastpy.
Przeciw nim sterczy biaa, wska, zaostrzona,
Jak gaz bodzcy morze, reduta Ordona.
Sze tylko miaa harmat; wci dymi i wiec;
I nie tyle prdkich sw gniewne usta miec,
Nie tyle przejdzie uczu przez dusz w rozpaczy,
Ile z tych dzia leciao bomb, kul i kartaczy.
Patrz, tam granat w sam rodek kolumny si nurza,
Jak w fale brya lawy, puk dymem zachmurza;
Pka rd dymu granat, szyk pod niebo leci
I ogromna ysina rd kolumny wieci.

j. p o l s k i

arkusze

9.

zadanie
(01)Z przytoczonego fragmentu wynika, e osob mwic jest
A. polski onierz, uczestnik bitwy.
B. niezaangaowany cywil obserwujcy walk.
C. adiutant polskiego generaa.
D. polski lub rosyjski artylerzysta.

10.

zadanie
(01)Poniej zapisano szeregi rodkw stylistycznych, ktre pojawiaj si w dwch ostatnich wersach cytowanego fragmentu wiersza. Zaznacz ten, ktry jest poprawny.
A. Personifikacja, onomatopeja, porwnanie, animizacja.
B. Onomatopeja, porwnanie, anafora, metafora.
C. Personifikacja, apostrofa, porwnanie, onomatopeja.
D. Porwnania, epitet, onomatopeja, personifikacja.

11.

zadanie
(01)Wska, ktre z poniszych zda na temat
cytowanego fragmentu jest prawdziwe. Zaznacz P we waciwym miejscu.
A. Osoba opisujca bitw sprzyja stronie, ktra ma
P
przewag zbrojn.
B.

Obiektywny opis przedstawia dwie walczce strony,

P
ktre maj takie same szanse i staj do rwnej walki.

C.

Dziki wielu szczegom opis walki jest obiektywny.

D. Porwnanie rosyjskiej piechoty do czarnej lawy,

a reduty do biaego gazu zdradza nastawienie P
mwicego.

Ponisze ilustracje nawizuj w rny sposb do mitu

oSyzyfie. Przyjrzyj si im i odpowiedz na pytania 12 i 13.
1.

2.

3.

4.

5.

6.

Tam, kula lecc, z dala grozi, szumi, wyje,

Ryczy jak byk przed bitw, miota si, grunt ryje;
()
Adam Mickiewicz, Reduta Ordona

8.

zadanie
(01)Zacytowany tekst to fragment wiersza recytowanego przez jednego z bohaterw Syzyfowych prac. Jego
treci jest
A. atak polskich powstacw na rosyjskie fortyfikacje.
B. obrona polskiej placwki przed atakiem rosyjskiej piechoty.
C. starcie polskiej i rosyjskiej piechoty.
D. atak rosyjskiej artylerii i piechoty na polski szaniec.

21

12.

zadanie
ilustracji.

(01)Do poniszych zda dopasuj numer

Nr ilustracji

A. Rysunek o wymowie spoecznej, obrona

praw pracownikw.
B.

Bohaterowie Syzyfowych prac, kadr

zfilmowej adaptacji powieci.

C.

Tak mg wyglda mityczny krl Koryntu,

wspczesna fotografia (fotomonta?).

D. Staroytni Grecy przedstawiali swoich

herosw na ceramicznych wazach.
E.

Obraz sawnego malarza interpretujcy

znany mit.

F.

artobliwa reinterpretacja znanego

motywu.

Wska szereg, w ktrym zostay poprawnie poczone wszystkie

numery ilustracji iich opisy.
A. 1-F;
2-B;
3-A;
4-E;
5-C;
6-D.
B. 1-C;
2-D;
3-E;
4-A;
5-F;
6-B.
C. 1-A;
2-C;
3-B;
4-D;
5-E;
6-F.
D. 1-A;
2-F;
3-B;
4-D;
5-C;
6-E.

13.

zadanie
(01)Niektre z powyszych ilustracji pokazuj dosownie prac mitycznego Syzyfa, a inne nawizuj do
mitu metaforycznie. Takie metaforyczne nawizanie do mitu
przedstawiaj ilustracje:
A. wszystkie.
B. 1, 3, 6.
C. 1, 3.
D. 2, 4, 5, 6.
Przeczytaj tekst nr 3 i wykonaj zadania 14-16.
Obserwuje si, e dzisiejsza technika niszczy bezporedni
kontakt uczniw z ksik, podsuwajc w zamian albo
obrazy, czyli filmowe adaptacje lektur, albo surogaty lektury,
czyli streszczenia, bryki. Wwiecie uczniowskiej percepcji,
zdominowanej przez telewizj, kino, czyli przez kultur
obrazu, przez Internet, coraz mniej miejsca zajmuje literatura,
zwaszcza trudna. Obraz filmowy jest kuszcym, atwym
iszybszym sposobem kontaktu z arcydzieem przeoonym
na inne kody, ale niestety wyzbytym materii jzykowej i tym
samym upoledzonym.
Komunikacja literacka w szkole z koniecznoci zmienia swj
charakter. Nowe technologie, tempo przemian na wiecie,
zawrotny bieg zdarze i informacji wymagaj od modych

