Janina Wgrzecka-Gilu

Przewodnik dla Rodzicw

Uzalenienia behawioralne

PAT O L O G I C Z N Y
HAZARD
I INTERNET

Konsultacja naukowa: dr Krzysztof Ostaszewski

Korekta: Aneta Zdunek
Projekt graficzny: Marcin Franczak

ISBN 978-83-918815-9-0

Egzemplarz bezpatny
Broszura finansowana ze rodkw Funduszu
Rozwizywania Problemw Hazardowych bdcych
w dyspozycji Ministra Zdrowia

Wydawca:

ETOH Fundacja Rozwoju Profilaktyki, Edukacji

i Terapii Problemw Alkoholowych
ul. Mszczonowska 6
01-254 Warszawa
tel. (22) 877 79 04, (22) 836 80 80

Przygotowanie do druku i druk:

Agencja Reklamowo-Wydawnicza,
A. Grzegorczyk
ul. Kutrzeby 15, Stare Babice

Przewodnik dla Rodzicw

Uzalenienia behawioralne

PAT O L O G I C Z N Y H A Z A R D

1. Na czym polega uzalenienie od hazardu?

2. W co najchtniej graj nastolatki?
3. Formy gier hazardowych objte ograniczeniami prawnymi
awnymi
4. Czy prawo chroni Twoje dziecko przed hazardem?
5. Czy Twoje dziecko uprawia hazard?
6. Lista pyta diagnozujcych naogowy hazard
7. Czy Twoje dziecko jest patologicznym hazardzist?
8. Fazy hazardu fazy uzalenienia
9. Jak moesz pomc swojemu dziecku?
10. Co warto przeczyta?
Przewodnik dla Rodzicw

Uzalenienia behawioralne

INTERNET

1. Na czym polega uzalenienie od Internetu?

2. Od czego Twoje dziecko moe si uzaleni?
3. Kiedy nie masz kontroli
4. Dlaczego nastolatki tak chtnie przebywaj w Internecie?
5. Kiedy nastolatek uzaleni si od Internetu
6. Skutki uzalenienia od Internetu
7. 10 porad dla Rodzicw
8. Programy kontroli rodzicielskiej
9. PEGI co to jest?
10. Z jakimi formami przemocy moe spotka si Twoje dziecko w sieci?
11. O czym jeszcze warto pamita...
12. Gdzie szuka pomocy?
13. Co warto przeczyta?

Przewodnik dla Rodzicw

Uzalenienia behawioralne

PAT O L O G I C Z N Y
HAZARD

Drodzy Rodzice!

Zdarza si, e rodzice, grajc z dziemi w rnego rodzaju gry, zachcaj je do nie zawsze
zdrowej rywalizacji. Niektrzy nawet graj z dziemi na fanty, zapaki, pienidze, take te
prawdziwe. I cho s to tylko symboliczne kwoty, mog uruchomi w dziecku yk przyszego hazardzisty. Innym czynnikiem, ktry moe zwiksza skonno dziecka do hazardu, s preferowane przez rodzicw wartoci. Jeli w domu rodzinnym rodzice przykadaj
du wag do pienidza, a dziecko wychowuje si w otoczeniu takich przekazw, jak: tylko
pienidz si liczy, za pienidze moesz wszystko kupi, bez pienidzy jeste nikim itp.
wwczas moe dy do zdobycia ich za wszelk cen. Okres dorastania sprzyja potrzebie
kreowania swojego wizerunku, a status materialny nierzadko wyznacza nastolatkom miejsce
w szeregu rwienikw. Jeli zabraknie im innych wanych wartoci potwierdzajcych ich
atrakcyjno jako osb, wwczas mog sign po rne sposoby, aby j zwikszy. Tym sposobem mog by np. gry hazardowe. Ryzyko naogowego grania wzrasta, kiedy nastolatek
dorasta w samotnoci, mimo obecnoci rodzicw wwczas ewentualna wygrana zastpuje
mu ich uczucia, zwiksza poczucie wartoci, i rozjania mao atrakcyjn codzienno.

Na czym polega uzalenienie od hazardu?

W klasyfikacji ICD-10 (Midzynarodowa Klasyfikacja Chorb) patologiczny hazard jest
przypisany do zaburze osobowoci i zachowania. Polega on na czsto powtarzajcym
si uprawianiu hazardu, ktry zaczyna dominowa w yciu czowieka ze szkod dla wartoci i zobowiza spoecznych, zawodowych, materialnych i rodzinnych1.
Kada forma hazardu moe by uzaleniajca, szczeglnie gdy zaspokaja wane potrzeby emocjonalne i finansowe nastolatka oraz gdy gracze umawiaj si, e bd gra
na pienidze. Kiedy nastolatek gra okazjonalnie czy towarzysko, moe w kadej chwili
przesta gra jego poczucie wartoci nie zaley jeszcze od wygranej lub przegranej.
Zdarza si jednak, e cz nastolatkw wychodzi poza te ramy i zaczyna gra na automatach i w inne formy gier hazardowych. Zabawa ta, traktowana w kategoriach rozrywki, z czasem moe jednak oznacza pocztek naogowego hazardu.

PRZYJRZYJ SI FAKTOM2
91% uczniw jest cakowicie zalenych finansowo od rodzicw lub innych czonkw rodziny,
przy czym ponad poowa dostaje jakie kwoty nieregularnie, a prawie 38% ma stae miesiczne kieszonkowe. Nieznacznie wzrs odsetek uczniw finansujcych swoje wydatki z dorywczej, nieregularnej pracy. Zaledwie 4% podejmuje si regularnej pracy zarobkowej, innej ni
praktyki zawodowe (te stanowi rdo dochodu 12% modziey). Nieznacznie wzrasta odsetek modych ludzi podejmujcych prace wakacyjne. Co smy ankietowany nastolatek twierdzi,
e ma inne rda dochodu. Najpopularniejsze to: handel, renty, hazard oraz praca. (Badanie
Modzie 2010, CBOS na oglnopolskiej prbie losowej 1246 uczniw z 65 szk).

W co najchtniej graj nastolatki?

PRZYJRZYJ SI FAKTOM3
Uczestnictwo w grach typu hazardowego jest wrd modziey zjawiskiem do rozpowszechnionym. Szczeglnie dotyczy to dwch typw gier: Lotto i konkursw SMS-owych. Nieco mniejsz popularnoci ciesz si automaty i gry w Internecie, cho
rwnie w tych przypadkach mona mwi o duym zakresie uczestnictwa. Mniej
popularne s naziemne zakady bukmacherskie oraz inne poza Lotto gry liczbowe.
Najmniejsz grup stanowi osoby grajce w kasynie, co prawdopodobnie wynika
z najbardziej ograniczonej dostpnoci tego typu gier, zwizanej z jednej strony z lokalizacj kasyn, z drugiej natomiast z faktem kontrolowania penoletnoci graczy.
Wskazuje si na trzy gwne rodzaje automatw do gier, od ktrych
nastolatki mog si uzaleni4:
Automaty zabawa z nagrod tzw. Jednorki Bandyta. Automaty te s dostpne w wikszoci lokali, np. w salonach gier, w niektrych kawiarniach, barach,
poczekalniach kin. Nie s one objte adnymi ograniczeniami prawnymi. Zdarza
si, e czasem stosuje si lokalne przepisy, ktre ograniczaj zakaz gry dla osb
poniej 18. lub 16. roku ycia lub te dzieciom, ktrym nie towarzysz rodzice.
Automaty z pul do wygrania, podobne s do Jednorkiego Bandyty, wymagaj jednak wyszych stawek i dostarczaj wikszych wygranych. Automaty
te znajduj si gwnie w licencjonowanych klubach i przeznaczone s dla osb
powyej 18 lat.
Konsole do gry wideo i inne urzdzenia elektroniczne nie maj ogranicze
prawnych (nie s te licencjonowane), mona je spotka w wielu lokalach, podobnie jak automaty zabawa z gr. Najczciej maj one form typowej gry wideo,
automatu zadajcego proste pytania lub gry pinball.

Przewodnik dla Rodzicw

Uz a l e n i e n i a b e h a w i o r a ln e PATO LO G I C Z N Y H A Z A R D

Formy gier hazardowych objte

ograniczeniami prawnymi

Gry losowe s to gry o wygrane pienine lub rzeczowe, ktrych wynik zaley od
przypadku, a warunki okrela regulamin (gry liczbowe, loterie pienine, gra telebingo, gry cylindryczne gra przez wytypowanie liczb, znakw lub innych wyrnikw;
gry w karty, w koci, gra w bingo pienine i gra w bingo fantowe, loterie fantowe
i promocyjne, loterie audiotekstowe odpatne poczenie telefoniczne i SMS-owe).
Zakady wzajemne s to zakady o wygrane pienine lub rzeczowe (totalizatory
odgadywanie wynikw sportowego wspzawodnictwa ludzi lub zwierzt), bukmacherstwo (jest to transakcja midzy graczem a firm bukmachersk polegajca na
wytypowaniu przez gracza wyniku okrelonego zdarzenia najczciej dotyczcego
wydarze sportowych lub wydarzenia politycznego, spoecznego bd finansowego).
Gry na automatach s to gry na urzdzeniach mechanicznych, elektromechanicznych lub elektronicznych, w tym komputerowych, o wygrane pienine lub
rzeczowe, lub w celach komercyjnych5.
Uprawianiu hazardu sprzyjaj take inne czynniki, jak np.: lokalizacja miejsc, w ktrych
nastolatek moe gra i ich dostpno (blisko domu, szkoy), reklama w mediach,
zasady gry uatwiajce bd utrudniajce jej zrozumienie, wysoko stawki, rodzaj
nagrd i prawdopodobiestwo wygranej oraz atrakcyjne otoczenie przycigajce
uwag: efekty wietlne i akustyczne towarzyszce graniu.

Czy prawo chroni Twoje dziecko

przed hazardem?
Prawo wskazuje (Dz.U. 2009 Nr 201, poz. 1540 z pn. zm.), e osoby do 18. roku ycia obowizuje zakaz wstpu do salonw gier oraz do punktw przyjmowania zakadw wzajemnych.
Nie mog one rwnie uczestniczy w grach losowych, z wyczeniem loterii fantowych
i promocyjnych. Informacja o tym zakazie powinna by umieszczona na maszynach do gry
w widocznym miejscu. Za zamanie zakazu uczestniczenia niepenoletnich w grach hazardowych ustawa przewiduje sankcje karnoskarbowe i administracyjne. Sankcje te zostay jednak
uzalenione od faktu uczestniczenia osoby niepenoletniej w grze hazardowej, nie za od
zamania naoonego ustaw zakazu wstpu osb niepenoletnich do orodkw gier 6.
Ustawa o grach hazardowych wprowadza te cakowity zakaz reklamy i promocji rnego
typu gier. Ustawa nakada take obowizek okazywania dokumentu tosamoci osobom
kierujcym orodkami gier przez tych graczy, ktrych wiek budzi wtpliwoci. W przypadku
kasyn internetowych do graczy kierowana jest proba o przesanie kserokopii dokumentu

potwierdzajcego tosamo. Niektre salony gier i kasyna zamieszczaj na swoich stronach

wskazwki Doradcw Odpowiedzialnej Gry. Informuj oni o zagroeniach, jakie niesie ze sob
patologiczny hazard, wskazuj na jego objawy oraz sposoby radzenia sobie z problemem.
Nie zmienia to jednak faktu, e salony, stosujc wiele atrakcyjnych bonusw i innych promocji, wystawiaj osoby niepenoletnie na du pokus wczenia si w gr i ryzyko uprawiania
hazardu. Wrd salonw gier respektujcych przepisy prawne, znajduj si i takie, ktre z chci
zysku nieformalnie dopuszczaj nastolatkw do gry na maszynach. Wykorzystuje si rwnie
nieprecyzyjne zapisy prawne do udostpniania im niskowygraniowych automatw do gier hazardowych typu Jednorki Bandyta, ktre s atwo dostpne w miejscach publicznych. Praktyka pokazuje, e nastolatki, podobnie jak w przypadku zakazu sprzeday nieletnim alkoholu,
podstawiaj w kasynach internetowych starsze od siebie osoby i ich dokumenty tosamoci.

Czy Twoje dziecko uprawia hazard? 7

Hazard czsto okrela si jako ukryty nag, poniewa w przeciwiestwie do innych
uzalenie nie powoduje widocznych objaww. W przypadku nastolatkw hazard
moe by wrcz niezauwaony z powodu innych problemowych zachowa, jakie
ujawniaj oni w okresie dorastania. Bdc rodzicem nastolatka wcignitego
w hazard, moemy nie zdawa sobie sprawy z istnienia problemu a do momentu wystpienia jakiego krytycznego wydarzenia. Dlatego warto na co dzie obserwowa
reakcje dziecka, ktre mog doprowadzi nas do odkrycia rde jego zachowania.

SYGNAY OSTRZEGAWCZE:
zaniedbywanie nauki nastolatek

czas przeznaczony na nauk powica na uprawianie hazardu,

zaniedbywanie ycia towarzyskiego
i rodziny nastolatek coraz bardziej
zmniejsza krg przyjaci i zrywa
dotychczasowe bliskie wizi,
zaniedbywanie wasnego wygldu
nastolatek, izolujc si od otoczenia, nie czuje potrzeby dbania
o siebie jego uwaga skoncentrowana jest na grze, a nie na lustrze,
nieuzasadniona zmiana nastrojw
nastolatek dowiadcza rnych

stanw emocjonalnych od euforii,

zoci po depresj. Hutawk emocji
powoduje te cige napicie zwizane z przebiegiem gry i nieprzewidywalnoci wygranej, niepokj
zwizany z brakiem pienidzy na
granie, narastajcymi dugami itp.
Stan ten wzmacnia czsto pogarszajce si jego samopoczucie fizyczne
(nieregularne odywianie si, pne
chodzenie spa, brak ruchu itp.),
wyrane rozdranienie i zo w przypadku niemonoci grania na komputerze lub zakazu wyjcia z domu,

Przewodnik dla Rodzicw

Uz a l e n i e n i a b e h a w i o r a ln e PATO LO G I C Z N Y H A Z A R D

granie do pnych godzin nocnych,

czsto te w ukryciu przed rodzicami (zamknity pokj),

czste, trudne do wytumaczenia nieobecnoci w domu i szkole nastolatek przeznacza ten czas na przebywanie w miejscach, gdzie moe gra,
przyapywanie nastolatka na kamstwach dotyczcych wykonywania
codziennych zaj,
stay brak pienidzy, pomimo i
nastolatek moe dostawa kieszonkowe i/lub pienidze na zakup
potrzebnych mu rzeczy czste
kamanie, e zosta napadnity
i okradziony, zgubi pienidze,
nie wie, gdzie je pooy itp.,

Pamitaj!

pierwsze kradziee czsto wanie

taka forma przestpstwa popenionego przez nastolatka uwiadamia

rodzicom wag problemu,
zaduanie si osignicie punktu
krytycznego przez nastolatka
w sprawach finansowych moe sta
si rwnie sygnaem alarmowym
dla jego rodzicw,
ujawnianie potrzeby rywalizacji nastolatek wyranie oywia si w sytuacjach, w ktrych wystpuje element
ryzyka i napicia emocjonalnego,
brak odpowiedzialnoci za wasne
postpowanie,
nierealistyczne widzenie wasnej
rzeczywistoci.

rzee, e rozr ywka

Moe si zdarzy, e Twoje dziecko samo dost
w puapk, z ktrej nie
zwizana z grami hazardowymi przerodzia si
Twoim racjonalnym
potrafi wyj. Pocztkowo moe zaprzecza
ujawnia, uprawiajc
argumentom, wskazujcym mu objawy, jakie
e moe zauway problem i samo
naogowo hazard. Jednak w pewnym momenci
wasnym zachowaniem. I cho poprzed sob przyzna si do utraty kontroli nad
ost, jest to pierwszy krok zmierzajcy
cztkowo nie bdzie tego sygnalizowao wpr
enionego nastolatka wypeniony
ku wychodzeniu przez nie po pomoc. wiat uzal
onoci realistycznego widzenia
jest po brzegi mechanizmami zaprzecze, niem
e skonfrontuj go z rzeczywistoci,
problemu. Dlatego naley szuka faktw, ktr
za. Ujawnianie faktw i yczliwa,
ktrej nie chce widzie, sysze, ani dowiadc
zaprzeczeniami, moe spowodocho stanowcza, konfrontacja nastolatka z jego
w hazard.
wa przyznanie si przez niego do uwikania