ludzi twrczych postaw, tj. korzystania z komputera,

programowania go wasnym, twrczym dziaaniem, sigania
po inne audiowizualne rodki. Bezporedni kontakt ze sowem
pisanym staje si niemodny i niewygodny, wczasach, gdy
odpowied na kady problem mona uzyska w Internecie czy
multimedialnych encyklopediach. Uczniowie, dziki pomocy ze
strony nauczyciela, powinni twrczo rozwija swoje pomysy,
ale powinni te umie krytycznie odnie si do niektrych
zjawisk kultury i nie zapomina owartociach, jakie niesie ze
sob sowo pisane. Tylko utrwalone postawy twrcze mog
zapewni dzisiejszej modziey waciwe reakcje na nowe
zjawiska kultury, ich odpowiedni odbir, atake odnalezienie
siebie iswojej roli w skomplikowanym wiecie wspczesnoci.
Bogusawa Kopczyk, Lektura w dobie mass mediw.
rdo: www.bkopczyk.republika.pl

14.

zadanie
(01)Ktre wyrazy okrelaj styl i charakter
powyszego tekstu?
1. Popularnonaukowy.
2. Artystyczny.
3. Naukowy.
4. Dydaktyczny.
5. Urzdowy.
Wybierz waciw odpowied.
A. 1 i 5.
B. 2 i 4.
C. 3 i 5.
D. 1 i 4.

15.

zadanie
(01)Zdaniem autorki
A. trzeba czy twrcze korzystanie z nowych technologii ze
wiadomym czytaniem ksiek.
B.
korzystanie z informacji multimedialnych poprawia
czytelnictwo wrd uczniw.
C. streszczenia maj tak sam warto poznawcz jak
oryginalne ksiki.
D. w szkole powinno si zwalcza korzystanie z Internetu.

16.

zadanie
(01)Na podstawie tekstu nr 3 wybierz zdania, ktre s faszywe.
1. Surogat to synonim sowa zastpstwo (np. streszczenie
zastpujce lektur).
2. Dzisiejsza to antonim sowa wspczesna.
3. Sowa kontakt irodki to homonimy.
4. W tytule artykuu pojawia si zapoyczenie z jzyka
aciskiego.

PeWNiak gimnazjalny

Zdania zawierajce faszywe informacje to

A. 1 i 4.
B. 2 i 3.
C. 1 i 3.
D. 2 i 4.
Przeczytaj tekst nr 4 i wykonaj zadania 17-20.
Nauczyciel spojrza na klas, poprawi mankiet, zwzi usta,
otworzy je i znowu zamkn. Uczniowie wrzasnli. Nauczyciel
zmarszczy si i skrzywi, obejrza mankiety, pobbni palcami,
pomyla o czym dalekim wycign zegarek, pooy go
napulpicie, westchn, znw co stumi w sobie czy przekn,
amoe ziewn, duszy czas skupia energi, wreszcie hukn
dziennikiem w katedr i krzykn:
Do tego! Prosz si uspokoi! Lekcja si zaczyna.
Wtedy klasa () jak jeden m objawia niecierpic zwoki
konieczno udania si do ubikacji.
Nauczyciel, zwany pospolicie Bladaczk od szczeglnie
niezdrowej i ziemistej cery, umiechn si kwano. ()
() co to mamy na dzisiaj? rzek surowo i zajrza do
programu. Aha! Wytumaczy i objani uczniom, dlaczego
Sowacki wzbudza w nas mio i zachwyt? A zatem,
panowie, ja wyrecytuj wam swoj lekcj, a potem wy zkolei
wyrecytujecie swoj. Cicho! krzykn i wszyscy pokadli si na
awkach, rkami podpierajc gowy, a Bladaczka, nieznacznie
otworzywszy odnony podrcznik, zacisn usta, westchn,
stumi co w sobie i rozpocz pouczajc recytacj.
Hm hm A zatem dlaczego Sowacki wzbudza wnas
zachwyt i mio? () Dlatego, panowie, e Sowacki
wielkim poet by! Wakiewicz! Dlaczego? Niech Wakiewicz
powtrzy dlaczego?

j. p o l s k i

arkusze

19.

zadanie
(01)Lekcje opisywane w tekcie pierwszym
i czwartym czy
A. temat lekcji.
B. skuteczno uczenia.
C. propagowanie polskiej literatury.
D. jzyk wykadowy.