Lista pyta diagnozujcych naogowy hazard8

Zadajc swojemu dziecku ponisze pytania, moesz dowiedzie si, czy jest zagroone uzalenieniem od patologicznego hazardu. Mog one rwnie stanowi przykad
pyta konfrontujcych dziecko ze stosowanymi przez nie zaprzeczeniami.
Czy mylisz o automatach do gier o rnych dziwnych porach dnia albo planujesz
nastpne okazje do grania?
Czy do gry na automatach potrzebujesz coraz wicej pienidzy?
Czy kiedy prbujesz gra rzadziej (bd cakowicie z tym zerwa), robisz si
niespokojny, napity, wybuchowy i masz wszystkiego do?
Czy grasz na automatach po to, by uciec od problemw?
Czy jak przegrasz, zwykle grasz ponownie, by si odegra?
Czy okamujesz nas lub przyjaci, eby ukry, jak czsto grasz na automatach?
Czy w ostatnim czasie wydawae pienidze przeznaczone na szkolne obiady
bd przejazdy na gry?
Czy w cigu minionych kilku miesicy zabrae potajemnie pienidze z domu
i wydawae je na gry na automatach?
Czy okradae osoby spoza rodziny albo dokonywae innych kradziey,
np. w sklepach, aby gra na automatach?
Czy pokcie si z kim z rodziny bd z bliskim przyjacielem z powodu
Twojego czstego grania na automatach?
Czy w cigu roku co najmniej pi razy opucie zajcia szkolne po to,
by gra na automatach?
Czy kiedykolwiek udae si do kogo po pomoc w zwizku z powanymi
kopotami finansowymi, bdcymi nastpstwem gry na automatach?
Jeeli Twoje dziecko udzieli co najmniej czterech odpowiedzi twierdzcych,
wiadczy to o duym ryzyku wystpienia u niego patologicznego hazardu.

Czy Twoje dziecko jest patologicznym

hazardzist?
Patologiczny nastoletni hazardzista nie potrafi przesta gra nawet wtedy, gdy uzalenienie skutkuje powanymi problemami w jego yciu osobistym. Im bardziej dowiadcza stresu, tym intensywniej gra. Kada wygrana, podobnie jak przegrana, zachca go
do dalszej gry. Wygrana zwiksza poczucie mocy, przegrana skania do dalszej gry,
z nadziej na wygran. Patologiczny hazardzista jest szczliwy tylko wtedy, kiedy gra.
Gra jest dla niego nie tylko jedynym rdem prawdziwej przyjemnoci, dziaa rwnie

Przewodnik dla Rodzicw

Uz a l e n i e n i a b e h a w i o r a ln e PATO LO G I C Z N Y H A Z A R D

uspokajajco lub pobudzajco, tumi bl, jest sposobem na nud. Naogowy hazard
objawia si przede wszystkim cigym zaciganiem poyczek u rodziny lub znajomych,
z czasem trudnych do uzasadnienia, nagminnym unikaniem ich spaty, staym brakiem
pienidzy, kradzieami w celu zdobycia pienidzy, czstym graniem w ukryciu i samotnoci, notorycznymi kamstwami ukrywajcymi rozmiar problemu, zgrywaniem si
do ostatniego grosza hazard staje si waniejszy od wszystkich i wszystkiego.

Fazy hazardu fazy uzalenienia

UZALENIENIE OD HAZARDU PRZEBIEGA W CZTERECH FAZACH:
FAZA ZWYCISTW w pierwszej fazie nie wida jeszcze problemu.
Gracz gra od czasu do czasu na automatach, hazard traktuje jako rozrywk. W przypadku wygranej zaczyna wierzy w to, e bdzie zawsze wygrywa (nieuzasadniony optymizm), a w przypadku osignicia wielkiej
wygranej dy do jej powtrzenia, ryzykujc coraz wiksze kwoty.
FAZA STRAT faza ta rozwija si coraz szybciej, kiedy gracz zaczyna wygrywa i widzi finansowe korzyci z wygranych. Wygrana zachca go do
dalszej gry, a ch wygrania lub odegrania si zmniejsza jego kontrol nad
sytuacj i emocjami. Gra coraz czciej kosztem opuszczania szkoy, pracy, zaniedbuje obowizki domowe i inne dotychczasowe zajcia, kamie,
ukrywajc swoje uzalenienie. Zaczyna te zaciga pierwsze poyczki na
coraz wysze zakady, wierzc, e wkrtce nastpi kolejna wielka wygrana, ktra pozwoli mu je spaci.
FAZA DESPERACJI w tej fazie gracz cakowicie traci kontrol nad
zachowaniem, gra a do tzw. zgrania si ze wszystkich pienidzy, nie jest
te w stanie przerwa gry bez wzgldu na konsekwencje. Separuje si od
rodziny i przyjaci; narastajce dugi powoduj w nim panik i wzmacniaj
poczucie winy. Cige napicie i poczucie bezradnoci, jakie przeywa,
skutkuje psychicznym wyczerpaniem i depresj.
FAZA UTRATY NADZIEI ostatnia faza moe by niebezpieczna, poniewa gracz moe zaama si psychicznie z powodu wyrzucenia ze szkoy,
utraty przyjaci, rodziny, presji narastajcych dugw i niemonoci ich
spacenia, rosncego poczucia winy. Dowiadczajc beznadziejnoci
swojej sytuacji, zaczyna ucieka w alkohol albo narkotyki, moe rwnie
dokonywa prb samobjczych, aby uwolni si z matni, z ktrej nie
potrafi wyj.

Jak moesz pomc swojemu dziecku?

Pierwszym krokiem zmierzajcym do poprawy sytuacji Twojego dziecka jest jak najszybsze skontaktowanie si z orodkami zajmujcymi si problematyk uzalenie.
Informacje dotyczce takiej pomocy mona otrzyma w kadej poradni psychologiczno-pedagogicznej na terenie caego kraju.

SKORZYSTAJ Z POMOCY:
Grupy Anonimowych Hazardzistw (AH) http://www.anonimowihazardzisci.

org/ lub http://www.hazardzisci.org/, Programu H.O.W. techniki pomocy

samemu sobie. SOS dla hazardzistw i ich rodzin http://www.nrgs.org.au/cms/
selfhelp/h.o.w/19), Telefonu Zaufania dla Dzieci i Modziey 116111 Fundacji Dzieci
Niczyje, orodkw interwencji kryzysowej, miejskich orodkw pomocy rodzinie
oraz z grup wsparcia, ktrych bogat ofert mona znale w Internecie.
Warsztatw umiejtnoci wychowawczych Szkoa dla Rodzicw:
http://czasdzieci.pl/warszawa/zajecia/t,1,co,187fce-szkola_rodzicow.html
http://midk.sigie.pl/warsztaty/szkola-dla-rodzicow-warsztat-umiejetnosciwychowawczych-dla-rodzicow/

Pamitaj! 9

Nie tylko Twoja rodzina moe mie

taki problem.

Porozmawiaj z dzieckiem na temat

jego zachowania, nastpnie umw

si na spotkanie z terapeut uzalenie, ktr y zachci je do terapii.
Pamitaj, nie bagatelizuj problemu
hazardu Twoje dziecko nie moe
po prostu rzuci hazardu.
Bd stanowczy taka postawa
pomoe Tobie i dziecku unikn
ponownego starcia z problemem.
Pamitaj, e Twoje dziecko czerpie
z hazardu take inne korzyci ni
pienidze porozmawiaj z nim
o jego potrzebach.
Nie zapominaj, e naogowi gracze
okamuj siebie i innych bd

stale uwany na to, co dzieje si

z Twoim dzieckiem, take podczas
leczenia. Stosuj zasad ograniczonego zaufania.
Wspieraj dziecko w chwilach
zwtpienia i dodawaj mu odwagi.
Wane jest, by miao odpowiedni
motywacj do zmiany.
Bd przygotowany na to, e Twoje dziecko nie zerwie z naogiem,
dopki nie znajdzie si w sytuacji
ostrego kryzysu.
Pozostaw dziecku odpowiedzialno za ponoszenie konsekwencji
zwizanych z uprawianiem hazardu. Pom mu jednak stawi temu
czoo oraz pracowa nad zerwaniem z uzalenieniem.

Przewodnik dla Rodzicw

Uz a l e n i e n i a b e h a w i o r a ln e PATO LO G I C Z N Y H A Z A R D

Ustal trwae i sprawiedliwe granice

zachowania dziecka, kontrakt taki

moe odegra istotn rol przy
doborze strategii jego terapii.
Nie potpiaj dziecka. Niezalenie
od tego, co zrobio, powiniene
powiedzie i da mu odczu, e je
kochasz nawet wtedy, gdy jest to
trudna mio, i gdy elementem
terapii jest wyprowadzka nastolatka
z domu.
Nie ufaj dziecku w kwestiach finansowych a do czasu, gdy uzalenienie nie zostanie pokonane.
Uzgodnij z nim pomocn dla niego
strategi, polegajc na zarzdzaniu jego pienidzmi przez ustalony
czas. Pom mu opanowa umie-

jtno zarzdzania wasnymi

finansami.
Zach dziecko do podejmowania
innych zaj: postaraj si znale
takie, w ktrych jest ono dobre.
Chwal za wszelkie osignicia, nawet najmniejsze.
Stwarzaj moliwoci uczestnictwa
dziecka w yciu rodzinnym, prowadzeniu domu, aby umoliwi rozwj
jego odpowiedzialnoci.
Suchaj dziecka ze zrozumieniem,
pamitaj, e ma prawo widzie wiat
inaczej ni Ty.
Pamitaj, e bdc rodzicem, rwnie potrzebujesz wsparcia zarwno ze strony rodziny, jak i powoanej do tego instytucji.

Zakoczenie

Najbardziej skutecznym sposobem zapobiegania uzalenieniu od hazardu jest stworzenie dziecku optymalnego rodowiska do rozwoju tam gdzie si uczy, wychowuje
i przebywa. Wane jest, aby zrobi to jak najwczeniej. Wane jest rwnie, aby rodzice rozwijali swoj wiadomo dotyczc zagroe, jakie mog nie ze sob wspczesne media elektroniczne, dostarczajce rozrywki dzieciom i modziey.
A jeli ju zdarzy si, e Wasze dziecko dosign problem hazardu starajcie si
pozna i zrozumie jego przyczyny, jak rwnie mechanizmy i cay proces uzalenienia.
Zwykle, kiedy rodzice odkrywaj ten problem, przeywaj rne trudne uczucia, jak:
gniew, panik, smutek, poczucie winy, ch przerzucenia odpowiedzialnoci za powstanie trudnej sytuacji na inne osoby, unikanie problemu lub jego umniejszanie. Uczucia te
niejednokrotnie powoduj, e rodzice zwlekaj z udaniem si po pomoc, z obawy przed
ujawnieniem, e nie potrafili sprosta roli rodzica. Dlatego nie czekaj, jeli:
masz trudnoci z odnalezieniem si w roli rodzica,

gubisz si w metodach wychowawczych,

Twoje dziecko zachowuje si inaczej ni zwykle,

11

czujesz, e tracisz z nim kontakt,

nie wiesz, jak poradzi sobie z jego trudnym zachowaniem,
nie wiesz, co dla niego jest najlepsze i od czego zacz.
W dylematach tych moe Ci pomc szczera rozmowa z pedagogiem szkolnym lub
psychologiem w poradni psychologiczno-pedagogicznej lub z terapeut w poradni
leczenia uzalenie. Skorzystaj te z bogatej oferty warsztatw pn. Szkoa dla Rodzicw lub innych form ksztatujcych Twoje umiejtnoci wychowawcze. Wsplnie
z innymi pomocnymi osobami moesz zrozumie zachowanie swojego dziecka
i rozpozna jego biece potrzeby, wspiera je w przechodzeniu do nastpnego etapu rozwojowego. W grupie innych rodzicw moesz te uzyska pomoc w rozwizaniu problemw, jakie przeywa Twoja rodzina i wypracowa sposoby radzenia sobie
w trudnych sytuacjach.
Pamitaj o tym, e nikt z nas nie rodzi si rodzicem. Masz wic prawo uczy si
swojego rodzicielstwa i swojego dziecka. Szuka tych najbardziej waciwych drogowskazw, aby pokazywa swojemu dziecku drogi, ktrymi warto i i omija te,
ktre prowadz donikd.

Co warto przeczyta?

Faber A., Mazlish E., Jak mwi do nastolatkw, eby nas suchay, Media Rodzina, Pozna 2005.
Goldstein A., Reagles K., Amann L., Umiejtnoci chronice, KARAN, Warszawa 2001.
Griffiths M., Gry i hazard. Uzalenienia dzieci w okresie dorastania, GWP, Gdask 2004.
Pomierna M., Jak unikn problemu z hazardem?, PARPAMEDIA, Warszawa 2011.
Wojewdzka B., Dbrowska K., Gra, zabawa czy naogowe granie, PARPAMEDIA, Warszawa 2011.

B. Dzik, Hazard (w:) T. Tyszka (red.), Psychologia ekonomiczna, GWP, Gdask 2004.
http://www.ceo.org.pl/pl/przedsiebiorczy/news/jak-wygladaja-finanse-polskich-nastolatkow
3
Badanie Konsumpcja substancji psychoaktywnych przez modzie szkoln Modzie 2010, ktre zlecio
i sfinansowao Krajowe Biuro ds. Przeciwdziaania Narkomanii. Zostao ono zrealizowane przez Fundacj
CBOS w okresie od 15 padziernika do 15 grudnia 2010 r.
4
M. Griffiths, Gry i hazard. Uzalenienia dzieci w okresie dorastania, GWP, Gdask 2004.
5
Tame, s. 168-170.
6
B. Wojewdzka, K. Dbrowska, Gra, zabawa czy naogowe granie, PARPAMEDIA, Warszawa 2011.
7
Tame, s. 30.
8
Tame, s. 61.
9
Tame, s. 87.
1
2

Przewodnik dla Rodzicw

Uzalenienia behawioralne

INTERNET

Drodzy Rodzice!

Wspczesne dziecistwo trudno sobie wyobrazi bez mediw elektronicznych: telewizji,

komputera, Internetu czy telefonu komrkowego. Ju trzyletnie dziecko lubi korzysta
z komputera, ktry dostarcza mu zabawy, rozbudza ciekawo i emocje. Wielu rodzicw
cieszy si, e ich dziecko sprawnie porusza si w cyberprzestrzeni, ma rozrywk i nie jest
naraone na kontakt ze zym towarzystwem. Tymczasem ten wirtualny wiat, oprcz
dostarczania naszemu dziecku wiedzy, rozrywki i ciekawych kontaktw z innymi, moe
stanowi take istotne zagroenie. Dzieje si tak wwczas, gdy dziecko, czasami zupenie
przypadkowo, siga po treci, do ktrych nie jest przygotowane emocjonalnie, poznawczo
i psychicznie. Mog one wypacza dopiero ksztatujcy si jego system norm i wartoci,
narazi na wirtualn agresj i przemoc oraz kontakt z ukrytymi w sieci pedofilami. Znaczna
cz rodzicw nie zdaje sobie sprawy z realnoci tego typu zagroe oraz nie ma dostatecznej wiedzy na temat uzalenie od komputera i Internetu. Zanim wic sytuacja wymknie si
spod kontroli, warto ju teraz zadba o bezpieczne zasady korzystania z komputera, a nie
dopiero wwczas, gdy pojawi si problemy z nauk czy zachowaniem budzcym niepokj.

Na czym polega uzalenienie od Internetu?

Uzalenienie od Internetu jako kategoria diagnostyczna pojawio si stosunkowo

niedawno. Termin ten obejmuje niesklasyfikowan jednostk zaburze psychicznych.
W zwizku z brakiem opisu tego zaburzenia wystpuj rne okrelenia, jak np. patologiczne uywanie Internetu, naduywanie Internetu, kompulsywne uywanie Internetu.
W Polsce stosuje si okrelenie zaproponowane przez prof. Andrzeja Jakubika: zesp
uzalenienia od Internetu (ZUI)1.

Od czego Twoje dziecko moe si uzaleni?

Jak wskazuj specjalici, nastolatki w sieci najczciej uzaleniaj si od:

Pornografii internetowej nastolatki sigaj po strony o tematyce porno, na
ktrych ogldaj zamieszczane zdjcia i filmy oraz prowadz rozmowy na czatach
o tematyce seksualnej. Twoje dziecko moe si tu zetkn z rnymi zaburzeniami
i dewiacjami seksualnymi, takimi jak: pedofilia, zoofilia, skrajny ekshibicjonizm i inne.