20.

zadanie
(01)W podkrelonym zdaniu znajduj
si 4imiesowy. W ktrym szeregu podano prawidow ich
kolejno?
A.
Przyswkowy uprzedni, przyswkowy wspczesny,
przymiotnikowy bierny, przymiotnikowy czynny.
B.
Przyswkowy wspczesny, przyswkowy uprzedni,
przymiotnikowy bierny, przymiotnikowy czynny.
C.
Przyswkowy wspczesny, przymiotnikowy bierny,
przyswkowy uprzedni, przymiotnikowy czynny.
D.
Przyswkowy
uprzedni,
przymiotnikowy
bierny,
przyswkowy wspczesny, przymiotnikowy czynny.

21.

zadanie
(02)Stosujc rodki retoryczne (charakterystyczne dla przemwienia) i perswazyjne (przekonujce) napisz wtrzech zdaniach apel do swoich rwienikw o czytanie ksiek.

Witold Gombrowicz, Ferdydurke

17.

zadanie
(01)Cytowany fragment skada si z
A. narracji trzecioosobowej i dialogw zapisanych w mowie
niezalenej.
B. narracji trzecioosobowej i monologu.
C.
narracji pierwszoosobowej i wypowiedzi bohaterw
zapisanych w mowie niezalenej.
D. narracji i wypowiedzi bohaterw zapisanych w mowie
zalenej.

22.

zadanie
(010)Co moe da modemu czowiekowi poznanie lektur szkolnych? Odpowiedz na pytanie, odwoujc si
do Syzyfowych prac i do wasnego dowiadczenia szkolnego.
Pamitaj, e Twoja wypowied nie powinna by krtsza ni
poowa wyznaczonego miejsca.

18.

zadanie
(01)Zacytowany opis lekcji jzyka polskiego jest
A. realistyczny i mieszny.
B. mieszny i radosny.
C. groteskowy i mieszny.
D. realistyczny i smutny.

23

is

op

Br
ud
n

j. p o l s k i

arkusze

Br
ud
n

op

is

PeWNiak gimnazjalny

25

Klucz odpowiedzi i punktowania zada

arkusze

Arkusz egzaminacyjny

1.
2. Zadanie krtkiej odpowiedzi (za 2 punkty) powinno zawiera:

1. Odpowiedzi na pytania zamknite:

Numer
zadania
1.

Poprawna
odpowied

Punktacja

0-1

2.

0-1

3.

0-1

4.

0-1

5.

0-1

6.

0-1

7.

2A

0-1

8.

0-1

9.

0-1

10.

0-1

11.

0-1

12.

0-1

13.

0-1

14.

0-1

15.

0-1

16.

0-1

17.

0-1

18.

0-1

19.

0-1

20.

0-1

Zasady przyznawania punktw

kada poprawna
odpowied 1 p.
kada bdna
odpowied lub jej
brak 0 p.

rodki retoryczne, np. zwroty do adresata, powtrzenia,

wykrzyknienia, czasowniki w trybie rozkazujcym,
argumenty przekonujce o zaletach czytania ksiek,
np. poszerzenie wiedzy, wzbogacenie jzyka, rozrywka,
rozwijanie wyobrani itd.

3.

Zadanie rozszerzonej odpowiedzi (za 10 punktw) ma charakter rozprawki, jest oceniane za:
tre (0-4 p.), a wic: obecno tezy, argumentw popartych
przykadami (Syzyfowe prace i inny przykad wasny) oraz
podsumowania,
segmentacj tekstu (0-1 p.), czyli podzia tekstu na akapity
(co najmniej 3) zgodnie z jego kompozycj,
styl (0-1 p.) rozprawkowy z uyciem terminw: uwaam,
argumenty, przykady itd.; uwaga: nie uywaj zwrotw
typowych dla innych wypowiedzi, np. listu,
jzyk (0-2 p.) dopuszczalne s 3 bdy jzykowe rnego
typu: fleksyjne, leksykalne, skadniowe, frazeologiczne,
ortografi (0-1 p.) dopuszczalne s 2 bdy bez wzgldu na
ich wag,
interpunkcj (0-1 p.) dopuszczalne s 3 bdy.

Pamitaj: wypowied krtsza ni poowa miejsca bdzie oceniana

tylko za tre.
Powany bd rzeczowy spowoduje obnienie oceny o jeden
poziom.
Wypowied nie na temat zostanie oceniona na 0 punktw.