13

Komunikacji internetowej polega ona na uzalenieniu si od internetowych

kontaktw spoecznych. Nastolatki nawizuj nowe kontakty wycznie poprzez

sie, godzinami rozmawiajc z innymi uytkownikami Internetu. To powoduje, e
pniej maj one due problemy z nawizywaniem bezporednich relacji z osobami spoza sieci. W tej formie uzalenienia nastolatki mog by naraone na m.in.
spotykanie w sieci osb z rnymi zaburzeniami oraz dewiacjami seksualnymi.
Sieci nastolatek ma potrzeb cigego pobytu w Internecie i obserwowania, co
si tam dzieje. Uzalenienie to czy w sobie wszystkie inne formy ZUI. Jest ono
bardzo podobne do uzalenienia od komputera, lecz polega na przebywaniu
w sieci. W przeciwiestwie do gier komputerowych specyfika gier on-line
(sieciowych) polega na tym, i przeciwnikiem dziecka nie jest komputer, lecz ywy
czowiek. Za spraw tego typu gry narasta w graczach poziom agresji, ktry zostaje rozadowywany w wiecie realnym, na prawdziwych ludziach.
Szumu informacyjnego (natok informacji) nastolatek nie moe oprze si pokusie przebywania np. w wielu pokojach rozmw jednoczenie lub braniu udziau
w wielu listach dyskusyjnych.
Komputera nastolatek nie musi w tym wypadku przebywa w Internecie,
wystarczy, e spdza czas przy komputerze, np. grajc. Gry komputerowe mog
nie rnego rodzaju zagroenia, szczeglnie w przypadku nastolatkw z nieuksztatowanym jeszcze wiatopogldem.

Pamitaj!

czas w sieci lub te korzysta

Kiedy Twoje dziecko spdza cay swj wolny
naraa si na szkody
ze stron, ktre nie s dla niego przeznaczone
nej, spoecznej, rodzinnej
w sferze fizycznej, psychicznej, interpersonal
wnywalnym zaburzeniem
i ekonomicznej. Jak wskazuj specjalici, por
zny hazard.
wywoujcym podobne szkody jest patologic

PRZYJRZYJ SI FAKTOM2
A 70% dzieci w wieku 4-14 lat korzysta z komputera; co dziesity internauta w Polsce
to dziecko w wieku 7-14 lat; prawie co drugie dziecko korzysta z Internetu codziennie
lub prawie codziennie. Najmodsi uytkownicy korzystaj z sieci coraz duej i intensywniej. Internet w opinii dzieci to sposb na rozrywk: 70% z nich odwiedza strony
zawierajce gry on-line. 83% rodzicw przyznaje, e ich dziecko korzysta z gier on-

Przewodnik dla Rodzicw

Uzalenienia behawioralne INTERNET

-line. Gry komputerowe s bardziej popularne wrd chopcw ni wrd dziewczt.

Z aktywnoci tej korzysta 69% chopcw w wieku 4-14 lat i 51% dziewczt. Im starsze
dzieci, tym wicej ich korzysta z komputera.

Kiedy nie masz kontroli

Oprcz wielu korzyci edukacyjnych, jakich dostarcza Twojemu dziecku kontakt z Internetem,
pamitaj, e cyberprzestrze ma take drugie oblicze. Gdy Twoje dziecko pozostaje bez kontroli i nie respektuje ustalonych z Tob zasad, wwczas ma nieograniczony dostp do rnych
informacji. Mog one negatywnie wpywa na jego system wartoci i przekona, a take narazi na dowiadczanie przemocy psychicznej ze strony rwienikw lub osb dorosych.
Specjalici podaj, e dzieci w wieku od 9 do 16 lat dowiadczaj w Internecie nastpujcych zagroe3:
co 4 dziecko kontaktuje si z nieznajomymi on-line,
prawie co 7 dziecko widziao w Internecie materiay zwizane z seksem,
co 10 dziecko przeywao negatywne emocje (niepokj lub przykro), korzystajc z Internetu,
prawie co 12 dziecko spotkao si
twarz w twarz z nieznajomym
poznanym w Internecie,

co 17 dziecko byo ofiar cyberagresji (napastowanie w Internecie),

prawie co 4 dziecko w wieku
11-16 lat miao w Internecie kontakt
z treciami, ktre mog szkodzi
jego ksztatujcemu si systemowi
wartoci,
prawie co 7 dziecko w wieku
11-16 lat otrzymao w Internecie wiadomoci o podtekcie seksualnym.

Rodzice dzieci, ktre dowiadczyy zagroe, czsto nie dostrzegaj problemu

lub nie zdaj sobie sprawy z zaistniaej sytuacji.

PRZYJRZYJ SI FAKTOM4:
58% rodzicw, ktrych dzieci widziay w sieci treci (zdjcia lub filmy)

zwizane z seksem, uwaa, e ich dzieci tego nie widziay,

52% rodzicw, ktrych dzieci otrzymay wiadomoci zwizane z seksem,
sdzi, e ich dzieci takich wiadomoci nie otrzymyway,
54% rodzicw, ktrych dzieci spotkay si osobicie z kim poznanym
w Internecie, ma przekonanie, e takie spotkanie nie miao miejsca,
63% rodzicw sdzi, e ich dzieci nie otrzymay adnych zoliwych,
przykrych wiadomoci od rwienikw przez Internet (cyberagresja),
podczas gdy ich dzieci takie wiadomoci otrzymay.

15

Dlaczego nastolatki tak chtnie przebywaj

w Internecie?

Kiedy dzieci dorastaj, buntuj si przeciw ustalonym przez rodzicw reguom i chtnie
wymykaj si spod kontroli rodzicielskiej. Dla nastolatkw jest to czas szczeglny,
w ktrym zaczynaj wchodzi w doroso, bdc jednoczenie jeszcze dziemi. Ich
nowa tosamo domaga si okrelenia: kim waciwie jestem?, dokd zmierzam?,
o co chodzi w wiecie dorosych?, jak sobie w nim poradz? itd. Aby odpowiedzie
sobie na te pytania, nastolatek zaczyna eksperymentowa z nowymi zachowaniami,
konfrontuje si z rodzicami jako dotychczasowymi modelami, ich wiatem wartoci
oraz innymi dorosymi. Przekraczajc prg dorosoci, nastolatek odkrywa pierwszy
smak upragnionej wolnoci i autonomii. Jednoczenie jednak przeywa napicie oraz
lk przed utrat bezpieczestwa, jak dawa mu czas dziecistwa i jego stabilne ramy.
Internet pomaga nastolatkowi oderwa si od zmaga codziennoci i wprowadzi
w swoje ycie inny wiat, nad ktrym moe mie kontrol. Moe nawizywa ciekawe
dla niego kontakty i decydowa o ich formie i czasie trwania, pozyskiwa wirtualnych
przyjaci, kompensujc sobie czasem dotkliw samotno. Moe by, kim chce dowiadcza swojej mocy i atrakcyjnoci, przedstawiajc si jako zupenie inna osoba
ni ta w rzeczywistoci. Internet staje si lepsz rzeczywistoci, gdzie nastolatek nie
musi podporzdkowywa si i przestrzega zasad postpowania. Jest wolny i anonimowy, nikt mu nie mwi co wolno, a co nie, moe uczestniczy w forach i czatach,
niezalenie od statusu materialnego i miejsca zamieszkania. Dziki Internetowi w jednej chwili moe przekroczy prg do innego wiata, sterowa inn rzeczywistoci
i dowiadcza innych stanw wiadomoci. I to wszystko bez wychodzenia z domu.
Jeli rodzice nie dostrzeg sygnaw ucieczki swojego dziecka w Internet i na czas
nie zareaguj, wwczas potrzeba przebywania nastolatka w wirtualnym wiecie
moe by tak silna, e doprowadzi go do uzalenienia.

JAK RODZICE MOG ROZPOZNA PIERWSZE SYGNAY ZAGROENIA?5

Nastolatek jest zafascynowany Internetem i jego moliwociami, ma euforyczne

poczucie wizi z caym wiatem, nie odczuwa granic.

Internet staje si dla niego preferowanym sposobem na popraw nastroju,
relaks, pozbycie si napicia i myli o trudnych dla niego sprawach.
Zaczyna ogranicza kontakty z bliskim otoczeniem na rzecz kontaktw wirtualnych i powica im coraz wicej czasu.
Odczuwa niepokj, rozdranienie przy prbach przerywania lub ograniczania korzystania z Internetu oraz ustpowanie tych stanw z chwil powrotu do komputera.

Przewodnik dla Rodzicw

Uzalenienia behawioralne INTERNET

JAK MOESZ ZA POMOC TESTU SPRAWDZI, CZY TWOJE

DZIECKO JEST ZAGROONE UZALENIENIEM OD INTERNETU?
Jeli Twoje dziecko odpowie twierdzco na 5 spord 8 pyta, oznacza to, e prawdopodobnie jest siecioholikiem6.
5. Czy zdarza Ci si spdza w Inter1. Czy czujesz si zaabsorbowany
necie wicej czasu, ni pierwotnie
Internetem do tego stopnia, e cigle
byo to zaplanowane?
rozmylasz o odbytych sesjach inter6. Czy kiedykolwiek ryzykowae
netowych i/lub nie moesz doczeka
utrat bliskiej Ci osoby, wanych
si kolejnych?
relacji z innymi ludmi albo nauki
2. Czy odczuwasz potrzeb zwikszew zwizku ze spdzaniem zbyt
nia iloci czasu spdzanego w Interduej iloci czasu w Internecie?
necie, aby uzyska wiksze zadowo7. Czy kiedykolwiek skamae swoim
lenie (mie wicej satysfakcji)?
bliskim albo komu innemu w celu
3. Czy podejmowae wielokrotnie
ukrycia wasnego nadmiernego
nieudane prby kontrolowania,
zainteresowania Internetem?
ograniczania lub zaprzestania
8. Czy uywasz Internetu w celu
korzystania z Internetu?
ucieczki od problemw albo w celu
4. Czy odczuwae wewntrzny nieuniknicia nieprzyjemnych uczu
pokj, miae nastrj depresyjny
(np. poczucia bezradnoci, winy,
albo bye rozdraniony wwczas,
niepokoju lub depresji)?
kiedy prbowae ogranicza lub
przerwa korzystanie z Internetu?

Kiedy nastolatek uzaleni si od Internetu7

wykazuje coraz wiksz potrzeb

zwikszania iloci czasu spdzanego w sieci w celu uzyskania lepszego samopoczucia, ktre poprzednio osigane byo w znacznie
krtszym czasie,
czuje przymus korzystania z Internetu: pobierania wci nowych
informacji, kompulsywnego grania
w gry komputerowe, internetowe
gry hazardowe, sieciowe, przegl-

dania blogw, ogldania filmw

i zdj oraz uczestniczenia w czatach erotycznych, brania udziau
w aukcjach, np. Allegro, dokonywania zakupw on-line itp.,
dowiadcza zego samopoczucia,
draliwoci, pobudzenia psycho-

17

ruchowego, lku, depresji przy

braku moliwoci korzystania
z komputera (wystpienie zespou
odstawiennego),
podejmuje nieudane prby zaprzestania uytkowania komputera,
ukrywa rzeczywisty czas powicany na przebywanie w Internecie
(zamykanie si w pokoju i granie
w ukryciu),
uzyskuje satysfakcj i poczucie
wartoci przede wszystkim poprzez udzia w grach i spotkaniach
w sieci z innymi osobami,
stapia si ze wiatem wirtualnym,
ucieka od rzeczywistego ycia,

zaniedbuje nauk, rezygnuje ze

spotka rwieniczych, odkada

w czasie inne wane sprawy na
rzecz korzystania z komputera,
wchodzi w konflikty rodzinne
w zwizku z korzystaniem z komputera, przeznacza coraz wiksz
ilo pienidzy np. na zakup sprztu
komputerowego, oprogramowania, akcesoriw czy ksiek i czasopism o tematyce komputerowej,
korzysta z Internetu pomimo
szkodliwych nastpstw (fizycznych,
psychicznych i spoecznych), o ktrych wiadomo, e maj zwizek ze
spdzaniem czasu w Internecie.

Skutki uzalenienia od Internetu8

FIZYCZNE
Duga praca przy komputerze na nieodpowiednim krzele naraa dzieci w wieku
szkolnym na skrzywienie krgosupa i prowadzi do nieprawidowej postawy ciaa. Stae naprenie mini plecw i karku powoduje ble miniowe w okolicy szyi, ramion,
plecw oraz palcw i doni. Przy dugotrwaym, nieumiejtnym korzystaniu dzieci
z klawiatury komputerowej moe wytworzy si zesp kanau nadgarstkowego,
czasami zwanego ciasnym nadgarstkiem. W efekcie nastpuje niedokrwienie rki
na odcinku nadgarstek, rdrcze i palce oraz uszkodzenie nerww odpowiedzialnych za ruchy nadgarstka i doni. Pojawiaj si take problemy ze wzrokiem na skutek
zwikszonej pracy mini gaki, ktre prowadz niekiedy do
powstania wady wzroku.

Przewodnik dla Rodzicw

Uzalenienia behawioralne INTERNET

PSYCHICZNE
Napicie psychiczne wynikajce z dugotrwaego uytkowania komputera, z podniecenia akcj gry, utrzymywania silnej koncentracji na jej przebiegu, dowiadczania
frustracji przegranej. Wynikajce z napicia psychicznego negatywne skutki dla
dziecka to: nerwice, lki lub inne zmiany w ukadzie nerwowym, pobudzenie, nerwowo, bezsenno, alergie.

MORALNE
atwy i niekontrolowany dostp dziecka do informacji o treciach niepodanych
moe spowodowa wypaczenie systemu norm i wartoci przyjtych w jego rodzinie
i rodowisku. Zatracanie poczucia realizmu moe prowadzi do wyizolowania si
dziecka ze spoecznoci, sprzyja anonimowoci (podszywanie si pod inn osob),
wprowadzaniu siebie i innych w bd przez bezkrytyczne zaufanie do moliwoci,
jakie oferuje komputer.

10 PORAD DLA RODZICW

Jak zapewni dziecku bezpieczne korzystanie

z komputera i Internetu?

1.

2.
3.
4.
5.

Przyjrzyj si, w jaki sposb Twoje dziecko korzysta z sieci jakie lubi oglda
strony, jakie wybiera gry, ile czasu powica na przebywanie z komputerem,
jakie ujawnia emocje, jak si zachowuje, kiedy musi zakoczy swj pobyt
w Internecie.
Zapoznaj si z treci gier, w jakie gra Twoje dziecko (kieruj si oznaczeniami
PEGI umieszczonymi na opakowaniu, moesz te skorzysta z wyszukiwarki
na stronie www.pegi.info.pl).
Zainstaluj w komputerze dziecka programy kontroli rodzicielskiej.
Ustal zasady, z jakich gier moe korzysta Twoje dziecko, z ktrych nie
uzasadnij to racjonalnie.
Naucz dziecko podstawowych zasad bezpieczestwa w Internecie porozmawiaj z nim na temat zagroe, z jakimi moe si spotka w sieci i sposobw
ich unikania (www.sieciaki.pl, www.saferinternet.pl, www.dzieckowsieci.pl,
www.kidprotect.pl).

19

6.
7.
8.
9.
10.

Naucz dziecko krytycznego podejcia do informacji czytanych w sieci.

Zapoznaj dziecko z netykiet kodeksem dobrego zachowania w Internecie
(www.sieciaki.pl).
Ustal ramy czasowe spdzania dziecka przy komputerze (1-2 godziny dziennie, robic czste przerwy), nie przeduaj wyznaczonego czasu.
Bd konsekwentny i stosuj zasad: najpierw obowizki, potem komputer.
Poka dziecku te inne formy spdzania wolnego czasu porozmawiaj o korzyciach, zach do kontaktu z rwienikami i bliszego kontaktu z rodzin.

Pamitaj!

ie podejrzane sytuacje, z ktryZgo na www.helpline.org.pl wszystk

dziecko. Pedofile wykorzystuj do
mi w Internecie zetkno si Twoje
BBS (Bulletin Boards System), grupy
kontaktw z dziemi m.in. serwisy
wy on-line na IRC (Internet Realy
dyskusyjne Usenet, e-maile, rozmo
ssanger) komunikatory czy sie
Chat), programy typu IM (Instant Me
gramy do wymiany plikw, blogi,
P2P (Peer to Peer) internetowe pro
zone przez dzieci, serwisy ogoprywatne strony internetowe prowad
szeniowe i randkowe.

Programy kontroli rodzicielskiej

Beniamin blokuje strony np. erotyczne i ze sowami-kluczami, ktre przekiero-

wuj Twoje dziecko do stron o nieodpowiednich treciach. Przy pomocy programu moesz stworzy bia i czarn list stron, ktre dziecko bdzie mogo
przeglda oraz takie, do ktrych nie bdzie miao dostpu.
Ochraniacz blokuje nieodpowiednie czaty i inne aplikacje.
Amadeusz zawiera wymienione wyej funkcje, szczeglnie jest wyczulony na
ochron przed pedofilami i sektami, ma wbudowan funkcj zapamitywania
i przechowywania korespondencji, komunikatorw i edytorw tekstowych.
Wyposaony jest w system czasowych ogranicze dostpu do komputera,
Internetu, Gadu-Gadu stosownie do wieku dziecka oraz dni tygodnia.
Alladyn bezpieczna przegldarka dla dzieci, ktra zawiera przeznaczone dla
nich domeny, program wyposaony jest w list stron podzielon tematycznie.
Podobnie jak Amadeusz zawiera funkcj ogranicznika czasowego.

Przewodnik dla Rodzicw

Uzalenienia behawioralne INTERNET

PEGI9 co to jest?

Jest to oglnoeuropejski system klasyfikacji gier (PEGI Pan-European Game

Information) opracowany, by chroni dzieci i modzie przed dostpem do treci
nieodpowiednich dla ich wieku. Jeli na grze znajdziesz znaczek PEGI OK, to nie ma
w niej m.in. przemocy, nagoci, wulgaryzmw, seksu, popularyzacji alkoholu. Jeli
pojawia si w niej jeden z tych elementw, gra otrzymuje dodatkow klasyfikacj
z uwzgldnieniem wieku, np. PEGI 3 lub 7, 12, 16, 18. Pamitaj, e niektre gry internetowe umoliwiaj pobranie dodatkowego oprogramowania, ktre moe zmieni
tre gry i jej klasyfikacj wiekow. Zanim damy dziecku gr, wyprbujmy j sami. Pozwoli to nam okreli, czy nasze dziecko jest wystarczajco dojrzae, by w ni zagra.
W ramach systemu PEGI stosowanych jest 5 oznacze: PEGI 3, PEGI 7, PEGI 12,
PEGI 16, PEGI 18. Numery oznaczaj odpowiednie kategorie wiekowe.
PEGI 3 gry zawierajce treci, co do ktrych nie ma adnych
ogranicze (s bezpieczne dla dziecka).
PEGI 7 gry zawierajce dwiki lub sceny, ktre mog przestraszy dziecko, nie powinny jednak wywrze negatywnego wpywu na jego psychik.
PEGI 12 w grach wystpuj elementy przemocy, dopuszczalna
jest take nago i nieliczne wulgaryzmy.
PEGI 16 gry zawieraj treci, w ktrych wystpuje przemoc
lub aktywno seksualna taka jak w rzeczywistoci.
PEGI 18 gry przeznaczone tylko i wycznie
dla osb dorosych.

DODATKOWE OZNACZENIA10
Oprcz ogranicze wiekowych, system PEGI bierze pod uwag pewne motywy wystpujce w grach. Zostay one podzielone na kilka kategorii, ktre uatwiaj ocenienie przed kupnem, co w danej grze si znajduje.

Wulgarny jzyk w grze wystpuj

niecenzuralne wypowiedzi w warstwie
opisw, narracji, dialogw bohaterw.

Dyskryminacja uytkownik moe napotka

prezentacje pogldw dyskryminujcych inne
istoty ze wzgldu na pe, wiek czy kolor skry.

21

Narkotyki w grze moe si znale motyw

brania narkotykw prawdziwych lub te
wymylonych, ich wpywu, motyw uzalenienia.

Strach grajc w gr
z takim znaczkiem, mona si
przestraszy.

Hazard w grze wystpuje element hazardu lub gier losowych na prawdziwe

pienidze lub te symulowane.

Seks w grze wystpuje

seks lub elementy nagoci
o zabarwieniu seksualnym.

Przemoc w grze wystpuj elementy

przemocy i brutalnoci w stosunku
do innych
y istot ywych.
y y

On-line oznaczenie to jest najmniej konkretne, ale wskazuje na

wiele elementw. W takiej grze
wystpuje
rozgrywki siewyst
wy
stp
st
puj
p
ujee element
uj
e
cciowej
ci
owej
ow
ej z iinnymi,
nnyy ywymi graczami.
nn
Wpywa
Wp
py
ywa
w to
wa
to w znacznym stopniu na
charakter
char
ch
arak
ar
akkte
t r gry
g np. sama gra moe
gr
wulgarna
lub nie zawiera
niie by
nie
by wu
w
lgg
motyww
dyskryminacji, ale tram
mo
tyyw
w d
ffimy
fi
my w niej
nieej na
n gracza, ktry moe
poniy
tekstowo
lub gosowo
pon
po
niyy te
niy
ni
tek
k
jak
mniejszo etniczn.
jak
ja
k mn
k
k
m

Przewodnik dla Rodzicw

Uzalenienia behawioralne INTERNET

OTO PAR WSKAZWEK, KTRE MOG UATWI

RODZICOM KONTAKT Z DZIECKIEM:
Przede wszystkim rozmawiaj
Pozwl mu decydowa i mie wa-

z dzieckiem o wszystkim, co jest

dla niego wane. Pewne tematy
mog by dla Ciebie trudne wyjanij dziecku, dlaczego nie chcesz
lub nie moesz o tym rozmawia.
Nie oceniaj krytykuj zachowanie,
a nie dziecko.
Nie wymiewaj i nie pomniejszaj
przey dziecka.
Nie lekcewa jego problemw.
Nie pouczaj i nie dawaj mu zbyt
wielu dobrych rad.
Nie obawiaj si przyzna do bdw nie stracisz autorytetu.
Id z duchem czasu nie mw:
Kiedy ja byem w Twoim wieku.
Doceniaj i chwal za wysiek, nie tylko za efekt cieszcie si wsplnie
nawet z maych sukcesw.
Wspieraj, gdy dowiadcza poraki
poka, jakie korzyci wynikaj
z tego dowiadczenia.

sne zdanie dziki temu nauczy si

odpowiedzialnoci.
Nie porwnuj go z innymi dziemi,
szczeglnie gdy ocena wypada na
jego niekorzy.
Poka dziecku, e je kochasz
powiedz mu o tym (uyj czasem
pieszczotliwych sw) i wyra dotykiem (przytul, poklep po ramieniu,
daj causa). Dziki temu dziecko
poczuje si wane i potrzebne.
Dawaj przykad swojemu dziecku,
bd wiarygodny.
Wprowadzaj w ycie ustalone
wsplnie zasady i bd konsekwentny. Mw konkretnie, na co
si nie zgadzasz i to uzasadnij.
Spdzaj z dzieckiem czas wolny,
pozostaw mu te wasn przestrze, ktr samo zagospodaruje.
Bd mdrym dorosym, a nie
kumplem.

Z jakimi formami przemocy moe spotka si

Twoje dziecko w sieci?
Nkanie, straszenie, szantaowa

nie przy uyciu sieci internetowej.

Wysyanie kompromitujcych wiadomoci wamania na konta pocztowe
i komunikatorw (GG, Skype itp.).
Rejestrowanie niechcianych
filmw i zdj.

Tworzenie omieszajcych stron WWW.

Publikowanie w Internecie lub

rozsyanie przy uyciu telefonu

komrkowego kompromitujcych
informacji, zdj.
Podszywanie si w sieci pod kogo
bez jego zgody.

23

Uwaga Rodzice!

Te formy przemocy s szczeglnie niebezpieczne, poniewa rozpowszechniane

w Internecie poniajce treci mimo ujcia sprawcw pozostawiaj w dziecku
lad na cae ycie. Trauma, jak z tego powodu przeywaj nastolatki, jest przyczyn
popenianych przez nie czasami samobjstw.

O czym jeszcze warto pamita

Odkrywaj Internet razem z dzieckiem. Wane jest, aby to Ty by pierwsz osob,
ktra bdzie jego przewodnikiem po wirtualnym wiecie. Moe si jednak zdarzy,
e to Twoje dziecko lepiej opanowao t umiejtno. Warto wtedy wsplnie porozmawia na temat korzyci z uytkowania przez nie Internetu oraz niebezpieczestw,
ktrych powinno unika. Pamitaj take o tym, e nawet najlepsze programy kontroli rodzicielskiej zainstalowane w komputerze Twojego dziecka nie zabezpiecz
go przed negatywnymi skutkami wspczesnych mediw elektronicznych. Tym, co
najbardziej je ochroni, nie jest kontrola i konsekwencje, ale uwano na potrzeby
dziecka, zrozumienie i wsparcie w chwilach kryzysu. Nigdy nie jest za pno, aby
zadba o jako i trwao Waszych kontaktw, umacnianie wizi rodzinnych, obdarzanie si zaufaniem. Rol stranika warto zamieni na rol przyjaciela, ktry bdzie
towarzyszy swojemu nastoletniemu dziecku
dorastaniu
i przekraczaniu progu
ieeck
c u w do
dora
ora
dorosego ycia.

Zakoczenie

Kiedy nasze dzieci zaczynaj dorasta

i zmienia si, czsto nie wiemy, jak sobie
biee
bi
z tym poradzi. Zastanawiamy si, czyy
jestemy dobrymi rodzicami, osdzamy
my
siebie za niepowodzenia lub winimy zaa
nie swoje dzieci. Co mona zrobi, majc
ajc
aj
c
c
ju wiedz na temat zagroe pyncych
cyych
c
z Internetu i moliwego uzalenienia,
a, aby
aby
dziecko chciao nam ufa, czuo si przy
p zy
pr
nas bezpiecznie, wiedziao, e jest dl
ddlaa na
nass
wane? Co zrobi, aby uchroni je pr
przed
prze
zed
ze
d
puapk wirtualnego wiata i pokaza
aza
az
a
wartoci tego rzeczywistego?

Przewodnik dla Rodzicw

Uzalenienia behawioralne INTERNET

Gdzie szuka pomocy?

Jeli niepokoj Ci zachowania Twojego dziecka, podobne do opisanych
symptomw uzalenienia zgo si jak najprdzej do poradni uzalenie. Terapeuta,
zajmujcy si problemami uzalenienia od Internetu, pomoe Ci rozpozna
problem i powie, co robi w takiej sytuacji.
Adresy stron internetowych, ktre oferuj pomoc:
http://www.uzaleznieniabehawioralne.pl/
http://www.116111.pl/polecamy/telefony-zaufania-,aid,8
http://www.psychologia.edu.pl/telefon-zaufania/tel-zaufania-dla-osob-uzalenionych-behawioralnie.html
http://www.narkomania.org.pl/baza/telefony-zaufania

Co warto przeczyta?

Bednarek J. (red. nauk.), Andrzejewska A., Cyberwiat: moliwoci i zagroenia,

Wyd. Akademickie ak, Warszawa 2009.
Cent J., Nowe media a dzieci dylemat rodzicw?, Wydawnictwo UJ, Krakw 2006.
Kaliszewska K., Zagubieni w sieci czyli o nadmiernym uywaniu zasobw i moliwoci
Internetu, Wyd. Naukowe UAM, Pozna 2006.
Laniado N., Pietra G., Gry komputerowe, Internet i telewizja: co zrobi, gdy nasze dzieci
s nimi zafascynowane?, Wyd. eSPe, Krakw 2006.
Matyjas B., Dziecistwo w kryzysie: etiologia zjawiska, Wyd. Akademickie ak,
Warszawa 2008.

A. Jakubik, Zesp uzalenienia od Internetu, Studia Psychologica, 3, 133-142, 2002.

Raport z bada wykonany przez Agencj Gemius dla Fundacji Dzieci Niczyje Dzieci aktywne online.
3
Polskie dzieci w Internecie. Zagroenia i bezpieczestwo cz 2. Czciowy raport z bada EU Kids Online
II przeprowadzonych wrd dzieci w wieku 9-16 lat i ich rodzicw, Warszawa: SWPS EUKids Online - PL.
4
psychiatria.mp.pl/uzaleznienia/show.html?
5
Test oprac. przez Kimberly Young.
http://www.akmed.waw.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=139:test-kimberlyyoung&catid=53:testy-komputery-i-sie&Itemid=137
6
http://www.eksperciwoswiacie.pl/dziel-sie-wiedza/publikacje
7
J. Grabosz, M. Sikorski, Jak ocenia ryzyko pracy przy komputerze, Gdask 1999, s. 56.
8
http://www.zyj-zdrowo.com/index/strona/url/482
9
http://www.zyj-zdrowo.com/index/strona/url/482
10
A. Andrzejewska, J. Bednarek, Zagroenia cyberprzestrzeni aspekty wychowawcze i zdrowotne,
www.womkat.edu.pl/files/.../zagrozenia_cyber.doc
1
2

Jeeli szukasz

wskazwek, kierunkw i sprawdzonych technik pracy w dziedzinie

uzalenie od narkotykw, alkoholu i hazardu, agresji i przemocy
w cyberprzestrzeni, ryzykownych zachowa seksualnych i in.,

podpowiedzi, jak pomaga w lepszej adaptacji nastolatkw

w rodowisku szkolnym, rodzinnym, w grupach rwieniczych,

wiedzy na temat uznanych programw profilaktycznych

dostosowanych do aktualnych potrzeb i problemw dzieci i modziey,

przestrzeni do dialogu i wymiany dowiadcze midzy rnymi

specjalistami, dla ktrych wany jest rozwj oraz bezpieczestwo
dzieci i modziey

signij po miesicznik Remedium

(www.remedium-psychologia.pl). Wydawc pisma jest Pastwowa Agencja

Rozwizywania Problemw Alkoholowych oraz ETOH Fundacja Rozwoju
Profilaktyki, Edukacji i Terapii Problemw Alkoholowych.

Jeeli szukasz

informacji, jak realizowa powierzone gminom zadania wynikajce

z ustawy o wychowaniu w trzewoci i przeciwdziaaniu alkoholizmowi
oraz ustawy o przeciwdziaaniu przemocy w rodzinie,

podpowiedzi, jak stworzy dobry gminny program rozwizywania

problemw alkoholowych,

wskazwek, jak efektywnie pomaga rodzinom z problemem

uzalenienia,

wiedzy na temat praktyki terapeutycznej i nowoczesnego

podejcia do leczenia uzalenie,

informacji, na czym polega interdyscyplinarne podejcie

do rozwizywania problemw uzalenie

signij po miesicznik wiat Problemw

(www.swiatproblemow.pl). Wydawc pisma jest ETOH

Fundacja Rozwoju Profilaktyki, Edukacji i Terapii Problemw Alkoholowych.

Notka o autorce

JANINA WGRZECKA-GILU pedagog specjalny,

psychoterapeuta, specjalista terapii uzalenie, redaktor
naczelna miesicznika Remedium. Autorka artykuw
z zakresu uzalenie i zdrowia psychicznego, realizatorka szkole dla osb pracujcych z dziemi i modzie z grup ryzyka.

Konsultacja naukowa
KRZYSZTOF OSTASZEWSKI pedagog, dr n. hum. Adiunkt,
kierownik Pracowni Profilaktyki Modzieowej Pro-M
w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. Redaktor
naukowy miesicznika Remedium. Wspautor programw
Domowi Detektywi i Fantastyczne Moliwoci.

Dowiesz si wicej

o uzalenieniach behawioralnych, sigajc do wkadek

edukacyjnych (na temat hazardu, gier komputerowych,
cyberseksu, Internetu, zakupoholizmu, zaburze jedzenia)
publikowanych w miesiczniku Remedium od czerwca
2012 roku. Znajduj si w nich artykuy opisujce istot
danego uzalenienia, przykadowe scenariusze zaj
oraz edukacyjny komiks dla nastolatkw. Materiay te
przeznaczone s dla rodzicw, nauczycieli i pedagogw
szkolnych oraz specjalistw pracujcych z dziemi
i modzie.

ISBN 978-83-918815-9-0
EGZEMPLARZ BEZPATNY

BROSZURA FINANSOWANA
ZE RODKW FUNDUSZU ROZWIZYWANIA PROBLEMW HAZARDOWYCH
BDCYCH W DYSPOZYCJI MINISTRA ZDROWIA